This second installment of the supplement to volume CIL IX edited by Marco Buonocore includes – for the first time with
189 47 138MB
Latin Pages 506 [489] Year 2019
Table of contents :
CONSPECTVS HVIVS FASCICVLI
PRAEFATIO
ABBREVIATIONES
CONSPECTVS AVCTORVM OPERVMQVE LAVDATORVM
PERIODICA SERIESQVE ABBREVIATE LAVDATAE
EXPLICATIO NOTARVM
PARS TERTIA: MARRVCINI
PARS QVARTA: PAELIGNI
PARS QVINTA: VESTINI
Index minor
CORPVS INSCRIPTIONVM LATINARVM CONSILIO ET AVCTORITATE ACADEMIAE SCIENTIARVM BEROLINENSIS ET BRANDENBVRGENSIS EDITVM
VOLVMINIS NONI SVPPLEMENTVM PARS PRIMA
DE GRUYTER MMXIX
INSCRIPTIONES CALABRIAE APVLIAE SAMNII SABINORVM PICENI LATINAE CONSILIO ET AVCTORITATE ACADEMIAE SCIENTIARVM BEROLINENSIS ET BRANDENBVRGENSIS EDITAE
REGIO ITALIAE QVARTA SVPPLEMENTVM
FASCICVLVS SECVNDVS
MARRVCINI – PAELIGNI – VESTINI (CIL IX 6974–7638)
EDIDIT
MARCO BUONOCORE
DE GRUYTER MMXIX
Dieser Band wurde im Rahmen der gemeinsamen Forschungsförderung von Bund und Ländern im Akademienprogramm mit Mitteln des Bundesministeriums für Bildung und Forschung und mit Mitteln des Regierenden Bürgermeisters von Berlin, Senatskanzlei – Wissenschaft und Forschung erarbeitet.
Gedruckt auf säurefreiem Papier, das die US-ANSI-Norm über Haltbarkeit erfüllt.
ISBN 978-3-11-067164-3 Bibliographische Information Der Deutschen Nationalbibliothek Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://dnb.ddb.de abrufbar. Library of Congress Control Number: 2019949226
© 2019 Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston Druck und Bindung: Hubert & Co. GmbH & Co. KG, Göttingen www.degruyter.com
CONSPECTVS HVIVS FASCICVLI
p. Praefatio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Abbreviationes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Conspectus auctorum operumque laudatorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Periodica seriesque abbreviate laudatae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Explicatio notarum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CXXVII CXXXI CXXXIII CLXXIII CLXXIX
Pars tertia: Marrucini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1267–1305 LXVI. Teate Marrucinorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1267–1305 Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1267–1275 Falsum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1275 Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1275–1305 Pars quarta: Paeligni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1306–1545 LXVII. Pagus Interpromium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1306–1331 Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1306–1312 Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1312–1331 LXVIII. Sulmo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1332–1400 Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1332–1345
Falsae vel alienae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LXIX. Pagus Lavernae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LXX. Corfinium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LXXI. Superaequum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alienum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
n.
6974–7039 321*–326*. 3012–3042. 6316–6318 777* 6974–7039 7040–7446 326*. 337*. 3043–3073 7040–7099
329*–331*. 339*. 766*. 3074–3136. 3227a. 6319–6321. 6408a 1345 778*–780* 1346–1400 7100–7220 1400–1404 1400–1402 335*. 3137–3143 1402–1404 7221–7225 1405–1508 1405–1442 327*–328*. 332*. 334*. 338*. p. 298 a–g. 3121a. 3144–3301. p. 678 (ad p. 297). p. 679 h–q. 6322–6346. 6408b–6412a 1442–1508 7226–7381 1508–1545 1508–1519 3181. 3245. 3302–3335 1520 781* 1520–1545 7382–7446
Pars quinta: Vestini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1546–1693 LXXII. Aternum vicus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1546–1549 Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1546–1548 Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1548–1549 LXXIII. Angulus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1549–1550 Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1549–1550 Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1550
7447–7638 341*–347*. 3336–3341 7447–7448 3342–3346 7449–7450
CONSPECTVS HVIVS FASCICVLI
CXXVI
CIL IX p.
LXXIV. Pinna Vestina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1551–1575 Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1551–1556 Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LXXV. Aufinum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Falsum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LXXVI. Peltuinum Vestinum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1556–1575 1575–1593 1575–1583 1583 1584–1593 1593–1643 1593–1617
Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1617–1643 LXXVII. Furfo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1644–1660 Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1644–1656 Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1656–1660 LXXVIII. Vicus potius quam Pagus Fificulanus . . . . . . . . . . . . . . . . . 1661–1675 Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1661–1668 Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1668–1675 LXXIX. Aveia Vestina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1675–1693 Addenda et corrigenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1675–1685 Tituli novi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1685–1693 Index minor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1695–1706 Tabellae synopticae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1707–1712
n.
348*. 3347–3374 7451–7493 3375–3413 782* 7494–7519 352*. 3323. 3414–3512. 4209 7520–7596 349*. 3513–3568 7596a–7604 351*. 3569–3601 7605–7621 353*. 767*. 3602–3648. 4194 7622–7638
PRAEFATIO Cum d. 12 m. Sept. a. 1979 Romam rediens e civitate Teate Marrucinorum, ubi, monente praefecto antiquitatum Giovanni Scichilone, omnes titulos Latinos in museo nationali servatos inspexeram descripseramque, pulcherrimas regionis Aprutinae plagas ab auctoribus et antiquis et recentioribus saepius memoratas e hamaxostichi fenestra contemplatus essem, mihi primum in mentem venit omnes inscriptiones regionis quartae Augusteae colligere, comparare, describere, recognoscere ad supplementum voluminis IX Corporis Inscriptionum Latinarum edendum (etiam vide, quae scripsi in Epigraphica 44, 1982, 169–188). Postquam schedas titulorum in museo Teatino servatorum perscripsi (denuo maximas ago gratias Giovanni Scichilone, qui imagines et ope lucis expressas et delineatas a viris peritis sumptas mihi officiose suppeditaverit), magister meus Silvio Panciera officium inscriptionum ad urbes Teate Marrucinorum et Histonium pertinentium edendarum mihi commisit. Qui tituli in nova serie vocata Supplementa Italica a. 1983 publici iuris facti sunt. Posthac, praeter officia Vaticana, ad colligendas totas inscriptiones regionis IV Augusteae, non solum illas in Corpore editas vel etiam post Corpus editas vel etiam nondum vulgatas, animum et mentem intendi. Qua re Hans Krummrey, vir rei epigraphicae peritissimus, a. 1986 – postquam supplementum inscriptionum Latinarum aetatis rei publicae ab Attilio Degrassi a. 1965/68 confectum edendum ipse curavit – suasit, ut mihi haesitabundo officium supplementi Corporis voluminis IX titulos regionis quartae complectentis praeparandi committeretur, Academia Scientiarum Berolinensi consentiente atque probante. Ilico opus omnibus viribus aggressus sum et illa itinera difficillima sed fructuosissima per totam regionem quartam, Mommsen illum sequens, iteravi. Cuius regionis fines servavi, quos indicat Plinius (nat. 3,12), addam Mommsen duce (p. 203) sub exemplo Strabonis et Ptolomaei agrum urbium Telesiae et Allifarum (quamquam viri docti quidam cogitant, fortasse recte, Telesiam et Allifas ad Campaniam referendas esse, immo Tibur non Latio veteri sed regioni quartae fuisse). Inde a meridie ad septentrionem Samnites, Frentanos, Marrucinos, Paelignos, Vestinos, Marsos, Albenses, Aequiculanos et Sabinos habes. Quo opere addenda et corrigenda ad inscriptiones, quas invenies in Corpore, et editio titulorum, qui hoc Corpore adhuc aut afuerunt aut minus recte publici iuris facti sunt, continentur. Cuius autem regionis et titulos ad instrumentum q. d. domesticum pertinentes, si excipias fistulas et signacula, et miliaria a me collecta, quae in volumine huius Corporis XVII sum editurus, non recensui. In titulis describendis leges regulasque, quas magister optimus Géza Alföldy in praefatione fasciculi tertii partis octavae voluminis sexti Corporis (p. XII–XIV) statuit, plerumque secutus sum. In inscriptionibus aut in museis aut in antiquarum rerum repositis receptaculisque servatis comparandis vel praefecti vel ministri antiquitatum vel rectores collectionum mihi subsidio fuerunt, titulos ineditos publici iuris faciendos hoc opere edi permiserunt et me multifarie adiuverunt, qui sequuntur ordine alphabetico nominati, Giuseppe Andreassi (Chieti); Alessandro Betori (Roma), antiquitatum regionis Sabinae peritissimus, d. 7 m. Mart. a. 2015 me deduxit in Forum Novum et in antiquarium nuncupatum Museo territoriale dell’agro foronovano nec non de titulis regionis eiusdem comiter me certiorem fecit; Adele Campanelli (Chieti); Carlotta Caruso (Roma); validissimo auxilio Emanuela Ceccaroni (Chieti) de titulis praecipue Albensibus usus sum; Lucilla D’Alessandro (Roma), cum qua Tibure in repositis praefecturae antiquitatum regionis Latii sitis in Tempio d’Ercole d. 27 m. Iul. a. 2015 titulos Forononovanos et Trebulanos reperire potui; Angela Di Niro (Campobasso); Vincenzo D’Ercole (Chieti); Alia Englen (Roma); Amalia Faustoferri (Chieti) de titulis et Histoniensibus et Carsiolanis semper me certiorem fecit; Rosanna Friggeri (Roma) imagines photographicas titulorum servatorum in M. N. R. mihi suppeditavit; Sandra Lapenna (Chieti); Zaccaria Mari (Roma) prompta voluntate in titulis regionis Aequae inquirendis semper me adiuvit; Maria Luisa Nava (Capua); Angelo Pellegrino (Roma); Andrea Pessina (Chieti); Antonio Salerno (Caserta – Benevento); Maria Rita Sanzi di Mino (Chieti – Roma); Andrea Rosario Staffa (Chieti) in titulis Histoniensibus et Pinnensibus colligendis magno auxilio semper fuit nec non collectanea in aedibus heredum gentis de Giorgi Lanciano me quoque docuit; Cristina Terzani (Isernia); Rosanna Tuteri (Chieti). Attamen hoc opus sine auxilio virorum mulierumque multorum mihi oblato perfici non potuit. Imprimis memorandi sunt omnes amici et fautores huius supplementi (in quo Deo et valetudine adiuvantibus annos fere quadraginta consumpsi), qui consiliis percontationibusque de titulis mecum communicaverunt, imagines vel photographicas vel delineatas mihi suppeditaverunt, libros comparandos animis promptis paratisque et post multum laborem et opera strenua ostenderunt et quae reppererunt vel excogitaverunt liberaliter permiserunt edenda: Claudia Angelelli, quae titulos agri vicos, qui hodie dicuntur Colmartino, Collescipoli, Moggio Reatino, S. Antimo, Stroncone et Voscigliano, complectentis summo studio inquisivit; Michele Carroccia, cum quo laetas horas vespertinas exegi et itinera epigraphica per regionem Samnitem saepius feci; Cesare Castellani, qui non solum titulos regionis Marsae sed etiam Albenses, Carsiolanos, Corfinienses et Curenses magna cum diligentia nec non ratione stabili firmaque investigavit, ut notitia loci, in quo ipsi nunc adservantur, veridica ad hoc tempus esset; Giuseppe Chisari a. 2014 me certiorem fecit de titulo n. 8643 muro exteriori affixo domus rusticae sitae in praedio appellato Cognolo, quocum a. 1999 tit. n. 4119 servatum Concerviano (Rieti) muro cuidam exteriori affixum fontis in ambulacro positi, qua ad cenationem monachorum coenobii S. Salvatoris Maioris itur, quoque contuli; Caterina Ciabarra, quae crebros titulos regionis Vestinae mihi ostendit et librum suum machina dactylographica redactum thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2015/16 Romae impetratae apud Università di Roma “Sapienza” mihi suppeditavit; Gabriele Cifani, cum quo collectanea musei Aquilani a. 1993
PRAEFATIO HVIVS FASCICVLI
CXXVIII
CIL IX
contuli, titulos Vestinos, quos recensuit, mihi comiter suppeditavit; titulos, qui adhuc exstant, Nursinos et illos per regionem Nursinam sparsos commode m. Oct. a. 2013 cum Romano Cordella, qui de titulis nonnullis Amiterninis servatis in vicis Coppito, Lucoli, Rocca S. Stefano et Tornimparte me certiorem a. 2015 quoque fecit, excutere potui; Alessandro D’Amato, cum quo a. 1982 et 1987 titulos regionis Marsae crebros contuli et cuius imaginibus multorum titulorum ab ipso recognitorum photographicis optime sumptis mihi comiter suppeditatis usus sum; Gianfranco De Benedittis de titulis regionis Samniticae (praesertim de titulis Aeserniae, Boviani Undecimanorum, Bucae et Fagifulae) benigne me certiorem fecit; Remo de Ciocchis, qui magno mihi auxilio fuit in titulis vici Agnone describendis meque animo candido certiorem de novis repertis semper fecit; Flavia De Sanctis vario modo in titulis Albensibus reperiendis me adiuvit; Giovanna Di Carlo titulos nonnullos repertos prope vicum Bussi sul Tirino mihi ostendit; sacerdos Fernando Di Fiore, qui iam inde ab a. 1982 liberalitate omnes titulos Corfinienses olim perturbatos et dispersos exhibuit et me hospitio comiter semper excepit; ab Antonino Di Iorio, genio ut ita dicam loci Boviani Veteris, comiter adiutus sum, cum lapidibus in regione Samnitium adservatis investigandis et describendis vacavi; Claudia Dituri libellum suum machina dactylographica redactum thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2007/08 L’Aquila impetratae apud Università degli Studi mihi suppeditavit et de nonnullis regionis Vestinae titulis me certiorem comiter fecit; Giovanna Falasca, cum qua aestate a. 2013 titulos Saepinates denuo contuli; Serafino Lorenzo Ferreri a. 2015 et 2016 iuvenili robore universam Vestinorum regionem summa cum industria peragravit et titulos nondum editos Aufini et Peltuini cum collega suo Paolo Panci accuratissime et doctissime descripsit; cum Terenzio Flamini a. 2005 et 2014 titulos Carsiolanos recognovi; saepissime usus sum schedis Giorgio Filippi de titulis regionum Sabinae et Vestinae peritissimi; Gerardo Fratianni, qui praeter Terventinates alias inscriptiones regionis Samniticae mihi ostendit; Fulvio Giustizia titulorum Vestinorum indagator schedas suas semper mihi praebuit; Candido Greco titulos praesertim Pinnenses et Interpromii repertos mihi liberaliter suppeditavit; Giuseppe Grossi, qui vario modo de titulis Marsis me certiorem fecit; Tersilio Leggio, qui non solum potestatem collectaneorum suorum recognoscendorum mihi dedit sed etiam titulos nonnullos in regione Sabina servatos ostendit; Francesca Lezzi, quae de titulis Reatinis nuperrime in lucem detectis me certiorem fecit et imagines photographicas officiose suppeditavit; Nicola Mancini, qui et per Allifas et per agrum Allifanum aestate a. 1991 prospere me deduxit; amicus carissimus Ezio Mattiocco me m. Febr. a. 1982 benigne Sulmone accepit, titulos Sulmonenses et Vestinos mihi ostendit et huic supplemento iterum iterumque semper adfuit; Valentino Nassa una cum patruo suo Mario in titulis et Telesinis et Allifanis reperiendis me multifarie adiuvit; Pasquale Orsini nonnullas inscriptiones Sulmonenses et Iuvanenses mihi patefecit; cum amico Giovanni Giacomo Pani, qui coemeteriis et titulis Christianis regionis quartae Augusteae investigandis praefuit, inter a. 1983 et 1984 coemeterium prope vicum Castelvecchio Subequo, cryptam ecclesiae S. Michaelis Archangelis apud vicum San Vittorino et museum apud abbatiam S. Clementi prope vicum Torre dei Passeri exploravi et inscriptiones, quae supersunt, omnes contuli; Cristina Pepe, quae iussu meo manu scriptum sign. XXI. D. 27 saec. XVII medio exaratum a Nicolao Toppi, servatum Neapoli in Biblioteca della Società Napoletana di Storia Patria , studiose contulit; Maria Flavia Perotti, in rebus Aequiculanis peritissima, titulum n. 8872 Herculi dicatum in regione Trebulae Mutuescae repertum mihi quoque indicavit; Giuseppe Ranucci, cum quo a. 2007 titulos Aequiculanos recognovi; Alberto Rapisarda me certiorem fecit de titulis nonnullis in regione Vestina repertis; Evandro Ricci me per regionem Superaequanam per multos annos deduxit; Cesare Silvi de titulis Aequiculanis semper me certiorem fecit; Luciana Tulipani titulos Trebulae in Samnio et nonnullos Iuvanenses et Vestinos mihi ostendit; Umberto Soldovieri de traditione manuscriptorum servatorum Capuae in Biblioteca del Museo Campano et Neapoli in Biblioteca della Società di Storia Patria et Romae in Archivio Centrale dello Stato ad titulos et Allifanos et Telesinos pertinentium me comiter certiorem fecit; Napoleone Stelluti, qui titulos repertos in vicis Campomarino, Guglionesi et San Giacomo degli Schiavoni mihi ostendit; Sara Vian, quae de titulis servatis muro exteriori affixis alae ecclesiae abbatialis nuncupatae S. Maria del Piano sitae haud longe a vico Orvinio me certiorem fecit; Vincenzo Vivio, cum quo hieme a. 1984 titulos Paganica servatos, praesertim illos aedium gentis Dragonetti – De Torres iuxta viam Oberdan sub n. 4 sitarum, excutere potui. Ago quoque gratias Norbert Frank, qui una cum Manfred G. Schmidt et Roberta Marchionni tabellam defixionis plumbeam n. 3748 servatam Berolini inter reposita musei Staatliche Museen zu Berlin Preußischer Kulturbesitz, Antikensammlung a. 2011 contulit et imagines photographicas tituli n. 2464 inde ab a. 2005 servati Moskva inter reposita Pushkin-Museum a. 2013 Manfred Schmidt auxilio mihi officiose misit. Roberto Lai, Luogotenente del Reparto Operativo Carabinieri Tutela Patrimonio Culturale di Roma, titulos ex regione quarta inde in aedes privatas Anzio sitas nescio autem quando translatos mihi a. 2014 conferre permisit et imagines photographicas officiose dedit. Consilia plurima mecum communicaverunt et alio quoque modo mihi auxiliati sunt sodales, qui sequuntur: Telesia (Telese). – In viridario Edmondo Pacelli hospitalis domus a. 1991 recognovi et omnes fere titulos iam a Mommsen descriptos nec non schedas in tabulario domestico servatas. Deinde memorandi sunt Lucia Vaccarella; Elisabetta Anna Votto; Luigi Colafranceso; Luigi Cielo; Antonia Cutillo, quae ultra quam satis est de titulis Telesinis et de manuscripto Liberi Iosephi Petrucci (1793–1865) servato Neapoli in Biblioteca della Società di Storia Patria me certiorem fecit; Emmanuela Malgieri; Fabio Massimo Romano syndicus oppidi San Salvatore Telesino; Domenico Vitelli; Giuseppina Stabile et Leucio Mazzacane. Praetermittenda quoque non est Giuseppina Renda, quae liberaliter de novis explorationibus in regione Telesina factis me docuit et commentaria sua mihi dono quoque dedit. Allifae (Alife). – Attilio Costarella, Daniele Ferraiuolo, Federico Marazzi, Raffaella Martino et Paquale Simonelli.
REGIO IV
CXXIX
PRAEFATIO HVIVS FASCICVLI
Saepinum (Altilia prope Sepino). – Paola Caruso (Benevento); Giuseppe Lembo (Campobasso); Marcello Gaggiotti et Maurizio Matteini Chiari, quorum auxilio portae ut ita dicam rei epigraphicae Saepinatis mihi sunt patefactae. Fagifulae (S. Maria a Faifoli prope Montàgano). – Gennaro Tarasco, qui de nonnullis titulis Saepinatibus me certiorem quoque fecit et titulos servatos Baranello in museo municipali “Giuseppe Barone” nuncupato d. 12. m. Nov. a. 2015 et d. 6. m. Apr. a. 2018 contulit et im. phot. sumpsit. Terventum (Trivento). – Ascenzo Colangelo (Schiavi d’Abruzzo); Vincenzo Galasso (Agnone). Aufidena (Castel di Sangro). – Raffaele Buzzelli officialis bibliothecae communalis “Vincenzo Balzano” (Castel di Sangro); Armando Iacobucci (Alfedena); Maria Teresa Di Lorenzo et Pasquale Settefrati (San Pietro Avellana). Histonium (Vasto). – Domenico Ventura officialis municipalis; Luigi Fioravanti et Luigi Santoro custodes musei Vastensis; Antonietta Monteferrante officialis bibliothecae communalis “Gioachino Rossini”; Alfredo Lecanale et Francesco Pomponi (Monteodorisio); Rocco Masciotta (Dogliola). Iuvanum (S. Maria di Palazzo prope Montenerodomo). – Giovanna Di Cecco Di Marino (Fara San Martino); Emilio Pezzetta (Lama dei Peligni). Ortona: Antonio Falcone. Teate Marrucinorum (Chieti). – Francesco Maranca, Giovanni Aloè et Umberto Salute officiales praefecturae antiquitatum urbis Chieti; Glauco Rosica praepositus bibliothecae provincialis Teatinae “Angelo Camillo De Meis”. Interpromium (prope S. Valentino). – Antonio Alfredo Varrasso et Ernesto Salerni (Castiglione a Casauria). Sulmo (Sulmona). – Mauro Cianfaglione (Pratola Peligna); gens Croce Ciardi, quae permisit, ut titulum illum ex marmore Lunensi edicti de pretiis Diocletiani in aedibus suis servatum Pettorano sul Gizio describerem; Filiberto Tarullo (Scanno); Domenico Pacelli (Sulmona); Gregorio Paolilli (Bugnara); Giuseppe Papponetti (Sulmona); Marco Petrella (Pratola Peligna). Corfinium (Corfinio). – Letizia Brunetti (Corfinio); Cosimo Venanzio Fucinese (Raiano); Bruno Margiotta (Corfinio); Carlo Vittorioso (Corfinio). Superaequum (Castelvecchio Subequo). – Flavia De Rubeis (Goriani Valli); Emiliano Splendore, praefectus societatis Gruppo Archeologico Superequano nuncupatae; Antonio Paolini (Castelevecchio Subequo); Giovanni Francesco Calcagni (Goriani Sicoli), qui crebras imagines photographicas titulorum Superaequanorum et Corfiniensium peritissime effecit. Peltuinum (prope Prata d’Ansidonia). – Bruno Marconi; Davide De Giovanni, Alfonso Lucrezi (Sulmona). Aveia (prope Fossa). – Reverendus dominus Orlando Antonini a. 1998 me certiorem fecit de titulo n. 7638 servato muro exteriori affixo frontis ecclesiae dirutae olim cathedralis S. Maximi prope vicum Forcona sitae. Alba Fucens (Massa d’Albe). – Francesco Farina (Scurcola Marsica); Elvio Gentile et Francesco Scipioni, qui imagines photographicas nonnullas mihi suppeditaverunt; Giovanni Zaccaria, qui titulum n. 7965 exstantem in vico Marano dei Marsi haud longe a Magliano dei Marsi ante ecclesiam dicatam Beatae Virginis Mariae in caelum assumptae sub crucifixo a. 2010 enotavit et me certiorem fecit; permissu gentis Paci (memoriam Nandina illius semper habeo) a. 1982 excutere potui titulos servatos in aedibus eius sitis iuxta viam Anini sub n. 18 vici Massa d’Albe; Giovanna Cicala descripsit a. 2012 parvam laminam i. e. signaculum ex aere cum anulo in formam navis fictum Albae Fucentis nescio autem quando repertum, nunc servatum Ripatransone in museo municipali “Caesare Cellini” (inv. n. 948) et imagines et photographicas et delineatas mihi officiose dedit. Carsioli (Piano del Cavaliere inter Arsoli et Carsoli). – Princeps dominus Carlo Massimo et soror Isabella, qui permiserunt, ut a. 1986 titulos servatos in sua villa in vico Arsoli sita conferrem et imagines photographicas sumerem; gens Battisti (Rocca di Botte); Fabrizio Colelli (Civita di Orìcola); Michele Sciò (Roma). Aequiculani (Nesce). – Antonio Marrucci (S. Lucia apud Fiamignano); Luigi Morelli (Nesce); Mario Vittorio Papale (Fiamignano). Cliternia (Capradosso). – Antonio Di Nicola (Rieti); architectus Domenico Lugini (Roma). Amiternum – ager Amiterninus (San Vittorino prope L’Aquila). – Mauro Ciotti (Coppito); Simone Ferracuti; permissu gentis Nanni titulos servatos in aedibus eius sitis Pretoro a. 1993 contuli; sacerdos Pastorelli (Roio Piano); Alessandro Zenodocchio (Roma), qui titulum illum Amiterninum legis ut ita dicam furcationis scil. n. 8242 me perdocuit. Nursia – ager Nursinus (Norcia). – Caterina Comino et coniugis sui Fabio Iambrenghi hospitio magnificentissimo semper usus sum. Reate et ager Reatinus (Rieti). – Giulio Anniballi (Amatrice); Angelo Ilari (Greccio); Piero Tiburzi (Roma); Floriana Svizzeretto (Roma). Forum Novum (Vescovìo prope Torri in Sabina). – Umberto Longo (Poggio Sommavilla – Rieti); Marco Zocchi (Roma). Inter Forum novum et Cures. – Donata Carrafelli et Federico Giletti (Castel San Pietro, Mompeo, Montenero, Poggio Mirteto et Salisano); Cristiano Ranieri (Salisano). Trebula Mutuesca (Monteleone Sabino). – Simone Gianolio (Roma). Cures Sabini (Arci prope Passo Corese). – Antonio Brancati (Pesaro), praefectus bibliothecae Oliverianae, imaginem photographicam sumpsit et mihi dono dedit tituli n. 4965 in museo Oliveriano parieti cuidam exteriori affixi; Manlio Lilli (Roma).
PRAEFATIO HVIVS FASCICVLI
CXXX
CIL IX
Consiliis percontationibusque mecum comiter communicatis vel alio modo auxilio fuerunt professores vel viri docti nonnulli cum in urbe Roma tum in aliis civitatibus studia sua exercentes, inter quos nominatim commemorantur: Simona Antolini de rupibus titulo sepulcrali incisis perita suas schedas et imagines photographicas liberaliter communicavit; Christer Bruun, qui schedulas meas ad fistulas pertinentes aequo animo recognovit et nonnulla dubia mihi resolvit; doctrinam et humanitatem Giuseppe Camodeca adhibui titulorum nonnullorum Allifanorum Saepinatium Telesinorum explicandorum causa; Cesare Letta, qui praeter de titulis ‘suis’ Marsis praesertim de plurimis fragmentis Albensibus, in quibus minio kalendarium et fasti consulares picta sunt (n. 7873), comiter me certiorem fecit imaginesque et photographicas et delineatas mihi liberaliter suppeditavit; Matteo Massaro magni pretii consilia de carminibus regionis quartae prospere sum secutus; Roberta Marchionni, quae me in titulis vel pictis vel stilo scariphatis explicandis adiuvit; Maria Pia Muzzioli, quae antiquitates Curium Sabinorum patefecit; Heikki Solin, qui me quaerentem saepius de ratione nominum inter alia docuit et imagines photographicas titulorum servatorum in Mus. Arch. Naz. Neapolitano mihi suppeditavit; Maria Carla Spadoni in titulis antiquis Reate et in agro Reatino repertis magno adiumento mihi fuit, immo me postulante titulum Curensem n. 4959 servatum inter reposita praefecturae antiquitatum regionis Umbriae sitae Ponte S. Giovanni – Perugia m. Iun. a. 2015 contulit et imaginem photographicam mihi quoque suppeditavit; Frank Van Wonterghem, cum quo de titulis in regione Paeligna repertis saepius cum magno beneficio disputavi. Praetermittendi quoque non sunt, praeter eos, qui suo quisque loco nominabuntur, Mario Amelotti, Renato Badalì, Alfredo Buonopane, Elena Cimarosti, Mireille Corbier, Michael Crawford, Giorgio Crimi, Nicola Criniti, Paolo Cugusi, Sylvie Dardaine, Luisa Franchi Dell’Orto, Carlo de Simone, Oliviero Diliberto, Silvia Diebner, Werner Eck, Domenico Faccenna, Davide Faoro, Giulio Firpo, Giovanni Forni, Lidio Gasperini, Gianluca Gregori, Margherita Guarducci, Iiro Kajanto, Adriano La Regina, Marco Mancini, Antonio Mazzarino, Luisa Migliorati, Gianfranco Paci, Paolo Poccetti, Pier Francesco Porena, Lorenzo Quilici et Stefania Quilici Gigli, Cecilia Ricci, Emilio Rodríguez-Almeida, Olli Salomies, Antonio Sartori, Simonetta Segenni, Mara Sternini, Alessandro Teatini. De titulis nonnullis Christianis explicandis, praeter Giovanni Giacomo Paci supra laudatum, mihi magno auxilio fuerunt Carlo Carletti, Antonio Ferrua, Danilo Mazzoleni, Vincenzo Fiocchi Nicolai. Gratias maximas ago amicis Academiae Berolinensis et Brandenburgensis, quae inscriptionum antiquarum per totum orbem patrocinium sustinet, imprimis Manfred G. Schmidt, qui semper mihi favit, consiliis variis vel alio modo operam dedit nec non manuscriptum meum maxima cum cura et magna patientia correxit et a quo validissimum auxilium mihi Berolini quoque venit (in animo semper habeo insculptum tempus inter d. 2 et 14 m. Mai. a. 2016 comprehensum quod degi Berolini); praeterea Andreas Faßbender, Marcus Dohnicht et Ulrike Jansen, qui edendum manuscriptum curaverunt. Huic ut ita dicam triumviratui grato cum animo gratias maximas ago. Marietta Horster, quae inde a m. Apr. a. 2018 gubernaculum Corporis Inscriptionum Latinarum tenet, magna gratia est habenda, ex eo, quod omnes plagulas huius supplementi attente et sedule perlegit. Quantum per quadraginta fere annos magister meus rei epigraphicae Silvio Panciera († 2016), cum quo licentiam doctoris dignitatis nominisque d. 20 m. Iul. a. 1977 Romae impetravi apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”, mihi auxilio fuerit, verbis exprimere difficile est. Me humanitate excepit et iuvenilem meum ardorem ita et adiuvit et temperavit maturitate sua; in titulis describendis mihi benevole adstitit; quandocumque eum adivi, numquam consilio et opere defuit; plurima mea dubia resolvit, bibliographicas schedas et opera sua, quae iam in lucem prodierant, mihi liberaliter suppeditavit; egregiam operam in quaestionibus epigraphicis et palaeographicis dedit. Sine omnium sodalium supra memoratorum auxilio (veniam peto si nominum nonnullorum sum oblitus), inter quos non desunt, qui morte erepti sunt, supplementum edi numquam potuisset (in mentem semper mihi venit Seneca ille, qui, ut inter omnes constat, scripsit quae sequuntur, scil. epist. 95,53: societas nostra lapidum fornicationi simillima est, quae casura, nisi in vicem obstarent, hoc ipso sustinetur). Restat, benevole lector, ut viris doctis posteris et praesertim iuvenibus, qui scientiam epigraphicam aggressuri sunt, hoc opus tradam, qui id emendare nec non exsequi sine ullo dubio valebunt; omnes autem precor, ut mihi ignoscant, si errores fecerim et opera nonnulla vel dissertationes me effugerint (quae si in recensionibus suis memoraverint, eis gratiam maximam agam). Ceterum, ut semper dico et scribo, melius est opus utile condere quam perfectum somniare. Romae, scripsi m. Iun. a. MMXVIII
Marco Buonocore
ABBREVIATIONES Abbreviationes speciales, quibus in hoc opere usi sumus, spectant partim ad nomina auctorum, partim ad nomina museorum collectionumque ceterarum et institutorum, in quibus tituli aut schedae imaginesque photographicae eorum asservantur: M. B. = M. Buonocore ACE = Archivum Corporis Electronicum (vide http:// cil.bbaw.de) Arch. Sopr. Chieti = Archivio della Soprintendenza Archeologica di Chieti Arch. Sopr. Lazio = Archivio della Soprintendenza Archeologica del Lazio Arch. Sopr. Molise = Archivio della Soprintendenza Archeologica del Molise A. T. = Antiquarium Teatinum Bibl. Mus. Campano = Biblioteca del Museo Campano D. A. I. Rom = Deutsches Archäologisches Institut, Abteilung Rom
M. N. R. = Museo Nazionale Romano MPI. Dir. Gen. AABBAA = Ministero della Pubblica Istruzione. Direzione Generale Antichità e Belle Arti Mus. Arch. Naz. Neapolitanum = Museo Archeologico Nazionale Neapolitanum Mus. Arch. Vastese = Museo Archeologico del Vastese Mus. Cap. = Musei Capitolini i. e. Palazzo dei Conservatori et Museo Capitolino et cet. (si adnotatio ad reposita Museorum Capitolinorum vel ad notas numeri negativorum spectat) Mus. Civ. Arch. = Corfinio. Museo Civico Archeologico “Antonio De Nino” Mus. Civ. Rom. = Museo della Civiltà Romana Mus. Doc. = Museo Documentario Altilia Mus. Prov. Campano = Museo Provinciale Campano Mus. Vat. = Musei Vaticani Sopr. Ant. Abr. e Molise = Soprintendenza alle Antichità degli Abruzzi e del Molise Sopr. Arch. Chieti = Soprintendenza Archeologica di Chieti
CONSPECTVS AVCTORVM OPERVMQVE LAVDATORVM In hoc conspectu enumeravi libros monographicos et collectiones auctorum variorum nec non editiones titulorum iam ad finem redactas. In notis bibliographicis tam ad titulos plene editos adscriptis quam in addendis et corrigendis inscriptionum iam supra editarum mentionem collectionum lexicorumque prosopographicorum operumque aliorum nonnullorum, quae libris studiisque recentioribus publici iuris factis hodie usui tantum minori essent aut res notas solum repeterent, generaliter omisi. Quae opera quidem in hac bibliographia comprehenduntur; ad titulos singulos laudantur imprimis, si res notabiles aliunde omissas vel minus recte propositas continent, praeterea, si titulus, qui tractatur, bibliographia alia caret, item, si opus bibliographiam continet ampliorem ea, quae hoc Corpus praebet. Abbate, Guida I–II = E. Abbate, Guida dell’Abruzzo I–II, Roma 1903. Abbatia S. Clementis = G. Sartorelli – F. Parenti – L. Mancini – L. Iannucci, Abbatia S. Clementis, Pescara 1975. Abramenko, Munizipale Mittelschicht = A. Abramenko, Die munizipale Mittelschicht im kaiserzeitlichen Italien: zu einem neuen Verständnis von Sevirat und Augustalität (Europäische Hochschulschriften 547), Frankfurt a. M. – Berlin – Bern – New York – Paris – Wien 1993. Absil, Préfets = M. Absil, Les préfets du prétoire d’Auguste à Commode. 2 avant Jésus-Christ – 192 après Jésus-Christ, Paris 1997. Abruzzo nel Medioevo = E. Tiboni (Ed.), Abruzzo nel Medioevo, Pescara 2003. Accivile – Gualtieri – Nannarone, Scanno = R. Accivile – M. Gualtieri – R. Nannarone, Scanno. Guida storica artistica (da un manoscritto inedito di Mons. G. Celidonio), Roma 1974. Acque, grotte e Dei = M. Pacciarelli (Ed.), Acque, grotte e Dei. 3000 anni di culti preromani in Romagna, Marche e Abruzzo, Imola (BO) 1997. Acta Barcelona = M. Mayer y Olivé – G. Baratta – A. Guzmán Almagro (Ed.), XII Congressus Internationalis Epigraphiae Graecae et Latinae. Provinciae Imperii Romani inscriptionibus descriptae. Barcelona, 3–8 Septembris 2002. Acta I–II (Monografies de la Secció HistòricoArqueològica 10), Barcelona 2007. Acta Cambridge = Acta of the Fifth International Congress of Greek and Latin Epigraphy Cambridge 1967, Oxford 1971. Acta Colloquii Epigraphici Latini = H. Solin – O. Salomies – U.-M. Liertz (Ed.), Acta Colloquii Epigraphici Latini Helsingiae 3.–6. Sept. 1991 habiti (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 104), Helsinki 1995. Actes Constantza = Actes du VIIe Congrès international d’Épigraphie grecque et latine. Constantza, 9–15 septembre 1977, Bucuresti – Paris 1979. Actes du Colloque Degrassi = Epigrafia. Actes du Colloque international d’epigraphie latine en mémoire de Attilio Degrassi pour le centenaire de sa naissance, Rome, 27–28 mai 1988 (Coll. de l’École Fr. de Rome 143), Paris – Rome 1991. Actes Nîmes = M. Christol – O. Masson (Ed.), Actes du Xe Congrès international d’Épigraphie grecque et latine. Nîmes, 4–9 octobre 1992 (Histoire ancienne et médiévale 42), Paris 1997. Ad itum liberum = O. Merisalo – R. Vainio (Ed.), Ad itum liberum. Essays in honour of Anne Helttula, Jyväskylä 2007. Affreschi = L. Angeletti (Ed.), Gli affreschi della chiesa di S. Scolastica a Norcia, Norcia (PG) 1981.
Ager Campanus = G. Franciosi (Ed.), Ager Campanus. Atti del Convegno Internazionale «La storia dell’Ager Campanus, i problemi della limitatio e sua lettura attuale». Real sito di S. Leucio, 8–9 giugno 2001, Napoli 2002. Agostinoni, Il Fucino = E. Agostinoni, Il Fucino, Bergamo 1908. Aia dei musei = F. de Sanctis – R. Del Monaco – A. Saragosa – D. Villa (Ed.), L’aia dei musei, Avezzano (AQ) 2012. AISCOM XVIII = Atti del XVIII Colloquio dell’Associazione Italiana per lo Studio e la Conservazione del Mosaico con il patrocinio del Ministero per i Beni e le Attività Culturali, Cremona, 14–17 marzo 2012, Tivoli (RM) 2013. Akte Wien = Akte des IV. Internationalen Kongresses für griechische und lateinische Epigraphik. Wien, 17. bis 22. September 1962, Wien 1964. Akten München = Akten des VI. Internationalen Kongresses für griechische und lateinische Epigraphik München 1972 (Vestigia 17), München 1973. Alba Fucens I–II = J. Mertens (Ed.), Alba Fucens. Rapports et études I–II (Inst. Hist. Belge de Rome. Études 12–13), Bruxelles – Rome 1969. Albino, Ricordi = P. Albino, Ricordi storici e monumentali del Sannio Pentro e della Frentania I, Campobasso 1879. Alessio – de Giovanni, Preistoria e protostoria = G. Alessio – M. de Giovanni, Preistoria e protostoria linguistica dell’Abruzzo, Lanciano – Chieti 1983. Alföldy, Bevölkerung = G. Alföldy, Bevölkerung und Gesellschaft der römischen Provinz Dalmatien. Mit einem Beitrag von A. Mócsy, Budapest 1965. Alföldy, Epigrafia augustea = G. Alföldy, Studi sull’epigrafia augustea e tiberiana di Roma (Vetera 8), Roma 1992. Alföldy, Fasti Hispanienses = G. Alföldy, Fasti Hispanienses. Senatorische Reichsbeamte und Offiziere in den spanischen Provinzen des römischen Reiches von Augustus bis Diokletian, Wiesbaden 1969. Alföldy, Gallia Cisalpina = G. Alföldy, Städte, Eliten und Gesellschaft in der Gallia Cisalpina: Epigraphische Untersuchungen (HABES 30), Stuttgart 1999. Alföldy, Heeresgeschichte = G. Alföldy, Römische Heeresgeschichte. Beiträge 1962–1985 (Mavors 3), Amsterdam 1987. Alföldy, Hilfstruppen = G. Alföldy, Die Hilfstruppen der römischen Provinz Germania inferior (Epigr. Studien 6), Düsseldorf 1968. Alföldy, Konsulat = G. Alföldy, Konsulat und Senatorenstand unter den Antoninen. Prosopographische Untersuchungen zur senatorischen Führungsschicht (Antiquitas 1. 27), Bonn 1977. Alföldy, Legionslegaten = A. Alföldy, Legionslegaten der römischen Rheinarmeen (Epigr. Studien 3), Graz – Köln 1967.
CONSPECTVS LIBRORVM
CXXXIV
Alföldy, Noricum = G. Alföldy, Noricum, London – Boston 1974. Alföldy, Personennamen = G. Alföldy, Die Personennamen in der römischen Provinz Dalmatia (Beiträge zur Namenforschung, N. F., Beiheft 4), Heidelberg 1969. Alföldy, Rolle = G. Alföldy, Die Rolle des Einzelnen in der Gesellschaft des römischen Kaiserreiches. Erwartungen und Wertmaßstäbe (Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften. Phil.-Hist. Klasse 8), Heidelberg 1980. Alife. Anfiteatro = G. Soricelli – E. A. Stanco (Ed.), Alife. L’Anfiteatro Romano, Piedimonte Matese (CE) 2009. Alife romana = Alife romana: contributo alla conoscenza delle opere publiche e private, Napoli 1982. Allega, Gagliano Aterno = D. Allega, Gagliano Aterno. La storia – I monumenti – Il folklore, Pratola Peligna (AQ) 1977. Almar, Inscriptiones = K. P. Almar, Inscriptiones Latinae. Eine illustrierte Einführung in die lateinische Epigraphik (Odense University Classical Studies 14), Odense 1990. Altmann, Grabaltäre = W. Altmann, Die römischen Grabaltäre der Kaiserzeit, Berlin 1905. Álvarez Melero, Matronae equestres = A. Álvarez Melero, Matronae equestres. La parenté féminine des chevaliers romains originaires des provinces occidentales sous le Haut-Empire romain (Ier–IIIe siècles) (Inst. Belge de Rome. Études 4), Bruxelles – Rome 2018. Alvino, Forum Novum = G. Alvino, La valle del Tevere. Forum Novum e il suo territorio, Roma 1999. Alvino, Sabina = G. Alvino, La Sabina, Roma 1999. Alvino, Trebula Mutuesca = G. Alvino, Trebula Mutuesca. La riscoperta di un antico centro sabino, Roma 1995. Amati, ms. = G. Amati, Libri saec. XIX ineunte manu scripti in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservati sign. Vaticani Latini 9734–9782 (etiam vide infra Buonocore, Codices Vaticani). Amelotti, Il testamento romano = M. Amelotti, Il testamento romano attraverso la prassi documentale. I. Le forme classiche di testamento, Milano 1966. Amicitia = K. Mustakallio – Chr. Krötzl (Ed.), De amicitia. Friendship and Social Networks in Antiquity and the Middle Ages (Acta Inst. Rom. Finl. 36), Roma 2009. Amiconi, Appunti = F. M. Amiconi, Appunti di archeologia cerchiese, Roma [1987]. Amplero = C. Letta – M. Paoletti (Ed.), Amplero. Archeologia e storia di un centro italico-romano. 20 anni di ricerche. Catalogo della mostra. Collelongo (AQ) – Palazzo Botticelli, 16 agosto–31 dicembre 1989, Sambuceto (CH) 1989. Analecta Brixiana I = A. Valvo – G. Manzoni (Ed.), Analecta Brixiana I. Contributi dell’Istituto di Filologia e storia dell’Università Cattolica del Sacro Cuore, Milano 2004. Analecta Brixiana II = A. Valvo – R. Gazich (Ed.), Analecta Brixiana II. Contributi dell’Istituto di Filologia e storia dell’Università Cattolica del Sacro Cuore, Milano 2007. Anamali – Ceka – Deniaux, Inscriptions latines d’Albanie = S. Anamali – H. Ceka – É. Deniaux, Corpus des inscriptions latines d’Albanie (Coll. de l’École Fr. de Rome 410), Rome 2009. Ancient Documents = J. Bodel – N. Dimitrova (Ed.), Ancient Documents and their Contexts. First North American Congress of Greek and Latin Epigraphy (2011) (Brill Studies Epigraphy 5), Leiden 2011. Ancient History = K. Ascani – V. Gabrielsen – K. Kvist – A. H. Rasmussen (Ed.), Ancient History Matters. Studies Presented to Jens Erik Skydsgaard on His Seventieth Birthday (Anal. Rom. Inst. Dan. Supplementum 30), Roma 2002. Ancient Medicine = Ph. J. van der Eijk – H. F. J. Horstmanshoff – P. H. Schrijvers (Ed.), Ancient Medicine in
CIL IX
its Socio-Cultural Context. Papers read at the Congress held at Leiden University, 1–15 April 1992, Amsterdam – Atlanta (GA) 1995. Andermahr, Totus in praediis = A. Andermahr, Totus in praediis. Senatorischer Grundbesitz in Italien in der Frühen und Hohen Kaiserzeit (Antiquitas 3. 37), Bonn 1998. Andreau, La vie financière = J. Andreau, La vie financière dans le monde romain. Les métiers de manieurs d’argent (IVe siècle av. J.-C. – IIIe siècle ap. J.-C.) (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 265), Roma 1987. Andreau, Les affaires = J. Andreau, Les affaires de Monsieur Jucundus (Coll. de l’École Fr. de Rome 19), Rome 1974. Andreozzi, Antiche diocesi = A. Andreozzi, Le antiche diocesi sabine: Cures, Nomentum, Roma 1973. Anelli, Esposizione = L. Anelli, Esposizione degli oggetti esistenti nel Gabinetto di Vasto compilata su documenti raccolti dal Betti, dal Marchesani e dall’Altea, Vasto (CH) 1899. Anelli, Histonium ed il Vasto = L. Anelli, Histonium ed il Vasto attraverso i secoli, Vasto (CH) 1929. Anelli, Ricordi di storia vastese3 = L. Anelli, Ricordi di storia vastese3, Vasto (CH) 1906. Anelli, Ricordo di Vasto = L. Anelli, Ricordo di Vasto, Bergamo 1909. Anfiteatro Flavio = Anfiteatro Flavio. Immagine – Testimonianze – Spettacoli. Testi di M. L. Conforto … [et al.; a cura di A. M. Reggiani], Roma 1988. Angelini, S. Cesidio = E. Angelini, Il braccio di S. Cesidio, Pescara 1985. Angelini, Trasacco nell’Impero = E. Angelini, Trasacco nell’Impero Romano, Trasacco (AQ) 1978. Angelini, Trasacco prima di Roma = E. Angelini, Trasacco prima di Roma, Pescara 1973. Angelini Rota, Museo = G. Angelini Rota, Il Museo civico di Spoleto, Spoleto (PG) 1928. Angelini Rota, Spoleto = G. Angelini Rota, Spoleto e il suo territorio, Spoleto (PG) 1920. Annaei = I. Gualandri – G. Mazzoli (Ed.), Gli Annaei. Una famiglia nella storia e nella cultura di Roma imperiale. Atti del Convegno internazionale di Milano – Pavia, 2–6 maggio 2000, Como 2003. Anonymus, ms. I = Inventari e descrizioni delle diverse raccolte conservate nel Museo (liber temporis spatio inter a. 1850–1931 comprehenso exaratus in bibliotheca communali Vastensi sine inv. n. servatus). Anonymus, ms. II = Catalogo degli oggetti raccolti nel Museo Archeologico di Istonio (liber manu scriptus saec. XX in. in bibliotheca communali Vastensi sine inv. n. servatus). Anonymus, ms. III = Dell’antica Cursuli (liber saec. XVIII ex autographo eiusdem aetatis in aedibus Paoletti vel Antonelli in vico Legogne di Norcia olim servato manu descriptus, qui liber in bibliotheca communali Nursina Fondo Carte Cesare Lalli sine inv. n. exstabat; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Anonymus, ms. IV = Delli Annali di Norcia (liber a. 1600 exaratus in archivo secreto communali Nursino exstabat sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Anonymus, ms. V = Opusculum cui incipit Nursiam urbem antiquissimam fuisse Romanorum Praefecturam, saec. XVIII medio exaratum, invenitur inter folia CCCVIIII– CCCXIV libri manu scripti Memorie di Norcia nempe Zibaldone Fusconi olim servati in bibliotheca communali Nursina sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, liber Spoleto est translatus.
REGIO IV
CXXXV
Anonymus, ms. VI = Anonymus ordinis fratrum cocullatorum nuncupatus Minorita Norcino (attamen videtur fuisse Franciscus Antonius Rocci, orgine Nursinus, ut elicitur ex Lalli, Miscellanea n. 46), in libro, cui titulus Memorie antiche e recenti dell’antichissima città di Norcia, temporis spatio inter saec. XVIII ex. et XIX in. comprehenso manu scripto olim servato apud archivum dioecesanum Norcia sine inv. n., vol. I–II; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, liber Spoleto est translatus. Anonymus, ms. VII = Marmi Antichi quali al p(rese)nte se ritrouano dentro la Città de Alife, eccetto quattro quali sono in Piedimonte, tre in lo Monasterio di S(an)to Saluatore, et uno in S(an)to Nazaro, trascritti per inviarsi al S(igno)r Franc(esc)o Ant(oni)o de Tomasi mio S(igno)re (fasciculus f. 32–37 insertus in codice saec. XVII olim Alessii Symmachi Mazzocchi nunc in Bibliotheca Apostolica Vaticana servato sub num. Vaticanus Latinus 10593. Auctor ab Accursio pendere videtur). Anonymus, ms. VIII = Iscrizioni antiche raccolte dal Mazzocchi ed altre esistenti ne’ quartieri Stella, S. Carlo all’Arena, S. Lorenzo ed altri luoghi di Napoli e Pozzuoli (fasciculus chartarum plerisque manibus saec. XVIII–XIX exaratarum, quas Constantino Corvisieri [1822–1898] possedit, nunc servatus Romae apud Archivio di Stato sign. Miscellanea Corvisieri, b. 6, fasc. 190 [vide E. Casanova, Gli Archivi Italiani 7, 1920, 20–48]; in f. 89r–92r transcripti sunt tituli viginti sex Telesini, scil.: Inscriptiones Thelesinae ). Gratias ago Umberto Soldovieri, qui me comiter certiorem fecit. Anonymus, ms. IX = Libellus redactus a. 1876 hic et illic in marginibus saepe excisis madore maculatus signatus b. 406 fasc. 46 sine autem foliorum nota, nunc servatus Capuae in Biblioteca del Museo Campano, titulos Allifanos quosdam complectens. Antiche genti d’Italia = P. G. Guzzo – S. Moscati – G. Susini (Ed.), Antiche genti d’Italia, Roma 1994. Antichità paleocristiane = L. Giulia – A. Quacquarelli (Ed.), Antichità paleocristiane e altomedievali del Sorano. Atti del Convegno di Studi, Sora, 1–2 dicembre 1984, Sora (FR) 1985. Antike Lebenswelten = P. Mauritsch (Ed.), Antike Lebenswelten: Konstanz – Wandel – Wirkungsmacht. Festschrift für Ingomar Weiler zum 70. Geburtstag (Philippika 25), Wiesbaden 2008. Antinori, ms. = A. L. Antinori, Libri saec. XVIII manu scripti signati n. XLIII–XLVI in bibliotheca publica Aquilana Salvatore Tommasi servati, qui syllogen inscriptionum in Samnio repertarum continent. Antinoriana I–IV = Antinoriana. Studi per il bicentenario della morte di Antonio Ludovico Antinori I–IV, L’Aquila 1978/ 79. Antinum = Antinum e la Valle Roveto nell’antichità. Atti del I Convegno di archeologia, Civita d’Antino, 16 settembre 1990, Civita d’Antino (AQ) 1992. Antiqua Beneventana = P. Caruso (Ed.), Antiqua Beneventana. La storia della città romana attraverso la documentazione epigrafica (Supplemento a La Provincia Sannitica n. s. 33, 1, 2013), Benevento 2013. Antiquarium Celio = G. L. Gregori (Ed.), La collezione epigrafica dell’Antiquarium Comunale del Celio. Inventario generale. Inediti – Revisioni – Contributi al riordino (Tituli 8), Roma 2001. Antolini, Iscrizioni = S. Antolini, Le iscrizioni latine rupestri della regio IV Augustea. Edizione, commento e inquadramento storico-archeologico (DASP. Documenti per la storia d’Abruzzo 17), L’Aquila 2004.
CONSPECTVS LIBRORVM
Anton Ludovico Antinori = Anton Ludovico Antinori e il II° centenario della sua nascita. Pubblicazione della Società di Storia patria negli Abruzzi, Aquila 1904. Antonio Agustin = M. H. Crawford (Ed.), Antonio Agustin between Renaissance and Counter-Reform (Warburg Institut Surveys and Texts 24), London 1993. Antropologia e archeologia = V. Nizzo – L. La Rocca (Ed.), Antropologia e archeologia a confronto: rappresentazioni e pratiche del sacro. Atti dell’incontro internazionale di studi, Roma, Museo nazionale romano preistorico etnografico “Luigi Pigorini”, 20–21 maggio 2011, Roma 2012. Anversa degli Abruzzi = G. Grossi (Ed.), Anversa degli Abruzzi. Historia e monumenta, S. Giovanni Teatino (CH) 2007. Anxa – Angitia = A. D’Ercole – R. Simini – G. Grossi (Ed.), La città marsa di Anxa – Angitia. Un contributo per la realizzazione del Parco Archeologico, Pescara 1995. Apex = G. Casadio – A. Mastrocinque – C. Santi (Ed.), Apex. Studi storico-religiosi in onore di Enrico Montanari, Roma 2016. Approches épigraphiques = S. Demougin – M. Navarro Caballero (Ed.), Se déplacer dans l’Empire romain. Approches épigraphiques. XVIIIe rencontre franco-italienne d’épigraphie du monde romain, Bordeaux, 7–8 octobre 2011, Paris 2014. Arcella, Fasti = L. Arcella, Fasti. Il lavoro e la festa: note al calendario romano arcaico, Roma 1992. Archaeologia Pisana = S. Bruni – T. Caruso – M. Massa (Ed.), Archaeologia Pisana. Scritti per Orlanda Pancrazzi (Terra Italia. Collana di studi archeologici sull’Italia antica 7), Pisa 2004. Archeologia Cristiana VII = E. Russo (Ed.), 1983–1993: dieci anni di archeologia cristiana in Italia. Atti del VII Congresso Nazionale di Archeologia Cristiana, Cassino, 20–24 settembre 1993 I–III, Cassino 2003. Archeologia Medievale VII = P. Arthur – M. L. Imperiale (Ed.), VII Congresso nazionale di archeologia medievale. Palazzo Turrisi, Lecce, 9–12 settembre 2015, Sesto Fiorentino (FI) 2015. Aree montane = S. Magnani (Ed.), Le aree montane come frontiere. Spazi d’interazione e connetività. Atti del convegno internazionale, Udine, 10–12 dicembre 2009 (Studi di frontiera 1), Ariccia (RM) 2013. Armellini, Antichi cimiteri = M. Armellini, Gli antichi cimiteri cristiani di Roma e d’Italia, Roma 1893. Arnaldi, Neptunus = A. Arnaldi, Ricerche storico-epigrafiche sul culto di Neptunus nell’Italia romana (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 64), Roma 1997. Arnolds, Funktionen = M. Arnolds, Funktionen republikanischer und frühkaiserzeitlicher Forumsbasiliken in Italien, Diss. Heidelberg 2005. Arqueología = Arqueología de las ciudades modernas superpuestas a las antiguas, Madrid 1985. Arrigoni Bertini, Parma romana = M. G. Arrigoni Bertini, Parma romana. Contributo alla storia della città, Parma 2004. Arrigoni Bertini, Simbolo = M. G. Arrigoni Bertini, Il simbolo dell’ascia nella Cisalpina romana (Epigrafia e Antichità 24), Bologna – Faenza 2006. Arte dall’Abruzzo = S.O.S. Arte dall’Abruzzo. Una mostra per non dimenticare, Roma 2010. Asinio Pollione = P. Domenicucci (Ed.), Asinio Pollione. Atti del Convegno Asinio Pollione e la gens Asinia tra Teate Marrucinorum e Roma, Chieti, 1 luglio 2011, Lanciano (CH) 2012. Aspects of friendship = M. Peachin (Ed.), Aspects of friendship in the Graeco-Roman world. Proceedings of a conference held at the Seminar für Alte Geschichte, Heidelberg,
CONSPECTVS LIBRORVM
CXXXVI
on 10–11 June, 2000 (JRA. Supplementary Series 43), Portsmouth (RI) 2001. Assisi e gli Umbri nell’antichità = G. Bonamente – F. Coarelli (Ed.), Assisi e gli Umbri nell’antichità. Atti del Convegno Internazionale, Assisi, 18–21 dicembre 1991, Assisi (PG) 1997. Asta ac pellege = J. del Hoyo – J. Gómez Pallarès (Ed.), Asta ac pellege. 50 años de la publicación de Inscripciones Hispanas en Verso, de S. Mariner (Signifer 8), Madrid 2002. Atti città etrusca = Studi sulla città antica. Atti del Convegno di studi sulla città etrusca e italica preromana, Bologna 1970. Atti Conv. Abr.-Mol. I–III = Atti e Memorie del Convegno Storico Abruzzese-Molisano. Casalbordino 1931, I–III, Casalbordino (CH) 1935. Atti Conv. Beni Culturali = Atti del I Convegno Regionale dei Beni Culturali e Ambientali d’Abruzzo, Chieti 1981. Atti Conv. Gruppi Archeologici I = Atti del I Convegno dei Gruppi Archeologici dell’Italia Meridionale, Prata Sannita, 25–27 Aprile 1986, Roma 1988. Atti del Terzo Congresso = Atti del Terzo Congresso internazionale di epigrafia greca e latina, Roma, 4–8 settembre 1957, Roma 1959. Atti Roma I–II = Atti dell’XI Congresso Internazionale di Epigrafia Greca e Latina, Roma, 18–24 settembre 1997, I–II, Roma 1999. Atti Tibullo = Atti del Convegno Internazionale di Studi su Albio Tibullo, Roma – Palestrina, 10–13 maggio 1984 (Supplemento di “Ciceroniana”), Roma 1986. Aubert, Business Managers = J.-J. Aubert, Business Managers in Ancient Rome. A Social and Economic Study of Institores, 200 B. C. – A. D. 250 (Columb. Stud. Class. 21), Leiden – New York – Köln 1994. Augenti, Lavoro schiavile = D. Augenti, Il lavoro schiavile a Roma (Arti e mestieri nel mondo romano antico 3), Roma 2008. Augustae = A. Kolb (Ed.), Augustae. Machtbewusste Frauen am römischen Kaiserhof? Herrschaftsstrukturen und Herrschaftspraxis II. Akten der Tagung in Zürich 18.– 20.9.2008, Berlin 2010. Augusto = S. Segenni (Ed.), Augusto dopo il bimillenario. Un bilancio (Studi sul mondo antico 8), Milano 2018. Aulo Virgio Marso = M. Malavolta et al. (Ed.), Aulo Virgio Marso e il vicus Anninus nelle testimonianze epigrafiche e archeologiche. Atti del Convegno di Studi, Torre di Castelluccio – Lecce nei Marsi, 26 agosto 2006, Bella (PZ) 2008. Aurigemma, Terme di Diocleziano6 = S. Aurigemma, Le Terme di Diocleziano e il Museo Nazionale Romano6 (Itinerari dei musei, gallerie e monumenti d’Italia 78), Roma 1970. Ausbüttel, Untersuchungen = F. M. Ausbüttel, Untersuchungen zu den Vereinen im Westen des römischen Reiches (Frankfurter Althistorische Studien 11), Kallmünz 1982. Ausbüttel, Verwaltung = F. M. Ausbüttel, Die Verwaltung der Städte und Provinzen im spätantiken Italien (Europäische Hochschulschriften III 343), Frankfurt a. M. 1988. Autocélébration = M. Cébeillac-Gervasoni – L. Lamoine – F. Trément (Ed.), Autocélébration des élites locales dans le monde romain. Contexte, textes, images (IIe s. av. J.-C. – IIIe s. ap. J.-C.) (Collection Erga 7), Rome – Clermont-Ferrand 2004. Autour de la notion de sacer = Th. Lanfranchi (Ed.), Autour de la notion de sacer (Coll. de l’École Fr. de Rome 541), Rome 2018. Bacchielli, Parole d’oltremare = L. Bacchielli, Parole d’oltremare e altri scritti di archeologia (Ludus philologiae 9), Urbino 2002.
CIL IX
Bagnall – Cameron – Schwartz – Worp, Consuls = R. S. Bagnall – A. Cameron – S. R. Schwartz – K. A. Worp, Consuls of the Later Roman Empire (Philol. Monogr. Amer. 36), Atlanta (GA) 1987. Balzano, Aufidena = V. Balzano, Dove fu Aufidena, Castel di Sangro (AQ) 1899. Balzano, Aufidena Caracenorum = V. Balzano, Aufidena Caracenorum ai confini settentrionali del Sannio. Memorie storiche intorno all’antichità di Castel di Sangro, Roma 1923. Balzano, Castel di Sangro = V. Balzano, La vita di un comune del reame: Castel di Sangro, Pescara 1942 (lucis ope iterum impressum Castel di Sangro (AQ) 1985). Balzano, Inventario = V. Balzano, Inventario degli oggetti esistenti nel Museo Aufidenate di Castel di Sangro (libellus machina dactylographica a. 1949 scriptus in bibliotheca municipali vici Castel di Sangro sine inv. n. adservatus). Barbieri, Albo = G. Barbieri, L’albo senatorio da Settimio Severo a Carino (193–285) (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 6), Roma 1952. Barbieri, Scritti minori = G. Barbieri, Scritti minori. Raccolti per iniziativa della Scuola di Specializzazione in Archeologia dell’Università di Roma – “La Sapienza” (Vetera 3), Roma 1988. Bartman, Portraits = E. Bartman, Portraits of Livia. Imaging the Imperial Woman in Augustan Rome, Cambridge 1999. Bartolomeo Borghesi = Bartolomeo Borghesi: scienza e libertà. Colloquio internazionale AIEGL 1981 (Studi di Storia 1), Bologna 1982. Basilica di Valva = La cattedrale basilica di Valva, Roma 1971. Basilicata = M. Salvatore (Ed.), Basilicata. L’espansionismo romano nel sud-est d’Italia. Il quadro archeologico. Atti del convegno, Venosa, 23–25 aprile 1987,, Venosa (PZ) 1990. Basilici, Chiesa di San Pietro = M. Basilici, La chiesa di San Pietro in Pereto (AQ) (Quaderni del Museo Civico di Cerchio 127), Cerchio (AQ) 2011. Basilici, Epigrafi = M. Basilici, Epigrafi romane in Pereto (Quaderni del Museo Civico di Cerchio 123), Roma 2011. Bayet, Hercule = J. Bayet, Les origines de l’Hercule romains (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 132), Roma 1926. Belgica et Italica = J.-Ch. Balty (Ed.), Belgica et Italica. Joseph Mertens: une vie pour l’archéologie. Alba in excelso locata saxo … Obscura incultis Herdonia ab agris. Atti del Convegno in memoria di Joseph Mertens, Rome, Academia Belgica, 4–6 dicembre 2008 (Institut Historique Belge de Rome, Artes 2), Bruxelles – Brussel – Roma 2012. Beloch, Römische Geschichte = J. Beloch, Römische Geschichte bis zum Beginn der punischen Kriege, Berlin – Leipzig 1926. Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie = E. Benelli – C. Rizzitelli, Culture funerarie d’Abruzzo (IV–I secolo a. C.) (Mediterranea. Supplemento 5), Pisa – Roma 2010. Beni culturali = E. Catani (Ed.), I beni culturali di Fermo e territorio. Atti del Convegno, Fermo, Palazzo dei Priori, 15– 18 giugno 1994, Fermo 1996. Berardinelli, Cenni = G. Berardinelli, Trivento (Chiesa vescovile), in V. D’Avino, Cenni storici sulle chiese arcivescovili, vescovili e prelatizie (nullius) del Regno delle Due Sicilie, Napoli 1848, 692–700 (editio altera: G. Berardinelli, Cenni storici sulla chiesa vescovile di Trivento, Trivento [CB] 2005). Berti, ms. = Berti, Dissertazione sull’iscrizione di Marco Bebio del padre Alessandro Berti della Congregazione della Madre di Dio (liber manu scriptus a. 1723/25 in bibliotheca municipali Vastensi sine inv. n. servatus). Bertolotto, Città antiche = E. Bertolotto, Alcune città antiche intorno a Roma nella documentazione epigrafica
REGIO IV
CXXXVII
del Museo Nazionale Romano (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1996/97 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”, Scuola Nazionale di Archeologia). Besnier, De regione Paelignorum = M. Besnier, De regione Paelignorum, Lutetiae Parisiorum 1902. Betti, ms. = B. M. Betti, Storia del Vasto (liber manu scriptus saec. XIX in bibliotheca communali Vastensi sine inv. n. servatus). Bianchi Bandinelli – Giuliano, Etruschi e Italici2 = R. Bianchi Bandinelli – A. Giuliano, Etruschi e Italici prima del dominio di Roma2, Milano 1978. Biella, Bronzi votivi = M. C. Biella, I bronzi votivi dal santuario di Corfinio. Località Fonte Sant’Ippolito (Biblioteca di “Studi Etruschi” 54), Roma 2015. Biferno = G. De Benedittis (Ed.), Il porto romano sul Biferno tra storia e archeologia, Campobasso 2008. Bignami, Bronzetti = L. Bignami, I bronzetti di Valle Fuino di Cascia conservati nei Musei Vaticani, Spoleto (PG) 1987. Bindi, Monumenti = V. Bindi, Monumenti storici ed artistici degli Abruzzi con prefazione di F. Gregorovius, Napoli 1889. Biographie = K. Vössing (Ed.), Biographie und Prosopographie. Internationales Kolloquium zum 65. Geburstag von Anthony R. Birley. 28. September 2002, Schloß Mickeln, Düsseldorf (Historia Einzelschriften 178), Stuttgart 2005. A. R. Birley, Fasti of Roman Britain = A. R. Birley, The Fasti of Roman Britain, Oxford 1981. E. Birley, The Roman Army = E. Birley, The Roman Army: papers 1929–1986, Amsterdam 1988. E. Birley, Roman Britain and the Roman Army2 = E. Birley, Roman Britain and the Roman Army. Collected Papers2, Kendal 1961. Bispham, Municipalization = E. Bispham, From Asculum to Actium. The Municipalization of Italy from the Social War to Augustus, Oxford 2007. Bistoni – Bozzi, Norcia = U. Bistoni – F. Bozzi, Norcia, storia e storiografia di una città, Perugia 1983. Böls-Janssen, La vie religieuse = N. Böls-Janssen, La vie religieuse des matrones dans la Rome archaïque (Coll. de l’École Fr. de Rome 176), Rome 1993. Bolkestein, Wohltätigkeit = H. Bolkestein, Wohltätigkeit und Armenpflege im vorchristlichen Altertum: ein Beitrag zum Problem “Moral und Gesellschaft”, Utrecht 1939. Bolli laterizi = Chr. Bruun (Ed.), Interpretare i bolli laterizi di Roma e della Valle del Tevere: produzione, storia economica e topografia. Atti del Convegno all’École Française de Rome e all’Institutum Romanum Finlandiae, 31 marzo e 1 aprile 2000, organizzato da Chr. Bruun e Fr. Chausson (Acta Inst. Rom. Finl. 32), Roma 2005. Bollini, Antichità classiarie = M. Bollini, Antichità classiarie, Longo (RA) 1968. Bollmann, Vereinshäuser = B. Bollmann, Römische Vereinshäuser. Untersuchungen zu den Scholae der römischen Berufs-, Kult- und Augustalen-Kollegien in Italien, Mainz 1998. Bonanni – Zacchia, La pietra scritta = E. Bonanni – A. Zacchia, La pietra scritta e l’alta Valle del Turano. Storia di un monumento e di un confine tra equicoli e sabini in età romana, Città di Castello (PG) 1986. Bonaria, Mimorum Romanorum Fragmenta I–II = M. Bonaria, Mimorum Romanorum Fragmenta I–II (Pubblicazioni dell’Istituto di Filologia Classica 5, 1–2), Genova 1955/56. Bonkoffsky, Curatores = V. Bonkoffsky, Municipale curatores in Italie en de westelijke provincies tijdens het principat I–II, Gent 2002. Borlenghi, Campus = A. Borlenghi, Il campus. Organizzazione e funzione di uno spazio pubblico in età romana. Le
CONSPECTVS LIBRORVM
testimonianze in Italia e nelle Province occidentali (Thiasos 1), Roma 2011. Boschung, Grabaltäre = D. Boschung, Antike Grabaltäre aus den Nekropolen Roms (Acta Bernensia 10), Bern 1987. Bottiglioni, Manuale = G. Bottiglioni, Manuale dei dialetti italici (Osco, Umbro e dialetti minori). Grammatica, testi, glossario con note etimologiche, Bologna 1954. Boulvert, Domestique = G. Boulvert, Domestique et fonctionnaire sous le Haut-Empire romain. La condition de l’affranchi et de l’esclave du prince (Annales Littéraires de l’Université de Besançon, Centre de Recherches d’Histoire Ancienne 9), Paris 1974. Boulvert, Esclaves = G. Boulvert, Esclaves et affranchis impériaux sous le Haut-Empire romain. Rôle politique et administratif (Collection Labeo 4), Napoli 1970. Bourdin, Les peuples = S. Bourdin, Les peuples de l’Italie préromaine: Identités, territoires et relations interethniques en Italie centrale et septentrionale (VIIIe–Ier s. av. J.-C.) (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 350), Rome 2012. Bove, S. Salvatore Telesino = E. Bove, S. Salvatore Telesino: da Casale a Comune, Piedimonte Matese (CE) 1990. Bracceschi, ms. = I. B. Bracceschi, Commentarij per l’Historia di Spoleto (liber a. 1591/99 exaratus in Archivio Campello apud Sezione di Archivio di Stato di Spoleto servatus sine n. inv.). Brancato, Alumni = N. G. Brancato, Una componente trasversale nella società romana: gli alumni. Inscriptiones Latinae ad alumnos pertinentes commentariumque, Roma 2015. Brancato, Repertorium = N. G. Brancato, Repertorium delle trasmissioni del gentilizio nel mondo romano sulla base della documentazione epigrafica I–II, Roma 2009/11. Brandt, Tod und Suizid = H. Brandt, Am Ende des Lebens. Alter, Tod und Suizid in der Antike (Zetemata 136), München 2010. Brélaz, Corpus = C. Brélaz, Corpus des inscriptions grecques et latines de Philippes II.1 (Études épigraphique 6), Athènes 2014. Bricault, Atlas = L. Bricault, Atlas de la diffusion des cultes isiaques (IVe s. av. J.-C. – IVe s. apr. J.-C.) (Mém. Acad. Inscr. Bell. Lett. 23), Paris 2001. Bricault, Recueil = L. Bricault, Recueil des inscriptions concernant les cultes isiaques (Mém. Acad. Inscr. Bell. Lett. 31), Paris 2005. Brilliant, Gesture and Rank = R. Brilliant, Gesture and Rank in Roman Art (Mem. Conn. Acad. Art. Scien. 14), New Haven (CT) 1963. Brique antique = P. Boucheron – H. Broise – Y. Thébert (Ed.), La brique antique et médiévale. Production et commercialisation d’un matériau. Actes du colloque international organisé par le Centre d’histoire urbaine de l’École normale supérieure de Fontenay/Saint-Cloud et l’École française de Rome (Saint-Cloud, 16–18 novembre 1995) (Coll. de l’École Fr. de Rome 272), Rome 2000. Briquel, Catalogue = D. Briquel, Catalogue des inscriptions étrusques et italiques du musée du Louvre, Paris 2016. Briquel, Pélasges = D. Briquel, Les Pélasges en Italie. Recherches sur l’histoire de la légende (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 252), Paris – Rome 1984. Britain and Rome = M. G. Jarrett – B. Dobson (Ed.), Britain and Rome. Essays presented to E. Birley on his Sixtieth Birthday, Kendal 1966. Broekaert, Navicularii = W. Broekaert, Navicularii et Negotiantes. A prosopographical study of Roman merchants and shippers (Pharos. Studien zur griechisch-römischen Antike 28), Rahden 2013. Brogi, ms. = T. Brogi, Sul lago Fucino e sue escrescenze: progetti per bonificarlo colla descrizione dell’Emissario di
CONSPECTVS LIBRORVM
CXXXVIII
Tiberio Claudio; e sulla necessità di riaprirlo (liber manu scriptus a. 1815/16 servatus Romae apud Biblioteca Angelica sub n. 1959 f. 345–360 olim p. 1–32, publici iuris factus ab A. M. Socciarelli, Cerchio (AQ) 2012 [vide ad nomen]). Broughton, Magistrates = T. R. S. Broughton, The Magistrates of the Roman Republic. With the Collaboration of M. L. Patterson (Philol. Monogr. Amer. 15. 1–3). I. 509 B. C. – 100 B. C., New York 1951. II. 99 B. C. – 31 B. C., New York 1952. III. Supplement, Atlanta (GA) 1986. Brouwer, Bona Dea = H. H. J. Brouwer, Bona Dea. The Sources and a Description of the Cult (EPRO 110), Leiden 1989. Bruhl, Liber Pater = A. Bruhl, Liber Pater. Origine et expansion du culte dionysiaque à Rome et dans le monde romaine (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 175), Paris 1953. Brunetti, Aprutii monumenta = F. Brunetti, Sacra ac profana Aprutii monumenta: fol. 233: primum itinerarium cui ultima manus imposita mense decembris anni 1645 Campli, ed. Roberto Ricci (Delficina 3), Teramo 2000. Bruno, I Sabini = M. G. Bruno, I Sabini e la loro lingua, Bologna 1969. Bruns, Fontes = C. G. Bruns (Ed.), Fontes iuris Romani antiqui. Leges et negotia post curas Theodori Mommseni editionibus quintae et sextae adhibitas septimum edidit O. Gradenwitz, Tubingae 1909. Bruun, Water Supply = Chr. Bruun, Water Supply of Ancient Rome. A Study of Roman Imperial Administration (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 93), Helsinki 1991. Bucci, Studio = I. Bucci, Studio topografico del territorio compreso tra la Valle del Pescara e la Valle dell’Orta (Interpromium et Ceii) (Academia Historico-Iuridico-Theologica “Petrus Tocanel”. Studia et Documenta 12), Roman 2006. Budischovsky, Diffusion = M.-Ch. Budischovsky, La diffusion des cultes isiaques autour de la mer Adriatique I. Inscriptions et monuments (EPRO 61), Leiden 1977. Bücheler, Kleine Schriften = F. Bücheler, Kleine Schriften I– III, Leipzig – Berlin 1915/30. Buonocore, Abruzzo e Molise I–II = M. Buonocore, L’Abruzzo e il Molise in età romana tra storia ed epigrafia (DASP. Studi e testi 21. 1–2), L’Aquila 2002. Buonocore, Aesernia = M. Buonocore, Molise. Repertorio delle iscrizioni latine. Aesernia (Istituto regionale per gli Studi Storici del Molise “V. Cuoco” V. 2), Campobasso 2003. Buonocore, Appunti I–V = M. Buonocore, Appunti di topografia romana nei codici Lanciani della Biblioteca Apostolica Vaticana I–V, Roma 1997/2002 (vide infra Lanciani, ms.). Buonocore, Censimento = M. Buonocore, Per un censimento delle iscrizioni latine lapidarie del Sannio Settentrionale, Roma 1994. Buonocore, Codices Vaticani = M. Buonocore, Codices Vaticani Latini. Codices 9734–9782 (Codices Amatiani), Città del Vaticano 1988 (vide supra Amati, ms.). Buonocore, Codici epigrafici = M. Buonocore, Tra i codici epigrafici della Biblioteca Apostolica Vaticana (Epigrafia e Antichità 22), Bologna 2004. Buonocore, Epigrafia anfiteatrale = M. Buonocore, Epigrafia anfiteatrale dell’Occidente romano III. Regiones Italiae II–V, Sicilia, Sardinia et Corsica (Vetera 6), Roma 1992. Buonocore, Iscrizioni latine = M. Buonocore, Le iscrizioni latine d’età romana murate nella Cattedrale Valvense a Corfinio (Museo delle genti d’Abruzzo 11), Pescara 1985.
CIL IX
Buonocore, Superaequum = M. Buonocore, L’epigrafia latina di Superaequum. Corpus delle iscrizioni (Contr. Valle Peligna. Quaderno 4), Sulmona (AQ) 1985. Buonocore, Tradizione manoscritta = M. Buonocore, La tradizione manoscritta dell’epigrafia classica abruzzese nei codici della Biblioteca Apostolica Vaticana (DASP. Studi e testi 8), L’Aquila 1986. Caballos Rufino, Bronce de Osuna = A. Caballos Rufino, El nuevo bronce de Osuna y la política colonizadora romana (Historia y Geografía 115), Sevilla 2006. Cagnat, Cours4 = R. Cagnat, Cours d’épigraphie latine4, Paris 1914. Caiazza, Archeologia e storia = D. Caiazza, Archeologia e storia antica del mandamento di Pietramelara e del Montemaggiore I–II, Ancona 1995. Caiazza, Società e cultura = D. Caiazza, Società e cultura nell’Alta Terra di Lavoro del ’700, Telese Terme (CE) 2014. Calabi Limentani, Epigrafia latina1 = I. Calabi Limentani, Epigrafia latina1, Varese – Milano 1968. Calabi Limentani, Epigrafia latina4 = I. Calabi Limentani, Epigrafia latina4, Milano – Modena 1991. Calabi Limentani, Studi = I. Calabi Limentani, Studi sulla società romana. Il lavoro artistico (Biblioteca storica universitaria II. 9), Milano – Varese 1958. Caldelli, Agon Capitolinus = M. L. Caldelli, L’agon Capitolinus. Storia e protagonisti dall’istituzione domizianea al IV secolo (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 54), Roma 1993. Calderini, Aquileia romana = A. Calderini, Aquileia romana. Ricerche di storia e di epigrafia, Milano 1930. Calore, Interpromium = P. L. Calore, in G. De Petra – P. L. Calore, Interpromium e Cei, Atti Reale Accad. Arch. Napoli 21, 1900/01, 153–192. Camodeca, Ceti dirigenti = G. Camodeca, I ceti dirigenti di rango senatorio equestre e decurionale della Campania romana I, Casoria (NA) 2008. Camodeca, Puteoli romana = G. Camodeca, Puteoli romana: istituzioni e società. Saggi, Napoli 2018. Campedelli, Amministrazione = C. Campedelli, L’amministrazione municipale delle strade romane in Italia (Antiquitas 1. 62), Bonn 2014. Campi aperti = A. Clementi (Ed.), I campi aperti di Peltuinum dove tramonta il sole … Saggi sulla terra di Prata d’Ansidonia dalla protostoria all’età moderna (Studi sulla storia del territorio 1), L’Aquila 2007. Campochiaro = Campochiaro: potenzialità d’intervento sui Beni Culturali, Campobasso 1982. Campomarino = G. de Benedittis (Ed.), Campomarino. La necropoli di Marinelle Vecchie. Campagne di scavo 2009– 2010 (Considerazioni di storia ed archeologia. I quaderni 3), Campobasso 2013. Canale Parola, ms. I = E. Canale Parola, Breviarium manu scriptum inter d. 3 m. Dec. a. 1888 et d. 15 m. Iul. a. 1889 servatum Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. II versamento, 1° serie, b. 15, fasc. 251, cui titulus “Villavallelunga. Scoperte di antichità. 1888”, publici iuris factum a L. Luschi, Stud. Class. Orient. 42, 1992 (1994), 252–257. Canale Parola, ms. II = E. Canale Parola, Breviarium manu scriptum d. 29 m. Dec. a. 1888 servatum Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. II versamento, 1° serie, b. 10, fasc. 150, cui titulus “Monumenti Epigrafici di Carsoli”. Canale Parola, ms. III = E. Canale Parola, Breviarium manu scriptum d. 29 m. Dec. a. 1888 servatum Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. II versamento, 1° serie, b. 12, fasc. 198, cui titulus “Monumenti Epigrafici di Carsoli”.
REGIO IV
CXXXIX
Canale Parola, ms. IV = E. Canale Parola, Epistulae inter a. 1887 et a. 1889 manu scriptae servatae Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. II versamento, 1° serie. Canosa I = M. Chelotti – R. Gaeta – V. Morizio – M. Silvestrini (Ed.), Epigrafi romane di Canosa I (Documenti e studi 4), Bari 1985. Canosa II = M. Chelotti – V. Morizio – M. Silvestrini (Ed.), Epigrafi romane di Canosa II (Documenti e studi 7. 2), Bari 1990. Cantarelli, Diocesi = L. Cantarelli, La Diocesi italiciana da Diocleziano alla fine dell’impero occidentale, Roma 1903. Capdeville, Volcanus = G. Capdeville, Volcanus. Recherches comparatistes sur les origines du culte de Vulcan (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 288), Paris – Rome 1995. Capestrano = G. Chiarizia – L. Iagnemma (Ed.), Capestrano nella Valle Tritana, L’Aquila 2015. Capini, Venafrum = S. Capini, Molise. Repertorio delle iscrizioni latine. Venafrum (Istituto regionale per gli Studi Storici del Molise “V. Cuoco” 7), Campobasso 1999. Capogrossi Colognesi, Persistenza = L. Capogrossi Colognesi, Persistenza e innovazione nelle strutture territoriali dell’Italia romana: l’ambiguità di una interpretazione storiografica e dei suoi modelli, Napoli 2002. Capogrossi Colognesi, Ricerche = L. Capogrossi Colognesi, Ricerche sulla struttura delle servitù d’acqua in diritto romano, Milano 1966. Capogrossi Colognesi, Struttura I–II = L. Capogrossi Colognesi, La struttura della proprietà e la formazione dei “iura praediorum” nell’età repubblicana I–II, Milano 1969/76. Cappelle dei Marsi = R. Sabatini et al., Cappelle dei Marsi, Roma 1990. Caratteri e diffusione = E. Campanile (Ed.), Caratteri e diffusione del latino in età arcaica (Testi linguistici 19), Pisa 1993. Carletti, La diocesi di Amiterno = S. Carletti, La diocesi di Amiterno. Note storiche e archeologiche, Città del Vaticano 1976. Carlsen, Vilici = J. Carlsen, Vilici and Roman Estate Managers until AD 284 (Anal. Rom. Inst. Dan. Supplementum 24), Roma 1995. Carroccia, Buca = M. Carroccia, Contributo topografico per la individuazione di Buca, porto romano della Frentania, Campobasso 1991. Carroccia, Scritti vari = M. Carroccia, Scritti vari di topografia antica (Molise – Abruzzo – Campania). Questioni di metodo, Roma 2006. Carroll, Spirits of the Dead = M. Carroll, Spirits of the Dead. Roman Funerary Commemoration in Westen Europe (Oxford Studies in Ancient Documents), Oxford 2006. Carta archeologica = G. F. Gamurrini – A. Cozza – A. Pasqui – R. Mangarelli, Carta archeologica d’Italia (1881–1897). Materiali per l’Etruria e la Sabina (Forma Italiae. Serie II. Documenti 1), Firenze 1972. Carta archeologica IV = L. Quilici – S. Quilici Gigli (Ed.), Carta archeologica e ricerche in Campania IV. Comuni di Amorosi, Faicchio, Puglianello, San Salvatore Telesino, Telese Terme (ATTA. Supplemento 15. 4), Roma 2010. Carta archeologica VII = L. Quilici – S. Quilici Gigli (Ed.), Carta archeologica e ricerche in Campania VII. Comuni di Ailano, Casapesenna, Castelvenere, Pratella, Raviscanina, Roccarainola, San Cipriano d’Aversa (ATTA. Supplemento 15. 7), Roma 2012.
CONSPECTVS LIBRORVM
Casali d’Aschi = G. Grossi – L. Palozzi – V. Amendola – A. Melchiorre (Ed.), Casali d’Aschi ieri e oggi (Studi e testi 11), Roma 1983. Castagnoli, Lavinium I = F. Castagnoli, Lavinium I. Topografia generale, fonti e storia delle ricerche, Roma 1972. Castagnoli, Topografia antica I–II = F. Castagnoli, Topografia antica. Un metodo di studio I. Roma. II. L’Italia, Roma 1993. Castel di Ieri = A. Campanelli (Ed.), Il tempio di Castel di Ieri, Sulmona (AQ) 2007. Castellani, Epigrafi albensi = C. Castellani, Epigrafi albensi (Appendix libri, cui nomen Vicende politiche e caratteri istituzionali, civili e religiosi di Alba Fucens. Ricerche storico-epigrafiche machina dactylographica redacti thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1977/78 Romae impetratae apud Facoltà di Magistero), Avezzano (AQ) 1982. Castellani, Museo = C. Castellani, Il museo lapidario di Avezzano (Appendix libri, cui nomen Vicende politiche e caratteri istituzionali, civili e religiosi di Alba Fucens. Ricerche storico-epigrafiche machina dactylographica redacti thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1977/78 Romae impetratae apud Facoltà di Magistero), Avezzano (AQ) 1979. Castrén, Ordo populusque Pompeianus = P. Castrén, Ordo populusque Pompeianus. Polity and Society in Roman Pompeii (Acta Inst. Rom. Finl. 8), Roma 1975. Catalli, Museo Lapidario = F. Catalli, Il Museo Lapidario Comunale, Avezzano (AQ) 1998. Catalogo Mostra Augustea = Catalogo della Mostra Augustea della Romanità, Roma 1937. Cavallaro, Spese e spettacoli = M. A. Cavallaro, Spese e spettacoli. Aspetti economici-strutturali degli spettacoli nella Roma giulio-claudia (Antiquitas 1. 34), Bonn 1984. CCCA I–VII = M. V. Vermaseren (Ed.), Corpus cultus Cybelae Attidisque I–VII (EPRO 50. 1–7), Leiden 1987/89. Cébeillac, Quaestores = M. Cébeillac, Les “quaestores principis et candidati” aux Ier et IIème siècles de l’Empire (CeSDIR. Monografie a supplemento degli “Atti” 4), Milano 1972. Cébeillac-Gervasoni, Magistrats = M. Cébeillac-Gervasoni, Les magistrats des cités italiennes de la seconde guerre punique à Auguste: le Latium et la Campanie (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 299), Rome 1998. Cébeillac-Gervasoni – Caldelli – Zevi, Épigraphie latine = M. Cébeillac-Gervasoni – M. L. Caldelli – F. Zevi, Épigraphie latine, Paris 2006 (editio nova addendis corrigendisque augmentata Epigrafia latina. Ostia: cento iscrizioni in contesto, Roma 2010). Cecconi, Governo imperiale = G. A. Cecconi, Governo imperiale e élites dirigenti nell’Italia tardoantica. Problemi di storia politico-amministrativa (270–476 d. C.) (Biblioteca di Athenaeum 24), Como 1994. Celidonio, La diocesi di Valva = G. Celidonio, La diocesi di Valva e Sulmona I. Le origini cristiane, Casalbordino (CH) 1909. II. Dal 492 al 1100, Casalbordino (CH) 1910. Celidonio, Memorie = G. Celidonio, Memorie storiche di Scanno (ms. a. 1911 servatus Sulmone penes Michaelem Celidonio, quem nunc publici iuris fecerunt G. Morelli et P. Caranfa, Memorie storiche di Scanno, Teramo 2017). Cenerini, Donna romana = F. Cenerini, La donna romana. Modelli e realtà (Universale Paperbacks. Il Mulino 435), Bologna 2002. Centri storici = G. Chiarizia (Ed.), Centri storici della Val Pescara dall’Evo Medio ai nostri giorni, Pescara 1990. Cerasani, Annotazioni = E. Cerasani, Annotazioni epigrafiche marse esistenti nel CIL apud Sir Henry Colt Hoare, Viaggio classico attraverso l’Italia. Escursione da Roma al
CONSPECTVS LIBRORVM lago di Celano, &c. in Abbruzzo I [traduzione e note a cura di E. Cerasani], Sulmona (AQ) 1982. Cerasani, Marruvium = E. Cerasani, Marruvium e S. Sabina, Pratola Peligna (AQ) 1986. Cesi, Commentarium = P. Cesi, Commentarium Rerum Cassiae, Fuligno 1655. Cesi, Eulogium = P. Cesi, Eulogium de Cassiae antiquitate et aedificatione, Fulginiae 1655. Ceti medi = A. Sartori – A. Valvo (Ed.), Ceti medi in Cisalpina. Atti del Colloquio internazionale, Milano, 14–16 settembre 2000, Milano 2002. Champeaux, Fortuna I–II = J. Champeaux, Fortuna. Recherches sur le culte de la Fortune à Rome et dans le monde romain des origines à la morte de César I–II (Coll. de l’École Fr. de Rome 64, 1–2), Rome 1982/87. Champlin, Final Judgments = E. Champlin, Final Judgments. Duty and Emotion in Roman Wills 200 B.C.E. – C.E. 250, Berkeley 1991. Chantraine, Freigelassene = H. Chantraine, Freigelassene und Sklaven im Dienst der römischen Kaiser. Studien zu ihrer Nomenklatur (Forsch. Sklaverei 1), Wiesbaden 1967. Chastagnol, Pouvoir impérial = A. Chastagnol, Le pouvoir impérial à Rome. Figures et commémorations. Textes édités par St. Benoist et S. Demougin (Scripta varia 4. Hautes études du monde gréco-romain 41), Genève 2008. Chausson, Stemmata aurea = Fr. Chausson, Stemmata aurea. Constantin, Justine, Théodose. Revendications généalogiques et idéologie impériale au IVe siècle ap. J.-C. (CRDAC 26), Rome 2007. Chieti = U. De Luca (Ed.), Chieti e la sua provincia I. Storia, arte, cultura, Chieti 1990. Chioffi, Antium = L. Chioffi, Antium. Noterelle Antiatinae, Marina Anzio (RM) 2018. Chioffi, Caro = L. Chioffi, Caro: il mercato della carne nell’Occidente romano (ATTA. Supplemento 4), Roma 1999. Chioffi, Museo = L. Chioffi, Museo Provinciale Campano di Capua. La raccolta epigrafica. Le iscrizioni latine: cortili, sale, depositi. Con la collaborazione di L. Capurso e M. Foglia (Museo Provinciale Campano. Cataloghi epigrafici 1), Capua (CE) 2005. Chiovitti, ms. = B. Chiovitti, Adversaria inter a. 1849 et 1877 manu scripta nunc apud gentem Bovianensem Marucci – De Fabritiis adservata et publici iuris facta a G. De Benedittis, Conoscenze 3, 1986, 67–94. Chisari, Guardiola = G. Chisari, Il Castello di Guardiola nella terra delle Plaie, [s. l.] 2014. L’Italie d’Auguste à Dioclétien = I. Cholodniak, Carmina sepulcralia Latina epigraphica2, Petropoli 1904. Ciabarra, Anfiteatri = C. Ciabarra, Gli anfiteatri dell’Abruzzo romano: testi e contesti (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2015/16 Romae impetratae apud “Sapienza” Università di Roma). Cianfarani, Culture adriatiche = V. Cianfarani, Culture adriatiche d’Italia. Antichità tra Piceno e Sannio prima dei Romani, Roma 1970. Cianfarani, Guida = V. Cianfarani, Guida alle antichità di Sepino, Milano 1958. Cianfarani, Santuari nel Sannio = V. Cianfarani, Santuari nel Sannio, Pescara 1960. Cianfarani, Schede I = V. Cianfarani, Schede del Museo Nazionale di Chieti. Terza serie, Chieti 1972. Cianfarani, Schede II = V. Cianfarani, Schede del Museo Nazionale di Chieti. Quarta serie, Chieti 1973. Cianfarani, Terra italica = V. Cianfarani, Terra italica, Torino 1959.
CXL
CIL IX Cicala, Instrumentum = G. Cicala, Instrumentum domesticum inscriptum proveniente da Asculum e dal suo territorio (Bibl. Stud. Antichi 91), Pisa 2010. Cicerone, Tussio = G. Cicerone, Tussio nei 99 castelli fondatori dell’Aquila degli Abruzzi, Roma 1939. Ciceroniana = Ciceroniana. Atti del X Colloquium Tullianum, Monte Sant’Angelo, 24–27 aprile 1997, Roma 1998. Cifarelli, Tra Lazio e Campania = F. M. Cifarelli, Tra Lazio e Campania. Ricerche di Storia e di Topografia antica (Università degli Studi di Salerno. Quaderni del Dipartimento di Scienze dell’Antichità 16. Serie Storia Antica e Archeologia 2), Napoli 1995. CIG = A. Boeckh et al., Corpus Inscriptionum Graecarum I– IV, Berolini 1828/77. CIIUD = J.-B. Frey (Ed.), Corpus Inscriptionum Iudaicarum. Recueil des inscriptions juives qui vont du IIIe siècle avant Jésus-Christ au VIIe siècle de notre ère I. Europe (Sussidi allo studio delle antichità cristiane 1), Roma 1936. CILAnd = Corpus de Inscripciones Latinas de Andalucía. Cirelli, Il regno delle due Sicilie = F. Cirelli, Il regno delle due Sicilie descritto e illustrato, Napoli 1853/60. Cités de l’Italie = M. Ghilardi – Chr.-J. Goddard – P. Porena (Ed.), Les cités de l’Italie tardo-antique (IVe–VIe siècle). Institution, économie, société, culture et religion (Coll. de l’École Fr. de Rome 369), Paris – Rome 2006. Città campane = G. Vitolo (Ed.), Le città campane fra tarda Antichità e alto Medioevo. Atti del Seminario (Napoli, 2004), Salerno 2005. Ciucci, ms. I = F. Ciucci, Vetusta Nursia. I–II: Historie [dell’antica città] di Norsia dove si tratta della sua Sibilla, e dei Laghi (liber a. 1650 fortasse exaratus in Biblioteca Nazionale di Napoli adhuc servatus sub n. IX. B. 38–39. Agitur de recensione, quam Mommsen appellat priorem). Ciucci, ms. II = F. Ciucci, Historie dell’antica Città di Norsia dove si tratta della sua Sibilla e dei Laghi (liber a. 1650 exaratus, quem Mommsen excussit Nursiae apud heredes viri Feliciani Patrizi-Forti; ubi autem nunc exstet, ignotum est; excludendum non est, quin hic liber idem ac manu scriptus n. V eiusdem Ciucci, de quo vide infra. Agitur de recensione, quam Mommsen appellat alteram). Ciucci, ms. III = F. Ciucci, Vetusta Nursia. I–II: Istorie dell’antica Città di Norsia dove si tratta della sua fondazione, dell’antiche Famiglie, d’alcuni fatti d’arme con suoi vicini Popoli, della vita de’ Santi, degl’Imperadori, e Capitani, delli suoi Castelli, della Grotta della Sibilla, e delli suoi maravigliosi Laghi (liber saec. XVIII manu scriptus ex exemplari a. 1653 depromptus in Biblioteca Giovardiana oppidi Veroli servatus sub n. 42. 2. 10). Ciucci, ms. IV = F. Ciucci, Istorie dell’antica città di Norsia dove si tratta della sua Sibilla e dei Laghi (liber saec. XVIII manu scriptus ex exemplari a. 1653 depromptus Spoletii servatus olim apud comites Pila nunc in Biblioteca arcivescovile ‘G. M. Mastai Ferretti’ sub Fondo Don Ansato Fabbi sine inv. n. [nunc vide G. Ceccarelli – C. Comino (Ed.), Istorie dell’antica Città di Norsia, Firenze 2003, 112–355]). Ciucci, ms. V = F. Ciucci, Vetusta Nursia. Istorie dell’antica Città di Norsia dove si tratta della sua Sibilla, e dei Laghi (liber temporis spatio inter saec. XVIII ex. et saec. XIX in. comprehenso manu scriptus ex exemplari a. 1650 depromptus, qui in archivo communali Nursino sine inv. n. exstabat; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus; excludendum non est, quin hic liber idem ac manu scriptus n. II eiusdem Ciucci, de quo vide supra). Civiltà dei Romani = S. Settis (Ed.), Civiltà dei Romani [III] Il rito e la vita privata, Milano 1992.
REGIO IV
CXLI
Civitas Penne I = L. Franchi dell’Orto – C. Vultaggio (Ed.), Civitas Penne. La città medievale (Storia e civiltà di Penne 3), Roma 2015. Civitas Penne II = L. Franchi dell’Orto – C. Vultaggio (Ed.), Civitas Penne. Il Medioevo delle arti (Storia e civiltà di Penne 4), Roma 2015. Clark, Divine Qualities = A. J. Clark, Divine Qualities. Cult and Community in Republican Rome, Oxford 2007. Clauss, Cultores Mithrae = M. Clauss, Cultores Mithrae. Die Anhängerschaft des Mithras-Kultes (HABES 10), Stuttgart 1992. Clauss, Kaiser und Gott = M. Clauss, Kaiser und Gott. Herrscherkult im römischen Reich, Stuttgart 1999. Clauss, Mithras = M. Clauss, Mithras. Kult und Mysterien, München 1990. Clauss, Untersuchungen = M. Clauss, Untersuchungen zu den principales des römischen Heeres von Augustus bis Diokletian. Cornicularii, speculatores, frumentarii, Bochum 1973. CLE = F. Bücheler (Ed.), Carmina Latina epigraphica I–II (Anthologia Latina sive poesis Latinae supplementum ediderunt F. Bücheler et A. Riese II 1–2), Lipsiae 1895/97. CLE Suppl. = E. Lommatzsch (Ed.), Carmina Latina epigraphica III (Anthologia Latina sive poesis Latinae supplementum ediderunt F. Bücheler et A. Riese II 3), Lipsiae 1926. Clementi, Amiternum = A. Clementi, Amiternum dopo la distruzione. Elaborazione cartografica di C. Tobia (DASP. Studi e testi 27), L’Aquila 2003. CMC = A. Vincent (Ed.), Corpus épigraphique des musiciens civils, Rome 2016 [https://filemaker.efrome.it/fmi/ webd#CMC] (etiam vide infra Vincent, Jouer pour la cité). CMM = A. Vincent (Ed.), Corpus épigraphique des musiciens militaires, Rome 2016 [https://filemaker.efrome.it/fmi/ webd#CMM] (etiam vide infra Vincent, Jouer pour la cité). Coarelli, Foro Romano = F. Coarelli, Il Foro Romano I. Periodo arcaico. II. Periodo repubblicano e augusteo (Lectiones Planetariae 1–2), Roma 1985/86. Coarelli, Lazio = F. Coarelli, Lazio (Guide Archeologiche Laterza 5), Roma – Bari 1982. Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise = F. Coarelli – A. La Regina, Abruzzo e Molise (Guide Archeologiche Laterza 9), Roma – Bari 1984, ed. altera 1993. Coccia, ms. = F. Coccia, Piano di Recupero n. 32 / Norcia Centro 1 [Roma post 1979], 13 / par. 7.0–7.2 (liber manu scriptus in bibliotheca communali Nursina sine inv. n. olim servatus; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Colantoni, ms. I = L. Colantoni, Epistula manu scripta d. 25 m. Febr. a. 1884 ad Rosato Sclocchi missa nunc servata in Archivio di Stato civitatis L’Aquila. Colantoni, ms. II = L. Colantoni, Epistula manu scripta d. 7 m. Mai. a. 1884 ad Giuseppe Fiorelli missa nunc servata Romae apud Archivio Centrale dello Stato. (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. Posizione “Aquila”, prot. n. 5987. Colantoni, ms. III = L. Colantoni, Epistulae manu scriptae inter a. 1888 et a. 1897 nunc servatae Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. II versamento, 1° serie, b. 12, fasc. 200. Colantoni, Storia dei Marsi = L. Colantoni, Storia dei Marsi dai tempi più antichi fino alla guerra Marsica, Italica o Sociale, Lanciano (CH) 1889. Colarieti Tosti, Villa = G. Colarieti Tosti, La villa d’Assio nella Campagna Romana, Rieti 1904.
CONSPECTVS LIBRORVM
Colarossi Mancini, Memorie storiche = A. Colarossi Mancini, Memorie storiche di Popoli fino all’abolizione dei feudi, Popoli 1911. Colarossi Mancini, Storia di Scanno = A. Colarossi Mancini, Storia di Scanno e guida nella Valle del Sagittario, L’Aquila 1921. Colasanti, Pinna = G. Colasanti, Pinna. Ricerche di topografia e di storia, Roma 1907. Colasanti, Reate = G. Colasanti, Reate. Ricerche di topografia medievale e antica, Perugia 1910 (lucis ope iterum impressum Reate a. 1995 curavit T. Leggio). Colella, Inventarium ms. = N. Colella, Inventarium titulorum musei municipalis Corfiniensis (liber a. 1903 manu scriptus; servatur Romae apud Archivio Centrale dello Stato. MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. II versamento. 1° serie, b. 13, fasc. 221). Colini, Il fascio littorio = A. M. Colini, Il fascio littorio, Roma 1933. Collezione Torlonia = A. Campanelli (Ed.), La Collezione Torlonia di antichità del Fucino, Sambuceto (CH) 2003. Colonie e municipi = G. Paci – S. M. Marengo – S. Antolini (Ed.), Colonie e municipi nell’era digitale. Documentazione epigrafica per la conoscenza delle città antiche. Atti del Convegno di studi, Macerata, 10–12 dicembre 2015 (Ichnia 14), Tivoli (RM) 2017. Colons et colonies = S. Demougin – J. Scheid (Ed.), Colons et colonies dans le monde romain. Actes de la XVe Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie du monde romain (Paris, 4–6 octobre 2008) (Coll. de l’École Fr. de Rome 456), Rome 2012. Colosi – Costantini, Sabina Tiberina = F. Colosi – A. Costantini, La Sabina Tiberina in epoca romana. Ricognizioni nel territorio tra Otricoli e Magliano Sabina (Arte, Architettura, Tecnologie 1), Roma 2017. Comunicazione = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), La comunicazione nella storia antica. Fantasie e realtà. Atti del III Incontro Internazionale di Storia Antica (Genova, 23–24 settembre 2006) (Serta antiqua 11), Roma 2008. Comunità indigene = J. Mertens – R. Lambrechts (Ed.), Comunità indigene e problemi della romanizzazione nell’Italia centro-meridionale (IV–III sec. av. C.). Actes du Colloque International organisé à l’occasion du 50e anniversaire de l’Academia Belgica et du 40e des fouilles belges en Italie, Rome, Academia Belgica, 1er–3 février 1990 (Inst. Hist. Belge de Rome, Études 29), Bruxelles – Rome 1991. Confine nel tempo = R. Ricci – A. Anselmi (Ed.), Il confine nel tempo. Atti del Convegno, Ancarano, 22–24 maggio 2000, L’Aquila 2005. Conoscenza = A. Di Iorio (Ed.), Per la conoscenza dell’Antico Sannio. Giornata di studio tenuta ad Isernia il 6 giugno 1992 (Quad. Conoscenza 14), Roma 1993. Convegno Virgiliano = Atti del Convegno Virgiliano di Brindisi nel Bimillenario della morte, Brindisi, 15–18 ottobre 1981, Perugia 1983. Conventi, Città romane = M. Conventi, Città romane di fondazione (Studia archaeologica 130), Roma 2004. Conway, Italic Dialects = R. S. Conway, The Italic Dialects I, Cambridge 1897. Corazza, Augustales = G. Corazza, Gli Augustales della Campania romana, Napoli 2016. Corbier, Aerarium = M. Corbier, L’Aerarium Saturni et l’aerarium militare. Administration et prosopographie sénatoriale (Coll. de l’École Fr. de Rome 24), Paris – Roma 1974. Corbier, Donner à voir = M. Corbier, Donner à voir, donner à lire. Mémoire et communication dans la Rome ancienne, Paris 2006.
CONSPECTVS LIBRORVM
CXLII
Corcia, Storia delle due Sicilie = N. Corcia, Storia delle due Sicilie dall’antichità più remota al 1789 I, Napoli 1843. Cordella, Norcia = R. Cordella, Norcia e territorio, Norcia (PG) 1995. Cordella – Criniti, Ager Nursinus = R. Cordella – N. Criniti, Ager Nursinus. Storia, epigrafia e territorio di Norcia e della Valnerina romane (Bibl. Dep. Umbria 2), Perugia 2008. Cordella – Criniti, Iscrizioni = R. Cordella – N. Criniti, Iscrizioni latine di Norcia e dintorni (Quaderni di “Spoletium” 1), Spoleto (PG) 1982. Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni = R. Cordella – N. Criniti, Nuove iscrizioni latine di Norcia, Cascia e Valnerina (Quaderni di “Spoletium” 5), Spoleto (PG) 1988. Cordella – Criniti, Sabina settentrionale = R. Cordella – N. Criniti, Parole su pietre. Epigrafia e storia nella Sabina settentrionale di età romana (Bibl. Dep. Umbria 15), Perugia 2014. Corolla Epigraphica = C. Deroux (Ed.), Corolla Epigraphica. Hommages au professeur Yves Burnand (Collection Latomus 331), Bruxelles 2011. Corsignani = M. Buonocore – G. Morelli (Ed.), Pietro Antonio Corsignani nel terzo centenario della nascita (1686–1986). Atti del Convegno di studi, Celano, 8–9 novembre 1986, L’Aquila 1987. Costarella – Isabella, Tre iscrizioni imperiali = A. Costarella – C. Isabella, Tre iscrizioni imperiali di I e III secolo ed una epigrafe sepolcrale di I secolo d. C. nella città di Piedimonte Matese, Piedimonte Matese (CE) 2005. Costarella – Prisco, Museo Civico = A. Costarella – R. Prisco, Il Museo Civico di Piedimonte nei Documenti dell’Archivio Storico, Piedimonte Matese (CE) 2004. Cottanello = M. Sternini (Ed.), La villa di Cottanello (Bibl. Arch. 8), Bari 2000. Courtney, Musa Lapidaria = E. Courtney, Musa Lapidaria. A Selection of Latin Verse Inscriptions (American Philological Association. American Classical Studies 36), Atlanta (GA) 1995. Cresci Marrone – Mennella, Pisaurum = G. Cresci Marrone – G. Mennella, Pisaurum I. Le iscrizioni della colonia (Bibl. Stud. Antichi 44), Pisa 1984. Crespo Ortiz de Zárate, Nutrices I–II = S. Crespo Ortiz de Zárate, Nutrices en el imperio Romano. I: Estudio de las fuentes y prosopografia, Valladolid 2005; II: Estudios social, Zaragoza 2006. Cristofori, Non arma virumque2 = A. Cristofori, Non arma virumque. Le occupazioni nell’epigrafia del Piceno2 (Tarsie. Studi di antichistica 2), Bologna 2004. Cryptoportiques = Les cryptoportiques dans l’architecture romaine. Actes du Colloque, 19–23 avril 1972 (Coll. de l’École Fr. de Rome 14), Paris – Rome 1973. Cugusi, Aspetti letterari2 = P. Cugusi, Aspetti letterari dei Carmina Latina epigraphica2 (Testi e manuali 22), Bologna 1996. Cugusi, Carmina Latina Sardiniae = P. Cugusi, Carmina Latina Epigraphica Provinciae Sardiniae (Testi e manuali 74), Bologna 2003. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Africana = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Africarum provinciarum post Buechelerianam collectionem editam reperta cognita (CLEAfr) (Epigrafia e Antichità 34), Bologna – Faenza 2014. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Dalmatiae = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Epigraphica non-bücheleriani di Dalmazia (CLEDalm). Edizione e commento con osservazioni sui carmi bücheleriani della provincia (Epigrafia e Antichità 36), Bologna – Faenza 2015.
CIL IX
Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Hispanica = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Epigraphica Hispanica post Buechelerianam collectionem editam reperta cognita (CLEHisp) (Epigrafia e Antichità 31), Bologna – Faenza 2012. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Moesica – Thraciae = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Epigraphica Moesica (CLEMoes). Carmina Latina Epigraphica Thraciae (CLEThr) (Testi e manuali 104), Bologna 2008. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Pannonica = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Epigraphica Pannonica (CLEPann) (Testi e manuali 96), Bologna 2007. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina province africane = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Epigraphica non-bücheleriani delle province africane. Introduzione al tema, materiali preparatori, edizione di testi, aspetti e problemi (Testi e manuali 126), Bologna 2012. Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra = P. Cugusi – M. T. Sblendorio Cugusi, Versi su pietra. Studi sui Carmina Latina Epigraphica. Metodologia, problemi, tematiche, rapporti con gli auctores, aspetti filologici e linguistici, edizioni di testi. Quaranta anni di ricerche (Epigrafia e Antichità 38, 1–3), Bologna – Faenza 2016. Cultes polythéistes = Chr. Delplace – F. Tassaux (Ed.), Les cultes polythéistes dans l’Adriatique romaine. Séminaire Bordeaux 1997 (Ausonius publications. Études 4), Bordeaux 2000. Culti e religiosità = L. Zerbini (Ed.), Culti e religiosità nelle province danubiane. Atti del II Convegno internazionale, Ferrara, 20–22 novembre 2013 (Pubblicazioni del LAD 2), Bologna 2015. Cults of Isis = V. Gasparini – R. Veymiers (Ed.), Individuals and Materials in the Greco-Roman Cults of Isis. Agents, Images, and Practices I–II (Religions in the Graeco-Roman World 187), Leiden – Boston 2018. Cultura della transumanza = E. Narciso (Ed.), La cultura della transumanza. Atti del Convegno promosso dal Comune di Santa Croce del Sannio, dall’Istituto Storico “Giuseppe Maria Galanti” e dalla Comunità Montana “Alto Tammaro”, 12–13 novembre 1988, Napoli 1991. Cultura in Cesare = D. Poli (Ed.), La cultura in Cesare. Atti del Convegno Internazionale di Studi, Macerata – Matelica, 30 aprile – 4 maggio 1990 (Quaderni linguistici e filologici 5), Roma 1993. Cultura italica = La cultura italica. Atti del Convegno della Società Italiana di Glottologia, Pisa, 19–20 dicembre 1977, Pisa 1978. Culture adriatiche antiche = V. Cianfarani – L. Franchi dell’Orto – A. La Regina, Culture adriatiche antiche di Abruzzo e Molise, Roma 1978. Cultus splendore = A. M. Corda (Ed.), Cultus splendore. Studi in onore di Giovanna Sotgiu, Senorbì (CA) 2003. Cumae = G. De Benedittis (Ed.), Cumae. Le Conferenze del Premio “E. T. Salmon” III, Campobasso 2000. Cumont, Textes I–II = F. Cumont, Textes et monuments figurés relatifs aux Mystères de Mithra I–II, Bruxelles 1896/99. Cuomo – Pellegrino, Monte Pallano = L. Cuomo – A. Pellegrino, Il problema di Monte Pallano (Documenti 8), Roma 1976. Curae cittadine = M. G. Granino Cecere (Ed.), Le curae cittadine nell’Italia romana. Atti del Convegno, Siena, 18–19 aprile 2016 (Urbana species 4), Roma 2017. Cures = M. Cavalieri (Ed.), Cures tra archeologia e storia. Ricerche e considerazioni sulla capitale dei Sabini ed il suo territorio (Fervet opus 3), Louvain-la-Neuve 2017.
REGIO IV
CXLIII
D’Abrizio, Vittorito = M. D’Abrizio, Vittorito. Storia, tradizione, folklore, Sulmona (AQ) 2001. Da Camunni a romani = S. Solano (Ed.), Da Camunni a romani. Archeologia e storia della romanizzazione alpina. Atti del Convegno, Breno – Cividate Camuno (BS), 10–11 ottobre 2013, Roma 2016. Dai confini del mondo = A. Dionisio – S. Mari – R. Tuteri (Ed.), Dai confini del mondo alla patria di Ovidio. Merci, uomini e idee. Mostra archeologica, Sulmona [2015]. Dall’antica Histonium = A. R. Staffa (Ed.), Dall’antica Histonium al Castello di Vasto, Vasto (CH) 1995. Dalla villa di Ovidio = E. Mattiocco (Ed.), Dalla villa di Ovidio al santuario di Ercole, Sulmona (AQ) 1989. D’Amato, Prosciugamento = S. D’Amato, Il primo prosciugamento del Fucino. Gli scopi, le vicende e i risultati della grande impresa di Roma, Avezzano (AQ) 1980. d’Anelli, Histonium ed il Vasto = V. d’Anelli, Histonium ed il Vasto, Vasto (CH) 1977. Daniel, Agrippa = R. Daniel, M. Vipsanius Agrippa. Eine Monographie, Breslau 1933. Darling Buck, Grammar = C. Darling Buck, A Grammar of Oscan and Umbrian. With a collection of inscriptions and a glossary, Boston 1904 (lucis ope iterum impressum Hildesheim – New York 1974). de Baroni Bonanni, Relazione = F. de Baroni Bonanni, Relazione dei lavori eseguiti nell’Archivio Provinciale del 2° Abruzzo Ulteriore dal 1° Agosto al 31 Luglio 1879 giusta le Ministeriali Istruzioni del 4 Aprile 1843, Pescara 1879. de Benedictis, ms. = G. de Benedictis, Memorie istoriche del Vasto antiche e moderne del sacerdote Giuseppe de Benedictis del Vasto (liber manu scriptus saec. XVIII in bibliotheca communali Vastensi sine inv. n. servatus). De Benedittis, Bovianum = G. De Benedittis, Molise. Repertorio delle iscrizioni latine. Bovianum (Istituto regionale per gli Studi Storici del Molise “V. Cuoco” I), Campobasso 1995. De Benedittis, Bovianum ed il suo territorio = G. De Benedittis, Bovianum ed il suo territorio. Primi appunti di topografia storica (Documenti 7), Salerno 1977. De Benedittis, Fagifulae = G. De Benedittis, Molise. Repertorio delle iscrizioni latine. Fagifulae (Istituto regionale per gli Studi Storici del Molise “V. Cuoco” III), Campobasso 1997. De Benedittis, Provincia = G. De Benedittis, La Provincia Samnii e la viabilità romana (con la collaborazione di D. Caiazza) (Quaderni dell’Associazione 4), Cerro al Volturno (IS) 2010. De Benedittis, Saepinum = G. De Benedittis, Echi del Sannio. Guida alle antichità di Saepinum [supplementum ad n. VII, 2014, ephemeridis Considerazioni di Storia ed Archeologia], Campobasso 2016. De Benedittis – Gaggiotti – Matteini Chiari, Saepinum = G. De Benedittis – M. Gaggiotti – M. Matteini Chiari, Saepinum – Sepino. Guida turistico-culturale, Verona 1984. De Benedittis – Matteini Chiari – Terzani, Territorio = G. De Benedittis – M. Matteini Chiari – G. Terzani, Molise. Repertorio delle iscrizioni latine. Il territorio e la città di Aesernia (Istituto regionale per gli Studi Storici del Molise “V. Cuoco” V. 1), Campobasso 1999. De Carlo, Ceto equestre = A. De Carlo, Il ceto equestre di Campania, Apulia et Calabria, Lucania et Bruttii dalla tarda Repubblica al IV secolo I–II (Vetera 19), Roma 2015. De Chiara, Origini = G. De Chiara, Origini e monumenti della città di Chieti, Chieti 1857 (ed. anastatica Bologna 1977).
CONSPECTVS LIBRORVM
de Ciocchis, Agnone = R. de Ciocchis, Insediamenti di epoche diverse in località S. Lorenzo di Agnone (Collana Altomolisana 5), Isernia 2007. Dediche sacre = J. Bodel – M. Kajava (Ed.), Dediche sacre nel mondo greco-romano. Diffusione, funzioni, tipologie. Religious Dedications in the Greco-Roman World. Distribution, Typology, Use. Institutum Romanum Finlandiae, American Academy in Rome, 19–20 aprile 2006 (Acta Inst. Rom. Finl. 35), Roma 2009. De Francesco, Ricerche = D. De Francesco, Ricerche sui villaggi nel Lazio dall’età imperiale alla tarda antichità, Roma 2014. Degli Abbati, Da Roma a Solmona = L. Degli Abbati, Da Roma a Solmona. Guida storico-artistica delle regioni attraversate dalla strada ferrata, Roma 1888 [= Guida storico-artistica delle regioni attraversate dalla strada ferrata con 53 illustrazioni. Rielaborazione di Adelmo Polla. Presentazione di Vincenzo Lucarelli (I Tascabili d‘Abruzzo 150), Cerchio (AQ) 2004]. Degrassi, Fasti = A. Degrassi, I Fasti consolari dell’Impero Romano dal 30 avanti Cristo al 613 dopo Cristo (SL Sussidi eruditi 3), Roma 1952. Degrassi, Imagines = A. Degrassi, Inscriptiones Latinae liberae rei publicae. Imagines (CIL Auctarium), Berolini 1965. Degrassi, Scritti vari I–IV = A. Degrassi, Scritti vari di antichità raccolti da amici e allievi nel 75° compleanno dell’autore I–II. Roma 1962. III. Venezia – Trieste 1967. IV. Trieste 1971. de Guidobaldi, Iscrizione arcaica = D. de Guidobaldi, Intorno una iscrizione arcaica di T. Vezio con ricerche su l’Ercole Giovio e sul brato od erba sabina e sua natura, e simbolica, Napoli 1864. De Laurentiis, Iscrizioni = C. De Laurentiis, Iscrizioni italiche e romane (liber manu scriptus saec. XX in. in bibliotheca provinciali oppidi Chieti servatus sign. n. VIII, 2). Del Chicca, Frontino = F. Del Chicca, Frontino. De aquae ductu urbis Romae. Introduzione, testo critico, traduzione e commento, Roma 2004. Delehaye, Les origines du culte2 = H. Delehaye, Les origines du culte des martyres2 (Subsidia hagiographica 20), Bruxelles 1933. L. Del Giudice, Chiesa di S. Vincenzo = L. Del Giudice, La chiesa di S. Vincenzo di Saragozza o della Madonna delle Rose in Carsoli (AQ). Indagini archeologiche sul sito (I Quaderni di Lumen 57), Pietrasecca (AQ) 2012. S. Del Giudice, Memorie istoriche = S. Del Giudice, Memorie istoriche, antiche e moderne, sacre e profane de’ Popoli Marrucini e di Chieti loro Metropoli, raccolte da Autori, da manoscritti ed altri monumenti (liber manu scriptus saec. XVIII in bibliotheca provinciali oppidi Chieti servatus sign. n. X). Delplace, Romanisation = Chr. Delplace, La romanisation du Picenum. L’exemple d’Urbs Salvia (Coll. de l’École Fr. de Rome 177), Rome 1993. Del Ponte, Riproduzioni = R. Del Ponte, Riproduzioni di antiche iscrizioni di Chieti e del territorio marrucino (liber manu scriptus saec. XIX post medium in bibliotheca provinciali oppidi Chieti servatus sign. n. LXXX, 6). De Luca, Pagine di storia = T. De Luca, Pagine di storia frentana e di Ortona antica, Ortona (CH) 1979. DemircioGlu, Der Gott auf dem Stier = H. DemircioGlu, Der Gott auf dem Stier. Geschichte eines religiösen Bildtypus, Berlin 1939. Demougin, L’ordre équestre = S. Demougin, L’ordre équestre sous les Julio-Claudiens (Coll. de l’École Fr. de Rome 108), Paris – Roma 1988. Demougin, Prosopographie = S. Demougin, Prosopographie des chevaliers romains julio-claudiens (43 av. J.-C. – 70 ap.
CONSPECTVS LIBRORVM
CXLIV
J.-C.) (Coll. de l’École Fr. de Rome 153), Paris – Roma 1992. De Nino, Lettere = A. De Nino, Lettere a Ivan Vladimirovic Cvetaev (1880–1906), ed. G. Papponetti – E. Ceccaroni (Contr. Valle Peligna. Quaderno 14), Sulmona (AQ) 2002. De Nino, ms. = A. De Nino, Libri manu scripti saec. XIX ex. – XX in. servati Romae apud Archivio Centrale dello Stato. MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi (vide Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 94; eund., ibid. 4, 1988, 12; eund., ibid. 5, 1989, 87). De Nino, Saggio archeologico = A. De Nino, Saggio archeologico sulla ubicazione di alcuni oppidi, pagi e vici, Sulmona (AQ) 1905. De Nino, Scoperte archeologiche = A. De Nino, Scoperte archeologiche comunicate all’Accademia Nazionale dei Lincei e pubblicate nelle Notizie degli Scavi di Antichità, ed. E. Mattiocco (DASP. Studi e testi 23), L’Aquila 2002. D’Eredità, Aveia = V. M. Giovinazzi, Della città di Aveja ne’ Vestini. Introduzione, revisione e note a cura di Antonio D’Eredità, Pescara 2006 [id est translatio in linguam Italicam hodiernam libri V. M. Giovenazzi, Della città di Aveia ne Vestini ed altri luoghi di antica memoria, Roma 1773, cum adnotationibus A. D’Eredità] (etiam cf. A. Cappelli, RASLA 19, 1904, 291–298). de Robertis, Contributi = F. M. de Robertis, Contributi alla storia delle corporazioni a Roma, Bari 1933. de Robertis, Diritto associativo = F. M. de Robertis, Il diritto associativo romano. Dai collegi della Repubblica alle corporazioni del Basso Impero, Bari 1938. de Robertis, Il fenomeno associativo2 = F. M. de Robertis, Il fenomeno associativo nel mondo romano. Dai collegi della Repubblica alle corporazioni del Basso Impero2, Roma 1981. de Robertis, Scritti varii = F. M. de Robertis, Scritti varii di diritto romano I–III, Bari 1987. de Robertis, Storia delle corporazioni = F. M. de Robertis, Storia delle corporazioni e del regime associativo nel mondo romano I–II, Bari s. a. [circ. 1971]. De Roma a las provincias = A. Caballos Rufino – E. Melchor Gil (Ed.), De Roma a las provincias. Las elites como instrumento de proyección de Roma (Historia y Geografía 287), Sevilla 2014. De Rosalia, Iscrizioni latine arcaiche2 = A. De Rosalia, Iscrizioni latine arcaiche (Hermes. Collana di testi antichi 8), editio altera correcta et aucta indicibus locorum et verborum instructa Palermo 1978. de Rossi, ms. = G. B. de Rossi, Libri manu scripti saec. XIX in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservati sign. Vaticani Latini 10512–10543 (etiam cf. codices sign. Vat. Lat. 14238–14298). De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica = E. De Ruggiero, Sylloge epigraphica orbis Romani. Vol. 2, pars 1: Inscriptiones Italiae regionum I–V, ed. D. Vaglieri, Romae 1892/94 (editio altera lucis ope perfecta Romae 1964). C. De Ruyt, Macellum = C. De Ruyt, Macellum. Marché alimentaire des Romains (Publications Louvain 35), Louvain 1983. F. De Ruyt, Alba Fucens = F. De Ruyt, Alba Fucens III. Sculptures d’Alba Fucens (pierre, marbre, bronze): catalogue raisonné (Inst. Hist. Belge de Rome. Études 21), Bruxelles – Rome 1982. F. De Ruyt, Scripta Minora = F. De Ruyt, Scripta Minora (Publications Louvain 5), Louvain 1975. De Salvo, Economia privata = L. De Salvo, Economia privata e pubblici servizi nell’Impero romano. I corpora naviculariorum (Kleiò 5), Messina 1992. De Santis, Ager Aequiculanus = A. De Santis, L’ager Aequiculanus. Analisi storico-epigrafica (liber machina dactylo-
CIL IX
graphica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2008/09 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”). De Sisto, Raviscanina = A. De Sisto, Raviscanina, paese mio, Ercolano (NA) 1988. Destephanis, ms. = F. Destephanis, Delle Chiese, e sagre reliquie, ch’esisteno (liber manu scriptus inter saec. XVIII ex. et a. 1814 in aedibus privatis Sulmone servatus. Gratias ago Ezio Mattiocco, qui me certiorem fecit). Devaluations = Les “Devaluations” à Rome. Époque républicaine et impériale I. [colloque] Rome, 13–15 novembre 1975 (Coll. de l’École Fr. de Rome 37, 1), Rome 1978. II. [colloque] Gdansk, 19–21 octobre 1978 (Coll. de l’École Fr. de Rome 37, 2), Rome 1980. Devijver Equestrian Officers I = H. Devijver, The Equestrian Officers of the Roman Imperial Army (Mavors 6), Amsterdam 1989. Devijver Equestrian Officers II = H. Devijver, The Equestrian Officers of the Roman Imperial Army (Mavors 9), Stuttgart 1992. d’Henry – Terzani, Manufatti lapidei = G. d’Henry – C. Terzani, Manufatti lapidei da Aesernia, Campobasso 1997. Di Benedetto, Sulmona = A. Di Benedetto, Storia civile di Sulmona. Dal municipio romano alla città medievale (secc. I–XIII), Sulmona (AQ) 1990. Di Biase, Alba Fucens = C. Di Biase, Alba Fucens. La documentazione epigrafica dopo il Corpus Inscriptionum Latinarum (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1999/2000 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”). Di Cecco Di Marino, Farantíca2 = G. Di Cecco Di Marino, Farantíca. Profilo storico, documentazione e foto antiche di Fara San Martino2, Lanciano (CH) 2004. Di Cosmo, Iscrizione funeraria = L. Di Cosmo, Un’iscrizione funeraria rinvenuta nel territorio di S. Angelo d’Alife, Sant’Angelo d’Alife (CE) 1983 (separatum expressum ex IV Convegno dei Gruppi Archeologici della Campania, Afragola, 23–24 aprile 1983). di Costanzo, ms. = G. G. di Costanzo, Viaggio antiquario . Nell’Umbria e luoghi limitrofi. Nel Lazio e Sabina. Presso i Vestini, i Marsi, Sannio e Campania. Manoscritto dell’Abate Giuse Giustino di Costanzo (liber primis annis saec. XIX a Luigi Belmonti O.S.B. exaratus in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservatus sign. Vat. Lat. 10544). Diebner, Aesernia = S. Diebner, Aesernia – Venafrum. Untersuchungen zu den römischen Steindenkmälern zweier Landstädte Mittelitaliens (Archaeologica 8), Roma 1979. Diehl, Altlateinische Inschriften5 = E. Diehl, Altlateinische Inschriften5 (Kleine Texte 38/40), Berlin 1964. Diehl, Vulgärlateinische Inschriften = E. Diehl, Vulgärlateinische Inschriften (Kleine Texte 62), Bonn 1910. Di Fazio, Feronia = M. Di Fazio, Feronia. Spazi e tempi di una dea dell’Italia centrale antica, Roma 2013. Di Iorio, Antologia = A. Di Iorio, Antologia di Bovianum Vetus. Memorie dal 1840 al 1939 (Quad. Conoscenza 51), Roma 2005. Di Iorio, Bovianum Vetus = A. Di Iorio, Bovianum Vetus oggi Pietrabbondante. Ricerche storico-archeologiche con presentazione di Giuseppe Porto, Roma 1974. Di Iorio, Epistolario = A. Di Iorio, Gli scavi di Bovianum Vetus e il Duca di Pescolanciano Giovanni Maria D’Alessandro. Epistolario inedito 1857–1860 (Quad. Conoscenza 8), Roma 1991. Di Iorio, Pietrabbondante2 = A. Di Iorio, Pietrabbondante – Bovianum Vetus. Breve guida alla zona archeologica2, Roma 1985.
REGIO IV
CXLV
Di Iorio, Polverone = A. Di Iorio, Bovianum Vetus … ed il polverone, Roma 1975. Di Iorio, Sannio = A. Di Iorio, Il Sannio nella storia. Il caso di Bovianum Vetus, Poggibonsi (SI) 2016. Di Iorio, Scavi = A. Di Iorio, Gli scavi di Bovianum Vetus. Guida alla zona archeologica. Terza edizione illustrata, Roma 1998. Di Iorio, Scritti vari I–II = A. Di Iorio, Scritti vari I–II, Roma 2003. Di Lello, Conversando = R. Di Lello, Conversando sulla cipolla in Alife, Piedimonte Matese (CE) 2014. Di Niro, Culto di Ercole = A. Di Niro, Il culto di Ercole fra i Sanniti Pentri e Frentani (Documenti 9), Roma 1977. Di Niro – Pontarelli – Vaccaro, Canneto = A. Di Niro – N. Pontarelli – D. Vaccaro, Canneto. Villa romana, Isernia 1995. Dionisio, La Valle del Sagittario = A. Dionisio, La Valle del Sagittario e la conca peligna, Abruzzo, tra il IV e il I secolo a.C. Dinamiche e sviluppi della romanizzazione, Oxford 2015. Diosono, Collegia = F. Diosono, Collegia. Le associazioni professionali nel mondo romano (Arti e mestieri del mondo romano 1), Roma 2007. Diotallevi, ms. = G. Diotallevi, Memorie Parrocchiali (liber manu scriptus ad a. 1872–1927 pertinens in archivo parochiali oppidi Savelli sine inv. n. adservatus). D’Isanto, Capua romana = G. D’Isanto, Capua romana. Ricerche di prosopografia e storia sociale (Vetera 9), Roma 1993. Di Stefano Manzella, Ambulacrum Iulianum = I. Di Stefano Manzella, Index Inscriptionum Musei Vaticani I. Ambulacrum Iulianum sive “Galleria Lapidaria” (ISS 1), Roma 1995. Di Stefano Manzella, Mestiere di epigrafista = I. Di Stefano Manzella, Mestiere di epigrafista. Guida alla schedatura del materiale epigrafico lapideo (Vetera 1), Roma 1987. Dituri, Territorio = C. Dituri, Dal Gran Sasso all’Aterno: il territorio fra Calascio e Barisciano nell’antichità (libellus machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2007/08 L’Aquila impetratae apud Università degli Studi). Dobó, Inscriptiones4 = A. Dobó, Inscriptiones extra fines Pannoniae Daciaeque repertae ad res earundem provinciarum pertinentes4, Budapestini 1975. Dobó, Verwaltung = A. Dobó, Die Verwaltung der römischen Provinz Pannonien von Augustus bis Diocletianus: die provinziale Verwaltung, Budapest 1968. Dobson, Primipilares = B. Dobson, Die Primipilares. Entwicklung und Bedeutung, Laufbahnen und Persönlichkeiten eines römischen Offiziersranges (Beihefte der Bonner Jahrb. 37), Köln – Bonn 1978. Documenta antiquitatis = G. Zanetto – M. Ornaghi (Ed.), Documenta antiquitatis. Atti dei Seminari di Dipartimento 2009 (Quaderni di Acme 120), Milano 2010. Domaszewski – Dobson, Rangordnung2 = A. von Domaszewski, Die Rangordnung des römischen Heeres. 2. durchgesehene Auflage. Einführung, Berichtigungen und Nachträge von B. Dobson (Beihefte der Bonner Jahrb. 14), Köln – Graz 1967. Domenico de Guidobaldi = G. Maretti (Ed.), La figura e l’opera di Domenico de Guidobaldi dai Borbone ai Savoia a duecento anni dalla nascita (1811–1902). Convegno di studi, Teramo – Nereto, 7–8 ottobre 2011, Colonnella (TE) 2014. Domum tuam dilexi = Domum tuam dilexi. Miscellanea in onore di Aldo Nestori (Stud. Ant. Crist. 53), Città del Vaticano 1998.
CONSPECTVS LIBRORVM
Donahue, Roman Community = J. F. Donahue, The Roman Community at Table during the Principate, Ann Arbor 2004. Donati – Stefanetti, Dies natalis = N. Donati – P. Stefanetti, Dies natalis. I calendari romani e gli anniversari dei culti, Roma 2006. Dondin-Payre, Acilii Glabriones = M. Dondin-Payre, Exercice du pouvoir et continuité gentilice. Les Acilii Glabriones du IIIe siècle av. J.-C au Ve siècle ap. J.-C. (Coll. de l’École Fr. de Rome 180), Rome 1993. Donna e lavoro = A. Buonopane – F. Cenerini (Ed.), Donna e lavoro nella documentazione epigrafica. Atti del I Seminario sulla condizione femminile nella documentazione epigrafica, Bologna, 21 novembre 2001 (Epigrafia e Antichità 19), Bologna – Faenza 2003. Donna e vita cittadina = A. Buonopane – F. Cenerini (Ed.), Donna e vita cittadina nella documentazione epigrafica. Atti del II Seminario sulla condizione femminile nella documentazione epigrafica, Verona, 25–27 marzo 2004 (Epigrafia e Antichità 23), Bologna – Faenza 2005. Dorcey, Silvanus = P. F. Dorcey, The Cult of Silvanus. A Study in Roman Folk Religion (Columb. Stud. Class. 20), Leiden – New York – Köln 1992. DS = Dictionnaire des antiquités greques et romaines d’après les textes et les monuments. Ouvrage rédigé par une société d’écrivains spéciaux, d’archéologues et de professeurs sous la direction de mm. Ch. Daremberg et Edm. Saglio, Paris 1877/1919. Ducroux, Catalogue = S. Ducroux, Catalogue analytique des inscriptions latines sur pierre conservées au Musée du Louvre, Paris 1975. Dunbabin, Roman Banquet = K. M. D. Dunbabin, The Roman Banquet. Images of Conviviality, Cambridge 2003. Duncan Jones, Economy2 = R. Duncan Jones, The Economy of the Roman Empire2, Cambridge 1982. Dupraz, Vestins = E. Dupraz, Les Vestins à l’époque tardorépublicaine. Du nord-osque au latin, Mont-Saint-Aignan 2010. Durry, Cohortes prétoriennes = M. Durry, Les cohortes prétoriennes (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 146), Paris 1938. Duthoy, Taurobolium = R. Duthoy, The Taurobolium. Its Evolution and Terminology (EPRO 10), Leiden 1969. Earthquakes = E. Guidoboni – A. Comastri – G. Traina (Ed.), Catalogue of ancient earthquakes in the Mediterranean area up to the 10th century, Bologna 1994. Eck, Epigrafia = W. Eck, Tra epigrafia, prosopografia e archeologia. Scritti scelti, rielaborati ed aggiornati (Vetera 10), Roma 1996. Eck, L’Italia nell’impero romano = W. Eck, L’Italia nell’impero romano. Stato e amministrazione in epoca imperiale (Documenti e studi 25), Bari 1999 (editio Italica correcta et aucta libri Eck, Organisation). Eck, Organisation = W. Eck, Die staatliche Organisation in der hohen Kaiserzeit (Vestigia 28), München 1979. Eck, Scritti scelti = W. Eck, Tra epigrafia, prosopografia e archeologia: scritti scelti, rielaborati ed aggioranti, Roma 1996. Eck, Senatoren = W. Eck, Senatoren von Vespasian bis Hadrian. Prosopographische Untersuchungen mit Einschluß der Jahres- und Provinzialfasten der Statthalter (Vestigia 13), München 1970. Eck, Statthalter = W. Eck, Die Statthalter der germanischen Provinzen vom 1.–3. Jahrhundert (Epigr. Studien 14), Köln – Bonn 1985. Eck, Verwaltung = W. Eck, Die Verwaltung des römischen Reiches in der hohen Kaiserzeit. Ausgewählte und erweiterte Beiträge 1–2 (Arbeiten zur römischen Epigraphik und Altertumskunde 1. 3), Basel – Berlin 1995/98.
CONSPECTVS LIBRORVM
CXLVI
Eck – Heinrichs, Sklaven und Freigelassene = W. Eck – J. Heinrichs, Sklaven und Freigelassene in der Gesellschaft der römischen Kaiserzeit (Texte zur Forschung 61), Darmstadt 1993. Écriture = M.-L. Haack (Ed.), L’écriture et l’espace de la mort. Épigraphie et nécropoles à l’époque préromaine (Coll. de l’École Fr. de Rome 502), Rome 2016. Écriture dans la maison = M. Corbier – J.-P. Guilhembet (Ed.), L’écriture dans la maison romaine, Paris 2011. Eder, Servitus publica = W. Eder, Servitus publica. Untersuchungen zur Entstehung, Entwicklung und Funktion der öffentlichen Sklaverei in Rom (Forsch. Sklaverei 13), Wiesbaden 1980. Effetto Alba Fucens = A. Campanelli (Ed.), Effetto Alba Fucens. Rivive la piccola Roma d’Abruzzo, Ascoli Piceno 2002. Egypte – Grèce – Rome = Egypte – Grèce – Rome. Les différents visages des femmes antiques. Travaux et colloques du séminaire d’épigraphie grecque et latine de l’IASA, 2002/06 (Echo 7), Bern 2008. Ehmig, Donum dedit = U. Ehmig, Donum dedit. Charakteristika einer Widmungsformel in lateinischen Sakralinschriften (Pietas 9), Gutenberg 2017. Ehmig – Haensch, LIA = U. Ehmig – R. Haensch, Die lateinischen Inschriften aus Albanien (LIA), Bonn 2012. Ehrenberg – Jones, Documents2 = V. Ehrenberg – A. H. M. Jones, Documents Illustrating the Reigns of Augustus and Tiberius2, repr. with addenda, Oxford 1976. Eisner, Grabbauten = M. Eisner, Zur Typologie der Grabbauten im Suburbium (RM, Ergänzungsheft 26), Mainz 1986. Elenco = Elenco del fondo privato de’ duchi D’Alessandro di Pescolanciano (liber manu scriptus servatus Aeserniae in Archivio di Stato di Isernia, sign. S.S. 40 n. 20, a. 1857/60 exaratus). Élites et leurs facettes = M. Cébeillac-Gervasoni – L. Lamoine (Ed.), Les élites et leurs facettes. Les élites locales dans le monde hellénistique et romain (Coll. de l’École Fr. de Rome 309. Collection Erga 3), Rome – Clermont-Ferrand 2003. Élites municipales = M. Cébeillac-Gervasoni (Ed.), Les élites municipales de l’Italie péninsulaire de la mort de César à la mort de Domitien entre continuité et rupture. Classes sociales dirigeantes et pouvoir central (Coll. de l’École Fr. de Rome 271), Paris – Rome 2000. Engesser, Stadtpatronat = L. Engesser, Der Stadtpatronat in Italien und den Westprovinzen bis Diokletian, Diss. Freiburg 1957. Engfer, Private Munifizenz = K. Engfer, Die private Munifizenz der römischen Oberschicht in Mittel- und Süditalien. Eine Untersuchung lateinischer Inschriften unter dem Aspekt der Fürsorge (Philippika. Altertumskundliche Abhandlungen 110), Wiesbaden 2017. Engström, Carmina = E. Engström, Carmina Latina Epigraphica post editam collectionem Buechelerianam in lucem prolata, Gotoburgi – Lipsiae 1911. Epigrafi Assisi = G. Forni (Ed.), Epigrafi lapidarie romane di Assisi (Catalogo regionale dei beni culturali dell’Umbria [1]), Perugia 1987. Epigrafi Canosa I–II = M. Chelotti – R. Gaeta – V. Morizio et al. (Ed.), Le Epigrafi Romane di Canosa I–II, Bari 1990. Epigrafia 2006 I–III = M. L. Caldelli – G. L. Gregori – S. Orlandi (Ed.), Epigrafia 2006. Atti della XIVe Rencontre sur l’épigraphie in onore di Silvio Panciera con altri contributi di colleghi, allievi e collaboratori I–III (Tituli 9), Roma 2008. Epigrafia dei Marsi = C. Letta – D’Amato, Epigrafia della regione dei Marsi (CeSDIR. Monografie a supplemento degli “Atti” 7), Milano 1975.
CIL IX
Epigrafia dei porti = C. Zaccaria (Ed.), L’epigrafia dei porti. Atti della XVIIe Rencontre sur l’epigraphie du monde romain (Ant. Alt. 79), Trieste 2014. Epigrafia del villaggio = A. Calbi – A. Donati – G. Poma (Ed.), L’epigrafia del villaggio. Atti del Colloquio AIEGL – Borghesi 1990, Forlì, 27–30 settembre 1990 (Epigrafia e Antichità 12), Bologna – Faenza 1993. Epigrafia della produzione = C. Nicolet – S. Panciera (Ed.), Epigrafia della produzione e della distribuzione. Actes de la VIIe Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie du monde romain organisée par l’Université de Roma – “La Sapienza” et l’École Française de Rome, Rome, 5–6 juin 1992 (Coll. de l’École Fr. de Rome 193), Paris – Rome 1994. Epigrafia d’età augustea = G. Paci (Ed.), Contributi all’epigrafia d’età augustea. Actes de la XIIIe Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie du monde romain, Macerata, 9–11 settembre 2005 (Ichnia 8), Macerata – Tivoli (RM) 2007. Epigrafia di confine = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Epigrafia di confine, confine dell’epigrafia. Atti del Colloquio AIEGL – Borghesi 2003, Bertinoro, 10–12 ottobre 2003 (Epigrafia e Antichità 21), Bologna – Faenza 2004. Epigrafia e archeologia romana = G. Paci (Ed.), Epigrafia e archeologia romana nel territorio marchigiano. In memoria di Lidio Gasperini. Atti del Convegno, Macerata, 22–23 aprile 2013 (Ichnia 13), Macerata – Tivoli (RM) 2013. Epigrafia e ordine senatorio I–II = Epigrafia e ordine senatorio. Atti del colloquio internazionale AIEGL, Roma, 14–20 maggio 1981 I–II (Tituli 4–5), Roma 1982 [1984]. Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo I–II = M. L. Caldelli – G. L. Gregori (Ed.), Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo. Atti della XIXe Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie du monde romain, Roma, 21–23 marzo 2013 I–II (Tituli 10), Roma 2014. Epigrafia e politica = S. Segenni – M. Bellomo (Ed.), Epigrafia e politica. Il contributo della documentazione epigrafica allo studio delle dinamiche politiche del mondo romano (Milano, 28–29 gennaio 2015) (Consonanze 4), Milano 2017. Epigrafia e territorio II = M. Pani (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane II (Documenti e studi 5), Bari 1987. Epigrafia e territorio III = M. Pani (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane III (Documenti e studi 17), Bari 1994. Epigrafia e territorio IV = M. Pani (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane IV (Documenti e studi 19), Bari 1996. Epigrafia e territorio VII = M. Pani (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane VII (Documenti e studi 37), Bari 2004. Epigrafia e territorio VIII = M. Pani (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane VIII (Documenti e studi 42), Bari 2007. Epigrafia e territorio IX = M. Chelotti – M. Silvestrini (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane IX (Documenti e studi 54), Bari 2013. Epigrafia e territorio X = M. Chelotti – M. Silvestrini (Ed.), Epigrafia e territorio. Politica e società. Temi di antichità romane X (Documenti e studi 64), Bari 2016. Epigrafía Jurídica = C. Castillo et al. (Ed.), Novedades de Epigrafía Jurídica Romana en el ultimo decenio. Actas del Coloquio Internacional A.I.E.G.L., Pamplona, 9–11 de abril de 1987, Pamplona 1989. Epigrafia romana in area adriatica = G. Paci (Ed.), Epigrafia romana in area adriatica. Actes de la IXe Rencontre francoitalienne sur l’épigraphie du monde romain, Macerata, 10– 11 novembre 1995 (Ichnia 2), Macerata – Pisa 1998.
REGIO IV
CXLVII
Equi = S. Lapenna (Ed.), Gli Equi tra Abruzzo e Lazio. Catalogo della mostra, Sulmona (AQ) 2004. Equicoli = G. Alvino (Ed.), Gli Equicoli. I guerrieri delle montagne, Roma 2004. Erkelenz, Optimo praesidi = D. Erkelenz, Optimo praesidi. Untersuchungen zu den Ehrenmonumenten für Amtsträger der römischen Provinzen in Republik und Kaiserzeit (Antiquitas 1. 52), Bonn 2003. Ernout, Notes = A. Ernout, Notes de philologie latine (Centre de Recherches d’Histoire et de Philologie de la IVe Section de l’École pratique des Hautes Études III. Hautes Études du Monde Gréco-Romaine 3), Genève – Paris 1971. Ernout, Recueil4 = A. Ernout, Recueil de textes latins archaïques4, Paris 1973. Ertman, Curatores viarum = Ph. C. Ertman, Curatores viarum: a Study of the Superintendents of Highways in ancient Rome, Ann Arbor (MI) 1976. Esch, Römische Straßen = A. Esch, Römische Straßen in ihrer Landschaft. Das Nachleben antiker Straßen um Rom mit Hinweisen zur Begehung im Gelände, Mainz 1997. Esclaves = M. Dondin-Payre – N. Tran (Ed.), Esclaves et maîtres dans le monde romain. Expressions épigraphiques de leurs relations (Coll. de l’École Fr. de Rome 527), Rome 2017. Espluga, Silloge di Faenza = X. Espluga, Silloge di Faenza e la tradizione epigrafica di Verona (Epigrafia e Antichità 39), Bologna 2017. Est enim ille flos Italiae = P. Basso – A. Buonopane – A. Cavarzere – S. Pesavento Mattioli (Ed.), Est enim ille flos Italiae. Vita economica e sociale nella Cisalpina romana. Atti delle giornate di studi in onore di Ezio Buchi, Verona, 30 novembre – 1 dicembre 2000, Verona 2008. Estudios = B. García-Hernández – R. López Gregoris – E. Nieto Ballester – M. E. Torrego (Ed.), Estudios de lingüística Latina. Actas del IX Coloquio Internacional de Lingüística Latina. Universidad Autonóma de Madrid, 14– 18 de abril de 1997, Madrid 1998. Euler, Donom do = W. Euler, Donom do. Eine figura etymologica der Sprachen Altitaliens, Innsbruck 1982. Evangelisti, Epigrafia anfiteatrale = S. Evangelisti, Epigrafia anfiteatrale dell’Occidente romano VIII. Regio Italiae I, 2: Campania praeter Pompeios (Vetera 18), Roma 2011. Evans, Cults = E. C. Evans, The Cults of the Sabine Territory (Pap. Mon. Am. Acad. Rome 11), Roma 1939. Evergetismo = F. Cancrini – Chr. Delplace – S. M. Marengo, L’evergetismo nella regio V (Picenum) (Picus. Supplementi 8), Tivoli 2001. Ex adversis fortior resurgo = R. Bertini Conidi – F. Longo (Ed.), Ex adversis fortior resurgo. Miscellanea in ricordo di Patrizia Sabbatini Tumolesi (Arti Spazi Scritture. Storia antica 7), Ospedaletto (PI) 2008. Ex officina = C. Fernández Martínez – M. Limón Belén – J. Gómez Pallarès – J. del Hoyo Calleja (Ed.), Ex officina. Literatura epigráfica en verso (Linguistica 128), Sevilla 2013. Fabbi, Antichità = A. Fabbi, Antichità umbre (natura, storia, arte), Spoleto (PG) 1971. Fabbi, Guida = A. Fabbi, Guida alla Valnerina, Abeto (PG) 1977. Fabbi, Preci = A. Fabbi, Preci e la Valle Castoriana. Terra ignorata, Spoleto (PG) 1963. Fabbi, Storia dei Comuni I = A. Fabbi, Storia dei Comuni della Valnerina I, Abeto (PG) 1976. Fabbi, Storia e arte = A. Fabbi, Storia e arte nel comune di Cascia, Cascia (PG) 1975. Fabbi, Studio = A. Fabbi, Studio storico-artistico su Aliena, Spoleto (PG) 1973.
CONSPECTVS LIBRORVM
Fabbi, Visso = A. Fabbi, Visso e le sue valli, Spoleto (PG) 1965 (ed. altera Spoleto 1977). Fabbri, Mater florum = L. Fabbri, Mater florum. Flora e suo culto a Roma (Bibliotheca dell’“Archivum Romanicum” I.492), Firenze 2019. Fabre, Libertus = G. Fabre, Libertus. Recherches sur les rapports patron-affranchi à la fin de la République romaine (Coll. de l’École Fr. de Rome 50), Rome 1981. Fagan, Bathing = G. G. Fagan, Bathing in Public in the Roman World, Ann Arbor (MI) 2002. Falacrinae = F. Coarelli – R. Cascino – V. Gasparini (Ed.), Falacrinae. Le origini di Vespasiano. Catalogo della mostra (Cittareale [RI], Museo Civico – Auditorium di S. Maria, 18 luglio 2009 – 19 gennaio 2010), Roma 2009. Fana III = S. Capini – P. Curci – M. R. Picuti (Ed.), Fana, templa, delubra. Corpus dei luoghi di culto dell’Italia antica III. Regio IV: Alife, Bojano, Sepino, Roma 2015. Fant, Curatores rei publicae = J. C. Fant, The curatores rei publicae in Italy from their Inception to the Death of Commodus (Xerox Univers. Microfilms), Ann Arbor (MI) 1976. Fanum Voltumnae = G. M. Della Fina (Ed.), Il fanum Voltumnae e i santuari comunitari dell’Italia antica. Atti del XIX Convegno Internazionale di Studi sulla Storia e l’Archeologia dell’Etruria (Ann. “Claudio Faina” 19), Orvieto (TR) – Roma 2012. Faoro, Praefectus = D. Faoro, Praefectus, procurator, praeses. Genesi delle cariche presidiali equestri nell’Alto Impero Romano (Studi Udinesi sul Mondo Antico 8), Firenze – Città di Castello (PG) 2011. Farfa = R. Dondarini (Ed.), Farfa, abbazia imperiale. Atti del convegno internazionale, Farfa – Santa Vittoria in Matenano, 25–29 agosto 2003, S. Pietro in Cariano (VR) 2006. Farina – Fiorillo – del Santo – Vitelli, Alife romana = S. Farina – G. Fiorillo – A. del Santo – S. Vitelli, Alife romana. Contributo alla conoscenza delle opere pubbliche e private, Napoli 1982. Fasolini, Aggiornamento = D. Fasolini, Aggiornamento bibliografico ed epigrafico ragionato sull’imperatore Claudio, Milano 2006. Fasolini, Tribù romane = D. Fasolini, Le tribù romane della Hispania Tarraconensis. L’ascrizione tribale dei cittadini romani nelle testimonianze epigrafiche, Milano 2012. Fasolo, Paesaggi = M. Fasolo, Antichi paesaggi agrari d’Italia nelle banche dati dell’AGEA, Roma 2006. Faure, Centurions = P. Faure, L’aigle et le cep. Les centurions légionnaires dans l’Empire des Sévères (Scripta antiqua 54), Bordeaux 2013. Fausti, Chiesa = L. Fausti, La Chiesa Priorale di San Felice di Narco, Spoleto (PG) 1922. Fayer, Dea Roma = C. Fayer, Il culto della dea Roma. Origine e diffusione nell’impero, Pescara 1976. Febonio = V. Esposito – G. Morelli (Ed.), Muzio Febonio nel Quarto Centenario della nascita (1597–1997). Atti del Convegno di studi, Avezzano, 9–10 maggio 1998, L’Aquila 2000. Federazioni = L. Aigner Foresti – A. Barzanò – C. Bearzot – L. Prandi – G. Zecchini (Ed.), Federazioni e federalismo nell’Europa antica. Alle radici della casa comune europea. Bergamo, 21–25 settembre 1992 I–II, Milano 1994. Felletti Maj, Tradizione italica = B. M. Felletti Maj, La tradizione italica nell’arte romana (Stud. Arch. 3), Roma 1977. Fernández Martínez, Poesía epigráfica = C. Fernández Martínez, Poesía epigráfica latina (Biblioteca Clásica Gredos 259), Madrid 1998. Fernique, Inscriptions inédites = E. Fernique, Inscriptions inédites du pays des Marses (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 5), Paris 1879.
CONSPECTVS LIBRORVM
CXLVIII
Ferone, Opuscula I–III = C. Ferone, Opuscula, a cura di A. Russi I–III (Gervasiana. Opuscula 1), San Severo (FG) 2013. Ferrara, Canneto = V. Ferrara, Canneto sul Trigno, Lanciano – Vasto (CH) 1989. Ferrara, Cripta = V. Ferrara, La cripta e il battistero paleocristiano di Trivento, Penne (AQ) 1991. Ferrara, Diocesi = V. Ferrara, Diocesi di Trivento I. Periodo delle origini, Roma 1990. Festschrift Vittinghoff = W. Eck – H. Galsterer – H. Wolff (Ed.), Studien zur antiken Sozialgeschichte. Festschrift F. Vittinghoff, Köln – Wien 1980. Fides amicorum = G. Firpo (Ed.), Fides amicorum. Studi in onore di Carla Fayer, Pescara 2011. Filo di Arianna = R. Tuteri (Ed.), Un filo di Arianna. Percorsi del Museo Archeologico di Sulmona tra pannelli e schede, Atri (TE) 2011. Filomusi-Guelfi, Iscrizione latina = F. Filomusi-Guelfi, Sopra un’iscrizione latina scoperta in Tocco a Causaria, Chieti 1881. Filomusi-Guelfi, Strenna = L. Filomusi-Guelfi, Strenna di Tocco a Casauria, Chieti 1881. Finanze municipali = Il capitolo delle entrate nelle finanze municipali in Occidente ed in Oriente. Actes de la Xe Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie du monde romain, Rome, 27–29 mai 1996 (Coll. de l’École Fr. de Rome 256), Roma 1999. Finelli, Città di Alife = F. S. Finelli, Città di Alife e diocesi. Cenni storici, Scafati (SA) 1928. Finocchietti, Molise = L. Finocchietti, Il Molise in età tardo-antica. Città e campagne tra il III e il VI secolo d. C. (BAR. International Series 2337), Oxford 2012. A. Fiocca, Aufidena = A. Fiocca, Aufidena, oggi Castel di Sangro. Edizione corretta e accresciuta, Roma 1899. L. Fiocca, Castel di Sangro = L. Fiocca, Castel di Sangro ed i suoi monumenti, Palermo 1903. Fiocchi Nicolai, Cimiteri = V. Fiocchi Nicolai, I cimiteri paleocristiani del Lazio II. Sabina (Mon. Ant. Crist. 2° ser., 20), Città del Vaticano 2009. Fiocchi Nicolai – Ricciardi, Catacomba di S. Vittoria = V. Fiocchi Nicolai – M. Ricciardi, La catacomba di S. Vittoria a Monteleone Sabino (Trebula Mutuesca). Con appendice di B. Mazzei (Scavi e restauri pubblicati a cura della Commissione di archeologia sacra 2), Città del Vaticano 2003. Fiorani, Una città romana = G. Fiorani, Una città romana: Magliano dei Marsi (dalle origine al Medioevo), Roma 1978. Fiordigigli, San Giustino = G. Fiordigigli, San Giustino. Vescovo di Chieti – Confessore nei Vestini, S. Gabriele (TE) 1999. Fiorelli, Catalogo = G. Fiorelli, Catalogo del Museo Nazionale di Napoli. Raccolta epigrafica II. Iscrizioni latine, Napoli 1868. FIRA2 I–III = S. Riccobono et al. (Ed.), Fontes iuris Romani antejustiniani2 I–III, Florentiae 1940/43 (partis III editio altera appendice aucta, Florentiae 1969). Firpo, Roma = G. Firpo, Roma e i veteres hostes (Saggi di storia antica 38), Roma 2015. Fishwick, Imperial Cult I–II = D. Fishwick, The Imperial Cult in the Latin West. Studies in the Ruler Cult of the Western Provinces of the Roman Empire I–II (EPRO 108), Leiden – New York – Köln 1987/92. Fitz, Laufbahn der Statthalter = J. Fitz, Die Laufbahn der Statthalter in der römischen Provinz Moesia inferior, Weimar 1966. Fondation = S. Agusta-Boularot – S. Huber – W. Van Andringa (Ed.), Quand naissent les dieux. Fondation des
CIL IX
sanctuaires antiques: motivations, agents, lieux (Coll. de l’École Fr. de Rome 534), Roma 2017. Fonti latine e greche I–II = M. Buonocore – G. Firpo, Fonti latine e greche per la storia dell’Abruzzo antico I–II (DASP. Documenti per la Storia d’Abruzzo 10. 1–2), Padova 1991 – L’Aquila 1998. Fora, Epigrafia anfiteatrale = M. Fora, Epigrafia anfiteatrale dell’Occidente romano IV. Regio Italiae I: Latium (Vetera 11), Roma 1996. Fora, Munera gladiatoria = M. Fora, I munera gladiatoria in Italia. Considerazioni sulla loro documentazione epigrafica (Istituto adriatico per la storia del Principato fra Adriano e Diocleziano 1), Napoli 1996. Forbis, Municipal Virtues = E. Forbis, Municipal Virtues in the Roman Empire. The Evidence of Italian Honorary Inscriptions (Beiträge zur Altertumskunde 79), Stuttgart – Leipzig 1996. Forma = Forma. La città antica e il suo avvenire, Roma 1985. Forme e strutture = A. Ancillotti – A. Calderini – R. Massarelli (Ed.), Forme e strutture della religione nell’Italia mediana antica. Forms and Structures of Religion in Ancient Central Italy. III Convegno Internazionale dell’Istituto di Ricerche e Documentazione sugli antichi Umbri, Perugia – Gubbio, 21–25 settembre 2011 (Stud. Arch. 215), Roma 2016. Forme municipali = S. Evangelisti – C. Ricci (Ed.), Le forme municipali in Italia e nelle province occidentali tra i secoli I a. C. e III d. C. Atti della “XXI Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie du monde romain”, Campobasso, 24–26 settembre 2015 (Insulae Diomedeae 29), Bari 2017. Fornari, ms. = F. Fornari, Breviarium manu scriptum d. 9 m. Sept. a. 1916 servatum Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. Divisione I, 1916/19, b. 641, fasc. “Prata d’Ansidonia”. Forni, Esercito = G. Forni, Esercito e marina di Roma antica (Mavors 5), Amsterdam 1992. Forni, Reclutamento = G. Forni, Il reclutamento delle legioni da Augusto a Diocleziano, Milano – Roma 1953. Forni, Scripta minora = G. Forni, Le tribù romane IV. Scripta minora (Historica 6), Roma 2006. Forni, Tribù = G. Forni, Le tribù romane I. Tribules 1–4 (Historica 3. 5. 7. 10), Roma 1996/2012. Fraccaro, Opuscula III = P. Fraccaro, Opuscula III. Scritti di Topografia e di Epigraphia. Vol. I, Testo. Vol. II, Tavole, Pavia 1957. France, Quadragesima Galliarum = J. France, Quadragesima Galliarum. L’organisation douanière des provinces alpestres, gauloises et germaniques de l’Empire romain (Ier siècle avant J.-C. – IIIe siècle après J.-C.) (Coll. de l’École Fr. de Rome 278), Paris – Rome 2001. Francesco Saverio Cremonese = M. Salzano (Ed.), Il quarantennale (30 settembre 1977 – 30 settembre 2017) ed il contributo di Francesco Saverio Cremonese all’epigrafia e all’archeologia del Molise, Agnone (IS) 2018. Franceschini, Memorie storiche = M. Franceschini, Memorie storiche di Cascia, Cascia 1913 (= Documentazione Ritiana Antica III, Cascia [PG] 1968, 63–121). Franceschini, ms. I = M. Franceschini, Raccolta delle lapidi esistenti in Cascia e nel suo territorio (liber manu scriptus a. 1810, servatus Cascia in aedibus Franceschini sine inv. n.; exemplum lucis ope impressum exstat Cascia in bibliotheca municipali). Franceschini, ms. II = M. Franceschini, Ristretto istorico di Cascia e del suo territorio (liber manu scriptus a. 1810, servatus Cascia in aedibus Franceschini sine inv. n.; exemplum lucis ope impressum exstat Cascia in bibliotheca municipali).
REGIO IV
CXLIX
Frank, Economic Survey I–VI = T. Frank, An Economic Survey of Ancient Rome I–V, Baltimore 1933/40, VI [Index], Paterson (NJ) 1959. Franzoni, Habitus = C. Franzoni, Habitus atque habitudo militis: monumenti funerari di militari nella Cisalpina Romana (Stud. Arch. 45), Roma 1987. Fraschetti, Roma e il principe2 = A. Fraschetti, Roma e il principe2 (Biblioteca Universale Laterza 571), Roma – Bari 2005. Fratianni, Terventum = G. Fratianni, Terventum. Carta Archeologica della media valle del Trigno (Riv. Top. Ant. Supplemento 6), Galatina (LE) 2010. Freis, Cohortes urbanae = H. Freis, Die cohortes urbanae (Epigr. Studien 2), Köln – Graz 1967. Frenz, Römische Grabreliefs = H. G. Frenz, Römische Grabreliefs in Mittel- und Süditalien (Archaeologica 37), Roma 1985. Friedl, Konkubinat = R. Friedl, Der Konkubinat im kaiserzeitlichen Rom. Von Augustus bis Septimius Severus (Historia Einzelschriften 98), Stuttgart 1996. Friedländer, Darstellungen9 = L. Friedländer, Darstellungen aus der Sittengeschichte Roms9, Leipzig 1919/20. Fucinese, Eremo = D. V. Fucinese, L’eremo di S. Venanzio in Raiano, Raiano (AQ) 1976. Fucinese, Raiano = D. V. Fucinese, Raiano. Notizie storiche e vita tradizionale, L’Aquila 1971. Fucinese, Raiano e dintorni = D. V. Fucinese, Raiano e dintorni. L’immagine e la storia, Raiano (AQ) 1987. Fucinese, Sant’Angelo di Vittorito = D. V. Fucinese, Sant’Angelo di Vittorito e la presenza del ‘Maestro del trittico’ di Beffi nella Valle Peligna, Raiano (AQ) 2003. Fucino I = U. Irti – G. Grossi – V. Pagani (Ed.), Il Fucino e le aree limitrofe nell’antichità. Atti del Convegno di Archeologia, Avezzano, 10–11 novembre 1989, Roma 1991. Fucino II = E. Burri – A. Campanelli (Ed.), Sulle rive della memoria. Il lago Fucino e il suo Emissario, Pescara 1994. Fucino III = Il Fucino e le aree limitrofe nell’antichità. Atti del II Convegno di Archeologia in ricordo di Antonio Mario Radmilli e Giuliano Cremonesi, Museo di Preistoria, Celano – Paludi, 26–28 novembre 1999, Avezzano (AQ) 2001. Fucino IV = D. Liberatore – M. J. Strazzulla, Fucino. Studi sulla cultura figurativa (Insulae Diomedeae 6), Bari 2007. Fucino V = G. Grossi – U. Irti – C. Malandra (Ed.), Il Fucino e le aree limitrofe nell’antichità. Atti del III Convegno di Archeologia in ricordo di Walter Cianciusi, Castello Orsini, Avezzano, 13–15 novembre 2009, Avezzano (AQ) 2011.. Fucino VI = Il Fucino e le aree limitrofe nell’antichità. Archeologia e rinascita culturale dopo il sisma del 2015. Atti del IV Convegno di Archeologia, Castello Orsini, Avezzano, 20–23 maggio 2015, Avezzano (AQ) 2016.. Fucino cento anni = Fucino cento anni 1877–1977. Atti degli incontri e dei convegni svoltisi per il Centenario del prosciugamento del Fucino e per il Venticinquennale della Riforma Agraria, 14 maggio 1977 – 4 marzo 1978, Avezzano (AQ) 1979 (editio tertia Teramo 1993). Fusco, Gestione delle acque = A. Fusco, La gestione delle acque nelle civitates dell’Italia romana. La documentazione epigrafica (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2011/13 Palermo impetratae apud Università degli Studi. Dipartimento di Beni Culturali – Studi Culturali). Gabba, Italia romana = E. Gabba, Italia romana (Biblioteca di Athenaeum 25), Como 1984.. Gaetano Marini = M. Buonocore (Ed.), Gaetano Marini (1742–1815) protagonista della cultura europea. Scritti per
CONSPECTVS LIBRORVM
il bicentenario della morte I–II (BAV. Studi e testi 492– 493), Città del Vaticano 2015. Gaggiotti, Fontana = M. Gaggiotti, La fontana del grifo a Saepinum (Documenti 3), Roma 1973. Galiani, ms. = F. Galiani, Libri manu circ. saec. XVIII medio scripti sign. XXX.C.12 et XXXI.A.10 nunc servati Neapoli in bibliotheca societatis Società Napoletana di Storia Patria, de quibus a. 2017 in. me certiorem fecit Umberto Soldovieri. Galletier, Étude = É. Galletier, Étude sur la poésie funéraire romaine d’après les inscriptions, Paris 1922. Galli, Ricerche = L. Galli, Ricerche sui collegi romani (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1997/98 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”, Scuola Nazionale di Archeologia). A. Gallo, Amiternum = A. Gallo, Amiternum, L’Aquila 1904 (lucis ope iterum impressum Avezzano (AQ) [1985?]). Gallo, Prefetti = Annarosa Gallo, Prefetti del pretore e prefetture. L’organizzazione dell’agro romano in Italia (IV–I sec. a. C.) (Documenti e studi 68), Bari 2018. Galluppi, Faifoli = M. Galluppi, Faifoli, città del Sannio durante l’epoca repubblicana ed imperiale di Roma. Documenti. Epigrafi. Conclusioni storiche, Roma 1927. Galluppi, S. Maria di Canneto = M. Galluppi, S. Maria di Canneto sul Trigno nell’archeologia, nella storia e nell’arte, Roma 1941. Galsterer, Herrschaft = H. Galsterer, Herrschaft und Verwaltung im republikanischen Italien. Die Beziehungen Roms zu den italischen Gemeinden vom Latinerfrieden 338 v. Chr. bis zum Bundesgenossenkrieg 91 v. Chr. (MBPAR 68), München 1976. Garampi, ms. = Adversaria itinerarii a Iosepho Garampi a. 1748 facti manu scripta servata in codice Archivi Secreti Apostolici Vaticani sign. Fondo Garampi 133 f. 282–284. 287–306 (gratias ago collegae Giovanni Venditti, qui me certiorem fecit; vide eund., BDASP 108, 2017 [2018], 129–165). García Valdecasas, La fórmula = A. García Valdecasas, La fórmula H-M-H-HH-S en las fuentes epigráficas romanas. Contribución a la historia de los sepulcros familiares y hereditarios en el derecho romano (Anuario de historia del derecho español 5), Madrid 1929. Garrucci, Isernia = R. Garrucci, La storia di Isernia raccolta dagli antichi monumenti, Napoli 1848. Garrucci, Sylloge = R. Garrucci, Sylloge Inscriptionum Latinarum aevi Romanae rei publicae usque ad C. Iulium Caesarem plenissima I–II, Augustae Taurinorum 1875/77. Garrucci a Benevento = C. Ferone – I. M. Iasiello, Garrucci a Benevento. Temi e modi di uno scontro intellettuale alle origini della riscoperta archeologica di Benevento (Collezione storica 4), Roma 2008. Garton, Roman Theatre = Ch. Garton, Personal Aspects of the Roman Theatre, Toronto 1972. Gasdia, Campobasso = V. E. Gasdia, Storia di Campobasso, [s. l.] 1960. Gasperini Spoletium – Nursia = M. Gasperini, Da Spoletium a Nursia. Viabilità, topografia e dinamiche insediative (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2012/13 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”, Facoltà di Filosofia, Lettere, Scienze Umanistiche e Studi orientali) [http://hdl.handle.net/10805/2314]. Gattinara, Tagliacozzo = G. Gattinara, Storia di Tagliacozzo dalla origine ai giorni nostri con brevi cenni sulla regione marsicana, Città di Castello (PG) 1894.
CONSPECTVS LIBRORVM Geiger, Sacerdotibus = F. Geiger, De Sacerdotibus Augustorum Municipalibus (Dissertationes Philologicae Halenses 23), Halis Saxonum 1913. Genres épigraphiques = E. Dupraz – W. Sowa (Ed.), Genres épigraphiques et langues d’attestation fragmentaire dans l’espace méditerranéen (Cahiers de l’ERIAC 9), MontSaint-Aignan (Rouen) 2015. Gentes et Principes = M. R. Sanzi Di Mino – L. Nista (Ed.), Gentes et Principes. Iconografia romana in Abruzzo, Pisa 1993. Germanico = G. Bonamente – M. P. Segoloni (Ed.), Germanico: la persona, la personalità, il personaggio. Atti del Convegno, Macerata – Perugia, 9–11 maggio 1986 (Università degli Studi di Macerata. Atti di Convegni 4), Roma 1987. Gesellschaft und Recht = M. N. Andreev et al. (Ed.), Gesellschaft und Recht im Griechisch-Römischen Altertum I–II (Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Schriften der Sektion für Altertumswissenschaft 52), Berlin 1968/ 69. Giannangeli, Barisciano = R. Giannangeli, Terra di Barisciano. Ricerca storica, L’Aquila 1974. Ginestet, Organisations de la jeunesse = P. Ginestet, Les organisations de la jeunesse dans l’Occident Romain (Coll. Latomus 213), Bruxelles 1991. Giocondo, Borg. lat. = Giovanni Giocondo da Verona, Collectio inscriptionum Latinarum et Graecarum (liber temporis spatio inter a. 1490 et a. 1498 comprehenso ab Iacobo Aurelio Questenberg exaratus olim apud Sacram Congregationem de Propaganda Fide nunc in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservatus sign. Borg. Lat. 336). Giornata Amaduzziana = Atti della Terza Giornata Amaduzziana. Rubiconia Accademia dei Filopatridi, Savignano sul Rubicone, 30 marzo 2003 (Rubiconia Accademia dei Filopatridi. Centro di Studi Amaduzziani 4), Viserba (RN) 2004. Giornata di studi = S. Antolini – A. Arnaldi – E. Lanzillotta (Ed.), Giornata di studi per Lidio Gasperini. Roma, 5 giugno 2008 (Themata 4), Tivoli (RM) 2010. Girard, Textes de droit romain6 = P. F. Girard, Textes de droit romain. 6 éd. entièrement revue et augmentée par S. Senn, Paris 1937 (= Les lois des Romains. 7 éd. par un groupe de romanistes des “Textes de droit romain”, Tome II de P. F. Girard et F. Senn, pubblicazione curata da V. Giuffrè, Napoli 1977 [Pubblicazioni della Facoltà di Giurisprudenza dell’Università di Camerino 12]). Giuffrè, Documenti testamentari = V. Giuffrè, Documenti testamentari romani (Testi per esercitazioni 3), Milano 1974. Giustiniani, Dizionario = L. Giustiniani, Dizionario Geografico Ragionato del Regno di Napoli, Napoli 1816. Giustizia, Territorio = F. Giustizia, Paletnologia ed archeologia di un territorio, Roma 1985. Goffin, Euergetismus = B. Goffin, Euergetismus in Oberitalien (Habelts Dissertationsdrucke, Reihe Alte Geschichte 46), Bonn 2002. Golini, Vittorito = D. Golini, Vittorito nell’antichità. Archeologia di un insediamento, Roma 1994. Golvers, Studie = N. Golvers, Studie over het toponymisch materiaal van de antieke Sabina, Diss. Leuven 1989 (non vidi). Gordon, Album I–III = A. E. Gordon – J. S. Gordon, Album of Dated Latin Inscriptions. Rome and the Neighborhood I–III. Text and Plates. IV. Indexes, Berkeley – Los Angeles 1958/65. Gordon, Introduction = A. E. Gordon, Illustrated Introduction to Latin Epigraphy, Berkeley – Los Angeles – London 1983.
CL
CIL IX Gori, Nuova guida = F. Gori, Nuova guida storica, artistica, geologica ed antiquaria da Roma a Tivoli e Subiaco alla grotta di Collepardo alle valli dell’Amsancto e al lago Fucino V, Roma 1864. Gori, Relazione = F. Gori, Relazione delle ultime scoperte di antichità nella regione sabina, Rieti 1900. Granarolo, D’Ennius à Catulle = J. Granarolo, D’Ennius à Catulle: recherches sur les antécédents romains de la “poésie nouvelle”, Paris 1971. Granino Cecere, Flaminato femminile = M. G. Granino Cecere, Il flaminato femminile imperiale nell’Italia romana (Urbana species 2), Roma 2014. Greco, Città di Penne = C. Greco, Città di Penne, Penne (AQ) 1999. Greco, Civitaquana = C. Greco, Civitaquana, storia di un’abazia e di due castelli, Penne (AQ) 2002. Greco, Statuti = C. Greco, Statuti della città di Penne (sec. XV) ovvero Codice Catena, Penne (AQ) 2003. Gregori, Brescia romana I–II = G. L. Gregori, Brescia romana. Ricerche di prosopografia e storia sociale I. I documenti. II. Analisi dei documenti (Vetera 7. 13), Roma 1990/2000. Gregori, Epigrafia anfiteatrale = G. L. Gregori, Epigrafia anfiteatrale dell’Occidente romano II. Regiones Italiae VI– XI (Vetera 4), Roma 1989. Gregori, Ludi e munera = G. L. Gregori, Ludi e munera. 25 anni di ricerche sugli spettacoli d’età romana. Scritti vari rielaborati e aggiornati con la collaborazione di G. Crimi e M. Giovagnoli (Scienze sociali. Studi e ricerche 13), Milano 2011. Grelle, Canosa romana = F. Grelle, Canosa romana (Saggi di storia antica 5), Roma 1993. Grossi, Angitia = G. Grossi, La città di Angitia, il lucus Angitiae e le origini di Luco dei Marsi, Avezzano (AQ) 1981. Grossi, Avezzano = G. Grossi, Le origini di Avezzano, Avezzano (AQ) 2000. Grossi, Celano = G. Grossi, Celano. Storia. Arte. Archeologia, Celano (AQ) 1998. Grossi, Corcumello = G. Grossi, Corcumello dall’antichità al medioevo, Corcumello (AQ) 1994. Grossi, Insediamenti = G. Grossi, Insediamenti italici nel Cicolano: territorio della “res publica Aequiculanorum” (Monografia e supplemento della 1° Conferenza di aggiornamento scolastico su temi storico-territoriali del Cicolano), L’Aquila 1984. Grossi, Marsica = G. Grossi, Marsica. Guida storica-archeologica, Avezzano (AQ) 2002. Grossi, Marsica Sacra = G. Grossi, Marsica Sacra. Chiese, Celle e Monasteri (IV–XII secolo), Avezzano (AQ) 2004. Grossi, Trasacco = G. Grossi, Guida turistica di Trasacco, Trasacco (AQ) 1996. Grossi – D’Amore, Capistrello = G. Grossi – F. D’Amore, Capistrello. Storia. Arte. Archeologia, Isola Liri (FR) 2000. Grossi Gondi, Trattato = F. Grossi Gondi, Trattato di epigrafia cristiana latina e greca del mondo romano occidentale, Roma 1920 (lucis ope iterum impressum [I monumenti cristiani dei primi secoli 1], Roma 1968). Gualtieri, Inscriptiones = F. S. Gualtieri, Inscriptiones repertae in ruderibus, et agro Antini, nunc Civita d’Antino (duo folia manu scripta (a–b) adplicita in fine volumine Historia Marsorum Mutii Phoebonii nunc servato in Bibliotheca Apostolica Vaticana sign. Racc. Gen. Storia IV. 2231). Guardabassi, Indice = M. Guardabassi, Indice – Guida dei monumenti pagani e cristiani riguardanti l’istoria e l’arte esistenti nella provincia dell’Umbria, Perugia 1872 (editio altera Bologna 1968).
REGIO IV Guardabassi, Lettere = M. Guardabassi, Lettere (libri manu scripti post saec. XIX medium exarati servati Perugia in Biblioteca comunale Augusta sub Fondo Guardabassi). Guardabassi, Taccuini = M. Guardabassi, Taccuini (libri manu scripti post saec. XIX medium exarati servati Perugia in Biblioteca comunale Augusta sub Fondo Guardabassi). Guarducci, Scritti scelti = M. Guarducci, Scritti scelti sulla religione greca e romana nel Cristianesimo (EPRO 98), Leiden 1983. Guattani, Monumenti sabini = G. A. Guattani, Monumenti sabini I–III, Roma 1827/30. Guérin-Beauvois, Thermalisme = M. Guérin-Beauvois, Le Thermalisme romain en Italie. Aspects sociaux et culturels aux deux premiers siècles de l’Empire (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 364), Rome 2015. Gummerus, Ärztestand = H. G. Gummerus, Der Ärztestand im römischen Reiche nach den Inschriften (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 3, 6), Helsingfors 1932. Guzmán Almagro, La tradició de l’epigrafia romana = A. Guzmán Almagro, La tradició de l’epigrafia romana al Renaixement. Patrimoni bibliogràfic català (Textos i Estudis de Cultura Catalana 130), Montserrat 2008. Haack, Haruspices = M.-L. Haack, Les haruspices dans le monde romain (Scripta antiqua 6), Bordeaux 2003. Haack, Prosopographie = M.-L. Haack, Prosopographie des haruspices romains (Biblioteca di “Studi Etruschi” 42), Pisa – Roma 2006. Hälvä-Nyberg, Kontraktionen = U. Hälvä-Nyberg, Die Kontraktionen auf den lateinischen Inschriften Roms und Afrikas bis zum 8. Jh. n. Chr. (Annales Acad. Scient. Fennicae, Diss. Human. Litt. 49), Helsinki 1988. Hänlein-Schäfer, Veneratio Augusti = H. HänleinSchäfer, Veneratio Augusti. Eine Studie zu den Tempeln des ersten römischen Kaisers (Archaeologica 39), Roma 1985. Hahn, Frauen = U. Hahn, Die Frauen des römischen Kaiserhauses und ihre Ehrungen im griechischen Osten anhand epigraphischer und numismatischer Zeugnisse von Livia bis Sabina (Saarbrücker Studien zur Archäologie und alten Geschichte 8), Saarbrücken 1994. Halfmann, Senatoren = H. Halfmann, Die Senatoren aus dem östlichen Teil des Imperium Romanum bis zum Ende des 2. Jahrhunderts n. Chr. (Hypomnemata 58), Göttingen 1979. Halkin, Les esclaves publics = L. Halkin, Les esclaves publics chez les Romains, Bruxelles 1897 (lucis ope iterum impressum Roma 1965). Handbook = Chr. Bruun – J. Edmondson (Ed.), The Oxford Handbook of Roman Epigraphy, Oxford 2015. Handwerk = W. Janssen – R. Schmidt-Wiegand – H. Tiefenbach (Ed.), Das Handwerk in vor- und frühgeschichtlicher Zeit. Teil I. Historische und rechtshistorische Beiträge und Untersuchungen zur Frühgeschichte der Gilde. Bericht über die Kolloquien der Kommission für die Altertumskunde Mittel- und Nordeuropas in den Jahren 1977 bis 1980 (Abh. d. Akad. d. Wiss. Göttingen, Phil.-hist. Kl., 3. 122), Göttingen 1981. Handwörterbuch = H. Heinen (†) et al. (Ed.), Handwörterbuch der antiken Sklaverei I–III (Forsch. Sklaverei 5), Stuttgart 2017. Harmand, Le patronat = L. Harmand, Le patronat sur les collectivités publiques des origines au Bas-Empire: un aspect social et politique du monde romain, Paris 1957. Harris, Popular Medicine = W. V. Harris (Ed.), Popular Medicine in Graeco-Roman Antiquity: Explorations (Columb. Stud. Class. 42), Leiden – Boston 2016. Hellenismus I–II = P. Zanker (Ed.), Hellenismus in Mittelitalien. Kolloquium in Göttingen vom 5. bis 9. Juni 1974 I–II
CLI
CONSPECTVS LIBRORVM (Abh. d. Akad. d. Wiss. Göttingen, Phil.-hist. Kl., 3. 97), Göttingen 1976. Helttula, Studies = A. Helttula, Studies on the Latin accusative absolute (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 81), Helsinki 1987. Hemelrijk, Hidden Lives = E. A. Hemelrijk, Hidden Lives Public Personae. Women and Civic Life in the Roman West, Oxford 2015. Henning, Seianus = D. Henning, L. Aelius Seianus. Untersuchungen zur Regierung des Tiberius (Vestigia 21), München 1975. Héraclès = C. Bonnet – C. Jourdain-Annequin (Ed.), Héraclès. D’une rive à l’autre de la Méditerranée: bilan et perspectives. Actes de la Table Ronde de Rome, Academia Belgica – École française de Rome, 15–16 septembre 1989 à l’occasion du Cinquantenaire de l’Academia Belgica, en Hommage à Franz Cumont, son premier Président (Inst. Hist. Belge de Rome. Études 28), Bruxelles 1992. Herrmann-Otto, Untersuchungen = E. Herrmann-Otto, Ex ancilla natus. Untersuchungen zu den hausgeborenen Sklaven und Sklavinnen im Westen des römischen Kaiserreiches (Forsch. Sklaverei 24), Stuttgart 1994. Hiberia – Italia = A. Sartori – A. Valvo (Ed.), Hiberia – Italia. Italia – Hiberia. Convegno internazionale di Epigrafia e Storia Antica, Gargnano – Brescia, 28–30 aprile 2005, Peschiera Borromeo (MI) 2006. Historia Augusta Colloquium 1971 = Bonner HistoriaAugusta-Colloquium 1971, hrsg. von J. Straub (Antiquitas, Reihe 4. Beiträge zur Historia-Augusta-Forschung 11), Bonn 1974. Hoare, Classical tour = R. C. Hoare, A classical tour through Italy and Sicily I–II, London 1819. Höbenreich, Annona = E. Höbenreich, Annona. Juristische Aspekte der stadtrömischen Lebensmittelversorgung im Prinzipat (Grazer Rechts- und Staatswissenschaftliche Studien 55), Graz 1997. Højte, Roman Imperial Statue = J. M. Højte, Roman Imperial Statue Bases from Augustus to Commodus (Aarhus Studies in Mediterranean Antiquity 7), Aarhus 2005. Hörig – Schwertheim, Corpus = M. Hörig – E. Schwertheim, Corpus Cultus Iovis Dolicheni (EPRO 106), Leiden – New York – Københaven – Köln 1987. Hoffman Lewis, Official Priests = M. W. Hoffman Lewis, The Official Priests of Rome under the Julio-Claudians. A Study of the Nobility from 44 B. C. to 68 A. D. (Pap. Mon. Am. Acad. Rome 16), Rome 1955. Hofmann, Stand und Aufgaben = J. B. Hofmann (Ed.), Stand und Aufgaben der Sprachwissenschaft. Festschrift für Wilhelm Streitberg, Heidelberg 1924. A. Holder, Sprachschatz I–III = A. Holder, Alt-celtischer Sprachschatz I–III, Leipzig 1896/1913. P. A. Holder, Auxilia = P. A. Holder, Studies in the Auxilia of the Roman Army from Augustus to Trajan (BAR. International Series 70), Oxford 1980. Holstenius, ms. I = L. Holstenius, emendationes in De Teate antiquo, Romae 1651, auctore Lucio Camarra, servatae in codice Bibliothecae Apostolicae Vaticanae sign. Barb. Lat. 2291, f. 262r–274v, a. 1647 a Luca Holstenio exaratae. Holstenius, ms. II = L. Holstenius, Via Tiburtina, Valeria, Nomentana, Salaria, Praenestina, Lavicana, Latina. Iter a. 1627/30 et 1649 a Luca Holstenio factum per vias supra memoratas servatum Dresden in Sächsische Landesbibliothek – Staats- und Universitätsbibliothek ms. sign. n. 193 de quo vide Mommsen p. XLV (de re universa nunc vide L. Benedetti, QFIAB 94, 2014, 166–218; eund., in Peregrinationes 291–318). Homenaje Armin U. Stylow = Espacios, usos y formas de la epigrafía hispana en épocas antigua y tardoantica. Home-
CONSPECTVS LIBRORVM naje al Dr. Armin U. Stylow (Anejos de Archivo Español de Arqueología 48), Mérida 2009. Homenaje Ricardo Olmos = P. Bádenas de la Peña – P. Cabrera Bonet – M. Moreno Conde – A. Ruiz Rodríguez – C. Sánchez Fernández – T. Tortosa Rocamora (Ed.), Per speculum in aenigmate. Homenaje a Ricardo Olmos. Miradas sobre la Antigüedad (Erytheia. Estudios y Textos 7), Madrid 2014. Homines de Carapellas = Homines de Carapellas. Storia e archeologia della Baronia di Carapelle (DASP. Studi e testi 10), L’Aquila 1988. Hommages Carl Deroux I–IV = P. Defosse (Ed.), Hommages à Carl Deroux I–IV (Coll. Latomus 266–267. 270. 277), Bruxelles 2002/03. Hommages Francis Tassaux = A. Bouet – C. Petit-Aupert (Ed.), Bibere, ridere, gaudere, studere, hoc est vivere. Hommages à Francis Tassaux (Ausonius publications. Mémoires 9), Bordeaux 2018. Honroth, Stadtrömische Girlanden = M. Honroth, Stadtrömische Girlanden: ein Versuch zur Entwicklungsgeschichte römischer Ornamentik (Österreichisches Archäologisches Institut, Sonderschriften 17), Wien 1971. Hoogma, Der Einfluss Vergils = P. Hoogma, Der Einfluss Vergils auf die Carmina Latina Epigraphica. Eine Studie mit besonderer Berücksichtigung der metrisch-technischen Grundsätze der Entlehnung, Amsterdam 1959. Horster, Bauinschriften = M. Horster, Bauinschriften römischer Kaiser. Untersuchungen zu Inschriftenpraxis und Bautätigkeit in Städten des westlichen Imperium Romanum in der Zeit des Prinzipats (Historia Einzelschriften 157), Stuttgart 2001. Howald – Meyer, Römische Schweiz = E. Howald – E. Meyer, Die römische Schweiz. Texte und Inschriften mit Übersetzung, Zürich [1940]. Hübner, Exempla = Ae. Hübner, Exempla scripturae epigraphicae Latinae a Caesaris dictatoris morte ad aetatem Iustiniani (CIL Auctarium), Berolini 1885. Hüttl, Antoninus Pius I–II = W. Hüttl, Antoninus Pius I. Historisch-politische Darstellung, Prag 1936. II. Römische Reichsbeamte und Offiziere unter Antoninus Pius. Antoninus Pius in den Inschriften seiner Zeit, Prag 1933. Humbert, Municipium = M. Humbert, Municipium et civitas sine suffragio. L’organisation de la conquête jusqu’à la guerre sociale (Coll. de l’École Fr. de Rome 36), Paris – Roma 1978. Hurlet, Les collègues du prince = F. Hurlet, Les collègues du prince sous Auguste et Tibère. De la légalité républicaine à la légitimité dynastique (Coll. de l’École Fr. de Rome 227), Paris – Roma 1997. Hurlet, Proconsul = F. Hurlet, Le proconsul et le prince d’Auguste à Diocletien (Scripta antiqua 18), Bordeaux 2006. Iannacchino, Telesia = M. A. Iannacchino, Storia di Telesia. Sua diocesi e pastori, Benevento 1900. Iannacchino, Topografia = M. A. Iannacchino, Topografia storica dell’Irpinia I–IV, Napoli 1889/94. Iasiello, Samnium = I. M. Iasiello, Samnium. Assetti e trasformazioni di una provincia dell’Italia tardoantica (Pragmateiai 11), Bari 2007. Iconographie du quotidien = S. Levebvre (Ed.), Iconographie du quotidien dans l’art provincial romain: modèles régionaux. Actes du XIVème Congrès international d’art provincial romain, Dijon, juin 2015 (Revue archéologique de l’Est. Supplement 44), Dijon 2017. ICVR = Inscriptiones Christianae urbis Romae saec. VII antiquiores I. Ed. G. B. de Rossi, Roma 1857/61. – Supplementum. Ed. G. Gatti, Roma 1915 [cf. infra inter series breviate laudatos p. CLXXV].
CLII
CIL IX Identità e autonomie = A. Sartori – A. Valvo (Ed.), Identità e autonomie nel mondo romano occidentale. Iberia–Italia – Italia–Iberia. III Convegno Internazionale di Epigrafia e Storia Antica, Gargnano, 12–15 maggio 2010 (Epigrafia e Antichità 29), Bologna – Faenza 2011. Identità e civiltà dei Sabini = Identità e civiltà dei Sabini. Atti del XIII Convegno di Studi etruschi ed italici, Rieti – Magliano Sabina, 30 maggio–3 giugno 1993, Firenze 1996. IGRR = Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes I (et II) – IV. Ed. R. Cagnat, Paris 1906/27 (lucis ope iterum impressum Chicago 1975). IGUR = L. Moretti (Ed.), Inscriptiones Graecae urbis Romae I–IV (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 17. 22. 28. 47), Romae 1968/ 90. ILA = Inscriptions Latines d’Aquitaine. ILAfr = R. Cagnat – A. Merlin, Inscriptions latines d’Afrique (Tripolitaine, Tunisie, Maroc), Paris 1923. ILAlg = St. Gsell, Inscriptions latines de l’Algérie, Paris 1922/ 57. Il cittadino = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Il cittadino, lo straniero, il barbaro, fra integrazione ed emarginazione nell’antichità. Atti del I Incontro Internazionale di Storia Antica, Genova, 22–24 maggio 2003 (Serta antiqua 8. Storia antica 4), Roma 2005. ILCV = Inscriptiones Christianae Latinae veteres I–III. Ed. E. Diehl, Berlin 1925/31 (lucis ope iterum impressum Berlin 1961). – IV. Ed. J. Moreau – H. I. Marrou, Dublini – Turici 1967. ILLRP = A. Degrassi (Ed.), Inscriptiones Latinae liberae rei publicae I–II (Biblioteca di Studi Superiori 23. 40), Firenze 1957/63 (I2 Firenze 1965, lucis ope iterum impressum Firenze 1972). ILNarb V.2 Vienne = B. Rémy et al., Inscriptions Latines de Narbonnaise V.2 Vienne, Paris 2004. ILPGranada = M. Pastor Muñoz – A. Mendoza Eguaras (Ed.), Inscripciones Latinas de la Provincia de Granada, Granada 1987. ILS = H. Dessau (Ed.), Inscriptiones Latinae selectae I–III, Berolini 1892/1916 (lucis ope iterum impressum Berolini 1954/55, Berolini 1962). ILSard = G. Sotgiu (Ed.), Iscrizioni latine della Sardegna. Supplemento al Corpus inscriptionum Latinarum, X e all’Ephemeris epigraphica, VIII, Padova 1961/68. Imagines Italicae = M. H. Crawford et al. (Ed.), Imagines Italicae. A Corpus of Italic Inscriptions (Bull. Inst. Class. Stud. Supplement 110), London 2011. Immagini del tempo = Immagini del tempo. La Valle del Sagittario tra natura e cultura. Anversa degli Abruzzi, Cocullo, Villalago, Sambuceto (CH) 2002. Incidenza dell’Antico = L. Breglia Pulci Doria (Ed.), L’incidenza dell’Antico. Studi in memoria di Ettore Lepore. Atti del Convegno Internazionale, Anacapri, 24–28 marzo 1991 I–II, Napoli 1996. Incorrupta antiquitas = Incorrupta antiquitas. Studi di storia, epigrafia e diritto in memoria di Giorgio Luraschi. Atti dell’incontro di studio di Como, 25–26 maggio 2012, Pavia 2017. In finibus Alifanis = D. Caiazza – L. R. Cielo (Ed.), In finibus Alifanis. Storia e archeologia di Alife e del suo distretto, Piedimonte Matese (CE) 2001. In itinere = F. Sirano (Ed.), In itinere. Ricerche di archeologia in Campania. Atti del I e del II ciclo di conferenze di ricerca archeologica nell’Alto Casertano, Cava dei Tirreni (SA) 2007. Inscr. Aquil. = J. [= G.] B. Brusin (Ed.), Inscriptiones Aquileiae I–III (Pubblicazioni della Deputazione di Storia patria per il Friuli 20, 1–3), Udine 1991.
REGIO IV Inscriptions in the Private Sphere = R. Benefiel – P. Keegan (Ed.), Inscriptions in the Private Sphere in the GrecoRoman World (Brill Studies Epigraphy 7), Leiden 2016. Instrumenta Inscripta III = G. Baratta – S. M. Marengo (Ed.), Instrumenta Inscripta III. Manufatti iscritti e vita dei santuari in età romana, Gorgonzola (MI) 2012. Instrumenta Inscripta V = A. Buonopane – S. Braito – C. Girardi (Ed.), Instrumenta Inscripta V. Signacula ex aere. Aspetti epigrafici, archeologici, giuridici, prosopografici, collezionistici. Atti del convegno internazionale, Verona, 20–21 settembre 2012, Roma 2014. Interventi = A. Storchi Marino – G. D. Merla (Ed.), Interventi imperiali in campo economico e sociale. Da Augusto al Tardoantico (Pragmateiai 18), Bari 2009. Iovenitti, Paganica = E. Iovenitti, Paganica attraverso i secoli, Sulmona (AQ) 1973. IRT = J. M. Reynolds – J. B. Ward Perkins (Ed.), The Inscriptions of Roman Tripolitania. In collaboration with S. Aurigemma – R. Bartoccini – G. Caputo – R. Goodchild – P. Romanelli, Rome – London 1952. Isabella, Iscrizioni Allifae = C. Isabella, Le iscrizioni antiche di Allifae (Libri Campano-Sannitici 6), Piedimonte Matese (CE) 2007. Iscrizione esposta = A. Donati (Ed.), L’iscrizione esposta. Atti del Convegno Borghesi 2015, Bertinoro, 4–6 giugno 2015 (Epigrafia e Antichità 37), Bologna – Faenza 2016. Iscrizioni dei cristiani = I. Di Stefano Manzella (Ed.), Le iscrizioni dei cristiani in Vaticano. Materiali e contributi scientifici per una mostra epigrafica (ISS 2), Città del Vaticano 1997. Isernia = C. Terzani – M. Matteini Chiari (Ed.), Isernia. La necropoli romana in località Quadrella, Tivoli (RM) 1997. Isis en Occident = L. Bricault (Ed.), Isis en Occident. Actes du IIème Colloque international sur les études isiaques, Lyon III, 16–17 mai 2002 (Religions in the Graeco-Roman World 151), Leiden – Boston 2004. ISS = Inscriptiones Sanctae sedis. Italia omnium terrarum alumna = Italia omnium terrarum alumna. La civiltà dei Veneti, Reti, Liguri, Celti, Piceni, Umbri, Latini Campani e Iapigi, Milano 1988. Italia omnium terrarum parens = Italia omnium terrarum parens. La civiltà degli Enotri, Choni, Ausoni, Sanniti, Lucani, Brettii, Sicani, Siculi, Elimi, Milano 1989. Italica ars = D. Caiazza (Ed.), Italica ars. Studi in onore di Giovanni Colonna per il premio “I Sanniti” (Libri Campano-Sannitici 4), Piedimonte Matese (CE) 2005. Itinera archaeologica = E. Mattiocco (Ed.), Itinera archaeologica. Contributi di archeologia abruzzese (Novitas 5), Lanciano (CH) 2006. Itinéraire = J.-P. Bost – J.-M. Roddaz – F. Tassaux (Ed.), Itinéraire de Saintes à Dougga. Mélanges offerts à Louis Maurin (Ausonius publications. Mémoires 9), Bordeaux 2003. Iuris vincula = Iuris vincula. Studi in onore di Mario Talamanca I–VIII, Napoli 2001. Iuvanum I = [E. Fabricotti (Ed.)], Iuvanum. Atti del Convegno di Studi, Chieti, maggio 1983 (Diamanti 7), Chieti 1990. Iuvanum II = Iuvanum. Atti del II Convegno di Studi, Chieti, 31 marzo – 1 aprile 1992, Pescara 1996. Iuvanum III = S. Lapenna (Ed.), Iuvanum. L’area archeologica, Sulmona (AQ) 2006. Jacobilli, ms. I = L. Jacobilli, Inscriptiones antiquae existentes in urbibus et locis provinciae Umbriae, Fulginiae 1661 (liber manu scriptus in Biblioteca Jacobilli adservatus Foligno, sub n. B. V. 9). Jacobilli, ms. II = L. Jacobilli, Historia di Norsia, prima Prefettura de’ Sabini et … Municipio de’ Romani (liber
CLIII
CONSPECTVS LIBRORVM manu scriptus saec. XVII medio exaratus in Biblioteca Jacobilli adservatus Foligno, sub n. B. IV. 13). Jacobsohn, Altitalische Inschriften = H. Jacobsohn, Altitalische Inschriften (Kleine Texte 57), Berlin 1927. Jacques, Cités = F. Jacques, Les cités de l’occident romain. Du Ier siècle avant J.-C. au IVe siècle après J.-C., Paris 1990. Jacques, Curateurs = F. Jacques, Les curateurs des cités dans l’Occident romain de Trajan à Gallien (Études prosopographiques 5), Paris 1983. Jacques, Privilège = F. Jacques, Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l’Occident romain (161–244) (Coll. de l’École Fr. de Rome 76), Paris – Rome 1984. Jaczynowska, Les associations = M. Jaczynowska, Les associations de la jeunesse romaine sous le Haut-Empire (Archiwum Filologiczne 36), Wroclaw – Warszawa – Kraków – Gdansk 1978. Johne – Köhn – Weber, Kolonen = K. P. Johne – J. Köhn – V. Weber, Die Kolonen in Italien und den westlichen Provinzen des römischen Reiches. Eine Untersuchung der literarischen, juristischen und epigraphischen Quellen vom 2. Jahrhundert v. u. Z. bis zu den Severern (Schriften zur Geschichte und Kultur der Antike 21), Berlin 1983. Jouffroy, La construction publique = H. Jouffroy, La construction publique en Italie et dans l’Afrique romaine (Univ. Strasbourg. Études et Travaux 2), Strasbourg 1986. Kajanto, Cognomina = I. Kajanto, The Latin Cognomina (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 36, 2), Helsinki 1965. Kajanto, Onomastic Studies = I. Kajanto, Onomastic Studies in the Early Christian Inscriptions of Rome and Carthage (Acta Inst. Rom. Finl. 2, 1), Helsinki 1963. Kajanto, Supernomina = I. Kajanto, Supernomina. A Study in Latin Epigraphy (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 40, 1), Helsinki 1966. Kajava, Praenomina = M. Kajava, Roman Female Praenomina. Studies in the Nomenclature of Roman Women (Acta Inst. Rom. Finl. 14), Helsinki – Rome 1994. Kan, Iuppiter Dolichenus = A. H. Kan, Iuppiter Dolichenus. Sammlung der Inschriften und Bildwerke mit einer Einleitung, Leiden 1943. Keil, Gramm. Lat. = M. Keil, Grammatici Latini I, Lipsiae 1857. Keppie, Colonisation = L. Keppie, Colonisation and veteran settlement in Italy, 4–14 B. C., Rome 1983. Keppie, Roman Army = L. Keppie, The Making of Roman Army. From Republic to Empire, London 1984. Kettenhofen, Die syrischen Augustae = E. Kettenhofen, Die syrischen Augustae in der historischen Überlieferung: Ein Beitrag zum Problem der Orientalisierung (Antiquitas 3. 24), Bonn 1979. Kienast, Kaisertabelle6 = D. Kienast, Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie. 6. vollständig überarbeitete und aktualisierte Auflage curantibus Werner Eck et Matthäus Heil, Darmstadt 2017. Kienast, Kriegsflotten = D. Kienast, Untersuchungen zu den Kriegsflotten der römischen Kaiserzeit (Antiquitas 1. 13), Bonn 1966. Kleijwegt, Ancient Youth = M. Kleijwegt, Ancient Youth. The Ambiguity of Youth and the Absence of Adolescence in Greco-Roman Society, Amsterdam 1992. Kolb, Curatores = A. Kolb, Die kaiserliche Bauverwaltung der Stadt Rom. Geschichte und Aufbau der cura operum publicorum unter dem Prinzipat (HABES 13), Stuttgart 1993. Konrad, Plutarch’s Sertorius = C. F. Konrad, Plutarch’s Sertorius. A historical Commentary, Chapel Hill – London 1994.
CONSPECTVS LIBRORVM
CLIV
Kovács, Pannonia = P. Kovács, A History of Pannonia during the Principate (Antiquitas 1. 65), Bonn 2014. Kraft, Rekrutierung = K. Kraft, Zur Rekrutierung der Alen und Kohorten an Rhein und Donau (Dissertationes Bernenses 3), Bern 1951. Krahe, Personennamen = H. Krahe, Lexikon altillyrischer Personennamen (Indog. Bibl. 3. 9), Heidelberg 1929. Kreiler, Statthalter = B. Kreiler, Die Statthalter Kleinasiens unter den Flaviern, Diss. München 1975. Kruschwitz, Carmina = P. Kruschwitz, Carmina Saturnia Epigraphica. Einleitung, Text und Kommentar zu den saturnischen Versinschriften (Hermes Einzelschriften 84), Stuttgart 2002. Kruschwitz, Römische Inschriften = P. Kruschwitz, Römische Inschriften und Wackernagels Gesetz. Untersuchungen zur Syntax epigraphischer Texte aus republikanischer Zeit (Schriften der Philosophisch-historischen Klasse der Heidelberger Akademie der Wissenschaften 31), Heidelberg 2004. Kubitschek, Imperium = J. W. Kubitschek, Imperium Romanum tributim descriptum, Pragae – Vindobonae – Lipsiae 1889. Kulte – Riten = P. Amann – E. Bruna (Ed.), Kulte – Riten – religiöse Vorstellungen bei den Etruskern und ihr Verhältnis zu Politik und Gesellschaft. Akten der 1. Internationalen Tagung der Sektion Wien/Österreich des Istituto Nazionale di Studi Etruschi ed Italici (Wien, 4.–6. 12. 2008) (Österr. Akad. Wiss. Phil.-Hist. Klasse. Denkschriften 440), Wien 2012. Lacam, Variations rituelles = J.-C. Lacam, Variations rituelles. Les pratiques religieuses en Italie centrale et méridionale au temps de la deuxième Guerre Punique (Coll. de l’École Fr. de Rome 430), Rome 2010. La commemorazione di Germanico = A. Fraschetti (Ed.), La commemorazione di Germanico nella documentazione epigrafica. Tabula Hebana e Tabula Siarensis. Convegno internazionale di studi, Cassino, 21–24 ottobre 1991 (Saggi di storia antica 14), Roma 2000. La cultura classica a Napoli = La cultura classica a Napoli nell’Ottocento. Secondo contributo. Premessa di M. Gigante (Pubblicazioni del Dipartimento di Filologia Classica dell’Università degli Studi di Napoli “Federico II” 4 [2]), Napoli 1991. Lafer, Omnes collegiati = R. Lafer, Omnes collegiati, “concurrite” ! Brandbekämpfung im Imperium Romanum (Grazer Altertumskundliche Studien 7), Frankfurt am Main [u. a.] 2001. Laffi, Adtributio = U. Laffi, Adtributio e contributio. Problemi del sistema politico-amministrativo dello stato romano (Studi di lettere, storia e filosofia della Scuola Normale di Pisa 28), Pisa 1966. Laffi, Colonie = U. Laffi, Colonie e municipi nello stato romano (SL Raccolta di studi e testi 239), Roma 2007. Laffi, Studi = U. Laffi, Studi di storia romana e di diritto (SL Raccolta di studi e testi 206), Roma 2001. Lago Fucino = E. Burri (Ed.), Il prosciugamento del Lago Fucino e l’emissario sotterraneo, Pescara 2011. Laird, Civic Monuments = M. L. Laird, Civic Monuments and the Augustales in Roman Italy, Cambridge 2015. Lalli, Miscellanea = C. Lalli, Miscellanea di notizie storiche e cronache riguardanti Norcia (schedae epigraphicae saec. XX in. manu exaratae servatae Viterbo penes heredes Lalli; quarum copia servatur Spoleto apud Romano Cordella, qui me certiorem fecit). Lalli, ms. = C. Lalli, Annotazioni varie riguardanti l’antiche età di Norcia e la copia fedele di molti frammenti epigrafici romani ivi esistenti (liber circ. a. 1920 manu exaratus in bibliotheca communali oppidi Norcia olim adservatus sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m.
CIL IX
Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Lambrechts, Composition du Sénat = P. Lambrechts, La composition du Sénat roman de l’accession au trône de Hadrien à la mort de Commode (117–192), Antwerpen – Paris 1936. La mort, les morts = P. Hinard (Ed.), La mort, les morts et l’au-delà dans le monde romain. Actes du colloque de Caen, 20–21 Novembre 1985, Caen 1987. Lanciani, ms. = R. Lanciani, Libri saec. XIX ex. – XX in. manu scripti in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservati sign. Vaticani Latini 13031–13047 (vide supra Buonocore, Appunti I–V). Lanciani, Acque = R. Lanciani, Le acque e gli acquedotti di Roma antica, Roma 1975 (sub titulo Topografia di Roma antica: I comentarii di Frontino intorno le acque e gli aquedotti, Roma 1881 = Memorie della Reale Accademia dei Lincei. Classe di scienze morali 3, 4, Roma 1880, 215– 616). Lanciani, Commentarii = R. Lanciani, I Commentarii di Frontino intorno le acque e gli acquedotti, Roma 1881. Lanzellotti, Antichità teatine = B. Lanzellotti, Antichità teatine. Memorie, Teramo 1891. Lanzellotti, Antico sepolcreto = B. Lanzellotti, Di un antico sepolcreto presso Chieti, Chieti 1882. Lanzellotti, Della vita = B. Lanzellotti, Della vita e degli studi di Cajo Asinio Pollione Marrucino, Prato 1875. Lanzoni, Le diocesi d’Italia = F. Lanzoni, Le diocesi d’Italia dalle origini al principio del secolo VII (an. 604) (BAV. Studi e testi 35), Bologna – Faenza 1927. Lapidario Zeri = G. Barbieri et al., Il lapidario Zeri di Mentana I–II (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 32), Roma 1982. La question agraire à Rome = E. Hermon (Ed.), La question agraire à Rome: droit romain et société. Perceptions historiques et historiographiques (Biblioteca di Athenaeum 44), Como 1999. L’art décoratif = L’art décoratif à Rome à la fin de la Republique et au début du Principat. Table ronde organisée par l’École française de Rome, Rome, 10–11 mai 1979 (Coll. de l’École Fr. de Rome 55), Rome 1981. Lassére, Manuel2 I–II = J.-M. Lassére, Manuel d’épigraphie romaine2 I–II, Paris 2007. La terza età = A. Donati (Ed.), La terza età dell’epigrafia. Atti del Convegno AIEGL – Borghesi 86, Bologna, ottobre 1986 (Epigrafia e Antichità 9), Bologna – Faenza 1988. Latin vulgaire VI = H. Halla-aho – M. Leiwo – H. Solin (Ed.), Latin vulgaire – latin tardif. Actes du VIe colloque international sur le latin vulgaire et tardif, Helsinki, 29 août – 2 septembre 2000, Hildesheim – New York – Zürich 2003. Latin vulgaire VII = C. Arias Abellán (Ed.), Latin vulgaire – latin tardif. Actes du VIIème Colloque international sur le latin vulgaire et tardif, Séville, 2–6 septembre 2003 (Colección Actas 54), Sevilla 2006. Latte, Religionsgeschichte = K. Latte, Römische Religionsgeschichte (Handbuch der Altertumswissenschaft 5, 4), München 1960. Lattimore, Themes = R. Lattimore, Themes in Greek and Latin Epitaphs (Illin. Studies 28), Urbana Illin. 1942. Laum, Stiftungen = B. Laum, Stiftungen in der griechischen und römischen Antike, Leipzig – Berlin 1914. Lazio & Sabina I = J. Rasmus Brandt – X. Dupré Raventós – G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Primo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 28– 30 gennaio 2002 (Lavori e Studi 1), Roma 2003. Lazio & Sabina II = G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Secondo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 7–8 maggio 2003 (Lavori e Studi 2), Roma 2004.
REGIO IV Lazio & Sabina III = G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Terzo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 18–20 novembre 2004 (Lavori e Studi 3), Roma 2006. Lazio & Sabina IV = G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Quarto Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 29–31 maggio 2006 (Lavori e Studi 4), Roma 2007. Lazio & Sabina V = G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Scoperte, scavi e ricerche. Atti del Convegno. Quinto Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 3–5 dicembre 2007 (Lavori e Studi 5), Roma 2009. Lazio & Sabina VI = G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Sesto Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 4–6 marzo 2009 (Lavori e Studi 6), Roma 2010. Lazio & Sabina VII = G. Ghini (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Settimo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 9–11 marzo 2010 (Lavori e Studi 7), Roma 2011. Lazio & Sabina VIII = G. Ghini – Z. Mari (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Ottavo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 30–31 marzo, 1 aprile 2011 (Lavori e Studi 8), Roma 2012. Lazio & Sabina IX = G. Ghini – Z. Mari (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Nono Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 27–29 marzo 2012 (Lavori e Studi 9), Roma 2013. Lazio & Sabina X = A. Russo Tagliente – G. Ghini – Z. Mari (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Decimo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 4–6 giugno 2013 (Lavori e Studi 10), Roma 2016. Lazio & Sabina XI = A. Russo Tagliente – G. Ghini – Z. Mari (Ed.), Lazio & Sabina. Atti del Convegno. Undicesimo Incontro di Studi sul Lazio e la Sabina, Roma, 4–6 giugno 2014 (Lavori e Studi 11), Roma 2016. Lazzarini, Sepulcra familiaria = S. Lazzarini, Sepulcra familiaria. Un’indagine epigrafico-giuridica (Pubblicazioni dell’Università di Pavia. Studi delle scienze giuridiche e sociali, n. s. 65), Padova 1991. Le Bohec, Imperial Roman Army = Y. Le Bohec, The Imperial Roman Army, London 1994 (editio Anglica libri Le Bohec, L’armée romaine). Le Bohec, L’armée romaine = Y. Le Bohec, L’armée romaine sous le Haut-Empire, Paris 1984. Lege nunc, viator = N. Criniti (Ed.), Lege nunc, viator …: vita e morte nei carmina Latina epigraphica della Padania centrale (Bellissime navigare 1), Parma 1996. Légions de Rome = Y. Le Bohec (Ed.), Les légions de Rome sous le Haut-Empire. Actes du Congrès international de Lyon, 17–19 septembre 1998 I–II, Lyon 2000. Legrottaglie, Sistema delle immagini = G. Legrottaglie, Il sistema delle immagini negli anfiteatri romani (Beni Archeologici – Conoscenza e Tecnologie. Quaderno 7), Bari 2008. Leonardis – Marinangeli, Peltuinum = G. Leonardis – G. Marinangeli, Peltuinum Vestinorum, Aquila 1967. E. Leoni, La Sabina = E. Leoni, La Sabina nella storia di Roma, Roma 1970. V. Leoni, ms. = V. Leoni, Libellus manu scriptus, cui titulus Giornale degli scavi che si eseguiscono in territorio di S. Vittorino, prov. di Aquila, voc. Torricello. Ottobre – Novembre 1915, servatus Chieti in archivo praefecturae antiquitatum sine inv. n. Leosini, ms. = A. Leosini, Libri manu scripti a. 1875/79 servati Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. I versamento. Leppin, Histrionen = H. Leppin, Histrionen. Untersuchungen zur sozialen Stellung von Bühnenkünstlern im Westen des römischen Reiches zur Zeit der Republik und des Principats (Antiquitas 1. 41), Bonn 1992.
CLV
CONSPECTVS LIBRORVM Le Roux, L’armée romaine = P. Le Roux, L’armée romaine et l’organisation des provinces ibériques d’Auguste à l’invasion de 409 (Publications du Centre Pierre Paris 8), Paris 1982. Les “bourgeoisies” municipales = M. Cébeillac-Gervasoni (Ed.), Les “bourgeoisies” municipales italiennes aux IIe et Ier siècles av. J.-C. Centre Jean Bérard, Institut Français de Naples, 7–10 décembre 1981 (Colloques internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique 609 [Sciences humaines]), Paris – Naples 1983. Lesquier, L’armée romaine = H. Lesquier, L’armée romaine d’Égypte d’Auguste à Dioclétien, Le Caire 1918. Letta, I Marsi e il Fucino = C. Letta, I Marsi e il Fucino nell’antichità (CeSDIR. Monografie a supplemento degli “Atti” 3), Milano 1972. Leumann, Laut- und Formenlehre2 = M. Leumann, Lateinische Grammatik 1. Lateinische Laut- und Formenlehre2 (Handbuch der Altertumswissenschaft 2. 2. 1), München 1977. Leunissen, Konsuln = P. M. M. Leunissen, Konsuln und Konsulare in der Zeit von Commodus bis Severus Alexander (180–235 n. Chr.). Prosopographische Untersuchungen zur senatorischen Elite im römischen Kaiserreich (Dutch Monographs on Ancient History and Archeology 6), Amsterdam 1989. Lexicon Topographicum I–VI = E. M. Steinby (Ed.), Lexicon Topographicum urbis Romae I–VI, Roma 1993/2000. Lexicon Topographicum. Suburbium I–V = A. La Regina (Ed.), Lexicon Topographicum urbis Romae. Suburbium I– V, Roma 2001/08. Liberatore, Alba Fucens = D. Liberatore, Alba Fucens. Studi di storia e di topografia (Insulae Diomedeae 3), Bari 2004. Libitina = Libitina e dintorni. Libitina e i luci sepolcrali. Le leges libitinariae campane. Iura sepulcrorum: vecchie e nuove iscrizioni. Atti dell’XI Rencontre franco-italienne sur l’épigraphie, Roma, 10–12 maggio 2002 (Libitina 3), Roma 2004. Lieux sacrés = A. Vauchez (Ed.), Lieux sacrés, lieux de culte, sanctuaires. Approches terminologiques, méthodologiques, historiques et monographiques (Coll. de l’École Fr. de Rome 273), Rome 2000. LIMC = Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae, Zürich 1981/2009. Linderski, Roman Questions I = J. Linderski, Roman Questions I. Selected Papers 1958–1993 (HABES 20), Stuttgart 1995. Linderski, Roman Questions II = J. Linderski, Roman Questions II. Selected Papers (HABES 44), Stuttgart 2007. Lindsay, Handbook = W. M. Lindsay, Handbook of Latin Inscriptions Illustrating the History of the Language, Boston – Chicago 1897. Linguistica storica = S. C. Trovato (Ed.), Linguistica storica e dialettologia. Atti del Convegno della Società Italiana di Glottologia, Catania, 3–5 ottobre 2002, Roma 2004. Liou, Praetores = B. Liou, Praetores Etruriae XV populorum (Étude d’épigraphie) (Coll. Latomus 106), Bruxelles 1969. L’iscrizione e il suo doppio = A. Donati (Ed.), L’iscrizione e il suo doppio. Atti del Convegno Borghesi 2013, Bertinoro, 6–8 giugno 2013 (Epigrafia e Antichità 35), Bologna – Faenza 2014. L’Italie d’Auguste à Dioclétien = L’Italie d’Auguste à Dioclétien. Actes du colloque international de Rome, 25–28 mars 1992 (Coll. de l’École Fr. de Rome 198), Paris – Roma 1994. Liu, Collegia Centonariorum = J. Liu, Collegia Centonariorum. The Guilds of Textile Dealers in the Roman West (Columb. Stud. Class. 34), Leiden – Boston 2009.
CONSPECTVS LIBRORVM
CLVI
Lo Cascio, Il princeps e il suo impero = E. Lo Cascio, Il princeps e il suo impero. Studi di storia amministrativa e finanziaria romana (Documenti e studi 26), Bari 2000. Loffreda, Sannio Pentro = D. Loffreda, Sannio Pentro Alifano II, Napoli 2003. Lolli, ms. = F. Lolli, Adversaria manu scripta saec. XIX ex. – XX in. servata Romae apud Archivio Centrale dello Stato. MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. Lombardi, San Potito Sannitico = N. Lombardi, San Potito Sannitico, Piedimonte Matese (CE) [2004]. L’ombelico d’Italia = A. M. Dolciotti – C. Scardazza (Ed.), L’ombelico d’Italia. Popolazioni preromane dell’Italia centrale. Atti del Convegno “IV Giornata per l’Archeologia”, Roma, 17 maggio 2005, Roma 2007. L’onomastique latine = N. Duval – D. Briquel – M. Hamiaux (Ed.), Actes du colloque international sur l’onomastique latine organisé à Paris du 13 au 15 octobre 1975 par H.-G. Pflaum et N. Duval (Colloques internationaux du Centre National de la Recherche scientifique 564), Paris 1977. L’ordre équestre = S. Demougin – H. Devijver (†) – M.-Th. Raepsaet-Charlier (Ed.), L’ordre équestre. Histoire d’une aristocratie (IIe siècle av. J.-C. – IIIe siècle ap. J.-C.). Actes du colloque international, Bruxelles – Leuven, 5–7 octobre 1995 (Coll. de l’École Fr. de Rome 257), Rome 1999. Lorenzetti, Studio = A. Lorenzetti, Lo studio delle antichità romane nell’Abruzzo del Seicento: Lucio Camarra, “De Teate antiquo” (1651) (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2004/05 Romae impetratae apud Università degli Studi di Roma “La Sapienza”). Los lugares de la Historia = J. M. Aldea Celada et al. (Ed.), Los lugares de la Historia. Actas IV Congreso AJHIS, Salamanca 2013 (Colección Temas y Perspectivas de la Historia 3), Salamanca 2013. Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. = F. Lucci – C. Di Francescantonio, Oggetti scavati nel territorio di Corfinio e consegnati al Museo Corfiniese (inventarium a. 1934/76 manu scriptum in Museo Civico Archeologico ‘Antonio De Nino’ in bibliotheca sine inv. n. Corfinio servatum). Ludi Trebulani = G. Alvino (Ed.), Ludi Trebulani. L’anfiteatro di Monteleone Sabino e il suo contesto archeologico, Roma – Ostia Antica (RM) 2003. Lugini, Memorie storiche = D. Lugini, Memorie storiche della regione Equicola, ora Cicolano, Rieti 1907 (ed. anastat. Rieti 1983). Lugli, ms. = G. Lugli, Adversaria ante secundum bellum inter omnes gentes composita, quibus nomen Sabini-Aequi, servata in Biblioteca Romana Sarti dell’Accademia Nazionale di San Luca sub n. cartella 1 sine autem nota foliorum. Lukits, Schiedsspruch = R. Lukits, Der Schiedsspruch des C. Helvidius Priscus (CIL IX 2827) (Linzer Archäologische Forschungen. Sonderheft 51), Linz 2015. L’Umbria = L’Umbria I. La Valnerina. Il Nursino. Il Casciano, Roma 1977. Luoghi degli dei = A. Campanelli – A. Faustoferri (Ed.), I luoghi degli dei. Sacro e natura nell’Abruzzo italico, Sambuceto (CH) 1997. L’Urbs = L’Urbs. Espace urbaine et histoire (Ier siècle av. J.-C. – IIIe siècle ap. J.-C.). Actes du colloque international organisé par le Centre National de la Recherche Scientifique et l’École Française de Rome, Rome, 8–12 mai 1985 (Coll. de l’École Fr. de Rome 98), Paris – Rome 1987. MacCrum – Woodhead, Select Documents = M. MacCrum – A. G. Woodhead, Select Documents of the Principates of the Flavian Emperors Including the Year of Revolution A. D. 68–96, Cambridge 1961.
CIL IX
Maciocia, Civita D’Antino = S. Maciocia, Civita D’Antino. Storia, arte, leggende. A cura dell’Associazione Pro-Loco di Civita D’Antino, [Roma] 1956. Madonna, Iuvanum = A. Madonna, Iuvanum, Roma [1930]. Maffei, Museum Veronense = F. Sc. Maffei, Museum Veronense. Hoc est antiquarum inscriptionum atque anaglyphorum collectio cui Taurinensis adiungitur et Vindobonensis. Accedunt monumenta id genus plurima nondum vulgata, et ubicumque collecta, Veronae 1749. Maffei, Tre lettere = F. Sc. Maffei, Tre lettere …, Veronae 1748. Magioncalda, Documentazione epigrafica = A. Magioncalda, Documentazione epigrafica e ‘fondazioni’ testamentarie: appunti di una scelta di testi, Torino 1994. Magioncalda – Christol, Studi = A. Magioncalda – M. Christol, Studi sui procuratori delle due Mauretanie (Pubblicazioni del Dipartimento di Storia dell’Università degli Studi di Sassari 13), Sassari 1989. Magister = G. Firpo – G. Zecchini (Ed.), Magister: aspetti culturali e istituzionali. Atti del Convegno, Chieti, 13–14 novembre 1997 (Dipartimento di scienze dell'Antichità. Università degli Studi “G. D’Annunzio”, Chieti. Sezione di storia 2), Alessandria 1999. Malaise, Conditions = M. Malaise, Les conditions de pénétration et de diffusion des cultes égyptiens en Italie (EPRO 22), Leiden 1972. Malaise, Inventaire = M. Malaise, Inventaire préliminaire des documents égyptiens découverts en Italie (EPRO 21), Leiden 1972. Mancini, Allifae1 = N. Mancini, Allifae1, Piedimonte Matese (CE) 1993. Mancini, Allifae2 = N. Mancini, Allifae2, Brescia 2000. Mancini, Allifae3 = N. Mancini, Allifae3, Piedimonte Matese (CE) 2005. Mancini, Articoli = N. Mancini, Articoli. Pubblicati dall’anno 1968 all’anno 2011, Roma 2011 (ed. altera Articoli. Pubblicati dal 1968 al 2014, Roma 2015). Mancini, Raviscanina. Archivio = N. Mancini, Raviscanina. Archivio fotografico, Roma 2010. Mancini, Raviscanina. Ricerche2 = N. Mancini, Raviscanina. Ricerche storiche2, Roma 2010. Mancini – Mastroddi, Viaggio antiquario = V. Mancini – A. Mastroddi, Viaggio antiquario dei Deputati Sig. D. Vincenzo Mancini e Sig. D. Alessandro Mastroddi (breviarium d. 30 m. Apr. a. 1835 manu scriptum, in quo tituli nonnulli haud semper recte sunt recogniti, servatum L’Aquila in archivo rei publicae signatum Intendenza 1° serie, Cat. 19, b. 4590 publici iuris factum a S. Segenni, in Fucino III, 375–385. Nunc vide F. Amiconi (Ed.), Viaggio antiquario nella Marsica. Relazione dei monumenti di antichità eseguita da Alessandro Mastroddi e Vincenzo Mancini il 30 aprile 1835, Cerchio – Avezzano (AQ) 2018). Mander, Portraits = J. Mander, Portraits of Children on Roman Funerary Monuments, Cambridge 2013. Manni, Storia dei municipi = E. Manni, Per la storia dei municipi fino alla guerra sociale (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 5), Roma 1947. Marganelli, Goriano Sicoli = E. Marganelli, Storia di Goriano Sicoli, Sulmona (AQ) 1981. Marini, ms. = G. Marini, Libri manu scripti saec. XVIII p. m. in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservati sign. Vaticani Latini 9020–9151. 15293 (vide supra Gaetano Marini). Marinucci, Iscrizioni1 = A. Marinucci, Le iscrizioni del Gabinetto Archeologico di Vasto1 (Documenti 4), Roma 1974. Marinucci, Iscrizioni2 = A. Marinucci, Le iscrizioni del Gabinetto Archeologico di Vasto2 (Documenti 4), Roma 1981.
REGIO IV
CLVII
Marinucci de’ Reguardati, S. Benedetto = C. Marinucci de’ Reguardati, S. Benedetto di origine Anicia?, Subiaco (RM) 1981. Marocco, Monumenti = G. Marocco, Monumenti dello Stato Pontificio e relazione topografica di ogni paese I– XIV, Roma 1833/37. D. B. Marrocco, Alife = D. B. Marrocco, L’antica Alife, Piedimonte d’Alife (CE) 1951. D. B. Marrocco, Breve storia = D. B. Marrocco, Breve storia dell’epigrafia alifana, Piedimonte d’Alife (CE) 1959. D. B. Marrocco, Piedimonte = D. B. Marrocco, Piedimonte, Napoli 1961. D. B. Marrocco, Piedimonte Matese = D. B. Marrocco, Piedimonte Matese, Napoli 1980. R. Marrocco, Alife = R. Marrocco, Memorie storiche d’Alife, Piedimonte d’Alife (CE) 1926. Marrou, Mousikøv 2nRr = H.-I. Marrou, Mousikøv 2nRr. Étude sur les scénes de la vie intellectuelle figurant sur les monuments funéraires romains (Bibl. de l’Inst. Franç. Naples s. 1°, 4), Grenoble 1938. Marruvium = M. A. Assetta et al., Da Marruvium a S. Benedetto dei Marsi. Storia – Archeologia – Antropologia – Folklore (Comunità Montana “D” Valle del Giovenco – Pescina), [Pescina s. a.] (liber machina dactylographica fortasse a. 1980 redactus). Marsica I = G. Grossi – U. Irti (Ed.), Carta Archeologica della Marsica (dalla Preistoria al Medioevo). In appendice: F. V. Colucci, Contributo per la ricostruzione del reticolo centuriale di Alba Fucens I, Avezzano (AQ) 2011. Martin, Titulature épigraphique = A. Martin, La titulature épigraphique de Domitien (Beiträge zur klassischen Philologie 181), Frankfurt am Main 1987. Martinori, Via Salaria = E. Martinori, Via Salaria (antica e moderna). Via Claudia Nova. Studio storico-topografico, Roma 1931. Masciotta, Molise = G. B. Masciotta, Il Molise dalle origini ai nostri giorni I–II, Napoli 1914/15. Mascitti, Italia detecta = I. Mascitti, Italia detecta seu Corfinii monumenta plurimis ab Historicis excerpta opusculum (liber manu scriptus saec. XVII ex. nunc autem deperditus). Summarium f. 1–12 eiusdem operis servatur in bibliotheca publica Neapolitana olim signatum 344 nunc XV.D.4, cui titulus Antiqua monumenta Corfiniensium in Paelignis et circum positae regionis (etiam cf. Mommsen ad p. 297). Massaro, Epigrafia metrica latina = M. Massaro, Epigrafia metrica latina di età repubblicana (Quaderni di “Invigilata lucernis” 1), Bari 1992. Massimi, Amatrice = A. Massimi, Amatrice e le sue ville. Notizie storiche, Amatrice (RI) [1958]. Mathieu, Aufidii = N. Mathieu, Histoire d’un nom. Les Aufidii dans la vie politique, économique et sociale du monde romain IIe siècle avant Jésus-Christ – IIIe après Jésus-Christ, Rennes 1999. Matteini Chiari, Terventum = M. Matteini Chiari, Terventum, in Ricognizione archeologica e documentazione cartografica (Quad. Ist. Top. Roma 6), Roma 1974, 143– 182. Mattiocco, Castel di Sangro = E. Mattiocco, Castel di Sangro. Negli scritti dei geografi, storici, cronisti e viaggiatori dalle origini all’Unità d’Italia, L’Aquila 2017. Mattiocco, Centri fortificati = E. Mattiocco, Centri fortificati vestini, Teramo 1986. Mattiocco, Contributi = E. Mattiocco, Contributi di archeologia peligna (Quad. Museo Sulmona 1), Sulmona (AQ) 1973. Mattiocco, Il culto = E. Mattiocco, Il culto di Ercole tra i Peligni (Quaderni di “Abruzzo” 8), Sulmona (AQ) 1973.
CONSPECTVS LIBRORVM
Mattiocco, Il Santuario = E. Mattiocco, Il Santuario di Ercole Curino presso Sulmona (Quad. Aquilano 9), Terni 1984. Mattiocco, Il territorio = E. Mattiocco, Il territorio superequano prima di Roma (Contr. Valle Peligna. Quaderno 2), Sulmona (AQ) 1983. Mattiocco, Museo Aufidenate = E. Mattiocco, Il Museo Civico Aufidenate nel Convento della Maddalena in Castel di Sangro, Sulmona (AQ) 2005. Mattiocco, Pietro Piccirilli = E. Mattiocco, Pietro Piccirilli. Una vita per l’arte e per la scuola, L’Aquila 2016. Mattiocco, Protagonisti = E. Mattiocco, Antonio De Nino e Vincenzo Balzano. Protagonisti della ricerca archeologica nel Sannio settentrionale, Lanciano (CH) 2001. Mattiocco, Struttura urbana = E. Mattiocco, Struttura urbana e società della Sulmona medievale, Sulmona (AQ) 1978. Mattiocco – De Panfilis, Pettorano = E. Mattiocco – E. De Panfilis, La terra di Pettorano. Documenti e scritti inediti, Teramo 1989. Mattiocco – Orsini, Iscrizioni = E. Mattiocco – P. Orsini, Le iscrizioni della città di Sulmona dal XII al XVI secolo, L’Aquila 2015. Mattiocco – Papponetti, Memoria e scrittura = E. Mattiocco – G. Papponetti, Memoria e scrittura. Antonio De Nino (1833–1907). Mostra documentaria nell’80° della morte, Sulmona (AQ) 1987. Mattiocco – Pettinelli, Sulmona nei secoli = E. Mattiocco – P. Pettinelli, Sulmona nei secoli. Rassegna documentaria “Dalla capanna all’autostrada”, Sulmona (AQ) 1981. Maturanzio, ms. = F. Maturanzio, Miscellanaea Umanistica (liber inter saec. XV ex. et saec. XVI in. manu scriptus in Biblioteca comunale Augusta adservatus Perugia sub n. C.61). Maturo, Cascia = E. Maturo, Cascia, città di S. Rita, gemma dell’Umbria, Spoleto (PG) s. a. [post 1931]. Maurizi, Cursus honorum = L. Maurizi, Il cursus honorum senatorio da Augusto a Traiano. Sviluppi formali e stilistici nell’epigrafia latina e greca (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 130), Helsinki 2013. Mausoleum = H. von Hesberg – S. Panciera, Das Mausoleum des Augustus. Der Bau und seine Inschriften (Bayer. Akad. d. Wiss., Phil.-hist. Kl., Abh., N. F. 108), München 1994. Maxfield, Decorations = V. A. Maxfield, The Military Decorations of the Roman Army, London 1981. Mayer, Sprache = A. Mayer, Die Sprache der alten Illyrier I. Einleitung. Wörterbuch der illyrischen Sprachreste, Wien 1957. Medicina e società = A. Marcone (Ed.), Medicina e società nel mondo antico. Atti del Convegno di Udine, 4–5 ottobre 2005 (Studi Udinesi sul Mondo Antico 4), Firenze 2006. Mediterraneo e la Storia = L. Chioffi (Ed.), Il Mediterraneo e la Storia. Epigrafia e archeologia in Campania: letture storiche. Atti dell’incontro internazionale di studio, Napoli, 4–5 dicembre 2008, Napoli 2010. Mélanges Jérôme Carcopino = Mélanges d’archeologie, d’épigraphie et d’histoire offerts à Jérôme Carcopino, Paris 1966. Mélanges Jules Marouzeau = J. Ernst – C. J. Fordyce (Ed.), Mélanges de Philologie, de Littérature et d’Histoire anciennes offerts à J. Marouzeau par ses Collégues et Éléves Étrangers, Paris 1948. Mélanges Marcel Le Glay = Y. Le Bohec (Ed.), L’Afrique, la Gaule, la religion à l’époque romaine. Mélanges à la mémoire de Marcel Le Glay (Coll. Latomus 226), Bruxelles 1994.
CONSPECTVS LIBRORVM
CLVIII
Mélanges Raymond Chevallier = R. Bedon – P. M. Martin (Ed.), Mélanges offerts à Raymond Chevallier II. 2. Histoire et archéologie (Caesarodunum 29), Tours 1995. Melchiori, Forum Novum = E. Melchiori, Storia e topografia dell’antico municipio romano di Forum Novum in Sabina e del suo territorio, Foligno (PG) 1904/05. Mello, Mens Bona = M. Mello, Mens Bona. Ricerca sull’origine e sullo sviluppo del culto (Collana di Studi Greci 46), Napoli 1968. Memoria poetica = A. Pistellato (Ed.), Memoria poetica e poesia della memoria. La versificazione epigrafica dall’antichità all’umanesimo (Studi di archivistica, bibliografia e paleografia 3), Venezia 2014. Memoriae civitatum = A. Ruiz-Gutiérrez – C. Cortés-Bárcena (Ed.), Memoriae civitatum. Arqueología y Epigrafía de la ciudad romana. Estudios en homenaje a José Manuel Iglesias Gil, Santander 2017. Memorie di Norcia = Liber manu scriptus saec. XVII–XVIII, cui titulus Memorie di Norcia insertus in fasciculo Zibaldone Fusconi in bibliotheca communali oppidi Norcia olim adservatus sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, liber Spoleto est translatus. Menendez Arguin, Pretorianos = A. R. Menendez Arguin, Pretorianos: la guardia imperial de la antigua Roma, Madrid 2006. Mennella – Apicella, Corporazioni professionali = G. Mennella – G. Apicella, Le corporazioni professionali nell’Italia romana: un aggiornamento al Waltzing (Quaderni del Dipartimento di scienze dell’antichità dell’Università degli Studi di Salerno 25), Napoli 2000. Mennone, Riassunto storico = G. Mennone, Riassunto storico dell’antico Sannio, specialmente di Alife, Telese e Cerreto degli attuali paesi che n’ebbero origine e dei Signori che li dominarono fino all’abolizione feudale, [Piedimonte d’Alife (CE) 1894]. Mercati permanenti = E. Lo Cascio (Ed.), Mercati permanenti e mercati periodici nel mondo romano. Atti degli Incontri capresi di storia dell’economia antica, Capri, 13–15 ottobre 1997 (Pragmateiai 2), Bari 2000. Mercator placidissimus = F. Coarelli – H. Patterson (Ed.), Mercator placidissimus. The Tiber Valley in Antiquity. New research in the upper and middle river valley. Rome, 27–28 February 2004 (Quaderni di Eutopia 8), Roma 2008. Merlat, Répertoire = P. Merlat, Répertoire des inscriptions et monuments figurés du culte de Jupiter Dolichenus, Paris 1951. Mertens, Alba Fucens = J. Mertens, Alba Fucens, Bruxelles 1981. Méthode et pratiques = J. Desmulliez – Chr. Ho‘t-van Cauwenberghe (Ed.), Le monde romain à travers l’épigraphie: Méthodes et pratiques. Actes du XXIVe Colloque international de Lille (8–10 novembre 2001) (Editions du Conseil Scientifique de l’Université Charles-de-Gaulle, Lille 3, Travaux et recherches), Villeneuve d’Asq 2005. Metrische Inschriften = P. Kruschwitz (Ed.), Die metrischen Inschriften der römischen Republik, Berlin – New York 2007. Mezzadri, Memorie = B. Mezzadri, Memorie critiche istoriche della venerabile chiesa collegiata e parrocchiale di San Cesidio prete e martire nella terra di Trasacco vicina al lago di Fucino detto di Celano, di Marso, di Tagliacozzo, Roma 1769. Michaeli, Memorie storiche I–IV = M. Michaeli, Memorie storiche della città di Rieti e dei paesi circostanti dall’origine all’anno 1560 I–IV. Ed. F. Gori – E. Mercatanti, Rieti 1897/99.
CIL IX
Migliario, Aspetti = E. Migliario, Uomini, terre e strade. Aspetti dell’Italia centroappenninica fra antichità e alto medioevo (Munera. Studi storici sulla Tarda Antichità 5), Bari 1995. Migliorati, Iscrizioni = G. Migliorati, Iscrizioni per la ricostruzione storica dell’impero romano da Marco Aurelio a Commodo, Milano 2011. Miscellanea = F. Rebecchi (Ed.), Miscellanea di studi archeologici e di antichità IV (Deputazione di Storia Patria per le antiche provincie modenesi. Biblioteca n. s. 134), Modena 1995. Miscellanea Antonio Mario Radmilli = P. Stoduti (Ed.), Miscellanea archeologica in onore di Antonio Mario Radmilli, Pisa 1994. Miscellanea Emilio Marin = Hrv. G. JuriSiC (Ed.), Zbornik u cast Emilia Marina za. 60. rodendan – Miscellanea Emilio Marin sexagenario dicata (Kacic. Zbornik Franjevacke provincije Presvetog Otkupitelja – Acta Provinciae SS. Redemptoris Ordinis Fratrum Minorum in Croatia 41/43, 2009/10), Split 2011. Miscellanea Lidio Gasperini = G. Paci (Ed.), EPIGRAFAI. Miscellanea epigrafica in onore di Lidio Gasperini (Ichnia 5), Tivoli (RM) 2000. Miscellanea Marc Mayer = A. Guzmán Almagro – J. Velaza (Ed.), Miscellanea philologica et epigraphica Marco Mayer oblata (Anuari de filologia antiqua et mediaevalia 8), Barcelona 2018. Miscellanea Maristella Pandolfini = E. Benelli (Ed.), Per Maristella Pandolfini. cên zic zicuce (Mediterranea. Supplemento 10), Pisa 2014. Misurare il tempo = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Misurare il tempo. Misurare lo spazio. Atti del Colloquio AIEGL – Borghesi 2005, Bertinoro, 20–22 ottobre 2005 (Epigrafia e Antichità 25), Bologna – Faenza 2006. Mócsy, Nomenclator = A. Mócsy et al., Nomenclator provinciarum Europae Latinarum et Galliae Cisalpinae cum indice inverso (Diss. Pann. III 1), Budapest 1983. Modalità insediative = E. Lo Cascio – A. Storchi Marino (Ed.), Modalità insediative e strutture agrarie nell’Italia meridionale in età romana (Pragmateiai 7), Bari 2001. Modelli epistemologici = P. Molinelli – I. Putzu (Ed.), Modelli epistemologici, metodologie della ricerca e qualità del dato. Dalla linguistica storica alla sociolinguistica storica (Metodi e prospettive 14), Milano 2015. Molise = N. Paone (Ed.), Il Molise. Arte, cultura, paesaggi, Roma 1990. Molise. Archeologia = A. Ceccarelli – G. Fratianni (Ed.), Molise (Archeologia delle Regioni d’Italia), Roma 2017. Molise. Esperienze = G. De Benedittis (Ed.), Molise. Esperienze di Survey. Riccia – Oratino – Castropignano, Isernia 2008. Molise medievale = C. Ebanista – A. Monciatti (Ed.), Il Molise medievale. Archeologia e arte, Borgo S. Lorenzo (FI) 2010. Molle, Aquinum = C. Molle, Le fonti letterarie antiche su Aquinum e le epigrafi delle raccolte comunali di Aquino (Ager Aquinas. Storia e archeologia nella media valle dell’antico Liri 5), Aquino (FR) 2011. Mommsen, Gesammelte Schriften = Th. Mommsen, Gesammelte Schriften I–VIII, Berlin 1905/13. Mommsen, Inscriptiones regni Neapolitani = Th. Mommsen, Inscriptiones regni Neapolitani Latinae, Lipsiae 1852. Mommsen, Staatsrecht3 I–III = Th. Mommsen, Römisches Staatsrecht3 I–III, Leipzig 1887/88 (lucis ope iterum impressum Basel – Stuttgart 1963). Monaco, Pettorano sul Gizio = P. Monaco, Pettorano sul Gizio nella corona radiosa dei Cantelmo, Sulmona (AQ) 1980.
REGIO IV
CLIX
Montagna, Topografia = C. Montagna, Topografia archeologica della via Ternana da Passo Corese a Torri in Sabina (thesis a. 1962 machina dactylographica redacta doctoris dignitatis nominisque inter schedas a Giuseppe Lugli collectas apud archivum instituti antiquae descriptionis locorum, quod Italice Topografia Antica dicitur, sedis litterarum urbis Romae, cui Athenaeo nomen olim “La Sapienza” hodie “Sapienza” est impositum, servata). Montebuono = M. Valenti (Ed.), Montebuono e il suo territorio. Storia, architettura e restauri. Inizia la ricerca, Roma 2007. Monteleone Sabino = D. Monaco – V. Tomassetti – R. Tomassetti, Monteleone Sabino. Storia di un’antica città, una santa, un borgo medioevale, Roma 1984. Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca = D. Monaco – V. Tomassetti – R. Tomassetti – G. Capitani, Monteleone Sabino già Trebula Mutuesca. Storia di un’antica città, di un borgo, di una santa (Contributi: G. Alvino – P. L. Cecca – M. Mayer y Olivé – V. Fiocchi Nicolai – S. Rossi – F. Tron), Terni 2009. Monteluco e i monti sacri = Monteluco e i monti sacri. Atti dell’incontro di studio, Spoleto, 30 settembre – 2 ottobre 1993 (CISAM. Miscellanea 9), Spoleto (PG) 1994. Monti Lucretili = G. De Angelis (Ed.), Monti Lucretili. Parco regionale naturale5, Tivoli (RM) 1995. Monumenta et memoria = J. M. Iglesias Gil – A. RuizGutiérrez (Ed.), Monumenta et memoria. Estudios de epigrafía romana, Roma 2017. Mora, Prosopographia Isiaca = F. Mora, Prosopographia Isiaca (EPRO 113), Leiden 1990. Morandi, Epigrafia italica I = A. Morandi, Epigrafia italica (Bibl. Arch. 2), Roma 1982. Morandi, Epigrafia italica II = A. Morandi, Epigrafia italica 2 (Bibl. Arch. 57), Roma 2017. Morandi, Iscrizioni medio-adriatiche = A. Morandi, Le iscrizioni medio-adriatiche (Biblioteca di “Studi Etruschi” 7), Firenze 1974. A. Morelli, Norcia = A. Morelli, Guida di Norcia, Norcia (PG) 1958. M. Morelli, Collepietro = M. Morelli, Collepietro: storia, documenti, tavole ricostruttive I, Chieti Scalo 1991. L. Moretti, Scritti scelti = L. Moretti, Tra epigrafia e storia. Scritti scelti e annotati (Vetera 5), Roma 1990. M. Moretti, Museo nazionale = M. Moretti, Museo Nazionale d’Abruzzo nel castello cinquecentesco dell’Aquila, L’Aquila 1968. Morico, Castelvecchio Calvisio = W. Morico, Castelvecchio Calvisio. Storia e territorio, L’Aquila 2003. Morini, ms. = A. Morini, Carte Morini (liber priore parte saec. XX manu exaratus in monasterio sororum Augustinianarum S. Ritae in oppido Cascia servatus sine inv. n.). Morini, Cascia = A. Morini, Cascia nella natura, nella storia, nell’arte, Perugia 1913. Morini, Cursula = A. Morini, Cursula, Roma 1896. Morini, Scoperta2 = A. Morini, La scoperta di una tomba antichissima a Monteleone presso Cascia2, Perugia 1904. Moussy, Gratia et sa famille = C. Moussy, Gratia et sa famille (Publications de la Faculté des Lettres et Sciences humaines de l’Université de Clermont-Ferrand 25), Paris 1966. Mrozek, Distributions = S. Mrozek, Les distributions d’argent et de nourriture dans les villes italiennes du HautEmpire romain (Coll. Latomus 198), Bruxelles 1987. Mrozek, Prix et rémunération = S. Mrozek, Prix et rémunération dans l’Occident romain (31 av. n. è. – 250 de n. è.) (Wydzial I Nauk Spolecznych i humanistycznych. Seria monografii 55), Gdansk 1975. Mrozek, Recueil d’études = S. Mrozek, Argent, société et épigraphie romaine (1er–3e siècles). Recueil d’études complétées (Collection Moneta 38), Wetteren 2004.
CONSPECTVS LIBRORVM
Mucci, ms. = L. Mucci, Libri manu scripti a. 1880/84 servati Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. 1860–1890, vol. I, Tomo II, b. 14, fasc. 24, sf. 7. Munus Laetitiae = F. Camia – L. Del Monaco – M. Nocita (Ed.), Munus Laetitiae. Studi miscellanei offerti a Maria Letizia Lazzarini I–II (Studi e ricerche 70), Roma 2018. Musei Capitolini = S. Panciera (Ed.), La collezione epigrafica dei Musei Capitolini. Inediti – Revisioni – Contributi al riordino (Tituli 6), Roma 1987. Museo Civico Archeologico “F. Savini” – Teramo = P. De Felice – V. Torrieri (Ed.), Museo Civico Archeologico “F. Savini” – Teramo, Teramo 2006. Museo Civico di Sulmona = A. Colangelo – E. Mattiocco – R. Tuteri, Guida alla visita del Museo Civico di Sulmona, Viterbo 2000. Museo Comunale di Vasto = E. Fabbricotti (Ed.), Il Museo Comunale di Vasto. Catalogo della collezione archeologica, Chieti 1984. Museo Emidiano = Agnone. Il Museo Emidiano. Il territorio. Catalogo della Mostra organizzata dall’Archeoclub “F. S. Cremonese”. Chiesa di S. Chiara di Agnone, 10–31 agosto 1985, Matrice (CB) 1985. Museo Palazzo Santi = G. Gentilini – M. Matteini Chiari (Ed.), Museo di Palazzo Santi. Chiesa di S. Antonio Abate. Circuito Museale di Cascia (Catalogo Regionale dei Beni Culturali dell’Umbria 77), Perugia 2013. Museo Sannitico = A. Di Niro (Ed.), Il Museo Sannitico di Campobasso. Catalogo della Collezione Provinciale, Pescara 2007. Muzzioli, Cures = M. P. Muzzioli, Cures Sabini (Forma Italiae. Regio IV. Vol. II), Firenze 1980. Nardi, ms. = E. Nardi, Ruderi di Ville Romano-Sabine nei dintorni di Poggio Mirteto illustrati dal Dott.re Prof.re Cav.re Ercole Nardi R.o Ispettore degli Scavi e Monumenti. Anno 1885 (liber manu scriptus ex viginti duobus fasciculis compositus, scil. n. I–XXII, hodie servatus Romae apud Biblioteca di Archeologia e Storia dell’Arte (BiASA), sub Manoscritti e Fondi Archivistici, sign. n. 96 [cf. D. Scarpati, in Lazio & Sabina VII 141–143; eund., Ruderi delle ville romano sabine nei dintorni di Poggio Mirteto illustrati dal Prof. Ercole Nardi, 1885, Roma 2010]; exemplum alterum a G. Cicconetti a. 1928 descriptum servatur Poggio Mirteto apud dominum Gualtiero Consumati; exemplum tertium, fasciculis autem n. X– XIV carens, invenies inter schedas a Giuseppe Lugli collectas nunc apud archivum instituti antiquae descriptionis locorum, quod Italice Topografia Antica dicitur, sedis litterarum urbis Romae, cui Athenaeo nomen olim “La Sapienza” hodie “Sapienza” est impositum, servatum). M. Nassa, Catalogo = M. Nassa, Catalogo del Museo Alifano I. Oggetti di antichità (Introduzione, indici e note) (Associazione Storica del Medio Volturno. Quaderno 23 [n. s. 6]), Piedimonte Matese (CE) 1995 (agitur de editione libelli machina dactylographica compositi a. 1935 a Raffaele Marrocco in bibliotheca municipali vici Alife sine inv. n. adservati). V. Nassa, Elaborazioni = V. Nassa, Elaborazioni e aggiunte fotografiche ad alcuni scritti di Mario Nassa II, Raviscanina (CE) 2011. Natale, Fossacesia = G. Natale, Fossacesia. Origine e storia del nome. In occasione dei 150 anni dell’Unità d’Italia e del toponimo moderno (1861–2011), Fossacesia (CH) 2011. Navarro Caballero, Perfectissima femina = M. Navarro Caballero, Perfectissima femina. Femmes de l’élite dans l’Hispanie romaine I–II, Bordeaux 2017. Necropoli di Fossa I–IV = La necropoli di Fossa I. Le testimonianze più antiche, ed. S. Cosentino – V. d’Ercole – G. Mieli, Pescara 2001. II. I corredi orientalizzanti e
CONSPECTVS LIBRORVM arcaici, ed. V. d’Ercole – E. Benelli, Pescara 2004. IV. L’età ellenistico-romana, ed. V. d’Ercole – M. R. Copersino, Pescara 2003. Nessi – Ceccaroni, Spoleto = S. Nessi – S. Ceccaroni, Da Spoleto a Monteleone attraverso il Monte Coscerno (Itinerari spoletini 1), Spoleto (PG) 1972. Newton, Epigraphical Evidence = H. C. Newton, The Epigraphical Evidence for the Reigns of Vespasian and Titus (Cornell Studies in Classical Philology 16), Ithaca (N.Y.) 1901. Nicolet, L’ordre équestre I–II = C. Nicolet, L’ordre équestre à l’époque républicaine (312–43 av. J.-C.) I–II (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 207), Paris 1966/74. Nissen, Italische Landeskunde = H. Nissen, Italische Landeskunde II. Die Städte, Berlin 1902. Noctes Campanae = W. V. Harris – E. Lo Cascio (Ed.), Noctes Campanae. Studi di storia antica ed archeologia dell’Italia preromana e romana in memoria di Martin W. Frederiksen. Atti del Convegno Internazionale tenutosi a Capri nei giorni 8–10 ottobre del 2000 (Itala Tellus 1), Napoli 2005. Nünnerich-Asmus, Basilika und Portikus = A. NünnerichAsmus, Basilika und Portikus. Die Architektur der Säulenhallen als Ausdruck gewandelter Urbanität in später Republik und früher Kaiserzeit, Köln 1994. Nuove ricerche = L. Gasperini – G. Paci (Ed.), Nuove ricerche sul culto imperiale in Italia. Atti dell’incontro di studio, Ancona, 31 gennaio 2004 (Ichnia 7), Tivoli (RM) 2008. Nursia e l’ager Nursinus = S. Sisani (Ed.), Nursia e l’ager Nursinus. Un distretto sabino dalla praefectura al municipium, Roma 2013. Öffentlichkeit = W. Eck – P. Funke et al. (Ed.), Öffentlichkeit – Monument – Text. XIV Congressus Internationalis Epigraphiae Graecae et Latinae 27.–31. Augusti MMXII Akten (CIL Auctarium. Series nova 4), Berlin 2014. Officina epigrafica = A. Donati – G. Poma (Ed.), L’officina epigrafica romana in ricordo di Giancarlo Susini. Atti del Colloquio AIEGL – Borghesi 2003, Bertinoro, 16–18 settembre 2010 (Epigrafia e Antichità 30), Bologna – Faenza 2012. OkoN, Album senatorum I–II = D. OkoN, Album senatorum. I. Senatores ab Septimii Severi aetate usque ad Alexandrum Severum (193–235 AD); Album senatorum. II. Senatorowie epoki Sewerów (193–235 r. n. e.). Studium prozopograficzne (Szczecinkie Studia nad Starozynoscià 5), Szczecin 2017. Omagiu Constantin Daicoviciu = Omagiu lui Constantin Daicoviciu cu prilejul împlinirii a 60 de ani, Bucuresti 1960. Onomastica = P. Poccetti (Ed.), L’onomastica dell’Italia antica. Aspetti linguistici, storici, culturali, tipologici e classificatori. Atti del convegno, Roma, il 13–16 novembre 2002 (Coll. de l’École Fr. de Rome 413), Paris – Rome 2009. Opinione pubblica = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Opinione pubblica e forme di comunicazione a Roma: Il linguaggio dell’epigrafia. Atti del Colloquio AIEGL – Borghesi 2007, Bertinoro, 21–23 giugno 2007 (Epigrafia e Antichità 27), Bologna – Faenza 2009. Orelli, Collectio = J. [= G.] G. Orelli, Inscriptionum Latinarum selectarum amplissima collectio ad illustrandam Romanae antiquitatis disciplinam accomodata ac magnarum collectionum supplementa complura emendationesque exhibens I–II, Turici 1828. III. Collectionis Orellianae supplementa emendationesque exhibens, ed. G. [= W.] Henzen, Turici 1856. Oricola = S. Lapenna (Ed.), Oricola. Dalle cittadelle degli Equi alla Carsioli romana, Sulmona (AQ) 2003. L. Orlandi, I Marsi = L. Orlandi, I Marsi e l’origine di Avezzano, Napoli 1967.
CLX
CIL IX S. Orlandi, Epigrafia anfiteatrale = S. Orlandi, Epigrafia anfiteatrale dell’Occidente Romano VI. Roma. Anfiteatri e strutture annesse con una nuova edizione e commento delle iscrizioni del Colosseo (Vetera 15), Roma 2004. Orlandi – Veri, Museo Lapidario = L. T. Orlandi – E. Veri, Museo Lapidario di Avezzano, Avezzano (AQ) 1989. Ortiz de Zárate, Nutrices = S. C. Ortiz de Zárate, Nutrices en el imperio Romano. I. Estudio de las fuentes y prosopografía, Valladolid 2005. II. Estudio social, Valladolid 2006. Ortona Italica = Ortona Italica (Associazione Ortonese di Storia Patria), Ortona (CH) 1998. Ottaviani, San Vittorino = V. Ottaviani, Il cimitero cristiano antico e la chiesa di San Vittorino presso Amiterno (Studi e ricerche 1), L’Aquila 1987. Ovidio = P. Fedeli – G. Rosati (Ed.), Ovidio 2017. Prospettive per il terzo millennio. Atti del Convegno Internazionale, Sulmona, 3–6 aprile 2017, Teramo 2018. Oxé – Comfort, CVA = A. Oxé – H. Comfort, Corpus vasorum Arretinorum. A catalogue of the signatures, shapes and chronology of Italian sigillata (Antiquitas 3), Bonn 1968. Pace – Scarascia, Antiche civiltà = D. Pace – R. Scarascia, Antiche civiltà peligne, Sulmona (AQ) 1977. Paci, Ricerche = G. Paci, Ricerche di storia e di epigrafia romana delle Marche (Ichnia 11), Tivoli (RM) 2008. Paci, Senatori e cavalieri = G. Paci, Senatori e cavalieri romani nelle iscrizioni di Forum Clodii (Quaderni della Forum Clodii 4), Bracciano (VT) 1977. Paesaggi I = G. Volpe – M. Turchiano (Ed.), Paesaggi e insediamenti urbani in Italia meridionale fra Tardoantico e Altomedioevo. Atti del Primo Seminario sul Tardoantico e l’Altomedioevo in Italia Meridionale, Foggia, 12–14 febbraio 2004 (Insulae Diomedeae 4), Bari 2005. Paesaggi II = G. Volpe – R. Giuliani (Ed.), Paesaggi e insediamenti urbani in Italia meridionale fra Tardoantico e Altomedioevo. Atti del Secondo Seminario sul Tardoantico e l’Altomedioevo in Italia Meridionale, Foggia – Monte Sant’Angelo, 27–28 maggio 2006 (Insulae Diomedeae 14), Bari 2010. Paesaggi costieri = Atti della Tavola Rotonda AdriAtlas e i paesaggi costieri dell’Abruzzo tra antichità e altomedioevo. Bari, 22–23 maggio 2017, Bari 2019. Paesaggi rurali = G. Volpe (Ed.), Storia e archeologia globale dei paesaggi rurali in Italia fra Tardoantico e Medioevo (Insulae Diomedeae 34), Bari 2018. Pagani, Avezzano = G. Pagani, Avezzano e la sua storia, Casamari (FR) 1968. Pais = Corporis Inscriptionum Latinarum supplementa Italica I. Additamenta ad vol. V Galliae Cisalpinae, ed. H. [= E.] Pais (Mem. Accad. Lincei 4, 5), Romae 1888. Palma, ms. = T. Palma, Compendio istorico dell’antichissima terra del Vasto in Abbruzzo citra nel Regno di Napoli del signor Tommaso Palma Segretario dell’eccellentissima Casa del Vasto (liber a. 1690 manu scriptus in bibliotheca municipali Vastensi sine inv. n. servatus). Palmegiani, Rieti = F. Palmegiani, Rieti e la regione sabina. Storia, arte, vita, usi e costumi del secolare popolo sabino, Roma 1932 (lucis ope iterum impressum Rieti 1988). Palozzi, Villavallelonga = L. Palozzi, Storia di Villavallelonga. Centro del Parco Nazionale d’Abruzzo e rocca medioevale dei Marsi (Centro di Ricerche Letterarie Abruzzesi dell’Università degli Studi dell’Aquila. Studi e testi 8), Roma 1982. Panciera, Epigrafi = S. Panciera, Epigrafi, epigrafia, epigrafisti. Scritti vari e inediti (1956–2005) con note complementari e indici I–III (Vetera 16), Roma 2006. Pane, Carta archeologica = C. Pane, Carta Archeologica della Valle del Sagittario (liber machina dactylographica redac-
REGIO IV
CLXI
tus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2010/11 Romae impetratae in Università degli Studi di Roma “La Sapienza”, Facoltà di Filosofia, Lettere, Scienze Umanistiche e Studi orientali). Pani Ermini, Il santuario = L. Pani Ermini, Il santuario del martire Vittorino in Amiternum e la sua Catacomba (Quad. Aquilano 1), Terni 1975. Pantoni, Le chiese = A. Pantoni, Le chiese e gli edifici del Monastero di San Vincenzo al Volturno (Miscellanea cassinese 40), Montecassino (FR) 1980. Pape, Griechische Kunstwerke = M. Pape, Griechische Kunstwerke aus Kriegsbeute und ihre öffentliche Aufstellung in Rom von der Eroberung von Syracus bis in augusteische Zeit, Hamburg 1975. Papers in Italian Archaeology = C. Malone – S. Stoddart (Ed.), Papers in Italian Archaeology. The Cambridge Conference [third Conference of Italian Archaeology, Cambridge 1984] 4. 4. Classical and medieval archaeology (BAR. International Series 246), Oxford 1985. Parco Nazionale d’Abruzzo = Il territorio del Parco Nazionale d’Abruzzo nell’antichità. Atti del I Convegno nazionale di archeologia, Villetta Barrea, 1–3 maggio 1987, Civitella Alfedena (AQ) 1988. Parenté et stratégies = J. Andreau – H. Bruhns (Ed.), Parenté et stratégies familiales dans l’antiquité romaine. Actes de la table ronde des 2–4 octobre 1986, Paris, Maison de sciences de l’homme (Coll. de l’École Fr. de Rome 129), Rome 1990. Paribeni, Terme di Diocleziano2 = R. Paribeni, Le Terme di Diocleziano e il Museo Nazionale Romano2, Roma 1932. Paris, ms. I = V. Paris, Iscrizioni di Norcia nel Corpus Inscriptionum Latinarum (liber saec. XX in. manu exaratus in bibliotheca communali oppidi Norcia olim adservatus, Fondo Reguardati sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Paris, ms. II = V. Paris, Di alcuni antichi residui della città di Norcia (liber a. 1906 ut videtur manu scriptus in bibliotheca communali oppidi Norcia olim adservatus, Fondo Reguardati sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Paris, ms. III = V. Paris, Schede di epigrafi nursine e altre carte (liber a. 1906/11 ut videtur manu scriptus in bibliotheca communali oppidi Norcia olim adservatus, Fondo Reguardati sine inv. n.; postquam terrae motus d. 24 m. Aug. et d. 30 m. Oct. a. 2016 universum oppidum diruerunt, Spoleto est translatus). Paris, Norcia = V. Paris, Guida di Norcia, Spoleto (PG) 1906. Parisi, Alife = G. Parisi, Alife e le sue chiese. Itinerario storico-artistico alle radici del sacro, Piedimonte Matese (CE) 2006. Passerini, Coorti pretorie = A. Passerini, Le coorti pretorie (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 1), Roma 1939. Patrizi-Forti, Memorie = F. Patrizi-Forti, Delle memorie storiche di Norcia, Norcia (PG) 1869/74 (inde Bologna 1968 = 1987). Patterson, Landscapes and Cities = J. R. Patterson, Landscapes and Cities. Rural Settlement and Civic Transformation in Early Imperial Italy, Oxford (NY) 2006. Peachin, Titulature = M. Peachin, Roman Imperial Titulature and Chronology, A. D. 235–284 (Studia Amstelodamensia ad epigraphicam, ius antiquum et papyrologicam pertinentia 29), Amsterdam 1990. Pekáry, Untersuchungen = Th. Pekáry, Untersuchungen zu den römischen Reichsstrassen (Antiquitas 1. 17), Bonn 1968. Peltuinum = A. Campanelli (Ed.), Peltuinum. Antica città sul tratturo, Brescia – Pescara 1996.
CONSPECTVS LIBRORVM
Penne = Penne e l’area vestina nel Bullettino di Storia Patria. Scritti di I. Ludovisi – C. Rivera – G. De Caesaris (1897, 1925, 1927, 1929–1930), L’Aquila 1991. Peoples = G. D. Farney – G. Bradley (Ed.), The Peoples of Ancient Italy, Berlin – Boston 2017. Per Renato Badalì = In amicitia per Renato Badalì. Una giornata di studi (Viterbo, lunedì 8 giugno 2015), Viterbo 2015. Pere Miquel Carbonell = A. Guzmán Almagro – X. Espluga – M. Ahn (Ed.), Pere Miquel Carbonell i el seu temps (1434–1517), Barcelona 2016. Perea Yébenes, Collegia militaria = S. Perea Yébenes, Collegia militaria. Asociaciones militares en el Imperio romano (Signifer 3), Madrid 1999 (lucis ope iterum impressum Madrid 2013). Peregrinationes = G. González Germain (Ed.), Peregrinationes ad inscriptiones colligendas. Estudios sobre epigrafía de tradición manuscrita (Congressos 14), Bellaterra 2016. Perin, Lexicon I–II = I. Perin, Lexicon totius Latinitatis V–VI. Onomasticon I–II, Patavii 1940. Perrotta, Vicus Anninus = E. Perrotta, Per la storia del Vicus Anninus nel territorio di Marruvium (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1995/96 Romae impetratae apud Università degli Studi di “Roma 3”. Facoltà di Lettere e Filosofia). Perrotti, Note storiche = M. Perrotti, Note storiche su Piedimonte d’Alife e limitrofi, Piedimonte d’Alife (CE) 1896. Persichetti, ms. = N. Persichetti, Libri manu scripti saec. XIX ex. – XX in. servati Romae apud Archivio Centrale dello Stato. MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. II versamento. Persichetti, Via Salaria = N. Persichetti, La Via Salaria nei circondarii di Roma e Rieti, Roma 1910. Persichetti, Viaggio archeologico = N. Persichetti, Viaggio archeologico sulla Salaria nel circondario di Cittaducale con appendice sulle antichità dei dintorni e tavola topografica, Roma 1893. Personal Names = T. Meißner (Ed.), Personal Names in the Western Roman World. Proceedings of a Workshop held at Pembroke College, Cambridge, 16–18 Septembre 2011, Berlin 2012. Petraccia Lucernoni, Questori municipali = M. F. Petraccia Lucernoni, I questori municipali dell’Italia antica (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 41), Roma 1988. Petraccia Lucernoni, Stationarii = M. F. Petraccia Lucernoni, Gli stationarii in età imperiale (Serta antiqua 3), Roma 2001. Petrevcic, Marruvium = M. Petrevcic, Marruvium capitale dei Marsi (thesis doctoris dignitatis nominisque a. 1970/71 in Universitate Teatina machina dactylographica redacta). Petrini – Cordella, Guida = S. Petrini – R. Cordella, Guida di Norcia e del suo territorio, Norcia (PG) 1978. Petrovitsch, Legio = H. Petrovitsch, Legio II Italica (Forschungen in Lauriacum 13), Linz 2006. Petrucci, ms. = L. I. [= G.] Petrucci, Storia di Telese (liber inter a. 1853/63 f. 411 fortasse exaratus nunc servatus Neapoli una cum dissertationibus L’idrologia delle acque telesine et Statuti di Cerreto ab ipso Libero Iosepho Petrucci (1793–1865) compositis in bibliotheca sodalicii Società Napoletana di Storia Patria, sign. ms. XXXIII-A-6. Recensionem alteram eiusdem operis excussisse in usum Theodor Mommsen videtur Friedrich von Duhn, de qua recensione vide p. 205 n. V; nunc etiam vide A. Cutillo et al. (Ed.), Idrologia delle minerali telesine di Libero Petrucci, dottore in Medicina (1856), Telese Terme (BN), 2016). Pfeiffer – Ashby, Carsioli = G. J. Pfeiffer – Th. Ashby, Carsioli. A Description of the Site and the Roman Remains, with Historical Notes and a Bibliography, Supplementary
CONSPECTVS LIBRORVM
CLXII
Papers of the American School of Classical Studies in Rome 1, Rome 1905, 108–140. Pflaum, Carrières I–IV = H.-G. Pflaum, Les carrières procuratoriennes équestres sous le Haut-Empire romain I–IV (Institut Français d’Archéologie du Proche-Orient Beyrouth. Bibliothèque archéologique et historique 57, 1– 4), Paris 1960/61. Pflaum, Carrières Suppl. = H.-G. Pflaum, Les carrières procuratoriennes équestres sous le Haut-Empire romain. Supplément (Institut Français d’Archéologie du ProcheOrient Beyrouth – Damas – Amman. Bibliothèque archéologique et historique 112), Paris 1982. Pflaum, Procurateurs = H.-G. Pflaum, Les procurateurs équestres sous le Haut-Empire romain, Paris 1950. Pflaum, Scripta varia I = H.-G. Pflaum, Scripta varia I. L’Afrique romaine, Paris 1978. Pflaum, Scripta varia II = H.-G. Pflaum, Scripta varia II. La Gaule et l’Empire romain, Paris 1981. Pflaum historien = S. Demougin – X. Lariot – P. Cosme – S. Lefebvre (Ed.), H.-G. Pflaum. Un historien du XXe siècle (Bibl. de l’École Haut. Ét. Sc. Hist. III. 37), Genève 2006. G. Piccirilli, Sulmona = G. Piccirilli, Sulmona. Guida storico-artistica, Sulmona (AQ) 1932. P. Piccirilli, Monumenti = P. Piccirilli, Monumenti architettonici sulmonesi descritti e illustrati (dal XIV al XV secolo), Lanciano (CH) 1888. Pietilä-Castrén, Magnificentia publica = L. PietiläCastrén, Magnificentia publica. The Victory Monuments of the Roman Generals in the Era of the Punic Wars (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 84), Helsinki 1987. Pietrangeli, Sabina = C. Pietrangeli, La Sabina nell’antichità, in Rieti e il suo territorio, Milano 1976, 9–164. Pignora amicitiae = M. Cassia – C. Giuffrida – C. Molè – A. Pinzone (Ed.), Pignora amicitiae. Scritti di storia antica e storiografia offerti a Mario Mazza I–III (Storia e politica 9), Acireale (CT) 2012. Pikhaus, Levensbeschouwing = D. Pikhaus, Levensbeschouwing en milieu in de latijnse metrische inscripties, Brussel 1978. Pinna Vestinorum I = L. Franchi dell’Orto (Ed.), Pinna Vestinorum e il popolo dei Vestini (Storia e civiltà di Penne 1), Roma 2010. Pinna Vestinorum II = L. Franchi dell’Orto (Ed.), Pinna Vestinorum e la città romana (Storia e civiltà di Penne 2), Roma 2010. PIR1 III = P. von Rohden – H. Dessau, Prosopographia Imperii Romani saec. I. II. III. Pars III, Berolini 1898 [auctorem laudavi, si feci, Dessau, qui opus a de Rohden relictum supplevit terminavit edidit]. PIR2 = E. Groag – A. Stein – L. Petersen et al., Prosopographia Imperii Romani saec. I. II. III, ed. altera, I–VIII, Berolini 1933/2015. Pirri, Abbazia = P. Pirri, L’abbazia di S. Eutizio in Valcastoriana presso Norcia e le chiese dipendenti, Castelplanio (AN) 1912 (ed. altera Romae 1960). Pisani, Lingue dell’Italia = V. Pisani, Manuale storico della lingua latina IV. Le lingue dell’Italia antica oltre il latino, Torino 1953. Pisani, Testi latini arcaici2 = V. Pisani, Manuale storico della lingua latina III. Testi latini arcaici e volgari con commento glottologico2, Torino 1960. Piso, Fasti I–II = I. Piso, Fasti provinciae Daciae I. Die senatorischen Amtsträger. II. Die ritterlichen Amtsträger (Antiquitas 1. 43, 60), Bonn 1993/2013. Pistellato, Memoria = A. Pistellato, Stirpem nobilitavit honor. La memoria dei Senzi Saturnini tra retorica e storiografia (Supplementi di Lexis n. s. 2), Amsterdam 2015.
CIL IX
Pitoni – Salvi, Antrosano = G. Pitoni – A. Salvi, Antrosano: memoria e storia, Avezzano (AQ) 2000. Piva, Santuari = V. Piva, I santuari extraurbani del Sannio preromano e romano. Aspetti storici e archeologici (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2017/18 Romae impetratae apud “Sapienza” Università di Roma). Placidi, Peltuinum = V. Placidi, La città e il territorio di Peltuinum nei Vestini: problemi dell’insediamento, Roma [1983]. Planta, Grammatik = R. von Planta, Grammatik der oskisch-umbrischen Dialekte, Straßburg 1897. PLRE I–III = A. H. M. Jones – J. R. Martindale – J. Morris, The Prosopography of the Later Roman Empire I. A. D. 260–395, Cambridge 1971. J. R. Martindale, The Prosopography of the Later Roman Empire II. A. D. 395– 527, Cambridge cet. 1980. id., The Prosopography of the Later Roman Empire III A–B. A. D. 527–641, Cambridge 1992. Pluralidad e integración = F. J. Navarro (Ed.), Pluralidad e integración en el mundo romano. Actas del Coloquio Internacional Italia Iberia – Iberia Italia, Pamplona–Olite del 15 al 17 de octubre de 2008 (Colección Mundo Antiguo n. s. 13), Pamplona 2010. PME I–VI = H. Devijver, Prosopographia militiarum equestrium quae fuerunt ab Augusto ad Gallienum I–VI (Symbolae Facultatis litterarum et philosophiae Lovaniensis, Ser. A 3. 1–6), Leuven 1976/2001. Poccetti, L’area superequana = P. Poccetti, L’area superequana nel quadro della documentazione dialettale peligna (Contr. Valle Peligna. Quaderno 1), Castelvecchio Subequo (AQ) 1982. Poccetti, Nuovi documenti = P. Poccetti, Nuovi documenti italici a complemento del Manuale di E. Vetter (Orientamenti linguistici 8), Pisa 1979. Poco grano, molti frutti = A. Campanelli (Ed.), Poco grano, molti frutti. 50 anni di archeologia ad Alba Fucens, Sulmona (AQ) 2006. Poggio Mirteto = P. Armellin (Ed.), La storia del territorio di Poggio Mirteto. Un racconto con il contributo di varie discipline. Atti della giornata di studi, Poggio Mirteto, 29 novembre 2014, Monte Compatri (RM) 2018. Polito, Fulgentibus armis = E. Polito, Fulgentibus armis. Introduzione allo studio dei fregi d’armi antichi (Xenia antiqua. Monografie 4), Roma 1998. Pompei = F. Senatore (Ed.), Pompei, Capri e la Penisola Sorrentina. Atti del quinto ciclo di conferenze di geologia, storia e archeologia, Pompei, Capri, Scafati, Castellammare di Stabia, ottobre 2002 – aprile 2003, Capri (NA) 2004. Ponte Romano = T. Leggio – R. Lorenzetti – E. M. Menotti (Ed.), Il ponte romano sul Velino (Quaderni di storia urbana e territoriale 2), Rieti 1988. Popoli dell’Italia antica = Popoli dell’Italia antica. Gentes fortissimae Italiae. Samnium, Latium et Campania. Le antiche città scomparse. Atti del 2° Convegno, San Vittore del Lazio, 28 ottobre 2007 (Quaderni di studi 2. Historia 17), Formia (LT) 2007. Pouthier, Ops = P. Pouthier, Ops et la conception divine de l’abondance dans la religion romaine jusqu’à la mort d’Auguste (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 242), Rome 1981. Praxis municipale = L. Lamoine – C. Berrendonner – M. Cébeillac-Gervasoni (Ed.), La Praxis municipale dans l’Occident romain, Paris 2010. Prénoms = P. Poccetti (Ed.), Les prénoms de l’Italie antique. Journée d’études, Lyon, 26 janvier 2004 (Ricerche sulle lingue di frammentaria attestazione 5), Pisa 2008. Priori, La Frentania = D. Priori, La Frentania I, Lanciano (CH) 1942.
REGIO IV
CLXIII
Proprietà imperiali = D. Pupillo (Ed.), Le proprietà imperiali nell’Italia romana. Economia, produzione, amministrazione. Atti del Convegno, Ferrara – Voghiera, 3–4 giugno 2005 (Quaderni degli Annali dell’Università di Ferrara. Sezione Storia 6), Firenze 2007. Prosopographie = W. Eck – M. Heil (Ed.), Prosopographie des römischen Kaiserreichs: Ertrag und Perspektiven. Kolloquium aus Anlass der Vollendung der Prosopographia Imperii Romani, Berlin, 27.–28. 10. 2016, Berlin 2017. Prosopographie und Sozialgeschichte = W. Eck (Ed.), Prosopographie und Sozialgeschichte. Studien zur Methodik und Erkenntnismöglichkeit der kaiserzeitlichen Prosopographie. Kolloquium Köln 24.–26. November 1991, Köln 1993. Prosperi Valenti, Valetudo = G. Prosperi Valenti, Valetudo. Origine ed aspetti del culto nel mondo romano (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 67), Roma 1998. Public Space = Chr. P. Dickenson – O. M. van Nijf (Ed.), Public Space in the Post-Classical City. Proceedings of a One Day Colloquium held at Fransum 23rd July 2007 (Caeculus 7), Leuven 2013. Purdie, Latin Verse = A. B. Purdie, Latin Verse Inscriptions, London 1935. Quadrifluus amnis = Quadrifluus amnis. Studi di letteratura, storia, filosofia e arte offerti dalla Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università di Chieti a mons. Costantino Vona, Chieti 1987. Quilici, Collatia = L. Quilici, Collatia (Forma Italiae. Regio I. Vol. X), Roma 1974. Quotidien municipal = C. Berrendonner – M. CébeillacGervasoni – L. Lamoine (Ed.), Le Quotidien municipal dans l’Occident romain. Actes du colloque international tenu à Clermont-Ferrand et à Chamalières du 19 au 21 octobre 2007, Paris 2008. Radke, Die Götter Altitaliens2 = G. Radke, Die Götter Altitaliens2 (Fontes et Commentationes 3), Münster 1979. Raepsaet-Charlier, Clarissima femina = M.-Th. RaepsaetCharlier, Clarissima femina. Études d’histoire sociale des femmes de l’élite à Rome. Scripta varia. Travaux rassemblés et édités par A. Álvarez Melero (Inst. Hist. Belge de Rome. Études 3), Bruxelles – Rome 2016. Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes = M.-Th. Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes de l’ordre sénatorial (Ier–IIe siècles) (Académie Royale de Belgique, Classe des Lettres 4), Lovanii 1987. Ragusa, Brevi cenni = M. Ragusa, Brevi cenni sulla Marsica, Bologna 1924. Raimo, Storia = L. C. Raimo, Storia del territorio sampelinese (Quaderni Sampelinesi), Avezzano (AQ) 2006. Ramelli, Cultura = I. Ramelli, Cultura e religione etrusca nel mondo romano. La cultura etrusca dalla fine dell’indipendenza, Alessandria 2003. Ranieri, Guardiagrele = F. P. Ranieri, Guardiagrele. Memorie e monumenti paesani. Prima edizione raccolta ed ordinata da Ranuccio Ranieri, illustrata con 100 fotoincisioni fuori testo, con prefazione di Corrado Ricci, Lanciano (CH) 1927. Rapisarda, Monoliti = A. Rapisarda, I monoliti-torchio dell’Abruzzo aquilano e il culto di Ercole, Sesto Fiorentino (FI) 2017. Rapisarda, Vestini = A. Rapisarda, I Vestini e il mistero del pagus di Separa: una ricerca sulla più grande cinta fortificata del territorio dei Vestini Cismontani, L’Aquila 2011. Raspini, Mompeo = F. Raspini, Cenni storici e appunti su Mompeo, Roma 1977. Rawson, Children = B. Rawson, Children and Childhood in Roman Italy, Oxford 2003.
CONSPECTVS LIBRORVM
RE = Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft I – Suppl. XV, Stuttgart 1893–1978. Reali, Amicitia = M. Reali, Il contributo dell’epigrafia latina allo studio dell’amicitia: il caso della Cisalpina (Pubblicazioni della Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università degli Studi di Milano 176. Sezione di Storia Antica 2), Firenze 1998. Reate e l’Ager Reatinus = F. Coarelli – A. De Santis (Ed.), Reate e l’Ager Reatinus. Vespasiano e la Sabina: dalle origini all’Impero. Catalogo della mostra (Rieti, Museo Civico – Sezione Archeologica, 8 maggio – 22 novembre 2009), Roma 2009. Recherches sur les structures sociales = Recherches sur les structures sociales dans l’antiquité classique. Caen, 25–26 avril 1969 (Colloque Nationaux du Centre National de la Recherche Scientifique), Paris 1970. Redaelli, Veterani = D. Redaelli, I veterani delle milizie urbane in Italia e nelle province di lingua latina. Indagine storico-epigrafica (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2013/14 Tergeste impetratae apud Università degli Studi di Trieste). Reddé, Mare nostrum = M. Reddé, Mare nostrum. Les infrastructures, le dispositif et l’histoire de la marine militaire sous l’empire romain (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 260), Roma 1986. Reggiani, Museo Civico1 = A. M. Reggiani, Rieti. Museo Civico. Rinvenimenti della città e del territorio1 (Cataloghi 2), Roma 1981. Reggiani Massarini, Museo Civico2 = A. M. Reggiani Massarini, Museo Civico di Rieti2 (Cataloghi 7), Roma 1990. Reggiani Massarini, Reate = A. M. Reggiani Massarini, Rieti in età romana, in M. C. Spadoni Cerroni – A. M. Reggiani Massarini, Reate [I.] (Bibl. Stud. Antichi 68), Pisa 1992, 125–190. Reggiani Massarini, Santuario degli Equicoli = A. M. Reggiani Massarini, Santuario degli Equicoli a Corvaro. Oggetti votivi del Museo Nazionale Romano (Lavori e Studi 11), Roma 1988. Reimpiego in architettura = J.-Fr. Bernard – Ph. Bernardi – D. Esposito (Ed.), Il reimpiego in architettura. Recupero, trasformazione, uso. Atti del convegno, Roma, 8–10 novembre 2007 (Coll. de l’École Fr. de Rome 418), Rome 2008. Renovación = A. F. Caballos Rufino (Ed.), Del municipio a la corte. La renovación de las élites romanas (Historia y Geografía 208), Sevilla 2012. RIB = The Roman Inscriptions of Britain. C. Ricci, Cenotafi = C. Ricci, Qui non riposa. Cenotafi antichi e moderni fra memoria e rappresentazione (Libitina 4), Roma 2006. C. Ricci, Security = C. Ricci, Security in Roman Times. Rome, Italy and the Emperors, London – New York 2018. C. Ricci, Soldati = C. Ricci, Soldati delle milizie urbane fuori di Roma. La documentazione epigrafica (Opuscula epigraphica 5), Roma 1994. C. Ricci, Soldati e veterani = C. Ricci, Soldati e veterani nella vita cittadina dell’Italia imperiale (Urbana species 1), Roma 2010. E. Ricci, Bosco sacro2 = E. Ricci, Il bosco sacro del Sirente fra Sicinnide e leggenda2, Sulmona (AQ) 1989. E. Ricci, Elementi = E. Ricci, Elementi di civiltà dei Peligni Superequani, Sulmona (AQ) 1978. E. Ricci, Epigrafi = E. Ricci, Epigrafi superequane che camminano, Sulmona (AQ) 1987. E. Ricci, Esegesi = E. Ricci, Esegesi epigrafica di Superaequum, Sulmona (AQ) 1989. E. Ricci, Nuova esegesi = E. Ricci, La tomba di Scribonia a Superaequum e nuova esegesi epigrafica, Sulmona (AQ) 1991.
CONSPECTVS LIBRORVM
CLXIV
E. Ricci, Peligni Superequani = E. Ricci, I Peligni Superequani, la Sicinnide e le origini di Secinaro, Sulmona (AQ) 1969. E. Ricci, Secinaro = E. Ricci, Secinaro in Abruzzo dal Paleolitico a Superaequum. Archeologia e pseudoarcheologia nella Valle Subequana, Sulmona (AQ) 2000. E. Ricci, Superaequum = E. Ricci, Superaequum e gli antichi Cedici, Pratola Peligna (AQ) 1981. E. Ricci, Ubicazione = E. Ricci, Ubicazione di Superaequum e spigolature peligne, Sulmona (AQ) 1984. Riccomanni, ms. = L. E. Riccomanni, Iscrizioni copiate su’ loro medesimi Autografi da L. E. Riccom(an)ni ne varj viaggi fatti del med(esim)o in diversi luoghi d’Italia (libellus p. 101–106 inter a. 1759/67 exaratus, insertus in volumine, cui titulus Manuale scientifico, dove sono notati moltissimi fragmenti sopra varie scienze esposti da vari autori coll’aggiunta di scienze politiche, economiche e militari, nunc servato Treia in bibliotheca Accademia Georgica). Richier, Centuriones = O. Richier, Centuriones ad Rhenum. Les centurions légionnaires des armées romaines du Rhin (Gallia Romana 6), Paris 2004. Ricl, Inscriptions = M. Ricl, The Inscriptions of Alexandreia Troas (Die Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien 53), Bonn 1997. Ricordo di Filippo Càssola = M. Chiabà – L. Cristante (Ed.), Il sussurro di una brezza leggera. Ricordo di Filippo Càssola (Polymnia 6), Trieste 2017. Ricotti, Castelvecchio Subequo = E. Ricotti, Castelvecchio Subequo. Brevi notizie storiche, Ancona 1961. Ritterling, Fasti = E. Ritterling, Fasti des römischen Deutschland unter dem Prinzipat, Wien 1932. Ritschl, Monumenta = F. Ritschl, Priscae Latinitatis monumenta epigraphica, Berlin 1862. Rivera, ms. = G. Rivera, Breviarium manu scriptum a. 1893 servatum Romae apud Archivio Centrale dello Stato (EUR). MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. II versamento, 1° serie, b. 14, fasc. 238. Rix, Cognomen = H. Rix, Das etruskische Cognomen, Wiesbaden 1963. Rix, Sabellische Texte = H. Rix, Sabellische Texte. Die Texte des Oskischen, Umbrischen und Südpikenischen (Handbuch der italischen Dialekte 5), Heidelberg 2002. Rizzello, Culti orientali = M. Rizzello, I culti orientali nella Media Valle del Liri, Sora (FR) 1984. Robert, Gladiateurs = L. Robert, Les gladiateurs dans l’Orient grec (Bibl. de l’École Haut. Ét. Sc. Hist. 278), Paris 1940. Rocchia, Guglionesi = A. M. Rocchia, Cronistoria di Guglionesi e delle tre gloriose traslazioni di s. Adamo abate suo protettore, Napoli 1890 (lucis ope iterum impressum Vasto (CH) 1991, curante G. Morlachetti). Rockwell, Private Baustiftungen = J. C. Rockwell, Private Baustiftungen für die Stadtgemeinde auf Inschriften der Kaiserzeit im Westen des römischen Reiches, Diss. Jena 1909. Roddaz, Agrippa = J.-M. Roddaz, Marcus Agrippa (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 253), Paris – Roma 1984. Römische Gräberstraßen = H. von Hesberg – P. Zanker (Ed.), Römische Gräberstraßen. Selbstdarstellung – Status – Standard. Kolloquium in München vom 28. bis 30. Oktober 1985 (Bayer. Akad. d. Wiss., Phil.-hist. Kl., Abh., N. F. 96), München 1987. Rohlfs, Sermo Vulgaris2 = G. Rohlfs, Sermo Vulgaris Latinus. Vulgärlateinisches Lesebuch2 (Sammlung kurzer Lehrbücher der romanischen Sprachen und Literaturen 13), Tübingen 1956. Roldán Hervás, Hispania y el ejército = J. M. Roldán Hervás, Hispania y el ejército romano. Contribución a la histo-
CIL IX
ria social de la España antigua (Acta Salmaticensia, Filosofia y Letras 76), Salamanca 1974. Roma medio repubblicana = Roma medio repubblicana. Aspetti culturali di Roma e del Lazio nei secoli IV e III a. C., Roma 1973. Roma repubblicana = A. M. Reggiani (Ed.), Roma repubblicana dal 270 a. C. all’età augustea (Archeologia e storia a Roma [3]), Roma 1987. Roman Army in the East = D. L. Kennedy (Ed.), The Roman Army in the East (JRA. Supplementary Series 18), Ann Arbor (MI) 1996. Roman Baths = J. De Laine – D. E. Johnston (Ed.), Roman Baths and Bathing. Proceedings of the First International Conference on Roman Baths held at Bath, England, 30 March – 4 April 1992 (JRA. Supplementary Series 37), Portsmouth 1999. Roman Empire = K. KLODZINSKI et al. (Ed.), The Roman Empire in the Light of Epigraphical and Normative Sources (Studies in Greek and Roman History 4), Torun 2013. Roman Middle Republic = Chr. Bruun (Ed.), The Roman Middle Republic. Politics, Religion, and Historiography c. 400–133 B.C. Papers from a conference at the Institutum Romanum Finlandiae, September 11–12, 1998) (Acta Inst. Rom. Finl. 23), Roma 2000. Roman Miscellany = H. M. Schellenberg – V. E. Hirschmann – A. Krieckhaus (Ed.), A Roman Miscellany. Essays in Honour of Anthony R. Birley on his Seventieth Birthday (Akanthina 3), Gdansk 2008. Roman Republican Colonization = T. D. Stek – J. Pelgrom (Ed.), Roman Republican Colonization. New Perspectives from Archaeology and Ancient History (Papers of the Royal Netherlands Institute in Rome 62), Rome 2014. Romanelli, Antica topografia = D. Romanelli, Antica topografia istorica del Regno di Napoli I–III, Napoli 1815/19. Romanin, Fiamignano = H. Romanin, Fiamignano e la sua storia, Rieti 1983. Romanisation du Samnium = La romanisation du Samnium aux IIe et Ier siècles av. J.-C. Actes du colloque organisé par le Centre Jean Bérard en collaboration avec la Soprintendenza archeologica e per i BAAAS del Molise et la Soprintendenza archeologica per le province di Salerno, Avellino e Benevento. Naples – Centre Bérard, 4–5 novembre 1988 (Bibl. de l’Inst. Franç. Naples ser. 2°, 9), Naples 1991. Romanitas – Christianitas = G. Wirth et al. (Ed.), Romanitas – Christianitas. Untersuchungen zur Geschichte und Literatur der römischen Kaiserzeit. Johannes Straub zum 70. Geburtstag am 18. Okt. 1982 gewidmet, Berlin – New York 1982. Romano, Solopaca1 = A. Romano, La nostra terra. Storia di Solopaca1, Napoli 1977. Romano, Solopaca2 = A. Romano, La nostra terra. Storia di Solopaca2. In appendice: C. Formichella, Piccolo dizionario biografico dei solopachesi illustri, Piedimonte Matese (CE) 1998. Romeo, Ingenuus Leo = I. Romeo, Ingenuus Leo. L’immagine di Agrippa (Xenia Antiqua. Monografie 6), Roma 1998. Rosa, ms. I = [G.?] Rosa, Selva di molte memorie di Norcia scritte senza ordine di tempi. Parte I (liber inter a. 1641 et a. 1675 manu scriptus in aedibus privatis oppidi Acquasparta adservatus, f. 50v–122v). Rosa, ms. II = [G.?] Rosa, Selva di molte memorie di Norcia scritte senza ordine di tempi. Parte II (liber manus scriptus inter a. 1641 et a. 1675 adservatus Perugia in Biblioteca comunale Augusta sub n. 3312 int. 2). Ch. Rose, Dynastic Commemoration = Ch. B. Rose, Dynastic Commemoration and Imperial Portraiture in the JulioClaudian Period, Cambridge 1997.
REGIO IV
CLXV
D. Rose, Studi = D. Rose, Studi sull’opera poligonale tra alta Valle del Salto e Fucino. L’acquedotto e la cloaca maxima di Alba Fucens (Misura e Spazio 1), Roma 2018. Rossi, ms. = G. C. Rossi, Lapide Marsicane raccolte ed osservate diligentemente dall’Ill.mo e R.mo Monsignor D. Gio Camillo Rossi (liber temporis spatio inter a. 1806 et a. 1818 comprehenso manu exaratus in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservatus sign. Ferrajoli 513; vide Buonocore, Misc. Bibl. Ap. Vat. 1, 1987, 33–53). Rostovtzeff e l’Italia = A. Marcone (Ed.), Rostovtzeff e l’Italia. Gubbio, Casa di Sant’Ubaldo, 25–27 maggio 1995 (Incontri perugini di storia della storiografia antica e del mondo antico 9. Studi di storia e di storiografia 5), Perugia 1999. Rostovzev, Storia economica5 = M. Rostovzev, Storia economica e sociale dell’Impero romano5 (Il pensiero storico 3), Bologna – Firenze 1973. Royden, Magistrates = H. L. Royden, The Magistrates of the Roman Professional Collegia in Italy from the First to the Third Century A. D. (Bibl. Stud. Antichi 61), Pisa 1988. Rubini, Storia di Penne = A. Rubini, Storia di Penne, Penne (AQ) 1989. Rudolph, Stadt und Staat = H. Rudolph, Stadt und Staat im römischen Italien. Untersuchungen über die Entwicklung des Munizipalwesens in der republikanischen Zeit, Leipzig 1935. Rüpke, Kalender = J. Rüpke, Kalender und Öffentlichkeit. Die Geschichte der Repräsentation und religiösen Qualifikation von Zeit in Rom (RGVV 40), Berlin – New York 1994. Ruoff-Väänänen, Italian fora = E. Ruoff-Väänänen, Studies on the Italian fora (Historia Einzelschriften 32), Stuttgart 1978. Rupes loquentes = L. Gasperini (Ed.), Rupes loquentes. Atti del Convegno internazionale di studi sulle “Iscrizioni rupestri di età romana in Italia”, Roma – Bomarzo, 13–15. X. 1989 (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 53), Roma 1992. Russi, Teanum Apulum = A. Russi, Teanum Apulum. Le iscrizioni e la storia del municipio (Stud. Ist. It. Stor. Ant. 25), Roma 1976. Sabbatini Tumolesi, Gladiatorum paria = P. Sabbatini Tumolesi, Gladiatorum paria. Annunci di spettacoli gladiatorii a Pompei (Tituli 1), Roma 1980. Sabbatucci, Religione = D. Sabbatucci, La religione di Roma antica: dal calendario festivo all’ordine cosmico, Milano 1988. Sabini = G. Alvino (Ed.), I Sabini. La vita, la morte, gli dei. Catalogo della mostra. Rieti, Sala dei Cordari, 30 ottobre – 15 dicembre 1997, Roma 1997. Sablayrolles, Libertinus miles = R. Sablayrolles, Libertinus miles. Les cohortes de vigiles (Coll. de l’École Fr. de Rome 224), Paris – Roma 1996. Sacchetti Sassetti, Ultime vicende = A. Sacchetti Sassetti, Le ultime vicende di un antico monumento reatino, Rieti 1952. Saddington, Development = D. B. Saddington, The Development of the Roman Auxiliary Forces from Caesar to Vespasian (49 B. C. – A. D. 78), Harare 1982. Saeculum Aureum = I. Baglioni (Ed.), Saeculum Aureum. Tradizione e innovazione nella religione romana di epoca augustea I–II (Religio. Collana di Studi del Museo delle Religioni “Raffaele Pettazzoni” [4]), Roma 2016. Saepinum = Saepinum. Museo documentario dell’Altilia, Campobasso 1982. Safinim = D. Caiazza (Ed.), Safinim. Studi in onore di Adriano La Regina per il premio “I Sanniti” (Libri Campano-Sannitici 3), Piedimonte Matese (CE) 2004. SalaC, Isis = A. SalaC, Isis, Sarapis a bozstva sdruzená dle svedectví reckcych a latinskych nápisù, Praha 1915.
CONSPECTVS LIBRORVM
Saletta, S. Anatolia = V. Saletta, S. Anatolia, Roma [1968]. Saline e sale = S. Russo – R. Goffredo (Ed.), Saline e sale nell’antichità. Atti del III Convegno sul Basso Tavoliere (Documenti e studi 69), Bari 2018. Salomies, Nomenclature = O. Salomies, Adoptive and Polyonymous Nomenclature in the Roman Empire (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 97), Helsinki 1992. Salomies, Vornamen = O. Salomies, Die römischen Vornamen. Studien zur römischen Namengebung (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 82), Helsinki 1987. Samnitice loqui I–II = D. Caiazza (Ed.), Samnitice loqui. Studi in onore di Aldo L. Prosdocimi per il premio “I Sanniti” I– II (Libri Campano-Sannitici 5), Piedimonte Matese (CE) 2006. Samnium = S. Capini – A. Di Niro (Ed.), Samnium. Archeologia del Molise, Roma 1991. San Potito Sannitico = N. Lombardi (Ed.), San Potito Sannitico da villaggio rurale a città del parco, Piedimonte Matese (CE) [2004]. San Vincenzo al Volturno = J. Mitchell – I. L. Hansen – C. M. Coutts (Ed.), San Vincenzo al Volturno 3: The Finds from the 1980–1986 Excavations I–II (Spoleto. Centro Italiano di studi sull’Alto Medioevo. Studi e ricerche di archeologia e storia dell’arte 3), Spoleto (PG) 2001. Sanctuaires = O. de Cazanove – J. Scheid (Ed.), Sanctuaires et sources dans l’antiquité. Les sources documentaires et leurs limites dans la description des lieux de culte. Actes de la table ronde organisé par le Collège de France, l’UMR 8585 Centre Gustave-Glotz, l’École Française de Rome et le Centre Jean Bérard. Naples – Centre Jean Bérard, 30 novembre 2001, Napoli 2003. Sanders, Lapides memores = G. Sanders, Lapides memores. Païens et chrétiens face à la mort: le témoignage de l’épigraphie funéraire latine (Epigrafia e Antichità 11), Bologna – Faenza 1991. Sangue e arena = A. La Regina (Ed.), Sangue e arena, Milano 2001. Sannio = Sannio. Pentri e Frentani dal VI al I sec. a. C. Isernia, Museo Nazionale, ottobre – dicembre 1980, Roma 1980. Sansi, Edifici = A. Sansi, Degli edifici e dei frammenti storici delle antiche età di Spoleto, Foligno (PG) 1869 (lucis ope iterum impressum Perugia 1972). Santa Maria Scrinari, Alba Fucens = V. Santa Maria Scrinari, Alba Fucens di Massa d’Albe (Quad. Aquilano 3), Terni 1978. Santarelli, Voci e ricordi = E. Santarelli, Voci e ricordi della mia terra, Amatrice (RI) 1927. Santilli, Aquae Cutiliae = E. Santilli, Aquae Cutiliae. Tempus tantum nostrum est, Rieti 2016. Santinelli, Santuari = A. Santinelli, Santuari medio-repubblicani di Ercole dell’Italia centro-appenninica (liber machina dactylographica redactus thesis doctoris dignitatis nominisque a. 2012/13 Macerata impetratae apud Università degli Studi. Facoltà di Lettere e Filosofia). Santuario = Il Santuario di Vescovìo nella Storia, nella Fede, nell’Arte, Monterondo Scalo (RM) [2000]. Sartori, Dall’Italía = F. Sartori, Dall’Italía all’Italia I–II (Saggi e materiali universitari 27. Serie di antichità e tradizione classica 19), Padova 1993. Saxa scripta I = A. Rodríguez Colmenero – L. Gasperini (Ed.), Saxa scripta. Inscripciones en Roca. Actas del Simposio Internacional Ibero-Itálico sobre epigrafía rupestre. Santiago de Compostela y Norte de Portugal, 29 de junio a 4 de julio de 1992 (Anejos de Larouco 2), Sada 1995. Saxa Scripta III = Saxa Scripta. Actas do III Simpósio IberoItálico de epigrafia rupestre. Viseu, 3–5 de abril de 1997, Viseu 2001.
CONSPECTVS LIBRORVM
CLXVI
Sblendorio Cugusi, Composti nominali = M. T. Sblendorio Cugusi, L’uso stilistico dei composti nominali nei Carmina Latina Epigraphica (Quaderni di “Invigilata lucernis” 25), Bari 2005. Scenna, Archeologia teatina = D. Scenna, Archeologia teatina. Esperienze, delusioni, soddifazioni di un R. ispettore onorario dei monumenti e scavi (Annuario del Reale Liceo Ginnasio “G. B. Vico” per gli anni 1934/35 e 1935/36), Chieti 1937. Schäfer, Imperii insignia = Th. Schäfer, Imperii insignia: sella curulis und fasces. Zur Repräsentation römischer Magistrate (RM, Ergänzungsheft 29), Mainz 1989. Schallmayer et al., Beneficiarii = E. Schallmayer – K. Eibl – J. Ott – G. Preuss – E. Wittkopf, Der römische Weihebezirk von Osterburken 1. Corpus der griechischen und lateinischen Beneficiarier-Inschriften des römischen Reiches (Forschungen und Berichte zur Vor- und Frühgeschichte in Baden-Württemberg 40), Stuttgart 1990. Scheid, Les Frères Arvales = J. Scheid, Les Frères Arvales. Recrutement et origine sociale sous les empereurs julioclaudiens (Bibl. de l’École Haut. Ét. Sc. Rel. 77), Paris 1975. Scheid, Romulus et ses frères = J. Scheid, Romulus et ses frères. Le collège des Frères Arvales, modèle du culte public dans la Rome des empereurs (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 275), Paris – Roma 1990. Schiavi d’Abruzzo = S. Lapenna (Ed.), Schiavi d’Abruzzo. Le aree sacre, Sulmona (AQ) 2006. Schneider, Dialecti = E. Schneider, Dialecti Latinae Priscae et Faliscae exempla selecta I. Dialecti Latinae Priscae et Faliscae inscriptiones, Lipsiae 1886. Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person = L. Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person I. Universitas, Corpus, Collegium im klassischen römischen Recht, München 1933 (ed. altera Aalen 1966). Schörner, Römische Rankenfriese = G. Schörner, Römische Rankenfriese. Untersuchungen zur Baudekoration der späten Republik und der frühen und mittleren Kaiserzeit im Westen des Imperium Romanum (Beiträge zur Erschliessung hellenistischer und kaiserzeitlicher Skulptur und Architektur 15), Mainz 1995. Schulze, Eigennamen = W. Schulze, Zur Geschichte lateinischer Eigennamen (Abh. d. Akad. d. Wiss. Göttingen, Phil.-hist. Kl., N. F. 5, 5), Berlin 1904 (lucis ope iterum impressum Berlin 1933, lucis ope tertium impressum mit einer Berichtigungsliste zur Neuausgabe von O. Salomies, Zürich – Hildesheim 1991). Schumacher, Priesterkollegien = L. Schumacher, Prosopographische Untersuchungen zur Besetzung der vier hohen römischen Priesterkollegien im Zeitalter der Antoninen und der Severer (96–235 n. Chr.), Mainz 1973. Sclocchi, Storia dei Marsi = R. Sclocchi, Storia dei Marsi, dalle età più antiche al 1911 I. Storia dei Marsi antichi, Aquila 1911. Scritti Carlo Pietrangeli = V. Casale – F. Coarelli – B. Toscano (Ed.), Scritti di archeologia e storia dell’arte in onore di Carlo Pietrangeli (Studi dell’Accademia Spoletina 9), Roma 1996. Scritti Fulvio Grosso = L. Gasperini (Ed.), Scritti sul mondo antico in memoria di Fulvio Grosso (Università di Macerata. Pubblicazioni della Facoltà di Lettere e Filosofia 9), Roma 1981. Scritti Gaetano Messineo = E. Mangani – A. Pellegrino (Ed.), Gia to f\lo mav. Scritti in ricordo di Gaetano Messineo, Roma 2016. Scritti Gino Bandelli = M. Chiabà (Ed.), Hoc quoque laboris praemium. Scritti in onore di Gino Bandelli (Polymnia 3), Trieste 2014.
CIL IX
Scritti Gioia Conta = U. Laffi – F. Prontera – B. Virgilio (Ed.), Artissimum memoriae vinculum. Scritti di geografia antica e di antichità in ricordo di Gioia Conta, Firenze 2004. Scritti Giovanni Uggeri = C. Marangio – G. Laudizi (Ed.), Palai1 Fil\a. Studi di topografia antica in onore di Giovanni Uggeri (Riv. Top. Ant. Supplemento 4), Galatina (LE) 2009. Scritti Lorenzo Braccesi = F. Raviola – M. Bassi – A. Debiasi – E. Pastorio (Ed.), L’indagine e la rima. Scritti per Lorenzo Braccesi (Hesperìa 30), Roma 2013. Scritti Marcello Zambelli = L. Gasperini (Ed.), Scritti storicoepigrafici in memoria di Marcello Zambelli (Università di Macerata. Pubblicazioni della Facoltà di Lettere e Filosofia 5), Roma 1978. Scritti Maria Pia Rossignani = S. Lusuardi Siena et al. (Ed.), Archeologia classica e post-classica tra Italia e Mediterraneo. Scritti in ricordo di Maria Pia Rossignani (Contributi di archeologia 8), Milano 2016. Scritti Mario Pani = S. Cagnazzi et al. (Ed.), Scritti di storia per Mario Pani (Documenti e studi 48), Bari 2011. Scritti Salvatore Alessandrì = M. Lombardo – C. Marangio (Ed.), Antiquitas. Scritti di storia antica in onore di Salvatore Alessandrì, Galatina (LE) 2011. Scritti Sándor Soproni = A. Szabó – E. Tóth (Ed.), Bölcske: römische Inschriften und Funde. In memoriam Sándor Soproni (1926–1995) (Libelli archaeologici 2), Budapest 2003. Scullard, Scipio Africanus = H. H. Scullard, Scipio Africanus: Soldier and Politician, London 1970. Sculture = A. Giuliano (Ed.), Museo Nazionale Romano. Le sculture I 1, Roma 1979. I 2, Roma 1981. I 3, Roma 1982. I 4, Roma 1983. I 5, Roma 1983. I 6, Roma 1986. I 7, 1– 2, Roma 1984. I 8, 1–2, Roma 1985. I 9, 1–2, Roma 1987/ 88. I 10, 1–2, Roma 1988/95. I 11, Roma 1991. Scurcola Marsicana I = G. Grossi – R. Colapietra – F. D’Amore, Scurcola Marsicana. Historia, Scurcola Marsicana (AQ) 2005. Scurcola Marsicana II = G. Grossi, Scurcola Marsicana. Monumenta, Scurcola Marsicana (AQ) 2006. Seaborne Commerce = J. K. D’Arms – E. C. Kopff (Ed.), The Seaborne Commerce of Ancient Rome: Studies in Archaeology and History (Mem. Amer. Acad. Rome 36), Rome 1980. Sear, Roman Theatres = F. Sear, Roman Theatres. An Architectural Study (Oxford Monographs on Classical Archaeology), Oxford 2006. Segenni, Amiternum = S. Segenni, Amiternum e il suo territorio in età romana (Bibl. Stud. Antichi 49), Pisa 1985. Segenni, Decreta Pisana = S. Segenni, I Decreta Pisana. Autonomia cittadina e ideologia imperiale nella colonia Opsequens Iulia Pisana (Documenti e studi 47), Bari 2011. Segenni, Liberti = S. Segenni, I liberti di Amiternum. Ricerche di onomastica (Bibl. Stud. Antichi 59), Pisa 1990. Segni dei mestieri = M. D’Amadio (Ed.), I Segni dei mestieri. Banchi, grida, insegne. Catalogo della mostra. Roma Museo Nazionale delle arti e tradizioni popolari (Roma, 10 giugno – 31 dicembre 1992), Roma 1992. Segni sulla pietra = E. Mattiocco (Ed.), Segni sulla pietra. Iscrizioni e araldica dalla terra di Castel di Sangro (Novitas 3), Lanciano (CH) 2003. Senados municipales = E. Melchor Gil – A. D. Pérez Zurita – J. F. Rodríguez Neila (Ed.), Senados municipales y decuriones en el Occidente romano (Historia y Geografía 249), Sevilla 2013. Senatores populi Romani = W. Eck – M. Heil (Ed.), Senatores populi Romani. Realität und mediale Präsentation einer Führungsschicht. Kolloquium der Prosopographia Imperii
REGIO IV
CLXVII
Romani vom 11.–13. Juni 2004 (HABES 40), Stuttgart 2005. Sentino = D. Poli (Ed.), La battaglia del Sentino. Scontro fra nazioni e incontro in una nazione. Atti del Convegno di studi, Camerino – Sassoferrato, 10–13 giugno 1998 (Quaderni linguistici e filologici 14), Roma 2002. Sepino = Sepino. Archeologia e continuità, Campobasso 1979. Sestinum = Sestinum. Comunità antiche dell’Appennino tra Etruria e Adriatico. Atti del Convegno tenuto a Sestino (Arezzo), 18–19 settembre 1983 (Collana Volusenus. Testi e studi promossi dalla Biblioteca Comunale di Sestino 2), Rimini 1989. Seston, Scripta varia = W. Seston, Scripta varia. Mélanges d’histoire romaine, de droit, d’épigraphie et d’histoire du christianisme (Coll. de l’École Fr. de Rome 43), Paris – Roma 1980. Settefrati, S. Pietro Avellana = P. Settefrati, Volana oggi S. Pietro Avellana dalle origini ai nostri giorni, Teramo 2000. Settipani, Continuité gentilice = Chr. Settipani, Continuité gentilice et continuité familiale dans les familles sénatoriales romaines à l’époque impériale. Mythe et réalité (Prosopographica et Genealogica 2), Oxford 2000. Seyfried, Ethnika = E. Seyfried, Die Ethnika des alten Italiens, Zürich 1951. Sherk, Municipal Decrees = R. K. Sherk, The Municipal Decrees of the Roman West (Arethusa Monographs 2), Buffalo 1970. Simelon, Propriété en Lucanie = P. Simelon, La propriété en Lucanie depuis les Gracques jusq’à l’avènement des Sévères. Étude épigraphique (Coll. Latomus 220), Bruxelles 1993. Sinn, Marmorurnen = F. Sinn, Stadtrömische Marmorurnen (Beiträge zur Erschließung hellenistischer und kaiserzeitlicher Skulptur und Architektur 8), Mainz 1987. Sirago, L’Italia agraria = V. A. Sirago, L’Italia agraria sotto Traiano (Recueil de travaux d’histoire et de philologie ser. 4, fasc. 16), Leuven 1958. Sirago, Sannio romano = V. A. Sirago, Il Sannio romano. Caratteri e persistenze di una civiltà negata (Citra & ultra 2), Napoli 2000. SIRIS = L. Vidman (Ed.), Sylloge inscriptionum religionis Isiacae et Sarapiacae (RGVV 28), Berolini 1969. Socciarelli, Sul lago Fucino = T. Brogi, Sul lago Fucino e sue escrescenze: progetti per bonificarlo colla descrizione dell’Emissario di Tiberio Claudio; e sulla necessità di riaprirlo. Da un manoscritto della Biblioteca Angelica di Roma auctore Tommaso Brogi [vide ad nomen]. Introduzione, trascrizione e note a cura di Antonio M. Socciarelli. In appendice: Descrizione di un’antica grotta idrofora di Carmelo Mancini, Cerchio (AQ) 2012. Società romana = A. Giardina (Ed.), Società romana e impero tardoantico I–IV, Roma – Bari 1986. Société romaine = R. Baudry – S. Destephen (Ed.), La société romaine et ses élites. Hommages à Élisabeth Deniaux, Paris 2012. Söderström, Epigraphica Latina = S. Söderström, Epigraphica Latina Africana. De titulis sepulcralibus prosa oratione compositis provinciarum Byzacenae et Proconsularis quaestiones selectae, Upsaliae 1924. Sogliano, Museo Provinciale = A. Sogliano, Il Museo Provinciale Sannitico di Campobasso. Inventario degli oggetti antichi, Napoli 1889. Solin, Analecta Epigraphica = H. Solin, Analecta Epigraphica 1970–1997 iterum edenda indicibusque instruenda curavit M. Kajava adiuvantibus K. Korhonen, M. Leiwo, O. Salomies (Acta Inst. Rom. Finl. 21), Roma 1998.
CONSPECTVS LIBRORVM
Solin, Beiträge zur Kenntnis = H. Solin, Beiträge zur Kenntnis der griechischen Personennamen in Rom I (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 48), Helsinki 1971. Solin, Epigraphische Untersuchungen = H. Solin, Epigraphische Untersuchungen in Rom und Umgebung (Annales Acad. Scient. Fennicae Ser. B, 192), Helsinki 1975. Solin, Iscrizioni antiche = H. Solin, Le iscrizioni antiche di Trebula, Caiatia e Cubulteria, Caserta 1993. Solin, Miscellanea atinate = H. Solin, Miscellanea atinate, San Donato Val di Comino (FR) 2013. Solin, Namenbuch2 = H. Solin, Die griechischen Personennamen in Rom. Ein Namenbuch2 I–III (CIL Auctarium. Series nova 2), Berlin – New York 2003. Solin, Namenpaare = H. Solin, Namenpaare. Eine Studie zur römischen Namengebung (Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. 90), Helsinki 1990. Solin, Sklavennamen = H. Solin, Die stadtrömischen Sklavennamen. Ein Namenbuch I–III (Forsch. Sklaverei 2), Stuttgart 1996. Solin – Salomies, Repertorium2 = H. Solin – O. Salomies, Repertorium nominum gentilium et cognominum Latinorum. Editio nova addendis corrigendisque augmentata (Alpha – Omega, Reihe A 80), Hildesheim – Zürich – New York 1994. SOMA = O. Menozzi – M. L. Di Marzio – D. Fossataro (Ed.), SOMA 2005. Proceedings of the IX Symposium on Mediterranean Archaeology, Chieti (Italy), 24–26 February 2005 (BAR. International Series 1739), Oxford 2008. Sordini, ms. I = G. Sordini, Nuovi frammenti epigrafici di Norcia (liber a. 1910 circ. manu exaratus apud Sezione di Archivio di Stato di Spoleto adservatus, Fondo Sordini 1, fasc. 3). Sordini, ms. II = G. Sordini, Pugillaris (liber a. 1908 manu exaratus apud Sezione di Archivio di Stato di Spoleto adservatus, Fondo Sordini, 2° acquisizione). Sordini, ms. III = G. Sordini, Schede epigrafiche del territorio di Cascia (liber a. 1892 circ. manu exaratus apud Sezione di Archivio di Stato di Spoleto adservatus, Fondo Sordini IV, fasc. 41). Spadoni, Antiquaria = M. C. Spadoni Cerroni, Reate II. L’antiquaria (Bibl. Stud. Antichi 83), Pisa 1998. Spadoni, I Sabini nell’antichità = M. C. Spadoni, I Sabini nell’antichità. Dalle origini alla romanizzazione, Rieti 2000. Spadoni, Perugia = M. C. Spadoni, Perugia romana (Dep. Umbria. Appendici al Bollettino 34), Perugia 2017. Spadoni, Prefetti = M. C. Spadoni, I prefetti nell’amministrazione municipale dell’Italia romana (Documenti e studi 39), Bari 2004. Spadoni Cerroni, Rieti = M. C. Spadoni Cerroni, Rieti in età romana, in M. C. Spadoni Cerroni – A. M. Reggiani Massarini, Reate [I.] (Bibl. Stud. Antichi 68), Pisa 1992, 9–124. Speidel, Kaiserreiter = M. P. Speidel, Die Denkmäler der Kaiserreiter. Equites singulares Augusti (Beihefte der Bonner Jahrb. 50), Köln – Bonn 1994. Speidel, Roman Army Studies I–II = M. P. Speidel, Roman Army Studies I–II (Mavors 1. 8), Amsterdam 1984/92. Splendore, Castel di Sangro = E. Splendore, Le antichità di Castel di Sangro. Guida illustrata alle epigrafi, Castel di Sangro (AQ) 1983. Splendore, Profilo archeologico = E. Splendore, Profilo archeologico e storico dei comuni della Valle Subequana (Contr. Valle Peligna. Quaderno 11), Castelvecchio Subequo (AQ) 1997. Splendore, Superaequum = E. Splendore, Superaequum e i Peligni Superequani, Sulmona (AQ) 1979.
CONSPECTVS LIBRORVM
CLXVIII
Spurii lapides = F. Gallo – A. Sartori (Ed.), Spurii lapides. I falsi nell’epigrafia latina. Atti del Convegno, Milano, 25– 26 maggio 2016 (Ambrosiana Graecolatina, 8), Milano 2018. Squilla, Valle Roveto = G. Squilla, Valle Roveto (L’Aquila) nella geografia e nella storia, Avezzano (AQ) – Casamari (FR) 1966. Staerman – Trofimova, La schiavitù = E. M. Staerman – M. K. Trofimova, La schiavitù nell’Italia imperiale, Roma 1975 (translatio Italica principis editionis Russicae 1971). Stalinski, Ritrovamento = A. Stalinski, Il ritrovamento di “Valle Fuino” presso Cascia. Analisi storico-culturale intorno ad un deposito votivo in alta Sabina (Mem. Pontif. Accad. Arch. s. 3°, 5), Roma 2001. Stanco, Mausoleo = E. A. Stanco, Il mausoleo degli ‘Acilii Glabriones’ ad Alife e i sepolcri a tamburo su podio con camera a cupola (I Quaderni di Oebalus 4), Roma 2013. Starr, Navy2 = C. G. Starr, Roman Imperial Navy 31 B. C. – A. D. 3242, Cambridge 1960. Statuti municipali = L. Capogrossi Colognesi – E. Gabba (Ed.), Gli statuti municipali (Pubblicazioni del CEDANT 2), Pavia 2006. A. Stein, Legaten von Moesien = A. Stein, Legaten von Moesien (Diss. Pann. ser. I. 11), Budapest 1940. A. Stein, Ritterstand = A. Stein, Der römische Ritterstand. Ein Beitrag zur Sozial- und Personengeschichte des römischen Reiches (MBPAR 10), München 1927 (lucis ope iterum impressum München 1963). A. Stein, Thracia = A. Stein, Römische Reichsbeamte der Provinz Thracia, Sarajevo 1920. E. Stein – Ritterling, Beamte = E. Stein – E. Ritterling, Die kaiserlichen Beamten und Truppenkörper im römischen Deutschland unter dem Prinzipat (Beiträge zur Verwaltungs- und Heeresgeschichte von Gallien und Germanien 1), Wien 1932 (lucis ope iterum impressum Amsterdam 1965). Stek, Cult places = T. D. Stek, Cult places and cultural change in republican Italy. A contextual approach to religious aspects of rural society after the Roman conquest (Amsterdam archaeological studies 14), Amsterdam 2009. Stelluti, Epigrafi di Larino = N. Stelluti, Epigrafi di Larino e della Bassa Frentania I. Il repertorio, Campobasso 1997. Sternini, Romanizzazione = M. Sternini, La romanizzazione della Sabina Tiberina (Bibl. Arch. 13), Bari 2004. Stevenson, ms. = H. [= E.] Stevenson junior, Libri saec. XIX p. m. manu scripti in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservati sign. Vaticani Latini 10547–10587. Storia dei Marsi I–III = Muzio Febonio, Storia dei Marsi I–III, ed. G. Butticci – U. M. Palanza, Roma 1985/91. Storia del Mezzogiorno I = G. Galasso – R. Romeo (Ed.), Storia del Mezzogiorno I. 2. Il Mezzogiorno antico, Napoli 1991.. Storia di Ortucchio = A. Radmilli – U. Irti – G. Grossi – M. Mastroddi (Ed.), Storia di Ortucchio I. Dalle origini alla fine del Medioevo (Studi e testi 16), Roma 1985. Storia di Pratola = M. A. Petrella (Ed.), Viaggio nella storia di Pratola I. Dal Lago Peligno ai Celestini, Raiano (AQ) 2014. Storia di un lago = [M. Pomilio (Ed.)], Il Fucino. Storia di un lago senz’aqua, Milano 1977. Storia e archeologia I = G. Volpe – M. J. Strazzulla – D. Leone (Ed.), Storia e archeologia della Daunia. In ricordo di Marina Mazzei. Atti delle giornate di studio, Foggia, 19– 21 maggio 2005 (Insulae Diomedeae 8), Bari 2008. Storia e archeologia II = G. Volpe (Ed.), Storia e archeologia globale dei paesaggi rurali un Italia fra Tardoantico e Medioevo (Insulae Diomedeae 34), Bari 2018.
CIL IX
Storoni Mazzolani, Iscrizioni funerarie = L. Storoni Mazzolani (Ed.), Iscrizioni funerarie, sortilegi e pronostici di Roma antica. Introduzione di G. Ceronetti, Torino 1973. Strazzulla, Santuario sannitico2 = M. J. Strazzulla, Il santuario sannitico di Pietrabbondante2 (Documenti 1), [Campobasso] 1973. Structures agraires = G. Chouquer – M. Clavel-Lévêque – F. Favory – J.-P. Vallat (Ed.), Structures agraires en Italie centro-méridionale. Cadastres et paysage ruraux (Coll. de l’École Fr. de Rome 100), Paris – Roma 1987. Strutture agrarie = E. Gabba – M. Pasquinucci, Strutture agrarie e allevamento transumante nell’Italia romana (III– I sec. a. C.) (Bibl. Stud. Antichi 18), Pisa 1979. Strutture portuali = C. Zaccaria (Ed.), Strutture portuali e rotte marittime nell’Adriatico di età romana. Atti della XXIX Settimana di Studi Aquileiesi, 20–23 maggio 1998 (Ant. Alt. 46. Coll. de l’École Fr. de Rome 280), Trieste – Roma 2001. Studi Albino Garzetti = C. Stella – A. Valvo (Ed.), Studi in onore di Albino Garzetti (Commentari dell’Ateneo di Brescia. Supplemento), Brescia 1996. Studi Calderini – Paribeni = Studi in onore di Aristide Calderini e Roberto Paribeni I–III, Milano 1956/57. Studi Daniele Manacorda = E. Midolo et al. (Ed.), Una lezione di archeologia globale. Studi in onore di Daniele Manacorda (Bibl. Arch. 52), Bari 2019. Studi di urbanistica antica = Studi di urbanistica antica (Quad. Ist. Top. Roma 2), Roma 1966. Studi Francesco Grelle = M. Silvestrini – T. Spagnuolo Vigorita – G. Volpe (Ed.), Studi in onore di Francesco Grelle (Insulae Diomedeae 16), Bari 2006. Studi Fulviomario Broilo = G. Cresci Marrone – A. Pistellato (Ed.), Studi in ricordo di Fulviomario Broilo. Atti del Convegno, Venezia, 14–15 ottobre 2005 (Quaderni del Dipartimento di Scienze dell’Antichità e del Vicino Oriente, Università Ca’ Foscari Venezia 2), Padova 2007. Studi Giorgio Gullini = M. Barra Bagnasco – M. C. Conti (Ed.), Studi di archeologia classica dedicati a Giorgio Gullini per i quarant’anni di insegnamento, Alessandria 1999. Studi Giovanni Brusin = Studi aquileiesi offerti il 7 ottobre 1953 a Giovanni Brusin nel suo 70° compleanno, Aquileia (UD) 1953. Studi Giuseppe Papponetti = L. Curreri – G. Traina (Ed.), Studi in onore di Giuseppe Papponetti (Le bandiere 12), Cuneo 2013. Studi Jean Coste = Z. Mari – M. T. Petrara – M. Sperandio (Ed.), Il Lazio tra antichità e medioevo. Studi in memoria di Jean Coste, Roma 1999. Studi Luciano Agostiniani = G. M. Facchetti (Ed.), Mlac mlakas. Per Luciano Agostiniani (Quaderni di scienze del linguaggio 24), Milano 2008. Studi Salvatore Calderone = L. Di Salvo – M. Mazza – A. Pinzone (Ed.), Hestíasis. Studi di tarda antichità offerti a Salvatore Calderone I–VI (Studi tardoantichi 1–6), Messina 1986/95. Studi Salvatore Riccobono = Studi in onore di Salvatore Riccobono nel XL anno del suo insegnamento I–IV, Palermo 1936. Studi su Praeneste = F. Coarelli (Ed.), Studi su Praeneste (Reprints di archeologia e di storia antica 1), Perugia 1978. Studi sulle magistrature = E. Campanile – C. Letta, Studi sulle magistrature indigene e municipali in area italica (Orientamenti linguistici 11), Pisa 1979. Studi sull’Italia = R. Capelli (Ed.), Studi sull’Italia dei Sanniti. In occasione della Mostra “Italia dei Sanniti” (Roma, Museo Nazionale Romano, Terme di Diocleziano, 14 gennaio – 19 marzo 2000), Milano 2000. Studia Georgi Mihailov = A. Fol – D. Bojadziev (Ed.), Studia in honorem Georgii Mihailov, Sofia 1995.
REGIO IV
CLXIX
Studia Géza Alföldy = W. Eck – B. Fehér – P. Kovács (Ed.), Studia epigraphica in memoriam Géza Alföldy (Antiquitas 1. 61), Bonn 2013. Suburbium = Ph. Pergola – R. Santangeli Veneziani – R. Volpe (Ed.), Suburbium. Il Suburbio di Roma dalla crisi del sistema delle ville a Gregorio Magno (Coll. de l’École Fr. de Rome 311), Rome 2003. Sulmona = E. Mattiocco – G. Papponetti (Ed.), Sulmona, città d’arte e poeti, Pescara 1996. Suolahti, Junior Officers = J. Suolahti, The Junior Officers of the Roman Army in the Republican Period. A Study on Social Structure (Annales Acad. Scient. Fennicae Ser. B, 97), Helsinki – Wiesbaden 1955. Suriani, Monteodorisio = G. Suriani, Monteodorisio nel cuore, Vasto (CH) 1995. Susi, Introdacqua = G. Susi, Introdacqua nella storia e nella tradizione, Sulmona (AQ) 1970. Susini, Epigraphica dilapidata = G. Susini, Epigraphica dilapidata. Scritti scelti (Epigrafia e Antichità 15), Bologna – Faenza 1997. Sviluppi recenti = V. de Angelis (Ed.), Sviluppi recenti nella ricerca antichistica (Quaderni di Acme 54), Milano 2002. Syme, Roman Papers I–VII = R. Syme, Roman Papers I–VII, Oxford 1979/91. Syme, Ten Studies = R. Syme, Ten Studies in Tacitus, Oxford 1970. Szramkiewicz, Gouverneurs I–II = R. Szramkiewicz, Les gouverneurs de province à l’époque augustéenne. Contribution à l’histoire administrative et sociale du principat I– II (Études prosopographiques 3–4), Paris 1975/76. Tagliamonte, Figli di Marte = G. Tagliamonte, I figli di Marte. Mobilità, mercenari e mercenariato italici in Magna Grecia e Sicilia (Tyrrhenica. Studi archeologici sull’Italia antica 3), Roma 1994. Tagliamonte, Sanniti = G. Tagliamonte, I Sanniti. Caudini, Irpini, Pentri, Carricini, Frentani (Biblioteca di archeologia 25), Milano 1996. Tarpin, Vici et pagi = M. Tarpin, Vici et pagi dans l’Occident romain (Coll. de l’École Fr. de Rome 299), Rome 2002. Tarraco Biennal = J. López Vilar (Ed.), Tarraco Biennal. Actes 1er Congrès Internacional d’Arqueologia i Món Antic. Govern i societat a la Hispània romana. Novetats epigràfiques. Homenatge a Géza Alföldy. Tarragona, 29– 30 de novembre i 1 de desembre de 2012, Tarragona 2013. Tavola di Agnone = L. Del Tutto Parma (Ed.), La Tavola di Agnone nel contesto italico. Convegno di studio, Agnone, 13–15 aprile 1995 (Lingue e iscrizioni dell’Italia antica 7), Firenze 1996. Taylor, Voting Districts = L. R. Taylor, The Voting Districts of the Roman Republic. The Thirty-five Urban and Rural Tribes (Pap. Mon. Am. Acad. Rome 20), Rome 1960 (ed. altera with updated material by Jerzy Linderski, Ann Arbor 2013). Teate antiqua = V. Furlani (Ed.), Teate antiqua. La città di Chieti, Chieti 1991. Temptanda viast = C. Fernández Martínez – J. Gómez Pallarès (Ed.), Temptanda viast. Nuevos estudios sobra la poesía epigráfica latina, Bellaterra 2006. Terme di Diocleziano I = R. Friggeri – M. G. Granino Cecere – G. L. Gregori (Ed.), Terme di Diocleziano. La collezione epigrafica, Milano 2012. Terme di Diocleziano II = R. Friggeri – M. Magnani Cianetti – C. Caruso (Ed.), Terme di Diocleziano. Il chiostro piccolo della Certosa di Santa Maria degli Angeli, Milano 2014. Terminavit sepulcrum = G. Cresci Marrone – M. Tirelli (Ed.), Terminavit sepulcrum. I recinti funerari nelle necropoli di Altino. Atti del Convegno, Venezia, 3–4 dicembre
CONSPECTVS LIBRORVM
2003 (Studi e ricerche sulla Gallia Cisalpina 19. Altinum 4), Roma 2005. Terni – Interamna Nahars = C. Angelelli – L. Bonomi Ponzi (Ed.), Terni – Interamna Nahars. Nascita e sviluppo di una città alla luce delle più recenti ricerche archeologiche (Coll. de l’École Fr. de Rome 362), Paris – Rome 2006. TERYIS = M. S. Celentano (Ed.), TERYIS. In ricordo di Maria Laetitia Coletti (Università degli Studi “G. D’Annunzio” Chieti. Collana del Dipartimento di Scienze dell’Antichità. Sezione filologica 1), Alessandria 2002. Terra dei Marsi = G. Luongo (Ed.), La Terra dei Marsi: cristianesimo, cultura, istituzioni. Atti del Convegno di Avezzano, 24–26 settembre 1998, Roma 2002. Terremoti = E. Guidoboni (Ed.), I terremoti prima del Mille in Italia e nell’area mediterranea: storia, archeologia, sismologia, Bologna 1989. Territorio = C. Ebanista – M. Rotili (Ed.), Territorio, insediamenti e necropoli fra tarda antichità e alto medioevo. Atti del Convegno internazionale di studi “Territorio e insediamenti fra tarda antichità e alto medioevo”, Cimitile – Santa Maria Capua Vetere, 13–14 giugno 2013; Atti del Convegno internazionale di studi “Luoghi di culto, necropoli e prassi funeraria fra tarda antichità e medioevo”, Cimitile – Santa Maria Capua Vetere, 19–20 giugno 2014, Napoli 2016. Territorio alifano = L. Di Cosmo – A. M. Villucci (Ed.), Il territorio alifano. Archeologia, arte e storia. Atti del Convegno, S. Angelo d’Alife, 26 aprile 1987, S. Angelo d’Alife (CE) 1990. Tesoro del lago = A. Campanelli (Ed.), Il tesoro del lago. L’archeologia del Fucino e la collezione Torlonia, Pescara 2001. Tetraonyma = Tetraonyma. Miscellanea Graeco-romana [Lucae de Regibus, Paulino Mingazzini, Aldoni Neppi Modona, Henrico Turolla 70 aetatis annos felicissime explentibus Genuenses collegae discipulique] (Pubblicazioni dell’Istituto di Filologia Classica dell’Università di Genova 25), Genova 1966. Theodor Mommsen = I. Fargnoli – S. Rebenich (Ed.), Theodor Mommsen und die Bedeutung des römischen Rechts (Freiburger Rechtsgeschichtliche Abhandlungen 69), Berlin 2013. Theodor Mommsen e il Lazio antico = F. Mannino – M. Mannino – D. F. Maras (Ed.), Theodor Mommsen e il Lazio antico. Giornata di Studi in memoria dell’illustre storico, epigrafista e giurista, Terracina, Sala Valadier, 3 aprile 2004 (Stud. Arch. 172), Roma 2009. Thermes Romains = Les thermes Romains. Actes de la table ronde organisée par l’École française de Rome, Rome, 11– 12 novembre 1988 (Coll. de l’École Fr. de Rome 142), Rome 1991. Thielmann, Privatauktion = G. Thielmann, Die römische Privatauktion: zugleich ein Beitrag zum römischen Bankierrecht (Berliner juristische Abhandlungen 4), Berlin 1961. Thomasson, Fasti = B. E. Thomasson, Fasti Africani. Senatorische und ritterliche Amsträger in den römischen Provinzen Nordafrikas von Augustus bis Diokletian (Acta Inst. Rom. Sueciae, Ser. in 4°, 53), Stockholm 1996. Thomasson, Laterculi I = B. E. Thomasson, Laterculi praesidum I. Lists of governors, Göteborg 1984. Thomasson, Laterculi III = B. E. Thomasson, Laterculi praesidum III, Göteborg 1990. Thomasson, Legatus = B. E. Thomasson, Legatus. Beiträge zur römischen Verwaltungsgeschichte (Acta Inst. Rom. Sueciae, Ser. in 8°, 18), Stockholm 1991. Thomasson, SPQR = B. Thomae [= B. E. Thomasson], SPQR. Senatores procuratoresque Romani, Göteborg 1975.
CONSPECTVS LIBRORVM
CLXX
Thomasson, Statthalter I–II = B. E. Thomasson, Die Statthalter der römischen Provinzen Nordafrikas von Augustus bis Diocletianus I–II (Acta Inst. Rom. Sueciae, Ser. in 8°, 9, 1–2), Lund 1960. Thomsen, Italic Regions = R. Thomsen, The Italic Regions from Augustus to the Lombard Invasion (Classica et Medievalia. Dissertationes 4), København 1947 (lucis ope iterum impressum Roma 1966). Thulin, Etruskische Disciplin = C. O. Thulin, Die etruskische Disciplin, Göteborg 1906/09 (lucis ope iterum impressum Darmstadt 1968). Tirabasso, Bovianum Vetus = A. Tirabasso, Ubi Bovianum Vetus? Indagini sul sito di Bovianum osco-sannita prima della conquista romana, Campobasso 1929. Tobalina Oraá, Cursus honorum = E. Tobalina Oraá, El cursus honorum senatorial durante la época Julio-Claudia (Mundo antiguo 10), Pamplona 2007. Todisco, Veterani = E. Todisco, I veterani in Italia in età imperiale (Documenti e studi 22), Bari 1999. Todisco, Vici = E. Todisco, Vici rurali nel paesaggio dell’Italia romana (Documenti e studi 50), Bari 2011. Tollis, Alba Fucense = C. Tollis, Alba Fucense dalle origini ai nostri giorni, Avezzano (AQ) 1961. Tollis, Massa d’Albe = C. Tollis, Origini e vicende di Massa d’Albe (L’Aquila), Pescara 1977. Tollis, Pacentro = C. Tollis, Pacentro. Storia, tradizione, leggenda, folklore dalla preistoria ad oggi, Sulmona (AQ) 1979. Tomassetti, La campagna romana III = G. Tomassetti, La campagna romana antica, medievale e moderna III. Vie Cassia e Clodia, Flaminia e Tiberina, Labicana e Prenestina, ed. F. Tomassetti, Roma 1913 (editio altera: G. Tomassetti, La campagna romana antica, medievale e moderna. Nuova edizione aggiornata a cura di L. Chiumenti e F. Bilancia III. Vie Cassia e Clodia, Flaminia e Tiberina, Labicana e Prenestina, Firenze 1979). Toppi, ms. = N. Toppi, Adversaria quae recensent titulos nonnullos Histonii, Teate, Aterni vici et Pinnae (volumen sign. XXI. D. 27 saec. XVII medio exaratum a Nicolao Toppi, de quo nunc vide M. Spadaccini, QFIAB 90, 2010, 225– 250, servatum Neapoli in Biblioteca della Società Napoletana di Storia Patria; esse videtur ac “volumen a Capasso postea Minieri Riccio datum hodie ubi extet nescio standumque fuit excerptis Capassi satis accuratis iis et plenis” ut ait Mommsen supra p. 317; gratias ago Umberto Soldovieri, qui me de adversariis Toppianis certiorem fecit, et Cristina Pepe, quae hoc volumen studiose contulit). M. Torelli, Scritti vari = M. Torelli, Shma\nein – significare. Scritti vari di ermeneutica archeologica, ed. A. Sciarma, Pisa – Roma 2012. M. R. Torelli, Benevento romana = M. R. Torelli, Benevento romana (Saggi di storia antica 18), Roma 2002. Tosi, Edifici di spettacoli = G. Tosi, Gli edifici di spettacoli nell’Italia romana, Roma 2003. Toynbee, Hannibal’s Legacy = A. J. Toynbee, Hannibal’s Legacy. The Hannibalic war’s effect on Roman Life I–II, Oxford 1965. Tra memoria e futuro = A. Di Fonzo (Ed.), Tra memoria e futuro. Sulmona e il suo territorio dall’archeologia ad Internet, Corfinio (AQ) 2001. Tran, Membres = N. Tran, Les membres des associations romaines. Le rang social des collegiati en Italie et en Gaules sous le Haut-Empire (Coll. de l’École Fr. de Rome 367), Paris – Roma 2006. Transhumance = C. Jourdain-Annequin – J.-C. Duclos (Ed.), Aux origines de la transhumance. Les Alpes et la vie pastorale d’hier à aujourd’hui, Paris 2006. Transumanza = A. Campanelli (Ed.), Giornate internazionali di studio sulla transumanza. Atti del Convegno, L’Aquila –
CIL IX
Sulmona – Campobasso – Foggia, 4–7 novembre 1984, L’Aquila 1990. Trasacco = Trasacco. Guida turistica, Avezzano (AQ) 1996. Traverso, Esercito = M. Traverso, Esercito romano e società italica in età imperiale I. I documenti epigrafici (Serta antiqua 10), Roma 2006. Triantafillis, Iscrizioni italiche = E. Triantafillis, Le iscrizioni italiche dal 1979. Testi, retrospettiva, prospettive (Quaderni patavini di linguistica. Monografie), Padova 2008. Tribù romane = M. Silvestrini (Ed.), Le tribù romane. Atti della XVIe Rencontre sur l’épigraphie, Bari, 8–10 ottobre 2009 (Scavi e ricerche 19), Bari 2010. Trionfo dell’acqua = Il trionfo dell’acqua. Acque e acquedotti a Roma IV sec. a.C. – XX sec. Mostra organizzata in occasione del 16° Congresso ed Esposizione internazionale degli acquedotti. Roma, 31 ottobre 1986 – 15 gennaio 1987, Roma 1986. Trivento = Trivento. Cenni geografici, storici, archeologici. Documentazione fotografica, Trivento (CB) 1983 (libellus machina dactylographica scriptus). Trutta, Dissertazioni = G. F. Trutta, Dissertazioni istoriche delle antichità alifane, Napoli 1776. Tuteri, Solymon = Renato Tuteri, Solymon, Sulmo, Solmona, Sulmona I, Sulmona (AQ) 1980. Tuteri, Dal silenzio = Rosanna Tuteri, …dal silenzio: piccole storie dei cittadini di Sulmo nel museo archeologico, Sulmona 2002. Ultimo Cesare = G. Urso (Ed.), L’ultimo Cesare. Scritti, riforme, progetti, poteri, congiure. Atti del convegno internazionale, Cividale del Friuli, 16–18 settembre 1999 (CRDAC 20), Roma 2000. Umbria = F. Colivicchi – C. Zaccagnino (Ed.), Umbria. Con una presentazione di S. Rinaldi Tufi (Archeologia delle Regioni d’Italia), Roma 2008. Untermann, Wörterbuch = J. Untermann, Wörterbuch des Oskisch-Umbrischen (Handbuch der italischen Dialekte 3), Heidelberg 2000. Uomini, istituzioni, mercati = M. Maiuro – G. D. Merola – M. De Nardis – G. Soricelli (Ed.), Uomini, istituzioni, mercati. Studi di storia per Elio Lo Cascio (Pragmateiai 30), Bari 2019. Usi e abusi = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Usi e abusi epigrafici. Atti del Colloquio Internazionale di Epigrafia Latina, Genova, 20–22 settembre 2001 (Serta antiqua 6), Roma 2003. Usus veneratioque fontium = L. Gasperini (Ed.), Usus veneratioque fontium. Fruizione e culto delle acque salutari nell’Italia romana. Atti del Convegno Internazionale di Studio su “Fruizione e Culto delle Acque Salutari in Italia”, Roma – Viterbo, 29–31 ottobre 1993, Tivoli (RM) 2006. Utilitas necessaria = G. Bodon – I. Riera – P. Zavonello (Ed.), Utilitas necessaria. Sistemi idraulici nell’Italia romana, Milano 1994. Valente, Isernia = F. Valente, Isernia. Origine e crescita di una città. S. Diebner, Considerazioni sulle lapidi romane. E. Trotta, Gli ultimi strumenti urbanistici, Campobasso 1982. Valentetti, ms. = A. Valentetti, Storia di Cerreto di Spoleto (liber manu scriptus circ. a. 1890 servatus in bibliotheca archiepiscopali Spoletina sine inv. n.). Valle del Fino = L. Franchi dell’Orto (Ed.), Dalla valle del Fino alla valle del medio e alto Pescara (Documenti Abruzzo Teramano VI. 1), Teramo 2003. Valle del Piomba = L. Franchi dell’Orto (Ed.), Dalla valle del Piomba alla valle del basso Pescara (Documenti Abruzzo Teramano V. 1), Teramo 2001.
REGIO IV
CLXXI
Valle del Salto = R. Pagano – C. Silvi (Ed.), Atti Giornata di Studi. Informazione e cultura per la protezione e valorizzazione del patrimonio storico ed archeologico della Valle del Salto, S. Lucia di Fiamignano (Rieti), 1 dicembre 2007 (Quaderni Valle del Salto 1), Roma 2008. Valle di Comino I = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Primo Convegno Epigrafico Cominese, Alvito, Palazzo Ducale, 5 giugno 2004, Casamari (FR) 2005. Valle di Comino II = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Secondo Convegno Epigrafico Cominese, San Donato Val di Comino, 28 maggio 2005, Cassino (FR) 2006. Valle di Comino III = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Terzo Convegno Epigrafico Cominese, San Donato Val di Comino, 27 maggio 2006, Cassino (FR) 2007. Valle di Comino IV = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Quarto Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 26 maggio 2007, Cassino (FR) 2008. Valle di Comino V = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Quinto Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 1 giugno 2008, Cassino (FR) 2009. Valle di Comino VI = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Sesto Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 31 maggio 2009, Cassino (FR) 2010. Valle di Comino VII = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Settimo Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 5–6 giugno 2010, San Donato Val di Comino (FR) 2011. Valle di Comino VIII = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti dell’Ottavo Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 28–29 maggio 2011, San Donato Val di Comino (FR) 2012. Valle di Comino IX = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Nono Convegno Epigrafico Cominese, Alvito, Istituto Comprensivo “Mario Equicola”, 13 ottobre 2012, San Donato Val di Comino (FR) 2013. Valle di Comino X = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Decimo Convegno Epigrafico Cominese, Sora – Abbazia di S. Domenico, Sala “Riccardo Courrier”, sabato 1 giugno 2013, San Donato Val di Comino (FR) 2014. Valle di Comino XI = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti dell’Undicesimo Convegno Epigrafico Cominese, Sora – Atina, 30–31 maggio 2014, Arezzo 2015. Valle di Comino XII = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Dodicesimo Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 29–30 maggio 2015, Arezzo 2016. Valle di Comino XIII = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Tredicesimo Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 28 maggio 2016, Arezzo 2017. Valle di Comino XIV = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Quattordicesimo Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 27–28 maggio 2017, Città di Castello (PG) 2018. Valle di Comino XV = H. Solin (Ed.), Le epigrafi della Valle di Comino. Atti del Quindicesimo Convegno Epigrafico Cominese, Atina, Palazzo Ducale, 2 giugno 2018, Arezzo 2019. Valle Peligna = M. Buonocore – O. Giannangeli – D. V. Fucinese (Ed.), La Valle Peligna nella Romanità e nel Medioevo, Sulmona (AQ) 1991.
CONSPECTVS LIBRORVM
Valle Roveto = La Valle Roveto e il Sacro: dal mondo antico al medioevo. Atti del 2° Convegno di archeologia, Civita d’Antino, 14 settembre 2002, Roma 2006. Valle Siciliana = La Valle Siciliana o del Mavone (Documenti Abruzzo Teramano I. 1), Teramo 1983. Valnerina = [B. Toscano (Ed.)], La Valnerina, Spoleto (PG) 1987. van der Ploeg, Asclepius = G. van der Ploeg, The Impact of the Roman Empire on the Cult of Asclepius (Impact of Empire 30), Leiden – Boston 2018. Van Wonterghem, Antiche genti = F. Van Wonterghem, Antiche genti peligne (Quad. Museo Sulmona 5), Sulmona (AQ) 1975. Van Wonterghem, Corfinium = F. Van Wonterghem, Corfinium van italische nederzetting tot romeins municipium, Diss. Leuven 1965. Van Wonterghem, Forma Italiae = F. Van Wonterghem, Superaequum – Corfinium – Sulmo (Forma Italiae. Regio IV. Volumen I), Firenze 1984. Van Wonterghem, Ritratti = F. Van Wonterghem, Ritratti della famiglia giulio-claudia nel territorio peligno (Documenti 2), Roma 1973. Van Wonterghem, Superaequum = F. Van Wonterghem, Superaequum nel periodo romano (Contr. Valle Peligna. Quaderno 3), Castelvecchio Subequo (AQ) 1984. Várhelyi, Religion = Zs. Várhelyi, The Religion of Senators in the Roman Empire. Power and the Beyond, Cambridge 2010. Varia epigraphica = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Varia epigraphica. Atti del Colloquio Internazionale di Epigrafia, Bertinoro, 8–10 giugno 2000 (Epigrafia e Antichità 17), Bologna – Faenza 2001. Venafrum = C. Ricci (Ed.), Venafrum città di Augusto. Tra coltura e cultura, topografia, archeologia e storia (Urbana species 3), Roma 2015. Verani, Affreschi = C. Verani, Gli affreschi votivi del battistero e della chiesa di Santa Maria extra moenia di Antrodoco, Rieti 2003. Vermaseren, Corpus Inscriptionum I–II = M. J. Vermaseren, Corpus Inscriptionum et Monumentorum Religionis Mithriacae I–II, Hagae Comitis 1956/60. Verucci, ms. = L. Verucci, Memorie istoriche sagre e profane della città di Norcia (liber ante a. 1616 manu exaratus in codice I viri docti Rosa [vide supra] insertus f. 1–43). Verzulli, Riofreddo = L. Verzulli, Le iscrizioni di Riofreddo (I Quaderni di Lumen 7), Pietrasecca (AQ) 2002. Vestigia = V. Gasparini (Ed.), Vestigia. Miscellanea di studi storico-religiosi in onore di Filippo Coarelli nel suo 80° anniversario (PAwB 55), Stuttgart 2016. Vestini = St. Bourdin – V. D’Ercole (Ed.), I Vestini e il loro territorio dalla Preistoria al Medioevo (Coll. de l’École Fr. de Rome 494), Rome 2014. Vetter, Handbuch = E. Vetter, Handbuch der italischen Dialekte I. Texte mit Erklärung, Glossen, Wörterverzeichnis (Handbuch der italischen Dialekte 1. Indog. Bibl. 25. 1), Heidelberg 1953. Via Salaria I = E. Catani – G. Paci (Ed.), La Salaria in età antica. Atti del Convegno di studi, Ascoli Piceno – Offida – Rieti, 2–4 ottobre 1997 (Ichnia, serie seconda 1), Roma 2000. Via Salaria II = E. Catani – G. Paci (Ed.), La Salaria in età tardoantica e altomedievale. Atti del Convegno di studi, Rieti – Cascia – Norcia – Ascoli Piceno, 28–30 settembre 2001 (Ichnia, serie seconda 3), Macerata – Roma 2007. Viajeros = F. Marco Simón – F. Pina Polo – J. Remesal Rodríguez (Ed.), Viajeros, peregrinos y aventureros en el mundo antiguo (Colálecció Instrumenta 36), Barcelona 2010.
CONSPECTVS LIBRORVM
CLXXII
Vicari, Produzione = F. Vicari, Produzione e commercio dei tessuti nell’Occidente romano (BAR. International series 916), Oxford 2001. A. Vico, Toffia Sabina = A. Vico, Brevi Memorie di Toffia Sabina (liber machina dactylographica d. 30 m. Nov. a. 1958 redactus in bibliotheca abbatiae Farfensis sign. SB MISC III, 3 servatus). M. C. Vico, Cantalupo = M. C. Vico, Cantalupo in Sabina, Falconara (AN) 1986. Vidman, Isis und Serapis = L. Vidman, Isis und Serapis bei den Griechen und Römern. Epigraphische Studien zur Verbreitung und zu den Trägern des ägyptischen Kultes (RGVV 29), Berlin 1970. Vie della storia = M. G. Angeli Bertinelli – A. Donati (Ed.), Le vie della storia. Migrazioni di popoli, viaggi di individui, circolazione di idee nel Mediteranneo antico. Atti del II Incontro Internazionale di Storia Antica, Genova, 6–8 ottobre 2004 (Serta antiqua 9), Roma 2006. Vigliotti, Telesia = N. Vigliotti, Telesia … Telese. Due millenni, Marigliano (NA) 1985. Villa S. Silvestro = F. Coarelli – F. Diosono (Ed.), I Templi ed il Forum di Villa S. Silvestro. La Sabina dalla conquista romana a Vespasiano. Catalogo della mostra (Cascia, Museo Civico di Palazzo Santi, 5 giugno – 30 novembre 2009), Roma 2009. Ville, Gladiature en Occident = G. Ville, La gladiature en Occident des origines à la mort de Domitien (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 245), Paris – Rome 1981. Vincent, Jouer pour la cité = A. Vincent, Jouer pour la cité. Une histoire sociale et politique des musiciens professionels de l’Occident romain (Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome 371), Rome 2016. Vincenti, Diana = M. C. Vincenti, Diana. Storia, mito e culto della grande dea di Aricia, Roma 2010. Visco, ms. = M. Visco, Adversaria manu scripta servata Romae apud Archivio Centrale dello Stato. MPI. Dir. Gen. AABBAA. Antichità e Scavi. I versamento, 1°serie, b. 15, fasc. 26. 14, cui titulus “1878–1880. Piedimonte d’Alife. Scavi” (gratias ago U. Soldovieri, qui me comiter certiorem fecit). Viti, Res publica Aeserninorum = A. Viti, Res publica Aeserninorum. Documenti epigrafici per una città del Sannio dal periodo augusteo alla decadenza. Correlazioni e riflessi in altri centri, Isernia 1982. Vitucci, Praefectura urbi = G. Vitucci, Ricerche sulla praefectura urbi in età imperiale (sec. I–III), Roma 1956. Voce concordi = F. Mainardis (Ed.), Voce concordi. Scritti per Claudio Zaccaria (Ant. Alt. 85), Trieste 2016. Vogel-Weidemann, Statthalter = U. Vogel-Weidemann, Die Statthalter von Africa und Asia in den Jahren 14–68 n. Chr. Eine Untersuchung zum Verhältnis Princeps und Senat (Antiquitas 1. 31), Bonn 1982. Wachtel, Freigelassene = K. Wachtel, Freigelassene und Sklaven in der staatlichen Finanzverwaltung der römischen Kaiserzeit von Augustus bis Diokletian, Berlin 1966. Wachter, Altlateinische Inschriften = R. Wachter, Altlateinische Inschriften. Sprachliche und epigraphische Untersuchungen zu den Dokumenten bis etwa 150 v. Chr. (Europäische Hochschulschriften XV. 38), Bern – Frankfurt – New York – Paris 1987. Wagner, Dislokation = W. Wagner, Die Dislokation der römischen Auxiliarformationen in den Provinzen Noricum, Pannonien, Moesien und Dakien von Augustus bis Gallienus (Neue deutsche Forschungen. Abt. Alte Geschichte 5), Berlin 1938. Waltzing, Corporations I–IV = J. P. Waltzing, Étude historique sur les corporations professionnelles chez les romains depuis les origines jusqu’à la chute de l’Empire d’Occident I–IV, Louvain 1895/1900.
CIL IX
Warmington, Remains = E. H. Warmington, Remains of Old Latin IV. Archaic Inscriptions (The Loeb Classical Library), London – Cambridge (MA) 1940 (lucis ope iterum impressum London – Cambridge (MA) 1967). Weaver, Familia Caesaris = P. R. C. Weaver, Familia Caesaris. A Social Study of the Emperor’s Freedmen and Slaves, Cambridge 1972. Weinstock, Divus Iulius = S. Weinstock, Divus Iulius, Oxford 1971. Weiss, Sklave = A. Weiss, Sklave der Stadt. Untersuchungen zur öffentlichen Sklaverei in den Städten des römischen Reiches (Historia Einzelschriften 173), Stuttgart 2004. Wesch-Klein, Funus publicum = G. Wesch-Klein, Funus publicum. Eine Studie zur öffentlichen Beisetzung und Gewährung von Ehrengräbern in Rom und den Westprovinzen (HABES 14), Stuttgart 1993. Wie die Blätter = D. Krömer (Ed.), Wie die Blätter am Baum, so wechseln die Wörter. 100 Jahre Thesaurus linguae Latinae. Vorträge der Veranstaltungen am 29. und 30. Juni 1994 in München, Stuttgart – Leipzig 1995. Wilmanns, Exempla = G. Wilmanns, Exempla inscriptionum Latinarum in usum praecipue academicum, Berolini 1873. Winkler, Noricum = G. Winkler, Die Reichsbeamten von Noricum und ihr Personal bis zum Ende der römischen Herrschaft (Österr. Akad. Wiss. Phil.-Hist. Klasse, Sitzungsberichte 261. 2), Wien 1969. Wiseman, New Men = T. P. Wiseman, New Men in the Roman Senate 139 B. C. – 14 A. D., Oxford 1971. Wohlmayr, Kaisersaal = W. Wohlmayr, Kaisersaal. Kultanlagen der Augustalen und munizipale Einrichtungen für das Herrscherhaus in Italien, Wien 2004. Wojciechowski, Cultores Deorum = P. Wojciechowski, Cultores Deorum. Stowarzyszenie religijne w Italii w okresie wczesnego cesarstwa I–III w.n.e., Torun 2015. Women = E. Hemelrijk – G. Woolf (Ed.), Women and the Roman City in the Latin West (Mnemosyne Supplements. History and Archaeology of Classical Antiquity 360), Leiden – Boston 2013. Wordsworth, Fragments = J. Wordsworth, Fragments and Specimens of Early Latin with Introductions and Notes, Oxford 1874. Work, Labour and Professions = K. Verboven – Chr. Laes (Ed.), Work, Labour and Professions in the Roman World (Impact of Empire 23), Leiden – Boston 2016. Wrede, Herme = H. Wrede, Die antike Herme, Mainz 1986. Zandegiacomi, Arsoli = G. Zandegiacomi, Le lapidi di Arsoli. 22 secoli di storia scritta sulla pietra, Subiaco (RM) 1993. Zander, Versus = C. Zander, Versus Italici antiqui, Lundae 1890. Zarker, Studies = J. W. Zarker, Studies in the Carmina Latina Epigraphica, Diss. Princeton 1958. Zazza, ms. = A. Zazza, liber post a. 1881 manu scriptus, cui titulus Notizie di Carsoli, quem publici iuris fecerunt M. Sciò – F. Amici – G. Alessandri, Pietrasecca (AQ) 1998. Zecca, Manuale = V. Zecca, Manuale di Storia Patria (liber manu scriptus saec. XIX post medium Chieti servatus in Biblioteca Provinciale “A. Camillo de Meis” sign. n. LXXXVII). Zecca, Note = V. Zecca, Note archeologiche, Chieti 1911. Zecca, Nuove scoperte = V. Zecca, Nuove scoperte archeologiche in Chieti, Chieti 1901. Zecca, Scavi I = V. Zecca, Gli scavi della via Ulpia in Chieti. Studio archeologico, Teramo 1897. Zecca, Scavi II = V. Zecca, Gli scavi della via Ulpia (2° ed ultimo tratto) in Chieti. Studio archeologico, Chieti 1899/ 1900. Zecca, Topografia = V. Zecca, Topografia e corografia marrucina studiate ne’ monumenti, Chieti 1889.
REGIO IV
CLXXIII
Zecca, Turri Valignani = V. Zecca, Turri Valignani. Ricerca delle sue antichità e note storiche artistiche sulla chiesa medioevale de’ SS. Giovanni Evangelista e Vincenzo Martire, L’Aquila 1905. Zelazowski, Honos bigae = J. Zelazowski, Honos bigae. Le statue onorarie romane su biga (Swiatowit. Supplement series A. 7), Varsavia 2001. Zenodocchio, Viabilità = S. Zenodocchio, Antica viabilità in Abruzzo, L’Aquila 2008.
PERIODICA SERIESQVE
Zimmer, Berufsdarstellungen = G. Zimmer, Römische Berufsdarstellungen (Archäologische Forschungen 12), Berlin 1982. Zinanni, Rocca di Botte = D. Zinanni, Da Rocca di Botte a Trevi. Pietro Eremita, l’uomo della speranza, Roma 1988. Zvetaieff, Inscriptiones Italiae Inferioris = I. Zvetaieff Inscriptiones Italiae Inferioris dialecticae, Mosquae 1886. Zvetaieff, Inscriptiones Italiae Mediae = I. Zvetaieff Inscriptiones Italiae Mediae dialecticae, Lipsiae 1884/85.
PERIODICA SERIESQVE ABBREVIATE LAVDATAE In hoc catalogo periodica et series et editiones titulorum non finitae reperiri possunt AA = Archäologischer Anzeiger. Beiblatt zum Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts Abh. d. Akad. d. Wiss. Göttingen, Phil.-hist. Kl. = Abhandlungen der Gesellschaft [der Akademie] der Wissenschaften in Göttingen, Philologisch-historische Klasse Abruzzo = Abruzzo. Rivista dell’Istituto di Studi Abruzzesi Acme = Acme. Annali della Facoltà di Filosofia e Lettere dell’Università statale di Milano Act. Class. = Acta Classica. Journal of the Classical Association of South Africa Acta Ant. Compl. = Acta Antiqua Complutensia Acta Ant. Hung. = Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae Acta Arch. Lov. = Acta Archaeologica Lovaniensia Acta Arch. Slov. = Acta Archaeologica. Ljubljana, Académie slovène Acta Inst. Rom. Finl. = Acta Instituti Romani Finlandiae Acta Inst. Rom. Sueciae = Acta Instituti Romani Regni Sueciae Acta Musei Napocensis = Acta Musei Napocensis. Prehistory – Ancient History – Archaeology Acta Musei Porolissensis = Acta Musei Porolissensis. Anuarul Muzeului de Istorie si Arta di Zalau AE = L’Année Épigraphique. Revue des publications épigraphiques relatives à l’antiquité romaine Aegyptus = Aegyptus. Rivista italiana di egittologia e di papirologia Aequa = Aequa. Rivista di studi e ricerche sul territorio degli Equi AEspA = Archivo Español de Arqueología Aevum = Aevum. Rassegna di Scienze storiche linguistiche e filologiche AGEA = Agenzia per le Erogazioni in Agricoltura AIPhO = Annuaire de l’Institut de Philologie et d’Histoire Orientales et Slaves AJA = American Journal of Archaeology AJAH = American Journal of Ancient History AJPh = American Journal of Philology Album pittorico = Album pittorico letterario abruzzese Alm. Molise = Almanacco del Molise Altri itinerari = Altri itinerari. Arte, letteratura, natura, storia, tradizione Anal. Rom. Inst. Dan. = Analecta Romana Instituti Danici Anc. Soc. = Ancient Society Ann. “Claudio Faina” = Annali della Fondazione per il Museo “Claudio Faina” Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Cagliari) = Annali della Facoltà di Lettere, Filosofia e Magistero dell’Università degli Studi di Cagliari Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Macerata) = Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università degli Studi di Macerata
Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Perugia) = Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università degli Studi di Perugia Ann. Geoph. = Annals of Geophysics Ann. Inst. = Annali dell’Instituto di Corrispondenza Archeologica Ann. Ist. It. Stud. Stor. = Annali dell’Istituto Italiano per gli Studi Storici Ann. Ist. Orient. Napoli = Annali dell’Istituto universitario orientale di Napoli. Archeologia e Storia Antica Ann. Ist. Orient. Napoli Filol. = Annali dell’Istituto universitario orientale di Napoli. Sezione Filologica Ann. Ist. Orient. Napoli Ling. = Annali dell’Istituto universitario orientale di Napoli. Sezione Linguistica Ann. Pisa = Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Ann. Semin. Bari = Annali del Seminario giuridico economico della Regia Università di Bari Ann. Univ. Sofia. Fac. Lettres = Annuaire de l’Université de Sofia, Faculté des Lettres Annales Acad. Scient. Fennicae = Annales Academiae Scientiarum Fennicae Annales Acad. Scient. Fennicae, Diss. Human. Litt. = Annales Academiae Scientiarum Fennicae, Dissertationes Humanarum Litterarum Annuario = Annuario. Associazione storica del Sannio Alifano ANRW = Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung Ant. Afr. = Antiquités Africaines. Histoire et archéologie de l’Afrique du Nord Ant. Alt. = Antichità Altoadriatiche Ant. tard. = Antiquité tardive Antichthon = Antichthon. Journal of the Australian Society for Classical Studies Antike Welt = Antike Welt. Zeitschrift für Archäologie und Kunstgeschichte Antiqua = Antiqua. Pubblicazioni dell’Archeoclub Antiquitas = Antiquitas. Abhandlungen zur alten Geschichte Anz. Österr. Akad. Wiss. = Anzeiger der Österreichischen Akademie der Wissenschaften Aquil. nostra = Aquileia nostra. Rivista dell’Associazione nazionale per Aquileia A&R = Atene e Roma Arch. Class. = Archeologia Classica Arch. Ephem. = Archaiologike Ephemeris Arch. Epigr. Mitt. Österr. = Archäologisch-Epigraphische Mittheilungen aus Österreich-Ungarn Arch. Ért. = Archaeologiai Értesíto Arch. Esp. Arq. = Archivo Español de Arqueología Arch. Glott. Ital. = Archivio Glottologico Italiano Arch. Lex. Gram. = Archiv für lateinische Lexicographie und Grammatik mit Einschluß des älteren Mittelalters
PERIODICA SERIESQVE
CLXXIV
Arch. Med. = Archeologia Medievale Arch. [Reale] Soc. Rom. Stor. Patria = Archivio della [Reale] Società Romana di Storia Patria Arch. Relig. = Archiv für Religionsgeschichte Arch. Sott. = Archeologia Sotterranea Arch. Stor. Eccl. Umbria = Archivio per la Storia Ecclesiastica dell’Umbria Arch. Stor. March. = Archivio Storico Marchigiano Arch. Stor. Mol. = Archivio Storico Molisano Arch. Stor. Prov. Nap. = Archivio Storico per le province napoletane Arch. Stor. Prov. Parm. = Archivio Storico per le province parmensi Arch. Stor. Sannio Alifano = Archivio Storico del Sannio Alifano Arch. Ven. = Archivio Veneto. Deputazione di Storia Patria per le Venezie Archeo = Archeo. Attualità del Passato. Istituto Geografico de Agostini Archeologia = Archeologia. Rocznik Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk Archeomolise = Archeomolise. Storia, archeologia e antropologia del Molise Arctos = Arctos. Acta Philologica Fennica Athenaeum = Athenaeum. Studi di Letteratura e Storia dell’Antichità ATTA = Atlante tematico di topografia antica Atti Accad. Pontan. = Atti Accademia Pontaniana Atti Accad. Rov. Agiati = Atti dell’Accademia Roveretana degli Agiati Atti CESDIR = Atti del Centro Studi e Documentazione sull’Italia Romana Atti Conv. Magna Grecia = Atti del Convegno di Studi sulla Magna Grecia Atti Conv. Stud. Macer. = Atti del Convegno di Studi Maceratesi Atti Ist. Veneto, Scienze, Lett., Arti = Atti dell’Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti, Classe di Scienze morali, Lettere ed Arti Atti Mem. Acc. Patavina = Atti e Memorie dell’Accademia Patavina di Scienze, Lettere ed Arti Atti Mem. Arcadia = Atti e Memorie dell’Arcadia Atti Mem. Bologna = Atti e Memorie della Deputazione di Storia Patria per le Provincie di Romagna. Bologna Atti Mem. Marche = Atti e Memorie della Deputazione di Storia Patria per le Marche Atti Mem. Modena = Atti e Memorie Deputazione di Storia Patria per le Antiche Provincie Modenesi Atti Mem. Soc. Tiburtina = Atti e Memorie della Società Tiburtina di Storia e d’Arte Atti Mem. Treviso = Atti e Memorie dell’Ateneo di Treviso Atti Napoli = Atti dell’Accademia di Scienze Morali e Politiche. Società Nazionale di Scienze, Lettere ed Arti in Napoli Atti Reale Accad. Arch. Napoli = Atti della Reale Accademia di Archeologia, Lettere e Belle Arti di Napoli Atti Soc. Stor. Sannio = Atti della Società Storica del Sannio Atti Terra Lavoro = Atti della Reale Commissione Conservatrice dei Monumenti ed Oggetti di Antichità e Belle Arti della Provincia di Terra di Lavoro Aufidus = Aufidus. Rivista di scienza e didattica della cultura classica Aurea Parma = Aurea Parma. Rivista di storia, letteratura ed arte BABesch = 1, 1926 – 44, 1969: Bulletin van de Vereeniging tot Bevordering der Kennis van de Antieke Beschaving te ’sGravenhage; 45, 1970 – 82, 2007: Bulletin Antieke Beschaving. Babesch. Annual Papers on Mediterranean Archaeology; 83, 2008 sq.: BABESCH. Annual Papers on Mediterranean Archaeology
CIL IX
BAR = British Archaeological Reports BAV = Biblioteca Apostolica Vaticana Bayer. Akad. d. Wiss., Phil.-hist. Kl., Abh., N. F. = Bayerische Akademie der Wissenschaften, Philologisch-historische Klasse. Abhandlungen, Neue Folge Bayer. Vorg.-Bl. = Bayerische Vorgeschichtsblätter BCAR = Bullettino della Commissione Archeologica Comunale di Roma BCH = Bulletin de Correspondance Hellénique BDASP = Bullettino della Deputazione Abruzzese di Storia Patria BHAC = Bonner Historia-Augusta-Colloquium Bibl. Arch. = Bibliotheca archaeologica Bibl. de l’École Haut. Ét. Sc. Hist. = Bibliothèque de l’École des Hautes Études, Sciences Historiques et Philologiques Bibl. de l’École Haut. Ét. Sc. Rel. = Bibliothèque de l’École des Hautes Études, Sciences Religieuses Bibl. de l’Inst. Franç. Naples = Bibliothèque de l’Institut Français de Naples Bibl. Dep. Umbria = Biblioteca della Deputazione di Storia Patria per l’Umbria Bibl. des Écoles Fr. d’Athènes et de Rome = Bibliothèque des Écoles Françaises d’Athènes et de Rome Bibl. Stud. Antichi = Biblioteca di Studi Antichi Boll. Antinori = Bollettino della Società di Storia Patria Anton Ludovico Antinori negli Abruzzi Boll. Arch. = Bollettino di Archeologia Boll. Arte = Bollettino d’Arte del Ministero della Pubblica Istruzione Boll. Ass. Ital. Cart. = Bollettino della Associazione Italiana di Cartografia Boll. Dep. Umbria = Bollettino della Deputazione di Storia Patria per l’Umbria Boll. Dioc. Norcia = Bollettino Diocesano di Norcia Boll. Filol. Class. = Bollettino di Filologia Classica Boll. Mon. Mus. Gall. Pontif. = Bollettino. Monumenti, Musei e Gallerie Pontificie Boll. Mus. Imp. Rom. = Bollettino del Museo dell’Impero Romano Boll. Reg. Dep. Umbria = Bollettino della Regia Deputazione di Storia Patria dell’Umbria Boll. Stor. Crem. = Bollettino storico cremonese Boll. Stor. Foligno = Bollettino storico della Città di Foligno Boll. Stor. Sub. = Bollettino storico-bibliografico subalpino Boll. Stud. Lat. = Bollettino di Studi Latini Bonner Jahrb. = Bonner Jahrbücher des Rheinischen Landesmuseums in Bonn und des Vereins von Altertumsfreunden im Rheinlande BRGK = Bericht der Römisch-Germanischen Kommission des Deutschen Archäologischen Instituts Berlin Brill Studies Epigraphy = Brill Studies in Greek and Roman Epigraphy BTCGI = G. Nenci – G. Vallet (Ed.), Bibliografia topografica della colonizzazione greca in Italia e nelle isole tirreniche Bull. Acad. Belgique = Bulletin de la Classe des Lettres et des Sciences Morales et Politiques de l’Académie Royale de Belgique Bull. Arch. Crist. = Bullettino di Archeologia Cristiana Bull. Arch. Nap. = Bullettino Archeologico Napoletano Bull. Inst. = Bullettino dell’Instituto di Corrispondenza Archeologica. Roma Bull. Inst. Class. Stud. = Bullettin of the Institute of Classical Studies Bull. Ist. Belge Rome = Bulletin de l’Istitut Historique Belge de Rome Bull. Seism. Soc. Amer. = Bulletin of Seismological Society of America
REGIO IV
CLXXV
Bull. Trav. Hist. = Bulletin Archéologique du Comité des Travaux Historiques et Scientifiques Caeculus = Caeculus. Papers in Mediterranean Archaeology and Greek & Roman Studies Cahiers du Centre G. Glotz = Cahiers du Centre G. Glotz. Revue d’Histoire Ancienne publiée par le Centre de Recherches G. Glotz, Sorbonne Cataloghi = Cataloghi dei musei locali e delle collezioni del Lazio CEDANT = Centro di studi e ricerche sui Diritti Antichi CeSDIR = Atti del Centro Studi e Documentazione sull’Italia Romana Chiron = Chiron. Mitteilungen der Kommission für Alte Geschichte und Epigraphik des Deutschen Archäologischen Instituts CISAM = Centro italiano di studi sull’alto medioevo Civ. Catt. = La Civiltà Cattolica Class. Ant. = Classical Antiquity Class. Med. = Classica et Mediaevalia. Revue danoise de philologie et d’histoire Class. Philol. = Classical Philology Class. Quart. = Classical Quarterly Class. Review = Classical Review Clio = Clio. Rivista trimestrale di studi storici Coll. de l’École Fr. de Rome = Collection de l’École Française de Rome Coll. Latomus = Collection Latomus Coll. Sodalizio = Colloqui del Sodalizio tra studiosi dell’arte Columb. Stud. Class. = Columbia Studies in the Classical Tradition Conoscenze = Conoscenze. Rivista annuale della Soprintendenza Archeologica per i Beni Ambientali Architettonici Artistici e Storici del Molise Conoscenze n. s. = Conoscenze. Rivista semestrale della Direzione Regionale per Beni Culturali e Paesaggistici del Molise Considerazioni = Considerazioni di Storia ed Archeologia Contr. Ist. Fil. Class. = Contributi dell’Istituto di Filologia Classica. Pubblicazioni dell’Università Cattolica del Sacro Cuore Contr. Valle Peligna = Contributi alla cultura della Valle Peligna Superequana CRAI = Comptes Rendus de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres CRDAC = Centro Ricerche e Documentazione sull’Antichità Classica. Monografie Cronachetta mensuale = Cronachetta mensuale di scienze naturali e d’archeologia redatta dal Prof. Mariano Armellini Cronichetta mensuale = Cronichetta mensuale delle più importanti moderne scoperte nelle scienze naturali e loro applicazioni alle arti ed industria già redatta dalla b. m. di Pietro Armellini continuata dal Prof. Tito Armellini e notizie archeologiche raccolte dal suo figlio Mariano Armellini CSIR = Corpus Signorum Imperii Romani Cultura Escrita = Cultura Escrita & Sociedad Daidalos = Daidalos. Studi e ricerche del Dipartimento di scienze del mondo antico. Viterbo DASP = Deputazione Abruzzese di Storia Patria Dep. Umbria = Deputazione di storia patria per l’Umbria Dial. Arch. = Dialoghi di Archeologia. Rivista semestrale Dial. Hist. Anc. = Dialogues d’Histoire Ancienne Dict. Antiq. = Dictionnaire des antiquités grecques et romaines Diss. Pann. = Dissertationes Pannonicae Diss. Pontif. Accad. Arch. = Dissertazioni della Pontificia Accademia Romana di Archeologia Diz. epigr. = Dizionario epigrafico di antichità romane
PERIODICA SERIESQVE
Documenti = Documenti di Antichità Italiche e Romane Documenti Abruzzo Teramano = Documenti dell’Abruzzo Teramano Documenti e studi = Documenti e studi. Collana del Dipartimento di Scienze dell’antichità dell’Università di Bari. Sezione storica EAA = Enciclopedia dell’arte antica, classica e orientale EC = Enciclopedia Cattolica Echo = Echo. Université de Lausanne. Institut d’archéologie et d’histoire ancienne EE = Ephemeris Epigraphica EO = Enciclopedia Oraziana Eos = Commentarii Societatis Philologae Polonorum Ephem. Dac. = Ephemeris Dacoromana Epigr. Studien = Epigraphische Studien Epigraphica = Epigraphica. Periodico Internazionale di Epigrafia EPRO = Études Préliminaires aux Religions Orientales dans l’Empire romain Erga – Logoi = Erga – Logoi. Rivista di storia, letteratura, diritto e cultura dell’antichità ERIAC = Équipe de Recherche Interdisciplinaire sur les Aires Culturelles Étud. Class. = Les Études Classiques Études = Études de philologie, d’archéologie et d’histoire anciennes Eugesta = Eugesta. Journal on Gender Studies in Antiquity Euphrosyne = Euphrosyne. Revista de filologia clássica Eutopia = Eutopia. Commentarii novi de antiquitatibus totius Europae EV = Enciclopedia Virgiliana Fast. Arch. = Fasti Archeologici. Annual Bulletin of Classical Archaeology Forsch. Berichte = Forschungen und Berichte Forsch. Sklaverei = Forschungen zur antiken Sklaverei GASLA = Giornale abruzzese di scienze, lettere e arti Gerión = Gerión. Revista de Historia Antigua Giorn. arcadico = Giornale arcadico di scienze, lettere e arti Giorn. Ital. Filol. = Giornale Italiano di Filologia Giorn. Scavi Pompei = Giornale degli Scavi di Pompei Glotta = Glotta. Zeitschrift für griechische und lateinische Sprache Gr0mmata = Gr0mmata. Rivista di cultura umanistica HABES = Heidelberger Althistorische Beiträge und Epigraphische Studien Habis = Habis. Revista de la Universidad de Sevilla Harvard Studies in Class. Philol. = Harvard Studies in Classical Philology Helikon = Helikon. Rivista di tradizione e cultura classica Hephaistos = Hephaistos. Kritische Zeitschrift zur Theorie und Praxis der Archäologie, Kunstwissenschaft und angrenzender Gebiete Hermes = Hermes. Zeitschrift für klassische Philologie Hesperìa = Hesperìa. Studi sulla grecità di Occidente Hisp. Ant. = Hispania Antiqua. Revista de Historia Antigua Hisp. Epigr. = Hispania Epigraphica Hist. Soc. Res. = Historical Social Research Historia = Historia. Zeitschrift für Alte Geschichte Historiká = Historiká. Studi di storia greca e romana =Ormov = =Ormov. Ricerche di storia antica IASA = International Association of Sound and Audiovisual Archives Ichnia = Ichnia. Collana del Dipartimento di Scienze Archeologiche e Storiche dell’Antichità ICI = Inscriptiones Christianae Italiae septimo saeculo antiquiores
PERIODICA SERIESQVE
CLXXVI
ICVR, N. S. = Inscriptiones Christianae urbis Romae septimo saeculo antiquiores, Nova Series [cf. supra inter opera breviate laudata p. CLII]. IG = Inscriptiones Graecae Il bene comune = Il bene comune. Arte, cultura e civiltà per il terzo millennio Illin. Studies = Illinois Studies in Language and Literature Il Territorio = Il Territorio. Rivista quadrimestrale di cultura e studi sabini Incidenza dell’antico = Incidenza dell’antico. Dialoghi di storia greca Incontri culturali = Deputazione Abruzzese di Storia Patria. Incontri culturali dei soci Index = Index. Quaderni camerti di studi romanistici. International Survey of Roman Law Indog. Bibl. = Indogermanische Bibliothek Indog. Forsch. = Indogermanische Forschungen. Zeitschrift für Indogermanistik und allgemeine Sprachwissenschaft Inscr. It. = Inscriptiones Italiae Inst. Hist. Belge de Rome = Institute Historique Belge de Rome Insulae Diomedeae = Insulae Diomedeae. Collana di ricerche storiche e archeologiche Inv. luc. = Invigilata lucernis Itala Tellus = Itala Tellus. Studi di storia dell’Italia preromana e romana Iura = Iura. Rivista internazionale di diritto romano e antico Jahreshefte d. Österr. Arch. Inst. = Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Instituts. JAT vide Riv. Top. Ant. JCPh = Jahrbuch für classische Philologie JDAI = Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts JES = The Journal of Epigraphic Studies JPh = Jahrbuch für Philologie JRA = Journal of Roman Archaeology JRGZM = Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz JRS = The Journal of Roman Studies JRT = Journal of Roman Topography JS = Journal des Savants Kleine Texte = Kleine Texte für theologische und philologische Vorlesungen und Übungen Klio = Klio. Beiträge zur alten Geschichte Koinonia = Koinonia. Rivista dell’Associazione di Studi Tardoantichi Ktéma = Ktéma. Civilisations de l’Orient, de la Grèce et de Rome antiques LAD = Laboratorio di studi e ricerche sulle antiche province danubiane. Università degli Studi di Ferrara. Facoltà di Lettere e Filosofia. Dipartimento di scienze storiche L’Africa Romana = L’Africa Romana. Atti dei Convegni di studio su l’“Africa romana” L’Ant. Class. = L’Antiquité classique Lanx = Lanx. Rivista elettronica della Scuola di Specializzazione in Archeologia dell’Università degli Studi di Milano Lares = Lares. Quadrimestrale di studi demoetnoantropologici Latium = Latium. Rivista di studi storici Latomus = Latomus. Revue d’études latines Lavori e Studi = Lavori e Studi della Soprintendeza per i Beni Archeologici del Lazio LF = Listy Filologické LTL = Lexicon totius Latinitatis Lumen = Il foglio di Lumen. Pubblicazione quadrimestrale dell’Associazione Culturale “Lumen” Madr. Mitt. = Madrider Mitteilungen Maia = Maia. Rivista di letterature classiche Mare internum = Mare internum. Archeologia e culture del mediterraneo
CIL IX
Mat. Disc. Test. Class. = Materiali e discussioni per l’analisi dei testi classici Maurolico = Il Maurolico. Giornale di storia, scienze, lettere e arti Mavors = Mavors. Roman Army Researches MBPAR = Münchener Beiträge zur Papyrusforschung und antiken Rechtsgeschichte Meander = Meander. Miesiecznik poswiecony kulturze swiata starozytnego Med. Antico = Mediterraneo Antico. Economie. Società. Culture. Rivista internazionale di Storia antica MEFR = Mélanges d’Archéologie et d’Histoire de l’École Française de Rome MEFRA = Mélanges de l’École Française de Rome. Antiquité MEFRM = Mélanges de l’École Française de Rome. MoyenÂge Mém. Acad. Inscr. Bell. Lett. = Mémoires présentés par divers savants à l’Academie des Inscriptions et Belles-Lettres Mem. Accad. Lincei = Atti della Accademia Nazionale dei Lincei. Classe di Scienze morali, storiche e filologiche. Memorie Mem. Amer. Acad. Rome = Memoirs of the American Academy in Rome Mem. Conn. Acad. Art. Scien. = Memoires of the Connecticut Academy of Arts and Sciences Mem. Ist. Veneto = Memorie dell’Istituto Veneto Mem. Pontif. Accad. Arch. = Memorie della Pontificia Accademia Romana di Archeologia Mem. Reale Accad. Napoli = Memorie della Reale Accademia di Archeologia, Lettere e Belle Arti di Napoli Mem. Soc. Istriana = Atti e Memorie della Società Istriana di Archeologia e Storia Patria Mém. Soc. nat. Antiq. France = Mémoires de la Societé nationale des antiquaires de France Metis = Metis. Revue d’anthropologie du monde grec ancien Metodi e prospettive = Metodi e prospettive. Studi di Linguistica, Filologia, Letteratura Min. Epigr. Papyr. = Minima Epigraphica et Papyrologica Misc. Bibl. Ap. Vat. = Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae Misc. Greca e Romana = Miscellanea Greca e Roma. Studi pubblicati dall’Istituto Italiano per la Storia Antica Misc. Hadr. Med. = Miscellanea Hadriatica et Mediterranea Mitt. Hist. Ver. Pfalz = Mitteilungen des Historischen Vereins der Pfalz Mnemosyne = Mnemosyne. A journal of classical studies Mon. Accad. Lincei = Monumenti antichi pubblicati per cura della Accademia Nazionale dei Lincei Mon. Ant. Crist. = Monumenti di Antichità Cristiana Monuments et Mémoires = Monuments et Mémoires publiés par l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres avec le concours de la Fondation Dourlans Munera = Munera. Collana di Studi storici sulla Tarda Antichità Mus. Helv. = Museum Helveticum. Schweizerische Zeitschrift für klassische Altertumswissenschaft Museo genti Abruzzo = Museo delle genti d’Abruzzo Nouvelle Clio = La Nouvelle Clio. Revue mensuelle de la découverte historique Novitas = Novitas. Università Sulmonese della Libera Età NS = Notizie degli Scavi di Antichità Nuova Riv. Stor. = Nuova Rivista Storica Nuovi Quad. Ist. Arch. Perugia = Nuovi Quaderni dell’Istituto di Archeologia dell’Università di Perugia Nuovo Bull. Arch. Crist. = Nuovo Bullettino di Archeologia Cristiana Oebalus = Oebalus. Studi sulla Campania nell’Antichità
REGIO IV
CLXXVII
Österr. Akad. Wiss. Phil.-Hist. Klasse = Österreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse Oikumene = Oikumene. Studia ad historiam antiquam classicam et orientalem spectantem Oltenia = Oltenia. Studii si comunicari. Arheologie si Istorie Veche Opuscula Epigr. = Opuscula Epigraphica Opuscula Inst. Rom. Finl. = Opuscula Instituti Romani Finlandiae Opuscula Rom. = Opuscula Romana Orizzonti = Orizzonti. Rassegna di archeologia Ostraka = Ostraka. Rivista di antichità Palamedes = Palamedes. A Journal of ancient history Panorami = Panorami. Riflessioni, discussioni e proposte sul diritto e l’amministrazione Pap. Mon. Am. Acad. Rome = Papers and Monographs of the American Academy in Rome PAwB = Potsdamer altertumswissenschaftliche Beiträge PBSR = Papers of the British School at Rome PCIA = Popoli e Civiltà dell’Italia Antica Pegasus = Pegasus. Berliner Beiträge zum Nachleben der Antike Philol. Monogr. Amer. = Philological Monographs of the American Philological Association Philippika = Philippika. Marburger altertumskundliche Abhandlungen Philologus = Philologus. Zeitschrift für antike Literatur und ihre Rezeption Phoenix = Phoenix. The Journal of the Classical Association of Canada Picus = Picus. Studi e ricerche sulle Marche nell’antichità Planus = Planus. Quaderni di Studio dell’Istituto Teologico abruzzese-molisano Polymnia = Polymnia. Studi di storia romana PP = La parola del passato. Rivista di studi antichi Pragmateiai = Pragmateiai. Collana di studi e testi per la storia economica, sociale e amministrativa del mondo antico Publications Louvain = Publications d’histoire de l’art e d’archéologie de l’Université Catholique de Louvain Puteoli = Puteoli. Studi di storia antica QFIAB = Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und Bibliotheken QuadAEI = Quaderni del Centro di Studio per l’Archeologia Etrusco-Italica Quad. Aquilano = Ente Provinciale per il Turismo – L’Aquila. Quaderni storico-artistici dell’Aquilano Quad. Arch. Abruzzo = Quaderni di Archeologia d’Abruzzo. Notiziario della Soprintendenza per i Beni Archeologici dell’Abruzzo Quad. Arte = I Quaderni dell’Arte Quad. Coldragonesi = Quaderni Coldragonesi Quad. Conoscenza = I Quaderni della Conoscenza Quad. Friul. Arch. = Quaderni Friulani di Archeologia Quad. Ist. Arch. Chieti = Quaderni dell’Istituto di Archeologia e Storia antica dell’Università di Chieti Quad. Ist. Glott. Bologna = Quaderni dell’Istituto di Glottologia dell’Università degli Studi di Bologna Quad. Ist. Top. Roma = Quaderni dell’Istituto di Topografia Antica dell’Università di Roma Quad. Ling. Urbino = Quaderni dell’Istituto di Linguistica dell’Università di Urbino Quad. Museo Sulmona = Quaderni del Museo Civico di Sulmona Quad. Storia = Quaderni di Storia Quad. Storia Ant. Epigr. = Quaderni di Storia Antica e di Epigrafia Quad. Ticin. = Quaderni Ticinesi di numismatica e antichità classiche
PERIODICA SERIESQVE
Quad. Urb. = Quaderni Urbinati di cultura classica RAAM = Rassegna d’arte degli Abruzzi e del Molise RAC = Reallexicon für Antike und Christentum. Sachwörterbuch zur Auseinandersetzung des Christentums mit der Antiken Welt RASA = Rassegna abruzzese di storia e arte RASL = La Rivista abruzzese di scienze e lettere RASLA = La Rivista abruzzese di scienze, lettere e arti Rationes rerum = Rationes rerum. Rivista di filologia e storia RCCM = Rivista di cultura classica e medievale RE = Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft REA = Revue des Études Anciennes REG = Revue des Études Grecques REL = Revue des Études Latines RGVV = Religionsgeschichtliche Versuche und Vorarbeiten Rend. Accad. Arch. Napoli = Rendiconti della Accademia di Archeologia, Lettere e Belle Arti di Napoli Rend. Accad. Lincei = Atti della Accademia Nazionale dei Lincei. Classe di Scienze morali, storiche e filologiche. Rendiconti Rend. Ist. Lomb. = Rendiconti dell’Istituto Lombardo. Classe di Lettere e Scienze Morali e Storiche Rend. Pontif. Accad. Arch. = Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di Archeologia RER = Revue des Études Roumenes Rev. Arch. = Revue Archéologique Rev. Arch. Narb. = Revue Archéologique de Narbonnaise Rev. Belge de Philol. et d’Hist. = Revue Belge de Philologie et d’Histoire Rev. Hist. de Droit Fr. et Étr. = Revue Historique de Droit Française et Étranger Rev. Intern. de Droits de l’Ant. = Revue Internationale de Droits de l’Antiquité Rev. Num. = Revue Numismatique Rev. Philol. = Revue de Philologie, de Littérature et d’Histoire Anciennes Revista Bistriei = Revista Bistriei. Un anuar de Complexul Muzeal Bistrita Nasaud Rhein. Mus. = Rheinisches Museum für Philologie Rhesis = Rhesis. International Journal of Linguistics, Philology and Literature RIGI = Rivista Indo-Greco-Italica di filologia, lingua, antichità RINASA = Rivista dell’Istituto Nazionale d’Archeologia e Storia dell’Arte Riv. abruzzese = Rivista abruzzese. Rassegna trimestrale di cultura Riv. Arch. = Rivista di Archeologia Riv. Arch. Como = Rivista archeologica dell’antica provincia e diocesi di Como Riv. Arch. Crist. = Rivista di Archeologia Cristiana Riv. Filol. = Rivista di Filologia e Istruzione Classica Riv. Stor. Ant. = Rivista di Storia Antica Riv. Stor. Antichità = Rivista Storica dell’Antichità Riv. Stor. Benedettina = Rivista Storica Benedettina Riv. Stor. Ital. = Rivista Storica Italiana Riv. Stud. Liguri = Rivista di Studi Liguri Riv. Stud. Pomp. = Rivista di Studi Pompeiani Riv. Top. Ant. = Rivista di Topografia Antica (Journal of Ancient Topography) RM = Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Römische Abteilung Roc. Hum. = Roczniki Humanistyczne Salternum = Salternum. Semestrale di informazione storica, culturale e archeologica a cura del Gruppo Archeologico Salernitano Samnium = Samnium. Rivista storica
PERIODICA SERIESQVE
CLXXVIII
Sandalion = Sandalion. Quaderni di cultura classica, cristiana e medievale Sc. Ant. = Scienze dell’antichità. Rivista del Dipartimento di Scienze Storiche Archeologiche e Antropologiche dell’Antichità «Sapienza» Università degli Studi di Roma Scripta antiqua = Scripta antiqua. Collection des éditions Ausonius Scriptorium = Scriptorium. Revue internationale des Études relatives aux manuscrits SEBarc = Sylloge Epigraphica Barcinonensis SEG = Supplementum Epigraphicum Graecum Seia = Seia. Quaderni di studi storico-archeologici dell’Antichità Serta antiqua = Serta antiqua e mediaevalia. Pubblicazione dell’Università degli Studi di Genova, Dipartimento di Scienze dell’Antichità e del Medioevo Sic. Gymn. = Siculorum Gymnasium Signifer = Signifer. Monografías y Estudios de Antigüedad Griega e Romana SL = Storia e Letteratura Slavery and Abolition = Slavery and Abolition. A Journal of Slave and Post-Slave Studies Soc. Scient. Fennica = Societas Scientiarum Fennica Soc. Scient. Fennica, Comment. Human. Litt. = Societas Scientiarum Fennica, Commentationes Humanarum Litterarum Spoletium = Spoletium. Rivista di arte storia cultura Stud. Ant. = Studi di Antichità Stud. Arch. = Studia Archaeologica Stud. Benev. = Studi Beneventani Stud. Class. Orient. = Studi Classici e Orientali Stud. Doc. Hist. Iuris = Studia et Documenta Historiae et Iuris Stud. Etr. = Studi Etruschi Stud. Ist. It. Stor. Ant. = Studi pubblicati dal [Reale] Istituto per la Storia Antica / Studi pubblicati dall’Istituto Italiano per la Storia Antica Stud. It. Filol. Class. = Studi Italiani di Filologia Classica Stud. Macer. = Studi Maceratesi Stud. Magr. = Studi Magrebini Stud. Merid. = Studi Meridionali Stud. Orient. Crist. = Studi sull’Oriente Cristano Stud. Phil. Valentina = Studia philologica Valentina Stud. Picen. = Studia Picena Stud. Ric. Matera = Siris. Studi e ricerche della Scuola di specializzazione in archeologia di Matera Stud. Rom. = Studi Romani Stud. Romagn. = Studi Romagnoli Stud. Saggi Ling. = Studi e Saggi Linguistici
CIL IX
Studi Ant. Crist. = Studi di antichità cristiana pubblicati a cura del Pontificio Istituto di Archeologia Cristiana Studi Miscellanei = Studi Miscellanei. Seminario di Archeologia e Storia dell’ Arte Grega e Romana dell’Università di Roma Suppl. Comm. Ateneo di Brescia = Supplemento ai Commentari dell’ Ateneo di Brescia Suppl. It. = Supplementa Italica. Nuova serie. TAPhA = Transactions of the American Philological Association Taras = Taras. Rivista di archeologia Temporis signa = Temporis signa. Archeologia della tarda antichità e del medioevo Testi e manuali = Testi e manuali per l’insegnamento universitario del Latino ThCRA = Thesaurus Cultus et Rituum Antiquorum ThLL = Thesaurus linguae Latinae Tituli = Tituli. Pubblicazioni di epigrafia e antichità greche e romane dell’Università di Roma – “La Sapienza” (postea “Sapienza” – Università di Roma) Topoi = Topoi Orient-Occident Tyche = Tyche. Beiträge zur alten Geschichte, Papyrologie und Epigraphik Urbana species = Urbana species. Vita e città nell’Italia e nell’Impero romano Veleia = Veleia. Revista de prehistoria, historia antigua, arqueología y filología clásicas Vestigia = Vestigia. Beiträge zur alten Geschichte Vesuviana = Vesuviana. An International Journal of Archaeological and Historical Studies on Pompeii and Herculaneum Vet. Christ. = Vetera Christianorum Vetera = Vetera. Ricerche di storia, epigrafia e antichità Vichiana = Vichiana. Rassegna internazionale di Studi filologici e storici WS = Wiener Studien. Zeitschrift für klassische Philologie und Patristik Xenia = Xenia. Semestrale di Antichità ZCP = Zeitschrift für celtische Philologie Zeitschr. d. Aach. Gesch. = Zeitschrift des Aachener Geschichtsvereins Zeitschr. d. Savigny-Stiftung, Rom. Abt. = Zeitschrift der SavignyStiftung für Rechtsgeschichte. Romanistische Abteilung Zetemata = Zetemata. Monographien zur Klassischen Altertumswissenschaft ZPE = Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik
EXPLICATIO NOTARVM Versuum paginarumque divisio 5
ab|c, abc | abc abc || abc
Versuum divisio (quae non indicatur hoc signo nisi in apparatu critico) Paginarum vel laterum monumenti divisio; litterarum quae non suo loco inscriptae sunt divisio
Litterae communes abc ABC
V abc +++ abc
Litterae planae lectionis ad verbum aut ad partem, quod quidem agnosci possit, verbi pertinentes Litterae interpretationis incertae planae prorsus lectionis, quae tamen in incerto sunt utrum ad initium verbi an ad medium an ad finem pertineant an ad verbum plus quam unum an alio quo modo intellegendae sint; praeterea saepe tituli male traditi et lectiones variae maiusculis redduntur Littera V typo maiusculo reddita, si incertum est quo modo phonetice explicanda sit Litterae ita laesae ut certius extra tituli contextum agnosci non possint Vestigia litterarum ita corruptarum, ut nullo modo agnosci possint; pro littera quaque ponitur singula crux Litterae quae a prioribus lectae descriptae postea perierunt vel nunc latent
Litterarum formae notabiliores á, é, í, ó, ú ì abc, V ab, abc
Vocales apicibus notatae I longa Litterae et notae numerorum lineis supra ductis notatae Litterae conexae (unaquaeque littera, quae cum sequenti coniuncta est nexu, notatur accentu circumflexo superposito)
Litterae erasae 5abc6, 5ABC6, 5abc6 5[abc]6 5[…]6, 5[-5?-]6, 5[- - -]6 5[- - - - - -]6 5- - - - - -6
Litterae antiquitus erasae, quae nihilominus aut plane aut probabiliter leguntur Litterae antiquitus erasae, quas editor supplevit Litterae antiquitus erasae, quarum numerus aut certius aut minus certe aut nullo modo computari potest Lacuna unius integri versus erasi Lacuna integrorum versuum erasorum, quorum numerus incertus est
Litterae in litura scriptae Litterae in litura scriptae non indicantur notis, si sunt tituli recentioris, qui loco antiquioris exsculpti incisus est.
3abc4, 3ABC4, 3abc4
Litterae loco alterarum erasarum insculptae, quae aut plane aut probabiliter leguntur
Additamenta antiqua `abc´
Additamentum antiquum ad textum corrigendum aut supplendum
Litterae deperditae [abc]
Litterae fortuito superficiei damno aut fractura omnino deperditae, quas editor supplevit
EXPLICATIO NOTARVM
CLXXX
CIL IX
[abc-]
Litterae deperditae et suppletae ut supra, forma quidem declinationis aut coniugationis incerta; nota ponitur etiam, si stirps quidem verbi certa, verbum autem ex ea stirpe derivatum incertum est, praeterea, si ignotum est, quot litterae verbi perscriptae fuerint [-5?-], [- - -] Litterae omnino deperditae ut supra, quas editor non supplevit quarumque numerus aut coniectura tantum aut nullo modo computari potest [- - - - - -] Lacuna unius integri versus -----Lacuna integrorum versuum, quorum numerus incertus est [-?], [- - -?], [- - - - - -?], 5[- - - - - -?]6, - - - - - -?, 5- - - - - -?6 Incertum sintne litterae fortuito superficiei damno aut fractura deperditae
Litterae ab editore expunctae, adiectae, correctae {abc}
(a)bc, a(b)c, ab(c) 7abc8
Litterae errore adiectae, quas editor expunxit Litterae errore omissae, quas editor adiecit Litterae e consuetudinibus quibusdam orthographicis phoneticis omissae, quas editor adiecit Litterae, quas editor correxit
Verba breviata, notae, verba subaudita, inscriptiones non finitae a(bc)
a(bc-)
a(- - -) A(- - -) 1abc2 1Manius2 1crux2 ,
Verbum non perscriptum, quod editor solvit; nota ponitur etiam, si litterae ex consuetudine quadam omissae ab editore adiectae vel insertae sunt Verbum non perscriptum quod editor solvit ut supra, forma quidem declinationis aut coniugationis incerta; nota ponitur etiam, si stirps quidem verbi certa, verbum autem ex ea stirpe derivatum incertum est Verbum non perscriptum, quod certe solvi non potest Nomen (in titulo ineunte: nomen aut verbum) non perscriptum, quod certe solvi non potest. Verbum ab editore loco litterae inversae aut notae in inscriptione positae inductum M’. i. e. Manius Imago inscriptioni inserta vel adiecta, quam editor verbo uno verbisve compluribus descripsit Inscriptio non ad finem perducta
Interpunctio AkBkC
Interpunctio inter singulas aut litteras aut syllabas aut verba posita
Aliae notae editoris (!) (vac. 3), (vac. 3?), (vac.)
Nota editoris ut lector attento animo aliquid perpendat Tractus versus qui non inscripti fuisse videntur quorumque amplitudo, numero litterarum expressa, certius aut minus certe aut nullo modo computari potest (quae res non adnotatur nisi maioris momenti videtur) H. Krummrey
PARS TERTIA: MARRVCINI LXVI. TEATE MARRVCINORVM (Chieti p. 16*. 282. 677). Tribus Arnensis 321* De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247; eund., Tradizione manoscritta n. 30. Exemplum repetivit De Laurentiis, Iscrizioni 276 n. 1, qui titulum falsum recte iudicat. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 97 (= eund., Abruzzo e Molise I 245). 322* De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247; eund., Tradizione manoscritta n. 29. Exemplum repetivit De Laurentiis, Iscrizioni 276 n. 2, qui titulum falsum recte iudicat. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 97 (= eund., Abruzzo e Molise I 245). 323* De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247; eund., Tradizione manoscritta n. 29. Exemplum repetiverunt Zecca, Manuale 39 n. 4. 270, qui utrum sit titulus fictus an genuinus non iudicat; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. VII; De Laurentiis, Iscrizioni 277 n. 3, qui titulum falsum recte iudicat. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 97 (= eund., Abruzzo e Molise I 245). 324* De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt Zecca, Manuale 39 n. 3. 269–270, qui utrum sit titulus fictus an genuinus non iudicat; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. VIII; De Laurentiis, Iscrizioni 277–278 n. 4, qui titulum falsum recte iudicat. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 97 (= eund., Abruzzo e Molise I 245–246). 4 VVI DON De Laurentiis. 325* De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt Zecca, Manuale 38 n. 1. 269, qui utrum sit titulus fictus an genuinus non iudicat; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. VI; De Laurentiis, Iscrizioni 277–278 n. 5, qui titulum falsum recte iudicat. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 97 (= eund., Abruzzo e Molise I 245). 326* De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetivit De Laurentiis, Iscrizioni 282–283 n. 12, qui titulum falsum recte iudicat; ambiguum responsum dat Zecca, Turri Valignani 6–7. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153 ad tit. p. 282 Exemplum a Mommsen laudatum repetiverunt Vetter, Handbuch 219; A. Degrassi, I2 3261 (im. phot. tab. 85 fig. 5 ex Del Ponte, Riproduzioni deprompta); Rix, Sabellische Texte MV4; Imagines Italicae I 236, Marrucini / TEATE MARRVCINORVM 5 cum im. del. ex Del Ponte repetita, ubi aliam bibliographiam invenies. 3012 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247; A. Lorenzetti, Misc. Bibl. Ap. Vat. 14, 2007, 351. Exemplum repetiverunt De Chiara, Origini 25; Zecca, Manuale 67; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. XVIII tantum; Bindi, Monumenti 628; De Laurentiis, Iscrizioni 28–85 n. 1; Zecca,
Scavi II 37–41; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3488; Buonocore, in Fonti latine e greche I 397 n. 1; Lorenzetti, Studio 170–171 n. 8; Buonocore, in Dediche sacre 263 n. 59. – Cf. Holstenius, ms. I f. 271r; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153 ad tit.; eund., in Chieti 187; E. Fabbricotti, in Teate antiqua 48. 61; Buonocore, Epigraphica 60, 1998, 51; eund., Suppl. It. 22, 2004, 85 ad tit.; eund., in Epigrafia 2006 571; eund., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 319. Inter titulos regionis quartae vide tit. Saepini repertum n. 2440 dicatum [Genio] munic[ipi S]aepinatium [cf. Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 221]; de titulis Genio coloniae vel municipii dicatis cf. I. Gradel, Anal. Rom. Inst. Dan. 20, 1992, 57. De re universa etiam vide F. Cenerini, Atti Mem. Bologna s. 9°, 44, 1993, 159–173. Ex eo, quod Baroncini (ad tit. p. 282) scripsit longae inscriptionis antiquitate corrosae principium grandioribus apicibus exaratum (etiam cf. vocalem tertiam vocabuli municipi longam, de qua vide W. Weissbrodt, Philologus 43, 1884, 452), nihil impedit, quominus tit. saec. I p. C. n. esse videatur. 3013 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 87 n. 4; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3756; Buonocore, in Fonti latine e greche I 398 n. 2; id., in Dediche sacre 263 n. 60. – Cf. A. von Domaszewski, Philologus 61, 1902, 11; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153 ad tit.; eund., in Chieti 188; G. Firpo, in Teate antiqua 41. 46; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 85 ad tit.; G. Camodeca, Oebalus n. s., 2, 2007, 223. 1 OPTATV male De Laurentiis. Titulos Silvano sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 227– 228 (= id., Abruzzo e Molise I 157–158). De deo Silvano inter al. etiam vide P. Dorcey, ZPE 79, 1989, 293–295; eund., Silvanus passim; S. Panciera, in Studia Georgi Mihailov 347–362 (= eund., Epigrafi I 421–437); A. Buonopane, Atti Accad. Rov. Agiati s. 7°, 9A, 249, 1999, 314–320; C. Zaccaria, in Miscellanea Lidio Gasperini 1098–1116; F. Cenerini, in Varia epigraphica 139–153; P. Kragelund, ZPE 56, 2005, 211–224. Ex eo, quod litterae, ut tradunt Mommsen et Dressel, qui titulum inspexerunt, aevi labentis viderentur, saec. III p. C. n. tribuerim. 3014 = ILS 4137. Tabula ex lapide calcareo supra fracta in fronte levigata, a tergo in usum posteriorem recte scissa (52) x 66 x 35/15. Litt. actuariae magna ex parte deperditae 5,5–3,7. Puncta in formam circuli signata. Titulus, qui interierat iam a. 1750, in lucem Teate denuo rediit saec. XIX ex. in effossionibus ad aedes gentis Obletter reficiendas institutis. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9123; iam A. T. 389; cf. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 170), ubi a. 1979 contuli. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24874. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002201).
ADDENDA ET CORRIGENDA De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247; A. Lorenzetti, Misc. Bibl. Ap. Vat. 14, 2007, 353. Exemplum repetiverunt G. Amati, Giorn. arcadico 35, 1827, 69 n. 2; S. Del Giudice, Memorie istoriche 89–90; Zecca, Manuale 270; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. XVII; De Laurentiis, Iscrizioni 88–94 n. 5; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3554; Duthoy, Taurobolium 29 n. 52; CCCA IV 69 n. 17; Buonocore, in Fonti latine e greche I 398 n. 3; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 51 n. 15 (etiam cf. p. 29); Lorenzetti, Studio 181–182 n. 20; Buonocore, in Dediche sacre 263 n. 62. – Cf. Holstenius, ms. I f. 274r; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153 ad tit.; eund., in Chieti 188; G. Firpo, in Teate antiqua 41. 46; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 85 ad tit.; eund., in Epigrafia 2006 572; eund., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 319; A. Di Meo, Veleia 30, 2013, 40 n. 12; L. A. Curchin, Epigraphica 78, 2016, 61–62 n. 28.
Errores Del Giudice et Del Ponte sprevi. – Titulus sic nunc legendus: Pro salute | Imp(eratoris) 5Maxi[min]i6 Aug(usti) et | 5M[aximi]6 Caes(aris) | taurobolium mo|vit Petronius Ma|rcellus sacerd(os) | de suo. De nomine Petronii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 476. De taurobolio vide Duthoy l. l. passim. Nunc etiam A. M. Corda et al., Epigraphica 80, 2018, 328–329 cum alia bibliographia. Tabula dedicata est inter a. 236 in. p. C. n., cum Maximus Caesar est appellatus (cf. Kienast, Kaisertabelle6 178), et ver a. 238, cum Maximinus Maximusque occisi sunt. 3015 = ILS 4138. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247; A. Lorenzetti, Misc. Bibl. Ap. Vat. 14, 2007, 353. Exemplum repetiverunt G. Amati, Giorn. arcadico 35, 1827, 69 n. 1; De Chiara, Origini 15–19; S. Del Giudice, Memorie istoriche 89–91; Zecca, Manuale 67. 265–266; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. XIV; De Laurentiis, Iscrizioni 94–96 n. 6; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3555; Duthoy, Taurobolium 29 n. 53; CCCA IV 69 n. 173; Buonocore, in Fonti latine e greche I 398 n. 4; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 51 n. 16 (etiam cf. p. 29); Lorenzetti, Studio 182 n. 21; Buonocore, in Dediche sacre 263 n. 63. – Cf. Holstenius, ms. I f. 274r; Manni, Storia dei municipi 178–179; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153 ad tit.; eund., Misc. Greca e Romana 10, 1986, 259; eund., in Chieti 187. 188; G. Firpo, in Teate antiqua 41. 46; E. Fabbricotti, ibid. 48. 61; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 85 ad tit.; eund., in Epigrafia 2006 572; eund., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 319; eund., Epigraphica
1268
REGIO IV 75, 2013, 342; eund., in Valle di Comino IX 30; A. Di Meo, Veleia 30, 2013, 41 n. 13; L. A. Curchin, Epigraphica 78, 2016, 61–62 n. 28. 4 ex. VIRAL male Zecca. Nota annum esse significatum per quattuorviros iure dicundo (de formula IIIIvir(is) Primo et Iusto etiam vide Cristofori, Non arma virumque2 318–319). Petronius Marcellus idem ac Petronius Marcellus, qui titulum supra memoratum Maximino Augusto et Maximo Caesari dicatum esse videtur; inde titulus dedicatus d. 26 m. Nov. a. 235–238. 3016 Vide infra n. 6976. 3017 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt Zecca, Nuove scoperte 8–10; De Laurentiis, Iscrizioni 110–111 n. 16; Buonocore, in Fonti latine e greche I 398 n. 6; A. Antonucci – G. Obletter, in Teate antiqua 105. – Cf. Lanzellotti, Della vita 57; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153 ad tit.; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 145; E. Fabbricotti, in Teate antiqua 55. 62; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 85–86 ad tit.; eund., in Asinio Pollione 22–23. 31 cum im. del. fig. 1a. Nominatur, ut constat, Ser. Asinius Celer cos. suff. a. 38 p. C. n. Galli filius a Claudio prior occisus, de quo vide E. Groag, PIR2 A 1225 et J. H. Oliver, AJPh 68, 1947, 147–148. De gente Asinia a Teate Marrucinorum oriunda, ex qua consul primus fuit C. Asinius Pollio ille a. 40 a. C. n. (cf. E. Groag, PIR2 A 1241; etiam inter al. vide G. Zecchini, in ANRW II, 30, 2, Berlin – New York 1982, 1265– 1296; M. Pavan – M. Della Corte, in EV IV, Firenze 1988, 172–177; G. Firpo, in Asinio Pollione 5–18; R. Scarcia, ibid. 43–95; Caballos Rufino, Bronce de Osuna 338–362), vide V. Cianfarani, in Atti del VII Congresso Internazionale di Archeologia Classica II, Roma 1961, 295–313; M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 66–70; Wiseman, New Men 215 n. 48–50; M. R. Torelli, Athenaeum 51, 1973, 347; Buonocore, Misc. Greca e Romana 7, 1980, 433; Vogel-Weidemann, Statthalter 298–304; Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 186 cum stemmate p. 187; Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes 124–129; Buonocore, in Chieti 188; eund., in Gentes et Principes 15; Alföldy, Epigrafia augustea 125–143; A. Campanelli, in N. Christie (Ed.), Papers of the 5th Conference of Italian Archaeology (Oxford Monograph 41), Oxford 1995, 496; Buonocore, Abruzzo 32/35, 1994/97, 319; A. R. Staffa, BCAR 98, 1997, 195; F. Coarelli, in Élites municipales 144. Etiam cf. tit. a. 17 a. C. n. AE 1988, 20–21 (de quo vide Forni, Tribù A1137; Buonocore, in Tribù romane 38). Teate etiam nominantur Cnaeus Asinius Celer (tit. n. 7000 v. 2) et Marcus Asinius Secundus (tit. n. 6998 v. 23). Ex eo, quod Ser. Asinius Gallus circ. a. 47 occisus est, cum Asinius Gallus eius frater a. 46 in Claudium coniuravit et in exilium eiectus est, tit. dedicari videtur ante a. 46 vel a. 54, cum Claudius est defunctus, vel paulo post. 3018 (cf. p. 677) = ILS 5761. Tabula marmorea ex duabus partibus inter se coniunctis composita marginibus imminuta a tergo scabra 61 x 91 x 11. Area titulo inscribendo destinata excavata paululum levigata cymatio inverso cincta 45 x 72,5. Litt. affabre insculptae 4,5–1,9 (litt. v. 1 inter lineas ad delineandum ductas incisae). Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9097; iam A. T. 100; cf. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 170), ubi a. 1979 contuli. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24844. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002199). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 104–110 n. 15; De Ruggiero –
LXVI. TEATE MARRVCINORVM Vaglieri, Sylloge epigraphica 4140; Rockwell, Private Baustiftungen 65 n. 504; Scenna, Archeologia teatina 189; Buonocore, in Fonti latine e greche I 398 n. 7; E. Fabbricotti, in Teate antiqua 55; A. Antonucci – G. Obletter, ibid. 88. 106; S. Mratschek-Halfmann, Divites et praepotentes. Reichtum und soziale Stellung in der Literatur der Prinzipatzeit, Stuttgart 1993, 282 n. 55; Buonocore, in Asinio Pollione 22–24 (etiam cf. p. 31) cum im. del. fig. 1b; Fusco, Gestione delle acque 116–117 n. 22 (etiam cf. p. 47. 50); Engfer, Private Munifizenz 175–176 n. 264 (etiam cf. p. 138. 151). – Cf. Zecca, Topografia, 106 adn. 1; L. Zotti, L’acqua della Maiella a Chieti. Ricordi patrii. Strenna per l’inaugurazione dell’acquedotto chietino, Chieti 1891, 24–27; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153– 154 ad tit.; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 143; Buonocore, Misc. Greca e Romana 10, 1986, 259 (= eund., Abruzzo e Molise II 583); G. Firpo, in Chieti 181; Buonocore, ibid. 190; G. Firpo, in Teate antiqua 41. 43. 45. 46; P. Zovanello, in Utilitas necessaria 114; S. Agostini – A. Campanelli, Bollettino di archeologia subacquea 2/3, 1995/96, 212; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 86 ad tit.; eund., in Donna e vita cittadina 533; S. Segenni, in Quotidien municipal 222; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 52. De munificentia Dusmiae M. f. Numisillae, quae nomine suo et Lucii Trebii Secundi viri sui aquam, quae a Caio Asinio Gallo perducta interciderat, repetitam a capite adiecta structura specus et puteorum novis bracchis ampliatam sua pecunia reduxit (etiam cf. infra tit. Peltuinatem n. 7530), praesertim vide Frank, Economic Survey V 124 n. 42; M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 65; M. Corbier, REL 62, 1984, 252; eand., in Sestinum 180; E. Thomas – Chr. Witschel, PBSR 60, 1992, 145; G. C. Fagan, ibid. 64, 1996, 84; A. Saastamoinen, in L’Africa Romana 16, Roma 2006, 1919; Hemelrijk, Hidden Lives 463. De locutione ex. gr. (in) nomine alicuius vide A. Saastamoinen, in L’Africa Romana 19, Roma 2012, 2110. De vocabulo specus inter al. vide C. Pietrangeli, Epigraphica 7, 1945, 66. De Asiniis Teatinis cf. supra tit. praecedentem. Caius Asinius Gallus omnino est Caii Asinii Pollionis filius consul a. 8 a. C. n. (E. Groag, PIR2 A 1229; cf. A. B. Bosworth, AJAH 2, 1977, 173–192; M. Pani, Riv. Filol. 107, 1979, 147–156; cf. item L. A. Curchin, The Ancient History Bulletin 2, 1988, 143–144 [cf. AE 1989, 432]). Marcii Dusmii et Lucii Trebii redeunt in titulis Teatinis (n. 6317. n. 6999 v. 9; etiam cf. tit. n. 7001 v. 8, ubi habes Dusmium Figulum Caii filium, tit. n. 6984, ubi Dusmia Lucii liberta Antusa memorata, et tit. n. 7007, ubi Dusmia Nothis nominata). Litterae prioris partis saec. I p. C. n. esse sane videntur. 3019 = ILS 1377. Epistylium marmoreum fissuris undique laesum. Exstat Chieti muro cuidam exteriori affixum aedis secundae loco edito in platea q. d. Vico sitae, ubi quatenus potui a. 1979 contuli (cf. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 170). Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26725. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002200). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247; eund., in Corsignani 100; A. Lorenzetti, Misc. Bibl. Ap. Vat. 14, 2007, 350. Exemplum repetiverunt De Chiara, Origini 19–24; S. Del Giudice, Memorie istoriche 33. 75; Zecca, Manuale 67. 261; id., L’Aterno 2, 103, 1870, 1–2; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. XIX; De Laurentiis, Iscrizioni 85–95 n. 2; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3770; V. Zecca, RASLA 29, 1914, 396–409 (= id., Il tempio di San Paolo in Chieti, Teramo 1914, 7–20); P. Marconi, Le vie d’Italia 40, 1934, 496–497; Buonocore, in Fonti latine e greche I 399 n. 8; E. Fabbricotti, in Teate antiqua 49; Lorenzetti,
1269
ADDENDA ET CORRIGENDA Studio 166–167 n. 4; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 122 n. 34; Engfer, Private Munifizenz 176 n. 265 (etiam cf. p. 116). – Cf. Holstenius, ms. I f. 270r; D. Scenna, Il Popolo di Roma. Cronache degli Abruzzi 21 maggio 1935, 5; eund., La Tribuna. Corriere di Pescara 12 novembre 1937, 4; F. Verlengia, Il Popolo di Roma. Cronache degli Abruzzi 19 novembre 1938, 6; M. Cagiano De Azevedo, Mem. Pontif. Accad. Arch. s. 5°, 1, 1940, 22–23; Sirago, L’Italia agraria 5; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 154 ad tit.; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 145. 148; Buonocore, Misc. Greca e Romana 10, 1986, 259 259 (= eund., Abruzzo e Molise II 583); G. Iaculli, in Chieti 144; Buonocore, ibid. 189. 190; G. Firpo, in Teate antiqua 43. 46; E. Fabbricotti, ibid. 49. 55. 61. 62; Fishwick, Imperial Cult II 233; Höbenreich, Annona 100; A. R. Staffa, BCAR 98, 1997, 195; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 86 ad tit.; eund., in Donna e vita cittadina 532–533; A. Álvarez Melero, in De Roma a las provincias 147. 154 n. 6; Hemelrijk, Hidden Lives 447; M. Flexenhar III, Tyche 31, 2016, 146.
2 ELVIDIA male Del Giudice et Zecca, Manuale 67; C P pro C F haud recte Del Giudice l. l. 33. De Helvidiis Teatinis cf. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 173; de M. Vettio Marcello procuratore Augustorum inter al. vide D. Lazarides, Arch. Ephem. 1953/54, 235– 244; J. Robert – L. Robert, REG 69, 1956, 139–140 n. 162; AE 1957, 23; SEG 1959, 415; Pflaum, Carrières Suppl. 11–13 n. 30 A; F. Coarelli, in Élites municipales 145; Thomasson, Laterculi I 22, col. 162 n. 7; Fishwick, Imperial Cult II 2, 233; Demougin, L’ordre équestre 597. 660. 738. 744. 841; eand., Prosopographie 500–501 n. 603; A. Magioncalda, in L’ordre équestre 427. 442; K. Wachtel – J. Heinrichs, PIR2 V 477. Eius uxor Helvidia Priscilla (E. Groag (†) – A. Stein (†), PIR2 H 62; Álvarez Melero, Matronae equestres 254. 275. 276), quacum duas habuit filias, fuit soror Helvidii Prisci praetoris a. 70 p. C. n. (E. Groag (†) – A. Stein (†), PIR2 H 59). Ut iam Mommsen in commentario supra sub tit. recte est suspicatus, “procurator Augustorum cum possit esse qui procurat Augusto et Augustae, fortasse item qui pluribus imperatoribus deinceps procuravit, ipsius Marcelli, cuius Plinius [scil. nat. hist. 2, 83. 199; 17, 25. 245, ubi memorantur praedia Vettii Marcelli equitis Romani res Neronis procurantis] meminit, titulus esse potest”. Inde inter a. 41 et 68 p. C. n. tribuerim, cui tempori litterarum forma sane congruit. 3020 (cf. p. 677) Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt De Chiara, Origini 25–26; Zecca, Manuale 260; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. V tantum; De Laurentiis, Iscrizioni 127 n. 22; Buonocore, in Fonti latine e greche I 399 n. 9. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 154 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 86 ad tit. 1 [- - - Ti(berio) Claudio] Caisare suppleverim; Caisare pro Caesare; Caesare male Del Ponte; Caesari Augusto, – questori haud recte De Chiara. – 3 in lacuna fortasse mater vel sim. Ex eo, quod forma Caisar pro Caesar legitur in titulis nonnullis Claudii, nihil impedit, quominus inter a. 41 et 54 p. C. n. titulus tribuatur. 3021 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985),
ADDENDA ET CORRIGENDA 247. Exemplum repetiverunt De Chiara, Origini 24–25; S. Del Giudice, Memorie istoriche 80; Zecca, Manuale 268; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. XI tantum; De Laurentiis, Iscrizioni 129–130 n. 24; Buonocore, in Fonti latine e greche I 399 n. 10; Redaelli, Veterani 68. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 154 ad tit.; eund., in Chieti 189; Todisco, Veterani 67–68 n. 41*; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 86 ad tit. 2 Severiane pro Severianae (etiam cf. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 116). – 3 Caelius Tacitus Dressel supra ad tit.; C(aius) Aelius Tacitus non excludit F. Broilo apud Todisco, Veterani, l. l. 68 adn. 43; res autem incerta manet. De nomine gentilicio Naevii fusius disseruit M. Lilli, Anal. Rom. Inst. Dan. 34, 2009, 48–49. De veterano etiam vide Todisco, l. l. Ex eo, quod veteranus praenomine caret et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis, si recte traditur, scripta saec. II ex. vel potius III in. p. C. n. tribuerim. 3022 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247; A. Lorenzetti, Misc. Bibl. Ap. Vat. 14, 2007, 348. 352. Exemplum repetiverunt S. Del Giudice, Memorie istoriche 24. 45. 93; Destephanis, ms. f. 177r cum im. del.; Zecca, Manuale 66. 266; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. XIII; De Laurentiis, Iscrizioni 128–129 n. 23; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3788; Buonocore, in Fonti latine e greche I 399 n. 11; Lorenzetti, Studio 162–163 n. 1; Natale, Fossacesia 93. – Cf. Holstenius, ms. I f. 266v. 271v; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 154–155 ad tit.; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 143; Buonocore, in Chieti 187; eund., Suppl. It. 22, 2004, 86 ad tit.; eund., in Epigrafia 2006 572–573; eund., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 319. Errores Del Giudice et Zecca omisi. – 4 GAESIVS Destephanis; litterae singulares P C mea sententia solvendae p(atrono) c(ivitatis); mecum consentit G. Firpo, in Teate antiqua 41. 46 (cf. eund., in Fonti latine e greche, l. l. 392); contra vide Mommsen, qui ad p. 282 sic scribit: “Res publica municipii formam habuit, sed postea, tertio saeculo opinor, coloniae ius impetravit” (etiam cf. p. 785; adde Nissen, Italische Landeskunde 444; H. Philipp, RE IX 1, 1934, col. 101); p(atrono) c(oloniae) adhuc E. Fabbricotti, in Chieti 134 et in Teate antiqua 48. 61; M. G. Granino Cecere, in L’ordre équestre 169 anceps manet; etiam cf. G. Camodeca, in Praxis municipale 225 adn. 19. Lucius Caesius Marcellus fuit Laurens Lavinas (de quo sacerdotio vide Castagnoli, Lavinium I 76; C. Saulnier, Latomus 43, 1984, 517–533; Granino Cecere, l. l. 168) et patronus civitatis Teatinorum (de patrono vide Harmand, Le patronat 276; Engesser, Stadtpatronat 217 n. 932; R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86 140 n. 84; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 270). De nomine Caesii vide Natale, l. l. Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis ut traditur scripta et ex locutionibus adhibitis temporis spatio inter saec. II ex. p. C. n. et saec. III in. comprehenso titulus tribuendus esse videtur. 3023 Stela ex lapide calcario in angulis superioribus fracta anaglypho fastigii triangularis instar, in quo imago rosae et in utroque latere effigies delphini insculptae, ornata (in angulo superiore dextro exstat vestigium acroterii floralis), in fronte et a tergo levigata 110 x 76 x 26. In latere sinistro insculpta imago viri sedentis. Area titulo inscribendo destinata excavata fissuris autem nonnullis locis laesa cymatio inverso cincta 69 x 56,5. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre insculptae 7–2,6. Puncta triangularia. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n.
1270
REGIO IV 9136; iam A. T. 402; cf. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 170), ubi a. 1979 contuli. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24894. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002204). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt S. Del Giudice, Memorie istoriche 43; Zecca, Manuale 66; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. XII; De Laurentiis, Iscrizioni 122–127 n. 21; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4139; Buonocore, in Fonti latine e greche I 399 n. 12; Lorenzetti, Studio 171–172 n. 9 cum im. phot. – Cf. Mommsen, Staatsrecht3 III, 536 adn. 2; Kubitschek, Imperium 51; M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 69; S. Demougin, Anc. Soc. 6, 1975, 144; Eder, Servitus publica 112; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 155 ad tit.; eund., in Chieti 187. 188; G. Firpo, in Teate antiqua 41. 46; E. Fabbricotti, ibid. 49. 61; M. Silvestrini, in Élites municipales 437. 450. 453; Forni, Tribù M29; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 86 ad tit.; eund., in Tribù romane 38; eund., in Asinio Pollione 226 cum im. del. fig. 5; L. Vandervoorde, Mnemosyne 70, 2017, 827–828. Errores Del Giudice, Del Ponte et Zecca sprevi. – 6 vivos pro vivus (etiam cf. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 138). Lucius Mamilius L. f. Arnensis Modestus, in v. 4–5 nominatus, fuit selectus et decurio Teatinorum (de decurione etiam vide H. Mouritsen, Chiron 28, 1998, 242): ut iam Demougin, l. l. recte demostravit, cum qua J. Linderski, JRA 3, 1990, 318 quoque consentit, in hac inscriptione verbum selectus designat non iudicem selectum ex quinque decuriis, ut Mommsen supra p. 762 col. b interpretari conatus est, quem ego quoque eram secutus, sed officium aliunde ignotum, quo in municipio Teatino Mamilius Modestus est functus. Seviros Augustales, una cum seviris vel Augustalibus, saepius in titulis Teatinis memoratos recensui in ZPE 108, 1995, 137 (= id., Abruzzo e Molise I 96). Alii Lucii Mamilii redeunt tit. n. 7000 v. 22, 30; de Mamiliis Teatinis vide Buonocore, Misc. Greca e Romana 7, 1980, 436; eund., ibid. 10, 1986, 258; infra ad tit. n. 3027. 6998 v. 14. 7000 v. 10; etiam cf. tit. illum a. 19 p. C. n. AE 1978, 145 (de quo vide C. Ricci, Gladiatori e attori nella Roma giulioclaudia. Studi sul senatoconsulto di Larino (Studi e ricerche), Milano 2006; etiam cf. Buonocore, in Ex adversis fortior resurgo 32–33), ubi laudatur M. Asinius Curti f. Arn(ensis) Mamilianus. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 3024 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt S. Del Giudice, Memorie istoriche 44; Zecca, Manuale 34–35. 270–271; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. II; De Laurentiis, Iscrizioni 118–120 n. 19; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4135; Buonocore, in Fonti latine e greche I 399 n. 13; Lorenzetti, Studio 172 n. 10. – Cf. Kubitschek, Imperium 51; M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 66; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 155 ad tit.; eund., Misc. Greca e Romana 10, 1986, 259; Aubert, Business Managers 259; Buonocore, in Chieti 187; E. Fabbricotti, in Teate antiqua 48. 61; Forni, Tribù N69; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 86 ad tit.; eund., in Epigrafia 2006 572; eund., in Tribù romane 38. 2 NINIO male Zecca p. 270. – 5 ex. P omisit Del Ponte. De Ninniis Teatinis vide Buonocore, Misc. Greca e Romana 10, 1986, 258. De re universa vide U. Soldovieri, Arctos 51, 2017, 139–142. Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis ut traditur scripta saec. II p. C. n. saltem tribuerim.
LXVI. TEATE MARRVCINORVM 3025 Desideratur. – Fuit cippus, ut videtur, in latere sinistro urceo, in dextro patera ornatus. Area titulo inscribendo destinata in formam tabulae ansatae redacta videtur (cf. infra Del Ponte). – Cf. im. del. in ACE sub n. (inv. n. PH0002205). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt Zecca, Manuale 39. 269; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. XI tantum; De Laurentiis, Iscrizioni 120–121 n. 20; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4136; Buonocore, in Fonti latine e greche I 400 n. 14; id., Epigrafia anfiteatrale 40– 41 n. 16 cum im. del. ex Del Ponte sumpta; Fora, Munera gladiatoria 151 n. 167; Bonkoffsky, Curatores II, 31 n. I.105; Ciabarra, Anfiteatri 215–216 n. 11.3.1 cum im. del. 183 (e Buonocore); Buonocore, in Curae cittadine 102 n. 6 (etiam cf. p. 97–98. 118). – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 155 ad tit.; eund., Misc. Greca e Romana 10, 1986, 259; eund., in Chieti 187. 188; G. Firpo, in Teate antiqua 41. 46; E. Fabbricotti, ibid. 48. 61; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 86 ad tit.; eund., in Epigrafia 2006 572; eund., in Ex adversis fortior resurgo 34; E. Melchor Gil, Riv. Stor. Ant. 43, 2013, 138. 5 publi[c]i Bonkoffsky nescio qua causa. De officio curatoris muneris publici gladiatorii praeter Ville, Gladiature en Occident 193–200 (ubi ad p. 194 titulus Teatinus memoratur) vide P. Sabbatini Tumolesi, Riv. Filol. 112, 1984, 104; eand., BCAR 89, 1984, 31; Gregori, Epigrafia anfiteatrale 108; Buonocore, Epigrafia anfiteatrale 142–143; Fora, l. l. 74–76. Ex eo, quod officium curatoris muneris publici nominatur, saec. II p. C. n. esse videtur. 3026 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 140 n. 31; Buonocore, in Fonti latine e greche I 400 n. 15. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 155 ad tit.; eund., in Chieti 187; G. Firpo, in Teate antiqua 41. 46; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 86 ad tit. Supplementa incerta manent. Saec. I p. C. n. esse videtur. 3027 = ILS 7546. Stela ex lapide calcario marginibus imminuta in utroque latere scalpro dentato dolata a tergo scabra in fronte nonnullis locis fissuris laesa 127 x 46 x 21. In facie sursum directa recessus ad figendum excavati. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio verso cincta praeter in margine inferiore 84 x 35,5 Litt. 7,5/5,5. Puncta triangularia (post vocabulum v. 4 sutori et inter vocabula v. 7 Q. et Avidius puncta in formam hederae enotavi). Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9126; iam A. T. 386; cf. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 170), ubi a. 1979 contuli. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24878. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002206). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt V. Zecca, RASLA 12, 1897, 103–104 (= id., Scavi I 9–10); De Laurentiis, Iscrizioni 140–141 n. 32; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4222; Buonocore, in Fonti latine e greche I 400 n. 16. – Cf. M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 69; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 155 ad tit.; eund., Stud. Class. Orient. 36, 1986, 282; R. Salvia Del Rosario, in Chieti 148; Buonocore, ibid. 191; eund., Suppl. It. 22, 2004, 86–87 ad tit. De Mamiliis Teatinis cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 7, 1980, 436 et supra tit. n. 3023. De officio sutoris institoris caligarii inter al. vide L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 70–71; E. M. Staerman, Dial. Hist. Anc. 2, 1976, 12; Buonocore, Stud. Class. Orient. 36, 1986, 282 (= eund., Abruzzo e Molise I 63); H. von Petrikovits, in
1271
ADDENDA ET CORRIGENDA Handwerk 88. 100. 115–116; eund., ZPE 43, 1981, 298. 304. 305. 306; Aubert, Business Managers 30. 444 n. A2. 469; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 41. 44; Chioffi, Caro 134; G. Iaculli, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 457. Ex litterarum forma saec. II in. p. C. n. tribuerim. 3028 = ILS 7367. Stela ex lapide calcario in angulis imminuta anaglypho fastigii triangularis instar praedita supra fracta, infra in usum posteriorem recte scissa, in fronte et ab utroque latere scalpro dentato dolata a tergo scabra (61) x 39 x 18. Area titulo inscribendo destinata excavata supra cymatio inverso a sinistra et a dextra fascia continua cincta (67) x 23. Litt. ad actuarias transgredientes minus accurate insculptae 5,3–2,5. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9121; iam A. T. 378; cf. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 170), ubi a. 1979 contuli. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24871. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002207). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt G. Amati, Giorn. arcadico 35, 1827, 73 n. 4; De Laurentiis, Iscrizioni 141–142 n. 33; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4233; G. Pannella, RASLA 26, 1911, 616; Buonocore, in Fonti latine e greche I 400 n. 17; id., in Scritti Salvatore Alessandrì 42 n. 2. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 155–156 ad tit.; eund., Stud. Class. Orient. 36, 1986, 282; eund., in Chieti 190; eund., Abruzzo 32/35, 1994/1997, 319; eund., Suppl. It. 22, 2004, 87 ad tit.; Diosono, Collegia 55; T. J. Chiusi, in Handwörterbuch III col. 3213. Errores Amati omisi. – 5–7 locutio quibus imperavit modeste non reperio in aliis tit. (cf. ex. gr. tit. Albensem n. 8023). Alii vilici Teate non redeunt, de quibus cf. Sirago, L’Italia agraria 140–142; etiam vide, quae disseruerunt L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 70; Buonocore, Stud. Class. Orient. 36, 1986, 282 (= id., Abruzzo e Molise I 63); Aubert, Business Managers 161. 453; vilicos fusius in titulis regionis quartae memoratos recensui ego, Stud. Class. Orient., l. l. 285 (= id., Abruzzo e Molise I 67); id., Epigraphica 59, 1997, 244 adn. 49–61 (= id., Abruzzo e Molise I 328–329 adn. 49–60); id., in Scritti Salvatore Alessandrì 42–43; de re universa praeter auctores supra laudatos etiam vide E. Maróti, Oikumene 1, 1976, 117; P. Csillag, ibid. 2, 1978, 248 et praesertim Carlsen, Vilici passim; etiam U. Roth, PBSR 72, 2004, 101–124). Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 3029 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt Zecca, Scavi II 56–57; Buonocore, in Fonti latine e greche I 400 n. 18. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 156 ad tit.; eund., Suppl. It. 22, 2004, 87 ad tit.; Imagines Italicae III 1535. De praenomine Numerii vide Salomies, Vornamen 39–41 et passim; eund., in Prénoms 28–29. De nomine gentilicio Aufidii etiam cf. Mathieu, Aufidii 238 n. 31 et O. Salomies, Arctos 46, 2012, 144. Saec. I medii a. C. n. esse videtur. 3030 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 143–144 n. 34; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4303; I. Kajanto, Latomus 27, 1968, 186; Buonocore, in Fonti latine e greche I 400 n. 19; Natale, Fossacesia 93 (qui fusius nomen Caesii disputat). – Cf. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 156 ad tit.; eund., in Temptanda viast 2 adn. 8.
ADDENDA ET CORRIGENDA 2 ex. POST traditur; “quid significet, nescio” Mommsen ad tit.; pos(uit) temptavit Kajanto; posit legerim, i. e. posit pro posuit; etiam cf. tit. Corfiniensem n. 7269 ubi idem vocabulum POST traditur. Nihil autem impedit, quominus vocabulum POST alterum cognomen domini Caii Caesii Fausti sit, inde solve Post(umi) (etiam vide, quae Mommsen ipse scripsit ad p. 708 col. 1 sub indice nominum virorum et mulierum, scil. “C. Caesius Faustus Post. …”) vel praenomen feminae Cottiae Caii libertae Eleutheris, inde solve Post(uma) (de praenomine Postumae vide Kajava, Praenomina 111. 181). Res autem incerta adhuc manet. – 4–5 de iunctura nutritus veneno vide Kajanto, l. l. (agitur de morte singulari; etiam vide infra ad tit. n. 6318). Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; ex autem locutione ossa sita saec. I p. C. n. esse quoque potest (de qua locutione vide infra ad tit. n. 3033). 3031 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 144 n. 35; Buonocore, in Fonti latine e greche I 400 n. 20. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 156 ad tit. Cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 3032 = I2 3260. Desideratur. Fuit tabula supra et in angulo inferiore sinistro imminuta. – Cf. im. del. in ACE sub n. (inv. n. PH0001201). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. XV; A. La Regina, Atti Accad. Pontan. n. s. 15, 1965/66, 172–178 cum im. del. ex Del Ponte deprompta (cf. Fast. Arch. 21, 1966, 164 n. 2324); id., in Culture adriatiche antiche 531 n. 363; Poccetti, Nuovi documenti 151–153 n. 204; A. Degrassi – H. Krummrey, I2 3260 (cum im. phot. diagrammatis Del Ponte tab. 85 fig. 3); Rix, Sabellische Texte MV6; Imagines Italicae I 235, Marrucini / TEATE MARRVCINORVM 4 cum im. del. ex Del Ponte repetita; Dionisio, La Valle del Sagittario 598 n. E255; Morandi, Epigrafia italica II 287 n. 317. – Cf. A. Degrassi, in Acta Cambridge 163 (= eund., Scritti vari IV 55–56); A. L. Prosdocimi, Stud. Etr. 48, 1980, 219. 621; R. Antonini, ibid. 49, 1981, 313 n. 1; M. J. Pena Gimeno, in Atti Roma I 470; G. L Gregori, in Comunicazione 109; M. Crawford, in Itinera archaeologica 140; Brancato, Repertorium II 93; De Carlo, Ceto equestre I 63.
1272
REGIO IV Ex diagrammate a Del Ponte textum Osco sermone litteris Latinis scriptum La Regina l. l. sic restituit: [sacr]acrix | Herentatia | Vára | Sonti salas vali i. e. Latine sacerdos Veneris Varia Sonti (scil. filia); salvus (scil. sis), vale! De re universa cum bibliographia ampliore vide La Regina l. l. et Imagines Italicae. De sacerdotio Veneris saepius, ut constat, una cum Cereris in titulis Paelignis memorato etiam vide G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216– 217; I. Chirassi Colombo, in ANRW II 17, 1, 1981, 426; Poccetti, L’area superequana 22–26; G. Rocca, in Tavola di Agnone 645–658 et praesertim P. Poccetti, Epigraphica 75, 2013, 84–100, cum quibus consentio; contra vide C. Letta, Abruzzo 31, 1993, 30–31 et eund., Epigraphica 61, 1999, 9–26. Titulos Cereri et Veneri sacros in regione quarta repertos recensui in ZPE 56, 1984, 251– 252, in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 228–229 (= id., Abruzzo e Molise I 156–157) et in Xenia antiqua 4, 1995, 188–189. De nomine gentilicio Sontii etiam vide G. Gasperetti, Boll. Arch. 11/12, 1991 (1994), 138. 197 adn. 87 et O. Salomies, Arctos 46, 2012, 173 et H. Solin, in Voce concordi 674 (etiam vide supra ad tit. Allifanos n. 2358. 6522). Saec. I in. a. C. n. tribuit La Regina. 3033 Desideratur. Fuit stela infra cuius aream titulo inscribendo destinatam sunt insculpta, ut traditur, a sinistra theca calamaria a dextra codex clausus; de quibus anaglyphis fusius disserui Buonocore, Scrittura e civiltà 17, 1993, 309–315; id., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 24–25 (= id., Abruzzo e Molise I 117–120); etiam vide S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234 et praesertim G. Baratta, in Officina epigrafica 124–134. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt G. Amati, Giorn. arcadico 35, 1827, 77 n. 6; De Laurentiis, Iscrizioni 145–146 n. 37; Buonocore, in Fonti latine e greche I 401 n. 22; Ortiz de Zárate, Nutrices I 69–70 (etiam cf. p. 174; II 35. 50. 60. 67. 87. 115. 149. 225. 243. 263. 297. 306). – Cf. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 156 ad tit.; eund., Suppl. It. 22, 2004, 87 ad tit. 1–2 O[- - -] | HYALISSI VIC+[- - -] Mommsen et Dressel; o[ssa sita] | Hyalissi vica[ri] suppleverim; nota locutionem ossa sita in titulis Teatinis fusius occurrere (cf. tit. n. 3030. 3034. 3036. 3037. 6316). – 3 Hyacinti pro Hyacinthi; Flaviaes pro Flaviae [de forma genetivi feminini -aes/-es saepius in titulis primae aetatis imperatoriae adhuc memorata etiam vide M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 111 et A. Sartori, Riv. arch. Como 177, 1995 (1996), 92 cum alia bibliographia; cf. exempla similia apud Dessau, ILS III 2, p. 482]. Saec. I p. C. n. tribuerim. 3034 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 146 n. 38; Buonocore, in Fonti latine e greche I 401 n. 23. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 156 ad tit. 3 Cataenae pro Catenae. De locutione ossa sita vide supra ad tit. n. 3033. Saec. I p. C. n. tribuerim. 3035 Desideratur. – Cf. im. del. in ACE sub n. (inv. n. PH0002215). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt G. Amati, Giorn. arcadico 35, 1827, 71 n. 3; Zecca, Manuale 39. 269; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. X; De Laurentiis, Iscrizioni 131–135 n. 27; Buonocore, in Fonti latine e greche I 401 n. 24. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 156 ad tit.
LXVI. TEATE MARRVCINORVM
Errores Amati, Zecca, Del Ponte et De Laurentiis omisi. – 2 Scarìpus pro Scarìphus. Patronus liberti Scariphi esse videtur Quintus Octavius Sagitta ille in titulis Superaequanis memoratus, qui fuit praefectus fabrum, praefectus equitum, tribunus militum a populo Augusti temporibus vel potius praefectus fabrum, tribunus militum a populo, praefectus equitum, deinde procurator fiscalis potius quam praesidialis Caesaris Augusti in Vindeliciis et Raetis et in valle Poenina per annos quattuor et in Hispania Citeriore vel Tarraconensi provincia per annos decem et in Syria biennium inter a. 15–12 vel 14–11 a. C. n. (de re universa vide tit. Superaequanos n. 7387– 7388); inde nihil impedit, quominus in agro Marrucinorum ille praedia nonnulla quoque possederit. Si recte sum interpretatus, titulum aetati Augusteae tribuerim, cui tempori ratio nominis defunctorum casu nominativo notata sane congruit. 3036 Stela ex lapide calcareo undique levigata supra fracta in fronte passim scalpro dentato dolata (67) x 31 x 16. Litt. 3,5–3. Puncta triangularia. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8931; iam A. T. 385; cf. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 170), ubi a. 1979 contuli. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26444. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002208). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 146 n. 39–40; Zecca, Note 4 n. 2; G. Pannella, RASLA 26, 1911, 616; Buonocore, in Fonti latine e greche I 401 n. 25. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 156 ad tit.
1273
ADDENDA ET CORRIGENDA Ossa sita | M(arci) Oppi M(arci) f(ili) | Marcell[i] | annorum V[-] nunc lapis. De Oppiis Teatinis cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 7, 1980, 436. De locutione ossa sita vide supra ad tit. n. 3033. Ex litterarum forma priori parti saec. I p. C. n. tribuerim. 3037 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 148 n. 41; Buonocore, in Fonti latine e greche I 401 n. 26. – Cf. M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 69; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 156 ad tit.; Brancato, Repertorium II 92. 2 Popaedi pro Poppaedi. – 3 Scave pro Scaevae ut opinor, Popaedi pro Poppaedi. – 4 Popaedi pro Poppaedi (de nomine etiam vide J. Patterson, in San Vincenzo al Volturno II 17). Ex eo, quod consonantes simplices pro geminis passim adhibentur et Q. Popaedius M. f. cognomine caret, priori parti saec. I p. C. n. saltem tribuerim, cui tempori locutio ossa sita congruit. De qua locutione vide supra ad tit. n. 3038. 3038 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 401 n. 27. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 156–157 ad tit. Aetatis incertae. 3039 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107; Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247; A. Lorenzetti, Misc. Bibl. Ap. Vat. 14, 2007, 353. Exemplum repetiverunt S. Del Giudice, Memorie istoriche 75; Zecca, Manuale 271; Del Ponte, Riproduzioni im. del. tab. IV; De Laurentiis, Iscrizioni 130–131 n. 25; Buonocore, in Fonti latine e greche I 402 n. 28; Lorenzetti, Studio 176 n. 14. – Cf. Holstenius, ms. I f. 273v; H.-G. Pflaum, in Historia Augusta Colloquium 1971, Bonn 1974, 144; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 157 ad tit.; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17; Buonocore, in Officina epigrafica 214. 2 Caerialis pro Cerialis. – 4 Gaviane fortasse pro Gaviana. Ex grammatica (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 111. 118. 150) et ex eo, quod vir praenomine caret, saec. III p. C. n. esse videtur. 3040 Sarcophagus lapidis calcarii ex pluribus partibus inter se coniunctis compositus undique valde pessumdatus, cuius operculum periit, 74 x 207 x 87. In fronte media sarcophagi area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta 40,5 x 83, ab utroque latere eius ornamenta in formam helicis redacta. Litt. 5,2–4. Puncta triangularia leviter incisa et in formam hederae nonnullis locis quoque redacta. Servatur Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9137; iam A. T. 513; cf. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 170), ubi a. 1979 contuli. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24896. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002209). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt V. Zecca, RASLA 12, 1897, 145 (= id., Scavi I 14); De Laurentiis, Iscrizioni 139 n. 30; Buonocore, in Fonti latine e greche I 402 n. 29; E. Fabbricotti, in Teate antiqua 59; N. Ciacio, Quad. Ist. Arch. Chieti 5, 1995, 194–195 n. 3 cum im. phot. fig. 6 ad p. 191; Cristofori, Non arma virumque2 539 n. 25; Ortiz de Zárate, Nutrices I 98 (etiam vide p. 178; II 37. 51. 60. 67. 88. 92. 117. 159. 225. 244. 263. 297. 305). – Cf. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983,
ADDENDA ET CORRIGENDA
1274
REGIO IV
157 ad tit.; Fabbricotti, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 42; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 87 ad tit. 3 AVNCLV, – 5 B M E male Ciacio. De nutricibus vide K. R. Bradley, Slavery and Abolition 8, 1987, 56–57 et praesertim Cristofori, l. l. 536– 544 cum amplissima bibliographia. De nomine Vipsanii (in tit. forma Vibsanii vel Vibsaniae insculpta) etiam vide T. P. Wiseman, Class. Quart. n. s. 14, 1964, 132. Ex litterarum monumentique forma saec. II p. C. n. tribuerim. 3041 Desideratur. – Fuit stela ex lapide calcareo in margine superiore dextro fracta; in fronte media manus duae iunctae insculptae [de quo anaglypho L. Reekmans, Bull. Ist. Belg. Rome 31, 1958, 23–95; Brilliant, Gesture and Rank passim; Sinn, Marmorurnen 27. 63–66; S. Segenni, Epigraphica 51, 1989, 142 adn. 1; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 240–241; Buonocore, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 34 (= eund., Abruzzo e Molise I 129– 130)]. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetivit id., in Fonti latine e greche I 402 n. 30. – Cf. De Nino, Scoperte archeologiche 13; M. Cappelletti, in Saepinum 198; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 157 ad tit.; E. Ceccaroni, in De Nino, Lettere 101; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 87 ad tit.; eund., in Fides amicorum 102. 1–2 supplementa incerta manent. Saec. I/II p. C. n. tribuerim. 3042 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 149 n. 42; Buonocore, in Fonti latine e greche I 402 n. 31. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 157 ad tit. [in fr(onte) p(edes) XXI i]n agr(o) p(edes) XVII De Laurentiis. Aetatis incertae. 6316 Stela ex lapide calcareo in marginibus fracta anaglypho fastigii triangularis instar, in quo imago capitis ut videtur Medusae incisa, ornata in fronte supra levigata infra rudis ab utroque latere et a tergo paululum scabra 108 x 50 x 31. Area titulo inscribendo destinata excavata in formam aediculae ab utroque latere pilis circumdata 36,5 x 26,5; infra tit. a sinistra codex et forfex insculpti; de quibus anaglyphis fusius disseruerunt G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 43–45 et Buonocore, Scrittura e civiltà 17, 1993, 309–315; id., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 24–25 (= id., Abruzzo e Molise I 117–120; A. Buonopane, SEBarc 11, 2013, 73–82; etiam cf. C. Zaccaria, in Opinione pubblica 290–295, qui fusius disseruit de codice et forfice in titulis simul effictis). Litt. 4,5/2. Puncta nulla. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9127; iam A. T. 396; cf. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 170), ubi contuli a. 1979. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24880. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0009154). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt B. Lanzellotti, RASLA 6, 1891, 99 n. 3 (= id., Antichità teatine 29 n. 3); De Laurentiis, Iscrizioni 152 n. 46; Buonocore, in Fonti latine e greche I 402 n. 33. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 157 ad tit.; R. Salvia Del Rosario, in Chieti 151; E. Fabbricotti, in Teate antiqua 58. 62; Buonocore, in Rostovtzeff e l’Italia 430; eund., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 23 cum im. phot. tab. II fig. 1 (= id., Abruzzo e Molise I 116–117); eund., Suppl. It. 22, 2004, 87 ad tit.
Errores De Laurentiis omisi. – 1 sita nunc lapis. – 2 Egdechomeni pro Egdechomenis. – 3 Acumenis pro Acmenis. De nomine Ateii vide H. Solin, Pegasus 9, 2007, 45 adn. 124. Lucius Ateius Vibii filius quidam redit tit. Interpromii rep. n. 7044. De locutione ossa sita vide supra ad tit. n. 3033. Ex litterarum forma alteri parti saec. I p. C. n. tribuerim. 6317 Urna ex lapide calcario in formam cylindri redacta operculo carens corona et crepidine prominentibus praedita capitibus mulieribus et bucraniis et corollis undique ornata (de quibus anaglyphis inter al. vide H. Gabelmann, RM 75, 1968, 87 et passim; Felletti Maj, Tradizione italica 208 cum im. phot. tab. XXX fig. 70), scalpro dentato passim dolata, a tergo nonnullis locis fracta, alt. 119 diam. 60. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta 30,5 x 6,5–6. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9133; iam A. T. 406; cf. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 170), ubi a. 1979 contuli. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24887. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002210–13) et ectypum (inv. n. EC0003004). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt B. Lanzellotti, RASLA 6, 1891, 99 n. 1 (= id., Antichità
LXVI. TEATE MARRVCINORVM teatine 29 n. 1); De Laurentiis, Iscrizioni 150–151 n. 44; Buonocore, in Fonti latine e greche I 402 n. 34. – Cf. E. Galli, BCAR. Notiziario 67, 1939, 79 cum im. phot. fig. 4; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 157–158 ad tit.; R. Salvia Del Rosario, in Chieti 151; Buonocore, ibid. 188; G. Firpo, in Teate antiqua 41. 46; E. Fabbricotti, ibid. 58. 62; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 87 ad tit.; eund., in Asinio Pollione 23. De cognomine Phari vide Malaise, Conditions 322; E. Pack, ZPE 43, 1981, 261 et passim. De cultu orientali Teate memorato praeter auctores supra laudatos vide G. M. Bellelli, Arch. Class. 36, 1984, 216–230; Bellelli – M. T. Piccioli, Quad. Ist. Arch. Chieti 4, 1984, 157– 166, Bricault, Atlas 141, M. Malaise, in Isis en Occident 23–24 et G. Capriotti Vittozzi, in Confine nel tempo 651–652 cum bibliographia ampliore. Ex litterarum monumentique forma alteri parti saec. I p. C. n. tribuo. 6318 = CLE 1643. Desideratur. – Cf. ectypum in ACE sub n. (inv. n. EC0008078). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247. Exemplum repetiverunt B. Lanzellotti, RASLA 6, 1891, 99 n. 2 (= id., Antichità teatine 29 n. 2); De Laurentiis, Iscrizioni 141 n. 45; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4311; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 563; Buonocore, in Fonti latine e greche I 403 n. 35; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 777* = I2 3264. Lapis errore legi inverso Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 185 n. 28 (vide I2 p. 1043; Buonocore, Suppl.
1275
TITVLI NOVI 33–34 n. 17 (= id., Abruzzo e Molise I 176 n. 17); id., in Temptanda viast 5 n. 14. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 158 ad tit.; R. Salvia Del Rosario, in Chieti 151; E. Fabbricotti, in Teate antiqua 58. 62; Buonocore, BDASP 80, 1990 (1992), 76; eund., Suppl. It. 22, 2004, 87 ad tit. 1–3 ipse pa[ter infelicissimus] | sculpsi puero | qui miser in piscina p[eriit] Mommsen. Lacinias autem dactylorum agnovit Bücheler, CLE, qui supplevit ita, ut unum modo hexametrum conficeret v. 1–2, scil.: ipse pa[ter lacrimans] | sculpsi puero [monumentum]; item Cholodniak aliter coniciens ipse pa[ter maestus titulum vel infelicissimus] | sculpsi puero [isti] | [- - -] qui miser in piscina p[eriit]. – In sermonem Italicum vertendum opinor (secutus sum coniecturas Mommsen): “Proprio io, padre infelicissimo, ho fatto incidere questa iscrizione per il mio bambino che sventurato perse la vita annegando in una vasca” (sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 217 ad n. CLE). De locis similibus etiam vide Galletier, Étude 113; Sanders, Lapides memores 437; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 190. De morte singulari vide G. Alföldy, in Biographie 45, P. Cugusi, Ostraka 19, 2010, 47 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 1194) et C. Squintu, Epigraphica 77, 2015, 307 et Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Dalmatiae 48 (etiam vide supra ad tit. n. 3030). Non sine dubiis saec. I p. C. n. tribuerim. It. 22, 2004, 89 ad n. 28). – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001205. 2227).
6974 tit. sacer pro salute imperatoris dedicatus Quattuor fragmenta undique fracta (a–d) inter se non coniuncta tabulae marmoreae venis caeruleis perfusae undique levigatae. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta cuius pars supra in fragmento a servatur. Frg. a ex tribus partibus compositum (28) x (24) x 1,4; litt. inter lineas ad delineandum ductas incisae 6,8–4,2. Frg. b ex tribus partibus compositum (34) x (39) x 1,4; litt. 3,6–2,4. Frg. c ex tribus partibus compositum (7,5) x (10,5) x 1,4; litt. 3–2,5. Frg. d (11) x (12) x 1,4; litt. 2,7. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli. Exstant Chieti in museo nationali antiquitatum (frg. a: inv. n. 8157 iam A. T. 172 + 8982 = A. T. 174; frg. b: inv. n. 8155 iam A. T. 92 + 8158 = A. T. 93; frg. c: inv. n. 8980 iam A. T. 171; frg. d: inv. n. 8979 iam A. T. 170), ubi a. 1979 descripsi.
a: [- - -? pro sal]úte I[mp(eratoris) - - -] [- - -] Tea[t- - -] [- - -]+ F[- - -] ------
Fig. b b:
5
Fig. a
-----[- - -]++[- - -] [- - - c]um ba[- - -] [- - -]dius Ruf[us A]sel[- - -] [- - - primus o]mniu[m] cum esset in[- - -] [- - -]órum [...]+ a(nnis ?) XV cum[- - -] [- - -]II M[....]VS et [- - -] [- - -]MPV[- - -] [- - -]+VN[- - -] ------
TITVLI NOVI
1276
REGIO IV d: -----[- - -]++[- - -] [- - -] et P[- - -] [- - -]++[- - -] ------
Fig. g c: -----[- - -]IBVS [- - -] [- - -]VENT[- - -] ------
Fig. d
Fig. a–d: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24683. 26690. 26694 (frg. a), 26695 (frg. b), 26692 (frg. c), 26691 (frg. d). Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 160–162 n. 1 cum im. phot. (AE 1984, 340); id., in Fonti latine e greche I 405 n. 47. – Cf. Scenna, Archeologia teatina im. phot. tab. 22 fig. 2–5; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; eund., Suppl. It. 22, 2004, 88. a 1 punctum in formam hederae redactum; 3 + est hasta recta. – b puncta redacta v. 2. 3 et 5 in formam hederae ante et post notam numeri XV; 1 + prior est pes hastae rectae vel paululum obliquae descendentis, altera est hasta recta; quomodo cognomen [A]sel[- - -] recte restituendum nescio ([A]sel[lio] in editione priore temptavi; cf. autem Solin – Salomies, Repertorium2 296); 5 + est pes hastae rectae; 8 + est pars superior hastae acclivis. – c 1 punctum in formam falculae redactum. – d 1 ++ sunt partes inferiores hastarum acclivis et rectae; 2 punctum in formam falculae redactum. Supplementa incerta manent. – Titulus sine dubio pro salute incerti imperatoris ab ordine Teatinorum dedicatus esse videtur una cum creatione cuiusdam magistratus aliunde ignoti [- - -]dii Rufi Asel[- - -] cognominati, quod officium ipse primus omnium cum esset aetate puerili iniit (de locutione primus omnium vide S. Mrozek, Epigraphica 23, 1971, 60–69 et Alföldy, Rolle 29–33). Ex litterarum forma saec. II in. p. C. n. tribuerim.
6975 tit. operis publici Epistylium ex lapide calcario in usum posteriorem postis ianuae domus cuiusdam scissum in fronte valde dolatum, a tergo levigatum (44) x (86) x 20. Infra fasciae duae in graduum formam redactae prominentes. Litt. affabre insculptae 7,5–4,5. Rep. Teate in effossionibus iuxta viam Claudiam antiquam prope Seminarium Dioecesanum a. 1897/98 peractis. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9122; iam A. T. 383), ubi a. 1979 recognovi.
-----[- - -]unus aedicul[am] [- - -] sua p[ec(unia)] fac(iendam) cur(avit) idemq(ue) pro[b(avit)].
LXVI. TEATE MARRVCINORVM Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24874. C. De Laurentiis, L’Abruzzo Cattolico 5, dicembre 1897, 378; id., La Scintilla 13, gennaio 1898, 12; Zecca, Scavi II 26– 31 n. VIII; De Laurentiis, Iscrizioni 87 n. 3; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 162 n. 3 cum im. phot.; id., BDASP 73, 1983 (1985), 246–247 adn. 14; id., MEFRA 96, 1984, 243– 244 adn. 14 (= id., Abruzzo e Molise II 566 adn. 14) (AE 1984, 343, ubi autem titulus ad Interpromium sine idonea causa est relatus; etiam cf. AE 2004, 469); id., in Fonti latine e greche I
1277
TITVLI NOVI 405 n. 48; id., in Dediche sacre 263 n. 61. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 88; eund., in Epigrafia d’età augustea 40. Puncta in formam trianguli redacta. Supplevi quatenus potui. – 1 quomodo cognomen cadens in -unus recte sit restituendum, incertum; ex. gr. vide Eunus, Faunus. – 2 in. VAF De Laurentiis; [cum] val[vis] Zecca. De munificentia etiam vide Jouffroy, La construction publique 352. Litterae prioris partis saec. I p. C. n. esse videntur.
6976 (= 3016) tit. honorarius Caii Caesaris Parallelepipedum ex lapide calcario, i. e. basis statuae, in fronte levigatum duobus autem foraminibus terebratum nec non fissuris passim laesum a tergo scalpro dentato paululum dolatum (103) x (75) x 30. Litt. affabre insculptae 6–5,9. In lucem denuo rediit Teate in effossionibus iuxta viam Claudiam antiquam prope Seminarium Dioecesanum a. 1897/98 institutis. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9103; iam A. T. 395; cf. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 170), ubi a. 1979 recognovi.
C(aio) Caesari August(i) f(ilio) co(n)s(uli), pontif(ici), principì iuentutis.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24874. L. Camarra, De antiquo Teate, Roma 1651, 88, ubi tituli mentio tantum facta [de traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983 (1985), 247; A. Lorenzetti, Misc. Bibl. Ap. Vat. 14, 2007, 351]; inde Mommsen, supra n. 3016 addens: “Principis iuventutis mentio dicitur facta esse in lapide Teatino fracto ante quam descriptus est”; e lapide Zecca, Scavi II 41–52; De Laurentiis, Iscrizioni 96–99 n. 7; A. Marinucci, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 28, 1973, 498–499 n. 2 cum im. phot. tab. 1 fig. 2 (AE 1980, 370); Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 161–163 n. 2 cum im. phot.; id., MEFRA 96, 1984, 243 adn. 13 (= id., Abruzzo e Molise II 565–566 adn. 13); id., in Fonti latine e greche I 398 n. 5; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 19; id., Epigraphica 60, 1998, 51; S. Lefebvre, in Élites municipales 300 n. 66; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 79 n. 17 cum im. phot. fig. 14; G. Cenerini, Riv. Stor. Antichità 40, 2010 (2011), 131. – Cf. Holstenius, ms. I f. 271v; C. De Laurentiis, La provincia di Chieti 2, 12,
novembre 1897, 11; eund., RASA 1, 3, 1897, 288–289; eund., RASLA 13, 1, 1898, 39; Buonocore, Misc. Greca e Romana 7, 1980, 429–430 adn. 1 n. 2; eund., Epigraphica 44, 1982, 170; E. Fabbricotti, in Chieti 135; Buonocore, in Varia epigraphica 97–98 (= eund., Abruzzo e Molise I 246); M. Mayer, in Epigrafia d’età augustea 189; Segenni, Decreta Pisana 61. Puncta triangularia. Litt. T supra versum egrediens vocabuli August(i) v. 2. 1 C(aio) omisit Zecca, [C(aio)] Marinucci. – 2 Augusti id. – 3 principi Zecca, princip(i) Marinucci. – 4 iuventutis id. Ex eo, quod salutatio imperatoris in hoc titulo caret, inter a. 1 a. C. n. et 2 p. C. n. tribuerim (cf. Kienast, Kaisertabelle6 67–68; etiam vide, quae disseruit Alföldy ad tit. huius Corporis vol. VI p. 4380–4381 ad n. 49322–40325 cum bibliographia ampliore). De Caesaribus vide Cenerini, l. l. 107–135 et Segenni, l. l. passim.
6977 tit. honorarius imperatoris Basis marmorea marginibus fracta undique levigata in fronte fissuris laesa (30) x (29,5) x 22. In facie sursum directa cavum ovatum ad plinthidem imaginis imperatoris recipiendam excavatum. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta, quod passim in usum posteriorem erasum est, 24,5 x 23,5. Litt. affabre insculptae 1,7/0,9. Rep. casu et fortuito Teate muro cuidam interiori affixa cellae vinariae aedium gentis Fasoli in platea Vico nuncupata sitarum. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9098; iam A. T. 107), ubi a. 1979 recognovi.
TITVLI NOVI
1278
5
10
REGIO IV
Ti(berio) Caesari Dìvi Aug(usti) f(ilio) Augusto, pontif(ici) maximo, trib(unicia) potest(ate) XXXVIII, co(n)s(uli) V ex testamento M(arci) Pulfenni Sex(ti) f(ili) Arn(ensis), 1centurionis2 leg(ionis) VI Ferr(atae), C(aius) Herennius [- f(ilius)] Arn(ensis) Capito, trib(unus) mìlit(um) III, praef(ectus) alae, praef(ectus) veteranorum, proc(urator) Iuliae Augustae, proc(urator) Ti(beri) Caesaris Aug(usti), proc(urator) C(ai) Caesaris Aug(usti) Germanici; arg(enti) p(ondo) X 1et quincunx2.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24845. Scenna, Archeologia teatina 205–208 cum im. phot. tab. 24; P. Fraccaro, Athenaeum 38, 1940, 136–144 cum im. phot. fig. 1 (= id., Opuscula III 1, 263–271 cum im. phot. tab. 49) (AE 1937, 39); C. Fuhrmann, Epigraphica 2, 1940, 25–29; id., AA 55, 1940, 520–526 cum im. phot. fig. 49 (AE 1941, 105); Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 163–165 n. 4 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 406 n. 49; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 20; S. Lefebvre, in Élites municipales 300 n. 67; Traverso, Esercito 119–120 n. 44a. 120–121 n. 45; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 122 n. 33; Buonocore, in Scritti Giovanni Uggeri 268. – Cf. Catalogo Mostra Augustea 358 n. 3; E. Galli, Le Arti 1, 1937/39, 401; G. Annibaldi, BCAR. Notiziario 68, 1940, 91–92; eund., ibid. 70, 1942, 68; Cianfarani, Terra italica 39. 41–43; J. M. Santero, Athenaeum 61, 1983, 115; M. G. Angeli Bertinelli, in Miscellanea Lidio Gasperini 37–38; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 88–89; Forni, Tribù H96. P810; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 89; M. Mayer, ibid. 189; Højte, Roman Impe-
rial Statue 268 n. 31; A. Arnaldi, in Epigrafia 2006 II 781; Buonocore, in Tribù romane 38; Campedelli, Amministrazione 210 adn. 29; Engfer, Private Munifizenz 162. Puncta triangularia. – 4 prima litt. E supra versum eminens. – 6 litt. C praenominis Caii supra versum egrediens. Lineas supra notas numerorum v. 3. 5 et 7 ductas omiserunt Scenna, Fuhrmann et Keppie. – 4 PVLENNI Fuhrmann, Epigraphica, l. l. typothetae errore opinor. – 6 T(iti) f(ilius) legere nescio qua causa conatus est id., AA, l. l. – 7 trib(unus) mìlit(um) (legionis) III (scil. Gallicae) haud recte Fraccaro. – 13 arg(enti) p(ondo) X 1et quincunx2 ego, arg(enti) p(ondo) X priores: quinque puncta ante notam numeri X insculpta ad vocabulum quincunx refero, quae puncta post illam notam sculpenda spatio autem in fine carente ante eandem notam incisa sunt. Marcus Pulfennius Sexti filius Arnensis centurio legionis VI Ferratae inde ab Augusto usque ad Hadrianum in Syria tendentis (vide E. Ritterling, RE XII 2, 1925, col. 1587–1588; etiam cf. C. Ricci, Soldati e veterani 56 n. 24) signum argen-
LXVI. TEATE MARRVCINORVM teum Tiberii Augusti, qui tribuniciam potestatem duodequadragesimam inde a d. 26 m. Iun. a. 36 usque ad d. 16 m. Mart. a. 37 obtinuit (cf. Kienast, Kaisertabelle6 72), ex testamento dicavit (nota nomen gentilicium Pulfennii redire tit. Teatino n. 6998 v. 18); de munificentia Pulfennii vide inter al. Duncan Jones, Economy2 164 n. 522. 227; Lefebvre, l. l. 287. Ex eius testamento titulum una cum imperatoris imagine faciendum curavit Caius Herennius Capito apud scriptores rerum antiquarum fusius memoratus (fontes antiquos collegit praesertim G. Firpo, in Quadrifluus amnis 235–258), oriundus mea sententia ex municipio Iuvano, ubi plateam fori sternendam curavit (vide tit. n. 6941), qui, ut ex eius cursu honorum in ordine ascendenti commemorato sane elicitur, fuit tribunus militum in tribus quibusdam militiis potius quam per tres annos (cf. H. Devijver, Anc. Soc. 1, 1970, 75–80), praefectus alae Capitonis fortasse appellatae, quae aetate Augustea exeunte tendebat ut videtur in Moesia (etiam cf. M. P. Speidel, in In Memoriam C. Daicoviciu, Cluj 1974, 375–379), praefectus veteranorum legionis cuiusdam in Syria (vide L. J. F. Keppie, PBSR 41, 1973, 15; K. Dietz, BRGK 65, 1984, 229 adn. 434 et Angeli Bertinelli, l. l.), deinde Iamnae in Iudaea fuit procurator centenarius Iuliae Augustae ante a. 29 p. C. n., procurator duce-
1279
TITVLI NOVI narius Tiberii Caesaris Augusti ante a. 37 et procurator ducenarius Caii Caesaris Augusti Germanici inter a. 37 et 41 (exempli instar cf. cursum Afranii Burri, qui fuit procurator Augustae, procurator Ti. Caesaris et procurator divi Claudii; de re universa vide Demougin, L’ordre équestre 738). De eius cursu, praeter auctores supra laudatos, vide imprimis A. H. M. Jones, Roman Government, Oxford 1960, 123– 124; Pflaum, Carrières 23–26 n. 9; Wachtel, Freigelassene 34 n. 80; E. Groag (†) – A. Stein (†), PIR2 H 103; Keppie, l. l. 14–15; Devijver, PME H 13 (cum add. IV p. 1586, V p. 2125); D. B. Saddington, Proceedings of the African Classical Associations 15, 1980, 36 n. 51; eund., in Actes Constantza 461–462; E. Birley, Anc. Soc. 9, 1978, 266; É. Deniaux, MEFRA 91, 1979, 632; P. A. Holder, Auxilia 27 n. 40. 243 n. E 15; Saddington, Development 61; Demougin, l. l. 333. 335. 354. 715. 730. 738. 841; eand., Prosopographie 273–274 n. 320; Faoro, Praefectus 122–123 cum alia bibliographia; W. Eck, in J. Schwartz – P. J. Tomson (Ed.), Jews and Christians in the First and Second Centuries: The Interbellum 70–132 CE (Compendia Rerum Iudaicarum ad Novum Testamentum 15), Leiden 2017, 99. Titulus a. 41 p. C. n. vel paulo post tribuendus.
6978 tit. fortasse honorarius imperatoris Tabula ex lapide calcario undique fracta (22) x (48) x 30. Litt. affabre insculptae 10–7. Rep. Teate effossionibus in area inter domum municipalem et aedes gentis de Lellis sita a. 1897/98 institutis. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. del. a Zecca a. 1979. Traditur:
Fuisse videtur: - - - - - -? [- - -] Caesa[r- - -] [- - -] Hadrian[- - -] -----Im. a Zecca del. C. De Laurentiis, RASA 1, 3, 1897, 289–290; Zecca, Scavi II 23–25 cum im. del.; De Laurentiis, Iscrizioni 99–100 n. 8; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 165 n. 5 cum im. del. a Zecca sumpta; id., in Fonti latine e greche I 406 n. 50. – Cf. eund., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; eund., Suppl. It. 22, 2004, 89. Suppleverim non sine dubio hoc quoque modo, scil.: [Imp(eratori)] Caesa[ri divi Antonini Pii f(ilio)] | [divi] Hadrian[i nepoti divi Traiani] | [Parthici pronepoti divi Nervae] | [abnepoti - - -] | - - - - - -. Si res ita est, titulus est dedicatus inter a. 161 et 180 vel inter a. 161 et 169. Res tamen in dubio manet, eo magis, quod nescio, nomina appellationesque imperatoris utrum nominativo an dativo sint supplenda.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24656. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 166 n. 6 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 406 n. 51. – Cf. eund., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; eund., Suppl. It. 22, 2004, 89; eund., in Epigrafia d’età augustea 57. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur.
6979 tit. fortasse honorarius imperatoris Tabula marmorea supra et infra et a sinistra fracta undique levigata (17) x (16) x 1,6. Litt. 7. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8113 iam A. T. 185), ubi a. 1979 descripsi.
6980 tit. fortasse honorarius imperatoris Duo fragmenta undique fracta (a–b) inter se non coniuncta tabulae lapidis calcarii. Frg. a (42) x (35) x (13); litt. 22. Frg. b (30) x (26) x (12); litt. 22. Rep. Teate in effossionibus monasterii S. Francisci a. 1897/98 peractis. Periisse videntur. Descripsi ut potui ad im. del. a Zecca a. 1979.
-----[- - -]O [- - - A]ug(ust-) ------
TITVLI NOVI
1280
REGIO IV
Traditur:
Fuisse videtur: a:
b:
- - - - - -? [- - - D]ivo [- - -] ------
-----[- - -]ET[- - -] ------
Im. del. a Zecca sumpta. Zecca, Scavi II 59–62 cum im. del.; De Laurentiis, Iscrizioni 102 n. 11; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 166 n. 7 cum im. del. a Zecca sumpta; id., in Fonti latine e greche I 406 n. 52. – Cf. eund., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; eund., in Epigrafia d’età augustea 57. Quae ratio nominis imperatoris subsit, nescio. 6981 tit. incerti generis tribuni militum Epistylium marmoreum in usum posteriorem ab utroque latere et infra recte scissum undique levigatum (25) x (95) x 5. Supra servatur pars fasciae continuae ita in formam scalarum redactae, ut crassitudo monumenti deorsum decrescat. Litt. affabre insculptae 5. Rep. nescio quando loco incerto. Servari videtur Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi autem a. 1979 non repperi. Descripsi quatenus potui a. 2016 ex im. phot. et ex scheda, quam mihi Sylvia Diebner comiter a. 2016 misit.
5
[- - -] Felix aed(ilis), trib(unus) m[il(itum) - - -?] - - - - - -? Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 864.VW.83 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 2836). Puncta triangularia. De tribunis militum in cursu municipali laudatis vide Demougin, L’ordre équestre; eand., Prosopographie; eand., in Epigrafia 2006 III 975–994. Ex litterarum forma priori parti saec. I p. C. n. saltem tribuerim. 6982 tit. operis publici Cippus ex lapide calcario marginibus fractus in fronte passim scalpro dentato dolatus a tergo scaber (59) x (34) x 8. Litt. rusticae inaequaliter insculptae 5/3. Rep. Teate a. 1933 prope ecclesiam S. Pauli. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9099 iam A. T. 382), ubi a. 1979 contuli.
Frentra(nis) Histoni(ensibus) Val(eriae) viae muniende ab ancrabis hic.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24847. Scenna, Archeologia teatina 151 cum im. phot. tab. 20; P. Fraccaro, Athenaeum 29, 1941, 44–58 cum im. phot. fig. 1 (= id., Opuscula III, 1, 273–287 cum im. phot. tab. 50 fig. 1; AE 1947, 41); Pekáry, Untersuchungen 127–129; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 166–167 n. 8 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 406 n. 53; M. Crawford, in Itinera archaeologica 142; Campedelli, Amministrazione 216–217 n. 94. – Cf. G. Annibaldi, BCAR. Notiziario 70, 1941 (1953), 68; A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 381 adn. 91; A. Donati, Epigraphica 36, 1974, 162 adn. 6; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 89; Bucci, Studio 149–151; Iasiello, Samnium 58–59. 111; S. Segenni, in Quotidien municipal 225; Zenodocchio, Viabilità 221–222; C. Ampolo, Mare internum 8, 2016, 28 cum im. phot. fig. 14; D. Aquilano, Considerazioni 2014, 63. Puncta nulla. – 2 val(lo) Scenna, Val(eriae) Fraccaro, quem sequor. – 3–4 muniende pro muniendae. – 5 litt. R supra vocalem A iam antiquitus eadem manu deletam scripta. – 6 de forma hic pro huc haud rara in titulis aetati imperatoriae labenti tribuendis vide ThLL VI 3, col. 2763. Notandum est magis quam mirandum hunc titulum Fretranorum Histoniensium (de forma Frentrani pro Frentani fusius diserruerunt La Regina, l. l. 377 et passim; S. Panciera, Epigraphica 40, 1978, 53–58 [= id., Epigrafi I 781–785]; La Regina, in Sannio 41 et Ampolo, l. l. 27–28, qui publici iuris
LXVI. TEATE MARRVCINORVM fecit titulum prioris partis saec. I a. C. n. Lilybaei repertum [AE 2016, 622], ubi laudantur ceivesq(ue) Frentran[ei q]uei in Sicelia colunt Hercolei Nouritano fanum faciundum coiraverunt) suo quidem loco sed tamen in urbe Teate erutum esse (etiam cf. tit. Superaequanum n. 3308); ut sane elicitur, via Claudia Valeria a redemptoribus vel mancipibus Histoniensibus potius quam a civibus urbis ipsius munienda inde ab ancris quibusdam eiusdem viae usque ad Teate: vide Eck, Organisation 48–49. 60–61 (= eund., L’Italia nell’impero romano 62– 63. 77–78); quae ancrae, scil. convalles vel arborum intervalla (de vocabulo ancrae, praeter ThLL II 1, col. 31 et Fraccaro, l. l. 49–52, cf. G. Alessio, Abruzzo 9, 1971, 34–35 et praesertim Alessio – de Giovanni, Preistoria e protostoria 209–210 cum alia bibliographia; etiam vide H. Solin, in Wie die Blätter 71) tit. Pinnensi n. 7464 tantum redeunt. Ex litterarum forma saec. IV medio p. C. n. saltem tribuerim. 6983 tit. sepulcralis medici duplicarii Tabula marmorea rava undique levigata 20,5 x 20,5 x 2,1. Litt. ad actuarias transgredientes 2,5/1,8. Ubi quandoque Teate sit reperta, incertum. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 23926), ubi a. 1979 contuli.
1281
TITVLI NOVI vide R. W. Davies, Epigr. Studien 8, 1969, 83–99; eund., ibid. 9, 1972, 1–11; J. Korpela, Das Medizinalpersonal im antiken Rom. Eine sozialgeschichtliche Untersuchung (Annales Acad. Scient. Fennicae, Diss. Human. Litt. 45), Helsinki 1987, 109); etiam cf. tit. huius Corporis vol. X 3441, ubi legitur: D(is) M(anibus). | C(aio) Acilio Basso | med(ico) duplic(ario) | colleg(ae) eius (alios titulos recensui in Suppl. It., l. l. 168). Nomen gentilicium Naevii redit in aliis tit. Teatinis n. 3021. 6998 [v. 22. 30]. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II ex. p. C. n. tribuo. 6984 = EE VIII p. 205 n. 820 tit. sepulcralis militis missicii Stela ex lapide calcario 140 x 70 x 30. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata levigata cymatio inverso cincta; infra titulum dextrarum iunctio illa est exsculpta [de quo anaglypho fusius disseruerunt L. Reekmans, Bull. Ist. Belg. Rome 31, 1958, 23–95; Brilliant, Gesture and Rank passim; Sinn, Marmorurnen 27. 63–66; S. Segenni, Epigraphica 51, 1989, 142 adn. 1; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 240–241; Buonocore, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 34 (= id., Abruzzo e Molise I 129–130)]. Litt. affabre exaratae. Rep. a. 1890 prope vicum Bucchianico sub praedio domini Tobia Buracchio pone vicum Casaleincontrada sito. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. del. a Lanzellotti a. 1979 et denuo 2002.
Dusmia L(uci) l(iberta) Antusa viva sibi et 1Manio2 Geminio 5
Prisco militi misicio cortis II coiug(i).
D(is) M(anibus). L(ucio) Nevio Nicatori med(ico) dupl(icario), colleg(ae) ipsi5
us b(ene) m(erenti) f(ecerunt).
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26452. V. Nutton, Epigraphica 33, 1970, 66–71 cum im. phot. fig. 1; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 167–168 n. 9 cum im. phot. (AE 1984, 337); id., in Fonti latine e greche I 406 n. 54; Perea Yébenes, Collegia militaria 551 n. 90. – Cf. E. Fabbricotti, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 51; Buonocore., Suppl. It. 22, 2004, 89. Puncta in formam virgulae redacta. 2 Nevio pro Naevio. Lucius Nevius Nicator fuit medicus duplicarius numeri cuiusdam (de medicis duplicariis praeter Nutton, l. l. etiam
B. Lanzellotti, Il popolo Abruzzese 4, 11, 16 marzo 1890; id., Antichità teatine 21–25; id., apud G. Fiorelli, NS 1890, 223; inde ex ectypo chartaceo a F. Barnabaei recognito M. Ihm, EE VIII p. 205 n. 820; De Laurentiis, Iscrizioni 188– 189 n. 68; Buonocore, in Fonti latine e greche I 405 n. 46; Redaelli, Veterani 67. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 160 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 88 ad tit.; eund., in Asinio Pollione 23. 2 Antusa pro Anthusa, – 6 misicio pro missicio, – 7 cortis pro cohortis, coiug(i) pro coniug(i). Nomen Dusmii Teate saepius occurrit (vide tit. n. 3018. 6999 v. 9. 7001 v. 8. 6984. 7007). Manius Geminius Priscus fuit miles missicius cohortis II cuiusdam. Miles missicius alter regionis quartae redit tit. Sulmone rep. 7142 (milites missicios Italicos recensuit Todisco, Veterani 255–259, ubi autem titulus noster nescio qua causa non est memoratus). Saec. I p. C. n. esse videtur. 6985 tit. fortasse sepulcralis quattuorviri Tabula ex lapide calcario supra a sinistra et infra fracta in fronte scalpro dentato dolata a tergo levigata (31) x (24) x 15. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a dextra servatur. Litt. 5,6–5. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli pone aedes gentis Lanciani. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8998 iam A. T. 372), ubi a. 1979 descripsi.
TITVLI NOVI
1282
REGIO IV
-----[- - -]+io L(uci) f(ilio) [- - -]nensi [- - -] IIII [- - -]+ -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24840. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 168–169 n. 10 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 407 n. 55. – Cf. Scenna, Archeologia teatina im. phot. tab. 21 fig. 2; Forni, Tribù Y725; Buonocore, in Tribù romane 38. 1 + est vestigium litterae incertae; in titulis Teatinis occurrunt nomina gentilicia Lucceii et Ninnii. – 2 [- - - Ar]nensi supplevi in ed. pr., inde de tribu Arnensi cogitavi, quae tribus Teatinorum fuit testibus titulis domesticis compluribus; re autem melius perpensa, nihil impedit, quominus de cognomine quodam cadente in -ensis (vide Solin – Salomies, Repertorium2 444) quoque agatur. – 3 fuit nota numeri, cuius linea supra ducta superest; quo autem munere vir sit functus, incertum. – 4 + est pes litt. H vel I vel N. Litterae saec. I. p. C. n. esse videntur. 6986 tit. honorarius quattuorviri Duo trapezophora (A–B) ex lapide calcario, q. d. Manoppello, quae autem mensa carent, alterum (A) in margine superiore sinistro fractum (111 x 78 x 14,5; de quo vide Cianfarani, Schede II n. 17), alterum (B) ex duabus partibus (a–b) inter se non coniunctis imminutum [frg. a: (43) x (42) x 14,5; frg. b: (28) x (32,5) x 14,5]. Trapezophora in latere externo palma, in lateribus angustis superioribus capite mulieris exornata. Latus internum trapezophori alterius (A) bracchiis foliisque exornatum, alterius (B) titulo praeditum (nescio quidem, num trapezophora etiam ita collocari possint, ut titulus in latere externo perspiciatur. De trapezophoris generaliter cf. quae disseruerunt V. Saladino, Epigraphica 39, 1977, 148– 151; H. von Hesberg, AA 1980, 422–439; R. Cohon, Greek and Roman Stone Table Supports with decorative Reliefs, New York 1984, 398–412; W. Eck, in M. Millar – E. Segal (Ed.), Caesar Augustus. Seven Aspects, Oxford 1984, 135 (= id., Scritti scelti 274); Di Stefano Manzella, Mestiere di epigrafista 163; M. Granino Cecere, Suppl. It. 4, 1988, 154–155; W. Eck – H. von Hesberg, RM 111, 2004, 143–192). Area titulo inscribendo destinata fascia continua cincta, cuius partes a sinistra et a dextra servantur. Litt. affabre insculptae 6,8–5,3. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli ubi capitolium fuisse videtur. Exstant Chieti in museo nationali antiquitatum (A: inv. n. 10002; B: inv. n. 10001), ubi a. 1979 contuli.
Fig. a
Fig. b
5
M(arco) Luc[ceio] M(arci) f(ilio) [A]rn(ensi) Mon[t]ano [IIII] vir(o) i(ure) d(icundo), [patro]no ------
LXVI. TEATE MARRVCINORVM Fig. a–b: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24420–24421. Cianfarani, Schede II n. 18; Saladino, l. l. 149–150; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 169–170 n. 11 cum im. phot. (AE 1984, 338); id., in Fonti latine e greche I 407 n. 56; Eck – von Hesberg, l. l. 183 n. A5. – Cf. Scenna, Archeologia teatina 151 cum im. phot. tab. 21 fig. 1; F. Verlengia, Guida storico – artistica di Chieti, Chieti 1950, 64 cum im. phot. tab. 13; von Hesberg, l. l. 438 adn. 55; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 89; Forni, Tribù L404; Buonocore, in Tribù romane 38; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 271– 272. Puncta triangularia. Supplevit Saladino, quem maxima ex parte sum secutus. – 1 Lucc[eio], – 2 Arn., – 4 [aed. III], – 5 [- - -]no Cianfarani; [patron]o Saladino. – 4 [aed(ili), IIII]vir(o) i(ure) d(icundo) supplere potuissem. Nomen Lucceii saepius in titulis Teatinis occurrit (vide, quae recensui in Suppl. It., l. l. 170). Ex litterarum monumentique forma saec. I medii p. C. n. esse videtur. 6987 = EE VIII p. 27 n. 120 (cf. p. 204 ad n. 819) = ILS 6527 tit. sepulcralis magistratus municipii Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo paululum scabra 117,5 x (75) x 11,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cingitur fascia continua cum foliis, inter qua imagines clipeatae et aves quoque inspiciuntur (de quibus anaglyphis vide ex. gr. J. Ortalli, Riv. Arch. 2, 1978, 59 et passim), cuius pars supra, a dextra et infra servatur, 82,5 x ?. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre insculptae 7–4. Rep. a. 1887 extra urbem Teate ad ecclesiam, q. d. Santa Maria di Calvona, sub praedio domini Giacomo de Ritis, ubi sepulcretum antiquum eiusdem urbis fuit. Servatur Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 23292), ubi a. 1979 contuli.
1283
TITVLI NOVI
5
L(ucio) Septimio L(uci) f(ilio) Arn(ensi) Calvo aed(ili), IIIIvir(o) i(ure) d(icundo), praef(ecto) ex s(enatus) c(onsulto) [q]uinquennalicia potestate, [L(ucius) Sep]timius Calvus [germ]anus fecit.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24979. F. Barnabei apud G. Fiorelli, NS 1887, 159; inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII 27 n. 120 (etiam cf. 204 ad n. 819); ex quo sumpserunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4137 et Dessau, ILS 6527; De Laurentiis, Iscrizioni 166–168 n. 54; E. Ghislanzoni, Mon. Accad. Lincei 19, 1908 (1910), 585–586 cum im. phot. fig. 17; R. Gardner, PBSR 9, 1920, 100–101; M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 69. 71 cum im. phot. tab. 38 fig. 66–67; Buonocore, in Fonti latine e greche I 403 n. 37. – Cf. Kubitschek, Imperium 267; Zecca, Topografia 168. 104; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 158 ad tit.; eund., BDASP 73, 1983 (1985), 247; Demougin, Prosopographie 197; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 87–88 ad tit.; M. Fora, in Terni – Interamna Nahars 135; Forni, Tribù S342; Buonocore, in Tribù romane 38; eund., in Epigrafia 2006 572; G. Iaculli, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 457; C. Zaccaria, in Pignora amicitiae II 177. Puncta triangularia et in formam hederae signata. 8 [- - -]anus priores. Lucius Septimius Calvus fuit aedilis, quattuorvir iure dicundo et praefectus quinquennalis (de adiectivo quinquennaliciae potestatis vide O. Salomies, Arctos 44, 2010, 219) ex senatus consulto [de qua praefectura etiam vide I. Didu, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Cagliari) n. s. 5, 1983/84, 53– 92; G. Mennella, Epigraphica 50, 1988, 65–85; M. S. Bassignano, in Actes du Colloque Degrassi 515–537; G. Amodio, in Élites municipales 71–98; G. Bandelli, ibid. 149–157; Zaccaria, l. l. 177–179 et F. Grelle – M. Silvestrini, in Forme municipali 71; de locutione ex s(enatus) c(onsulto) quinquennalicia potestate etiam vide A. D. Pérez Zurita, Epigraphica 80, 2018, 191]. Nomen Septimii redit tit. n. 6998 v. 9, 32. 7000 v. 25. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuerim. 6988 tit. sepulcralis decurionis Cippus in cylindri formam redactus ex lapide calcario passim fissuris laesus supra pessumdatus undique levigatus 146 x diam. 59. Superne sunt duae fasciae anaglyphis ornatae, scil.: in fascia superiore valde deturpata vestigium imaginis viri togati nempe decurionis inspici adhuc potest; in fascia inferiore a sinistra decurio ipse in equo haeret, ante quem est armentarius baculo innixus ad gregem conversus. In facie sursum directa exstant recessus ad figendum. Infra has duas fascias est tit. Litt. 9,8/4. Rep. m. Iul. a. 1973 ad vicum Pretoro sub praedio, q. d. Crocefisso. Servatur Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 10158), ubi a. 1979 contuli. Im. phot. et exemplum vide p. sequentem Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26171. A. Marinucci, Epigraphica 38, 1976, 150–152 n. 7 cum im. phot. fig. 7 (AE 1976, 191); A. La Regina, in Culture adriatiche antiche 568–569 cum im. phot. tab. 416; G. Iaculli, Quad. Ist. Arch. Chieti 2, 1981, 197 cum im. phot. fig. 3; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 170–172 n. 12 cum im. phot.; M. Q. Lupinetti, Abruzzo 22, 1984, 135–145 cum im. phot. (cf. AE 1985, 331); Buonocore, in Fonti latine e greche I 407 n. 57; Antiche genti d’Italia 259 n. 738 cum im. phot.; Chioffi, Caro 68–69 n. 83 cum im. phot. fig. 38 (cum alia biblio-
TITVLI NOVI graphia); R. Tuteri, in Filo di Arianna 47 cum im. phot. – Cf. E. Fabbricotti, in Chieti 127 cum im. phot. fig. 38; J. Linderski, JRA 3, 1990, 318 (= eund., Roman Questions I 412); M. Corbier, in Romanisation du Samnium 162 cum im. phot. fig. 2; S. Diebner, ibid. 232; G. De Benedittis, in Cultura della transumanza 65; Buonocore, in Rostovtzeff e l’Italia 430; L. Chioffi, in Epigrafia romana in area adriatica 269– 270 cum im. phot.; E. Fabbricotti, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 55 cum im. phot. fig. 14; Forni, Tribù L410; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 89; I. M. Iasiello, in Paesaggi I 468; Buonocore, in Epigrafia 2006 572; Iasiello, Samnium 240 cum im. phot. fig. 95; Buonocore, in Tribù romane 38; P. Camerieri, in Falacrinae 44 adn. 23.
1284
REGIO IV Puncta triangularia. 2 Arniesi pro Arnensi. – 3 Maruci[n]orum pro Marruci[n]orum; Marucinorum Marinucci, Marrucinorum Iaculli; Marruci[n]orum Linderski. – 5 herens pro heres. Cippus, ut constat, repertus iuxta viam rusticam, nempe callem publicum, iam antiquitus adhibitam. Notandum Sextum Lucceium Vitulum decurionem Marrucinorum appellatum (de qua locutione vide La Regina, l. l. 569 et J. Martínez-Pinna, Orizzonti 11, 2010, 43–46; praetermittendus quoque non est tit. huius Corporis vol. III 4060 = 10869, ubi memoratur M. Petronius M. f. Arn. Classicus Marrucinus, qui ante a. 45 p. C. n. fuit centurio legionis VIII Augustae: cf. Forni, Tribù P216 et Buonocore, in Tribù romane 38); in titulis enim semper memoratae locutiones Teate Marrucinorum vel Teate vel Teatini Marrucini vel Teatini: cf. quae recensui in Fonti latine e greche I 397 (extra titulos domesticos cf. ex. gr. tit. huius Corporis vol. VIII 2628 (cf. p. 1739), ubi laudatur P. Seius P. f. Arn(ensis) Rufus Teate Marrucinorum praef(ectus) leg(ionis) III Aug(ustae) (cf. Dobson, Primipilares 29; Forni, l. l. S327; S. A. Alaioud, in L’Africa Romana 16, Roma 2006, 559; Buonocore, in Tribù romane 38), tit. supra n. 2995 = huius Corporis vol. XVI 124, ubi memoratur [- - -] f. Arn(ensis) Apollonianus Teate [co]h(ortis) X urb(anae) (cf. Forni, l. l. Y33; Buonocore, in Tribù romane 38) et tit. AE 1995, 227, ubi laudatur miles cohortis XIX praetoriae P. vel T. Me[ti]lius P. f. Arn(ensis) Pudens Theate (cf. Forni, Tribù M494; Buonocore, in Tribù romane 38; G. Crimi, ibid. 333 n. 11 cum alia bibliographia). De cognominibus Vituli et Armentarii vide Kajanto, Cognomina 86. 323. 329; de cognomine Vituli etiam T. Ritti, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 21, 1977, 305–306. 398; de cognomine Armentarii etiam vide H. Solin, Arctos 40, 2006, 133. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 6989 tit. operis publici Tabula ex lapide calcario supra et a sinistra imminuta. Rep. Teate nescio quando in effossionibus loco Civitella in platea armorum factis. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. del. a De Laurentiis a. 1979. Traditur:
Fuisse videtur:
5
Sex(to) Lucceio Sex(ti) f(ilio) Arniesi Vitulo decurioni Maruci[n]orum, Sex(tus) Lucceius Armentarius 5
herens ex testamento p(osuit).
-----[- - -]dus [- - -]GARCO [- - -]tam [facienda cu]rarunt [idemque pro]barunt.
Im. a De Laurentiis del. De Laurentiis, Iscrizioni 149 n. 43 sine supplementis; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 172 n. 13 cum im. del. a De Laurentiis sumpta; id., in Fonti latine e greche I 407 n. 58. Supplevi quatenus potui. – 1 quomodo cognomen in -dus cadens supplendum, incertum. – 2 quamquam lectio incerta est, nihil impedit, quominus de cognomine alterius viri fortasse agatur; quid autem subsit nescio. – 3 restituerim ex. gr. [- - por]tam vel etiam [- - - semi]tam vel sim. – 4 [- - - cu]rarunt
LXVI. TEATE MARRVCINORVM
1285
TITVLI NOVI a:
ego in ed. pr.; curarunt pro curaverunt. – 5 probarunt pro probaverunt. Memorari viderentur duo magistratus municipii, qui opera quaedam publica facienda curaverunt idemque probaverunt. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 6990 tit. incerti generis Duo fragmenta undique fracta (a–b) inter se non coniuncta tabulae marmoreae venis caeruleis perfusae undique levigatae. Frg. a (15) x (24) x 2; frg. b (11,8) x (6) x 2. Litt. inter lineas ad delineandum ductas incisae 2,2. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli pone aedes gentis Lanciani. Exstant Chieti in museo nationali antiquitatum (frg. a: inv. n. 8134 iam A. T. 44; frg. b: inv. n. 8988 iam A. T. 44), ubi a. 1979 descripsi.
5
-----[- - -]+[- - -] [- - -] Augustali[bus - - -] [- - -] feminis, libe[ris - - -] [- - -? e]adem cum ess[ent - - -] [- - -] agros suo[s - - -] [- - -]+A++[- - -] -----b: -----[- - -] N[- - -] [- - -]+EC[- - -] [- - -]RBA[- - -] [- - -] DE[- - -] ------
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26668. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 173 n. 14 cum im. phot. (AE 1984, 339); id., in Fonti latine e greche I 407 n. 59. – Cf. Scenna, Archeologia teatina im. phot. tab. 22 fig. 1; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 89. Puncta triangularia. Quamvis supplementa incerta maneant, in hoc titulo nonnullae distributiones Augustalibus feminis liberisque saltem dandae memorari videntur (de re universa vide J. Andreau, Ktèma 2, 1977, 157–209; S. Mrozek, Historia 27, 1978, 355– 368). Seviros Augustales una cum seviris vel Augustalibus fusius in titulis Teatinis memoratos recensui in ZPE 108, 1995, 137 (= id., Abruzzo e Molise I 96). Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 6991 tit. incerti generis Quattuordecim fragmenta undique fracta (a–p) inter se non coniuncta tabulae marmoreae undique levigatae crass. 3. Frg. a (16) x (16). Frg. b ex tribus partibus coniunctum (37,5) x (18); litt. 14,5–10. Frg. c ex septem partibus coniunctum (35) x (42); litt. 14,5. Frg. d (18) x (31); litt. 14,5. Frg. e ex tribus partibus coniunctum (30) x (25); litt. 9,5. Frg. f ex duabus partibus coniunctum (30) x (53); litt. 9,5–9. Frg. g ex undecim partibus coniunctum (58,5) x (35); litt. 10,5–9. Frg. h ex duabus partibus coniunctum (29) x (27); litt. 10. Frg. i (15,2) x (15). Frg. l (7,5) x (16). Frg. m (9,5) x (7). Frg. n (22) x (17,5), o (11) x (9) et p (11) x (7) scriptura carent. Rep. Teate a. 1940 in effossionibus thermarum antiquarum peractis (de quibus effossionibus vide G. Annibaldi, BCAR. Notiziario 68, 1940, 91). Servabantur Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 23941), ubi a. 1979 descripsi. Nunc tabula, fragmentis inter se magna ex parte coniunctis, ex ingenio efformata servatur in museo Civitella, ubi a. 2008 denuo contuli.
Fig. a a: [- - -]+[- - -] b: [- - -]ER[- - -] [- - -]ND[- - -]
Fig. b
TITVLI NOVI
1286
REGIO IV
Fig. g
Fig. z
c:
f:
[- - -]MAE[- - -] [- - -]N[- - -]
[- - -]+EM CO[- - -] [- - -]GVSTAL[- - -]
Fig. d d: [- - -]+AE[- - -]
Fig. h g: [- - -]ATOR [- - -]DIS [- - -] PLEBIS
Fig. e Fig. q
e: [- - -]+[- - -] [- - -]MO[- - -] [- - -]IVM+[- - -]
h: [- - -]VL+[- - -] [- - -]S RE[- - -]
LXVI. TEATE MARRVCINORVM
1287
TITVLI NOVI
Fig. i i: Fig. m
[- - -]+P[- - -]
Fig. k l: [- - -]+I+[- - -]
Fig. l m: [- - -]+[- - -]
Fig. a–l: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26708 (frg. a), 26709. 26718 (frg. b), 26710 (frg. c), 26711 (frg. d), 26712 (frg. e), 26713 (frg. f), 26714 (frg. g), 26715 (frg. h), 26716 (frg. i), 26717 (frg. l), 26719 (frg. m), 26722 (frg. n), 26721 (frg. o), 26720 (frg. p). Fig. m: Im. tab. ex ingenio efformata a viro docto Simone Ferracuti sumpta. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 173–176 n. 15 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 407–408 n. 60; Ciabarra, Anfiteatri 218–223 n. 11.3.3 cum im. phot. 185–195 (e Buonocore). 196. – Cf. Buonocore, Epigrafia anfiteatrale 16 cum im. phot. tab. 1 fig. 3 (frg. g); eund., Suppl. It. 22, 2004, 89. Frg. g: litt. T supra versum eminens. Supplementa incertissima manent. – Exempli gratia in ed. pr. restitueram, frg. f: 1 item col[legio - - -], – 2 [- - Au]gustal[ibus - - -]. – Frg. g: 1 [- - - p(aria) gladi]ator(um) vel etiam [- - - cur]ator, – 3 [- - - tribunus] plebis. – Frg. h: 2 [- - therma]s re[stituit - - -] ex eo, quod tabula est reperta eo loco, ubi antiquitus thermae Teatinae fuerunt. Attamen melius rebus perpensis et fragmentis a–b et e–h inter se fere coniunctis, hoc modo suppleverim (inde Ciabarra, l. l.): -----[- - - th]ermae [- - -] [- - - v]enator(um) [- - - i]tem commodis [- - - decurion]um, A[u]gustalium, plebis. - - - - - -? Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo.
6992 tit. incerti generis Tria fragmenta (a–c) ad idem epistylium ex lapide calcario in fronte passim scalpro dentato dolatum a tergo scabrum pertinentia attamen inter se non coniuncta. Frg. a (45) x (42) x 14; litt. circ. 22. Frg. b: (72) x (62) x 13,5; litt. 21 (altera litt. I 22,5). Frg. c ex duabus partibus inter se coniunctis compositum: (75) x (59) x 13; litt. 22. Rep. m. Apr. a. 1992 (frg. c d. 14 eiusdem mensis) Chieti in regione q. d. Civitella. Servantur Chieti in museo Civitella (inv. n. 59502 [frg. c], 59503 [frg. b], 59504 [frg. a]), ubi a. 2008 descripsi; a. 2014 denuo contulit Claudia Dituri, quae im. phot. quoque sumpsit. frg. a: -----[- - -]CI[- - -] - - - - - -?
Fig. a
TITVLI NOVI
1288
REGIO IV
Fig. d
Fig. b frg. b: -----[- - -]G k F[- - -] [- - -]LIÌ [- - -] [- - -]+[- - -] - - - - - -?
Fig. a–d: Im. phot. a Simone Ferracuti sumptae. Ciabarra, Anfiteatri 223–224 n. 11.3.4 cum im. phot. 197. Frg. b: punctum triangulare sursum directum. – + vestigia litterarum incertarum. Supplementa incertissima manent, eo magis quod nescio, utrum ad monumentum honorarium an ad opus quoddam an ad monumentum sepulcrale titulus pertineat. Frg. a a dextra frg. c ponendum videtur, inde [- - - M]arr[u]ci[- - -] vocabulum supplevissem (in dubio autem maneo, utrum de nomine populi Marrucini an de cognomine Marrucini agatur). Frg. b: in v. 1 fortasse subest Augustalis et flamen vel etiam Augusti filius; illud [- - -]liì fortasse ad vocabulum [- - - fi]lii pertinere videtur (vide Ciabarra, l. l. quae pendet e scheda mea). Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 6993 tit. incerti generis Duo fragmenta (a–b) ad idem epistylium ex lapide calcario in fronte passim scalpro dentato dolatum a tergo fortasse scabrum pertinentia attamen inter se non coniuncta. Frg. a (31) x (47,5) x 9,5; litt. 17. Frg. b: (27) x (32) x (9); litt. 16,5. Rep. a. 1992 Chieti in regione q. d. Civitella. Servantur Chieti in museo Civitella (inv. n. 59506 [frg. a], 59510 [frg. b], ubi a. 2008 descripsi; a. 2014 denuo contulit Claudia Dituri, quae im. phot. quoque sumpsit.
Fig. g frg. c: -----[- - -]ARR[- - -] [- - -]+[- - -] ------
frg. a:
frg. b:
-----[- - -]RRV[- - - ] - - - - - -?
-----[- - -]CIN[- - -] - - - - - -?
Im. phot. a Simone Ferracuti sumpta. Ciabarra, Anfiteatri 224–225 n. 11.3.5 cum im. phot. 198. Suppleverim [- - - Ma]rrucin[- - -], attamen diudicare non possum, utrum de nomine populi Marrucini an de cognomine Marrucini agatur, eo magis quod nescio, utrum ad monumentum honorarium an ad opus quoddam an ad monumentum sepulcrale titulus pertineat (vide Ciabarra, l. l. quae pendet e scheda mea). Ad tit. supra n. 6992 fragmenta pertinentia esse non videntur. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit.
LXVI. TEATE MARRVCINORVM 6994 tit. sepulcralis seviri Tabula a sinistra fracta margine cincta (33) x (52–36) x 10. Rep. Teate a. 1896 iuxta viam q. d. Corso Marrucino dum funditus diruerentur aedes gentis de Horatiis. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. del. a Zecca a. 1979. Traditur:
Fuisse videtur: M(arco) Pontio [- - -] Romul[iano] seviro, s[eviro Aug(ustali)], [qui] v[ix(it) - - -] ------
1289
TITVLI NOVI Exemplum a Zecca editum. V. Zecca, RASLA 12, 1897, 147–154 cum exemplo sine supplementis (= id., Scavi I 16–24); inde De Laurentiis, Iscrizioni 112–113 n. 17 sine supplementis; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 176–177 n. 16 cum im. a Zecca sumpta (AE 1984, 335); id., in Fonti latine e greche I 407–408 n. 60. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 89. Supplevi. – Supra v. 1 nihil deesse paene certum est, teste Zecca. – 2 de supplemento Romul[o] quoque cogitare potui, sed cum versus concinne ordinati videantur de supplemento Romul[iano] iudicare malo. – 3 non est, cur excludam, quominus littera S pone seviro exarata ad nomen civitatis cuiusdam incipiens cum S pertineat, in qua civitate haud longe a Teate Marcus Pontius Romulianus seviri officio fuctus sit (ex. gratia de municipio Sulmone vel etiam Superaequo cogitari potest). – 4 V[- - -] ego in ed. pr. Seviri et seviri Augustales Pisauri quoque memorantur (vide tit. huius Corporis vol. XI 6361. 6373, de quibus cf. Cresci Marrone – Mennella, Pisaurum 273–274 n. 72, 299 n. 84). Etiam vide infra ad tit. Cliterniae repertum n. 4168; de re universa vide C. Molle, in Valle di Comino XIII 133. De seviris Augustalibus, nec non seviris vel Augustalibus, fusius in titulis Teate repertis memoratis vide supra ad tit. n. 6991. Nomen gentilicium Pontii redit tit. Teatino n. 3037. Saec. I medii p. C. n. esse potest.
6995–6999 tit. sepulcrales Inter a. 1886/88 extra urbem Teate ad ecclesiam, q. d. Santa Maria di Calvona, sub praedio domini Giacomo de Ritis, ubi sepulcretum antiquum eiusdem urbis fuit, in lucem detecti quinque tituli ad idem monumentum sepulcrale spectantes, scil. sepulcrum illud Caii Lusii Storacis seviri liberti Caii Lusii et Iuniae, qui et sibi et suis duabus coniugibus, nempe Lusiae Caii et Iuniae libertae Oecumeni et Lusiae Caii et Iuniae libertae Philinnae, et sociis monumenti, quorum nomina in duabus stelis, quae exstant muro exteriori aditus utrimque affixis insculpta, vivus fecit. De celeberrimis anaglyphis munera ab ipso Lusio Storace Teate edita fingentibus, quae monumentum adornabant, viri docti fusius disseruerunt; inter al. praesertim vide E. Ghislanzoni, Mon. Accad. Lincei 19, 1908 (1910), 541–614 cum im. phot. tab. 1–6; R. Bianchi Bandinelli – M. Torelli – F. Coarelli – A. Giuliano, Studi Miscellanei 10, 1966, 55–102 cum im. phot. tab. 27–52; Felletti Maj, Tradizione italica 363–370 cum im. phot. tab. 79– 82; G. Messineo, Xenia 2, 1981, 63–65; S. Diebner, in Anfiteatro Flavio 131, 132–138, 142 et passim cum im. phot. fig. 1; R. Calanca, in Gentes et Principes 74–75 n. 20 cum im. phot. et tab. 22; M. Junkelmann, Das Spiel mit dem Tod. So kämpften Roms Gladiatoren, Mainz 2000, 36–37 cum im. phot. fig. 48–50; Sangue e arena 347 n. 72 cum im. phot.; M. Papini, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 19, 2004, 138–143 cum im. phot. fig. 57–62; G. Iaculli, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 457–465 cum im. phot. et del. fig. 5–16; K. M. D. Dunbabin, JRA 31, 2018, 699. Aliam bibliographiam invenies apud Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 88. Tit. n. 6995 et 6999 exstant Chieti in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1979 et denuo a. 2002 recognovi; ceteri tit. n. 6996–6998 periisse videntur. Ex litterarum forma et praesertim ex forma monumenti et eius anaglyphis inter a. 20/40 p. C. n. tribuendi. 6995 = EE VIII p. 27 n. 121 (cf. p. 204 ad n. 819) Epistylium lapidis calcarii ex tribus partibus inter se coniunctis compositum in fronte scalpro dentato dolatum a tergo paululum scabrum 29 x 259 [pars sin. 120, pars med. 61, pars dex. 78] x 52. In facie deorsum directa est longus recessus, ex eo, quod epistylium insertum fuit parieti exteriori supra portam monumenti sepulcralis. Litt. affabre insculptae 10–5,5. Rep. inter a. 1886/87. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. olim n. 4423 nunc n. 34218).
C(aius) Lusius C(ai) et Iuniae l(ibertus) Storax Rom[a]niensis sevir sibi et Lusiae C(ai) et Iuniae l(ibertae) Oecumeni et Lusiae C(ai) et I[u]niae l(ibertae) Philinnae coniugibus suis vivos fecit; h(oc) m(onumentum) h(eredem) [n(on)] s(equetur). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26869 (adde neg. D. A. I. Rom. 34.1666). Partem sinistram publici iuris fecit B. Lanzellotti apud G. Fiorelli, NS 1886, 169; titulum pleniorem edidit F. Barnabaei ibid. 1887, 158; inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 27 n. 121 (cf. p. 204 ad n. 819); De Ruggiero –
Vaglieri, Sylloge epigraphica 4138; De Laurentiis, Iscrizioni 156–157 n. 49; M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 62 n. 1 cum im. phot. tab. 37; Schäfer, Imperii insignia 398– 399 n. C53 cum im. phot. tab. 106 fig. 1, tab. 122 (cum alia bibliographia); Buonocore, in Fonti latine e greche I 403 n. 38; Ciabarra, Anfiteatri 207–208 cum im. phot. del. 169 (e
TITVLI NOVI
1290
Buonocore). – Cf. Ghislanzoni, l. l. im. phot. tab. 1, litt. D; Scenna, Archeologia teatina 95–96; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 158–159 ad tit.; eund., BDASP 73, 1983 (1985), 247; Sangue e arena, l. l. 357 n. 72 cum im. phot. Puncta triangularia. Littera T supra versum passim egrediens. 1 quid vocabulum Romaniensis significet, adhuc incertum; Mommsen in EE sic interpretatus est: “Romaniensis quamquam nude positus mihi creditur is esse, qui artem aliquam exerceat extra urbem more urbano” [etiam cf. eund., Staatsrecht3 III 1, 287 adn. 2, qui laudat tit. huius Corporis vol. XI 3936 = ILS 6588 a. 162 p. C. n., ubi memoratur collegium fabrum tignuariorum Romanensium, et tit. huius Corporis vol. XIV 2213 = ILS 3243 a. 100 p. C. n., ubi nominatur pistor Romanensis ex reg(ionibus) XIIII; adde tit. huius Corporis vol. XII 1928 = ILS 7583, ubi laudatur Publius Vettius Gemellus sagarius Romanens(is)]; sunt autem ii, qui cogitant de altero
6996 = EE VIII p. 28 n. 122 (cf. p. 204 ad n. 819) Epistylium ut traditur lapidis calcarii ex quattuor partibus inter se coniunctis compositum undique integrum. Litt. 10. Rep. inter a. 1887 et 1888. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. del. a Zecca et Barnabei a. 1979 et denuo 2002.
REGIO IV cognomine Caii Lusii Storacis, inde colligi potest libertum ex urbe Roma oriundum fuisse (vide inter al. Kajanto, Cognomina 182; J. Kolendo, Archeologia 29. 1978, 29; W. V. Harris, JRS 70, 1980, 130); esse quoque potest sacerdotium aliunde ignotum vel coniunctum cum verbo, quod sequitur, nempe sevir vel etiam alterum cognomen (vide Torelli l. l.); non est cur excludam, quominus Caius Lusius Storax aliquod officium suum exercuerit prope portam quandam urbis Teate Romanam appellatam, cuius mentio autem adhuc inventa non est (de significatione ad locorum descriptionem pertinente adiectivorum eorum, quae in -ensis cadunt, vide Castrén, Ordo populusque Pompeianus 79–80; eund., Arctos 15, 1981, 1–12). – 3 vivos pro vivus. Caii Lusii redeunt tit. n. 7000 v. 27–28 (etiam cf. quae scripsi Misc. Greca e Romana 10, 1986, 260 (= id., Abruzzo e Molise II 582).
5
C(ai) Lusi (vac.) C(ai) et Lusiae Iuniae l(iberti) Storacis. Partem sinistram, scil. verba C(ai) Lusi referentem, ediderunt F. Barnabaei apud G. Fiorelli, NS 1887, 158 et V. Zecca ibid. 299; titulum pleniorem habuit Barnabaei, ibid. 1888, 748; inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 28 n. 122 (cf. p. 204 ad n. 819); ex quo De Laurentiis, Iscrizioni 157– 158 n. 50; M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 63 n. 3; Buonocore, in Fonti latine e greche I 403 n. 39. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 159 ad tit.; eund., BDASP 73, 1983 (1985), 247. IVIAE pro Iuniae male De Laurentiis. Ex eo, quod inter vocabula Lusi et C(ai) fuit spatium vacuum relictum circ. 75, colligi potest aliquid generis architectonici supra hoc spatium epistylii superimpositum. 6997 = EE VIII p. 28 n. 123 (cf. p. 204 ad n. 819) Plinthus ut traditur ex lapide calcario ita inscripta, ut v. 1 et 2 fascia separentur, 129 x 31 x 50. In facie sursum directa sunt sex recessus ad figendum. Rep. a. 1887. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. a Zecca del. a. 1979 et denuo a. 2002. Sibi et suis coniugibus; sociis monimentì. V. Zecca apud G. Fiorelli, NS 1887, 298; inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 28 n. 123 (cf. p. 204 ad n. 819); De Laurentiis, Iscrizioni 158 n. 51; Waltzing, Corporations III 404 n. 1542; M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 62– 63 n. 2; Buonocore, in Fonti latine e greche I 403 n. 40. – Cf. E. Ghislanzoni, Mon. Accad. Lincei 19, 1908 (1910), 582; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 159 ad tit.; eund., BDASP 73, 1983 (1985), 247. 2 monimenti pro monumenti. 6998 = EE VIII p. 28–29 n. 124 (cf. p. 204 ad n. 819) Tabula ex lapide calcario in fronte perquam adesa 128 x 59 x 30. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio ut videtur inverso cincta. Rep. a. 1887. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. a Zecca del. a. 1979.
10
15
20
25
30
Soci monu[menti] her(edes): Cn(aeus) Flavius Iustus p(ater), Cn(aeus) Flavius Enn[ianus], Cn(aeus) Flavius Ìus[- - -], C(aius) Cadiu[s] Septim[us], (vac.) Cost[ans], [S]ex(tus) Popp[idi]us Hel[- - -], [-] Gaviu[s] Secu[- - -], C(aius) Septimius Fortu[- - -], [-] Capriu[s] Eutyc[- - -], (vac.) Marsu[s], [C]n(aeus) Annaeus Hesper, V(ibius) Herranius Felix, [-] Mamilius Boethus, (vac.) Eleuther, (vac.) Hesper, C(aius) Afinius Soterichus, C(aius) Pu7lf 8ennius Atimetus, Sex(tus) Pedius Castrensis, (vac.) Trophimus, M(arcus) Herranius Dexter, N(umerius) Naevius Secundus, M(arcus) Asinius Secundus, Q(uintus) Poppaedius Restitutus, Sex(tus) Pedius Euanthus, Q(uintus) Tiberius December, Q(uintus) Lucretius Aequalis, C(aius) Vibius Vitulus, Q(uintus) Tiberius December, M(arcus) Naevius Fuscus, (vac.) Successus, M(arcus) Septimius Eucarpus, C(aius) Herius Severus.
V. Zecca apud G. Fiorelli, NS 1887, 298–299; inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 28–29 n. 124 (cf. p. 204 ad n. 819); M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 66–70 n. 5; Buonocore, in Fonti latine e greche I 403–404 n. 41. – Cf. Waltzing, Corporations III 404 n. 1543; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4310; Zecca, Scavi II 75; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 159 ad tit.; eund., BDASP 73, 1983 (1985), 247; eund., in Annaei 68 n. 101; eund., in Temptanda viast 2 adn. 8; eund., in L’ombelico d’Italia 69; eund., in Homenaje Armin U. Stylow 66; eund., in Asinio Pollione 24–25. 37 cum im. del. fig. 2. Supplevit Torelli, quem maxima parte secutus sum. – 1 MONV[- - -] Zecca, inde Ihm, monu[menti] iam recte Torelli. – 3 Enn[- - -] omnes. – 4 IVS[- - -] Zecca, inde Ihm,
LXVI. TEATE MARRVCINORVM Ius[tus] Torelli, Iustus haud recte ego, Ius[tio] vel Ius[tinus] melius re perpensa quoque restituerim. – 5 CADIV[- - -] Zecca, inde Ihm, Cadiu[s] iam recte Torelli; SEPTIM[- - -] Zecca, inde Ihm, Septim[us] iam recte Torelli. – 6 COST[- - -] Zecca, inde Ihm, Cost[ans] iam recte Torelli. – 7 [S]ex(tus) iam recte editores priores; POPI[- - -]VS Zecca, inde Ihm [de nomine gentilicio Popii, de quo auctores nonnulli coniecerunt (cf. ex. gr. Schulze, Eigennamen 213) fusius disseruit C. Ferrante, Cahiers du Centre G. Glotz 19, 2008 (2009), 10, quae recte hanc lectionem respuit, ubi alia bibliographia inveniri potest]; Popp[idi]us iam fortasse recte Torelli (cf. autem infra ad v. 24, ubi nomen gentilicium Poppaedii nominatur; de nomine etiam vide G. Cicala – L. Speranza, Picus 32, 2012, 154); HEL[- - -] Zecca inde Ihm, Hel[enus] Torelli, Hel[ios] vel Hel[ops] vel sim. quoque restituerim. – 8 GAVIV[- - -] Zecca inde Ihm, Gaviu[s] iam recte Torelli; SECV[- - -] Zecca inde Ihm, Secu[ndus] Torelli, Secu[ndio] esse quoque potest. – 9 FORTV[- - -] Zecca inde Ihm, Fortu[natus] Torelli, estne aliquid propter, cur non
1291
TITVLI NOVI restituere possis ex. gr. Fortu[nio] vel Fortu[nius] vel sim.? – 10 CAPRIV[- - -] Zecca inde Ihm, Capriu[s] iam recte Torelli; EVTYC[- - -] Zecca inde Ihm, Eutyc[hus] Torelli, Eutyc[hius] quoque suppleverim. – 11 MARSV[- - -] Zecca inde Ihm, Marsu[s] iam recte Torelli. – 12 N(umerius) Zecca inde Ihm et Torelli, M(arcus) ego sine idonea causa in ed. pr.; [C]n(aeus) nunc propono ex eo, quod idem libertus, qui postea de vita cessit, redit in tit. qui sequitur v. 26. – 18 PVIIENNIVS Zecca inde Ihm, Pu7lf 8ennius iam recte Torelli. Memorantur triginta duo socii monumenti nec non heredes, inter quos habes libertos et servos (nota ante cognomina v. 6. 11. 15. 16. 20. 31 exarata spatium scriptura vacuum non abrasum extare videri. Inde conici potest futurum esse ut hi servi manumittantur et praenomen nomenque insculpantur. De re universa vide Fabre, Libertus 84 et passim). Nomina gentilicia Afinii, Annaei, Asinii, Caprii, Mamilii, Pedii, Poppaedii, Pulfennii, Septimii iam redeunt in titulis Teatinis (de quibus fusius disseruit titulis collectis Torelli, l. l.). De Annaeis vide Buonocore, in Annaei, l. l. 39–72.
6999 = EE VIII p. 29 n. 125 (cf. p. 204 ad n. 819) Tabula ingens lapidis calcarii ex tribus partibus inter se coniunctis composita, in angulis praesertim superiore dextro imminuta, in fronte scalpro dentato passim dolata valde autem pessumdata, a tergo scabra 233 x 80 x 27. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 195,5 x 63. Litt. inter lineas ad delineandum ductas incisae 3,5–2,5. Rep. a. 1888. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 4423), ubi a. 1979 descripsi.
5
10
15
20
25
[So]ci monimen[ti - - -?]: Sex(tus) Pedius Dexter pat(er), Cn(aeus) Annaeus Zosimus pat(er), L(ucius) Aebutius Paelinus pat(er), L(ucius) Aebutius Epaphrodit(us), L(ucius) Aebutius Evangelus, N(umerius) Aufillius Primulus, (vac.) Hellenus, M(arcus) Dusmius Hermeros, L(ucius) Aebutius Onesimus, C(aius) Decrius Charito, M(arcus) Marcius Crescens, L(ucius) Aebutius Privatus, M(arcus) Ninnius Epaphrodit(us), (vac.) Aprìlis, (vac.) Charìto, F[l]avia Nìce, [-] Decrius Vìtalis, (vac.) Ìanuarius, Sex(tus) Pompusidìus Ac[- - -], C(aius) Afinius Blastus, (vac.) Ampliatus, Q(uintus) Helvius Phoebus; (vac. circ. v. 12) (vac.) obiti: Anteros, Cn(aeus) Annaeus Hesper, Chrysogonus.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26869. F. Barnabei apud G. Fiorelli, NS 1888, 746–748; inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 129 n. 125 (cf. p. 204 ad n. 819); Zecca, Scavi II 76; De Laurentiis, Iscrizioni 164– 166 n. 53; M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 62–66 n. 4 cum im. phot. tab. 27 fig. 65; Buonocore, in Fonti latine e greche I 404 n. 42. – Cf. Waltzing, Corporations III 404 n. 1544; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4310; E. Ghislanzoni, Mon. Accad. Lincei 19, 1908 (1910), 582–583 adn. 1; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 159 ad tit.; eund., BDASP 73, 1983 (1985), 247; Sangue e arena 357 n. 72 cum
TITVLI NOVI im. phot.; Buonocore, in Annaei 67 n. 102; eund., in Temptanda viast 2 adn. 8; eund., in Asinio Pollione 23. Puncta triangularia. Litt. T saepius supra versum eminens. 5 Alpius Eparipodii male Zecca; Epapaphr[o]dit(us) haud recte Torelli. – 7 Primipu perperam Zecca. – 8 Helenus male Barnabei, inde Ihm, Hellenus iam recte Zecca, De Laurentiis et Torelli. – 9 Hermes male Zecca. – 11 Chario male Barnabei, inde Ihm, Charitis perperam Zecca, Charito iam recte De Laurentiis et Torelli. – 14 Aphrodit(us) male Zecca. – 18 C(aius) Decrius nescio an recte. – 20 Pompus+dìus male Zecca; Ac[er] Torelli, estne aliquid propter, cur non restituere possis ex. gr. Ac[tus] vel potius Ac[tius], quod cognomen Graecum tit. Teatino n. 3023 occurrit, vel sim.? – 21 Blasius male Zecca.
1292
REGIO IV Memorantur viginti quinque socii monumenti nec non fortasse heredes, inter quos habes libertos et servos (nota ante cognomina v. 8. 15. 16. 19. 22 exarata spatium vacuum non abrasum extare videri; vide, quae supra adnotavi). Femina cui nomen Flavia Nice nominatam (v. 17) praetermittenda quoque non est. In ima tabula exarata ratio nominis trium defunctorum ipsi collegio pertinentium, ex quibus nominantur Cnaeus Annaeus Hesper, qui in titulo praecedente iam erat notatus adhuc vivens, et servi duo, scil. Anteros et Chrysogonus, quibus libertas est negata. De nominibus gentiliciis fusius disseruit Torelli, l. l. De Annaeis vide supra ad tit. praecedentem. De cognomine Paelini in titulis Corfiniensibus passim memorato vide quae scripsi in Epigraphica 79, 1997, 246 (= id., Abruzzo e Molise I 330).
7000 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in margine inferiore sinistro et infra fracta, a tergo paululum scabra (138) x 94 x 45. In lateribus angustis recessus ad figendum exstant. Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato dolata cymatio inverso cincta, cuius pars supra a sinistra et a dextra superest, ? x 70,5. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre incisae 2,9/2,7 (nota v. 1 in fascia supra, aream marginatam incisum et litteram R vocabuli Charitinus v. 33 minoris mensurae 1,5 exsculptam). Rep. a. 1946 extra urbem Teate apud ecclesiam, q. d. Santa Maria di Calvona, ubi sepulcretum antiquum eiusdem urbis fuit. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 4863), ubi a. 1979 contuli.
5
10
15
20
25
30
35
Soci monimenti: Cn(aeus) Asinius Celer, M(arcus) Manilius Proclus, C(aius) Attius Secundus sev(ir) Aug(ustalis), C(aius) Florius Secundus, C(aius) Oppius Moderatus sev(ir) Aug(ustalis), Cn(aeus) Ennius Speratus sev(ir) Aug(ustalis), M(arcus) Attius Expectatus, M(arcus) Ullidius Felix, C(aius) Mamilius Achates, L(ucius) Alfius Saturninus sev(ir) Aug(ustalis), T(itus) Sentius Synegdemus sev(ir) Aug(ustalis), C(aius) Caudius Primigenius, N(umerius) Fresidius Carpus sev(ir) Aug(ustalis), C(aius) Oppius Aprilis, Cn(aeus) Florius Felix, Cn(aeus) Florius Successus sev(ir) Aug(ustalis), C(aius) Oppius Nymphodotus sev(ir) Aug(ustalis), C(aius) Oppius Callistus, M(arcus) Ullidius Celer, C(aius) Reccius Gemellus, L(ucius) Mamilius Laetus, C(aius) Florius Celer, M(arcus) Attius Optatus, C(aius) Septimius Optandus, Cn(aeus) Ennius Tyrannus, C(aius) Lusius Abascantus, C(aius) Lusius Thymelus, T(itus) Sentius Clemens dec(urio), L(ucius) Mamilius Celer 3selectus4, [.] Oppius Aper, [.] Dionius Epius sev(ir) Aug(ustalis), [- Ca]prius Cha`r´itinus, [- C]au[dius Ve]stalis sev(ir) Aug(ustalis), [- - -]+ICCE[- - -], ------
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24551.
A. Marinucci, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 28, 1973, 500–503 n. 5 cum im. phot. tab. 2 fig. 5 (AE 1980, 368); Buonocore, Misc. Greca e Romana 7, 1980, 429–446 cum im. phot. tab. 1 (inde etiam AE 1980, 368); id., Suppl. It. 2, 1983, 177–179 n. 17 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 408 n. 62. – Cf. F. Verlengia, Il Momento. Cronache dell’Abruzzo – Molise, 20 ottobre 1946, 2; M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 71; J. Linderski, JRA 3, 1990, 318 (= eund., Roman Questions I 412); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 89; Sternini, Romanizzazione 39; Buonocore, in Asinio Pollione 24–25 cum im. phot. fig. 3; L. Vandervoorde, Mnemosyne 70, 2017, 828. Puncta triangularia. Litt. T saepius supra versum eminens.
LXVI. TEATE MARRVCINORVM Supplevi. – 1 monimenti pro monumenti; monumenti AE. – 11 Aleius, – 12 Sinecdemus Marinucci, Synecdemus ego ed. pr. inde AE. – 25 in. C(aius) omisit, – 30 3selectus4 omisit Marinucci, {selectus} ego ed. pr., 5selectus6 AE. – 31 Afer, – 32 Dionisius, – 33 [- - -]prius, – 34 [- - -]au[- - -]stalis Marinucci, [.? C]au[dius Ve ?]stalis ego in ed. pr. – 35 [- - -]cc[- - -] Marinucci, [- - -]icce[- - -] AE; ex. gr. restituerim [- - -] Sicce[nsis - - -]. Inter socios, qui omnes liberti esse videntur, huius collegii funeraticii nominantur decem seviri Augustales (de quibus vide supra ad tit. n. 6990); praeterea habes (v. 29) Titum Sentium Clementem, qui decurio appellatur, et (v. 30) Lucium Mamilium Celerem, qui selectus dicitur: ut iam Linderski recte interpretatus est, alter fuit decurio alter selectus collegii cuiusdam, nempe funeraticii vel potius Augustalium (etiam vide supra ad tit. n. 3023; de re universa vide M. L. Caldelli – C.
1293
TITVLI NOVI Slavich, ZPE 195, 2015, 267–268). De ratione nominis omnium virorum fusius disserui in Misc. Greca e Romana, l. l. et in Suppl. It., l. l. (Teate redeunt nomina Asinii, Caprii, Lusii, Mamilii, Oppi et Septimii). De nomine Fresidii etiam vide Cristofori, Non arma virumque2 246–247. De nomine Ullidii etiam cf. tit. Corfiniensem infra n. 3277. Notandum est nomen Dionii (v. 32), quod nomen hic primum occurrit (vide Solin – Salomies, Repertorium2 68): inde nomen gentilicium consulis suffecti a. 289 p. C. n. (de quo inter al. vide E. Groag, PIR2 C 609; Barbieri, Albo 326 et PLRE I Proculus 8) non [Ce]ionius sed potius [D]ionius restituendum esse videtur (de re universa vide quae scripsi in Misc. Greca e Romana, l. l. 439–440 et in Suppl. It. 179). De cognomine Moderati (v. 6) vide H. Di Giuseppe, Stud. Ric. Matera 8, 2007, 112. De cognomine Synecdemi (v. 12) vide S. Evangelisti, in Voce concordi 286. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. saltem tribuerim.
7001 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte valde pessumdata, a tergo levigata (36) x (69) x 4. Litt. ad rusticas transgredientes 1,6/1,2. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8977 iam A. T. 186), ubi a. 1979 descripsi.
5
10
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24829. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 179–180 n. 18 cum im. phot. (AE 1984, 336); id., in Fonti latine e greche I 408–409 n. 63. – Cf. Scenna, Archeologia teatina im. phot. tab. 20; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 89; eund., in Asinio Pollione 23. 1 + vestigia litt. incertarum. – 13 [- - -]+ ego in ed. pr. Collegii fortasse funeraticii sunt viri in hoc titulo laudati. De nomine Dusmii vide supra ad tit. n. 3018. De cognomine Domnio(n) vide H. Solin, Arctos 38, 2004, 171, eund., ibid. 41, 2007, 93; cognomen Cerrini hic solum occurrit (cf. Solin
-----[- - -]+++[- - -] [- - -] f(ilius) Labeo, [- - -]us C(ai) f(ilius), [- - -]us M(arci) f(ilius), [- - -]ius M(arci) f(ilius), [- - -]us N(umeri) f(ilius), [- - -]aus Cn(aei) f(ilius) Domn[io], [- Du]smius C(ai) f(ilius) Figulu[s], [- - -]us C(ai) f(ilius) Strabo, [- Pom]ponius Sex(ti) f(ilius), [- - -] N(umeri) f(ilius) Laverna, [- - -] T(iti) f(ilius) Cerrinus, [- - -] T(iti) f(ilius) Albus, ------
– Salomies, Repertorium2 313); rarissimum cognomen Lavernae (de quo vide Kajanto, Cognomina 216 et H. Solin, Arctos 40, 2006, 135 et S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 667). In dubium maneo, utrum fragmentum infra n. 7022 ad hunc titulum pertineat, necne. Ex eo, quod viri cognomine nonnumquam carent saec. I medio p. C. n. tribuerim, cui tempori litterarum forma sane congruit.
TITVLI NOVI
1294
REGIO IV
7002 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata a tergo paulum scabra (26) x (19) x 14. Litt. 4–3. Rep. nescio quando loco incerto. Servari videtur Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi autem a. 1979 non repperi. Descripsi quatenus potui a. 2016 ex im. phot. et ex scheda, quam mihi Sylvia Diebner comiter a. 2016 misit. -----[- - -] Opta[tus], [- - -] Faust[us], [- - -] Davo[s], [- - -] Ca+[- - -] 5
[- - -]DE+[- - -] ------
Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 864.VW.83. Puncta nulla. Si recte intellexi, agitur del collegio funeraticio quodam (vide titulos praecedentes). De raro cognomine Davos vide H. Solin, in Studia Georgi Mihailov 439. Forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. adducit. 7003 = EE VIII p. 30 n. 126 = CLE 170 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra fastigii triangularii instar infra et a dextra fracta, in fronte passim scalpro dentato dolata a tergo expolita i. e. monumentum sepulcrale imagine adulescentuli togati defuncti exornatum (102) x (48) x 31 (sup.)–21 (inf.). Litt. circa aediculam, praeter in latere sinistro, insculptae 3/2,1 (nota versum 1 inter lineas ad delineandum ductas insculptum; litt. S vocabuli filius v. 8 minoris mensurae). Rep. a. 1880 extra urbem Teate prope ecclesiam, q. d. Santa Maria di Calvona, sub praedio domini Giacomo de Ritis, ubi sepulcretum antiquum eiusdem urbis fuit. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9101 iam A. T. 390), ubi a. 1979 contuli.
5
10
15
Alexander Maraidi Sex(ti) s(ervus); quot par parenti dequs facer(et) filius mors imatura ademit ut faceret mate[r] filio. Alexandro.
F. Barnabei apud G. Fiorelli, NS 1880, 750; B. Lanzellotti, RASLA 6, 1891, 100 n. 5 (= id., Antichità teatine 30 n. 5); De Laurentiis, Iscrizioni 154–156 n. 48; ex Barnabei ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 30 n. 126; Bücheler, CLE 170; Buonocore, in Fonti latine e greche I 404 n. 43; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 34 n. 18 (= id., Abruzzo e Molise
I 176 n. 18); id., in Gentes et Principes 110–111 n. 38 cum im. phot. tab. 40 (cf. AE 1993, 568); id., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 29–30 n. 2 cum im. phot. tab. 6 fig. 1 (= id., Abruzzo e Molise I 124 n. 2 cum im. phot. fig. 6); id., in Metrische Inschriften 211–212 n. 2; id., in Temptanda viast 5 n. 15; id., Arch. Class. 57, 2006, 381. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 160 ad tit.; eund., BDASP 73, 1983 (1985), 247; eund., ibid. 80, 1990 (1992), 76; E. Fabbricotti, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 43; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 88 ad tit.; M. Massaro, in Metrische Inschriften 151 adn. 131; G. Masaro – L. Mondin, Ostraka 19, 2010, 196; N. Katarzynski, SEBarc 13, 2015, 22; A. M. Morelli, in Valle di Comino XIV 128–130. Puncta triangularia. 3 quot pro quod. – 6 dequs pro decus. – 10–11 imatura pro immatura. Nomen gentilicium Maraidii hic solum in cuncta regione quarta occurrit. V. 3–18 sunt duo iambi senarii, scil. quot par parenti dequs facer(et) filius | mors imatura ademit ut faceret mater filio, quos sic in sermonem Italicum vertendum opinor: “Una morte prematura impedì quel naturale tributo che il figlio avrebbe dovuto rendere al proprio genitore, cosicché fu la madre a renderlo al proprio figlio” (sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 148 ad n. CLE). “Variatur sententia tritissima impendio metri ac sermonis” Bücheler, CLE; de qua praeter quae Bücheler in EE et in CLE scripsit (etiam cf. CLE 165–166. 168–178. 1888–1890), vide Lattimore, Themes 189–190 et passim; Massaro, Inv. luc. 12, 1990, 192–195; eund., Epigrafia metrica latina 18–21. De locis similibus praeter auctores supra memoratos vide B. Lier, Philologus n. s. 16, 1903, 446. 457; Galletier, Étude 281; M. T. Sblendorio Cugusi, Atti Mem. Arcadia s. 3°, 7, 1978, 165 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 868); Sanders, Lapides memores 92; R. Hernández Pérez, in Asta ac pellege 65; F. Socas Gavilán, ibid. 186; Antolini, Iscrizioni 102. 103; P. Cugusi, Ostraka 19, 2010, 34–35 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 1170–1172); Morelli, l. l. Ex litterarum monumentique forma alteri saec. I medio a. C. n. tribuo.
LXVI. TEATE MARRVCINORVM 7004 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a dextra et infra fracta, in fronte perquam adesa a tergo levigata (26) x (39) x 12. Litt. affabre insculptae 6. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9140 iam A. T. 405), ubi a. 1979 descripsi.
1295
TITVLI NOVI titulo inscribendo destinata haud excavata cincta est fascia crass. 14 cum foliis ornata, cuius pars a dextra et a sinistra ut traditur superest. Litt. affabre insculptae 9,5/7. Rep. a. 1888 extra urbem Teate prope ecclesiam, q. d. Santa Maria di Calvona, sub praedio domini Giacomo de Ritis, ubi sepulcretum antiquum eiusdem urbis fuit. Pars dextra servatur Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 23928), ubi a. 1979 contuli; partem sinistram nunc deperditam descripsi ut potui ad im. a Barnabei del. a. 1979.
-----C(ai-) An[- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24899. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 180–181 n. 19 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 409 n. 64. Punctum triangulare. Supplere potui nominativo vel dativo. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 7005 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a dextra et infra fracta in usum posteriorem secta (50) x (37) x 15. Litt. 5. Rep. Teate in effossionibus monasterii S. Francisci a. 1897/98 peractis. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. a Zecca del. a. 1979. Traditur:
Fuisse videtur: - - - - - -? C(ai-) Ca[- - -] -----Im. a Zecca del. V. Zecca, L’Orifiamma 1, 2, 1899, 39–40; id., Scavi II 52, cum im. del. tab. 1 fig. litt. d (inde De Laurentiis, Iscrizioni 100–101 n. 9; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 181 n. 20 cum im. del. a Zecca sumpta; id., in Fonti latine e greche I 409 n. 65). C(aio) Ca[esari - - -] sine idonea causa restituit Zecca. Supplere potui nominativo vel dativo. Aetatis incertae. 7006 = EE VIII p. 27 n. 119 (cf. p. 204 ad n. 819) tit. sepulcralis Tabula marmorea ex duabus partibus (a–b) inter se non coniunctis fracta, in fronte levigata perquam autem adesa, a tergo paululum scabra. Pars sinistra a nunc deperdita (57) x (63) x 11; pars dextra b (55) x (95) x 11. Area
5
C(aio) Ca[esid]io Q(uinti) f(ilio) Arn(ensi) [..]guri, Tellutia [Spe]rata viro suo et Q(uinto) Caesi[di]o Q(uinti) f(ilio) Basso fr[atr]i [et sib]eì [fecit].
Im. phot. partis dextri ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26457. Partem sinistram edidit V. Zecca apud G. Fiorelli, NS 1887, 299; utramque F. Barnabei, ibid. 1888, 748 (inde M. Ihm, EE VIII p. 27 n. 119: ex quo De Laurentiis, Iscrizioni 168–169 n. 55); Buonocore, in Fonti latine e greche I 403 n. 36. – Cf. Kubitschek, Imperium 267; M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 71; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 158 ad tit.; Forni, Tribù C257; Buonocore, in Tribù romane 38; G. Iaculli, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 457. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Litt. T vocabuli Tellutia ut traditur supra versum egrediens. Supplevi. – 2 [au]guri Barnabei et Torelli, [? Li]guri Ihm, inde Forni vel etiam [Au]guri quoque restituerim; nam in dubio maneo, utrum cognomen an officium municipale auguris restituas; attamen ex eo, quod frater cognomen habet, opinor Caium Caesidium quoque cognomine non carere. – 3 [- - -]a k ta Zecca, [- - -]ata Barnabei inde Ihm, De Laurentiis et Torelli. – 5 ex. EÌ potius quam ET ectypo adhibito Ihm; sibei pro sibi. – 6 omiserunt priores. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuo. 7007 = EE VIII p. 31 n. 128 = CLE 1169 tit. sepulcralis Tabula lapidis calcarii ex tribus partibus inter se coniunctis composita infra fracta, in fronte perquam adesa, 85 x 60 x 22. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio ut videtur inverso cincta. In latere externo dextro exaratae, ut traditur, duae litterae EI, inde colligi potest has litteras ad probationem quadratarii pertinere potius quam, ut prior editor suspicatus est, tabulam in usum posteriorem ad titulum recentiorem qui superest insculpendum adhibitam esse. Rep. a. 1888 extra urbem Teate prope ecclesiam, q. d. Santa Maria di Calvona, sub praedio domini Giacomo de Ritis, ubi sepulcretum antiquum eiusdem urbis fuit. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. a Barnabei del. a. 1979 et denuo a. 2002.
TITVLI NOVI Traditur:
Fuisse videtur:
5
10
15
20
Dusmia Nothis hic; fata deum tria quae retinetis condita vìtae staminis et ductu tempora divi[di]t[is], saepe dolenda n[imis] canitis crudelia F[ata], et dulcìs natos matribus eripitis; octavom et decumum f[lo]ri s[i]m[ilis tulit annum] fratribus et matri dulcis amanda suis, [cum lari]bus nostris rapuit [n]imis [i]nv[ida Clotho], [privavitque usu] lu[c]ìs acerba dies, [- - -] hoc mite[ - - -] [- - -]DDA[- - -] [- - - - - -] [- - - - - -] et [- - -]FELI[- - -] [- - -]V[- - -] [- - -]O[- - -] [- - - - - -] [- - -]O[- - -] [- - -]M[- - -] [- - -]PMN[- - -] [- - -]TO SO[- - -]; matr, fra(tres) p(osuerunt).
Im. del. ex Barnabei repetita. F. Barnabei apud G. Fiorelli, NS 1880, 748–750 (inde B. Lanzellotti, Di un altro cippo scavato nell’antico sepolcro teatino, Chieti 1888 et De Laurentiis, Iscrizioni 170 n. 56; ex Barnabei ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 31 n. 128 (ubi v. 7–10 supplevit Bücheler) et De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4246; Bücheler, CLE 1169; Buonocore, in Fonti latine e greche I 405 n. 45; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 34 n. 19 (= id., Abruzzo e Molise I 176– 177 n. 19); id., in Temptanda viast 5 n. 16; M. Rodríguez
1296
REGIO IV Pantoja, in Ex officina 302–303 cum interpretatione Hispanica). – Cf. M. Torelli, Studi Miscellanei 10, 1966, 71; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 160 ad tit.; eund., BDASP 73, 1983 (1985), 247; eund., ibid. 80, 1990 (1992), 76; eund., Suppl. It. 22, 2004, 88 ad tit.; G. Iaculli, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 457; Buonocore, in Asinio Pollione 23. Litt. T supra versum saepius eminens. Supplevit Bücheler (CLE), quem secutus sum. – 3 praetermittendum non est Romae in Foro ad Rostra Augusti ante Curiam Tria Fata fuisse (de quibus vide F. Zevi, in Lexicon Topographicum. Suburbium V 85–86); de iunctura fata deum tria etiam cf. M. José Pena, in Ex officina 353. – 6 locutio dulcis natos invenitur apud Verg. georg. 3, 178; Aen. 2, 138; 4, 33 (de qua vide Hoogma, Der Einfluss Vergils 256. 354); etiam cf. Lvcr. 3, 895. – 7 octavom et decumum pro octavum et decimum. – 9 [cum mani]bus proposuerat Bücheler in EE. – 10 locutionem acerba dies invenio, ex. gr., CLE 1304, 4. – 23 mat(er) ego in ed. pr. De nomine gentilicio Dusmii saepius tit. Teatinis memorato vide supra ad tit. n. 3018. V. 3–22 sunt decem dactyli elegiaci, quorum priores quattuor restitui tantum possunt, scil. fata deum tria, quae retinetis condita vitae | staminis et ductu tempora divi[di]t[is], | saepe dolenda n[imis] canitis crudelia F[ata], | et dulcis natos matribus eripitis; | octavom et decumum f[lo]ri s[i]m[ilis tulit annum] | fratribus et matri dulcis amanda suis, | [cum lari]bus nostris rapuit [n]imis [i]nv[ida Clotho], | [privavitque usu] lu[c]is acerba dies; quos dactylos sic in sermonem Italicum vertendos opinor: “O Parche (scil. fata deum tria), che governate il tempo assegnato alla vita e lo tagliate a seconda dello svolgersi dello stame (sul fuso); spesso, o crudeli Parche, cantate momenti troppo dolorosi, e strappate alle madri i dolci figli. Simile a un fiore era nel diciottesimo anno (della vita), dolce (oggetto) dell’amore di sua madre e dei suoi fratelli, quando la troppo invidiosa Clotho la rapì ai nostri Lari e un prematuro e crudele giorno la privò dell’uso della luce” (sermonem Hispanicum quoque reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 14 ad n. CLE). De locis similibus etiam cf. B. Lier, Philologus n. s. 16, 1903, 475; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 192. De Fatis nempe Parcis in carminibus saepius memoratis etiam vide M. T. Sblendorio Cugusi, Epigraphica 77, 2015, 321–324 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 1579–1582). Dubitanter saec. II p. C. n. tribuerim. 7008 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario marginibus imminutus anaglypho fastigii rotundati ornatus, in quo roseus flos incisus, corona et crepidine undique prospicientibus praeditus, in fronte levigatus a tergo scaber 75 x 40 x 35. Litt. 3–2. Rep. Teate a. 1911 in loco Costa Ciampone appellato, ubi sepulcretum antiquum eiusdem urbis fuit. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9125 iam A. T. 388), ubi a. 1979 contuli. Sex(tus) Epillius Hermes, Epil[l]ia Hedone vivi posuerunt 5
sibi et Epilliae Aphrodise filiae piìssimae dulcissimae, vixit annis XX.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24876.
LXVI. TEATE MARRVCINORVM
1297
TITVLI NOVI pars antica: -----[- - -] mat[er fecit].
Fig. b pars postica: -----[- F]abio [- - -] [- - -]+OC+[- - -] -----Fig. a–b: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26696 (pars antica). 24972 (pars postica). Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 186 n. 32 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 410 n. 77. Pars postica: 2 + prior est pars pedis hastae rectae litt. I vel N, altera est pars litt. O vel C. Non est, cur excludatur quin uterque titulus saec. II p. C. n. sit. V. Zecca, RASLA 27, 1912, 487–492; A. Marinucci, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 28, 1973, 500 n. 4 cum im. phot. tab. 1 fig. 4; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 181 n. 21 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 409 n. 66. – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 7, 1980, 430 adn. 1 n. 4 (AE 1980, 372); Brancato, Repertorium II 92; G. Iaculli, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 457. Puncta triangularia. Supplevi. – 3 E[- - -]A Zecca, E[pilli]a Marinucci. – 4 omisit Zecca. – 6 Aphrodis[- - -] Zecca, Aphrodisi(ae) Marinucci; Aphrodise pro Aphrodisiae opinor. Notandum nomen Epillii hic solum in tota regione quarta occurrere. Ex litterarum forma inter saec. I et II p. C. n. tribuerim.
7010 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata perquam autem adesa, a tergo paululum scabra (33) x (30) x (17). Litt. oblongae inter lineas ad delineandum ductas minus accurate incisae 6–5. Rep. videtur Teate nescio quando loco incerto. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 23927), ubi a. 1979 descripsi.
7009 tit. sepulcralis opistograhus Tabula lapidis calcarii undique levigata (11) x (15) x 5,9. Litt. partis anticae circ. 2,8; litt. partis posticae 3,5. Rep. videtur Teate nescio quando loco incerto. Servatur Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 22871), ubi a. 1979 et denuo a. 2002 descripsi.
[- - -]niae Fe[- - -] [- - - c]oniug[i - - -] [- - -] cum [qua vixit - - -] ------
Fig. a
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26454. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 184–185 n. 12 cum im. phot.; id., Suppl. It. 22, 2004, 90 n. 47 cum im. phot. (AE 2004, 470). 1 punctum triangulare. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim.
TITVLI NOVI
1298
7011 tit. sepulcralis Tabula marmorea undique fracta, in fronte et a tergo in usum posteriorem secta (24) x (22) x 8,5–4,5. Litt. affabre insculptae 9. Rep. Teate a. 1916 in effossionibus aedium olim gentis Valignani – Vacrì peractis. Dono dedit gens Mezzanotte museo nationali antiquitatum urbis Chieti (inv. n. 8141 iam A. T. 177), ubi a. 1979 contuli.
REGIO IV Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24861 + 26686. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 182 n. 23 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 409 n. 68. – Cf. Scenna, Archeologia teatina im. phot. tab. 22 fig. 7. Punctum triangulare. De raro cognomine Harianae vide Kajanto, Cognomina 148. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 7013 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique perquam adesus, in facie sursum directa in usum posteriorem ad manus lavandas terebratus (26) x (21) x 19. Litt. valde detritae 1,5–1,4. Rep. extra Teate circ. a. 1930 in loco S. Maria della Misericorda appellato, ubi sepulcretum antiquum eiusdem urbis fuit. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8934 iam A. T. 187), ubi a. 1979 descripsi.
[- - -] f(il-) Fru[- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24764. De Laurentiis, Iscrizioni 103–104 n. 14; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 182 n. 22 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 409 n. 67. Punctum in formam hederae signatum. De cognomine Fructi vel sim. (vide Solin – Salomies, Repertorium2 335) cogitaverim. Litterae saec. I p. C. n. esse possunt. 7012 tit. sepulcralis Tabula marmorea ex duabus partibus inter se coniunctis composita undique fracta, in fronte et a tergo levigata (20) x (29) x 1,5. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre insculptae 4,2–3,8. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8156 iam A. T. 184 + 8984 iam A. T. 179), ubi a. 1979 descripsi.
5
-----sorori [et] Helvidi[ae] Felici, C(aius) Helvidius Polydeuce(s) v(ivus) [f(ecit)] sibi et [suis] et Annavae Sa[...]ae [po]si[t].
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24805. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 172–173 n. 2 cum im. phot. (AE 1984, 334); id., Suppl. It. 2, 1983, 182–183 n. 24 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 409 n. 69. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 89. Puncta triangularia. 1 [et] omisi – 4 v(ivus) [f(ecit)] omisi, – 5 Annava ego in. ed. pr.; Sa[gat]ae vel Sa[lut]ae vel sim. – 6 posit pro posuit (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 150). Nomen Helvidii redit tit. Teatino n. 3019; alii Annavii saepius occurrunt in titulis regionis Paelignae (de re universa vide Van Wonterghem, Antiche genti 11–13; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 191). Litterae saec. I p. C. esse videntur.
-----[- - -]+IC+[- - -] [- - -]ae Ha[r]ia[nae - - -] ------
7014 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra a sinistra et infra fracta undique levigata (35) x (39,5) x (23,5). Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a dextra tantum servatur. Litt. 8/2,8. Rep. videtur Teate nescio quando loco incerto. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 24492), ubi a. 1979 descripsi.
LXVI. TEATE MARRVCINORVM
1299
TITVLI NOVI
5
D(is) M(anibus) s(acrum). Macrius filio caro bene merenti [vi]x(it) an(nis) XXVI.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26468. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 186–187 n. 14 cum im. phot. (AE 1984, 342); id., Suppl. It. 22, 2004, 91–92 n. 49 cum im. phot. (cf. AE 2004, ad p. 170). Puncta quorum forma minus regularis est. 2 Magrius ego ed. pr. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. III p. C. n. tribuerim.
-----[...]ari, Leda conser(vo) b(ene) m(erenti) p(osuit).
7016 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata perquam autem adesa, a tergo paululum scabra (18) x (19) x (17). Litt. cornibus praeditae 5,5/5. Rep. videtur Teate nescio quando loco incerto. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 24494), ubi a. 1979 descripsi.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26856. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 185–186 n. 13 cum im. phot.; id., Suppl. It. 22, 2004, 91 n. 48 cum im. phot. (AE 2004, 471). Puncta in formam hederae signata. 2–3 conser(v-) b(ene) m(erenti) | p(-) ego ed. pr. Rarum cognomen Ledae. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 7015 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario infra fracta, in fronte levigata, a tergo paululum scabra (42) x (25) x 6. Litt. actuariae 3/1,2. Rep. videtur Teate nescio quando loco incerto. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 23932), ubi a. 1979 descripsi.
-----[- - -]CA+[- - -] [- - - O]ptato [- - -] [- - -]EV[- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26858. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 187 n. 15 cum im. phot.; id., Suppl. It. 22, 2004, 92 n. 50 cum im. phot. (AE 2004, 472). 1 + est hasta recta. Litterae saec. III p. C. esse videntur. 7017 = I2 3262 tit. sepulcralis Aedicula ex lapide calcario infra fracta undique expolita, i. e. pars monumenti sepulcralis imagine adulescentuli togati defuncti exornata (54) x 44,5 x 25. Litt. supra aediculam in fascia 9,5 insculptae 2,5–1,8. Rep. Teate a. 1899 prope ecclesiam S. Francisci in aedibus gentis Viaggi. Nunc servatur Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 5167), ubi a. 1979 contuli.
TITVLI NOVI
1300
REGIO IV
[- P]ontio Sex(ti) f(ilio) [...]undo Gal(eria) [fra]ter Prisc[us] [- - -]+[- - -] - - - - - -?
Aufidia Minata mater L(ucio) Poditio L(uci) f(ilio) suo fecit; is obieit annor(um) XVII. Im. phot. ab A. La Regina a. 1968 sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26441). Zecca, Scavi II 53–57 cum im. phot. tab. 2; De Laurentiis, Iscrizioni 136–139 n. 29; Cianfarani, Schede I n. 19; A. Marinucci, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 28, 1973, 499–500 n. 3 cum im. phot. tab. 1 fig. 3 (AE 1980, 371); Degrassi, I2 3262 cum im. phot. tab. 94 fig. 1; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 183–184 n. 25 cum im. phot.; S. Rinaldi Tufi, Abruzzo 19, 1981, 92–93 cum im. phot. fig. 4; Buonocore, in Fonti latine e greche I 410 n. 70; id., in Gentes et Principes 108–109 n. 37 cum im. phot. tab. 39 (cf. AE 1993, 568); id., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 30 n. 3 cum im. phot. tab. 6 fig. 2 (= id., Abruzzo e Molise I 125 n. 3 cum im. phot. fig. 7). – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 7, 1980, 430 adn. 1 n. 3; eund., Klio 70, 1988, 576; eund., Suppl. It. 22, 2004, 89; Dupraz, Vestins 398; F. Cenerini, in Scritti Gino Bandelli 67–68. Puncta triangularia sursum directa. 3 obicit AE typothetae errore ut videtur (cf. AE 2010, 396); obieit pro obiit. Cognomen Minatae et nomen gentilicium Poditii hic solum occurrunt (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 363 et 145; de cognomine etiam vide H. Solin, Arctos 45, 2011, 151); in dubio autem maneo utrum illud Minata praenomen pro cognomine adhibitum (de praenomine Minati vide Salomies, Vornamen 79; eund., in Prénoms 26–27). Nomen gentilicium Aufidii redit tit. Teatino n. 3029. Ex litterarum forma, ex grammatica et ex eo, quod vir cognomine caret, saec. I medio a. C. n. tribuerim. 7018 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra et infra fracta undique levigata (25) x (42) x 8,5. Litt. 7–6 (litt. F v. 1 minoris mensurae 4,5). Rep. videtur Teate nescio quando loco incerto. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 24490), ubi a. 1979 descripsi.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26854. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 183–184 n. 11 cum im. phot. (AE 1984, 341); id., Suppl. It. 22, 2004, 92–93 n. 51 cum im. phot. (cf. AE 2004, ad p. 471). – Cf. H. Solin, Arctos 18, 1984, 142–143 (= eund., Analecta Epigraphica 215); Forni, Tribù P635; Buonocore, in Tribù romane 38. Puncta triangularia. 2 [Ab]undo ego; [Sec]undo vel sim. mavult Solin; de cognominibus finientibus in -undus vide Solin – Salomies, Repertorium2 449. Notandum tribum post cognomen memoratam esse [de hac scribendi ratione cf. G. Forni, in L’onomastique latine 85 (= eund., Scripta minora 203–204)]; de tribu Galeriae fusius disseruit M. Silvestrini, in Modalità insediative 273–283. Ex eo, quod [- P]ontius Sexti filius [...]undus tribui Galeriae adscriptus, domus incerta manet. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 7019 = EE VIII p. 30 n. 127 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario a sinistra ut videtur fractus 61 x (24) x 12. Rep. a. 1884 extra urbem Teate prope ecclesiam, q. d. Santa Maria di Calvona, sub praedio domini Giacomo de Ritis, ubi sepulcretum antiquum eiusdem urbis fuit. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. a Lanzellotti del. a. 1979 et denuo a. 2002. Traditur:
Fuisse videtur:
Primae [Se]x(ti) Luccei osa sita.
Im. a Lanzellotti del. B. Lanzellotti apud G. Fiorelli, NS 1884, 87 (= Mem. Accad. Lincei s. 3°, 13, 1884, 235); id., Di altri oggetti antichi trovati nel sepolcreto teatino, Chieti 1884, 9–11 n. 9; id., RASLA 6, 1891, 99 n. 4 (= id., Antichità teatine 29 n. 4); De Laurentiis, Iscrizioni 153 n. 47; ex Lanzellotti ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 30 n. 127; Buonocore, in Fonti latine e greche I 404 n. 44. – Cf. eund., Suppl. It. 2, 1983, 160 ad tit.; eund., BDASP 73, 1983 (1985), 247. Supplevi. – 2 de praenomine Sexti potius quam Kaesonis cogitaverim (de quo praenomine vide Salomies, Vornamen 26–27). – 3 osa pro ossa. Saec. I in. p. C. n. fuisse videtur.
LXVI. TEATE MARRVCINORVM 7020 tit. sepulcralis Tabula marmorea undique fracta, in fronte et a tergo levigata (31) x (26,5) x 2. Litt. tenuiores et paululum inclinatae 3–0,8. Rep. videtur Teate nescio quando loco incerto. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1979 descripsi.
5
-----[- - - V]erecun[dae] [q(uae) v(ixit) an]nis XL me(n)s(ibus) II [car]issimae uxo[ri] cum qua vixit annis XXVI men(sibus) XI [die]b(us) XV bene merenti fecit.
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 93 n. 52 cum im. phot. (AE 2004, 473). – Cf. eund., in Fides amicorum 102. Tit. restitui non sine dubiis. 2 [q(uae) v(ixit) ann]is, 3 [cari]ssimae ego ed. pr. Saec. III p. C. n. tribuerim. 7021 tit. sepulcralis Tabula marmorea ex tribus partibus inter se coniunctis composita undique fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (12,5) x (16) x 3,7. Litt. 3,6. Rep. Teate nescio quando in effossionibus in crypta mensae publicae (Italice Banca d’Italia) institutis. Inde ab a. 1939 servatur Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8990 iam A. T. 646), ubi a. 1979 descripsi.
1301
TITVLI NOVI 7022 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte paululum scabra, a tergo levigata (7,4) x (9) x 3,5. Litt. ad actuarias transgredientes 1,8. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8126), ubi a. 1979 descripsi.
- - - - - -? [- - -]inius L(uci) [- - -], [- - -]inius [- - -], -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24667. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 184 n. 27 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 410 n. 72; id., in Asinio Pollione 225 cum im. phot. fig. 4. – Cf. Scenna, Archeologia teatina im. phot. tab. 22 fig. 6. 1 punctum in formam virgulae acclivis redactum. Ex forma litterarum in dubium maneo, utrum fragmentum ad tit. n. 7001 pertineat, necne. In titulis Teatinis fusius occurrit nomen Asinii. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur. 7023 tit. sepulcralis Tabula marmorea undique fracta, in fronte levigata, a tergo in usum posteriorem secta (19) x (13,5) x (3,5). Litt. 4–3,5. Rep. videtur Teate nescio quando loco incerto. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 23933), ubi a. 1979 descripsi.
-----[- - -]SAVO[- - -] [- - -]anus [- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26697. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 184 n. 26 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 410 n. 71. 1 [- - -]+AV+[- - -] ego in ed. pr. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur.
[D(is)] M(anibus) [s(acrum)]. [- - -]rie fili[ae] [- - - vix]it ann(is) n(umero) [- - -] - - - - - -?
TITVLI NOVI
1302
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26470. 26471. Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 187–188 n. 16 cum im. phot.; id., Suppl. It. 22, 2004, 93–94 n. 53 cum im. phot. (AE 2004, 474). Puncta triangularia. 2 [- - -]rie pro [- - -]riae. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 7024 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (17) x (40) x 14. Litt. aenea in alveolum fusa circ. 10. Rep. Teate a. 1939 in effossionibus in cisterna aetatis Romanae iuxta viam q. d. Corso Marrucino sita institutis. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 23940 iam A. T. 652), ubi a. 1979 descripsi.
REGIO IV Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24835. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 185–186 n. 30 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 410 n. 75. Forma litterae saec. II p. C. n. esse videtur. 7026 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte paululum scabra, a tergo levigata (8) x (8) x 2,2. Litt. 4. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli pone aedes gentis Lanciani. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8125 iam A. T. 180), ubi a. 1979 descripsi.
-----[- - -]A [- - -] ------
-----[- - -]A [- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26702. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 185 n. 29 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 410 n. 74. – Cf. G. Iaculli, Quad. Arch. Abruzzo 3, 2011 (2014), 83 adn. 14. Punctum triangulare. Utrum de titulo monumenti ut opinor an de titulo pavimenti agatur, incertum. Forma litterae saec. I p. C. n. esse videtur.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24665. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 186 n. 31 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 410 n. 76. – Cf. Scenna, Archeologia teatina im. phot. tab. 22 fig. 8. Forma litterae saec. III p. C. n. esse videtur. 7027 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario in usum epistylii aetate recentiore resecta (22) x (41,5) x (22/22). A tergo fascia floribus cum animalibus ornata est aetate recentiore insculpta. Rep. a. 1938 Teate in effossionibus pone praefecturam peractis. Servatur Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8939 iam A. T. 380), ubi a. 1979 descripsi.
7025 tit. sepulcralis Tabula marmorea venis obscuris perfusa undique fracta, in fronte et a tergo levigata (10,5) x (3,5) x 1,3. Litt. circ. 5,5. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli pone aedes gentis Lanciani. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8985 iam A. T. 182), ubi a. 1979 descripsi.
Fig. a
-----[- - -]A [- - -] ------
Fig. b -----[- - -]A DA[- - -] ------
LXVI. TEATE MARRVCINORVM
1303
TITVLI NOVI
Fig. a–b: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24807. 26451. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 187 n. 33 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 411 n. 78. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 7028 tit. fortasse sepulcralis Tabula marmorea ab utroque latere et infra fracta, venis caeruleis perfusa undique levigata (18) x (23,5) x 2,5. Litt. circ. 11. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli pone aedes gentis Lanciani. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8986 iam A. T. 183), ubi a. 1979 descripsi.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24839. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 187–188 n. 36 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 411 n. 81. Ex forma altitudineque litterarum, quae saec. I p. C. n. esse videntur, non est, cur excludatur vocabulum Caesar casu autem incerto positum subesse.
[- - -]AE[- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24836. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 187 n. 34 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 411 n. 79. Punctum in formam virgulae acclivis redactum. Forma litterarum saec. I p. C. n. esse videtur.
7031 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra, a dextra et infra fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (22) x (35) x 9. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars supra servatur. Litt. circ. 10,5. Rep. videtur Teate nescio quando loco incerto. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 23943), ubi a. 1979 descripsi.
7029 tit. fortasse sepulcralis Tabula lapidis calcarei undique fracta (24) x (40) x 15. Rep. Teate in effossionibus monasterii S. Francisci a. 1897/98 peractis. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. a Zecca del. a. 1979. -----[- - -]DI[- - -] -----Zecca, Scavi II 59; De Laurentiis, Iscrizioni 101 n. 10; e priore editore Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 187 n. 35; id., in Fonti latine e greche I 411 n. 80. [Clau]di[o - - -] Zecca et De Laurentiis restituerunt, de titulo imperatori Claudio dedicato sine idonea causa cogitantes. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 7030 tit. incerti generis Tabula marmorea undique fracta, in fronte et a tergo levigata (26) x (24) x 7. Litt. circ. 30. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli pone aedes gentis Lanciani. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8989 iam A. T. 491), ubi a. 1979 et denuo a. 2002 descripsi. -----[- - -]ES[- - -] ------
[- - -] f(ili-) +[- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26703. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 188 n. 37 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 411 n. 82. Puncta in formam aculei sagittae redacta. + est litt. C vel G. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 7032 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta lat. circ. 17. Rep. a. 1888 extra urbem Teate prope ecclesiam q. d. Santa Maria di Calvona sub praedio domini Giacomo de Ritis, ubi sepulcretum antiquum eiusdem urbis fuit. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. a Barnabei del. a. 1979.
TITVLI NOVI
1304
REGIO IV ciani. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8981 iam A. T. 173), ubi a. 1980 descripsi.
-----[- - -]FRA[- - -] -----Im. a Barnabaei del. F. Barnabaei apud G. Fiorelli, NS 1888, 748 (ex quo De Laurentiis, Iscrizioni 171 n. 57; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 188 n. 38; id., in Fonti latine e greche I 411 n. 83). [- - -] fra[ter - - -] vel [- - -] fra[tri - - -] vel [- - - in]fra [- - -] suppleverim vel sim. Cuius aetatis sit, nescio. 7033 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario tota rescripta in fronte scalpro dentato dolata, a tergo paululum scabra (29) x (30) x 11,5. Area titulo inscribendo destinata haud excavata simplici sulco continuo cincta, cuius pars a dextra et infra servatur. Litt. circ. 3. Rep. videtur Teate nescio quando loco incerto. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 14062), ubi a. 1980 descripsi.
-----[- - -]+T[- - -] Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26698. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 189 n. 40 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 411 n. 85. + est hasta recta, inde [- - - fec]it vel [- - - feceru]nt vel sim. restituerim. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 7035 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (15) x (21) x 16. Litt. 5,5. Rep. Teate in effossionibus in monasterio S. Francisci a. 1897/98 peractis. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. a Zecca del. a. 1979. Traditur:
Fuisse videtur: -----[- - -]+A+[- - -] [- - -]tae et [- - -] -----Im. a Zecca del. Zecca, Scavi II 25–26 cum im. del.; De Laurentiis, Iscrizioni 103 n. 13; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 189 n. 41 cum im. del. a Zecca sumpta; id., in Fonti latine e greche I 412 n. 86. Cuius aetatis sit, nescio.
-----5[- - -]6O 5[- - -]6RE ------
7036 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (22) x (28) x 12. Litt. 7. Rep. Teate in effossionibus in monasterio S. Francisci a. 1897/98 peractis. Periisse videtur. Descripsi ut potui ad im. a Zecca del. a. 1979. Traditur:
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26701. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 188–189 n. 39 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 411 n. 84. Cuius aetatis sit, nescio. 7034 tit. sepulcralis Tabula ex marmore albo supra et ab utroque latere fracta undique levigata (10) x (10) x 1,3. Litt. 2,5. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli pone aedes gentis Lan-
Im. a Zecca del. Zecca, Scavi II 25 cum im. del.; De Laurentiis, Iscrizioni 103 n. 12; Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 189–190 n. 42 cum im. a Zecca del.; id., in Fonti latine e greche I 412 n. 87. Cuius aetatis sit, nescio.
LXVI. TEATE MARRVCINORVM
1305
TITVLI NOVI
7037 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, a tergo levigata (10,9) x (12) x 2,4. Litt. actuariae 6/5,6. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli pone aedes gentis Lanciani. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8987 iam A. T. 169), ubi a. 1979 descripsi. -----[- - -]VM[- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24837. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 190 n. 43 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 412 n. 88. – Cf. Scenna, Archeologia teatina im. phot. tab. 22 fig. 8. Ex litterarum forma in dubio adhuc maneo, utrum titulus aevi antiqui labentis an aetatis recentioris sit. 7038 tit. sepulcralis Frons sarcophagi ex lapide calcario undique fracta, in fronte perquam adesa (65) x (38) x (15). Exstat pars areae titulo inscribendo destinatae in formam tabulae ansatae redactae. Litt. cornibus praeditae 3. Rep. videtur Teate nescio quando loco incerto. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 24505), ubi a. 1979 descripsi.
5
- - - - - -? C[- - -] C[- - -] Iu[lia- - -] M(arc-) [- - -] qu[i - - -] - - - - - -?
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26861.
Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 190 n. 44 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 412 n. 89. - - - - - -? | [- - -]+ | [- - -]+ | [- - -]+ | [- - -]+ | - - - - - -? ego ed. pr. errore lapide inverso. Forma litterarum ad saec. III p. C. n. adducit. 7039 tit. sepulcralis Tabula marmorea undique fracta, in fronte et a tergo levigata (7) x (8,5) x 1,7. Litterae inter lineas ad delineandum ductas incisae. Rep. Teate a. 1933/34 prope ecclesiam S. Pauli pone aedes gentis Lanciani. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 8983 iam A. T. 178), ubi a. 1979 descripsi.
-----[- - -]+[- - -] [- - -]++ +[- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 24834. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 190–191 n. 45 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 412 n. 90. 1 + vestigium litterae incertae. – 2 ++ EI vel EL vel FI vel FL, + est hasta recta. Saec. I p. C. n. tribuerim.
PARS QVARTA: PAELIGNI LXVII. PAGVS INTERPROMIVM (prope S. Valentino p. 16*. 286). 326* Exemplum repetivit De Laurentiis, Iscrizioni 282–283 n. 12, qui titulum falsum recte iudicat; ambiguum responsum praebet Zecca, Turri Valignani 6–7; etiam cf. Buonocore, Suppl. It. 2, 1983, 153 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 98 (= eund., Abruzzo e Molise I 247). 337* Titulum genuinum fuisse sine idonea causa suspicat C. Mancini, Atti Accad. Pontan. 31, 5, 1901, 2–3. – Cf. Bindi, Monumenti 407; Buonocore, in Varia epigraphica 98 (= eund., Abruzzo e Molise I 247); Bucci, Studio 91– 92. 3043 Tabula ex lapide calcario ab utroque latere in usum posteriorem recte resecta, in fronte et a tergo levigata (29) x (44) x 9. Litt. 7–4,5. Puncta triangularia. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo ad abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 252–253 n. 123; Buonocore, in Fonti latine e greche I 416 n. 1; id., in Dediche sacre 263 n. 65. – Cf. Bucci, Studio 87. 92. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 3044 = ILS 2689. Cippus ex lapide calcario in duas partes inter se compositas fractus ab utroque latere nec non supra et infra in usum posteriorem resectus in fronte crebro pessumdatus (67) x (55) x (35). Litt. affabre insculptae 6,5/4. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe in vico San Valentino muro exteriori insertus ecclesiae S. Donato, ubi a. 1983 et 1987 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7300–7301. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003398–3402). Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 1612; C. Mancini, Atti Accad. Pontan. 30, 9, 1900, 12–17; De Laurentiis, Iscrizioni 205–212 n. 71; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3853; Rockwell, Private Baustiftungen 11 n. 5; Howald – Meyer, Römische Schweiz 34; Laffi, Adtributio 174, Buonocore, Misc. Greca e Romana 10, 1986, 255–263 cum im. phot. tab. I– II (AE 1986, 221) (= id., Abruzzo e Molise II 577–586 cum im. phot. fig. 48); id., Epigrafia anfiteatrale 108–109 n. 74 cum im. phot. tab. XXXII fig. 1; id., in Fonti latine e greche I 416 n. 2; Forbis, Municipal Virtues 172 n. 249; Richier, Centuriones 156–157 n. 8; Spadoni, Prefetti 86–87 n. 99; M. Crawford, in Itinera archaeologica 139–140; Traverso, Esercito 107–108 n. 23; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 122 n. 32; Dionisio, La Valle del Sagittario 599–600 n. E259 cum im. phot.; Ciabarra, Anfiteatri 216–218 n. 11.3.2 cum im. phot. 184 e Buonocore; Engfer, Private Munifizenz 160–161 n. 241 (etiam cf. p. 137. 142. 156). – Cf. F. Barnabei, NS 1887, 159; Kubitschek, Imperium 267; Zecca, Topografia 100; R. Gardner, PBSR 9, 1920, 84–85; Corbier, Aerarium 396–398; U. Laffi, Atti CESDIR 7, 1975/76, 398–400. 407; Dobson, Primipilares 175–176 n. 18; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 141–142; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 186; eund., in Les «bourgeoisies» municipales 248; M. G. Angeli Bertinelli, in Germanico 31; M. Ariatta, Riv. arch. Como 175, 1993 (1994), 157;
L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 37. 42; Buonocore, Abruzzo 22/25, II, 1994/97, 310 cum im. phot. tab. I; G. Wesch-Klein, in L’ordre équestre 302. 314; G. Alföldy, in Biographie 40; M. Fora, in Terni – Interamna Nahars 135; Patterson, Landscapes and Cities 135; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 85; Tosi, Edifici di spettacoli 284. 300; Forni, Tribù P126; Buonocore, in Ex adversis fortior resurgo 40; Bucci, Studio 51. 138. 153–154 cum im. phot. tab. 28–29; Buonocore, in Tribù romane 38; L. Mrozewicz, in Aspects of friendship 111; Gregori, Ludi e munera 78; L. Borhy, in Studia Géza Alföldy 53.
1 ex. An(iensi) Dessau ex quo De Laurentiis et De Ruggiero – Vaglieri; An(ensi) Mancini; Ar[n(ensi)] ego. – 10 Duilius nescio qua causa H. Solin, Arctos 48, 2014, 383. Sextus Pedius Sexti filius Arnensis Lusianus Hirrutus, origine sine dubio Teatinus Marrucinus ut ex tribu ipsius Arnensi et ex muneribus municipalibus, quibus functus est [Demougin, Prosopographie 198–199 n. 227 (etiam cf. p. 306–307); vide infra], sane elicitur, fuit primus pilus legionis XXI Rapacis, usque ad a. 9 p. C. n. in Raetia tendentis unde post cladem Varianam Sexto nostro comitante apud Rheni fluminis partem inferiorem fortasse Veteribus collocatae, deinde praefectus Raetis Vindolicis vallis Poeninae et levis armaturae circ. a. 16/17 (de quo officio etiam vide M. Traverso, in Misurare il tempo 550 et C. Molle, in Valle di Comino XIII 138–139), postremo Teate Marrucinorum quattuorvir iure dicundo nec non praefectus Germanici Caesaris quinquennalicii iuris dicundo ex senatus consulto (de qua praefectura etiam vide I. Didu, Ann. della Fac. di
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM Lettere e Filosofia (Cagliari) n. s. 5, 1983/84, 53–92; G. Mennella, Epigraphica 50, 1988, 65–85; M. S. Bassignano, in Actes du Colloque Degrassi 515–537; G. Amodio, in Élites municipales 71–98; G. Bandelli, ibid. 149– 157) et quinquennalis iterum (de eius cursu praeter Laffi, l. l., vide K. Wachtel, PIR2 P 217; etiam cum alia bibliographia D. Faoro, Bayer. Vorg.-Bl. 73, 2008, 8–9. 17, 25; eund., Praefectus 91 n. 2; eund., ZPE 194, 2015, 272– 273). Amphitheatrum in hoc titulo memoratum (de vocabulo in tit. laudato vide Borhy, l. l. 53–54) non Interpromii ut omnes putant (etiam vide Crawford, l. l. et M. Verzár-Bass, in Élites municipales 200 adn. 14. 216 adn. 103) sed Teate Marrucinorum mea sententia Pedius noster sua pecunia fecit (de quo monumento vide A. Campanelli, Quad. Ist. Arch. Chieti 3, 1982/83, 163–169; eand., in EAA. Secondo Supplemento 1971–1994 V, Roma 1997, 548; Borhy, l. l. 53). De eius munificentia vide E. Marciniak, Eos 64, 1976, 274 n. 12; Jouffroy, La construction publique 102. 350; S. Segenni, in Quotidien municipal 223). E cognomine Lusiani colligi possunt, ut recte Wachtel l. l. iam proposuerat, parentelae eius cum Lusiis quibusdam, qui saec. primo in. militiis equestribus fungebantur, nempe cum Lusio Gallo (L. Petersen, PIR2 L 434) et eius patre M. Vergilio Gallo Lusio (K. Wachtel, PIR2 V 406; etiam nota Marcum Dullium Marci filium illum, qui titulum dedicaverat, cognomine Galli appellatum); nihil autem impedit, quominus Pedius cognomen Lusiani trahere potuisset a Lusia quadam matre sua vel ipse fuisset Lusia e gente (de qua vide V. Morizio, in Epigrafia romana in area adriatica 427–429) a Sexto Pedio quodam adoptatus; in urbe Teate fusius memorata nomina gentilicia et Pedii et Lusii (cf. tit. quos collegi in Misc. Greca e Romana, l. l. 259–260) praetermittenda quoque non sunt (de origine viri et de familia eius etiam vide M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 186–187 et L. Chioffi, in Suburbium 473–474; alia bibliographia inveniri potest apud G. Alföldy sub tit. huius Corporis vol. VI 1485–1486 p. 4704–4705; etiam cf. Forni, Tribù P126–127; Buonocore, in Tribù romane 38. De nomine Pedii vide G. Caracciolo, ZPE 206, 2018, 261). Ex eo, quod Germanicus Caesar est nominatus, titulus ante obitum eius d. 10 m. Oct. a. 19 vel paulo post dedicatus videtur. 3045 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4124; Buonocore, in Fonti latine e greche I 416 n. 3. – Cf. Bucci, Studio 87. 89; Brancato, Repertorium II 95. Seviros Augustales saepius in titulis huius loci memoratos (vide infra tit. n. 7047–7049) recensui in ZPE 108, 1995, 133 (= id., Abruzzo e Molise I 90). Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis si recte tradita scripta saec. II medii p. C. n. esse videtur. 3046 = ILS 5609. Epistylium ex lapide calcario ex octo partibus inter se coniunctis compositum, in fronte levigatum, a dextra foramen in usum posteriorem excavatum praebens (60) x (220) x (30). Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta, cuius partes supra et infra et a dextra servantur, 40 x circ. 145,5. Litt. 7/5. Puncta triangularia et in formam hederae redacta. Titulus opere gypseo magna ex parte restitutus exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003403–06). Exemplum repetiverunt Bindi, Monumenti 407–408; De Laurentiis, Iscrizioni 237–240 n. 107; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4049; R. Gardner, PBSR 9, 1920, 98 (etiam cf. p. 100); Y. Burnard, in Tremble-
1307
ADDENDA ET CORRIGENDA ments de terre histoire et archéologie. IVème Rencontres internationales d’archeologie et d’histoire d’Antibes (2–4 novembre 1983), Valbonne 1984, 175 n. 5; E. Guidoboni, in Terremoti 145 n. 10 cum im. phot. fig. 45; A. A. Varrasso, BDASP 79, 1989, 405; Buonocore, in Fonti latine e greche I 416 n. 4; Earthquakes 228–229 n. 102 cum im. phot.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 141–142; S. Conti, Hist. Soc. Res. 12, 2007, 68 n. 16; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 670; Dionisio, La Valle del Sagittario 599 n. E258 cum im. phot.; G. Baratta, in Voce concordi 17. – Cf. Filomusi-Guelfi, Iscrizione latina 18 adn. 44; A. Schulten, Philologus 53, 1894, 647; Zecca, Topografia 97; C. Mancini, Atti Accad. Pontan. 30, 9, 1900, 7; eund., ibid. 31, 5, 1901, 4–5; E. Albertini, MEFR 27, 1902, 465; F. Parenti, in Abbatia S. Clementis 125 cum im. phot.; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 142; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 36 et adn. 10. 39 adn. 19; C. Miceli, BDASP 82, 1992, 230; S. Castiglione, MEFRM 105, 1993, 126; C. Zaccaria, in L’Italie d’Auguste à Dioclétien 321; L. Cappelletti, Tyche 14, 1999, 38; E. Ceccaroni, in Tra memoria e futuro 39; Goffin, Euergetismus 78; C. Letta, Stud. Class. Orient. 51, 2005 (2009), 90–91; eund., RCCM 17, 2005, 91; Bucci, Studio 45–47. 41. 53. 55. 61. 88; Zenodocchio, Viabilità 219; De Benedettis, Provincia 23 cum im. phot. (ubi autem errore script. ponderarius); G. Baratta, Picus 32, 2012, 72; E. A. Stanco, ZPE 200, 2016, 535; F. Luciani, in Esclaves 63; S. Antonelli et al., Quad. Friul. Arch. 27, 2017, 67; M. C. Somma, in Paesaggi rurali 469.
1 [C. C. (i. e. Cai duo)] Sulmonii, – 2 [p]onderarium, – 3 [vi] terrae, – 4 [s]ua pecunia nunc lapis. – 1 [cives] Sulmonii, 2 [hoc] ponderarium Bindi. De forma Interpromii vide Albertini, l. l. De ponderariis vide ex. gr. G. Moretti, NS 1921, 179–186 (= eand., in P. Paci (Ed.), Scritti su Falerone romana (Picus. Supplementi 3), Tivoli 1995, 181–188); Chr. Delplace, in Epigrafia romana in area adriatica 189–192 (titulus noster laudatur ad p. 192); Baratta, Picus l. l. 67–78; Stanco, l. l. 533–536; F. Marcatilli, Arch. Class. 68, 2017, 569– 576. De munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 350; S. Segenni, in Quotidien municipal 221. Crawford, l. l. non excludit, quominus Primus et Fortunatus servi municipii Sulmonensis quondam fuerint et agrum Interpromii pertica Sulmonis comprehenderit. In dubio autem Luciani, l. l. manet, cum quo ego consentio. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 3047 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 207. 278; Bindi, Monumenti 409; De Laurentiis, Iscrizioni 254–255 n. 125; Waltzing, Corporations III 405 n. 1545; Buonocore, in Fonti latine e greche I 416 n. 5. – Cf. Bucci, Studio 88. 3–4 HERMOROTI, 5 MEN Toppi; – 8 SER k MAVETVS Mommsen ex prioribus; quid autem significetur quoque nescio. Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis si recte tradita scripta saec. II medio p. C. n. tribuerim.
ADDENDA ET CORRIGENDA 3048 Desideratur. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 207. 278; Buonocore, in Fonti latine e greche I 417 n. 6. – Cf. G. Davis Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6, 1897, 177; Bucci, Studio 89; Dituri, Territorio 7. In titulo fortasse laudata Publia Aelia Visivilia Tarentina quaedam; de nomine gentilicio Visiviliae etiam vide Solin – Salomies, Repertorium2 211. Tarentinam alteram reperies tit. Aesernino n. 2691. Fuisse potest saec. II p. C. n. 3049 = I2 1802 (cf. p. 1042 im. phot. tab. 85 fig. 1). Stela ex lapide calcario in fronte a tergo levigata, infra vero scalpro dentato dolata 90,5 x 51 x 15. Litt. 5,5. Puncta triangularia sursum directa. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000753. 3407). Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche I 417 n. 7; Dionisio, La Valle del Sagittario 598– 599 n. E257 cum im. phot. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; R. Gardner, PBSR 9, 1920, 100; M. Crawford, in Itinera archaeologica 141; Forni, Tribù F65; Bucci, Studio 51. 89; E. Dupraz, in Onomastica 331; Buonocore, in Tribù romane 36; Dupraz, Vestins 400. 4 posieit pro posuit (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 128. 150). Forma litterarum ad saec. I medium a. C. n. saltem adducit. 3050 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 233–234 n. 104; Buonocore, in Fonti latine e greche I 417 n. 8. – Cf. Bucci, Studio 69–70; Dituri, Territorio 7. 4 Apule pro Apula, – 5 nepotula i. e. parva neptis (etiam cf. tit. huius Corporis vol. XI 5667 (cf. p. 1392) = CLE 1314). De nomine Cadii vide H. Solin, Oebalus 6, 2011, 121. Titulus cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 3051 Stela ex lapide calcario supra rotundata cum acroteriis pseudofloralibus ornata marginibus effracta in fronte levigata a tergo paululum scabra 68 x 39 x 20. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta 53 x 30. Litt. 4,5/2,5. Puncta in formam falculae redacta. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo ad abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003408).
1308
REGIO IV Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 240–241 n. 108; Buonocore, in Fonti latine e greche I 417 n. 9. – Cf. Bucci, Studio 88; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 18; Buonocore, in Officina epigrafica 214; H. Gimeno Pascual, Veleia 31, 2014, 217. 2 Paedimeni pro Phaedimeni (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 148). – 3 ex. QVAR[-] Dressel apud CIL; Quar(tae) vel similia solvendum. – 8 in. quomodo cognomen Apr(- - -) recte solvendum incertum; 8 ex. OCEANVS male Dressel apud CIL ex quo De Laurentiis et ego in editione priore; Ocaeanus pro Oceanus ego. – 9 ERATRES lapis pro 7f 8ratres (etiam cf. illud ERATER pro 7f 8rater tit. Superaequano n. 7419); ERATRAES male De Laurentiis. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 3052 Ara ex lapide calcario in fronte a tergo et ab utroque latere expolita, corona pulvini instar cum vitta ornata et crepidine undique prospicientibus praedita, patera et urceo in lateribus dextro et sinistro ornata, 144 x 68 x 57. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 52 x 41. Litt. affabre insculptae 4,5–2,8. Puncta triangularia. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 72.2515–2516. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002698. 3352–53. 3409–10). Exemplum repetiverunt Bindi, Monumenti 409; De Laurentiis, Iscrizioni 241–243 n. 111; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4185; Buonocore, in Fonti latine e greche I 417 n. 10. – Cf. F. Parenti, in Abbatia S. Clementis 30 cum im. phot.; Bucci, Studio 88; Buonocore, in Fides amicorum 102. 103.
5 COMPARAB perperam De Laurentiis. – 8 in. S pro SER male Parenti. – 9–10 litterae magna ex parte sunt evanidae.
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM Titus Statilius Barbarus vir clarissimus, cuius Strategicus servus actor fuit (vide L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 70; Buonocore, Stud. Class. Orient. 36, 1986, 282; Aubert, Business Managers 460 n. C77), legionem quartam duxit bello Parthico Septimii Severi priore a. 194/196, praeses Thraciae fuit circ. a. 196/198, cos. suff. a. 198/199, praeses Germaniae superioris circ. a. 203 (de quo, praeter Barbieri, Albo 112 n. 483, vide G. Alföldy in commentario tit. huius Corporis vol. VI 41197 cum alia bibliographia et K. Wachtel, PIR2 S 819). De cognomine Democratia vide H. Solin, Arctos 52, 2018, 195–196. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta et ex eo quod de Statilio Barbaro supra scripsi, saec. II ex. p. C. n. esse videtur. 3053 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 256 n. 127; Buonocore, in Fonti latine e greche I 417 n. 11. – Cf. Bucci, Studio 88. Utrum Strategicus ille in hoc titulo laudatus idem ac Strategicus servus actor viri clarissimi Titi Statilii Barbari in titulo qui praecedit nominatus sit necne, incertum. Res si ita est, titulus circ. ad annos saec. II p. C. n. postremos saltem spectat. 3054 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 226–227 n. 94; Buonocore, in Fonti latine e greche I 417 n. 12. – Cf. Filomusi-Guelfi, Iscrizione latina 17 adn. 40; Bucci, Studio 70. De nomine gentilicio Attiedii vide H. Solin, in Valle di Comino VII 138. – De cognomine Faventini vide infra ad tit. Amiterninum n. 4292. Quamvis tempus tituli sub iudice relinquatur, saec. II p. C. n. tribuerim. 3055 Stela ex lapide calcario, teste De Nino, l. infra l., a dextra imminuta 103 x (57) x 27. Litt. attritae. Unde prodierit, ignoramus; fortasse e sepulcreto in fundo Sant’Angelo inter vicos Bolognano et San Valentino sito eruta. Servabatur muro exteriori cisternae cuiusdam infixa, quae cisterna in praedio domini Emilio Tieri in fundo Sant’Angelo supra nominato sita est, ubi a. 1894 A. De Nino recognovit. Ubi autem nunc exstet, nescio. Exemplum repetiverunt A. De Nino, NS 1894, 387 (= id., Scoperte archeologiche 342); De Laurentiis, Iscrizioni 221–222 n. 87; Buonocore, in Fonti latine e greche I 418 n. 13. 2 M k TITI k ET k GA ... N. Simoni, Filologia Abruzzese 7, 1838, 65, inde Mommsen supra n. 3055, qui temptavit legere M. Tettii Ga[lli] vel simile nomen; M. Titi et Gall[ae ?] De Nino, ex quo De Laurentiis et ego. Esse potest I saec. p. C. n. 3056 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 222–223 n. 88; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4231; Buonocore, in Fonti latine e greche I 418 n. 14; id., Epigraphica 59, 1997, 244 adn. 51; id., in Scritti Salvatore Alessandrì 42 n. 3. – Cf. eund., in Hommages Carl Deroux III 97; Bucci, Studio 155. Vilici alii Interpromii redeunt tit. n. 7053–7054 (de quibus cf. Sirago, L’Italia agraria 141; etiam vide quae disseruerunt L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 70; Buonocore, Stud. Class. Orient. 36, 1986, 282; Aubert, Business Managers 453); vilicos saepius in titulis regionis quartae memoratos recensui in Stud. Class. Orient. 36, 1986, 285 (= id., Abruzzo e Molise I 67); id., Epigraphica, l. l. 244 adn. 49–61 (= id., Abruzzo e Molise I 328–329 adn. 49– 60); id., in Scritti, l. l. 42–43. Varius Ambibulus, cuius Firmus vilicus fuit, idem ac consul suffectus paullo post a. 132 p. C. n. Q. Planius Sardus L. Varius L. f. Ambibulus esse videtur, de quo praeter M. Cebeillac-Gervasoni, in Epi-
1309
ADDENDA ET CORRIGENDA grafia e ordine senatorio II 82–83, G. Camodeca, in Storia del Mezzogiorno 66, L. Chioffi, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo II 607–608, O. Salomies, ibid. 522–523, vide K. Wachtel, PIR2 V 271, qui autem non excludit, quin Firmus fuerit vilicus patris eius, nempe Lucii Varii Ambibuli procuratoris Augusti (K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 270). Si res ita se habet, titulus saec. II prioris p. C. n. est. 3057 Stela ex lapide calcario infra fracta et in marginibus imminuta, anaglypho fastigii triangularis in quo roseus flos incisus cum acroteriis pseudofloralibus magna ex parte deperditis ornata, in fronte paululum levigata, a tergo scabra (75) x 57 x 26. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes supra a sinistra et a dextra servantur, crass. 47,5. Litt. affabre insculptae 9/4,5. Puncta triangularia. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002699. 3411). Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 243 n. 112; Buonocore, in Fonti latine e greche I 418 n. 15. – Cf. S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Bucci, Studio 88; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17; Buonocore, in Officina epigrafica 214. 3–4 contibernali pro contubernali (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 127). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 3058 = CLE 1479 app. Stela ex lapide calcario in fronte et a tergo expolita supra aedicula 45 x 45 praedita, in qua protome mulieris defunctae exstat, 145 x 60 x 36. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 62 x 41. Litt. 9–2. Puncta triangularia et in formam virgulae acclivis redacta. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 67.892, 67.1715, 80.3190. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003350–51. 3412). Exemplum repetiverunt Bindi, Monumenti 409; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 538; De Laurentiis, Iscrizioni 244–245 n. 113; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4291; Buonocore, in Fonti latine e greche I 418 n. 16; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 34 n. 20 (= id., Abruzzo e Molise I 177 n. 20); id., in Temptanda viast 5 n. 17. – Cf. Bindi, Monumenti 409; F. Parenti, in Abbatia S. Clementis 31 cum im. phot.; Frenz, Römische Grabreliefs 67; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Buonocore, BDASP 80, 1990 (1992), 76; id., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 28 cum im. phot. tab. V fig. 2; E. Fabbricotti, ibid. 42 cum im. phot. fig. 2; Bucci, Studio 88, quae titulum sine idonea causa Christianum esse putat; Brancato, Repertorium II 92. 6 imfelicissimi pro infelicissimi; 9 Gemnus uxs(ori) pro Geminus ux(ori) (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 132); 10 ex. D k DV i. e. d(iebus) du(obus); 11 cot fata propostera fuerun pro quot fata praepostera fuerunt; 12 in ho titulo pro in hoc titulo. Nota v. 10–14 postea additos; subest sententia tritissima (scil. Italice “Se le leggi del destino non si fossero invertite, si sarebbe dovuto prima leggere su questa tomba il nome della madre”), de qua praeter ea, quae Bücheler, CLE scripsit (etiam cf. CLE 165–166. 168–178. 1888–1890), vide Lattimore, Themes 189–190 et passim; Massaro, Inv. luc. 12, 1990, 192– 195; eund., Epigrafia metrica latina 18–21; eund., in Gaetano Marini II 1126–1127. De locis similibus etiam vide B. Lier, Philologus 16, 1903, 457; Bücheler, Kleine Schriften I 163; Lege nunc, viator 99 ad CLE/Pad. 11; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 187; Antolini, Iscrizioni 102. De nomine Laelii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 472.
ADDENDA ET CORRIGENDA Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I ex. p. C. n. et II in. comprehenso tribuerim. 3059 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 227 n. 95; Buonocore, in Fonti latine e greche I 418 n. 17. – Cf. Filomusi-Guelfi, Iscrizione latina 17 adn. 40; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Bucci, Studio 70. 3 posit pro posuit (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 128. 150). Fuisse potest saec. I medii p. C. n. 3060 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 224–225 n. 91; Buonocore, in Fonti latine e greche I 418 n. 18. – Cf. P. Serafini, Album pittorico 1, 11, 1857/58, 88. Non excludo, quin tit. saec. I p. C. n. esse possit. 3061 Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem recte scissa in fronte perquam adesa (71) x (52) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes supra et a dextera servantur. Litt. 6–5. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe in vico San Valentino muro cuidam exteriori inserta ecclesiae S. Donato, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7299. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003413–14). Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 214 n. 73; V. Zecca, Boll. Antinori 17, 1905, 303; Buonocore, in Fonti latine e greche I 418 n. 19. – Cf. Zecca, Turri Valignani 7; Bucci, Studio 155 Buonocore, in Fides amicorum 103. 8 vivis pro vivi (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 150). Cognomen Veneriae tractavit A. Degrassi, Latomus 22, 1963, 436–439 (= id., Scritti vari III 261–263); etiam vide A. Sartori, Riv. arch. Como 166, 1984, 132–133. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 3062 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 227 n. 96; Buonocore, in Fonti latine e greche I 419 n. 20. – Cf. Bucci, Studio 70. 4–5 Caeludoni pro Chelidoni (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 118. 128. 146; de cognomine etiam vide G. Paci, Picus 34, 2014, 24–25 et H. Solin, in Modelli epistemologici 124–125). Fuisse potest saec. I p. C. n. 3063 Urna ex lapide calcario operculo carens undique levigata 90 x 47 x 31. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta 51,5 x 33,5. Litt. 10/6. Puncta triangularia. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi dicatam sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003415–16). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 419 n. 21. – Cf. S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Bucci, Studio 88. 3 Anteros (cum littera T supra versum egrediente scripta) pro Antheros proposuit M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 145; de nomine gentilicio Raii inter al. vide E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 423 et A. Buonopane, Epigraphica 80, 2018, 564. Ex litterarum forma et ex eo, quod vir praenomine caret saec. ex. II p. C. n. esse saltem videtur. 3064 Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem recte scissa undique levigata, in fronte perquam dolata (31) x (24) x 15. Litt. 5,8–5,2. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003417).
1310
REGIO IV De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 245–246 n. 114; Buonocore, in Fonti latine e greche I 419 n. 22. – Cf. Bucci, Studio 88.
1 quomodo cognomen Salv[- - -] vel Salu[- - -] recte supplendum sit, incertum; attamen post litteram V spatium ad litteram T pertinens esse mihi videtur, inde conor restituere cognomen Salutatae, lacuna a dextra quoque considerata. – 2–5 Obidia[e -] | Pol[lae (scil. servae)] | Hilar[itas] | librt[a pos(uit)] ex. gr. suppleverim. Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. saltem tribuo. 3065 = ILS 7299a. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4048; De Laurentiis, Iscrizioni 212–213 n. 72; Waltzing, Corporations III 405 n. 1546; Buonocore, in Fonti latine e greche I 419 n. 23; M. Crawford, in Itinera archaeologica 144. – Cf. Zecca, Topografia 100; Calore, Interpromium 180, qui titulum inspexit adhibitum pro posti portae muri aedium quarundam in agro vici S. Valentino sitarum; Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 274; Ausbüttel, Untersuchungen 50; Bucci, Studio 145; Buonocore, in Dediche sacre 263; Wojciechowski, Cultores Deorum 156. De sodalibus Martialibus, Mercurialibus et Concordialibus comparandis, quibus L. Spedius Rhodinus titulum dedicavit, vide quae Mommsen adnotavit in commentario tit. n. 2553; adde quae scripsi in Miscellanea Lidio Gasperini 153 (= id., Abruzzo e Molise II 742–743); etiam vide M. Gusso, Boll. Stor. Crem. 10, 2003 (2005], 217–218. De nomine gentilicio Spedii etiam cf. M. Kajava, in Valle di Comino II 78–79; C. Letta, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 81; Buonocore, Epigraphica 75, 2013, 381–382. Saec. I p. C. n. esse potest. 3066 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 255–256 n. 126; Buonocore, in Fonti latine e greche I 419 n. 24. – Cf. Bucci, Studio 88. 1 ex. quomodo nomen gentilicium Vol(- - -) recte supplendum est, incertum; nota autem ipso loco saepius
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM memoratam gentem Volusiorum (vide tit. n. 7061. 7078. 7085), inde v. 1–2 legerim hoc modo: Securae Vol(usiorum) vel Vol(usiae) | ser(vae). Saec. II p. C. n. tribuerim. 3067 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 241 n. 109; Buonocore, in Fonti latine e greche I 419 n. 25. – Cf. H. Solin, Stud. Class. Orient. 43, 1993, 360; Bucci, Studio 88. De nomine gentilicio Silvii fusius disseruit Solin, l. l. 359–371. Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta, si recte tradita, saec. II p. C. n. fere fuit. 3068 Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique resecta in fronte perquam adesa (22) x (27) x ?. Litt. affabre insculptae 7,5. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel descripsit, nempe in vico San Valentino muro cuidam interiori inserta ecclesiae S. Donato, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003418). Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 214 n. 74; Buonocore, in Fonti latine e greche I 419 n. 26. – Cf. Bucci, Studio 155. Litterae videntur esse saec. I p. C. n. 3069 Stela ex lapide calcario undique levigata 130 x 55 x 15. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio foliis ornato cincta 85 x 38. Litt. affabre insculptae 12/3,5. Puncta triangularia et in formam virgulae acclivis redacta. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom n. 67.1716. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003349). Exemplum repetiverunt Bindi, Monumenti 409; De Laurentiis, Iscrizioni 241–242 n. 110; Buonocore, in Fonti latine e greche I 420 n. 27. – Cf. Bucci, Studio 89, quae titulum sine idonea causa Christianum esse putat; Brancato, Repertorium II 93. 4 Bennia pro Vennia suspicata est M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 149 nescio an recte. De praenomine Statii vide Salomies, Vornamen 90–91 cum amplissimo commentario titulis collectis (tit. noster memoratur ad p. 90); eund., in Prénoms 34–35. De raro nomine gentilicio Bennii vide G. Camodeca, MEFRA 119, 2007, 353. 355; eund., in Praxis municipale 228 et O. Salomies, Arctos 46, 2012, 145. Nota cognomen Paelini in titulis Corfiniensibus passim memoratum (titulos recensui ego in Epigraphica 79, 1997, 246 adn. 72). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 3070 Tabula ex lapide calcario a dextra et infra imminuta in fronte valde pessumdata (35) x (38) x ?. Litt. 6/3. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel descripsit, nempe in vico Muséllaro muro cuidam exteriori inserta domo baronis Tabassi, ubi a. 1983 una cum amico Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003420). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 207. 275, cuius lectionem sequitur Pansa; De Laurentiis, Iscrizioni 225–226 n. 93; Buonocore, in Fonti latine e greche I 420 n. 28. – Cf. Bucci, Studio 167; Brancato, Repertorium II 93–94. 1 Vet7t8edio omnes, Vet7ti8edio ego (de nomine vide H. Solin, in Valle di Comino VII 138). – 5 exstant vestigia litterarum, quae distingui nequeunt. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. esse videtur. 3071 Vide infra tit. n. 7086. 3072 Massa sesquipedalis ex asphalto a sinistra fracta long. 35 lat. 26 crass. 10. Litt. prostantes circ. 3/2,5. Puncta triangularia. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv.
1311
ADDENDA ET CORRIGENDA n. 9114), ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003421). Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 264–265 sine n.; V. Zecca, Boll. Antinori 17, 1905, 300; Buonocore, in Fonti latine e greche I 420 n. 30. – Cf. Kubitschek, Imperium 51; Zecca, Topografia 95; eund., Turri Valignani 4; R. Gardner, PBSR 9, 1920, 100; Buonocore, Misc. Greca e Romana 10, 1986, 262 cum im. phot. tab. III; eund., Stud. Class. Orient. 36, 1986, 282; Bucci, Studio 148 cum im. phot. tab. 26; Forni, Tribù Y553; Buonocore, in Tribù romane 38; S. Antonelli et al., Quad. Friul. Arch. 27, 2017, 69; M. C. Mancini, in Paesaggi costieri 269.
1 Maloni legerim (nomen Mal(l)onii in tota regione non reperies), Teloni Mancini. De massis ex asphalto nuper vide M. Milanese, Arch. Med. 4, 1977, 326–327, ubi titulus passim memoratus est. Ex litterarum forma et ex ratione nominis saec. II p. C. n. tribuerim non sine dubiis. 3073 Duae partes ex lapide calcario inter se non coniunctae ad eandem tabulam pertinentes in fronte passim deturpatae, a tergo leviter scabrae. Pars sinistra (75) x (49) x 16; pars dextra (77) x (45) x 16. Litt. actuariae 6,5/5,5. Puncta in formam circulorum haud semper signata. Exstant prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 una cum amico Giovanni Giacomo Pani contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002700. 3422–24). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 286. 815. Exemplum repetiverunt Marini, ms. Vat. Lat. sign. n. 9073 p. 556 n. 3; id., ms. Vat. Lat. sign. n. 9096 f. 7; de Rossi, ms. Vat. Lat. sign. n. 10528 f. 82r; De Laurentiis, Iscrizioni 246–247 n. 115; ILCV 3641a; G. G. Pani, ICI III 4–6 n. 2 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 420–421 n. 27; C. Palumbo, Planus 2007, 22–23 n. 18; Buonocore, in Valle di Comino XII 15 n. 13. – Cf. Lanzoni, Le diocesi d’Italia 35; A. Silvagni, in Atti Conv. Abr.-Mol. I 50; V. Monachino, in Basilica di Valva 57; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 104. 136; De Luca, Pagine di storia 161; Pani, Museo delle genti d’Abruzzo 7, 1983, 28; Bucci, Studio 89; G. Cuscito, in O. Brandt – V. Fiocchi Nicolai – G. Castiglia (Ed.), Acta XVI Congressus Internationalis Archaeologiae Christianae. Romae (22–28.9.2013). Costantino e i Costantinidi: l’innovazione costantiniana, le sue radici e i suoi sviluppi 1–2 (Stud. Ant. Crist. 66), Città del Vaticano 2016, 1143. 1–5 nunc leguntur: Lali[o H]erculentio q(ui) vixit | an[n(is)] XVIII m(ensibus) V; hic | in h[oc] lapide cum
TITVLI NOVI
1312
REGIO IV
sorore | in pa[ce] quiescit dep(ositus) XIII kal(endas) Oct(obres); | Iulian[us e]t Bassilla fil(io) dul(cissimo) b(ene) m(erenti) p(arentes) p(osuerunt); Placido et Romulo co(n)s(ulibus). De locutione v. 2–3 cf. tit. huius Corporis vol. XIII 5262 = ILCV 202 et ILCV 3643.
Lalius Herculentius cum sorore sua depositus est d. 19 m. Sept. a. 343 (de consule M. Maecio Memmio Furio Baburio Caeciliano Placido vide PLRE I Placidus 2; de consule Flavio Romulo vide PLRE I Romulus 3; de re universa vide Bagnall – Cameron – Schwartz – Worp, Consuls 220–221).
7040 tit. sacer Arula ex lapide calcario supra fracta nec non corona carens in fronte et ab utroque latere levigata, a tergo autem paululum scabra, crepidine undique prospiciente praedita (55) x 44 x 44. Ab utroque latere exstant alveoli ad uncos excipiendos excavati, quorum uncorum vestigia a dextera tantum supersunt. Litt. 2,3/1,8. Rep. casu et fortuito m. Nov. a. 1987 prope vicum Scafa in alveo fluminis antiquitus Aterni hodie Pescara appellati. Servatur Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 35378), ubi a. 1990 contuli.
Garzetti 149–164 cum alia bibliographia. Praetermittendus non est titulus ille Vetter, Handbuch 227 = Imagines Italicae I 215–216, Vestini / AVEIA 1 cum im. phot. et alia bibliographia = Morandi, Epigrafia italica II 274 n. 291.
5
A(ulus) Nonius Secundus Atterno v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito).
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 39365. G. G. La Torre, Epigraphica 51, 1989, 129–139 (AE 1989, 261); Buonocore, in Fonti latine e greche I 422 n. 41; id., in Itinera archaeologica 51 n. 1 cum im. phot. tab. I fig. 1; id., in Dediche sacre 263 n. 64; Dionisio, La Valle del Sagittario 600 n. E260 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 212–213 (= eund., Abruzzo e Molise I 137–139); C. Letta, MEFRA 104, 1992, 111; Buonocore, Abruzzo 22/25, II, 1994/97, 313–314 cum im. phot. tab. III; Bucci, Studio 140–141 cum im. phot. tab. 24–25. Puncta triangularia. Hic primum cultus dei At(t)erni memoratur; notanda forma Atterni, quae forma etiam nominatur apud Plin., nat. hist. 3, 100 [scil.: ab Atterno amne], ad tit. n. 5959 a. 47 p. C. n. [scil.: Atternum] et fortasse ad signaculum X 8059, 57 [scil.: Attern(- - -)]; de re universa praeter ThLL II 5, col. 1022 et Alessio – de Giovanni, Preistoria e protostoria 37–38 vide La Torre, l. l. 134–137 et A. Buonopane, in Studi Albino
Ex litterarum forma saec. I medii p. C. n. esse quoque potest.
7041–7042 tit. sacri ad fanum dei cuiusdam pertinentes Effossionibus extra vicum Pescosansonesco loco q. d. Caselle prope ecclesiam S. Mariae Ambrosianae sub praedio domini Giovanni Troiani temporis spatio inter a. 1885/88 circ. comprehenso casu et fortuito factis, in lucem prodierunt crebra antiquitatum vestigia, inter quae quinque cippi ex lapide calcario corona et crepidine undique ut traditur prominentibus praediti instar pyramidis truncae alt. circ. 50, quorum duo tantum in abaco titulos, qui sequuntur, praebentes, nulla tamen notitia certa e quo sacello ipsa eruta fuerint. In facie horum cipporum sursum directa inspiciebantur recessus ad signum vel ad signa dei cuiusdam superimposita pertinentia; nota autem prope vicum Pescosansonesco in regione, ubi nunc est ecclesia S. Mariae Angelorum, fuisse fanum Martis quoddam, ut sane elicitur e tit. n. 7044 saec. I medio a. C. n. tribuendo ibidem reperto, in quo memorantur sex magistri, qui cultui dei Martis praefuerunt et fornicem et parietes caementicios ex pagi decreto faciendos curaverunt probaveruntque. Ob locum ipsum ubi in lucem venerunt tituli saec. I medii a. C. n. esse videntur. Ubi autem nunc exstent, nescio. Descripsi ut potui a. 2010 ex De Nino. 7041 = EE VIII p. 33 n. 135. Traditur:
Fuisse videtur: [- - -]tius T(iti) f(ilius) Acil(- - -).
A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1888, 643 (= id., Boll. Antinori 2, 3, 1890, 98) (= id., Scoperte archeologiche 278) inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 33 n. 135; Buonocore, in Fonti latine e greche I 422 n. 39; id., in Itinera archaeologica 52–53 n. 2; id., in Dediche sacre 263 n. 67. – Cf. A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8° 13, 1968, 413; Buonocore, Latomus 71, 2012, 888–889. Quomodo nomen, quod terminatur in [- - -]tius, recte restituendum sit, incertum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 269–274); cognomen autem fortasse solvendum Acil(ianus) vel Acil(inus) (cf. eosd., l. l. 287); Acilleus pro Achilleus mihi parum probabile esse videtur.
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM
1313
7042 = EE VIII p. 34 n. 136. Traditur:
Fuisse videtur: [- - -]+icius P(ubli) f(ilius) Antul(lus). A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1888, 643 (= id., Boll. Antinori 2, 3, 1890, 99) (= id., Scoperte archeologiche 278)
TITVLI NOVI inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 34 n. 136; Buonocore, in Fonti latine e greche I 422 n. 40; id., in Itinera archaeologica 53–54 n. 3; id., in Dediche sacre 264 n. 68. – Cf. A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 413; Buonocore, Latomus 71, 2012, 888–889. Si nomen terminatur in [- - -]nicius, ut C. Regling in indice EE p. 557 suspicatus erat, quomodo recte restituendum sit, incertum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 225); mea autem sententia nomen Vicii (Schulze, Eigennamen 261) legi quoque potest et in lacuna praenomen tantum supplendum; excludendum quoque non est [- Hir]nicius, quod nomen redit tit. Aufini repertis n. 3398–3399.
7043 tit. fortasse sepulcralis viri ordinis senatorii Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (25) x (22) x 4,5. Litt. 3,8–3,6. Rep. fortasse operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam a praefectura regionis Aprutinae monumentorum a. 1975 institutis. Servatur prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1983 recognovi et im. phot. sumpsi. Fuit fortasse: - - - - - -? [- - -]+SOC[- - -] [- - -]IS k TRIB k [- - -] [- - -]AEST k CA[- - -] [- - -]PRAET[- - -] ------
-----[-c. 12–13 ?-]+SOC[-c. 3–4 ?-] [? X viro stlitibus iudicand]is, trib(uno) [mil(itum)] [? laticl(avio) legionis -6–7 ?-, qu]aest(ori) ca[ndid(ato)] [? Augusti, trib(uno) pleb(is) candid(ato)], praet(ori) [candid(ato)], ------
De Laurentiis, Iscrizioni 251 n. 119; Buonocore, MEFRA 96, 1984, 245–246 n. 1 cum im. phot. fig. 2 (AE 1984, 344) (= id., Abruzzo e Molise II 568–569 n. 1); id., in Fonti latine e greche I 422 n. 42. – Cf. Bucci, Studio 89–90 cum im. phot. tab. 12. 1 + pars dextra inferior fortasse litt. E. – Puncta triangularia et in formam hederae in fine v. 2 quoque redacta. Supplevi ut potui non sine dubiis; versus concinne fere ordinati fuisse videntur. – [- - -]SUU[- - -] | [- - -]IS k TRIB[- - -] |
[- - -]AE k STCA[- - -] | [- - -]PRAE+[- - -] De Laurentiis. – 2 [- - - Victric]is vel [- - - Adiutric]is esse quoque potest; i. e., agitur, de tribuno militis quodam. Quin in lapide supra fracto nomen viri ordinis senatorii exciderit, dubium non est. De quaestoribus Augusti vel quaestoribus candidatis Augusti, qui, ut constat, inde a prima aetate imperatoria a principe nominabantur et a senatu ut ita dicam obligatorio modo eligebantur, vide Cébeillac, Quaestores 5–8. Ex litterarum forma saec. II in. p. C. n. tribuerim.
7044 = EE VIII p. 32 n. 129 = I2 1801 = ILS 5575 = ILLRP 635 tit. operis publici Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem recte scissa, in fronte levigata sed perquam adesa (35) x (60) x (20). Litt. affabre insculptae 4/2. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur prope vicum Pescosansonesco inserta loco edito muro cuidam exteriori erismatis monasterii quod annexum est ecclesiae S. Mariae Angelorum, ubi die ante festum in nativitate Iesu Christi a. 2000 una cum uxore mea ut potui contuli et im. phot. sumpsi.
Im. phot. a M. B. sumpta.
5
- - - - - -? [-] Sentius C(ai) f(ilius), P(ublius) Vettius T(iti) f(ilius), L(ucius) Avidius L(uci) f(ilius), C(aius) Arrius L(uci) f(ilius), T(itus) Vinucius Tit(uli) f(ilius), L(ucius) Ateius V(ibi) f(ilius), mag(istri) Mart(is) fornice(m) et parietes caementicios ex pagi decr(eto) faciundum coer(arunt) probaruntq(ue).
A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1888, 644 (= id., Boll. Antinori 2, 3, 1890, 99) (= id., Scoperte archeologiche 279) inde ex ectypis chartaceis M. Ihm, EE VIII p. 32 n. 129; Dessau, ILS 5575; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4047; Mommsen, I2 1801 (cf. p. 1042 cum im. phot. tab. 87 fig. 1); Degrassi, ILLRP 635; Diehl, Altlateinische Inschriften5 157; Buonocore, in Fonti latine e greche I 420 n. 33; Tarpin, Vici et pagi 394 n. IV.11.22; Buonocore, in Itinera archaeologica 52; id., in Dediche sacre 263 n. 66; Stek, Cult places 124 cum im. phot. fig. 7.1. e Degrassi; Dupraz, Vestins 431–437 n. 43 (etiam cf. p. 50. 77. 148–150. 171–172. 415. 419. 420); S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 665 (etiam cf. p. 666). – Cf. A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 413 cum im. phot. tab. II fig. 5; E. Mattiocco – R. Tuteri, Boll. Arch. 9, 1991 (1993), 81–82 cum im. phot. fig. 6; C. Letta, MEFRA 104, 1992, 114 adn. 31; eund., in Epigrafia del villaggio 36 adn. 12. 38 adn. 18; Buonocore, ibid. 54; S. Castiglione, MEFRM 105, 1993, 126; Buonocore, Panorami 8, 1, 1996, 27 (= eund., Abruzzo e Molise I 39); D. Nonnis, in Sanctuaires 48 n. 159; Letta, in Samnitice loqui II 300; A. R. Staffa, in Pinna Vestinorum II 44; Todisco, Vici 111–112; Buonocore, Latomus 71, 2012, 888– 889; C. Letta, in Fucino VI 278; M. J. Strazzulla, in Scritti Maria Pia Rossignani 346. Puncta triangularia sursum directa in fine v. 4–5 quoque signata. 3–4 Vìnici|us De Nino (inde Ihm). – 5 Mart(i) Dupraz. – 7–8 faciundum | coer(arunt) probaruntq(ue) pro faciendos | cur(averunt) probaveruntq(ue).
TITVLI NOVI
1314
Memorantur, ut mihi videtur, magistri sex vici an pagi incertum (quin autem in lapide supra fracto nomina aliorum virorum exciderint, in dubio adhuc maneo), scil. [-] Sentius C. f., P. Vettius T. f., L. Avidius L. f., C. Arrius L. f., T. Vinucius Tit. f., L. Ateius V. f. (de nomine Ateii vide H. Solin, Pegasus 9, 2007, 45 adn. 124), qui cultui dei Martis praefuerunt et fornicem et parietes caementicios ex pagi decreto faciendos curaverunt probaveruntque (de munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 43. 351). Titulos Marti dicatos in regione quarta repertos recensui ego, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 225 (= id., Abruzzo e Molise I 154); nota sodales Martiales quosdam tit. n. 3065 eiusdem pagi quoque nominatos. De re universa etiam vide Cordella – Criniti, Nuove iscrizioni 144–145; Cordella, Norcia 167; etiam cf. G. Paci, in Mélanges Marcel Le Glay 603–609 (= eund., Ricerche 309–317) et J.-L. Schenck-David, Cahiers du Centre G. Glotz 21, 2010, 209–233. De Caiis Sentiis aetatis rei publicae labentis vide G. Camodeca, in Valle di Comino XI 86–86. De raro praenomine Titulus (v. 4) semper vide cum amplissimo commentario Salomies, Vornamen 93–94; eund., in Prénoms 35–36. Ex litterarum forma et ex eo, quod omnes viri cognomine carent, saec. I medio a. C. n. saltem tribuerim. 7045 tit. viae vicinalis Cippus ex lapide calcario pyramidis truncae instar marginibus imminutus, in fronte passim scalpro dentato dolatus a tergo paululum scaber (43) x (30/27) x 15. Litt. 19–7. Rep. circ. a. 1850 extra vicum S. Valentino prope caput fluminis Almone; deinde cippus adhibitus est pro posti portae domus cuiusdam in praedio, q. d. Solcano sitae, ubi Pietro Luigi Calore inspexit. Nunc exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi.
Pag(i) Ceiani. Im. phot. a M. B. sumpta. Calore, Interpromium 177–178 n. 2, inde De Laurentiis, Iscrizioni 216–217 n. 78; C. Mancini, Atti Accad. Pontan. 31, 8, 1901, 1–7; Buonocore, in Fonti latine e greche I 424 n. 51; M. Crawford, in Itinera archaeologica 136–138 cum im. a Mancini et Calore del. (cf. AE 2006, 364); Dionisio, La Valle del Sagittario 600–601 n. E261 cum im. del. e Calore sumpta; F. Luciani, in Da Camunni a romani 339–343 cum im. phot. fig. 1 (AE 2016, 355). – Cf. R. Gardner, PBSR 9, 1920, 105; G. F. La Torre, Epigraphica 51, 1989, 133; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 36; Bucci, Studio 143; C. Letta, in Samnitice loqui II 302; Stek, Cult places 72 adn.
REGIO IV 107; De Benedittis, Provincia 24 cum im. phot.; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 668. Puncta nulla. 1–2 Pagi[i] | Ceiani Calore; P(ublicum) ag[ri] | Ceiani Mancini; [aqua] pag[i] | Ceiani dubitanter Crawford; attamen cf. titulum Carsulis repertum, scil. AE 1990, 320, in quo legitur fundus (et) aqua pagi Cl(- - -) vel c(- - -) l(- - -) vel etiam cl(- - -) [de quo titulo etiam vide M. Gaggiotti, in Rupes loquentes 253–272 et Sisani, l. l.]. Quamvis litterae stilo vel acu retractae esse viderentur (“Non si può escludere comunque che il cippo sia l’esito di un rifacimento di un manufatto precedente” Luciani, l. l. 343), nihilo minus animi incertus hunc titulum in Corpore recepi; nam nomen pagi Ceios vel Ceium apud et Tab. Peut. 6, 1 et Ravenn. 4, 35 (281, 14 PP = 73, 16 S) et Guid. 46 (485, 2 PP = 123, 52 S) reperies, qui pagus vel potius vicus quinque milibus passuum ab Interpromio abfuit (de Ceiis vel pago Ceiano quodam suspicatur Gardner). Cippus terminabat agrum pagi Ceiani. De nomine vici Ceios memorato tit. huius Corporis vol. VI 975 (cf. 31218 et p. 3777. 4312 vicorum) = ILS 6073, qui titulus nomina urbanorum refert, vide C. Lega, in Lexicon Topographicum V 200–201 (adde H. Krummrey, in U. Peter (Ed.), Stephanos nomismatikos: Edith Schönert-Geiss zum 65. Geburstag, Berlin 1998, 397). De his titulis viarum vicinalium vide inter al. C. Zaccaria, in L’Italie d’Auguste à Dioclétien 321–326 et praesertim Luciani, l. l. cum amplissimo commentario. Ex litterarum forma non sine dubiis saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 7046 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus praesertim superioribus effracta, in fronte levigata a tergo scabra (127) x 68 x 13. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata cymatio inverso cincta 78 x 49. Litt. 13/5. Rep. casu et fortuito a. 1987 prope vicum Scafa sub praedio, q. d. De Contra. Servatur Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 36050), ubi a. 1990 descripsi.
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM
5
10
M(arco) Venelio M(arci) f(ilio) Proculo tribu Palatina corpore [iu]nior(um) Ataia Q(uinti) f(ilia) Proba coniugi optimo et sibi, M(arcus) Venelius Proculus patri indulgentissimo p(osuerunt).
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 31525. Buonocore, Stud. Class. Orient. 41, 1991, 337–341 cum im. phot. tab. V (AE 1992, 323) (= id., Abruzzo e Molise II 587– 592); id., in Fonti latine e greche I 423 n. 49; M. L. Caldelli – G. L. Gregori, in Tribù romane 142 n. 2. – Cf. Bucci, Studio 148–149 cum im. phot. tab. 27; Forni, Tribù V565a; Buonocore, in Tribù romane 36; Brancato, Repertorium II 95. Puncta in formam circulorum signata. Si nomen gentilicium Venelii in regione quarta numquam memoratum in titulis Italiae aliquando reperies, illud Ataiae hic primum occurrit; nescio autem utrum nomen ipsum pro Ataea corrigendum sit necne (de nomine Ataei vide Solin – Salomies, Repertorium2 24). M. Venelius M. f. Proculus veri similiter ingenuus, cui uxor et filius eius titulum posuerunt, fuit fortasse curator centuriae cuiusdam corporis iuniorum in tribu Palatina; notandum omnes titulos, qui testantur fuisse aetate imperatoria corpora nonnulla seniorum et iuniorum, Romae praesertim esse repertos (de re universa vide imprimis Th. Mommsen, Die römischen tribus in administrativer Beziehung, Altona 1844, 74–88. 204; adde Diz. epigr. II, 1241; ibid. III 270–271; D. Van Berchem, Rend. Pontif. Accad. Arch. 18, 1941/42, 183–190; Buonocore, l. l. 339–340, ubi omnes tituli recensiti sunt; etiam vide C. Virlouvet, Tessera frumentaria. Les procédures de la distribution du blé public à Rome à la fin de la République et au début de l’Empire (Bibl. des École Fr. d’Athènes et de Rome 286), Paris – Roma 1995, 228–241 et passim; S. De Angeli, Quad. Ticin. 28, 1999, 237–239; Caldelli – Gregori, l. l. 133–147 cum amplissimo commentario et ampliore bibliographia aliis titulis collectis; inde non est cur excludam nostrum Venelium Proculum ipsa Roma oriundum fuisse et postea in regione quarta defunctum vel potius in regione ipsa natum postea Romam venisse et postremo ad locum, in quo natus est, reversum esse. Ex litterarum forma saec. I medii p. C. n. saltem esse videtur vel paulo post.
1315
TITVLI NOVI [-] Accavos Aba[scantus] [s]evir Aug(ustalis) sua [pec(unia) fecit]. Im. phot. a Mattiocco sumpta. Van Wonterghem, Antiche genti 13 adn. 27; Buonocore, Misc. Greca e Romana 17, 1992, 174–175 n. 13 cum im. phot. tab. VI fig. 14 (AE 1992, 322) (= id., Abruzzo e Molise I 375 n. 13); id., in Fonti latine e greche I 422 n. 43. – Cf. Bucci, Studio 87 cum im. phot. tab. 11. Puncta triangularia. Supplevi versus concinne ordinatos. – [- - -] Accavos aba[- - -] | [- - -] sevir Aug(ustalis) sua [- - -] Van Wonterghem. – 1 Accavos pro Accavus. – 2 ex. [pec(unia) fec(it)] ego in editionibus prioribus. Fusius in titulis propinquae regionis Paelignae nomen Accavi reperies (vide praesertim quae scripsit Van Wonterghem, Antiche genti 12–21). Quidnam sevir Augustalis sua pecunia fecerit, nescio; fortasse basis constructa est, ut parvum signum quoddam superimpositum sustineret (etiam cf. tit. n. 7049). Seviros Augustales saepius in titulis huius loci memoratos recensui in ZPE 108, 1995, 133 (= id., Abruzzo e Molise I 90; cf. tit. supra n. 3045 et infra n. 7048–7049). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 7048 tit. sepulcralis seviri Augustalis Tabula ex lapide calcario supra a dextra et infra fracta in fronte et a tergo levigata (45) x (54) x 11. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio foliis ornato cincta, cuius pars a sinistra tantum servatur. Litt. affabre insculptae 7–5,5. In lucem rediit saec. XX in., operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam institutis. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1989 contuli.
7047 tit. operis fortasse publici a seviro Augustali facti Parva basis ex lapide calcario a sinistra et a dextra fracta, in fronte levigata (30) x (60) x 20. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cincta est fascia floribus ornata, quae solum superne exstat. Litt. affabre insculptae 5. Rep. ut traditur saec. XX in. operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam institutis. Ubi autem exstet, nescio; descripsi ut potui a. 1991 ad im. phot. mihi comiter missam ab amico Ezio Mattiocco. 5
C(aius) Numo[nius - - -] Pinar[ius] sevir Augu[st(alis) sibi] et Nu[moniae - - -] Fe[- - -] m[atri suae] carissimae p(osuit).
Im. phot. a M. B. sumpta. Calore, Interpromium 187 n. 22, De Laurentiis, Iscrizioni 250 n. 117; Buonocore, in Fonti latine e greche I 423 n. 44. Puncta triangularia. Supplevi. – C. Numo[nio] | Pinar[io] | sevir Aug. | et NV[- - -] | FE[- - -] | carissimae | p. Calore versum 6 quoque omittens, quem versum in editione priore ego quoque praeter-
TITVLI NOVI misi. – 1 etiam esse potest Numo[leius - - -], de quo vide Solin – Salomies, Repertorium2 129. – 2 restituendum Pinar[ius] (Pinar[ianus] mihi videtur parum probabile; cf. Solin – Salomies, Repertorium2 378), nota hoc cognomen hic solum occurrere. De seviris Augustalibus in titulis huius loci memoratis vide supra ad titulum praecedentem. Ex litterarum forma alteri parti saec. I p. C. n. tribuo. 7049 tit. operis fortasse publici a seviro Augustali facti Parva basis ex lapide calcario a sinistra fracta in fronte nec non in facie sursum directa levigata a tergo paululum scabra 30 x (50) x 20. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta cuius partes supra a dextera et infra servantur, alt. 17. Litt. affabre insculptae 9. Rep. ut traditur saec. XX in. operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam institutis. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1991 descripsi.
[- - - sev(ir) A]ug(ustalis) s(ua) p(ecunia) f(ecit). Im. phot. a Mattiocco sumpta. Buonocore, Misc. Greca e Romana 17, 1992, 174–175 n. 12 cum im. phot. tab. VI fig. 13 (AE 1992, 321) (= id., Abruzzo e Molise I 374 n. 12); id., in Fonti latine e greche I 423 n. 45. – Cf. Bucci, Studio 87 cum im. phot tab. 11. Cf. quae scripsi supra ad tit. n. 7047. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 7050 tit. sepulcralis sacerdotis Veneris Stela ex lapide calcario in fronte et a tergo levigata, anaglypho fastigii triangularis cum acroteriis pseudofloralibus ornata 60 x 60 x 9,5. Litt. 6,8–4,4. Rep. saec. XIX ex. prope vicum Tocco Casauria in regione q. d. Fra le isole sub praedio domini Camillo di Giulio. Servatur Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 4743), ubi a. 1983 contuli.
1316
REGIO IV
5
Peticiae 1mulieris2 l(ibertae) Polumniae sacerdos (!) Veneris, C(aius) Decius C(aius) l(ibertus) Bitus posit.
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26462. Calore, Interpromium 185 n. 16; De Laurentiis, Iscrizioni 232–233 n. 102; A. Marinucci, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 28, 1973, 503–504 n. 7 cum im. phot. tab. III fig. 2 (AE 1980, 374); Buonocore, in Fonti latine e greche I 423 n. 46. – Cf. Bucci, Studio 84; Buonocore, in Dediche sacre 263; Hemelrijk, Hidden Lives 361. Puncta triangularia sursum directa. 2 Polumniae pro Polymniae, – 3 sacerdos scribendum sacerdoti, – 4 Bitus pro Bithus, – 5 posit pro posuit. Nomina gentilicia Peticiae et Decii crebro in titulis regionis Paelignae invenies. Rarum cognomen Polymniae; cognomen autem Thracium Bithi redit eadem forma deaspirata ex. gr. tit. Amiternino n. 4247 (de cognomine fusius disseruit inter al. H. Solin, in Studia Georgi Mihailov 438–439). De sacerdotio Veneris, ut constat, una cum Cereris in titulis Paelignis saepius memorato etiam vide G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216– 217; I. Chirassi Colombo, in ANRW II 17, 1, 1981, 426; Poccetti, L’area superequana 22–26; praesertim G. Rocca, in Tavola di Agnone 645–658, cum qua ego adhuc consentio; contra vide C. Letta, Abruzzo 31, 1993, 30–31 et eund., Epigraphica 61, 1999, 9–26 (de re universa etiam vide ad tit. Sulmonensem n. 7147). Titulos Cereri et Veneri sacros in regione quarta repertos recensui in ZPE 56, 1984, 251–252, in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 219. 228–229 (= id., Abruzzo e Molise I 145–146. 159–160) et in Xenia antiqua 4, 1995, 188–189. Ex litterarum forma et punctorum aetatis liberae rei publicae labentis vel potius primae aetatis imperatoriae esse videtur. 7051 tit. sepulcralis coqui Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (25,8) x (17,5) x (3,5). Litt. 3,6. Rep. fortasse operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam a praefectura regionis Aprutinae monumentorum a. 1975 institutis. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1983 descripsi.
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM
5
-----[- - -]+[- - -] [- - -]EN[- - -] [- - - Zo]simae [servo optimo] coco, [- - - P]riam[us] ------
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Stud. Class. Orient. 34, 1984, 247–248 n. 3 cum im. phot. tab. XII fig. 1 (AE 1984, 352); id., in Fonti latine e greche I 423 n. 47. – Cf. Bucci, Studio 90 cum im. phot. tab. 18. Denuo supplevi non sine dubiis. – 1 + vestigium litterae incertae. – 2 [Dis Ma]n(ibus), 5 [- - -]+IAM[- - -] | - - - - - - ego restitueram dubitanter in editionibus prioribus. Coquus alter optimus tit. Albensi n. 3938 inveniri potest (de forma vocabuli coci saepius in titulis laudata cf. ThLL IV 4, col. 929); de officio vide imprimis H. von Petrikovits, in Handwerk 93; eund., ZPE 43, 1981, 299. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. mihi esse videtur. 7052 = ILS 7494a tit. sepulcralis lupinarii Stela ex lapide calcario marginibus fracta, in fronte levigata a tergo scabra (64) x (58) x 18. Litt. 9–5,7. Rep. nescio quando extra vicum San Valentino a domino Gaetano Silvestri in praedio, q. d. Solagna prope ripam sinistram fluminis Aterni. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 recognovi.
1317
TITVLI NOVI 7053 tit. sepulcralis a vilico positur Plinthus ut videtur ex lapide calcario a dextra et a sinistra fracta (19) x (59) x ?. In facie sursum directa inspiciuntur vestigia nonnulla ad statuam pedestrem superpositam pertinentia. Rep. saec. XIX ex. extra vicum Tocco Casauria in regione q. d. Vasto sub praedio domini Filomusi-Guelfi. Asservabatur Tocco Causaria in aedibus Scamolla, ubi S. Iovenitti a. 1950 descripsit et im. phot. sumpsit. Mihi inaccessam descripsi a. 1990 ut potui ad im. phot. a Iovenitti sumpta. V(ibio) Aburrio Rul[- - -][a]e vilicus posei[t]. Calore, Interpromium 184 n. 13; S. Iovenitti, Tocco Casauria attraverso i secoli, Sulmona 1960, p. 29 cum im. phot. tantum; e Calore Buonocore, in Fonti latine e greche I 423 n. 50; id., in Scritti Salvatore Alessandrì 42 n. 4. – Cf. L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 70; Bucci, Studio 68. Restitui ut potui. – 1–2 [- - -]aburio Rul[- - -] | [..]+ villicus posei[t] Calore. – 2 ex. poseit pro posit. Nominatur mea sententia vilicus quidam qui titulum posuit suo domino Vibio Aburrio, qui cognomina duo, scil. Rul[- - -] et [- - -]a, habet. Vilici alii Interpromii redeunt tit. n. 3056. 7054. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 7054 tit. sepulcralis vilici Tabula ex lapide calcario supra et infra in usum posteriorem resecta in fronte paululum levigata a tergo scabra (39) x (59) x (33). Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cymatium imitante cincta lat. 53,5. Litt. 5,5/3,5. Rep. casu et fortuito nescio quando prope vicum Abbateggio sub praedio, q. d. Cusano. Exstat in vico Caramanico Terme in museo municipali Paolo Barrasso nuncupato, ubi vere adulto anni 1998 descripsi una cum amico Candido Greco, qui im. phot. quoque sumpsit.
P(ublius) Mettìus P(ubli) l(ibertus) Rufìo [l]upìnarìus. Im. phot. a M. B. sumpta. Calore, Interpromium 179 n. 4; inde Dessau, ILS 7494a; Buonocore, MEFRA 96, 1984, 246–247 n. 2 cum im. phot. fig. 3 (AE 1984, 345) (= id., Abruzzo e Molise II 569–570 n. 2); id., in Fonti latine e greche I 423 n. 48. – Cf. Mattiocco, Il culto 14 adn. 28; Buonocore, Stud. Class. Orient. 36, 1986, 282; E. Fabbricotti, Abruzzo 36/38, 1998/2000 (2000), 51; Bucci, Studio 140 cum im. phot. tab. 23; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 18. Puncta in formam circulorum signata. 2 Rufrio male Calore, ex quo Dessau. – 3 V(ibius) Pinarius perperam Mattiocco. Raro in titulis officium lupinarii nempe negotiatoris lupinorum vel pultis ex eis confectae reperies, quo de officio vide ThLL VII 2, col. 1849 et M. Malavolta, Diz. epigr. IV 2218. Nomen gentilicium Mettii redit in titulis eiusdem pagi, scil. n. 3051. 3057. Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae fere fuit.
5
Favori vilico Geminiae Peregrinae servo Quintula consservo [p(osuit)].
Im. phot. a C. Greco sumpta. Buonocore, in Hommages Carl Deroux III 97–98 n. 2 (AE 2003, 565); id., in Scritti Salvatore Alessandrì 42 n. 5. Puncta in formam circulorum et virgulae acclivis redacta. 4 fusius cognomen Quintulae in titulis laudatur; nota autem cognomen Quintulae scribi quoque posse Quinctulae. Domina Geminia Peregrina aliunde ignota est; vilicos alios Interpromii habes (cf. supra tit. n. 3056. 7053). Ex litterarum forma alteri parti saec. II p. C. n. vel saec. III in. tribuerim.
TITVLI NOVI 7055 = I2 3258 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario anaglypho fastigii triangularis instar in fronte et a tergo levigata 78 x 53 x 18. Litt. profunde insculptae 5,5–4. Rep. nescio quando scil. saec. XIX ex. inter vicos Pescosansonesco et Corvara sub praedio, q. d. Pagliaio di Stilo. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi.
1318
REGIO IV
5
Acca 1mulieris2 l(iberta) Primigenia h(oc) m(onumentum) Secundo f(ecit).
Calore, Interpromium 191 n. 31; Buonocore, in Fonti latine e greche I 424 n. 52. 3 litteras singulares H M solvere sum conatus non sine dubiis. De nomen Acca(v)i vide titulum qui praecedit. Esse potest saec. I medii p. C. n. 7057 tit. sepulcralis Tabula ex marmore albo undique levigata 37,5 x 59,6 x 8,5/7,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 31 x 49,5. Litt. affabre insculptae 4–2,1. Rep. saec. XIX ex. in vico Torre dei Passeri in effossionibus ad aedes quasdam reficiendas institutis. Ut me certiorem fecit d. 6 m. Febr. a. 2016 Giuseppe Camodeca tabula empta d. 2. m. Febr. a. 1901 nunc servatur Napoli inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 125491), ubi m. Apr. a. 2019 Giuseppe Camodeca et Umberto Soldovieri titulum recognoverunt, im. phot. sumpserunt et me certiorem fecerunt.
C(aius) Accaus C(ai) f(ilius) Cimber, Acca uxor posit.
Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino, NS 1895, 445 (= id., Scoperte archeologiche 351); Krummrey, I2 3258 (cum im. phot. tab. 85 fig. 2); Buonocore, in Fonti latine e greche I 424 n. 53; Dupraz, Vestins 439–445 n. 44 (etiam cf. p. 148–150). – Cf. Calore, Interpromium 191; Buonocore, Latomus 71, 2012, 889; Dupraz, in Écriture 212. Puncta triangularia sursum directa. 3 posit pro posuit. Nomen Acca(v)i saepissime in titulis et Marrucinis et Paelignis reperies (ex. gr. vide Van Wonterghem, Antiche genti 12–21 et E. Dupraz, in Onomastica 331. 334). Litterae aetatis liberae rei publicae labentis vel etiam aetatis Augusti esse possunt. 7056 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario 30 x 29 x ?. Rep. saec. XIX exeunte extra vicum Pescosansonesco prope ecclesiam S. Mariae Ambrosianae sub praedio Caselle nuncupato, ubi Pietro Luigi Calore inspexit. Ubi autem exstet, nescio. Descripsi ut potui a. 1990 ex Calore.
5
Albiae C(ai) l(ibertae) Faustae merenti, T(itus) Cornelius T(iti) l(ibertus) Nicephor, C(aius) Albius C(ai) l(ibertus) Anoptes, T(itus) Cornelius T(iti) et C(ai) Albi, 1mulieris2, l(ibertus) Faustus fecerunt; in fr(onte) p(edes) XXV in agr(o) p(edes) XXV.
Im. phot. a Camodeca et Soldovieri sumpta. A. Sogliano, NS 1901, 285 n. 2; Buonocore, in Fonti latine e greche I 424 n. 54. – Cf. Bucci, Studio 107. Puncta triangularia. Litt. T v. 1 supra versum egrediens. 4 CALBI haud recte Sogliano. Nomina gentilicia Albii et Cornelii passim in titulis regionis Paelignae memorantur. T. Cornelius Faustus et Titi Cornelii et Caii Albi et Corneliae cuiusdam libertus esse videtur. Ex litt. forma saec. I p. C. n. tribuo. 7058 = EE VIII p. 32 n. 130 tit. sepulcralis Urna supra et infra parallelepipedi instar ex lapide calcario arcam ferratam bullatam nec non claustro praeditam imitans integra 35 x 44 x 49 (cf. alia exemplaria Corfinii reperta in museo municipali Corfiniensi nunc servata, de quibus praesertim vide G. Colonna, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 14, 1959, 299–300; Mattiocco, Contributi 118–
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM 203; Van Wonterghem, Forma Italiae 194. 281–282, 298; Diebner, Aesernia 161–163; A. Buonopane, SEBarc 11, 2013, 113–114). Rep. inter m. Iul. et Aug. a. 1884 prope vicum San Valentino ad stationem viae ferratae sub praedio, q. d. Le Fosse, cum fundamenta aedibus domini Donato Paparella foderentur, ubi vir doctus Vincenzo Zecca a. 1885 descripsit. Exstat Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi m. Oct. a. 2018 recognovi.
1319
TITVLI NOVI Buonocore, in Fonti latine e greche I 421 n. 35. – Cf. Calore, Interpromium 191; A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8° 13, 1968, 413. 3 Philadelpo pro Philadelpho. Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compediis, si recte tradita, scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 7060 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario a sinistra fracta in fronte levigata a tergo paululum scabra (84) x (48) x (14). Litt. 8/7,5. Rep. circ. a. 1930 prope vicum Bussi. Nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92579), ubi a. 1983, 1999 et m. Oct. a. 2018 contuli.
M(arco) Alfio Callisthen[i] et P(ublio) Vibio Ianuario P(ublius) Vibius Tertius.
Im. phot. ab Alessandro Antonucci sumpta. V. Zecca apud G. Fiorelli, NS 1885, 205 (= Mem. Accad. Lincei s. 6° 1, 1885, 381), inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 32 n. 130; a Zecca De Laurentiis, Iscrizioni 215 n. 75; a EE Buonocore, in Fonti latine e greche I 421 n. 34; G. Martella, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 62. – Cf. Zecca, Topografia 103; Colonna, l. l. 9; Bucci, Studio 145–146; G. Paci – S. M. Marengo – S. Antolini, SEBarc 11, 2013, 114. Puncta formam trianguli imitantia scalpta. 1 CALLISTHEI traditur; Callistei Martella. Lucios Vibios quosdam invenies infra tit. n. 7084. Saec. I ex. p. C. n. esse potest. 7059 = EE VIII p. 32 n. 131 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario 137 x 60 x 38. Rep. circ. a. 1888 extra vicum Pescosansonesco prope ecclesiam S. Mariae Ambrosianae sub praedio marchionis Carlo De Petris in sepulcro quodam aetati Romanae tribuendo posterius adhibita, ubi a. 1888 A. De Nino inspexit et ectypum sumpsit. Ubi autem exstet, nescio. Descripsi a. 1990 ut potui ex De Nino.
5
D(is) M(anibus) s(acrum). C(aio) Aninio Philadelpo, Aninia Acte marito b(ene) m(erenti) p(osuit).
A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1888, 643–644 (= id., Boll. Antinori 2, 3, 1890, 99) (= id., Scoperte archeologiche 278) inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 32 n. 131; ex quo
[L(ucius)] Annaus L(uci) l(ibertus) Secundus vivos sibi fecit.
Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7765). G. Annibaldi, Epigraphica 40, 1958, 25 n. 18 cum im. phot. fig. 18; Dionisio, La Valle del Sagittario 542 n. E87 cum im. phot., quae autem Sulmoni titulum errore tribuit. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 197. Puncta triangularia magna ex parte sursum directa. 1–2 Annaus L(uci) Secundus vivos sibi fecit Annibaldi. – 2 vivos pro vivus. De nomine gentilicio Anna(v)i in titulis municipiorum Sulmonis et Corfinii fusius laudato vide Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 191. Litterae videntur esse aetatis liberae rei publicae labentis vel potius primae aetatis imperatoriae. 7061 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario corona nunc magna ex parte deperdita et crepidine scalpro dentato dolata in fronte tantum prospicientibus praeditus, a tergo paululum scaber (82) x 45 x 13,5. In parte superiore exstat aedicula in qua insculpta sunt capita hodie perperam deperdita duarum defunctarum puellarum palla indutarum, in parte inferiore area titulo inscribendo destinata excavata cincta fascia continua superne circulis exornata 26 x 40,3. Litt. 2,3/0,5. Nota versum primum in fascia supra aediculam incisum. In lucem rediit operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam a praefectura regionis Aprutinae monumentorum a. 1975 institutis. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1983 descripsi et im. phot. sumpsi.
TITVLI NOVI
1320
REGIO IV 7062 = EE VIII p. 33 n. 132 tit. sepulcralis Sarcophagus ex lapide calcario in fronte ut traditur levigatus 55 x 140 x 78, in cuius media fronte area titulo inscribendo destinata in formam tabulae ansatae redacta. Rep. circ. a. 1880 prope vicum Turrivalignani in regione q. d. S. Felice, ubi penes dominum Achille Breda vir doctus Vincenzo Zecca a. 1885 descripsit. Periit aut latet. Descripsi a. 1990 ut potui ex Zecca.
5
Aradius Saturninus Septimiae Severe coniugi vivus vive p(osuit).
V. Zecca apud G. Fiorelli, NS 1885, 206 (= Mem. Accad. Lincei s. 4° 1, 1885, 382) (inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 33 n. 132; V. Zecca, Boll. Antinori 17, 1905, 305; De Laurentiis, Iscrizioni 204–205 n. 70; Buonocore, in Fonti latine e greche I 421 n. 36; N. Ciacio, Quad. Ist. Arch. Chieti 5, 1995, 198–199 n. 8 (AE 1995, 412; 1996, 510); F. Chausson, Latomus 57, 1998, 405–406). – Cf. Zecca, Topografia 94; eund., Turri Valignani 9; Bucci, Studio 151. 3 Severe pro Severae, – 5 vive pro vivae. Nomen gentis Aradii fusius tractavit Chausson, l. l. Fuisse potest saec. III medii p. C. n. 7063 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario supra fortasse fracta. Rep. nescio quando apud vicum Tocco Casauria. Ubi autem exstet, ignoratur. Descripsi a. 1990 ut potui ex Filomusi-Guelfi.
5
D(is) M(anibus) [s(acrum)]. Antinoe et Phoebe duae sunt conservae, sorores, servae Volusiorum Marci et Aemiliani; hic sunt positae; Phoebe vixit annis VI m(ensibus) X d(iebus) XV; Antinoe annum (scil. unum) d(ies) XX; Poebus et Rhodope filiabus pientissimis et Tertius p(osuerunt).
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, MEFRA 96, 1984, 249–251 n. 4 cum im. phot. fig. 5–6 (AE 1984, 347) (= id., Abruzzo e Molise II 570–571 n. 4); id., in Fonti latine e greche I 424 n. 56. – Cf. E. Fabbricotti, Abruzzo 36/38, 1998/2000 (2000), 45 cum im. phot. fig. 4; Bucci, Studio 90 cum im. phot. tab. 13–14. Puncta in formam aculei sagittae redacta. – 9 littera P vocabuli pientissimis supra versum eminens. 8 Poebus pro Phoebus. Sorores Antinoe et Phoebe fuerunt servae dominorum Volusii Marci (de cognomine Marci vide, inter al., Salomies, Vornamen 164–166) et Volusii Aemiliani; nota Marcum Volusium Faustinum et Marcum Volusium Alexandrum quosdam tit. n. 7085 nominatos (etiam adde Volusios alios tit. n. 3066. 7078; de gente Volusia etiam vide I. Di Stefano Manzella, in Epigrafia 2006 I 299–319; eund., Daidalos 10, 2010, 187– 210. Volusiam Publii filiam quandam tit. Nursino n. 8537 quoque reperies). Quibus puellis titulum posuerunt parentes Phoebus et Rhodope et ipsarum frater Tertius. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) [s(acrum)] compendiis scripta saec. II p. C. n. saltem tribuerim.
5
Traditur:
Fuisse videtur:
BALNEVS ET SVCCESSORES PRIMITIVAE DVLCISSIMAE PP
- - - - - -? Barneus [- - -?] et successores [- - -?] Primitivae [- - -?] dulcissimae [- - -?] pp. (i. e. posuerunt).
Filomusi-Guelfi, Strenna 18 (inde De Laurentiis, Iscrizioni 228 n. 97 et Buonocore, in Fonti latine e greche I 425 n. 57). Puncta a Filomusi-Guelfi nulla indicata sunt. Restitui non sine dubiis. – 1 Barneus pro Barnaeus (de quo cognomine vide H. Solin, in ANRW II 29, 2, 1983, 637–678. 677. 680. 729–730. 742. 758). Cf. tit. huius Corporis vol. II 2102 = II2/7, 34 = CILAnd 3.1., 234, ubi legitur: Propter quam rogamus | parentes pientissmi collegas | suc[c]edentes deincepsq(ue) suc(c)es|sores. Successores alios ex. gr. tit. n. 3640 Aveiae et n. 3686 Marruvii repertos quoque invenies. Aetatis imperatoriae incertae. 7064 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario in cylindri formam redactus infra a dextra fractus, corona foliis ornata et crepidine paululum prospicientibus praeditus, a tergo ramis floralibus ornatus 60 x diam. 35. In facie sursum directa insculptus cuniculus quidam passim autem deturpatus (de quo vide V. Macchioro, Mem. Reale Accad. Napoli 1, 2, 1911, 102–107; etiam vide I. Di Stefano Manzella, Epigraphica 38, 1976, 117). Area titulo inscribendo destinata expolita excavata in formam tabulae ansatae redacta fascia continua cincta fissuris nonnullis laesa 43 x 18. Litt. affabre insculptae 5–4. Rep. nescio quando prope vicum Manoppello sub praedio, q. d. S. Maria Arabona. Servatur in vico
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM Manoppello penes doctorem Licio Pardi, ubi a. 1998 una cum Candido Greco descripsi.
1321
TITVLI NOVI 7066 tit. sepulcralis Urna ex lapide calcario parallelepipedi instar in fronte et ab utroque latere anaglypho florali decorata 21 x 25 x 22. Rep. circ. saec. XIX ex. inter vicos Torre dei Passeri et Castiglione a Casauria in fundo, q. d. Olivala, ubi penes virum doctum Pietro Luigi Calore a. 1895 A. De Nino inspexit. Fuit prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi autem a. 1983 non repperi. Descripsi a. 1990 ut potui ex De Nino. C(aio) Calavio C(ai) f(ilio) P[- - -]. A. De Nino, NS 1895, 445 (= id., Scoperte archeologiche 351–352); Buonocore, in Fonti latine e greche I 425 n. 59. C. Calavio(s) C. f. +[- - -] ego dubitanter in editione priore. Titulus cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 7067 tit. sepulcralis Stela ut videtur ex lapide calcario undique fracta anaglypho fastigii triangularis, in quo rosa est incisa, ornata in fronte levigata a tergo paululum scabra (23) x (23) x 13. Litt. 7,5. In lucem rediit saec. XX in., operibus ad cryptam abbatiae S. Clementis restituendam institutis. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1989 descripsi et im. phot. sumpsi.
5
C(aius) Cadius C(ai) l(ibertus) L[ib]eralis, Al[lei]ae Basilisae, Sex(tus) Alleius Verna, Flavidia Epicaris, Hyaliso fratri, Hylo servo.
Im. phot. a C. Greco sumpta. Buonocore, in Hommages Carl Deroux III 98 n. 3 (AE 2003, 566). Puncta triangularia. 3 Basilisae pro Basilissae, – 5 Epicaris pro Epicharis, – 6 Hyaliso pro Hyalisso, – 7 Hylo pro Hyllo. Nota et nomina et cognomina in regione huius pagi numquam laudata esse; de cognomine Vernae vide, praeter Kajanto, Latin Cognomina 82. 105. 134. 314, etiam F. Sartori, in Studi Albino Garzetti 398. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 7065 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Rep. nescio quando extra vicum San Valentino prope praedium q. d. Fonte Almone. Ubi exstet, ignoratur. Descripsi ut potui a. 1990 ex Calore. - - - - - -? [- - -]mo, P(ublio) Caesellio [- - -?] -----Calore, Interpromium 179 n. 5; De Laurentiis, Iscrizioni 219 n. 80; Buonocore, in Fonti latine e greche I 425 n. 58. Cuius aetatis sit, ignoro.
[- ? D]ecian[ - - -] [- - -]++[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino, NS 1895, 445 (= id., Scoperte archeologiche 352); De Laurentiis, Iscrizioni 251 n. 120; Buonocore, in Fonti latine e greche I 427 n. 74. – Cf. Bucci, Studio 85. Supplevi. – [- - -]ECIA[- - -] De Nino ex quo De Laurentiis; [- - -]ecia | - - - - - - ego in editione priore. – 2 ++ vestigia litterarum incertarum. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim.
TITVLI NOVI
1322
7068 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario a dextera fortasse fracta. Rep. nescio quando apud vicum Tocco Casauria. Ubi autem exstet, ignoratur. Descripsi a. 1990 ut potui ex Filomusi-Guelfi. Traditur:
Fuisse videtur:
C. DECIO C ... DIONI ... LAMIRI ... CONL. P.
C(aio) Decio C(ai) [l(iberto)] Dioni[sio], Lamiru[s] conl(iberto) p(osuit).
Filomusi-Guelfi, Strenna 18; De Laurentiis, Iscrizioni 228– 229 n. 98; Buonocore, in Fonti latine e greche I 425 n. 61. Puncta a Filomusi-Guelfi nulla indicata sunt. Supplevi non sine dubiis. – 2 Dioni[sio] pro Diony[sio], – 3 Lamiru[s] pro Lamyru[s]. – 3–4 L. Amiri[us] | conl(egae) p(osuit) ego in editione priore. Cuius aetatis sit, nescio.
REGIO IV A. De Nino, NS 1895, 443 (= id., Scoperte archeologiche 350); De Laurentiis, Iscrizioni 230 n. 100; Buonocore, in Fonti latine e greche I 425 n. 63. – Cf. Calore, Interpromium 186; Bucci, Studio 85. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 7071 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario marginibus imminutus, in fronte perquam adesus, a tergo paulum scaber 98 x 69 x 43. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 70 x 46. Litt. 9/4,5 (vocales i et u vocabuli Restituta v. 6 minoris mensurae 3/2,8). Rep. circ. a. 1889 extra vicum San Valentino ad confluentes Lavinii et Aterni sub praedio, q. d. Le Fosse. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi.
7069 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario undique fracta, quam in vico Pescosansonesco parieti exteriori in meridiem spectanti aedium ducalium insertam Pietro Luigi Calore saec. XIX ex. inspexit. Ubi autem exstet, nescio. Descripsi ut potui a. 1990 ex Calore. - - - - - -? T(itus) Florius [- - -?] [- - -]SAF[- - -] - - - - - -? Calore, Interpromium 191 n. 31; Buonocore, in Fonti latine e greche I 425 n. 62. Restitui non sine dubiis. Aetatis incertae. 7070 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a sinistra et infra fracta, in fronte et a tergo levigata (24) x (35) x 6. Litt. 7–6. Rep. circ. saec. XIX ex. inter vicos Torre dei Passeri et Castiglione a Casauria in fundo, q. d. Montopoli, sub ripa dextra fluminis Aterni nunc Pescara appellati. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi.
5
- - - - - -? [- - -] Heliadi [- - -] filìae, [- - -] Helius -----Im. phot. a M. B. sumpta.
Lucceiae M(arci) f(iliae) Lyde vix(it) an(nis) XXV, M(arco) Lucceio M(arci) l(iberto) Himero, Nonia Rest`i´t`u´t`a´ filiae et coniugi p(osuit).
Im. phot. a M. B. sumpta. Calore, Interpromium 178 n. 3; De Laurentiis, Iscrizioni 215–216 n. 76; Buonocore, in Fonti latine e greche I 425 n. 64. – Cf. Bucci, Studio 146. Puncta triangularia. – Litterae T vocabuli Restituta (v. 6) et F vocabuli filiae (v. 7) supra versum egredientes. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. mihi esse videtur. 7072 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra rotundatus infra a sinistra fractus marginibus imminutus in fronte leviter levigatus, a tergo scaber 50 x 25 x 10. Litt. actuariae 2,3–1,7 (notanda
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM forma litterae L, scil. l(iberta), in fine v. 1 signata). Rep. nescio quando prope vicum Manoppello sub praedio, q. d. S. Maria Arabona. Servatur in vico Manoppello penes doctorem Licio Pardi, ubi a. 1998 una cum Candido Greco descripsi.
1323
TITVLI NOVI 7073 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario undique fracta (24) x (16) x ?. In lucem rediit saec. XIX ex. operibus ad cryptam abbatiae S. Clementis restituendam institutis. Periit aut latet. Descripsi a. 1990 ut potui ex De Nino. Tit. ita traditus est:
A. De Nino, NS 1895, 445 (= id., Scoperte archeologiche 352); De Laurentiis, Iscrizioni 252 n. 122; Buonocore, in Fonti latine e greche I 427 n. 73. – Cf. Bucci, Studio 86. Supplementa incerta. – Exempli gratia restituerim hoc modo: - - - - - - | [- - -]RO[- - -] | [- - -]a Oly[mpia vel -mpias vel sim. | bene m]eren[ti | et libert]is [suis] | p(osuit). Cui aetati fragmentum sit tribuendum, nescio. 7074 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte et a tergo levigata (23) x (25,5) x 6,5. Litt. affabre insculptae 12,5. In lucem rediit operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam a praefectura regionis Aprutinae monumentorum a. 1975 institutis. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1983 descripsi.
5
Mevia sum 1mulieris2 l(iberta) Nicipolis, in Asia nata hic occidi; vixi, ut pauper satis esse(m), an(nis) 7L8III; existumavi, quod ad superos trea reliqui liberos; vos valete!
Im. phot. a C. Greco sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 8767). Buonocore, in Hommages Carl Deroux III 98–99 n. 4 (AE 2003, 567, cum versione Gallica ab O. Salomies facta, scil.: “Je suis Meuia Nicipolis, affranchie d’une femme, née en Asie et morte ici. J’ai vécu 53 ans d’une façon dont je me suis estimée, bien que pauvre, satisfaite. J’ai laissé trois enfants en ce monde. Portez-vous bien”). – Cf. J. M. Abascal Palazón, in Monumenta et memoria 80. Puncta triangularia. 2 Nicipolis pro Nicopolis. – 5 nota numeri LIII quattuor hastis directe ad perpendiculum signatis tantum exarata. – 5–6 existumavi pro existimavi, – 7 trea pro tres. Ut mihi videtur in titulo laudatur Mevia Nicopolis, mulieris cuiusdam liberta, quae in Asia nata est fortasse in urbe Nicopoli ipsa et in regione huius pagi pauper i. e. parvo tantum peculio sustentata vita cessit annos tres et quinquaginta habens; quae femina dicit tres liberos in vita reliquisse, quibus bene precatur. De nomine Mevii vide R. Rovira Guardiola, in L’Africa Romana 17, Roma 2008, 2117–2124. De locutione existimavi quod cf. ThLL V 2, col. 1519 lin. 11–15. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. saltem tribuerim.
- - - - - -? T(it-) P[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Punctum triangulare. Quomodo ratio nominis restituenda sit, nescio. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 7075 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et infra et a sinistra fracta, in fronte levigata, a tergo paululum scabra (38,3) x (40) x 3,5. Litt. inter lineas ad delineandum ductas incisae 3,4. In lucem rediit operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam a praefectura regionis Aprutinae monumentorum a. 1975 institutis. Servatur prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1983 descripsi.
TITVLI NOVI
1324
REGIO IV operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam a praefectura regionis Aprutinae monumentorum a. 1975 institutis. Servatur prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1983 descripsi.
-----[P]hilemationi posit. Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, MEFRA 96, 1984, 251 n. 6 cum im. phot. fig. 8 (AE 1984, 349) (= id., Abruzzo e Molise II 572 n. 6); id., in Fonti latine e greche I 426 n. 65. – Cf. M. L. Caldelli, in Actes du Colloque Degrassi 388; Bucci, Studio 90 cum im. phot. tab. 17. 2 punctum triangulare sursum directum; posit pro posuit. Litterae videntur esse aetatis liberae rei publicae labentis vel potius primae aetatis imperatoriae. 7076 = EE VIII p. 33 n. 133 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (20) x (42) x ?. Rep. nescio quando loco incerto. Servabatur in vico San Valentino muro cuidam exteriori inserta aedium quarundam prope ecclesiam Madonna della Croce, ubi a. 1890 A. De Nino inspexit. Frustra autem quaesivi. Descripsi ut potui a. 1990 ex De Nino. -----[- - -] C(ai) f(iliae) Pollae uxori - - - - - -? A. De Nino, NS 1890, 21 (= id., Scoperte archeologiche 292; inde M. Ihm, EE VIII p. 33 n. 133); De Laurentiis, Iscrizioni 223 n. 89; Buonocore, in Fonti latine e greche I 421 n. 37. Titulus cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 7077 tit. sepulcralis Fragmentum ex lapide calcario. Rep. circ. saec. XIX ex. prope vicum S. Valentino sub praedio, q. d. Villamina in fundo domini Chiacchia. Ubi exstet, ignoro. Descripsi ut potui a. 1990 ex Calore. V(ibius) Pompo[nius - - -] -----Calore, Interpromium 177 n. 1; De Laurentiis, Iscrizioni 221 n. 86; Buonocore, in Fonti latine e greche I 426 n. 66. Supplevit Calore, quem sum secutus. De praenomine Vibii vide Salomies, Vornamen 96–97, eund., in Prénoms 37 cum amplissimo commentario et titulis collectis. Esse potest primae aetatis imperatoriae. 7078 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus fracta in fronte levigata autem perquam pessumdata infra caelo dentato dolata 100 x 42 x 20,3. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cymatium imitante cincta 78,5 x 18,5. Litt. ad actuarias transgredientes 8–5,2. In lucem rediit
5
Rome Volusiorum (scil. servae) Agathopus coiux et 7f 8ili 7b8(ene) m(erenti) p(osuerunt); annorum XVIIII.
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, MEFRA 96, 1984, 251 n. 5 cum im. phot. fig. 7 (AE 1984, 348) (= id., Abruzzo e Molise II 571–572 n. 5); id., in Fonti latine e greche I 426 n. 67. – Cf. Bucci, Studio 90 cum im. phot. tab. 16. Puncta nulla. 4 in. coiux pro coniunx. – 4–5 EI|LI RMP lapis, quas litteras in editione priore sic interpretatus eram, scil.: 7f 8i|lirum (pro filii) p(osuerunt). De nomine Volusii fusius in titulis eiusdem loci nominato vide supra tit. n. 7061. Ex litterarum forma saec. II ex. esse potest. 7079 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus fracta in fronte levigata fissuris autem laesa, a tergo paululum scabra (80) x 43 x 22. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 72 x 34. Litt. affabre insculptae 5/3,5 (nonnullae litterae minoris mensurae exaratae, scil. altera S 3,1 vocabuli v. 2 Achoristus, prima I 1,8 et in 1,2 vocabuli Origini v. 4). Rep. nescio quando in effossionibus ad vine-
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM
1325
TITVLI NOVI
tum faciendum institutis in regione q. d. Fara Vecchia in fundo domini Antonio Montopoli. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam S. Clementi sito, ubi a. 1983 contuli.
Filomusi-Guelfi, Strenna 13–19; Calore, Interpromium 183 n. 12 n. 1; De Laurentiis, Iscrizioni 230–232 n. 101; Buonocore, in Fonti latine e greche I 426 n. 69. – Cf. Bucci, Studio 67. Puncta triangularia sursum directa in fine v. 1 et 4 quoque signata. 3 vivos pro vivus. Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae esse saltem videtur.
5
Q(uintus) Rufrius Achoristu`s´ sibi et Rufriae Or`i´g`ini´ patronae p(osuit).
Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino, NS 1895, 443 (= id., Scoperte archeologiche 349); Buonocore, MEFRA 96, 1984, 248–249 n. 3 cum im. phot. fig. 4 (AE 1984, 346) (= id., Abruzzo e Molise II 570 n. 3); id., in Fonti latine e greche I 426 n. 68. – Cf. Calore, Interpromium 176; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Bucci, Studio 105. 151 cum im. phot. tab. 21. 1 punctum triangulare. – 2 T supra versum egrediens. 2 ACHORISTV, – 4 in. VERIAE pro RVFRIAE male De Nino. Nomen Rufrii hic solum in eodem loco redit; de nomine vide E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 245. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo.
7081 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario anaglypho fastigii triangularis instar ex quattuor partibus inter se coniunctis fere composita supra et infra deperdita, in fronte valde deturpata, a tergo in usum posteriorem secta (105) x 77 x 15/6. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata levigata cymatio inverso cincta 68 x 61; infra titulum dextrarum iunctio illa est exsculpta [de qua vide L. Reekmans, Bull. Ist. Belge Rome 31, 1958, 23–95; Brilliant, Gesture and Rank passim; Sinn, Marmorurnen 27. 63–66; S. Segenni, Epigraphica 51, 1989, 142 adn. 1; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 240–241; Buonocore, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 34 (= eund., Abruzzo e Molise I 129– 130)]. Litt. 9/4,2. Rep. a. 1972 dum effoderetur via quaedam prope abbatiam S. Clementi sita. Servatur Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum (inv. n. 23930), ubi a. 1983 contuli.
7080 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte levigata 42 x 31 x 3 circ. Litt. 3,5/2,8. Rep. nescio quando extra vicum Tocco Casauria sub praedio, q. d. Volpacciaro. Servatur in vico Popoli muro cuidam exteriori inserta aedium gentis Filomusi-Guelfi iuxta viam Marconi sitarum, ubi a. 1999 contuli. C(aius) Teidius C(ai) l(ibertus) Philomusus vivos sibi fecit. Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6534.
Titia Med[-7–8-] L(ucio) Aedio Cycno [- - -] p(osuit).
TITVLI NOVI Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26462 (adde neg. D. A. I. Rom 887.VW.83). A. Marinucci, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 28, 1973, 503 n. 6 cum im. phot. tab. III fig. 1 (AE 1980, 373); C. De Pompeis, Museo delle genti Abruzzo 2, 1980, 35 cum im. phot. fig. 1; G. Iaculli, Quad. Ist. Arch. Chieti 2, 1981, 213; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 227–229 n. 1 cum im. phot. tab. I; id., in Fonti latine e greche I 424 n. 55. – Cf. Diebner, l. l. 241 cum im. phot. fig. 16 (ex neg. D. A. I.); Buonocore, Abruzzo, l. l. 34 cum im. phot. tab. IX fig. 2; Bucci, Studio 98 cum im. phot. tab. 20. Supplevi. – 1 ex. M. El De Pompeis et Iaculli; Med[ulla], Med[usa] vel sim. – 2 Laedio Cyci[- - -] Iaculli; Cyci.o Marinucci, Cyci[- - -] De Pompeis. Nomen Titii redit tit. eiusdem loci n. 3055. Rarum cognomen Cycni (vide tit. urbanos huius Corporis vol. VI 16707. 17516. 20119; ICVR, N. S. 2671 = IG XIV 2085; IGUR 160 I c, 44; cf. Solin, Namenbuch2 1131). Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 7082 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a dextra et infra fracta in fronte levigata, a tergo paululum scabra (22,5) x (35,3) x 12. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cinta, cuius partes supra et a sinistra servantur. Litt. 3. In lucem rediit operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam a praefectura regionis Aprutinae monumentorum a. 1975 institutis. Servatur prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1983 descripsi.
1326
REGIO IV 7083 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario 135 x 61 x 24. Rep. circ. saec. XIX ex. prope vicum S. Valentino sub praedio, q. d. Villamina in fundo domini Simoni. Ubi exstet, ignoro. Descripsi a. 1990 ut potui ex Calore.
5
Ossa sita L(uci) Vibidi L(uci) l(iberti) Primogenis, Secunda mater p(osuit).
Calore, Interpromium 176–177 n. 1; De Laurentiis, Iscrizioni 220–221 n. 85; Buonocore, in Fonti latine e greche I 426 n. 71. – Cf. Bucci, Studio 152. De forma ossa vide ThLL IX 2, col. 1093–1094. Ex formula ossa sita, quae tit. infra n. 7091 quoque redit, saec. I p. C. n. saltem tribuerim. 7084 tit. sepulcralis Epistylium ex lapide calcario a dextra fractum, in fronte levigatum 21,5 x (45) x ?. Litt. 3,5. Rep., ut me certiorem fecerunt domini Antonio Alfredo Varrasso et Ernesto Salerni vici Castiglione a Casauria, saec. XX ex. in regione appellata Ambrosiana a Pescosansonesco Nuovo sita haud longe a vico Pescosansonesco (Pescara). Ibidem servatur muro cuidam interiori affixum aedium domini Ernani Barretta, olim de Petris, ubi a. 2009 descripsi.
L(ucius) Vibius L(uci) f(ilius) Se[r(gia) - - -] ex testa[mento]. Im. phot. ab A. A. Varrasso sumpta. Buonocore, Epigraphica 72, 2010, 384–385 n. 2 cum im. phot. fig. 15 (AE 2010, 397). – Cf. eund., in Tribù romane 36. Puncta triangularia sursum directa. 1 Se[cundus] vel sim. vel etiam Se[x(ti) n(epos) + cognomen] supplere quoque potuissem. Publios Vibios quosdam invenies supra tit. n. 7058. Ex forma litterarum punctorumque aetati Augusti tribuerim. D(is) [M(anibus) s(acrum) ?]. Tuc[ciae - - -] +++[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, MEFRA 96, 1984, 253 n. 7 cum im. phot. fig. 9 (= id., Abruzzo e Molise II 572 n. 7); id., in Fonti latine e greche I 426 n. 70. – Cf. Bucci, Studio 91; P. Porena, Epigraphica 72, 2010, 114; eund., Quad. Arch. Abruzzo 3, 2011 (2014), 94. 1 omisi in editionibus prioribus. – 2 etiam vide nomina Tuceii vel Tucidii. – 3 +++ vestigia litt. incertarum. Ex litterarum forma et formula D(is) M(anibus) s(acrum) compediis si recte supplevi scripta saec. II p. C. n. saltem tribuerim.
7085 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario 136 x 61 x 21. Area titulo inscribendo destinata marginibus cincta. Rep. a. 1895 prope vicum Tocco Casauria sub praedio, q. d. Madonna degli Angeli. Ubi nunc exstet, nescio. Descripsi a. 1990 ut potui ex De Nino.
5
D(is) M(anibus) s(acrum). M(arco) Volusio Faustino, qui vixit ann(is) XXIIII men(sibus) VII d(iebus) XVII, M(arcus) Volusius Alexander cogn(ato) b(ene) m(erenti) f(ecit).
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM A. De Nino, NS 1895, 476 (= id., Scoperte archeologiche 355–356); Calore, Interpromium 184 n. 14 (AE 1984, 351); De Laurentiis, Iscrizioni 229–230 n. 99; Buonocore, in Fonti latine e greche I 426 n. 72. – Cf. Bucci, Studio 72. Volusii alii eodem loco memorantur (vide tit. n. 3066. 7061. 7078; cf. Buonocore, Stud. Class. Orient. 36, 1986, 282; eund., MEFRA 96, 1984, 251). De vocabulo cognati etiam vide M. Silvestrini, in Storia e archeologia 391. Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 7086 (= 3071) = CLE 1212 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra imminuta et infra fracta, a tergo scabra (34) x (48) x 24. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata fascia continua cincta, cuius partes supra et a dextra servantur, crass. circ. 40 (in fascia dextra inspiciuntur duae litterae medii aevi, scil. AV[- - -]). Litt. ad actuarias transgredientes 1,3/1. Titulum pleniorem solus servavit Iosephus Allegranza O. P. (1715–1785), qui eum publici iuris a. 1754 fecit (vide infra). Pars superior, quae superest, in lucem rediit operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam a praefectura regionis Aprutinae monumentorum a. 1975 institutis. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1983 recognovi et im. phot. sumpsi.
5
10
15
Siste gradum, quaeso, sine te levet umbra tenacem, hospes; iter durum est: quid teris usque viae? Audi: pauca moram facient mea dicta labor7i8s, sed memor haec imo pectore conde tuo. Crudeles divi, Sthygias quicumque palud7e8s incolitis, nulli qua datur ire retro, quid vos immatura iuvat, quae vestra futurast post modo consumpto tempore turba 7s8uo ? Fletibus adsiduis luget maestissima mater, quae prior occidere, quam Naiamira dari eigni debuit, ut superi pia fata tulissent, et pater hoc titulo debuit ante legi. His ergo mea dicta refer: desistat humatam ulterius lachrumis sollicitasse suis; sum defleta satis; finem decet esse dolori: qui semel occubuit nulla querella iuvat!
V. Allegranza, Novellae Florentinae 1754, 155 (= id., Opuscoli eruditi latini ed italiani, Cremona 1781, 228); inde Mommsen, Inscriptiones regni Neapolitani 5334; id. supra 3071 (Bindi, Monumenti 408, qui pendet ex Mommsen); A. De Nino, NS 1895, 445 (= id., Scoperte archeologiche 352); De Laurentiis, Iscrizioni 247–250 n. 116, De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4270, Bücheler, CLE 1212 et Cholodniak, Carmina sepulcralia2 539; e titulo, qui superest Buonocore, MEFRA 96, 1984, 253–257 n. 8 cum im. phot. fig. 10 (cf. AE 1984, 350) (= id., Abruzzo e Molise II 572–574 n. 8); id., in Fonti latine e greche I 420 n. 29; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 34–35 n. 21 (= id., Abruzzo e Molise I 176 n. 24; add. p. 572–576); id., in Hommages Carl Deroux III 94– 97 n. 1 cum Italica versione (AE 2003, 564); id., in Temptanda viast 5 n. 18. – Cf. F. C. Wick, Stud. It. Filol. Class. 17, 1909, 195–196; G. Zottoli, Atti Reale Accad. Arch. Napoli 1, 2, 1910, 33–35; Lattimore, Themes 79. 190. 233; Hoogma, Der Einfluss Vergils 283. 288. 293. 324; L. Gasperini, Abruzzo 23/28, 1985/90, 509; Buonocore, BDASP 80, 1990 (1992), 76; Sanders, Lapides memores 31. 191. 351. 408. 432. 433. 450; O. A. Bologna, Misc. Greca e Romana 19, 1995, 211; Cugusi, Aspetti letterari2 383. 394; R. Cordella – N. Criniti, Epigraphica 62, 2000, 154; Bucci, Studio 85. 91 cum im. phot. tab. 19; Buonocore, in Officina epigrafica 215. Puncta triangularia haud semper signata.
1327
TITVLI NOVI V. 11–16 [- - -]VTESSENT | [- - -]C k ANTE k LEGI | [- - -]SISTAT k HVMATAM | [- - -]ITASSE k SVIS | [- - -]N k ESSE k DOLORI | [- - -]ELLA k IVVAT De Nino, neque tamen id titulo Corporis tribuit; Calore, Interpromium 187 partem ultimi versus publici iuris tantum edens scil. verba [- - -]OCCVBVIT k NVL[- - -], quam partem ad fragmentum editum a De Nino recte referens, nulla autem Corporis agnitione. Quamvis interpolatam esse multis locis inscriptionem Mommsen et Bücheler sint opinati, pars quae superest fere recte ab Allegranza tradita est. – 1–3 cf. CLE 1451, scil. Tu qui carpis iter gressu properante viator, | siste gradum, quaeso, quod peto, parva mora est, | oro ut praeteriens dicas, sit tibi terra levis. – 1 illud tenacem, quod Bücheler dubitavit, utrum ad te an ad gradum referendum esset, Cholodniak ad te sine dubio rettulit, cf. autem cum Ov. Pont. 2, 6, 21 passu stare tenaci, tum Hor. carm. 3, 3, 1 tenacem propositi virum. – 2 VIAE lapis ex quo iam recte Allegranza et ego; vi[am] emendavit Lachmann ad tit. huius Corporis vol. n. 3071, cum quo etiam consentiunt Bücheler et Cholodniak. – 3 FACIENT lapis ex quo iam recte Allegranza et ego, FACIVNT autem habent nescio qua causa Mommsen, Bücheler et Cholodniak; LABORES lapis ex quo Allegranza et ego; LABORIS emendavit Lachmann ad tit. huius Corporis vol. n. 3071, cum quo etiam consentiunt ceteri et melius re perpensa ego. – 5 STHYGIAS lapis pro Stygias, STIGIAS male Allegranza, quod vocabulum correxerunt Stygias Mommsen, Bücheler et Cholodniak (de locutione Stygiae paludes vide M. L. Ricci, in Convegno Virgiliano 205; etiam cf. P. Carletti Colafrancesco, ibid. p. 212.); QVICVMQVE lapis ex quo iam recte Allegranza et ego; QVICVNQVE autem habent nescio qua causa Mommsen, Bücheler et Cholodniak; PALVDIS lapis (scil. pro paludes), ex quo ego, PALVDES habet Allegranza ex quo ceteri. – 7 ex. FVTVRAST (scil. pro futura est) lapis ex quo ego, FVTVRA EST Allegranza inde Mommsen, Inscriptiones regni Neapolitani, Bücheler et Cholodniak, FVTVRAEST Mommsen supra ad tit. – 8 ex. TVO lapis ex quo Allegranza et plerique editores; suo proposuit Lachmann ad tit. huius Corporis vol. n. 3071, cum quo consentit Cholodniak et etiam ego, illud tuo corruptum iudicans ex eadem clausula tuo, quae invenitur supra in v. vel e verbis praecedentibus per eandem T litteram incipientibus; viro docto Bücheler visum est illud vocabulum turba pro vocativo accipiendum esse (cum quo Cholodniak quoque consentit), ut tempore, turba, tuo sit fere “humano tempore” non negans, ut Mommsen ipse in adparatu scripserat, ex toto disticho recte sententiam ne sic quidem effici, requiri autem tale quiddam quae vestra esse poterat perfecto temporis orbe, consumpto tempore vitae. – 9–11 alio archetypo usum tenorem conturbavisse poetam Cholodniak suspicatus est. – 9 ex. MAESTISSIMA lapis, ex quo solus ego; MESTISSIMA haud recte Allegranza, inde M[A]ESTISSIMA Mommsen et Cholodniak restituerunt; mestissima habet Bücheler in editione sua. – 10 OCCIDERE QVAM NAIAMIRA DARI EIGNI | DEBVIT traditum ab Allegranza; occidere et quam vel nomen filiae vel sua nata in naiamira latere suspicatus est Lachmann ad tit. huius Corporis vol. n. 3071; occidere et quam mea membra dari Bücheler proposuerat ad tit. huius Corporis vol. n. 3071, qui immo in CLE non tam mira nata aut nostra scriptum fuisse putaverit quam inmatura; occidere quam natae membra temptavit Cholodniak; eigni pro igni (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 122). – 11 ut pro si omnes arbitrantur; at optativum potius intellegas velut interpositum in sententia; VTESSENT pro TVLISSENT male De Nino. – 13 ex. desistat De Nino quoque tradit, quod vocabulum Bücheler correxit haud recte desistant; Lachmann ad tit. huius Corporis vol. n. 3071 coniecit dic sit sat vel dic sat sit, cum quo dubitanter quoque consentit Bücheler, addens in adparatu CLE, quae sequuntur, scil: “singularis pone his inlatus minus est offensui quam
TITVLI NOVI infinitivus perfecti ad desistat adpositus sine causa”. – 14 lachrumis pro lachrimis (cf. Tibiletti Bruno, l. l. 147); sollicitasse infin. perf. pro praes., ut passim in poetarum sermone. Sunt dactyli elegiaci insculpti more carminum ut dicam paragraphato, de quo fusius disseruit M. Massaro, Rend. Pontif. Accad. Arch. s. 3°, 85, 2012/13, 365–413, quos in sermonem Italicum vertendos opinor, scil.: “Arresta, ti prego, o straniero, il tuo insistente andare e lascia che l’ombra ti ristori; la strada è dura: quanta strada vuoi ancora affrontare? Ascolta: poche mie parole ti convinceranno a interrompere questa fatica, ma ricordale per sempre nel profondo del tuo cuore! O dèi crudeli, chiunque siate voi che dimorate nelle paludi stigie, attraverso le quali a nessuno viene concesso di poter tornare indietro, a cosa vi giova (la morte di) una persona che non ha raggiunto ancòra la maturità, dato che è destinata a essere comunque della vostra gente, quando avrà raggiunto la sua età? (La) piange con incessanti lacrime la madre profondamente addolorata, che (pensa che) avrebbe dovuto morire lei prima che *Naiamira fosse data al rogo – magari gli dèi avessero consentito (questo) giusto destino – e il nome del padre si sarebbe dovuto leggere prima (del suo) su questa epigrafe. Riferisci dunque a costoro queste mie parole: «Cessi di angustiarmi sepolta (come sono) con le sue lacrime; sono stata compianta abbastanza; è giunto il momento di dar fine al dolore; una volta che si è morti non c’è lamentela che valga»” (sermonem Hispanicum invenies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 35 ad n. CLE). De locis similibus, praeter auctores supra laudatos vide inter al. B. Lier, Philologus 16, 1903, 460. 571. 574; eund., ibid. 17, 1904, 55; Galletier, Étude 87. 90. 205. 219. 270; G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 54; M. Buroni, in Musei Capitolini 129; F. del Barrio Vega, in Asta ac pellege 84; F. Socas Gavilán, ibid. 193; Antolini, Iscrizioni 102. De epitheto superlativo, scil. mestissima, prosae orationis proprio in pede quinto posito vide Söderström, Epigraphica Latina 110. Ex litterarum forma saec. II vel potius III p. C. n. tribuo. 7087 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide undique fracta in fronte paululum levigata a tergo rudis (24,5) x (18,5) x 4,5. Litt. 5,5/4,1. In lucem rediit operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam a praefectura regionis Aprutinae monumentorum a. 1975 institutis. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1983 descripsi et im. phot. sumpsi.
1328
REGIO IV -----[- - -]aria[e - - -] [coniugi] incom[parabili] [- - -]inius [- - -] [cum qua vi]xi[t - - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta et ope machinae computatoria tractata. Supplevi non sine dubiis. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 7088 = EE VIII p. 33 n. 134 tit. sepulcralis Duo fragmenta ad eundem lapidem calcarium pertinentia inter se autem non coniuncta crass. circ. 17. Frg. a (28) x (28); frg. b (88) x (28). Rep. nescio quando loco incerto. Servantur prope vicum Pescosansonesco inserta loco edito parieti cuidam exteriori fenestrae monasterii quod annexum est ecclesiae S. Mariae Angelorum, ubi die ante festum in nativitate Iesu Christi a. 2000 una cum uxore mea ut potui descripsi.
Tit. ita traditus est
Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1888, 644 (= id., Scoperte archeologiche 278–279) inde ex ectypis chartaceis M. Ihm, EE VIII p. 33 n. 134; Buonocore, in Fonti latine e greche I 422 n. 38. Supplementa incerta. – In titulo fragmenti b fortasse restituenda verba, quae sequuntur, scil.: 1 [D(is) M(anibus)] s(acrum) vel s[ac(rum)]; 3 [- - - fil]iae; 5 [- - - cog]nat[o]; 6 [- - Au]g(usti) l(ibertus); 8 [libertis liberta]bus[q(ue)]; 9–10 [b(ene)] m(erentibus) | [p(osuit)]. Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) vario modo compediis si recte supplevi scripta saec. II p. C. n. tribuerim.
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM 7089 tit. sepulcralis Tabula undique fracta ex lapide ut videtur calcario. Rep. nescio quando; servabatur adhibita pro posti portae muri aedium quarundam in agro vici S. Valentino sitarum. Ubi exstet, ignoro. Descripsi a. 1990 ut potui ex Calore. [D(is)] M(anibus) s(acrum). [- - -]GEM[- - -] -----Calore, Interpromium 180 n. 6; De Laurentiis, Iscrizioni 220 n. 82; Buonocore, in Fonti latine e greche I 427 n. 76. Restituit Calore, quem secutus sum. Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compediis si recte suppleta scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 7090 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario infra a dextra et a sinistra fracta, in fronte et a tergo levigata (23,5) x (18,5) x 5,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars supra tantum servatur. Litt. affabre insculptae 5,3. In lucem rediit operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam a praefectura regionis Aprutinae monumentorum a. 1975 institutis. Exstat prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1983 descripsi et im. phot. sumpsi.
1329
TITVLI NOVI Calore, Interpromium 179 n. 4 (inde De Laurentiis, Iscrizioni 216 n. 77 et Buonocore, in Fonti latine e greche I 427 n. 75). 1 fortasse [Se]neniae, quod nomen rediit tit. Trebulano n. 4933 (de nominibus, quae terminantur in -nenius, vide Solin – Salomies, Repertorium2 248). De forma ossa vide ThLL IX 2, col. 1093–1094. Ex formula ossa sita, quae tit. supra n. 7083 quoque redit, saec. I p. C. n. saltem tribuerim. 7092 tit. sepulcralis Fragmentum ex lapide calcario. In lucem rediit saec. XX in. operibus ad abbatiam S. Clementi restituendam institutis. Ubi exstet, ignoro. Descripsi ut potui a. 1990 ex Calore. -----[in fr(onte) p(edes)] X in agr(o) p(edes) XV. Calore, Interpromium 187 n. 22; De Laurentiis, Iscrizioni 251 n. 118; Buonocore, in Fonti latine e greche I 427 n. 77. Supplevit Calore quem secutus sum. Titulus cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 7093 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Litt. affabre insculptae. Rep. nescio quando extra vicum San Valentino prope praedium q. d. Fonte Almone. Ubi exstet, ignoratur. Descripsi a. 1990 quatenus potui ex Calore, qui etiam addidit: “È notevole che su questo frammento in epoca molto tarda e con lievissima incisione sia stato quasi graffito superiormente ad EIS la prima asta di una A, e sotto: CONSVIR”. -----[- - -]EIS[- - -] -----Calore, Interpromium 180 (inde De Laurentiis, Iscrizioni 219 n. 81 et Buonocore, in Fonti latine e greche I 427 n. 78). [- - -]LEIS[- - -] De Laurentiis fortasse haud recte. Quid subsit, nescio. Ex litterarum forma, quae Calore l. l. cum litteris tit. lupinarii n. 7052 comparavit, primae aetatis imperatoriae fere fuit.
[- - -]BIN[- - -] ------
7094 tit. sepulcralis Tabula undique fracta ex lapide ut videtur calcario. Rep. nescio quando loco incerto; servabatur adhibita pro posti portae muri aedium quarundam gentis de Pompei in agro vici San Valentino sitarum. Ubi exstet, ignoro. Descripsi a. 1990 ut potui ex Calore.
Im. phot. a M. B. sumpta. Vestigia litterarum ad rationem nominis quandam pertinentia esse videntur. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim.
-----[- - -]EN[- - -] [- - -] atra [- - -] ------
7091 tit. sepulcralis Urna ex lapide calcario undique fracta. Rep. nescio quando extra vicum S. Valentino in praedio gentis Petini prope ripam dextram fluminis Aterni sito. Ubi exstet, ignoratur. Descripsi a. 1990 potui ex Calore.
Calore, Interpromium 180 n. 7 (inde De Laurentiis, Iscrizioni 220 n. 83 et Buonocore, in Fonti latine e greche I 427 n. 79). 2 mihi venit in mentem versus ille Verg. Aen. 6, 429 = 11, 28, scil. abstulit atra dies et funere mersit acerbo, de cuius usu in carmina Latina epigraphica vide Hoogma, Der Einfluss Vergils 285–287 et etiam Cugusi, Aspetti letterari2 178–179 cum alia bibliographia et H. Solin, Arctos 48, 2014, 406–407. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur.
Fuisse videtur:
5
Ossa sita [- - -]neniae L(uci) [-] [- - -]iae, [- - -]na [- - -] b(ene) m(erenti) p(osuit).
7095 tit. sepulcralis Tabula undique fracta ex lapide ut videtur calcario. Rep. nescio quando loco incerto; servabatur adhibita pro posti
TITVLI NOVI
1330
portae muri aedium quarundam gentis de Pompei in agro vici San Valentino sitarum. Ubi exstet, ignoro. Descripsi ut potui a. 1990 ex Calore. -----[- - -]ESII[- - -] -----Calore, Interpromium 180 n. 7; De Laurentiis, Iscrizioni 220 n. 84; Buonocore, in Fonti latine e greche I 427 n. 80. Aetatis incertae. 7096 tit. sepulcralis Tabula ut videtur ex lapide calcario undique fracta (15) x (12) x ?. In lucem rediit saec. XX in. operibus ad cryptam abbatiae S. Clementis restituendam institutis. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1990 ex De Nino. -----[- - -]HE[- - -] -----A. De Nino, NS 1895, 445 (= id., Scoperte archeologiche 352); De Laurentiis, Iscrizioni 251 n. 121; Buonocore, in Fonti latine e greche I 428 n. 81. – Cf. Bucci, Studio 85. Cui aetati fragmentum sit tribuendum, nescio.
REGIO IV 7097 signaculum aeneum orbiculatum Rep. saec. XIX ex. prope vicum Tocco Casauria in regione q. d. Fra le isole sub praedio domini Macchione. Ubi exstet, ignoro. Descripsi a. 1990 ut potui ex Calore. Q(uinti) Corneli Communis. in manubrio, ut videtur: Q(uinti) C(orneli) C(ommunis). Calore, Interpromium 184–185 n. 16 (inde Buonocore, in Fonti latine e greche I 425 n. 60). – Cf. Bucci, Studio 79. Aetatis incertae. 7098 signaculum aeneum Signaculum aeneum sine manubrio rep. a. 1888 prope vicum Pescosansonesco sub praedio, q. d. L’Ambrosiana. Ubi servetur, nescio. T(iti) T(- - -) Phanteri. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1888, 643 (= Boll. Antinori 2, 3, 1890, 98) (= id., Scoperte archeologiche 277); Buonocore, in Fonti latine e greche I 428 n. 85. Phanteri pro Pantheri. Aetatis incertae.
7099 tit. sepulcralis Duo fragmenta inter se non coniuncta ad eandem tabulam ansatam frontis ut videtur sarcophagi ex lapide calcario pertinentia in fronte passim deturpata, a tergo paululum scabra. – Frg. a (34) x (42) x 10; frg. b ex quattuor partibus compositum a dextra ornatum anaglyphis floralibus et columna oblique striata cui effigies galli superimposita est (de quo anaglypho passim in titulis Christianis insculpto vide inter al. RAC VIII, 1972, 1025–1031 et Pani, l. infra l. 20. 30–31). Litt. actuariae 4,5/3. In lucem redierunt in pavimento abbatiae S. Clementis inserta operibus ad abbatiam ipsam restituendam a praefectura regionis Aprutinae monumentorum a. 1975 institutis. Exstant prope vicum Torre dei Passeri in museo apud abbatiam ipsam sito, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi.
Fig. a
LXVII. PAGVS INTERPROMIVM
1331
TITVLI NOVI
Fig. b
Fig. g
5
[- - -]oco pret[tium - - -]m quem [- - - port]icu[m ? con]struxit [fecit]que se vivo sib[i et coni]ugi suae [- - -]ae Hireneti [- - -] que viven[s - - -] d(ie) X kal(endas) octob[r(es) Lupici]no et Io[vi]no conss. (i. e. consulibus duobus), SING[- - -] et posuit [- - - de]positus in p[ace - - -].
Fig. a: Im. phot. frg. a a M. B. sumpta. Fig. b: Im. phot. frg. b a G. G. Pani sumpta. Fig. g: Im. a G. G. Pani del. G. G. Pani, Museo genti Abruzzo 7, 1983, 18–32 cum im. phot. fig. 1–4 et im. del. fig. 1–3; id., ICI III 6–7 n. 3 cum im. phot. et del. (AE 1986, 220); Buonocore, in Fonti latine e greche I 428 n. 82; Bucci, Studio 91–96 cum im. a Pani del. sumpta; C. Palumbo, Planus 2007, 23–24 n. 19; Buonocore, in Valle di Comino XII 15 n. 14. – Cf. A. M. Giuntella, in Archeologia Cristiana II 590. Puncta nulla.
Supplementa magna ex parte a Pani recepi. – 3 [- - -]icu[- - -], 4 [- - -]que Pani. – 5 que pro quae. – 6–7 [- - -]no et Io|[- - -]io Pani. Ut iam Pani, l. l. recte suspicatus est, in hoc titulo memoratur vir quidam, qui sibi et uxori suae [- - -]ae Hireneti sepulcrum comparaverat, loco sepulturae empto nec non monumento constructo; postquam vir defunctus est, uxor, quae d. 22 m. Sept. a. 367 adhuc in vita manebat, sarcophagum et titulum ipsum fecit (de consule Flavio Lupicino vide PLRE I Lupicinus 6; de consule Flavio Iovino vide PLRE I Iovinus 6; de re universa vide Bagnall – Cameron – Schwartz – Worp, Consuls 268–269).
ADDENDA ET CORRIGENDA
1332
REGIO IV
LXVIII. SVLMO (Sulmona p. 16*. 49*. 290. 678. 697). Tribus Sergia 329* De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 24. – Cf. eund., in Varia epigraphica 98 (= eund., Abruzzo e Molise I 247). 330* De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 23. – Cf. eund., in Varia epigraphica 98 (= eund., Abruzzo e Molise I 247). 331* Exemplum repetiverunt Destephanis, ms. f. 31r cum im. del., qui pendet ex auctoribus prioribus; P. Piccirilli, Monumenti 61 cum adn. 1, qui utrum sit titulus fictus an genuinus non iudicat, et Tuteri, Solymon 107, qui autem titulum genuinum esse perperam cogitat. – Cf. A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 24 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 98 (= eund., Abruzzo e Molise I 247). 339* Tabula ex lapide calcario undique fracta. Exstat in vico Scanno parieti cuidam exteriori adfixa ecclesiae S. Rochi, quae etiam Matri Carminis dicata, ubi a. 1982 contuli quatenus potui et im. phot. sumpsi. Exemplum repetiverunt Colarossi Mancini, Storia di Scanno 45, qui titulum genuinum Osca lingua scriptum male iudicat; Accivile – Gualtieri – Nannarone, Scanno 23 n. III cum im. phot., qui non aliter ac Mommsen, supra ad tit., titulum Italica lingua scriptum aetatis recentioris (saec. XV vel potius ut opinor saec. XVI) esse putant et hoc modo recte interpretantur: … così la vita nostra al monno (i. e. mondo) passa; F. Sabbatini, in C. Ciociola (Ed.), Visibile parlare. Le scritture esposte nei volgari italiani dal Medioevo al Rinascimento, Firenze 1997, 213. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 24 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 98–99 (= eund., Abruzzo e Molise I 247–248); eund., Suppl. It. 22, 2004, 96 ad tit.; G. Morelli – P. Caranfa, in Celidonio, Memorie 9. 766* De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 107. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 99 (= eund., Abruzzo e Molise I 248). 3074 = ILS 4025 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3453; Buonocore, in Fonti latine e greche I 299 n. 1; id., in Dediche sacre 264 n. 69. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 88. 90; Chr. Hülsen, RM 18, 1903, 338; F. Lolli, NS 1910, 115; G. Colonna, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 14, 1959, 217; A. Ernout, Rev. Philol. 29, 1965, 196; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 105; Van Wonterghem, Forma Italiae 226. 294; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 24 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 96 ad tit.; eund., in Donna e vita cittadina 528; D. Nonnis, in Epigrafia 2006 I 169; Brancato, Repertorium II 99; M. J. Falcone, Aevum 85, 2011, 89; Buonocore, in Officina epigrafica 210; A. Bencivenga, in Antropologia e archeologia 738; Ehmig, Donum dedit 166. 196; A. Dionisio, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 14. De Angitia, quae dea hic primum occurrit, vide, ex. gr., G. Pansa, BCAR 51, 1923, 152; Letta, I Marsi e il Fucino 61–63 et passim; eund., in Epigrafia dei Marsi 302–303 et passim; M. Durante, in PCIA VI, 1978, 795; Radke, Die Götter Altitaliens 65–66; P. Poccetti, Abruzzo 22, 2, 1984 (1990), 207–229; L. Luschi, in Parco Nazionale d’Abruzzo 197–201; Letta, Abruzzo 31, 1993, 30–31; G. Rocca, in Tavola di Agnone 652 et passim; etiam vide Falcone, l. l. 81–98, ubi alia bibliographia inveniri potest. Etiam vide infra ad tit. n. 7147. Titulos in regione quarta
repertos Angitiae dicatos recensui in ephemeride Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 218 (= id., Abruzzo e Molise I 144). De magistra etiam vide F. Mainardis, in Donna e vita cittadina 345. Fuficios alios in titulis Sulmone erutis non reperies; de nomine etiam vide T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345. Saec. I p. C. n. tribuerim. 3075 Tabula ex lapide calcario in fronte expolita supra a dextra et a sinistra fracta (44,5) x (33,2) x ? Litt. concinne insculptae 5,5–3,2. Puncta triangularia. Nunc exstat Sulmone parieti domus cuiusdam iuxta semitam Ospedale sitae extrinsecus adfixa, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001549– 50). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3513; Buonocore, in Fonti latine e greche I 300 n. 2; id., in Dediche sacre 266 n. 86. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 88; Latte, Religionsgeschichte 389; Mattiocco – Pettinelli, Sulmona nei secoli 11; Van Wonterghem, Forma Italiae 226. 293; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 24–25 ad tit.; eund., in Donna e vita cittadina 529; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 53; Hemelrijk, Hidden Lives 439.
1 nunc periit. – 2–3 Iovi de su[a | pec(unia)] dedi[t] suppleverim. Titulos in regione quarta repertos Iovi dicatos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 223– 224 (= id., Abruzzo e Molise I 151–152); cf. etiam tit. Sulmonensem n. 7136 (adde Vetter, Handbuch 202 = Rix, Sabellische Texte Pg5 = Imagines Italicae I 301–302, Paeligni / SVLMO 2). Nomen Allii hic primum occurrit.
LXVIII. SVLMO Ex litterarum forma saec. I vel potius II ante medium p. C. n. tribuo. 3076 = ILS 3555 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3580; Buonocore, in Fonti latine e greche I 300 n. 3; id., in Dediche sacre 266 n. 89. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 88; A. von Domaszewski, Philologus 61, 1902, 11; Van Wonterghem, Forma Italiae 32. 49. 226; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 25 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 96 ad tit.; Ehmig, Donum dedit 137. 213. Titulos sacros Silvano, qui deus fusius venerationem habuit, in regione quarta repertos recensui ego in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 227–228 (= id., Abruzzo e Molise I 157–158). De re universa vide Dorcey, Silvanus passim et, inter al., M. Clauss, Klio 76, 1994, 381–387; S. Panciera, in Studia Georgi Mihailov 347–362 (= eund., Epigrafi I 421–437); A. Buonopane, Atti Accad. Rov. Agiati s. 7°, 9A, 249, 1999, 314–320; C. Zaccaria, in Miscellanea Lidio Gasperini 1098–1116; F. Cenerini, in Varia epigraphica 139–153; P. Kragelund, ZPE 56, 2005, 211–224. Saec. II p. C. n. fuisse potest. 3077 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 300 n. 4; id., in Dediche sacre 266 n. 90. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 261; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 25 ad tit.; eund., ibid. 24, 2002, 96; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 56. Quomodo litterae M P L V solvendae nescio; mihi veniunt in mentem locutiones M(arti) p(acifero) l(ibens) v(otum) [s(olvit) m(erito)] (de Marte pacifero cf. tit. Interamnae Praetuttiorum repertum n. 5060. Etiam vide tit. n. 448* “in Sabinis” repertum, ubi memoratur Minerva pacifera: cf. tit. AE 1981, 134) et m(emoriam) p(osuit) l(ibens) v(otum), quae autem coniecturae haud omnino certae videntur. 3078 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3622; Buonocore, in Fonti latine e greche I 300 n. 5; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 19; id., in Epigraphica 60, 1998, 50–51 (= id., Abruzzo e Molise I 294–295); id., in Varia epigraphica 104–105 (= id., Abruzzo e Molise I 256); S. Lefebvre, in Élites municipales 300 n. 65; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 79–81 n. 18; G. Cenerini, Riv. Stor. Antichità 40, 2010 (2011), 130. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 91; Van Wonterghem, Forma Italiae 18; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 25 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 99 (= eund., Abruzzo e Molise I 248); M. G. Arrigoni Bertini, ibid. 17; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 96–97 ad tit.; Segenni, Decreta Pisana 61; Buonocore, in L’iscrizione e il suo doppio 215. Teste Antinori una cum amico suo, hic titulus ad Caium Caesarem pertinens Sulmone in claustro ecclesiae S. Pamphili minorum observantium servabatur, cuius transcriptio fuit C k CAESARI k AVGVSTI k [F] | PONT k COS k PRI[N]CI[P]I | IVENTVTIS. Mea autem sententia est idem ac titulus in vico hodie Spoltore nuncupato, antiquitus Angulus in regione Vestinorum, scil. n. 3343, a Cirelli et Dressel ipso descriptus “in claustro minorum observantium”, hoc modo: C. Caesari Augusti f. | po[n]t. cos. principi iuventutis (nota in utroque titulo, ut traditur, inscriptionem quandam medii aevi [ut ad n. 3078] vel litteris Gothicis [ut ad n. 3343] infra sequi). Si recte opinatus sum, hic titulus delendus est a corpore inscriptionum Sulmonensium, cum ex oppido Angulo oriundus esse videatur.
1333
ADDENDA ET CORRIGENDA De forma iuentutis cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 128; de Caio et Lucio Caesaribus vide, inter al., D. Sidari, Atti Ist. Veneto, Scienze, Lett., Arti 138, 1979/80, 275–302; A. Vassileiou, ZPE 47, 1982, 119–129; Arrigoni Bertini, l. l. 15–21; Cenerini, l. l., 107–135; Segenni, l. l. passim; imprimis vide S. Panciera, in Mausoleum 98–108 cum bibliographia ampliore. 3079 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 242. – Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3731; Buonocore, in Fonti latine e greche I 300 n. 6; Reali, Amicitia 156 n. 99. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 92; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 25 ad tit.; Gregori, Brescia romana II 110; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 55. 61. De Caio Lucceio Camarte, praetore, tribuno plebis, quaestore, fortasse aetatis Severianae (cf. L. Petersen, PIR2 L 356; etiam OkoN, Album senatorum I 163 n. 652), vide praesertim G. Alföldy, Epigr. Studien 5, 1968, 124 et M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 188, ubi alia bibliographia inveniri potest. C. Pontius Paulinus fasces gessit veri simile sub Septimio Severo (Leunissen, Konsuln 167; L. Vidman, PIR2 P 814; OkoN, l. l. 205–206 n. 840). De nominibus Lucceii et Pontii in titulis Sulmone nec non in agro Sulmonensi repertis memoratis vide Van Wonterghem, Antiche genti 32. 38. De amicitia praeter Reali, l. l. vide Aspects of Friendship; M. Reale, in Corolla Epigraphica 612–620; N. Mathieu, in Société romaine 373–383; B. Beuajard, ibid. 385–391. 3080 (cf. p. 678) = I2 796 (cf. p. 953) = ILS 885 = ILLRP 444. Fuit stela ex lapide calcario 117 x 71 (sic A. De Nino apud Fiorelli, NS 1879, 22 et 400, cf. ad tit. n. 3080 huius voluminis p. 678; nota etiam legendum d’Eramo recte De Nino). Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3716; Susi, Introdacqua 441; Tuteri, Solymon 89 n. 63; Buonocore, in Fonti latine e greche I 300 n. 7. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 78; Van Wonterghem, Forma Italiae 293; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 25 ad tit.; R. Tuteri, in Immagini del tempo 56. 58; C. Berrendonner, Cahiers du Centre G. Glotz 16, 2005, 96; Buonocore, in L’ombelico d’Italia 73; eund., in Homenaje Armin U. Stylow 68–69; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 53. 57. 61. STATIO | SEX F | MVRCO male nec non interpolans Tuteri. Recte Attilio Degrassi, ILLRP 444 et I2 796 p. 953 monet hunc Lucium Staium Murcum originis Sulmonensis eundem fortasse non esse ac legatum eiusdem nominis Caesaris dictatoris a. 46, postea praetorem et imperatorem, a Sex. Pompeio interfectum. De Staio Murco vide, praeter auctores supra laudatos, Taylor, Voting Districts 255– 256; T. P. Wiseman, Class. Quart. n. s. 14, 1964, 127; eund., New Men 263 n. 411; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 188; B. Augier, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo I 49–50. Alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim, attamen in dubio maneo. 3081 (cf. p. 678) Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 248. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3083; Buonocore, in Fonti latine e greche I 300 n. 8. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 93; C. H. Moore, Harvard Studies in Class. Philol. 20, 1909, 11; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 133; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 25 ad tit.; Brancato, Repertorium II 93. 97; R. Tuteri et al.,
ADDENDA ET CORRIGENDA Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 39; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 55. De milite cohortis sextae praetoriae vide Passerini, Coorti pretorie 150; praetorianos in titulis regionis quartae nominatos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 214. 216 (= id., Abruzzo e Molise I 140– 141); cf. eund., Epigraphica 59, 1997, 246 (= eund., Abruzzo e Molise I 330); etiam cf. O. Bohn, EE V p. 255 et Menendez Arguin, Pretorianos 211. Nomina Flacceii et Titii hic primum occurrunt, cf. Van Wonterghem, Antiche genti 12. Saec. II p. C. n. titulus tribuendus esse videtur. 3082 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3041; Buonocore, in Fonti latine e greche I 301 n. 9; Wesch-Klein, Funus publicum 161; Traverso, Esercito 116–117 n. 39; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 122 n. 31. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 75. 87. 93; Nissen, Italische Landeskunde 449; F. Van Wonterghem, L’Ant. Class. 42, 1973, 38; E. Ricci, Superaequum 100; Van Wonterghem, Forma Italiae 28. 46; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 25–26 ad tit.; Di Benedetto, Sulmona 35. 39; J. Linderski, JRA 11, 1998, 459 (= eund., Roman Questions I 371); R. Tuteri, in Immagini del tempo 55. 58; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; Forni, Tribù O224; Buonocore, in Tribù romane 38; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 61. De locutione v. 9–11 scil. in loc(um) pub(licum) intulit et sep(eliendum) curavit etiam vide M. Antico Gallina, Epigraphica 69, 1997, 206 et I. Milano – V. Pistarino, in Quotidien municipal 708–709 n. 103 et S. Lefebvre, in De Roma a las provincias 344. L. Ovidius Ventrio, fortasse eiusdem stirpis ac P. Ovidius Naso poeta, ex pago, ubi vicus nunc Introdacqua appellatus fuit, oriundus esse videtur; ad quem pagum locutiones apud poetam illum memoratae, scil. “… hortis nostris …” (trist. 1,11,37), “… rura paterna …” (am. 2,16,38), “… amissos … agros” (pont. 1,8,41–42), referendae fortasse sunt (cf. etiam Van Wonterghem, Antiche genti 49). De L. Ovidio Ventrione, quattuorviro iure dicundo et quinquennali nec non tribuno militum et praefecto fabrum, vide, praeter auctores supra laudatos, Nicolet, L’ordre équestre II 968 n. 255; B. Dobson, in Britain and Rome 69–70 n. 43; Castrén, Ordo populusque Pompeianus 201 n. 295; Van Wonterghem, Antiche genti laud. 47–50; PME II 621 n. 26; Demougin, Prosopographie 317–319 n. 381. De nomine Ovidii etiam vide T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 3083 = ILS 2699 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 1299; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3868; Buonocore, in Fonti latine e greche I 301 n. 10; Traverso, Esercito 117 n. 40. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 75. 93. 122; E. Ricci, Superaequum 100; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 26 ad tit.; H. Solin, in L. Dubois – E. Masson (Ed.), Philokypros. Mélanges de philologie et d’antiquités grecques et proche-orientales dédiés à la mémoire d’Olivier Masson (Minos. Suplementos 16), Salamanca 2000, 279; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; Forni, Tribù S463; Buonocore, in Tribù romane 38; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 62; Álvarez Melero, Matronae equestres 292 n. 21; S. Evangelisti, ZPE 207, 2018, 258.
1334
REGIO IV 4 de forma Beronices vide P. Cugusi, Epigraphica 73, 2011, 216 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 1723). De Severio Severo, qui, praeter aedilem quattuorvirum iure dicundo, praefectus praesidiorum et montis Berenicidis (de qua praefectura vide, inter al., Lesquier, L’armée romaine 518–551 et passim, H. Devijver, in ANRW II 1, 1974, 464, E. Todisco, in Misurare il tempo 554, A. Bülow-Jacobsen – H. Cuvigny, Chiron 37, 2007, 33 n. 19, praesertim vide Faoro, Praefectus 151–153; de nomine etiam vide Solin, l. l. 277–283) nec non scriba quaestorius (vide N. Purcell, PBSR 51, 1983, 155. 158) quoque fuit, vide P. Meyer, Hermes 32, 1897, 487; V. R. Cavenaile, Aegyptus 50, 1970, 296 n. 1962; Van Wonterghem, Antiche genti 47; PME II 739–740 (add. V 2237); Domaszewski – Dobson, Rangordnung2 LIV. 165. 169. 252; D. B. Saddington, in Acta Centri Historiae. Terra Antiqua Balcanica II, 1, Sofia 1987, 273 n. 44; Faoro, l. l. 101 n. 29 cum alia bibliographia. An Severus militia equestri sit functus, incertum; cf. etiam tit. huius Corporis vol. XIII 1571 (Gabales, Aquitania), in quo memoratur L. Sever(ius) Sev[e]rus L. S(everi) N[- - -] f(ilius) o[m]nibus honori[bu]s in civitate functus, et filius eius D. (Severius). Dubitanter saec. I p. C. n. H. Devijver in PME, l. l. tribuit (cf. etiam Purcell, l. l.); titulum autem fuisse saec. III p. C. n. mihi non persuasit Van Wonterghem, l. l. 3084 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4121; Buonocore, in Fonti latine e greche I 301 n. 11. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 122; Van Wonterghem, Antiche genti 47; E. Ricci, Superaequum 100; Van Wonterghem, Forma Italiae 287. 301; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 26 ad tit. De nomine Rufini vide O. Salomies, in Voce concordi 625. Saec. II p. C. n. tribuerim. 3085 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 301 n. 1. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Van Wonterghem, Forma Italiae 118. 240; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 121; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 26 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 97 ad tit.; Fratianni, Terventum 229. Videtur C. Alfius T. f. Maximus in hoc titulo Sulmonensi laudatus idem esse ac C. Alfius Maximus Corfiniensis qui, legata pecunia L. Herennio C. f. Rufo, aedem podium cryptae partem facienda curavit probavitque (vide tit. n. 3168; C. Alfius Maximus tit. n. 3152 Ser. Cornelium Dolabellam Metilianum consulem a. 113 memorante fortasse quoque redit). De nomine gentilicio Alfii vide infra ad tit. n. 7143. De cognomine Maximi vide O. Salomies, in Onomastica 528. Saec. II in. p. C. n. fuit. 3086 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 42; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 114. Exemplum repetiverunt Codex Borgianus Lat. 336 f. 241v (de qua recensione Vaticana collectionem inscriptionum Latinarum ab Ioanne Veronensi qui et Frater Iucundus congestam et Laurentio Medico dedicatam complectentem vide quae scripsi Buonocore, Tradizione manoscritta n. 21. 43–44 et in P. Gross – P. N. Pagliara (Ed.), Giovanni Giocondo umanista, architetto e antiquario (25° seminario internazionale di storia dell’architettura dedicato a Giovanni Giocondo. Vicenza, 10–12 giugno 2010), Vicenza 2014, 235–255); Buonocore, in Fonti latine e greche I 301 n. 13. – Cf. P. Serafini, GASLA 4, 12, 1839, 47; Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione
LXVIII. SVLMO Paelignorum 75. 122; Van Wonterghem, Antiche genti 47; E. Ricci, Superaequum 100; Van Wonterghem, Forma Italiae 29; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 26 ad tit.; Forni, Tribù A1570–1571; Buonocore, in Tribù romane 38; Brancato, Repertorium II 93; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 55. 1 GRASSO male Serafini. Lucii Avillii hic primum occurrunt. Saec. I p. C. n. 3087 = I2 1774 (cf. p. 1037) = ILLRP 65. Stela ex lapide calcario supra et infra fracta, a sinistra et a dextra in usum posteriorem resecta. Litt. profunde nec non affabre insculptae. Puncta triangularia sursum directa. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Sulmone parieti exteriori adfixa in apside ecclesiae cathedralis S. Pamphilo dicatae prope aediculam Eucharistiae loco edito, ubi a. 1982 quatenus potui contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001551). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetiverunt Destephanis, ms. f. 14v cum im. del.; P. Piccirilli, Monumenti 64; A. De Nino, RASLA 9, 2, 1894, 98; Celidonio, La diocesi di Valva I 135; Tuteri, Solymon 155 n. 1–2; Buonocore, in Fonti latine e greche I 301 n. 14; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 52 n. 17 (etiam cf. p. 31. 34); Morandi, Epigrafia italica II 280. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 78. 90; G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216 n. 2; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 121; Van Wonterghem, Antiche genti 51; P. Poccetti, Stud. Saggi Ling. 22, 1982, 178; G. Forni, ZPE 51, 1983, 204; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 26–27 ad tit.; G. Rocca, in Tavola di Agnone 653; E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Sulmona 21 cum im. phot. fig. 30; E. Ceccaroni, in Tra memoria e futuro 39; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; eund., in Dediche sacre 264; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; A. Bencivenga, in Fides amicorum 53. 55; eund., in Antropologia e archeologia 738; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 51. 53; Mattiocco – Orsini, Iscrizioni 26 cum im. phot. fig. 5; Hemelrijk, Hidden Lives 358.
DIAL | SACERDOS | CERERIS male Piccirilli (ex quo pendent Celidonio et Tuteri [155 n. 2]). – 1 CALLIDIAE haud recte Destephanis; CAEDIA II male De Nino et Tuteri (155 n. 1); praenomen, ut videtur, Titus potius quam Publius legendum. De sacerdotio Cereris saepius, ut constat, una cum Veneris in titulis Paelignis saepius memorato etiam vide G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216–217; I. Chirassi Colombo, in ANRW II 17, 1, 1981, 426; Poccetti, L’area superequana 22–26; praesertim Rocca, l. l. 645– 658, cum qua ego adhuc consentio; contra vide C. Letta, Abruzzo 31, 1993, 30–31 et eund., Epigraphica 61, 1999,
1335
ADDENDA ET CORRIGENDA 9–26. Titulos Cereri et Veneri sacros in regione quarta repertos recensui in ZPE 56, 1984, 251–252, in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 219. 228–229 (= id., Abruzzo e Molise I 145–146. 159–160) et in Xenia antiqua 4, 1995, 188–189. Cf. tit. Sulmone in lucem prolatum Osca lingua scriptum, in quo Saluta Caiedia C. f. | anceta Ceri(a) laudatur (P. Poccetti, Stud. Saggi Ling. 22, 1982, 171– 182 = Rix, Sabellische Texte Pg17 = Imagines Italicae I 307, Paeligni / SVLMO 5). Etiam vide infra ad tit. n. 7147. Nomen Cae(i)dii redit tit. n. 3092. Ex forma litterarum saec. I medii a. C. n. esse videtur. 3088 = ILS 6531. Stela ex lapide calcario in margine superiore sinistro fracta 140 x 88,2 x 32,5. Area titulo inscribendo destinata excavata caelo partim dolata cymatio cincta inverso 104,3 x 60,8. Litt. haud concinne insculptae 6,5/4,5. Puncta triangularia sursum directa. – Etiam hodie eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe in vico Scanno in fronte ecclesiae S. Ioanni Baptistae dicatae extrinsecus parieti adfixa, ubi a. 1982 contuli et im. phot. quatenus potui sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001552. 15807). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113. Exemplum repetiverunt Destephanis, ms. f. 176r cum im. del.; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4122; Celidonio, Memorie 9; Accivile – Gualtieri – Nannarone, Scanno 22 n. I. 24–26 cum im. phot.; G. Forni, Epigraphica 41, 1979, 147–148 cum im. phot. fig. 2 (AE 1982, 233); Buonocore, in Fonti latine e greche I 302 n. 15; Pane, Carta archeologica 146–147 cum im. phot.; Dionisio, La Valle del Sagittario 514 n. E1. – Cf. A. Schulten, Philologus 53, 1894, 645; Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 75; Nissen, Italische Landeskunde 450; R. Almagià, RASLA 24, 1, 1909, 286; Colarossi Mancini, Storia di Scanno 26; G. Piccirilli, Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 460; A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 435–436 (cf. AE 1968, p. 58); F. Van Wonterghem, L’Ant. Class. 42, 1973, 38; eund., Antiche genti 47; eund., Forma Italiae 29. 47. 301–302; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 27 ad tit.; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 532 cum im. phot. fig. 1; Di Benedetto, Sulmona 42–43; C. Letta, in Storia dei Marsi III 352; Fishwick, Imperial Cult II 227; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 36. 42; Forni, Tribù C340; R. Tuteri, in Immagini del tempo 55. 59; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; eund., in Epigrafia di confine 286; C. Letta, RCCM 47, 2005, 91; Buonocore, in Tribù romane 38; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 53. 61; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 941. 1 CAIDIO recte restituit Forni (cf. nomen Caeidii in tit., qui praecedit, quoque memoratum; de nomine etiam vide T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345). – 3 ANNO male Celidonio et Accivile – Gualtieri – Nannarone. C. Caidius Praesens primus omnium ex pago Betifulo in Sulmonensium ordinem pervenit (cf. etiam Rostovzev, Storia economica5 242); de decurione etiam vide H. Mouritsen, Chiron 28, 1998, 242; de locutione primus Alföldy, Rolle 32 et passim. Unde titulus prodierit, adhuc incertum: “Colle d’Angelo” fuitne (i. e. Collangelo) an “Colle di S. Angelo” prope vicum Acquaviva (de re universa vide Van Wonterghem, Forma Italiae 301–302). Forma litterarum ad saec. I ex. p. C. n. sane adducit. 3089 Stela ex lapide calcario in fronte adesa, infra praebens aream paulum excavatam duabus facibus accensis a sinistra dexteraque cinctam anaglyphis ornatam, ubi cernitur mulier dextrorsum capite velato sacrificantis modo, dextra
ADDENDA ET CORRIGENDA
1336
REGIO IV
protensa ad aram encarpo et bucranio in fronte ornatam, una cum camillo sinistra animal quoddam tenente dextra saccum fortasse capiti impositum sustinente (de quibus anaglyphis etiam vide Dressel ad tit. et S. A. Muscettola, RINASA s. 3°, 14/15, 1991/92, 205 cum im. phot. fig. 10; etiam vide V. Huet, in V. Mehl – P. Brulé [Ed.], Le sacrifice antique. Vestiges, procédures et stratégies, Rennes 2008, 82 n. 8. 90. 98 cum im. phot. fig. 3, H. I. Flower – M. J. Diluzio, AJA 123, 2019, 228 cum im. phot. fig. 15 [etiam cf. p. 234]); 100,3 x 49,8 x ?. Litt. actuariae 6,5– 5,3. Puncta in formam virgulae acclivis insculpta. Exstat in vico Bugnara in ecclesia S. Mariae ad Nives dicata (vulgo Madonna della Neve) intrinsecus parieti adfixa ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 115. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001553–54). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4128; Buonocore, in Fonti latine e greche I 302 n. 16; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 52 n. 18 cum im. phot. fig. 5 (etiam cf. p. 31–32. 34); Pane, Carta archeologica 131 cum im. phot. – Cf. E. Sappia De Simone, RASL 4, 5/6, 1899, 299. 329; Besnier, De regione Paelignorum 90; G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 217 n. 8; G. Paolilli, Bugnara Salcìto, Sulmona (AQ) 1968, 21–22 cum im. phot.; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 121; Mattiocco, Contributi 13 cum im. phot. fig. 16; Van Wonterghem, Antiche genti 22; P. Poccetti, Stud. Saggi Ling. 22, 1982, 178–179; Van Wonterghem, Forma Italiae 288. 291 cum im. phot. fig. 491; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 27 ad tit.; E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Sulmona 20. 22 cum im. phot. fig. 31; G. Rocca, in Tavola di Agnone 654; J. Patterson, in San Vincenzo al Volturno II 12; E. Ceccaroni, in De Nino, Lettere 95; R. Tuteri, in Immagini del tempo 56. 59; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; eund., in Dediche sacre 264; C. Molle, in Valle di Comino V 113–114; A. Bencivenga, in Fides amicorum 53. 54; eund., in Antropologia e archeologia 737. 738; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 53; Hemelrijk, Hidden Lives 359. De sacerdotio Cereris et Veneris vide supra ad tit. n. 3087. Nomen Helvii saepius memoratum in regione Paelignorum (cf. Van Wonterghem, Antiche genti 21–23) redit tit. Sulmonensi n. 3109. Ex forma litterarum et anaglyphorum saec. I ex. p. C. n. tribuerim. 3090 = I2 1775 (cf. p. 1037) = ILS 3351 = ILLRP 66. Tabula ex lapide calcario supra in formam fastigii triangularis desinens marginibus imminuta, in fronte levigata 56,3 x 49,8 x ?. Litt. leviter insculptae 6,1–5,55. Puncta in formam circuli redacta. Servatur in vico Pettorano sul Gizio ante introitum a dextra euntibus aedium gentis Vitto Massei extrinsecus parieti adfixa, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001555). Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche I 302 n. 17; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 52 n. 19 (etiam cf. p. 31. 34). – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216 n. 3; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 121; Van Wonterghem, Antiche genti 33; Monaco, Pettorano sul Gizio 268; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 27–28 ad tit.; Mattiocco – De Panfilis, Pettorano 12 n. 6; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; eund., in Dediche sacre 264; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; A. Bencivenga, in Fides amicorum 53; eund., in Antropologia e archeologia 737; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 53; Hemelrijk, Hidden Lives 360; P. Poccetti, Sc. Ant. 22, 3, 2016, 236–237.
3 Veneris male Monaco. De sacerdotio Cereris et Veneris vide supra ad tit. n. 3087. De nomine gentilicio Mam(m)ii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 472–473. Ex litterarum forma saec. I post medium a. C. n. tribuo. 3091 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 252. Exemplum repetiverunt SIRIS 224 n. 473; Malaise, Inventaire 55–56 n. 1; Buonocore, in Fonti latine e greche I 302 n. 18; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 52–53 n. 20 (etiam cf. p. 38–39); Bricault, Recueil 622 n. 508/0301. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 75. 90; SalaC, Isis 69; G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 217; Vidman, Isis und Serapis 49; Van Wonterghem, Antiche genti 45–46; E. Ricci, Superaequum 145; Van Wonterghem, Forma Italiae 29. 226; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 28 ad tit.; Bricault, Atlas 141; Forni, Tribù S122–123; Buonocore, in Dediche sacre 264; eund., in Tribù romane 38; Brancato, Repertorium II 93; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 55; A. Di Meo, Veleia 30, 2013, 42 n. 19; R. Tuteri, in Dai confini del mondo 33; A. Backe-Dahmen, in Cults of Isis I 530; L. Bricault, ibid. 162 n. 37. 195; M. Malaise – R. Veymiers, ibid. 487. 3 [- - - T]ertulle pro Tertullae restituerim, attamen in dubio maneo. Satrii redeunt in titulo, qui sequitur (cf. etiam n. 3120– 3121). E locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. II medii p. C. n. titulus fuisse videtur. 3092 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4127; Buonocore, in Fonti latine e greche I 302 n. 19. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 75; Van Wonterghem, Antiche genti 45–46. 51; E. Ricci, Superaequum 100; Van Wonterghem, Forma Italiae 29. 301; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 28 ad tit.; Forni, Tribù S124–125; Buonocore, in Tribù romane 38; Brancato, Repertorium II 95; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 55.
LXVIII. SVLMO Seviros Augustales saepius in titulis Sulmonensibus memoratos recensui ego, ZPE 108, 1995, 136–137 (= id., Abruzzo e Molise I 95); etiam vide R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976, 159; eund., in ANRW II 16, 2, 1978, 1254 et passim). De nomine Caedii etiam vide Haack, Prosopographie 37 et G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 34. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II medio p. C. n. tribuerim (cf. tit. praecedentem). 3093 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetiverunt Celidonio, Memorie 10; Pisani, Testi latini arcaici2 141 n. B 130; Diehl, Altlateinische Inschriften5 896; Accivile – Gualtieri – Nannarone, Scanno 24 n. V; Buonocore, in Fonti latine e greche I 302 n. 20; Dionisio, La Valle del Sagittario 514–515 n. E3. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 122; Celidonio, La diocesi di Valva II 102; Colarossi Mancini, Storia di Scanno 20; V. Cianfarani, Abruzzo 1, 1963, 62; G. Alessio, ibid. 2, 1964, 216; Van Wonterghem, Antiche genti 50. 59; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 138; G. Forni, Epigraphica 41, 1979, 145 adn. 1; Van Wonterghem, Forma Italiae 47. 300; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 28 ad tit.; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 532. 534; R. Tuteri, in Immagini del tempo 55. 59; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. 4 LOBDI perperam Celidonio et Accivile – Gualtieri – Nannarone. – 5 Sagites pro Sagittae (de genetivo in -es etiam cf. Mommsen ad p. 800). De Obidiis Sulmonensibus vide Van Wonterghem, Antiche genti, l. l. De decurione etiam vide H. Mouritsen, Chiron 28, 1998, 242. De locutione decurionis filia vide H. Solin, Gnomon 78, 2006, 52. Fuisse potest aetatis rei publicae ex. 3094 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 303 n. 21. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Van Wonterghem, Antiche genti 38; Mattiocco – Pettinelli, Sulmona nei secoli 9. 22 (praesertim de cognomine portae Iohannis Passerum vulgo “Iapasseri”); Van Wonterghem, Forma Italiae 29; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 28 ad tit.; Forni, Tribù Y1129; Buonocore, in Tribù romane 38; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 53. 3 [P]ontia fortasse recte iam Van Wonterghem. Fuisse potest aetatis imperatoriae in. 3095 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 682. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 303 n. 22. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 233; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 28 ad tit. 3 [- - - su]a pequn[ia - - -] suppleverim (pequnia pro pecunia). Cuius aetatis sit, in dubio maneo. 3096 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 244. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 303 n. 23. – Cf. eund., Suppl. It. 4, 1988, 28 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 55. 2 [- - - I]ust[us - - -] suppleverim, in dubio autem maneo. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur.
1337
ADDENDA ET CORRIGENDA 3097 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 303 n. 24. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Antiche genti 12. 33. 59; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 128. 138; E. Ricci, Superaequum 147; Van Wonterghem, Forma Italiae 47; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 28 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234. 5. 7 Lucilliae pro Luciliae. De seviris Augustalibus Sulmonensibus vide supra ad tit. n. 3092. Nomen Anna(v)i redit tit. n. 3106. Saec. I p. C. n. fuisse videtur. 3098 Stela ex lapide calcario marginibus resecta nullo autem detrimento inscriptionis, in fronte partim levigata partim caelo dolata 133,4 x 59,8 x ?. Litt. concinne insculptae 13,5/4,5. Puncta triangularia sursum directa. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe Sulmone in atrio aedium gentis Tabassi iuxta viam Ercole Ciofano sitarum parieti exstrinsecus adfixa, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6898. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001556–57). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 303 n. 25. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Antiche genti 59; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 138; Van Wonterghem, Forma Italiae 47. 229. 254; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 28 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; E. Ceccaroni, Terra e Gente 15, 3, 1995, 13 cum im. phot.; Chioffi, Caro 70; E. Ceccaroni, in De Nino, Lettere 111; eand., in Tra memoria e futuro 39; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 53. De seviris Augustalibus Sulmonensibus vide supra ad tit. n. 3092. Sexti Brittii alii redeunt tit. n. 3115. De cognomine Vernae vide, praeter Kajanto, Latin Cognomina 82. 105. 134. 314 etiam F. Sartori, in Studi Albino Garzetti 398. Ex litterarum nec non punctorum forma temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tribuenda esse mihi videtur. 3099 Desideratur. Fuit fortasse, teste Pansa, l. infra l. qui titulum in erigendo museo Sulmonensi enotavit, stela ex marmore a sinistra imminuta infra anaglyphis ornata (quae deprompsi ex im. phot. in dissertatione G. Pansa reperta, de qua vide infra), scil. venatore equo vecto qui in feram quandam in fugam conversam, quam canis unus aggressus est, telo vulnus infligit (cf. etiam tit. n. 3106 infra descriptum). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4123; G. Pansa, BCAR 35, 1907, 268 adn. 3 cum im. phot. tab. VII fig. 2; Buonocore, in Fonti latine e greche I 303 n. 26. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Antiche genti 31. 59; eund., Forma Italiae 29; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 28–29 ad tit.; Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Forni, Tribù C1599; Buonocore, in Tribù romane 38. 6–10 [Corneliae] Secun|[dae filia]e et | C[o]r[ne]liae Lentuli | au[guri]s l(ibertae) Albanae | [co]niugi Albani dubitanter suppleverim. De Cnaeo Cornelio Lentuli auguris (agitur de Cn. Cornelio Lentulo augure cos. ord. 14 a. C. n. vide E. Groag, PIR2 C 1379) liberto Albano vide Scheid, Les Frères Arvales 71. De seviris Augustalibus Sulmonensibus vide supra ad tit. n. 3092. Cornelii hic primum occurrunt. Priori parti saec. I p. C. n. tribuo.
ADDENDA ET CORRIGENDA
1338
REGIO IV portam Iohannis Bonorum Hominum de li boni homini vulgo appellatam (de qua vide Mattiocco – Pettinelli, Sulmona nei secoli 9. 22), ubi a. 1982 quatenus potui contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6804. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001558). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 32. 257. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 304 n. 28. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Antiche genti 54. 59; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 29 ad tit.; A. Abramenko, ZPE 85, 1991, 172; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; E. Ceccaroni, in Tra memoria e futuro 39; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; Cristofori, Non arma virumque2 158; Forni, Tribù M81; Buonocore, Samnium 80, 2007, 106; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 51. 53. 55.
Im. phot. IX 3099 3100 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 304 n. 27. – Cf. G. Davis Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6, 1897, 165; Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Antiche genti 47. 59; eund., Forma Italiae 29; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 29 ad tit.; Mattiocco – De Panfilis, Pettorano 13 n. 21 cum im. phot.; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 532; Abramenko, Munizipale Mittelschicht 317; Forni, Tribù L76.77; Buonocore, in Tribù romane 38; Brancato, Repertorium II 95; Buonocore, in Scritti Salvatore Alessandrì 44. 4 Luc(ius) traditur; de hac forma breviata praenominis Lucii cf. ex. gr. tit. huius Corporis vol. VIII 17980 (de re universa, praeter A. Zimmermann, Philologus 63, 1904, 633, vide Salomies, Vornamen 34). Vibios alios in titulis erutis prope pagum complectentem oppidum nunc Pettorano sul Gizio appellatum unde hic titulus prodit quoque reperies. De seviris Augustalibus Sulmonensibus vide supra ad tit. n. 3092; nota Marcum Lampridium Scaurum sevirum ingenuum fuisse, ut e tribu Sergia memorata elicitur (titulus mihi genuinus videtur). De praenomine Faustae vide Kajava, Praenomina 37. 133. 142–143 et H. Solin, Tyche 10, 1995, 207–208. Priori parti saec. I p. C. n. tribuo. 3101 Stela ex lapide calcario marginibus fracta in fronte partim caelo dolata; area titulo inscribendo destinata excavata cymatio cincta inverso. Litt. affabre insculptae. Puncta triangularia sursum directa. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Brunn et Dressel recognoverunt, nempe Sulmone parieti adfixa extrinsecus loco edito intra
10–12 manus ipsa postea addidit. – 11 in. quomodo cognomen certe sit restituendum nescio; mihi venit in mentem Eu[n]iano (de quo cognomine vide Solin, Namenbuch2 804). – 11 ex. scri(bae) legendum (nota litteram I supra marginem incisam). De seviris Augustalibus Sulmonensibus vide supra ad tit. n. 3092. Scriba rei publicae Sulmonensium alter, nempe L. Octavius Iustus, tit. n. 7146 redit. De nomine Octavii fusius disseruit Van Wonterghem, Antiche genti 52–54. Ex litterarum forma nec non e locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata temporis spatio inter saec. I ex. et saec. II in. p. C. n. comprehenso tribuenda esse mihi videtur. 3102 Fragmentum ex lapide calcario in fronte, ut videtur, expolitum. Puncta in falculae formam redacta. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Sulmone parieti adfixum in apside ecclesiae cathedralis S. Pamphilo dicatae extrinsecus loco edito, ubi a. 1982 quatenus potui contuli et im. phot. sumpsi. A. 2014 amicus Ezio Mattiocco im. phot. alteram comiter mihi suppeditavit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001559–60. 15808). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 99. 108. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4126; Tuteri, Soly-
LXVIII. SVLMO mon 155 n. 3; Buonocore, in Fonti latine e greche I 304 n. 29. – Cf. P. Piccirilli, Monumenti 64; Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Antiche genti 59; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 29 ad tit.; E. Ceccaroni, in Tra memoria e futuro 39; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 51. 53; Mattiocco – Orsini, Iscrizioni 26 cum im. phot. fig. 4. Errores Tuteri omisi. De seviris Augustalibus Sulmonensibus vide supra ad tit. n. 3092. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 3103 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 38. 256. Exemplum repetiverunt Codex Borgianus Lat. 336 f. 241v (de qua recensione vide supra ad tit. n. 3086); De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4227; Buonocore, in Fonti latine e greche I 304 n. 30; id., in Scritti Salvatore Alessandrì 42 n. 6. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 49; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 29 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 97 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 54. 55. Vilici alii Sulmone non redeunt (de quibus cf. Sirago, L’Italia agraria 141; vide etiam quae disseruerunt L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 70; Buonocore, Stud. Class. Orient. 36, 1986, 283; Aubert, Business Managers 120. 453 n. B114 et praesertim Carlsen, Vilici 67). De nutricibus vide K. R. Bradley, Slavery and Abolition 8, 1987, 56–57 et praesertim Cristofori, Non arma virumque2 536–544 cum amplissima bibliographia. Titulos in regione quarta repertos vilicos memorantes recensui in ephemeride Epigraphica 59, 1997, 244 et in Scritti, l. l. De genitivo -aes (scil. Cerviaes), ex. gr., M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 150 et A. Sartori, Riv. arch. Como 177, 1995, 92 cum alia bibliographia. Nomen Cervii hic primum occurrit (de quo nomine fusius disseruit C. Letta, in Epigrafia dei Marsi 185–186; etiam vide F. Sciarretta, Atti Mem. Soc. Tiburtina 75, 2002, 10). Saec. I p. C. n. tribuerim. 3104 Stela ex lapide calcario in margine superiore sinistro fracta 120,3 x 46 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio cincta inverso 106 x 41,4. Litt. affabre insculptae (vide autem priorem S cognominis Sebitici v. 2) 5,8–3,1. Puncta triangularia nec non in formam virgulae acclivis in fine versus quoque redacta. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe in vico Scanno parieti dextrorsum adfixa in fronte ecclesiae S. Rocco, quae etiam Mater Carminis appellata extrinsecus, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001561. 15809). Exemplum repetiverunt Celidonio, Memorie 9; Accivile – Gualtieri – Nannarone, Scanno 23 n. II cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 304 n. 31; Pane, Carta archeologica 148–149 cum im. phot. – Cf. Colarossi Mancini, Storia di Scanno 48; G. Forni, Epigraphica 41, 1979, 150 cum adn. 20; Van Wonterghem, Forma Italiae 301; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 29–30 ad tit.; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 532; R. Tuteri, in Immagini del tempo 56. 59; Fratianni, Terventum 229; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 53. 54. 1 in. vestigia praenominis adhuc plane cernuntur. – 2 SEBETICVS male Celidonio et Colarossi Mancini. – Nomen Alfii redit tit. n. 7143 reperto haud longe a vico Scanno. De locutione ex testamento inter al. vide A. Magioncalda, in Finanze municipali 207 bibliographia ampliore collecta, S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280–281, A. Sartori, in Epigrafia 2006 1327–1340 et H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93.
1339
ADDENDA ET CORRIGENDA
Ex forma litterarum non excludo, quin prioris partis saec. I p. C. n. esse quoque possit. 3105 Stela ex lapide calcario pseudofastigiata in fronte levigata 106,7 x 37,8 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata passim deturpata margine simplici circumclusa 68,5 x 31,2. Litt. profunde insculptae 4,5/3,2. Puncta triangularia in v. 3 tantum reperies. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel a Brunn et Nissen descriptam recognovit, nempe Sulmone in atrio aedium gentis Tabassi iuxta viam Ercole Ciofano sitarum parieti exstrinsecus adfixa, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6395. 6397. 6398. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001556. 1562). Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche I 304 n. 32; Brancato, Alumni 86 n. 312. – Cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 134. 149; Van Wonterghem, Forma Italiae 229. 261; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 30 ad tit.; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 39. 43; E. Ceccaroni, Terra e Gente 15, 3, 1995, 13 cum im. phot.; eand., in Tra memoria e futuro 39; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; Brancato, Repertorium II 94; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 53.
4 Restuto pro Restituto. – 7–8 Trofime pro Trophime. – 10 alumnas pro alumnae (agitur de nom. plur. 1 decl. in -as potius quam, ut est opinatus Mommsen supra p. 799, de acc. plur. pro nom.). De alumnis inter al. vide H. S.
ADDENDA ET CORRIGENDA Nielsen, Class. Med. 38, 1987, 141–188; J. Bellemore – B. Rawson, ZPE 83, 1990, 1–9; C. Saviato, Epigraphica 61, 1999, 288–292; Brancato, l. l. passim. De locutione ob merita eius cf. ex. gr. Lattimore, Themes 223 cum adn. 65. Ex litterarum forma una cum locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. I ex. p. C. n. tribuerim. 3106 Tabula ex lapide calcario in fronte passim deturpata 115,6 x 66,7; infra anaglyphis nunc partim evanidis ornata, scil. canes Actaeona laniantes ut recte demostravit A. Bencivenga, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 20. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio cincta inverso 103,4 x 53,2. Litt. affabre insculptae 8,3/4,5. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Sulmone muro exstrinsecus adfixa inter vias Ercole Ciofano et Corfinio appellatas pone aedes gentis Tabassi sito, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6083; neg. D. A. I. Rom n. 79.2834. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001563). De traditione manuscriptorum vide G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 114. Exemplum repetiverunt G. Pansa, BCAR 35, 1907, 267 cum im. phot. tab. VIII fig. 1 (cf. AE 1908, p. 44); Buonocore, in Fonti latine e greche I 305 n. 33. – Cf. G. Piccirilli, Sulmona 22 cum im. phot. fig. 5; Van Wonterghem, Antiche genti 12; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 150; Van Wonterghem, Forma Italiae 29; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 30 ad tit.; A. M. Reggiani, in Anfiteatro Flavio. Immagine – Testimonianze – Spettacoli, Roma 1988, 154 cum im. phot. fig. 13; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 233 cum im. phot. fig. 2 (ex neg. D. A. I. Rom n. 79.2834); R. Tuteri, in Sulmona 38 cum im. phot. fig. 61; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 51. 53; A. Bencivenga, l. l. 19–20 cum im. phot. fig. 8. Nomen Annavi redit tit. n. 3097, Baebii autem hic primum occurrit. Esse potest I saec. p. C. n. 3107 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4278; Buonocore, in Fonti latine e greche I 305 n. 34; N. Ciacio, Quad. Ist. Arch. Chieti 5, 1995, 198 n. 7 cum im. del. tab. 3 (ad p. 200); Buonocore, in Temptanda viast 16 n. 7*. – Cf. Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person (1933) 378; Lattimore, Themes 182 cum adn. 75; G. Mincione, Abruzzo Suppl. 1, 3, 1967, 19–20; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 271; Tollis, Pacentro 33; Van Wonterghem, Forma Italiae 271; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 30 ad tit.; eund., in Fides amicorum 102. 103. 106; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 53. 1 in. Ap[pa]ea[e] haesitans suppleverim; 7 in. Ti[tius] fortasse. – 8 de vocabulo pignora fusius disseruerunt Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Pannonica 82; eosd., Carmina Latina Moesica – Thraciae 59. 100; eosd., Carmina Latina province africane 89. – 10 De locutione Dis Manibus locum consacravit cf. J. Herman, in Estudios 399. – Cf. etiam tit. n. 7160 infra relatum. Fuisse potest saec. III p. C. n. 3108 Tabula ex lapide calcario in fronte passim deturpata, a tergo levigata 81,2 x 56,5 x 9,3. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio recto cincta 58,5 x 39,7. Litt. 7,3/4,5. Puncta triangularia et in formam hederae vicissim redacta. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli et im. phot. una cum E. Mattiocco sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001564).
1340
REGIO IV Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 305 n. 35. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 261; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 30 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 53. 56. 4–5 gypso suppleti sunt ad archetypum, ut traditur. E locutione Dis M(anibus) s(acrum) compendiis scripta nec non ex litterarum forma saec. I ex. p. C. n. esse videtur. 3109 = I2 3218. Stela supra fracta ex lapide calcario in fronte adesa a tergo scabra (60,9) x 35,5 x 8,9. Litt. 6,5. Puncta in formam litterae “x” redacta (cf. R. Zucca, Misc. Greca e Romana 18, 1994, 124. 133–134). Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001167. 1565). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetiverunt Tuteri, Solymon 94 n. 80; A. Degrassi, I2 3218 cum im. phot. tab. 78 fig. 4; Buonocore, in Fonti latine e greche I 305 n. 36; Pane, Carta archeologica 131–132. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 291; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 30 ad tit.; R. Tuteri, in Immagini del tempo 57. 59; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 34; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 53. 57. De nomine Helvii vide Van Wonterghem, Antiche genti 22–23; de cognomine Canio Kajanto, Latin Cognomina 163. 326. Ex forma litterarum saec. I medio a. C. n. tribuendus. 3110 Cippus ex lapide calcario supra rotundatus, ut videtur, in fronte supra levigatus scaber infra margine dextro gypso oblito (79,7) x (50,5) x ?. Litt. 4,5/3,5. Puncta triangularia. Servatur Sulmone in atrio aedium gentis Tabassi iuxta viam Ercole Ciofano sitarum parieti exstrinsecus adfixus, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6796. 6898. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001556. 1566). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 305 n. 37. – Cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 138; Van Wonterghem, Forma Italiae 229; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 30 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; E. Ceccaroni, Terra e Gente 15, 3, 1995, 13 cum im. phot.; eand., in Tra memoria e futuro 39; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.
LXVIII. SVLMO 4 Thretus pro Threptus ut videtur. – 7 X lapis. De cognomine Lucerini/Lucerinae vide H. Solin, Arctos 37, 2003, 195. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuendus esse mihi videtur, cui tempori locutio D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta congruit. 3111 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 19. 28. 41. 243. Exemplum repetiverunt Codex Borgianus Lat. 336 f. 241v (de qua recensione vide supra ad tit. n. 3086); Buonocore, in Fonti latine e greche I 305 n. 38. – Cf. P. Serafini, GASLA 4, 12, 1839, 47; Kubitschek, Imperium 53; Van Wonterghem, Forma Italiae 29; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 30–31 ad tit.; Forni, Tribù M81; Buonocore, in Tribù romane 38; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 54. 55. 2 GIAVIANI male Serafini. Nomen Maii hic primum occurrit. Primae imperatoriae aetatis fuisse potest. 3112 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 305 n. 39. – Cf. P. Destephanis, RASA 4, 11–12, 1900, 227; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 128; Van Wonterghem, Forma Italiae 49. 280; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 31 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; Brancato, Repertorium II 93. 1 MASSIDIOLI male Destephanis. – 2 Cinura pro Cinyra (de cognomine etiam vide C. H. Moore, Harvard Studies in Class. Philol. 20, 1909, 4). Nomen Massidii hic primum occurrit (cf. Van Wonterghem, Antiche genti 43; T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345), quamquam Mommsen non excludit, quin nomen Mussidii restituendum sit. Saec. I p. C. n. tribuerim. 3113 Stela ex lapide calcario marginibus scalpro dentato dolata in fronte levigata 129,4 x 59,5 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio cincta inverso 101,5 x 41,7. Litt. concinne insculptae 7,4/3,5. Puncta in formam circulorum passim redacta. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel a Nissen descriptam recognovit, nempe Sulmone in atrio aedium gentis Tabassi iuxta viam Ercole Ciofano sitarum parieti exstrinsecus adfixa, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6800. 6801. 6898. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001556. 1567). Exemplum repetiverunt P. Destephanis, Album pittorico letterario abruzzese 1859/60, 76 n. 1; Buonocore, in Fonti latine e greche I 306 n. 40; Dionisio, La Valle del Sagittario 572–573 n. E177 cum im. phot. – Cf. A. De Nino apud Fiorelli, NS 1886, 134 (= eund., Scoperte archeologiche 233); F. Barnabei, ibid. 1898, 34 adn. 1; A. La Regina, Quad. Ist. Top. Roma 2, Roma 1966, 116; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 138; Van Wonterghem, Forma Italiae 229. 236; V. Morizio, in Epigrafi Canosa I 112 cum alia bibliographia; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 31 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; E. Ceccaroni, Terra e Gente 15, 3, 1995, 14 cum im. phot.; eand., in Tra memoria e futuro 39; Linderski, JRA 11, 1998, 459 (= eund., Roman Questions I 371); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 53. 1 s(acrum) omisit Destephanis. – 4 Isus pro Issus. Nomen Arruntii (cf. Schulze, Eigennamen 72. 175. 347. 429) hic primum occurrit; M. Arruntius Is(s)us et Arruntia Asia parentes ipsi redeunt in tit. Canusino filio altero Marco Arruntio Asiatico posito, de quo vide Morizio, l. l. 112 n. 78 (AE 1986, 204).
1341
ADDENDA ET CORRIGENDA
Ex litterarum forma nec non e formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. II p. C. n. tribuo. 3114 Desideratur. Exemplum repetiverunt Tuteri, Solymon 95 n. 81; Buonocore, in Fonti latine e greche I 306 n. 41. – Cf. P. Destephanis, RASA 4, 11/12, 1900, 227; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 107; M. de Giovanni, ibid., 202; Van Wonterghem, Ritratti 18; eund., Forma Italiae 280; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 31 ad tit.; E. Ceccaroni, in De Nino, Lettere 122; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit. 1 TITAE male Destephanis. – 2 TITAR traditur, attamen quid subsit nescio. Mussidii alii in titulis Sulmone repertis fusius occurrunt, vide quae scripsi ad tit. n. 7179 (cf. Van Wonterghem, Antiche genti 38–44; T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345 et A. Tortoriello, Ann. Ist. Orient. Napoli n. s. 8, 2001, 193). Saec. I medio a. C. n. tribuerim. 3115 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 39. 241. 255; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 114. Exemplum repetiverunt Codex Borgianus Lat. 336 f. 241v (de qua recensione vide supra ad tit. n. 3086); Buonocore, in Fonti latine e greche I 306 n. 42. – Cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 138; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 31 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; E. Ceccaroni, in De Nino, Lettere 111; Brancato, Repertorium II 96; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 54. 55. Nomen Paccii saepissime in titulis regionis quartae memoratum (cf. Van Wonterghem, Antiche genti 38;
ADDENDA ET CORRIGENDA Buonocore, in Epigrafia di confine 283–284. Etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 476); Brittii redeunt tit. Sulmonensibus n. 3098. 6320. Saec. II p. C. n. fuisse potest. 3116 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetiverunt Tuteri, Solymon 95 n. 82; Buonocore, in Fonti latine e greche I 306 n. 43. – Cf. Tollis, Pacentro 33; Van Wonterghem, Forma Italiae 49. 251; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 31 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 53; R. Tuteri, in Storia di Pratola 54. De nomine Peticii cf. praesertim Van Wonterghem, Antiche genti 44–45 et infra ad tit. n. 7187. De locutione Spurii filius vide W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130–143; S. Panciera, in L’onomastique latine 201 (= eund., Epigrafi III 1850–1851); J. J. Wilkes, PBSR 44, 1976, 28–43; Salomies, Vornamen 50–55; B. Rawson, Antichthon 23, 1989, 10–41; etiam Friedl, Konkubinat 143–146; M. Christol, Epigraphica 77, 2015, 167–171. Alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 3117 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113. Exemplum repetiverunt Celidonio, Memorie 9–10; Accivile – Gualtieri – Nannarone, Scanno 22 n. IV; Buonocore, in Fonti latine e greche I 306 n. 44. – Cf. G. Forni, Epigraphica 41, 1979, 145 adn. 1; Van Wonterghem, Forma Italiae 302; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 31 ad tit.; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 532; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; R. Tuteri, in Immagini del tempo 56. 59. 3 misirum pro mensium (agitur de casu genitivo diversiclini, i. e. Graece heteroclito). – 5–6 Ti(berius) Iulius | Philumenus fortasse legendum. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 3118 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 37. Exemplum repetiverunt Codex Borgianus Lat. 336 f. 241v (de qua recensione vide supra ad n. 3086); Buonocore, in Fonti latine e greche I 306 n. 45. – Cf. eund., Suppl. It. 4, 1988, 31 ad tit. 4 Felicla pro Felicula (etiam cf. H. Solin, in Modelli epistemologici 127). Cui aetati tit. tribuendus sit, nescio. 3119 Stela ex lapide calcario in fronte levigata 96,7 x 38,5. Litt. profunde et affabre insculptae 7,2–7. Puncta triangularia sursum directa. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel descripsit, nempe Sulmone in atrio aedium gentis Tabassi iuxta viam Ercole Ciofano sitarum parieti exstrinsecus adfixa, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6795. 6799. 6898. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001556. 1568). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 306 n. 46. – Cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 106; eand., ibid. 19, 1976, 146; Van Wonterghem, Forma Italiae 229. 254; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 31–32 ad tit.; E. Ceccaroni, Terra e Gente 15, 3, 1995, 13 cum im. phot.; eand., in Tra memoria e futuro 39; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97 ad tit.; eund., in L’ombelico d’Italia 69; eund., in Homenaje Armin U. Stylow 66; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 53. 3 Eucaris pro Eucharis. – Nomen Salavii redit tit. n. 7173 (etiam cf. T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345 et O. Salomies, Arctos 46, 2012, 171). Ex litterarum et punctorum forma temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso stela tribuenda esse mihi videtur.
1342
REGIO IV 3120 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 307 n. 47. – Cf. eund., Suppl. It. 4, 1988, 32 ad tit. Satrii occurrunt tit. Sulmonensibus n. 3091–3092. 3121 (cf. Van Wonterghem, Antiche genti 45–46). Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 3121 = EE VIII p. 34 n. 137. Fuit cippus ex lapide calcario undique imminutus (25–16) x (66) x 12 pro epistylio fenestrae aedium domini Pamfilo Ventresca Sulmonensis adhibitus (De Nino). Nunc desideratur. Exemplum repetiverunt A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1887, 297 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 267); inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 34 n. 137; Buonocore, in Fonti latine e greche I 307 n. 48. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 122–123; G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 132; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 34 ad tit. EE, l. l.; eund., in Varia epigraphica 99 (= eund., Abruzzo e Molise I 248). 2 illud GEMNASI fortasse Gymnasi(um) restituendum. In dubio adhuc maneo. Satrii saepius occurrunt in tit. Sulmonensibus: vide supra titulum qui praecedit. Non excludo, quin primae aetatis imperatoriae esse possit. 3121a = EE VIII p. 34 n. 138. Delenda est utpote non Sulmonensis sed Corfiniensis sit suo loco relata. Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 99 (= eund., Abruzzo e Molise I 248). 3122 = CLE 1213. Stela ex lapide calcario in fronte passim deturpata supra anaglyphis ornata, quae hodie autem non servantur 90,6 x 41,4 x ?. Litt. haud concinne insculptae 6,5–4,5 (littera T verbi est versus sexti 1,9). Puncta triangularia. Exstat Sulmone in atrio aedium gentis Tabassi iuxta viam Ercole Ciofano sitarum parieti exstrinsecus adfixa, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6795. 6799. 6801. 6898. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001556. 1569). De traditione manuscriptorum vide Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 22. 33. 254. 683; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 114. Exemplum repetiverunt Codex Borgianus Lat. 336 f. 143r (de qua recensione vide supra ad tit. n. 3086); Destephanis, ms. f. 35v cum im. del.; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4260; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 804; Buonocore, in Fonti latine e greche I 307 n. 49; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 35 n. 22 (= id., Abruzzo e Molise I 177 n. 22); id., in Temptanda viast 5– 6 n. 19; id., in Studi Giuseppe Papponetti 51–52 (etiam cf. p. 53. 54. 55). – Cf. P. Serafini, GASLA 4, 12, 1839, 47; Van Wonterghem, Forma Italiae 229; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 32 ad tit.; eund., BDASP 80, 1990 (1992), 73; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 39. 43; E. Ceccaroni, Terra e Gente 15, 3, 1995, 15 (scr. 3110); eand., in Tra memoria e futuro 39; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 97–98 ad tit.; N. Katarzynski, SEBarc 13, 2015, 19; A. Binsfeld, in Handwörterbuch II col. 1217. V. 6–13 sunt dactyli elegiaci (cave in v. 11 ante vel post cum inserendum monosyllabum), quos in Italicum sermonem hoc modo verto: “Se qualche fanciulla è stata strappata alla vita da un crudele destino, certamente quella sono io, che sono stata sempre amata dalla mia padrona, la quale mi insegnò tutte le arti. Ed ora, compiuta la mia istruzione, sono stata strappata alla vita e il mio nome Scope rimane da leggersi sul mio epitafio” (sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 35– 36 ad n. CLE). De locis similibus cf. Galletier, Étude 162; M. T. Sblendorio Cugusi, Atti Mem. Arcadia s. 3°, 7, 1978, 167. 168 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 871. 872); Sanders, Lapides memores 95. 451.
LXVIII. SVLMO 452. 465; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 193; Cordella – Criniti, Sabina settentrionale 35. De locutione fato crudeli si qua est erepta puella (v. 6–7) vide Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Africana 244. De morte immatura etiam vide Katarzynski, l. l. 13–24. De epitheto superlativo, scil. doctissima, prosae orationis proprio in pede quinto posito vide Söderström, Epigraphica Latina 110. Nomen Vettii saepissime in titulis regionis memoratum hic primum occurrit. Ex litterarum forma prioris partis saec. I p. C. n. mihi esse videtur. 3123 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 99. 108. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 307 n. 50. – Cf. Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 305. 306; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 32 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 3124 Tabula ex lapide calcario ab utroque latere et infra fracta, in fronte valde pessumdata (34) x (105) x ?. Litt. 2,5. Puncta triangularia. In lucem denuo rediit Pettorano sul Gizio m. Ian. ex. a. 2004 muro cuidam exteriori affixa aedium privatarum sitarum in platea S. Marco, ubi a. 2004 contuli (maximas ago gratias amico viro docto Pasquale Orsini, qui me certiorem fecit et im. phot. quoque sumpsit). – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0015810–17). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 307 n. 51; id., Epigraphica 78, 2016, 354–355 n. 5 cum im. phot. fig. 12 (AE 2016, 356). – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 280; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 32 ad tit.; Mattiocco – De Panfilis, Pettorano 13 n. 21; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 98 ad tit.; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 53.
[- - -]mus, L(ucius) Vibius Sp(uri) f(ilius) [- - -] | [- - -]icus tres p[- - -] nunc lapis. – Non excludo, quominus v. 2 sit restituendum ex. gr. [- - - port]icus tres p[onendas curaverunt] collato tit. huius Corporis vol. V 7370, ubi legitur [por]ticus tres testamen[to] dedit. Etiam cf. tit. a M. G. Granino Cecere publici iuris factum in Lazio & Sabina VI 81–87, ubi laudantur sedes tres marmoreae (attamen vide O. Salomies apud AE, l. l.). De nomine Vibii fusius in valle Paeligna laudato vide Van Wonterghem, Antiche genti 47; de praenomine Spurii vide supra ad tit. n. 3116. Forma litterarum ad primam aetatem imperatoriam adducit. 3125 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 99. 108. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 307 n. 52. – Cf. eund., Suppl. It. 4, 1988, 32 ad tit.; Antolini, Iscrizioni 178; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17. 3 salve [et tu] restituere quoque potuissem (cf. infra ad tit. n. 7195 et ad tit. Supini repertum n. 7838). Saec. I ex. a. C. n. fuisse quoque potest.
1343
ADDENDA ET CORRIGENDA 3126 Desideratur. Exemplum repetiverunt P. Destephanis, Album pittorico letterario abruzzese 1859/60, 76 n. 1; Buonocore, in Fonti latine e greche I 307 n. 53. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Van Wonterghem, Antiche genti 47; eund., Forma Italiae 29. 281; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 532; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 32 ad tit.; Forni, Tribù V880; Buonocore, in Tribù romane 38; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17. 1 Vibius Destephanis nescio an recte. Primae aetatis imperatoriae fuisse videtur. 3127 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 307–304 n. 54. – Cf. Van Wonterghem, Antiche genti 47; eund., Forma Italiae 278; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 32 ad tit.; Mattiocco – De Panfilis, Pettorano 13 n. 20; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 98 ad tit.; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17. 3 [S]ilvinae fortasse legerim. Cuius aetatis sit, non definio. 3128 = I2 1776 (cf. p. 1038) = CLE 184 = ILLRP 975. Tabula ex lapide calcario a sinistra et a dextra in usum posteriorem resecta, ad sepulcrum quoddam pertinens a tergo levigata, ubi recessus ad fingendum adhuc cernuntur 58,7 x (198,4) x 21,3. Supra anaglypha ad annuam migrationem pecudum spectantia insculpta, scil. pastor pedo innixus pelle longa et hirsuta indutus ad oves quattuor nec non porcos duos conversus, plostrarius, qui regit plaustrum duarum rotarum a mularum iugo tractum, utre pleno ligatoque imposito, puer longa et hirsuta paenula indutus manu dextera cultrum quendam tenet, sinistra effracta (de anaglyphis vide praesertim, inter al., G. Colonna, in EAA IV, Roma 1961, 270; V. Cianfarani, Abruzzo 3, 1965, 296 cum im. phot. tab. V fig. b; M. Moretti, Museo nazionale 253; V. Cianfarani, in V. Chierico – V. Cianfarani – P. Gentile – I. Silone – G. Titta Rosa (Ed.), Abruzzo, Milano 1963, 109; eund., Culture adriatiche 131–132 cum im. phot. fig. 81; Bianchi Bandinelli – Giuliano, Etruschi e Italici2 338 cum im. phot. fig. 30; L. Franchi Dell’Orto, in Culture adriatiche antiche 567 cum im. phot. tab. 414; G. A. Mansuelli, Roma e il mondo romano I, Torino 1981, 65; H. Devijver – F. Van Wonterghem, Anc. Soc. 19, 1988, 99–100 cum im. phot. fig. 4; E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Sulmona 20– 21 cum im. phot. fig. 29; Buonocore, in Ovidio 141 cum im. phot. tab. XXII. Aliam bibliographiam invenies apud S. M. Marengo, in Donna e lavoro 80). Litt. 8,3/6,5. Puncta triangularia. Nunc exstat Sulmone in museo municipali, ubi a. 1982 contuli et m. Mart. a. 2017 denuo recognovi. Neg. D. A. I. Rom n. 34.362; neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6770 (imaginem phot. etiam reperies in EO I, Roma 1986, 526). – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001570–71. 15818–820). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 18. 27. 36. 251. Exemplum repetiverunt Cod. Borgianus Lat. 336 f. 241r (de qua recensione Vaticana vide supra ad tit. n. 3086); Destephanis, ms. f. 25v cum im. del.; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4268; M. Besnier, Mém. Soc. nat. Antiq. France 61, 1900 (1902), 243–251; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 1318; Diehl, Altlateinische Inschriften5 746; Degrassi, Imagines 336; Van Wonterghem, Forma Italiae 227. 229 cum im. phot. fig. 307; Buonocore, in Fonti latine e greche I 308 n. 55; P. G. Guzzo – S. Moscati – G. Susini (Ed.), Antiche genti d’Italia, Roma 1994, 258 n. 733 cum im. phot.; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 35 n. 23 (= id., Abruzzo e Molise I 177–178 n. 23); Chioffi, Caro 69–70 n. 84 cum im. phot. fig. 39 (ubi alia bibliographia
ADDENDA ET CORRIGENDA inveniri potest); Corbier, Donner à voir 281–219 cum im. phot. fig. 212; Tuteri, Dal silenzio 9 n. 4 cum im. phot.; Buonocore, in Metrische Inschriften 212 n. 3; id., in Temptanda viast 6 n. 20; id., in Studi Giuseppe Papponetti 52 (etiam cf. p. 53. 54. 55); M. Corbier, MEFRA 128, 2016 (2017), 275–276 cum im. phot. fig. 1. – Cf. H. Gummerus, JDAI 28, 1913, 67; M. Rostovzev, in Antike Plastik (W. Amelung 60. Geburtstag), Leipzig – Berlin 1928, 214–215 cum im. phot. fig. 1; G. Piccirilli, Sulmona 21 cum im. phot. fig. 4; Rostovzev, Storia economica5 im. phot. tab. III; I. Di Iorio, Riv. abruzzese 11, 1958, 30–33; M. Pasquinucci, in Strutture agrarie 164 cum im. phot. fig. 28; S. Diebner, RM 89, 1982, 90; Pasquinucci, in Misurare la terra: centuriazione e coloni nel mondo romano; il caso modenese, Modena 1984, 42 cum im. phot. fig. 45; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 32–33 ad tit.; eund., BDASP 80, 1990 (1992), 73; Di Benedetto, Sulmona 19; M. Corbier, in Romanisation du Samnium 150 cum im. phot. fig. 1; S. Diebner, ibid. 232; J. Linderski, JRA 11, 1998, 459 (= eund., Roman Questions I 371– 371); E. Mattiocco, in Museo Civico di Sulmona 36–37 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 98 ad tit.; M. Massaro, in Metrische Inschriften 154; G. L. Gregori, in Comunicazione 109; G. Volpe, in Viajeros 292 cum im. phot. fig. 9; R. Tuteri, in Filo di Arianna 46 cum im. phot.; G. Fratianni, in Molise. Archeologia 53 cum im. phot. fig. 2.35. 1 ex. [miser] Cholodniak quoque; [sibi] fortasse recte Bücheler retinet, collato Plaut. Rud. prolog. fin.: “valete ut hostes vestri diffidant sibi”; [deo] vel [suis] Mommsen. Est versus senarius, quem hoc modo verto, scil.: “Esorto gli uomini a non diffidare di sé” (sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 151 ad n. CLE); de senario etiam vide E. M. Palizzano, Min. Epigr. Papyr. 12/15, 2009/12, 38, quae alias sententias ex carminibus Latinis epigraphicis depromptas recensuit. De locis similibus etiam vide Sanders, Lapides memores 95; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 193. Alterius partis saec. I a. C. n. esse potest. 3129 Tabula ex lapide calcario a sinistra et infra fracta, in fronte adesa (50,7) x (98,7) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio cincta inverso, cuius partes supra et a dextra servantur. Litt. 9,8. Puncta in formam circulorum redacta. Servatur Sulmone parieti infixa extrinsecus in ecclesia S. Mariae ad Nives dicata (vulgo Madonna della Neve) iuxta viam Corfinio sita, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. Cave, quod in vico Bugnara exstat altera ecclesia Mariae ad Nives dicata (cf. supra ad tit. n. 3089), a qua Mommsen supra n. 3129 non distinxit (Ignazio Di Pietro, a quo Mommsen pendet, vicum Bugnara non memorat). – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001572). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 308 n. 56. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Van Wonterghem, Antiche genti 47; eund., Forma Italiae 29. 231; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 33 ad tit.; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 532; E. Ceccaroni, in Tra memoria e futuro 39; Forni, Tribù Y1130; Buonocore, in Tribù romane 38. 3 crepidine nunc partim obtectus. Saec. I p. C. n. esse mihi videtur. 3130 Desideratur. Cf. ectypum in ACE sub n. (inv. n. EC0002997). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 308 n. 57. – Cf. eund., Suppl. It. 4, 1988, 33 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 53. 57. 9 [fec]er(unt) vel [mat]er suppleverim. Aetatis imperatoriae incertae.
1344
REGIO IV 3131 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 308 n. 58. – Cf. eund., Suppl. It. 4, 1988, 33 ad tit. Supplementa et aetas incerta manent. 3132 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 308 n. 59. – Cf. eund., Suppl. It. 4, 1988, 33 ad tit.; Mattiocco – De Panfilis, Pettorano 13 n. 23; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 98 ad tit. Cuius aetatis sit, non definio. 3133 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 308 n. 60. – Cf. Van Wonterghem, Antiche genti 13 adn. 27; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 33 ad tit. [- - - Ac]caus fortasse recte iam Van Wonterghem. Ex eo, quod litterae “elegantes” (teste Antinori) fuisse videntur, non excludo, quin primae aetatis imperatoriae esse quoque possit vel paulo antea. 3134 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 309 n. 61. – Cf. eund., Suppl. It. 4, 1988, 33 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 57. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 3135 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 309 n. 62. – Cf. eund., Suppl. It. 4, 1988, 33 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 57. Cuius aetatis sit, non definio. 3136 = ILCV 1493. Tabula ex lapide calcario infra in usum posteriorem resecta, in fronte levigata, a tergo scabra 49 x 58,5 x 11. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata fasciis duabus cymatium imitantibus, quarum pars supra a sinistra a dextra servatur, ? x 52. Litt. inter lineas ad delineandum ductas 5,8/1,8. Puncta in v. 6 tantum signata. Servatur Sulmone in museo municipali, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi; cf. neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6789. 6809. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001573. 15821) et ectypum (inv. n. EC0009742). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 31. 40. 287. 826. Exemplum repetiverunt Cod. Borgianus Lat. 336 f. 241v (de qua recensione Vaticana vide supra ad n. 3086); Marini, ms. Vat. Lat. sign. n. 9074 p. 934 n. 4; A. Silvagni, in Atti Conv. Abr.-Mol. I 50; G. G. Pani, ICI III 8–9 n. 4 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 309 n. 63; Tuteri, Dal silenzio 17 n. 2 cum im. phot.; C. Palumbo, Planus 2007, 24 n. 20 cum im. phot. fig. 4; Buonocore, in Valle di Comino XII 16 n. 15. – Cf. Celidonio, La diocesi di Valva I 161; Grossi Gondi, Trattato 73; Lanzoni, Le diocesi d’Italia 373; G. Piccirilli, Sulmona 24 cum im. phot. fig. 7; V. Monachino, in Basilica di Valva 57; Van Wonterghem, Antiche genti 45; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 149. 152; Buonocore, Vet. Christ. 22, 1985, 99; eund., Suppl. It. 4, 1988, 33 ad tit.; Di Benedetto, Sulmona 54; E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Sulmona 15; E. Mattiocco, ibid. 48 cum im. phot. fig. 72; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 98 ad tit.; Iasiello, Samnium 118; Brancato, Repertorium II 93; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 53. 54. 62; A. Buonopane, ƒrmov n. s. 9, 2017, 17–18 n. 50; S. Antonelli, in Paesaggi rurali 477 cum im. phot. fig. 16. 6 ex. IIII haud recte Silvagni. De nomine Peticii cf. infra ad tit. n. 7187; de cognominibus Habentii et Navigii vide Kajanto, Onomastic Studies; eund., Cognomina 358.
LXVIII. SVLMO
1345
ADDENDA ET CORRIGENDA
Ex litterarum forma alteri parti saec. IV p. C. n. titulus esse referendus videtur, eo magis, quod vocabulum neophyti non ante saec. IV medium in titulis fusius laudatur (de re universa vide Buonopane, l. l. 8–28). 3227a Tit. Sulmoni non Corfinio referendus est ex eo, quod regio Fonte d’Abate sita prope Bagnaturo inter Pratola Peligna et Sulmona antiquitus ad Sulmonem pertinet. Cippus ex lapide calcario marginibus laesus in fronte levigatus, scaber a tergo 48,6 x 60,4 x 16,5. Litt. 6,1/3,5. Puncta triangularia sursum directa. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001574–75). Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche I 309 n. 64; R. Tuteri, in Storia di Pratola 46; Dionisio, La Valle del Sagittario 578–579 n. E193 cum im. phot. (errore scr. 3227). – Cf. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 33 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 99 (= eund., Abruzzo e Molise I 248); C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 57. 2 cognomen Rufi post tempus manus altera adiecit. Titulum post medium saec. I a. C. n. exaratum puto, cui tempori ratio palaeographica congruit. 6319 (cf. p. 697) = VI 31117 (cf. p. 3758). Lucerna aenea trilychnis ex tribus partibus inter se nescio autem quando coniunctis composita, scil. tabella supra rotundata 74 x 19 x 1,5 desinens in formam capitis arietis ab utroque latere octo foraminibus aptis ad clavos figendos pertusa, adminiculum alt. 43 in formam columnae tortilis insculptum, super quo lucerna imposita. Litt. caelatae in parte inferiore tabellae 0,8. Puncta rotunda. Servatur inter reposita musei nationalis Romani (inv. n. 58696), ubi a. 2014 contuli.
Exemplum repetiverunt M. de’ Spagnolis – E. De Carolis, Museo Nazionale Romano. I bronzi IV.1, Roma 1893, 87 n. 16 cum im. phot. ad p. 101–102; Buonocore, in Fonti latine e greche I 309 n. 65; D. Nonnis, in Epigrafia 2006 I 163–173 cum im. phot. fig. 1–2, im. del. fig. 3 ex Corpore deprompta (AE 2008, 180); S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 650 (etiam cf. p. 667); D. Nonnis, in Terme di Diocleziano I 45–46 n. I, 21 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Antiche genti 12. 35; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 33 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 99 (= eund., Abruzzo e Molise I 248). Nonnis, l. l. non excludit, fortasse recte, quin lucerna ad fanum Lavernae pertineat. De ratione nominis vide Nonnis, l. l. Nomen Statianii aliunde ignotum; de nomine gentilicio Tettii etiam cf. C. Letta, in Necropoli di Fossa IV 321 adn. 6. Forma litterarum ad priorem partem saec. I a. C. n. fortasse adducit (etiam nota viros ingenuos cognomine adhuc carere). 6320 = ILS 7330. Desideratur. Exemplum repetiverunt Waltzing, Corporations III 405 n. 1547; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4129; Buonocore, in Fonti latine e greche I 309 n. 66. – Cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 123. 138. 146; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 33–34 ad tit.; E. Ceccaroni, in De Nino, Lettere 111; R. Tuteri, in Immagini del tempo 56. 59; Buonocore, in Dediche sacre 264; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 57; Wojciechowski, Cultores Deorum 114. De collegio Genii Brittii Cordi cf. Ausbüttel, Untersuchungen 51 et J. M. Santero, Athenaeum 61, 1983, 120. Brittios alios tit. n. 3098. 3115 reperies; nomen Aullii autem hic primum occurrit. Puncta inter syllabas et vocabula signata (de punctis inter syllabas et vocabula signatis cf. ex. gr. W. Gardner Hale, Harvard Studies in Class. Philol. 7, 1896, 265 et J. B. Hofmann, Indog. Forsch. 56, 1938, 116–117). Saec. II p. C. n. tribuerim. 6321 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 309 n. 67. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 278; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 34 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 57. Saec. II p. C. n. tribuerim. 6408a Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 310 n. 6. – Cf. eund., Suppl. It. 4, 1988, 34 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 57. 3–4 [- - -] cum | [qua vixit - - -] fortasse supplendum. Aetatis imperatoriae incertae.
778* Ex Corpore exemi titulum illum ex marmore fortasse Lunensi edicti de pretiis Diocletiani Pettorano sul Gizio servatum, ex eo, quod fortasse ex Neapoli vel ex aliqua urbe Campaniae est advectus, quem publici iuris fecit M. Guarducci, Boll. Museo Impero 11, 1940 [= BCAR 63], 35–56 (AE 1946, 101; SEG XXXV, 1985, n. 1052). Etiam vide eand., Rend. Pontif. Accad. Arch. 16, 1940, 11–24 (cf. AE 1955, 60; SEG XIV, 1957, n. 635); eand., Epigrafia greca II (Epigrafi di carattere pubblico), Roma 1969, 94–104; S. Lauffer, Diokletians Preisedikt, Berlin 1971, 2. 32–33. 192–194. 280–292. 297; M. Giacchero, Edictum Diocletiani et Collegarum de pretiis rerum venalium et integrum restitutum a Latinis Graecisque fragmentis, Genova 1974, 82 n. 69 cum im. phot. tab. LXXVII. 19; M. Guarducci, L’epigrafia greca dalle origini al tardo impero, Roma 1987, 151–154; S. Corcoran, The Empire of the Tetrarchs. Imperial Pronouncements and Govern-
ment. AD 284–324, Oxford 20002, 204–233. De re universa, ubi bibliograhia amplior laudatur, vide Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 35–36 n. 1*; A. Mattiocco, BDASP 89, 1999 (2001), 59–103 (cf. AE 1999, 565); Buonocore, in Varia epigraphica 74–76 cum im. phot. fig. 5 (= eund., Abruzzo e Molise I 220–222). Etiam cf. Iasiello, Samnium 238. 779* Praeterea non recensui titulo Cansano reperto, scil.: CIIRI[- ? -] | PRI[- ? -] (R. Tuteri, in Samnitice loqui II 188; cf. Imagines Italicae III 1535), ex eo, quod quamquam titulus sermonem Latinum redolere videtur, quod subsit, adhuc non liquet. 780* Praeterea non recensui titulo Cansano reperto, scil.: TICA H[- ? -] | ARES DC P[- ? -] (Tuteri, l. l. 197; cf. Buonocore, in Dediche sacre 264), ex eo, quod, quamquam titulus sermonem Latinum redolere videtur, quod subsit, adhuc non liquet.
TITVLI NOVI
1346
REGIO IV
7100 tit. sacer Columna ex marmore in duas partes fracta inter sese non coniunctas opere gypseo restituta, in medio mutila, basi et capitulo ornata undique levigata 129 (?) x 46/31 x 39,2/23,5 (supra capitulum signum marmoreum Herculem cubantem exprimens errore impositum: nunc Dionisio, La Valle del Sagittario 511–512 Cat. 1059; contra vide E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Dalla villa di Ovidio 63); tres fascias, quarum prima cymatio Lesbio ornata, ab area inscripta corona habet ita in formam scalarum redactas, ut crassitudo monumenti deorsum decrescat. Litt. affabre insculptae nec non in v. 3 saepe conexae 5,5–3,4. Rep. prope Sulmonem ad a. 1960 effossionibus in fano Herculis Curini institutis utique in sacello tertiae ambulationis. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 4341), ubi a. 1980 et 1982 contuli. L(ucius) Albius L(uci) l(ibertus) Eros, scalpto(r) statuarius; Her(culi) Cur(ino) v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26241. Cianfarani, Santuari nel Sannio 32 n. 16 cum im. phot. tab. VI; A. Marinucci, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 28, 1973, 505– 506 n. 9 cum im. phot. tab. II fig. 2 (AE 1980, 376); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 37–38 n. 1 cum im. phot.; id., in Dalla villa di Ovidio 197–198 n. 6 cum im. phot. fig. 86; id., in Fonti latine e greche I 310 n. 74; id., Xenia antiqua 4, 1995, 182 cum im. phot. fig. 3 (= id., Abruzzo e Molise II 611–612); id., in Itinera archaeologica 54–55 n. 4 cum im. phot. tab. II fig. 2; id., in Dediche sacre 265 n. 80; Dionisio, l. l. 583–584 n. 204 cum im. phot. – Cf. V. Cianfarani, Abruzzo 3, 1965, 303; A. La Regina, Quad. Ist. Top. Roma 2, Roma 1966, 116 cum im. phot. fig. 662; EAA. Supplemento, Roma 1970, 25; H. Blank, AA 85, 1970, 334; Mattiocco, Il culto 14; F. Van Wonterghem, L’Ant. Class. 42, 1973, 38; eund., in Hellenismus I 152; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 131; Van Wonterghem, Forma Italiae 250. 252 cum im. phot. fig. 350 (cf. AE 1984, 325); Mattiocco, Il Santuario 42 cum im. phot. fig. 30; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99 ad tit.; S. Lapenna et al., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 241; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 937. 946; Piva, Santuari 43 cum im. phot. fig. XIV. Puncta in falculae formam redacta. 1 Abius Marinucci typothetae errore, ut opinor, inde AE 1980 (cf. etiam ipsius indicem nominum); Aebius AE 1984. L. Albius Eros fuit scalptor et statuarius (de quibus officiis vide I. Calabi Limentani, in EAA 7, 1966, 86–87. 484–485; praesertim A. Buonopane, ZPE 120, 1998, 292–294 cum bibliographia ampliore). Nomen Albii hic primum occurrit (de nomine vide G. Paci, in Atti Tibullo 275–290). Saec. I p. C. n. tribuo. 7101 tit. sacer Signum cum basi aeneum Herculis alt. 36 saec. III a. C. n. clavae pelli leonina circumvolutae acclinis pede sinistro carens in medio pectore effractum (de quo signo vide praesertim P. Moreno, MEFRA 84, 1982, 430–434. 497–498 n. B. 2. 3 cum im. phot. fig. 41. 43. 49. 55–56. 126–127; eund., in Dalla villa di Ovidio 159–168 cum im. phot. tab. 5–8 et fig. 64–69; eund., in P. Moreno (Ed.), Lisippo. L’arte e la fortuna, Roma – Monza 1995, 104–106 cum im. phot., ubi bibliographia amplior invenitur). Litt. argenteae fere actuariae in orbem basis incisae 0,9/0,8. Rep. prope Sulmonem circiter ad a. 1960 effossionibus in fano Herculis Curini institutis utique in sacello tertiae ambulationis. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 4340), ubi a. 1980 et 1982 contuli.
M(arcus) Attius Peticius Marsus v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito).
Fig. a–g: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26136–26138.
LXVIII. SVLMO
1347
Fig. a
Cianfarani, Santuari nel Sannio 32–33 n. 17 cum im. phot. tab. VII; id., Schede del Museo Nazionale di Chieti. Seconda serie, Chieti 1972, n. 2; id., in Culture adriatiche antiche 96 cum im. phot. tab. III fig. 3, tab. IV fig. 4; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 38–39 n. 2 cum im. phot. (AE 1989, 237); P. A. Gianfrotta, in Dalla villa di Ovidio 177–183 cum im. phot. fig. 81; Buonocore, ibid. 198 n. 7; id., in Fonti latine e greche I 311 n. 75; id., in Itinera archaeologica 55–56 n. 5 cum im. phot. tab. III–IV; id., in Dediche sacre 265 n. 83; R. Tuteri, in Arte dall’Abruzzo 116 cum im. phot.; Dionisio, La Valle del Sagittario 508–509 Cat. 1050 cum im. phot. 582 n. E202 cum im. phot. – Cf. etiam, inter al., V. Cianfarani, Abruzzo 1, 1963, 114 cum im. phot. 130; eund., ibid. 3, 1965, 303 cum im. phot. tab. 11 fig. a; H. Blank, AA 85, 1970, 344–345 cum im. phot. fig. 97–98; Mattiocco, Il culto 14; F. Van Wonterghem, L’Ant. Class. 42, 1973, 38 cum im. phot. tab. 5 fig. 6; eund., in Hellenismus I 152; Mattiocco, Il Santuario 40– 41 cum im. phot. fig. 18–19; Van Wonterghem, Forma Italiae 251 cum im. phot. fig. 351; Di Benedetto, Sulmona 18. 274–277 cum im. phot. tab. III; F. Van Wonterghem, in Héraclès 336. 350 cum im. phot. fig. 14; E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Sulmona 14; E. Mattiocco, ibid. 24 cum im. phot. fig. 32; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99 ad
TITVLI NOVI
Fig. b
Fig. g
tit.; eund., in Epigrafia d’età augustea 41; G. Grossi, in Scurcola Marsicana I 84; Buonocore, in L’ombelico d’Italia 72; eund., in Homenaje Armin U. Stylow 68; S. Lapenna et al., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 241; S. M. Marengo, Arch. Class. 64, 2013, 583; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 58; D. Foraboschi, in Scritti Gino Bandelli 165; R. Tuteri, in Storia di Pratola 54; V. D’Ercole, in Fondation 194 cum im. phot. fig. 17; C. Letta, in Peoples 515; Piva, Santuari 43. 48 cum im. phot. fig. XX–XXI. Nota, quod inscriptio saec. I p. C. n. medio addita est. Puncta in circulorum formam redacta. Pro viri docti Gianfrotta supra laudati merito, compertum habemus Marcum Attium Peticium Marsum, qui in fano Herculis Curini signo donato votum solvit libens merito, eundem ac Peticium Marsum negotiatorem nec non navicularium, cuius nomen memoratur graphio scriptum in dolio vinario navis repertae prope oppidum Diano Marina; etiam vide C. Letta, in Tesoro del lago 146, qui non excludit, quominus Marcus Attius Peticius Marsus idem ac Peticius quidam in pugna Pharsalica fuerit. De nomine Attii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 465. De nomine Peticii vide infra ad tit. n. 7187.
7102 tit. sacer Parva columna ex lapide calcario marginibus effracta, basi et capitulo ornata undique levigata 13,5 x 10,7 x 9,5. In facie sursum directa in angulis priore dextro et posteriore sinistro inspiciuntur vestigia duarum plantarum pedis ex aere ad signum Herculis superimpositum pertinentium.
Litt. tenuiores et paulum inclinatae insculptae 1,1/0,8. Rep. prope Sulmonem circ. ad a. 1960 effossionibus in fano Herculis Curini institutis, in quo autem sacello incertum. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 19150), ubi a. 1987 descripsi.
TITVLI NOVI
1348
REGIO IV in quo autem sacello incertum. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 19149), ubi a. 1987 descripsi.
Cn(aeus) Domitius Cn(aei) l(ibertus) Amemptus Herc(uli) Cur(ino) v(otum) s(olvit). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29966. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 39 n. 3 cum im. phot. (AE 1989, 238); id., in Dalla villa di Ovidio 198. 201 n. 8; id., in Fonti latine e greche I 311 n. 76; id., in Itinera archaeologica 56–57 n. 6 cum im. phot. tab. IV fig. 5; id., in Dediche sacre 265 n. 81; Dionisio, La Valle del Sagittario 584 n. E205 cum im. phot. – Cf. Mattiocco, Il Santuario 42 cum im. phot. fig. 29; E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Dalla villa di Ovidio 63 cum im. phot. fig. 22; R. Tuteri, Sulmona 29 cum im. phot. fig. 40; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99 ad tit.; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 937. 946. Puncta in circulorum formam redacta. Domitios alios in titulis Sulmonensibus usque ad hunc diem non repperi; Corfinii autem Cnaeum Domitium Ahenobarbum praedia possidere praetermittendum quoque non est. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. esse videtur. 7103 tit. sacer Parva columna ex lapide calcario marginibus effracta, basi et capitulo ornata, undique levigata 11,7 x 8,2 x 6,2. In facie sursum directa vestigia foraminis ad signum Herculis figendum pertinentia. Litt. tenuiores et paulum inclinatae graphio insculptae 0,7/0,6. Rep. prope Sulmonem circiter ad a. 1960 effossionibus in fano Herculis Curini institutis,
Helena Gavia P(ubli) l(iberta) He(rculi) d(onum) d(at) l(ibens) m(erito). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29965. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 40–41 n. 4 cum im. phot. (AE 1989, 239); id., in Dalla villa di Ovidio 201 n. 9; id., in Fonti latine e greche I 311 n. 77; id., in Itinera archaeologica 57–58 n. 7 cum im. phot. tab. V fig. 6; id., in Dediche sacre 265 n. 82; Dionisio, La Valle del Sagittario 584 n. E206 cum im. phot. – Cf. Mattiocco, Il Santuario 42 cum im. phot. fig. 32; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99 ad tit.; eund., in Donna e vita cittadina 529; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 937. 946; Ehmig, Donum dedit 143. 198. Puncta in circulorum formam redacta. Gavii alii redeunt tit. n. 7170–7171 (nomen fusius in regione Paelignorum apud Corfinienses et Superaequanos memoratum). Nota cognomen nomini pro praenomine antepositum (de qua ratione vide I. Kajanto, in Onomastique latine 151–152). Primae aetatis imperatoriae esse potest.
7104–7134 tituli sacri graphio scripti Temporis spatio inter a. 1957 et 1959 comprehenso vir doctus Valerio Cianfarani regionis Aprutinae antiquitatum praefectus, effossionibus in fano Herculis Curini (de appellatione inter al. vide Dupraz, Vestins 123–127 cum amplissima bibliographia; etiam A. Dionisio, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 14 et A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 936–938) sub monte Morrone sito institutis, in lucem detexit triginta unum fragmenta tectorii picti titulos graphio scriptos litteris cursivis exaratis referentia, nulla autem notitia certa de qua ambulatione neque de quo sacello unde ipsa eruta fuerint (cf. R. Tuteri, in Dalla villa di Ovidio 104; eand., in Filo di Arianna 58–59). Magna eorum pars a. 1981 publici iuris facta est a femina doctissima Margherita Guarducci, cui Cianfarani ipse officium eorum edendorum dedit. Anno insequenti ego omnia contuli et aliquot nova fragmenta, cum parvi essent, apud Supplementa Italica cum addendis et corrigendis nec non cum imaginibus et photographicis et delineatis edidi. E litterarum forma nec non praesertim ob locum ipsum, ubi in lucem venerunt, tituli inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. tribuendi esse videntur; titulus autem n. 7104, in quo mensis Augustus memoratur, post annum 8 a. C. n. adscribi potest. Omnia servantur Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum, ubi a. 1982 contuli et a. 1992 rursus recognovi.
LXVIII. SVLMO
1349
7104 14 x 12,6. Litt. 1,7–0,4. Inv. n. 27049.
Fig. a
TITVLI NOVI M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 229–234 n. 1 cum im. phot. tab. XXV (AE 1981, 282); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 41–42 n. 5 cum im. phot. et del.; id., in Dalla villa di Ovidio 202 n. 11 cum im. del. fig. 90; id., in Fonti latine e greche I 311 n. 78; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 35 n. 24 (= id., Abruzzo e Molise I 178 n. 24); id., in Itinera archaeologica 58– 59 n. 8 cum im. del. tab. VI fig. 7; id., in Temptanda viast 16 n. 8*; id., in Dediche sacre 264 n. 70; inde Dionisio, La Valle del Sagittario 585 n. E208 cum im. del. ex Buonocore sumpta. – Cf. H. Solin, Arctos 17, 1983, 102–103 (= eund., Analecta Epigraphica 188–189) (AE 1983, 328); Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 132; E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Dalla villa di Ovidio 62; G. F. La Torre, ibid. 149; J. Linderski, JRA 11, 1998, 460 (= eund., Roman Questions II 372); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 933. 935. 936. 937. 946; Piva, Santuari 44 cum im. phot. fig. XVIII. 1 Augustis (scil. feriis) Guarducci, Augustis (scil. diebus) Solin, fortasse recte. – 2 ex. spectat[a] dubitanter Solin, nescio an recte; neque in spatio post litteram T suppeditante vestigia litterae A. – 3 dedita Guarducci, quae errore lapicidae pro debita legendum suspicata est; debita iam recte Solin; post vota nihil deest. – 5 pat[escit] parum probabile (cf. Guarducci). – 6 ex. feren[tes] omnes. – 7 in. [sci]mus Guarducci, [veni]mus Solin. – 8 sei i. e. si pro ces dubitanter Solin; de forma ces pro cedes cf. Guarducci; vove Guarducci, voves iam Solin. – 9 si mi somnia exseri[t ?] Solin; mis i. e. mavis Guarducci. Commata dactylica, quae hic illic ad versus tendunt, neque efficiunt. Titulum sic sermone Italico explanandum: “Nei (giorni) di Agosto, o Curino santo, allestiamo preparativi degni di te. È infatti opportuno sciogliere i voti dovuti. Ed ecco che viene il nume sacro e fausto si manifesta portando gli antichi voti; e sappiamo, lo sappiamo, quali siano stati i latori precedenti; (ma) tu negli stessi modi, fai voto ad Ercole Curino Vincitore, se vuoi che ogni cosa vada secondo i tuoi desideri”. 7105 18,2 x 16,5. Litt. 3,5–0,8. Inv. n. 27068.
Fig. b
5
Augustis, te sante Curin[e], digna paramus; (vac.) spectat nam debita solvere vota, numenque sacratum ecce venit felixque pat[et] pristina vota feren[s]; [sci]mus, scimus qui fuerint; ipse[met] isdem ces voves H(erculi) C(urino) V(ictori ?) si mis omnia ex sen[tentia].
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29898. Fig. b: Im. a M. B. del.
Fig. a [- - -]+ idus maias, Curi[ne - - -] [- - -]CEI suo V[- - -] [- - -] Marius +[- - -] [- - -]VI[- - -] - - - - - -?
TITVLI NOVI
1350
REGIO IV
Fig. b Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29917. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 42–43 n. 6 cum im. phot. et del.; id., in Dalla villa di Ovidio 202. 205 n. 12 cum im. del. fig. 92; id., in Fonti latine e greche I 311 n. 79; id., in Itinera archaeologica 59–60 n. 9; id., in Dediche sacre 264 n. 71. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 99 ad tit.; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 937. 946. 7106 21,2 x 18,5. Litt. 1,5–0,3. Inv. n. 27054.
Fig. a
5
C(aius) Nonius L(uci) f(ilius) Serg(ia) [- - -] e munici[p]io Sulmone p[rofectus] miles (vac.) Herc[u]li Curino sei salv[us e] castris rediset, vot[a - - -?] verem et vitulu[m]; et votis dam[natus], [a]dest.
Fig. b
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29903. Fig. b: Im. a M. B. del. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 234–236 n. 2 cum im. phot. tab. XXVI (AE 1981, 283); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 43–44 n. 7 cum im. phot. et del.; id., in Dalla villa di Ovidio 205 n. 13 cum im. del. fig. 91; id., in Fonti latine e greche I 311 n. 80; id., in Itinera archaeologica 60 n. 10 cum im. del. tab. VI fig. 8; id., in Dediche sacre 264 n. 72; J. Scheid, in B. Dignas – R. R. R. Smith (Ed.), Historical and Religious Memory in the Ancient World, Oxford 2012, 181–185 (AE 2012, 415) (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 585–586 n. E209 cum im. del. ex Buonocore sumpta). – Cf. Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 132; L. Keppie, PBSR 52, 1997, 100; J. Linderski, JRA 11, 1998, 460 (= eund., Roman Questions II 373); Tuteri, Dal silenzio 39 n. 1 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99 ad tit.; Forni, Tribù N73; Stek, Cult places 32; Buonocore, in Tribù romane 38; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 937. 946; M. Corbier, in Iscrizione esposta 21. 1 Serg[ia], – 2 p[romisit] Guarducci, p[rofectus] Scheid, quem sequor. – 3 Herculi; sal[vus e], – 4 vot[a ferre ?] Guarducci, vot[a nuncupavit] dubitanter Scheid. – 5 verem pro verrem. In tit. urbano H. Moore, Harvard Studies in Class. Philol. 20, 1909, n. 30 cum im. del. (AE 1912, 186 = 1992, 108) laudatur praetorianus [- - -] L. f. Ser(gia) Pro[- - - S]ulmone (cf. Forni, Tribù Y447; Buonocore, in Tribù romane 38; G. Crimi, ibid. 333 n. 10). Titulum sic in sermonem Italicum vertendum opinor: “Il soldato Gaio Nonio, figlio di Lucio, della tribù Sergia partito dal municipio di Sulmona, [consacròavrebbe consacrato] ad Ercole Curino, se fosse tornato salvo dall’accampamento, come voti un verro ed un vitello; e obbligato ai voti, si presenta”. Etiam ex. gr. cf. tit. AE 1995, 1292 recte restitutum ab I. Piso, Acta Musei Porolissensis 35, 2013, 174–175, scil. Herculi | Apro eq(ues) | promissum | [f(ecit)] | v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito).
LXVIII. SVLMO
1351
TITVLI NOVI 7108 7,3 x 6,5. Litt. 1,7–0,4. Inv. n. 27053.
7107 10,3 x 13,8. Litt. 2–0,7. Inv. n. 27052.
Fig. a
Fig. a
Fig. b
Fig. b
[- - -] sei Hercules Queirinu[s - - -] [- - -]S est reliquis praes[- - -] - - - - - -? Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29901. Fig. b: Im. a M. B. del. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 236 n. 3 cum im. phot. tab. XXVII fig. 2 (AE 1981, 284); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 44–45 n. 8 cum im. phot. et del.; id., in Dalla villa di Ovidio 205–206 n. 14 cum im. del. fig. 93; id., in Fonti latine e greche I 312 n. 81; id., in Itinera archaeologica 60–61 n. 11; id., in Dediche sacre 265 n. 73. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 99 ad tit.; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 937. 946. 1 sei pro si; Queirinus pro Quirinus. – 2 praes[entibus ?] Guarducci.
5
-----[- - -]E[- - -] [- - -]ac ei [- - - Herc]ules Quirine S[- - -] [- - -]SERE saep[e - - -] [- - -]VCEM[- - -] - - - - - -?
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29902. Fig. b: Im. a M. B. del. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 236 n. 4 cum im. phot. tab. XXVI fig. 1 (AE 1981, 285); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 45 n. 9 cum im. phot. et del.; id., in Dalla villa di Ovidio 206 n. 15 cum im. phot. fig. 89 cum im. del. fig. 94; id., in Fonti latine e greche I 312 n. 82; id., in Itinera archaeologica 61 n. 12; id., in Dediche sacre 265 n. 74 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 586–587 n. E212 cum im. del. ex Buono-
TITVLI NOVI
1352
REGIO IV
core sumpta). – Cf. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99 ad tit.; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 937. 946. 1 omisit, – 2 [- - - f]ac, – 3 s[ancte ?], – 5 [d]ucem vel [l]ucem ex. gr. Guarducci.
tario 586 n. E211 cum im. del. ex Buonocore sumpta). – Cf. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99 ad tit.; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 937. 946. 1 Quier[ine] AE. – 2 omisit Guarducci.
7109 9,8 x 9,2. Litt. 1–0,5. Inv. n. 27051.
7110 7,3 x 13,5. Litt. 1,7–0,6. Inv. n. 27074.
Fig. a
Fig. a
Fig. b -----[- - -]NDE domo venei [- - -] quot conpendei faciamu[s - - -] [- - -]te votei particip[- - -] [- - -]EA D[- - -] - - - - - -?
Fig. b [- - - S]aturnie Queir[ine - - -] [- - -]S in ka[lendis - - -] - - - - - -? Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29900. Fig. b: Im. a M. B. del. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 236–238 n. 5 cum im. phot. tab. XXVIII fig. 1 (AE 1981, 286); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 45–46 n. 10 cum im. phot. et del.; id., in Dalla villa di Ovidio 206 n. 16 cum im. del. fig. 95; id., in Fonti latine e greche I 312 n. 83; id., in Itinera archaeologica 61 n. 13; id., in Dediche sacre 265 n. 75 (inde Dionisio, La Valle del Sagit-
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29923. Fig. b: Im. a M. B. del. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 238–239 n. 7 cum im. phot. tab. XXIX fig. 1 (AE 1981, 288); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 46–47 n. 11 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 312 n. 84; id., in Itinera archaeologica 62 n. 14; id., in Dediche sacre 265 n. 76 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 590 n. E231). 1 venei pro veni. – 2 conpendei pro compendi (de locutione compendi facere vel compendium facere cf. ThLL III 9, col. 2041 lin. 71–81); compendei Guarducci. – 3 votei pro voti. – 4 omisit Guarducci. 7111 5,5 x 9,5. Litt. 1,6–0,4. Inv. n. 27069. - - - - - -? at quendam [- - -] [- - -] si quei tuei sancte [- - -] vel da ut FE[- - -] [- - -]+[- - -] - - - - - -?
LXVIII. SVLMO
1353
TITVLI NOVI
Fig. a
Fig. b -----[- - - h]abes [- - -] hic fuit [- - - Hercul]ei Corino.
Fig. b Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29918. Fig. b: Im. a M. B. del. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 239 n. 8 cum im. phot. tab. XXIX fig. 2 (AE 1981, 289); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 47 n. 12 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 312 n. 85; id., in Itinera archaeologica 62 n. 15; id., in Dediche sacre 265 n. 77 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 589 n. E226).
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29921. Fig. b: Im. a M. B. del. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 239–240 n. 9 cum im. phot. tab. XXX fig. 1 (AE 1981, 290); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 48 n. 13 cum im. phot. et del.; id., in Dalla villa di Ovidio 206 n. 17 cum im. phot. fig. 89 et im. del. fig. 96; id., in Fonti latine e greche I 312 n. 86; id., in Itinera archaeologica 62–63 n. 16; id., in Dediche sacre 265 n. 78 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 590 n. E229 cum im. del. ex Buonocore sumpta). – Cf. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99 ad tit.; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 936. 946. 1 [- - -]ades, – 2 fuisti Guarducci. – 3 Herculei Corino pro Herculi Curino. 7113 5,5 x 11,3. Litt. 1,8–0,4. Inv. n. 27070.
2 quei tuei pro qui tui; [- - -]tquei, – 3 fe[- - -] omisit, – 4 omisit Guarducci. 7112 6,5 x 7,3. Litt. 2,7–0,3. Inv. 27072.
Fig. a
Fig. b
Fig. a
-----[- - -] aer(is scil. pondo) CXI [- - - in au]guratu.
TITVLI NOVI
1354
REGIO IV
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29919. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 48 n. 14 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 313 n. 87; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 53 n. 21 (etiam cf. p. 32); Buonocore, in Itinera archaeologica 63 n. 17; id., in Dediche sacre 265 n. 79 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 589 n. E227); M. S. Bassignano, Epigraphica 79, 2017, 155 n. 85. 7114 5,5 x 2,8. Litt. 1,5–0,9. Inv. n. 27079.
Fig. a
Fig. a
Fig. b -----[- - -]XL - - - - - -? Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29928. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 49 n. 15 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 313 n. 88; id., in Itinera archaeologica 63 n. 18 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 590– 591 n. E235). 7115 19,5 x 15,5. Litt. 4–2,8. Inv. n. 27065.
Fig. b - - - - - -? [- - -]QVA N+[- - -] [- - - v]ota [- - -] - - - - - -? Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29914. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 49 n. 16 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 313 n. 86; id., in Itinera archaeo-
LXVIII. SVLMO
1355
logica 63–64 n. 19 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 588–589 n. E223). – Cf. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 240 adn. 38 n. 3.
TITVLI NOVI 7117 11,2 x 8,5. Litt. 4,8–1,2. Inv. n. 27067.
7116 13,2 x 9,5. Litt. 3,9–0,8. Inv. n. 27056.
Fig. a
Fig. a
Fig. b
[- - -]SCITISPEM[- - -] [- - -] Pomponi[- - -] [- - -]+[- - -] - - - - - -?
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29905. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 49–50 n. 17 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 313 n. 90; id., in Itinera archaeologica 64 n. 20 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 587 n. E214). – Cf. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 240 adn. 38 n. 1.
Fig. b - - - - - -? [- - -]CIS[- - -] [- - -] Octobris [- - -] [- - -]+EI [- - -] - - - - - -?
TITVLI NOVI
1356
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29916. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 50 n. 18 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 313 n. 91; id., in Itinera archaeologica 64 n. 21 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 589 n. E225).
REGIO IV 7119 14,5 x 10,9. Litt. 1,7–0,4. Inv. n. 27062.
7118 11,5 x 10,3. Litt. 0,8–0,5. Inv. n. 27075.
Fig. a
Fig. a
Fig. b [- - -]sentio metiri
Fig. b
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29911. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 51 n. 20 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 313 n. 93; id., in Itinera archaeologica 64–65 n. 23 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 588 n. E220). – Cf. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 240 adn. 38 n. 7.
-----[- - -]EI da mi[- - -] Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29924. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 51 n. 19 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 313 n. 92; id., in Itinera archaeologica 64 n. 22 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 590 n. E232).
7120 15,4 x 9,3. Litt. 2,5–1,8. Inv. n. 27073. [- - -]SINIO - - - - - -? Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29922. Fig. b: Im. a M. B. del.
LXVIII. SVLMO
1357
TITVLI NOVI 7121 10,2 x 11,6. Litt. A: 2–1,2; B: 2,4; C: 0,8–0,4. Inv. n. 27050.
Fig. a
Fig. a
Fig. b A: -----sei V[- - -] decuma [- - -] B: F[- - -] C: Fig. b Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 52 n. 21 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 313 n. 94; id., in Itinera archaeologica 65 n. 24 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 590 n. E230). Fortasse agitur de nomine Asinii.
[- - -?] Pamphilus datori +[- - -] [- - -]+++++++SI+++S[-]YC+[- - -] [- - -]PI++I[- - -] - - - - - -? Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29999. Fig. b: Im. a M. B. del.
TITVLI NOVI
1358
M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 238 n. 6 cum im. phot. tab. 27 fig. 2 (AE 1981, 287 a–b); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 52 n. 22 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 314 n. 95; id., in Itinera archaeologica 65 n. 25 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 586 n. E210). A: 1 V[- - -] omisit Guarducci, 2 sei pro si, 3 decuma pro decima. – C: 1 [- - - P]amphilus Guarducci.
REGIO IV logica 66 n. 26 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 589 n. E224). – Cf. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 240 adn. 38 n. 5. B: 1 [- - -]sumsi pro [- - -]sumpsi. 7123 7,5 x 8,3. Litt. A: 0,9–0,4; B: 2,8–1,4; C: 0,9–0,6. Inv. n. 27055.
7122 10,5 x 14,3. Litt. A: 1,8–0,4; B: 1,2–0,3. Inv. n. 27066.
Fig. a
Fig. a
Fig. b Fig. b
A: -----[- - -]ARE[- - -] [- - -]am parte esse[- - -] [- - -]VVS
A:
B:
B:
[- - -]sumsi rem [- - -]+++++++++++ [- - -]+++++++++++ dium.
[- - -]+MAR
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29915. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 53 n. 23 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 314 n. 96; id., in Itinera archaeo-
- - - - - -? [- - -]CEMS ? [- - -]+IMBVDINIVI ?[- - -?]
C: [- - -]AGIVS P[- - -] -----Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29904. Fig. b: Im. del. a M. B. del.
LXVIII. SVLMO
1359
M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 240 n. 10; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 53–54 n. 24 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 314 n. 97; id., in Itinera archaeologica 66 n. 27 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 587 n. E213). C: omnes omiserunt. – C: fortasse [Pel]agius. 7124 14,3 x 9,4. Litt. 7–3. Inv. n. 27057.
TITVLI NOVI - - - - - -? [- - -]A +[- - -] [- - -]M mi des [- - -] [- - -]OR in cels[- - -] - - - - - -? Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29906. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 54 n. 25 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 314 n. 98; id., in Itinera archaeologica 67 n. 28 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 587 n. E215). 7125 18,3 x 13,5. Litt. 4,8–0,6. Inv. n. 27060.
Fig. a Fig. a
Fig. b
Fig. b
- - - - - -? [- - -]DELS[- - -] [- - -]NIES [- - -]+DRAT[- - -] - - - - - -?
TITVLI NOVI
1360
REGIO IV
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29909. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 55 n. 26 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 314 n. 99; id., in Itinera archaeologica 67 n. 29 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 588 n. E218). – Cf. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 240 adn. 38 n. 6; Buonocore, in Dediche sacre 264. 2 [- - - Satur]nie s(ancte) mihi venit in mentem. 7126 13,5 x 4,8. Litt. 3,8–0,8. Inv. n. 27071.
Fig. b
7127 17,3 x 21,5. Litt. 4,2–1,4. Inv. n. 27059.
Fig. a
Fig. a - - - - - -? [- - -]CO+[- - -] [- - -]DEA[- - -] [- - -]STA[- - -] Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29920. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 55 n. 27 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 314 n. 100; id., in Itinera archaeologica 67 n. 30 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 589– 590 n. E228). – Cf. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 240 adn. 38 n. 8.
Fig. b [- - -]A[- - -] [- - -]+ DIANCVILT[- - -] [- - -]V[- - -] Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29908. Fig. b: Im. a M. B. del.
LXVIII. SVLMO
1361
Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 56 n. 28 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 315 n. 101; id., in Itinera archaeologica 68 n. 31 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 587– 588 n. E217). – Cf. M. Guarducci, Scritti Fulvio Grosso 240 adn. 38 n. 2. 7128 16,5 x 7,9. Litt. 5,3–3,2. Inv. n. 27063.
TITVLI NOVI [- - -]YAS[- - -] - - - - - -? Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29912. Fig. b: Im. a M. B. del. M. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 56 n. 29 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 315 n. 102; id., in Itinera archaeologica 68 n. 32 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 588 n. E221). – Cf. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 240 adn. 38 n. 4. 7129 6,5 x 3,7. Litt. 2,7–1,9. Inv. n. 27078.
Fig. a
Fig. a
Fig. b - - - - - -? [- - -]CIS[- - -] [- - -]I ET[- - -] - - - - - -?
Fig. b
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29927. Fig. b: Im. a M. B. del.
TITVLI NOVI
1362
Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 57 n. 30 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 315 n. 103; id., in Itinera archaeologica 68 n. 33 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 591 n. E234). 7130 14,3 x 11,3. Litt. 5,8–5,4. Inv. n. 27080.
REGIO IV Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29929. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 57 n. 31 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 315 n. 104; id., in Itinera archaeologica 68 n. 34 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 590– 591 n. E236). – Cf. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 240 adn. 38 n. 9. 7131 18,3 x 12,5. Litt. c. 1,8. Inv. n. 27061.
Fig. a
Fig. a
Fig. b Fig. b - - - - - -? [- - -]SA[- - -]
- - - - - -? DV[- - -] Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29910. Fig. b: Im. a M. B. del.
LXVIII. SVLMO
1363
TITVLI NOVI
Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 58 n. 32 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 315 n. 105; id., in Itinera archaeologica 69 n. 35 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 588 n. E219). 7132 8,3 x 6,5. Litt. c. 2,4. Inv. n. 27064.
Fig. a
Fig. a
Fig. b A Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29925. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 58–59 n. 34 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 315 n. 107; id., in Itinera archaeologica 69 n. 37 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 590–591 n. E233). 7134 10,2 x 5,5. Litt. c. 0,8. Inv. n. 27058. Fig. b [- - -]VM - - - - - -? Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29913. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 58 n. 33 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 315 n. 106; id., in Itinera archaeologica 69 n. 36 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 588 n. E222). 7133 9,3 x 9,1. Litt. 0,9. Inv. n. 27076.
Fig. a
TITVLI NOVI
1364
REGIO IV -----[- - -]A+[- - -]
Fig. b
Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 29907. Fig. b: Im. a M. B. del. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 58 n. 35 cum im. phot. et del.; id., in Fonti latine e greche I 315 n. 108; id., in Itinera archaeologica 69 n. 38 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 587 n. E216).
7135 tit. sacer graphio scriptus Columna ad porticum orientalem fani Herculis Curini pertinens ex lapide calcario supra contracta capitulo Dorico ornata undique adesa nec non fissuris laesa alt. 120 diam. 85. Litt. tenuiores et paulum inclinatae undique evanidae 6/4,9 (titulus A), 4/3 (titulus B), 1,1–0,4 (titulus C). Rep. prope Sulmonem temporis spatio circ. inter a. 1957 et 1958 comprehenso effossionibus in fano Herculis Curini institutis. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 24093), ubi a. 1987 contuli.
Fig. b
Fig. g A: Nasonis. B: MAI MAXSI
Fig. a
Fig. a–b: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26727–26728. Fig. g–d: Im. phot. a Gasperini sumptae ectypis factis. Fig. e: Im. a Gasperini del.
LXVIII. SVLMO
1365
Fig. d
TITVLI NOVI L. Gasperini apud Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 59–62 n. 36 cum im. phot. et del.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 316 n. 109; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 35 n. 25 (= id., Abruzzo e Molise I 178 n. 25); id., in Itinera archaeologica 69– 71 n. 39; id., in Temptanda viast 6 n. 21 (inde Dionisio, La Valle del Sagittario 584–585 n. E207 cum im. del. ex Dalla villa di Ovidio sumpta). – Cf. F. Della Corte, in Studi in onore di Vittorio de Falco, Napoli 1971, 445 (= eund., Opuscula IV, Genova 1973, 9); L. Gasperini, in Actes du VIIIe Congrès International d’Epigraphie grecque et latine (Constantza 9–15 septembre 1977), Bucuresti – Paris 1979, 369– 370; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 132; E. Mattiocco, in Dalla villa di Ovidio 44–46 cum im. del. fig. 10a– b a Gasperini depromptis; G. F. La Torre, ibid. 136–137; Buonocore, BDASP 80, 1990 (1992), 74; J. Linderski, JRA 11, 1998, 460 (= eund., Roman Questions II 373); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99 ad tit.; eund., in Valle di Comino VIII 134–135; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 61; Piva, Santuari 42 cum im. phot. fig. XVII. Litterae maxima ex parte difficillimae lectu. Tit. C: auctore viro docto Gasperini in hoc titulo recensentur loci quidam ex operibus poetae Ovidii (ad cuius cognomen tit. A altera manu, ut videtur, scriptus fortasse referendus est) deprompti, quos anonymus scriba exaravit dactylis duodecim hexametris usus. Mea contra opinione, potius quam de thematibus, quae sua omnino Minerva ille ignotus nobis inscriptionis redactor suo corregionario Ovidio tribuerit, ut in ed. priore sum suspicatus, agitur de versibus, quos vir quidam in hac exercitatione scribendi se cum poetae illi comparare voluit. Exempli gratia vide tit. huius Corporis vol. X 6127 = ILS 2955 repertum “Itri, qui locus est inter Formias et Fundos”, ubi laudatur Ovidianus poeta quidam, nec non tit. urbanos Silvano Caelesti VI 638 (= ILS 2954). 639 dedicatos a Quinto Glitio Felice appellato Vergiliano poeta. De re universa vide L. Gamberale, Riv. Filol. 96, 1988, 493; Cugusi, Aspetti letterari2 174. 319. Ex litterarum forma nec non praesertim ob locum ipsum, quo columna eruta, tituli inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. tribuendi esse videntur. 7136 tit. sacer Columna quadrata ex lapide calcario basi et capitulo ornata, in quo undique encarpa insculpta 54 x 24 x 24. In facie sursum directa inspiciuntur vestigia foraminis ad signum figendum pertinentia. Rep. prope vicum Introdacqua in praedio S. Pietro appellato, in fundo domini Serafino Susi haud longe ab ecclesia Matri Pompeiorum dicata. Frustra quaesivi. Periit aut latet. P(ublius) Pictorius Meco, Iovi.
Fig. e C:
5
10
Nos [- - -] osque gigantum vincere s[- - -] [- - -] qui indomitas in [- - -] [- - -] docet innata voluptas set + acus [- - -] patentes [- - -] lex [- - -] in annis [- - - - - -] [- - - - - -] [- - - - - -] [- - - - - -] [- - - - - -] [- - - - - -]
A. De Nino, NS 1901, 285 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 435–436); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 63 n. 37 cum apographo a De Nino sumpto (AE 1989, 240); id., in Fonti latine e greche I 316 n. 110; Rix, Sabellische Texte Pg8; Buonocore, in Itinera archaeologica 71–72 n. 40; id., in Dediche sacre 266 n. 85. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 292–293; R. Tuteri, in Immagini del tempo 56. 59; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 58. Nomen Pictorii hic primum occurrit; de cognomine Meco(n) vide A. Holder, Sprachschatz II 491–492. Titulos in regione quarta repertos Iovi dicatos recensui in ephemeride Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 [1992], 223–224 (= id., Abruzzo e Molise I 151–152) et Athenaeum 79, 1991, 525–526; etiam cf. tit. n. 3075, qui eodem loco erutus videtur. Saec. I ex. a. C. n. tribuerim.
TITVLI NOVI
1366
7137 tit. sacer Graphio scriptum ante cocturam circum fundum interiorem vasis nigro colore obducti (12) x (9,5) x (4). Litt. 0,5. Rep. Sulmone nescio quando in pavimento ecclesiae Santa Maria di Roncisvalle vulgo appellatae extra portam Romanam sitae insertum. Servatur Sulmone ad aedes privatas, ubi Paolo Poccetti a. 1982 descripsit et mihi comiter nuntiavit.
REGIO IV scil. sub sinistra bucranium aspergillum cornu copiae bucranium cornu copiae simpuvium (vel simpulum) bucranium; in angulo superiore sinistro exstat acroterium unum floribus ornatum; in latere dextro patera, in sinistro quod restat, urcei. Area titulo inscribendo destinata margine in formam cymatii inversi redacto cincta 40,5 x 30,5. Litt. affabre incisae 4,5–3,8. Rep. prope Sulmonem circiter ad a. 1960 effossionibus in fano Herculis Curini institutis utique in platea ante sacellum tertiae ambulationis. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 4342), ubi a. 1980 et 1982 contuli.
Menervai. Im. phot. a Poccetti sumpta. P. Poccetti, Stud. Saggi Ling. 23, 1983, 159–161 cum im. phot. tab. I fig. 1–2; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 63 n. 38 cum im. phot. a Poccetti deprompta (AE 1989, 241) et id., in Fonti latine e greche I 316 n. 111; id., in Itinera archaeologica 72 n. 41; id., in Dediche sacre 266 n. 88; Dionisio, La Valle del Sagittario 570 n. E169. – Cf. E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Sulmona 20; R. Tuteri, ibid. 31; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99 ad tit.; Dupraz, Vestins 306; R. Tuteri et al., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 39. Litt. A cum hasta non librata, sed acclivi, quae non ex hasta priore est incepta; litt. E indicata est hastis rectis duabus; hastae internae litt. M eodem fere gradu inclinatae ac internae; litt. N dextrorsum inclinata. Menervai pro Menervae. Titulos in regione quarta repertos Minervae dicatos recensui in ephemeride Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 [1992], 225–226 (= id., Abruzzo e Molise I 155); cf. etiam titulum Sulmone erutum Osce scriptum Vetter, Handbuch 203 = Rix, Sabellische Texte Pg4 = Imagines Italicae I 303– 304, Paeligni / SVLMO 3. Ex litterarum forma saec. II a. C. n. tribuerim. 7138 tit. sacer ab evocato Augusti positus Ara aenea compage calcarea carente e bratteis inter sese iunctis efformata marginibus passim comminuta basi et capitulo ornata undique levigata 80 x 50/41 x 50/39 (qua de ara vide M. P. Rossignani, Contributi dell’Istituto di Archeologia. Pubblicazioni dell’Università Cattolica del Sacro Cuore, 2 (1967), 43–98; M. Torelli, NS 1971, 209– 210 [AE 1972, 180] et praesertim H. Devijver – F. Van Wonterghem, in Dalla villa di Ovidio 185–192 [= Devijver, Equestrian Officers II 58–65] cum bibliographia ampliore; etiam vide V. Morizio, in C. Panella (Ed.), Meta Sudans I. Un’area sacra in Palatio e la valle del Colosseo prima e dopo Nerone, Roma 1996, 115–122; eand., in Terme di Diocleziano I 254–256 n. V.1); supra capitulum plinthus ornata variis instrumentis sacrificalibus, quorum pars in facie anteriore tantum nunc superest,
C(aius) Septimius Popilianus evoc(atus) Aug(usti) v(otum) s(olvit). Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26417. Cianfarani, Santuari nel Sannio 31–32 n. 15 cum im. phot. tab. VIII; id., Abruzzo 3, 1965, 303–304 cum im. phot. tab. XI fig. b; A. Marinucci, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 28, 1973, 504–505 n. 8 cum im. phot. tab. III fig. 3 (AE 1980, 375); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 64 n. 39 cum im. phot.; id., in Dalla villa di Ovidio 201–202 n. 10; H. Devijver – F. Van Wonterghem, l. l. cum im. phot. fig. 83–85; Buonocore, in Fonti latine e greche I 316 n. 112; id., in Itinera archaeologica 72–73 n. 42 cum im. phot. tab. VII fig. 9; id., in Dediche sacre 265 n. 84; R. Tuteri, in Arte dall’Abruzzo 117 cum im. phot. (inv. n. 4342); Dionisio, La Valle del Sagittario 107. 512–513 Cat. 1062 cum im. phot. 582–583 n. E203 cum im. phot. – Cf. H. Blank, AA 85, 1970, 345 cum im. phot. fig. 98; Mattiocco, Il culto 14; F. Van Wonterghem, L’Ant. Class. 42, 1973, 38; eund., in Hellenismus I 152; L. Grazzi, Ricerche sui “Fideles”, Roma 1981, 147 cum im. phot. fig. 76; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 131; Van Wonterghem, Forma Italiae 250 cum im. phot. fig. 349; Mattiocco, Il Santuario 39 cum im. phot. fig. 28; eund., in Sulmona 25 cum im. phot. fig. 33; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 99–100 ad tit.; S. Lapenna et al., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 240– 241; Piva, Santuari 41–42 cum im. phot. fig. XV.
LXVIII. SVLMO
1367
TITVLI NOVI
Puncta triangularia. De evocatis Augusti vide ex. gr. E. Birley, ZPE 43, 1981, 25–29 (= eund., The Roman Army 326–330); etiam M. Traverso, Epigraphica 61, 1999, 262–266 et R. Bartoloni, in Valle di Comino VI 11–15 cum alia bibliographia. Septimii alii redeunt tit. n. 3137. 7197. De cognomine Popil(l)iani nunc vide H. Solin, Arctos 51, 2017, 171. 175. Saec. I p. C. n. 7139 tit. honorarius Cippus ex lapide calcario undique fractus in usum posteriorem resectus, in fronte fissuris adesus et passim deturpatus (26,8) x (68,7) x (20,9). Litt. 3,1–2,8. Rep. Sulmone a. 1910 in aedibus gentis Caracciolo restituendis. Exstat Sulmone inter reposita musei communalis, ubi a. 1982 contuli.
Im. phot. a Mattiocco sumpta.
5
-----[- - -]A+ +A+[- - -] Fusco II et Dextro co(n)[s(ulibus)]; per T(itum) Aelium Philumenum et Q(uintum) ------
Im. phot. a M. B. sumpta. P. Piccirilli, NS 1910, 115 cum apographo (AE 1910, 200); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 65 n. 40 cum. im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 316 n. 113. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 292–293; E. Ceccaroni, in Tra memoria e futuro 38–39; Mattiocco, Pietro Piccirilli 144. Supplevi. – 1 vestigia ad diem et mensem pertinentia reperienda. Agitur fortasse de dedicatione basis ad quem virum autem dicatae nescio. Laudantur consules duo anni 225 p. C. n., scil. Tiberius Manilius Fuscus consul ordinarius iterum et Servius Calpurnius Domitius Dexter consul ordinarius (de quibus vide E. Groag, PIR2 C 261; L. Petersen, ibid. M 132; Barbieri, Albo 84–85 n. 347. 199–200 n. 980). Est, ut supra scripsi, anni 225 p. C. n. 7140 tit. sepulcralis viri clarissimi Stela ex lapide calcario infra fracta, in fronte levigata, a tergo paululum scabra (67,2) x 62,2 x 26,8. Area titulo inscribendo destinata excavata simplici sulco cincta, cuius pars supra a dextera a sinistra servatur, ? x 42,9. Litt. inter lineas ad delineandum ductas insculptae 8,5/8,1. Rep. a. 1969 effossionibus ad viam inter vicos Torre dei Nolfi et Campo di Fano sitam sternendam institutis. Servatur Bugnara in viridario ludi et disciplinae pueritiae, ubi a. 1982 contuli.
5
Lucius Turcius Apronianus «v(ir) c(larissimus) hic» [situs est].
Mattiocco, Contributi 11 n. 4 cum im. phot. fig. 9; Van Wonterghem, Forma Italiae 289 (AE 1984, 329); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 65–66 n. 41 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 316 n. 114; Pane, Carta archeologica 133–134 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; R. Tuteri, in Immagini del tempo 56. 59; Iasiello, Samnium 117. 123. 157. 4 sub area erasa legerim hic situs. – 5 supplevi. Incertum an Lucius Turcius Apronianus clarissimus vir in hoc titulo memoratus fuerit idem ac consularis Lucius Turcius Faesasius Apronianus, qui saec. III p. C. n. vixit (de quo cf. Barbieri, Albo 371 n. 2109; PLRE I Apronianus 6; J. Heinrichs, PIR2 T 398;) et Aemiliam Caii filiam Callistam clarissimam feminam uxorem duxit, ut e tit. Aufidenae reperto, scil. n. 2801 (cf. supra ad p. 1152), sane elicitur. Vide autem quae disseruit S. Panciera, Spoletium 31/32 (34/35), 1990 [1991], 13 praesertim adn. 13 cum alia bibliographia (= eund., Epigrafi I 891–892 adn. 13). In agro Sulmonensi praedia possedisse videtur; attamen tota res incerta manet. Si recte putavimus saec. III p. C. n. ex. titulus tribuendus, quamvis litterarum forma saec. IV saltem esse videatur. 7141 tit. sepulcralis centurionis Tabula, ut videtur, ex lapide calcario supra a dextra a sinistra in usum posteriorem resecta in fronte deturpata magno inscriptionis detrimento. Rep. nescio quando fortasse Sulmone loco incerto. Servatur Sulmone muro lunulae a sinistra portae a latere ecclesiae cathedralis S. Pamphilo dicatae adfixa, ubi a. 1982 quatenus potui contuli.
Fig. a
TITVLI NOVI
1368
Fig. b
Fig. g [- - -]lius L(uci) f(ilius) Ser(gia) [- - -]va cent(urio) leg(ionis) V (scil. Alaudae). Fig. a: Im. a Piccirilli del. Fig. b: Im. a Forni del. Fig. g: Im. a M. B. sumpta. P. Piccirilli, Monumenti 78 cum im. del. tab. VIII tantum; G. Forni, ZPE 51, 1983, 204–206 cum im. del. (= id., Scripta minora 421–423); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 66–67 n. 42 cum im. phot. et del. a Piccirilli et Forni deprompta (AE 1989, 242); id., in Fonti latine e greche I 316 n. 115; id., in Pluralidad 126; Richier, Centuriones 118 n. 17. – Cf. Th. Franke, in Légions de Rome 45; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; Forni, Tribù Y1132; Buonocore, in Tribù romane 38; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 62; Mattiocco – Orsini, Iscrizioni 26 cum im. phot. fig. 6. Giovanni Forni recte, ut opinor, supplevit. Quomodo nominis ratio centurionis legionis quintae Alaudae certe restituenda incertum (vide Solin – Salomies, Repertorium2 236–243. 437). De legione in Hispania inter a. 17 vel 15 a. C. n. tendente vide Franke, l. l. 39–48; A. Caballos Rufino, in Hiberia – Italia 420. Saec. I ex. a. C. n. esse potest.
REGIO IV id., in Fonti latine e greche I 317 n. 116; Redaelli, Veterani 59; Dionisio, La Valle del Sagittario 515 n. E5. – Cf. R. Tuteri, in Immagini del tempo 56. 59; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 58. Supplevi ut potui, non sine dubiis. – [- - -] OVIO [- - -] PRISCO | [- - -] OVIO [- - -]O MIL[- - -] | [- - -]SC[- - -]S PAI[- - -] | [- - -]R[- - -] SINOIN [- - -] | [- - -]A SOR[- - -] | [- - -]P[- - -] De Nino. – Redaelli litteras MIL[- - -] | [- - -]SC[- - -]S PAI[- - -] a De Nino traditas legere quamquam dubitanter est conatus mil[iti | mi]s[i]c[io cohorti]s p[r]ae[toriae]; immo illud SC[- - -] ad officium scaripharii pertinere potest. Tota res incerta autem manet. Ovii hic primum laudantur (de nomine nunc vide H. Hofmann, Giorn. Ital. Filol. 69, 2017, 209–210). Miles missicius alter regionis quartae redit tit. Teate reperto n. 6984. Milites missicios Italicos recensuit Todisco, Veterani 255–259, ubi autem titulus noster nescio qua causa non est memoratus. Esse potest saec. II p. C. n. 7143 tit. sepulcralis quattuorviri Tabula ex lapide calcario in margine superiore dextro imminuta, in fronte expolita, a tergo paulum scabra 80,6 x 54,5 x 18,3. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre insculptae 5,5–3,5. Rep. prope vicum Scanno in praedio, q. d. Giardino per declive montis La Plaia vulgo appellati. Ibidem servatam muro aedium gentis Lanciano extrinsecus insertam una cum amico Giorgio Morelli a. 1982 contuli; nunc exstat in vico Scanno in museo municipali.
7142 tit. sepulcralis fortasse militis missicii Cippus ex lapide calcario supra rotundatus cum acroteriis floralibus undique fractus in fronte deturpatus, in tympano avibus duabus uvam rostro arripientibus ornatus, infra insculpta arma et insignia militaria, scil. gladii duo et galea (de quibus anaglyphis vide Polito, Fulgentibus armis 164– 166 et passim cum amplissima bibliographia; hic titulus autem non memoratur). Rep. ante a. 1878 prope vicum Casale di Cocullo, in praedio, q. d. Colle di Pretola. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex De Nino. Fuit fere:
5
- - - - - -? [-] Ovìo [- - -] Prìsco, [-] Ovìo [- - -]o mìl[iti] [mis]s[i]c[io cohorti]s PAI[- - -] [- - - A]rsìno7e8n [- - -]A[- - -] sor[or] p(osuerunt).
A. De Nino, NS 1899, 240 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 412); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 67–68 n. 43 cum apographo ab A. De Nino deprompto (AE 1989, 243);
5
L(ucius) Caidius T(iti) [f(ilius)] Ser(gia) Speratus vius sibi et Alfia[e] Q(uinti) f(iliae) Secundae uxori, L(ucio) Caidio L(uci) f(ilio) Ser(gia) Afro IIIIviro aedili, f(ilio).
Im. phot. a M. B. sumpta. Giacomo Nannarone apud G. Piccirilli, Atti Conv. Abr.Mol. II 1935, 460–461 ex quo A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 435–436 (AE 1968, 149); G. Forni, Epigraphica 41, 1979, 145–146 cum im. phot. fig. 1 (AE 1982, 232); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 68–69 n. 44 cum im. phot.; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 532 cum im. phot. fig. 2; Buonocore, in Fonti latine e greche I 317 n. 117; Pane, Carta archeologica 147–148 cum im. phot.; Dionisio, La
LXVIII. SVLMO
1369
Valle del Sagittario 514 n. E2. – Cf. Accivile – Gualtieri – Nannarone, Scanno 27; E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Sulmona 18 cum im. phot. fig. 25; Forni, Tribù C341–342; R. Tuteri, in Immagini del tempo 55. 59; Buonocore, in Tribù romane 38; Brancato, Repertorium II 93; R. Tuteri et al., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 38; C. Lega, ibid. 293; G. Morelli – P. Caranfa, in Celidonio, Memorie 13. Puncta triangularia. 1 L. Gaidius T. f. Nannarone apud Piccirilli, La Regina; 1 ex. L(uci) [f(ilio)] Forni. – 3 in. vius pro vivus. – 6 in. Gaidio, – 7 in. IIIviro Nannarone apud Piccirilli, La Regina. Prope eundem vicum Scanno, unde haec inscriptio prodiit, titulum n. 3088 memorantem Caium Caidium Lucii filium Praesentem, qui fuit decurio primus a Betifulo, erutum esse praetermittendum quoque non est. Nomen gentilicium Alfii tit. Sulmonensibus n. 3085. 3104 quoque reperies. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.
TITVLI NOVI 7145 = EE VIII p. 35 n. 140 tit. sepulcralis a curatore annonae positus Ara ex lapide calcario in fronte expolita, ab utroque latere et a tergo scabra, cuius corona pulvini instar cum acroteriis pseudofloralibus in fronte ornata et crepido integrae conservatae sunt 158,5 x 66,7 x 43,6. Area titulo inscribendo destinata excavata simplici fascia una cum cymatio inverso cincta 76,7 x 43,5. Litt. affabre insculptae 6,5/2,5. Rep. a. 1887 prope vicum Bugnara in praedio Fosso della Taverna vulgo appellato in fundo domini Francesco di Pietro in fundamentis villae rusticae fodiendis. Servatur Sulmone in viridario musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
7144 tit. fortasse honorarius Cippus ex lapide calcario undique fractus, in fronte et a tergo paululum levigatus (23,3) x (14,5) x 12,8. Litt. profunde insculptae 8,8–6,7. Rep. a. 1926 prope Sulmonem extra portam Romanam in praedio, q. d. Acqua Santa (cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 235). Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 descripsi.
- - - - - -? [- - -]E [- - -] [- - -]VR [- - -] [- - -]QQ[- - -] - - - - - -? Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 69 n. 45 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 317 n. 118. – Cf. G. Piccirilli, Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 435 im. phot. tantum; R. Tuteri et al., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 38. 2–3 ex. gr. [quattuorvir vel IIIIvir i]ur(e) [dic(undo)], | [quattuorvir vel IIIIvir] q(uin)q(uennalis), quae supplementa satis idonea mihi videntur; si ita est, titulus antiquissimus Sulmone repertus ad formam municipii referendus. E ratione palaeographica saec. I medio a. C. n. tribuerim.
5
10
D(is) M(anibus). Petroniae Q(uinti) lib(ertae) Irene, Q(uintus) Petronius Q(uinti) l(i)b(ertus) Rufinus sevir Aug(ustalis), curator annone frumentariae rei p(ublicae) Sulmonensium, coniugi sanctissime, cum qua vixit annis XXII sine ulla querella, et sibi.
TITVLI NOVI
1370
Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6779). A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1887, 43 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 257–258); inde ex ectypo chartaceo, in quo autem deerat v. 1, M. Ihm, EE VIII p. 35 n. 140; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4125; Buonocore, in Fonti latine e greche I 310 n. 70; Bonkoffsky, Curatores II, 31 n. I.104; Tuteri, Dal silenzio 46 n. 2 cum im. phot.; Buonocore, in Curae cittadine 103 n. 7 cum im. phot. (etiam cf. p. 97–98. 118); Dionisio, La Valle del Sagittario 592 n. E236 cum im. phot. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Antiche genti 10. 47; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 116. 118; Van Wonterghem, Forma Italiae 47. 290. 301; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 34 ad tit.; R. Tuteri, in Sulmona 31 cum im. phot. fig. 43; eand., in Immagini del tempo 55. 59; Buonocore, Suppl.
REGIO IV It. 22, 2004, 98 ad tit.; S. Segenni, in Quotidien municipal 229; Buonocore, in Fides amicorum 103. 104; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 58. Puncta triangularia et in formam falculae. 7 annone pro annonae. – 9 litt. singularis P supra versum eminens. – 10–11 sanctissime pro sanctissimae. Seviros Augustales saepius in titulis Sulmonensibus memoratos recensui ego, ZPE 108, 1995, 136–137 (= id., Abruzzo e Molise I 95); etiam vide R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976, 159; eund., in ANRW II 16, 2, 1978, 1254 et passim. Curator annonae frumentariae rei publicae Sulmonensium hic primum occurrit; cf. autem locutionem annonam frumentariam tit. n. 7153 fortasse laudatam. T. Petronius Alledianus quidam memoratur infra tit. n. 7189. E locutione D(is) M(anibus) compendiata et ex litterarum forma saec. II medii p. C. n. esse videtur.
7146 tit. sepulcralis scribae municipalis Epistylium, ut videtur, ad sepulcrum quoddam pertinens ex lapide calcario a dextra imminutum 105 x (161) x 32. Rep. a. 1900 Sulmone iuxta circuitum ad occasum vergentem prope portam q. d. Iohannis Bonorum Hominum, scil. de li boni homini vulgo Italice appellatam (de qua vide Mattiocco – Pettinelli, Sulmona nei secoli 9. 22; cf. etiam Van Wonterghem, Forma Italiae 236). Frustra quaesivi. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 1982 e De Nino. L(ucius) Octavius Iustus scrib(a) r(ei) p(ublicae), Octavia Felic+[- - -], Octaviì Herculaneus et Iustinus fi[lii - - -]. A. De Nino, NS 1900, 151–152 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 436) (AE 1900, 184); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 69–70 n. 46; id., in Fonti latine e greche I 317 n. 119. – Cf. Cristofori, Non arma virumque2 158; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; eund., Samnium 80, 2007, 106; Brancato, Repertorium II 94; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 58. 1 ex. + hasta recta fuit litt. I vel L, unde suppleverim, ex. gr., Felici[tas] vel Felicl[a]. – 2 ex. FI[- - -] De Nino.
Scriba rei publicae Sulmonensium alter, nempe P. Octavius Eu[n]ianus, tit. n. 3101 memoratur (de scribis municipalibus etiam vide M. Mello, in Pignora amicitiae II 101–112). De nomine Octavii fusius disseruit Van Wonterghem, Antiche genti 52–54. Cognomen Herculan(e)i tit. n. 3107 quoque reperies (de cognomine vide H. Solin, Arctos 46, 2012, 203). Esse potest saec. I medii p. C. n.
7147 tit. sepulcralis sacerdotis Cereris Stela lapidis calcarii supra cuspidata ex duabus partibus inter se coniunctis in fronte supra levigata, infra scabra, a tergo levigata 94 x 38 x 21. Litt. 4–3,6. Rep. a. 2007 muro interiori affixa domus cuiusdam sitae in regione appellata Valle Larga haud longe a vico Pettorano sul Gizio, ubi a. 2012 descripsi.
Vibea Metia T(iti scil. filia) anacetha ceria.
Fig. a: Im. a Poccetti del. Fig. b: Im. phot. a Pasquale Orsini a. 2007 sumpta. Buonocore, in Officina epigrafica 211–216 cum im. phot. fig. 4 (AE 2012, 416); A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 15–19 cum im. phot.; Buonocore – P. Poccetti, Epigraphica 75, 2013, 59–106 cum im. phot. fig. 1–2 et im. del. fig. 3–4 (cf. AE 2013, 392); Dionisio, La Valle del Sagittario 594 n. E244 cum im. phot. – Cf. A. Bencivenga, in Fides amicorum 54 adn. 13; O. Salomies, Arctos 46, 2012, 160–161; I.-X. Adiego, in Forme e strutture 17 cum im. phot. fig. 1. Puncta triangularia. 1 Vibea pro Vibia (de prenomine praeter Kajava, Praenomina 84–85 vide Poccetti, l. l. 68–73; etiam cf. infra ad tit. Corfiniensem n. 7236); Metia i. e Mettia (etiam cf. tit. sequentem et n. 7200).
Fig. a
LXVIII. SVLMO
1371
TITVLI NOVI 3) anacta Ceria [I2 3213 = Rix, Sabellische Texte Pg19 = Imagines Italicae I 314, Paeligni / SVLMO 9 = Dionisio, La Valle del Sagittario 578 n. E191 cum im. phot. = Morandi, Epigrafia italica II 287 n. 314. Cippus rep. Sulmone ad ecclesiam nuncupatam Crocifisso]. 4) Brata Ania | ancta Criei [I2 3213a = Rix, Sabellische Texte Pg15 = Imagines Italicae I 305–306, Paeligni / SVLMO 4 = Dionisio, La Valle del Sagittario 592–593 n. E241 cum im. phot. = Morandi, Epigrafia italica II 286 n. 311. Stela supra cuspidata rep. Sulmone “presso gli incroci con la Statale Sannitica delle strade per Introdacqua e per la località Cantone”]. 5) Brata Polf. Sa. | anacta Ceri(a) [I2 3214 = Rix, Sabellische Texte Pg13 = Imagines Italicae I 310–311, Paeligni / SVLMO 7 = Dionisio, La Valle del Sagittario 569 n. E168 cum im. phot. = Morandi, Epigrafia italica II 286 n. 310. Cippus rep. Sulmone in regione appellata Bellotta]. 6) Saluta Musesa Pa. | anaceta Ceria | et aisis sato [I2 3215 = Rix, Sabellische Texte Pg12 = Imagines Italicae I 308–309, Paeligni / SVLMO 6 = Dionisio, La Valle del Sagittario 593–594 n. E243 cum im. phot. = Morandi, Epigrafia italica II 279–280 n. 296 cum im. phot. tab. LXV fig. 1. Cippus rep. Pettorano sul Gizio, iuxta callem ultra regionem dictam Prete Regie]. 7) ance[ta] Ceri[a] [Poccetti, Nuovi documenti 211 = Rix, Sabellische Texte Pg20 = Imagines Italicae I 316, Paeligni / SVLMO 11 = Dionisio, La Valle del Sagittario 571–572 n. E174 cum im. phot. Cippus rep. Sulmone in regione vocata Casino Maione]. 8) Saluta Caiedia C. f. | anceta Ceri(a) [P. Poccetti, Stud. Saggi Ling. 22, 1982, 171–182 = Rix, Sabellische Texte Pg17 = Imagines Italicae I 307, Paeligni / SVLMO 5 = Dionisio, La Valle del Sagittario 579–580 n. E196 cum im. phot. = Morandi, Epigrafia italica II 280 n. 297 cum im. phot. tab. LXV fig. 2. Plinthus rep. Sulmone in regione nuncupata Fonte d’Amore]. Corfinium: 9) Saluta Scaifia V. | anceta Cerri(a) [I2 3226 = Rix, Sabellische Texte Pg14 = Imagines Italicae I 269, Paeligni / CORFINIVM 7. Plinthus rep. Corfinii iuxta viam, qua itur ad vicum Pratola Peligna haud longe a campo aetatis Romanae].
Fig. b
Locutio anacetha ceria vario modo insculpta in tit. regionis Paelignae semper in sepulcris inventis fusius laudatur. Vide: Sulmo: 1) Tettia | Sa. anac(- - -) Cerr(ia) [I2 1773 = Rix, Sabellische Texte Pg16 = Imagines Italicae I 312–313, Paeligni / SVLMO 8 = Dionisio, La Valle del Sagittario 572 n. E175 cum im. phot. = Morandi, Epigrafia italica II 286 n. 312. Stela supra cuspidata rep. Sulmone extra portam q. d. Napoli]. 2) anaceta Cerria [I2 3212 = ILLRP 44a = Rix, Sabellische Texte Pg18 = Imagines Italicae I 315, Paeligni / SVLMO 10 = Dionisio, La Valle del Sagittario 593 n. E242 cum im. phot. = Morandi, Epigrafia italica II 286 n. 313. Cippus rep. Introdacqua].
Magni momenti est forma anacetha aliunde ignota (de nota aspirationis fusius disseruit Poccetti, l. l. 75–84; etiam vide Adiego, l. l. 17–26). Quamquam nonnulli viri docti arbitrantur Anacetam vel Anactam Cerriam vel Ceriam esse Angitiam Cerealem, dubium non est, quominus locutio sit explicanda tamquam sacerdos Cereris. De re universa vide Poccetti, l. l. 84–100 cum amplissimo commentario et tota bibliographia collecta (etiam cf. A. Bencivenga, in Antropologia e archeologia 737–744, A. Dionisio, Arch. Class. 64, 2013, 223–232; eand., La Valle del Sagittario 175–180). Ex forma litterarum et grammatica saec. I medii a. C. n. esse videtur. 7148 = I2 3216 tit. sepulcralis sacerdotis Cereris Cippus ex lapide calcario marginibus effractus undique levigatus infra scaber 119,2 x 56,9 x 23/22. Litt. 5,1/4,5. Rep. nescio quando in agro Sulmonensi haud longe a vico Bugnara prope ecclesiam Sanctae Mariae Gratiarum dicatam in praedio, q. d. Ara Buona. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
TITVLI NOVI
1372
REGIO IV chiesa del Santissimo Crocifisso a Sulmona, Raiano (AQ) 2005, 70–71). Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
A(ula) Tetia Sex(ti) f(ilia) sacerdos Cereris. Im. phot. a M. B. sumpta. A. de Simone, Ann. Ist. Orient. Napoli Ling. 4, 1962, 68 adn. 4; Van Wonterghem, Antiche genti 35 adn. 162; id., Forma Italiae 284 cum im. phot. fig. 409 (AE 1984, 326); A. La Regina, I2 3216 cum im. phot. tab. 77 fig. 4; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 70 n. 47 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 317 n. 120; J. Linderski, JRA 11, 1998, 460 (= id., Roman Questions II 373); G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 53 n. 22 cum im. phot. fig. 3; Dionisio, La Valle del Sagittario 568–569 n. E166 cum im. phot. – Cf. G. Rocca, in Tavola di Agnone 654; Tuteri, Dal silenzio 29 n. 3 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; eund., in Dediche sacre 264; R. Tuteri, in Filo di Arianna 47 cum im. phot.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; A. Bencivenga, in Fides amicorum 53. 55; eund., in Antropologia e archeologia 737. 738; Buonocore, in Officina epigrafica 214; Hemelrijk, Hidden Lives 358. Puncta triangularia. Notandum nomen gentilicium geminatione carens (etiam vide tit. praecedentem); de sacerdotio Cereris saepius una cum Veneris memorato supra ad tit. n. 3087. De praenomine Aulae vide Salomies, Vornamen 24–25 et Kajava, Praenomina 35, ubi titulus quoque memoratur. Ex forma litterarum et grammatica priori parti saec. I a. C. n. tribuerim. 7149 tit. sepulcralis sacerdotis Cereris Cippus ex lapide calcario bene servatus in fronte levigatus, a tergo scaber lateribus scalpro dentato paululum dolatus 96,1 x 57 x 20,8. Litt. profunde et affabre insculptae 10,2–8. Rep. a. 1937 in agro Sulmonensi haud longe a vico Introdacqua in praedio, q. d. Crocifisso (etiam vide tit. n. 7168. 7174. 7177. 7179. 7180. 7191. 7192. 7194; de re universa A. Bencivenga, in R. Giannantonio (Ed.), La
Vària C(ai) f(ilia) sacerdos Cereris. Im. phot. a M. B. sumpta. G. Annibaldi, Epigraphica 40, 1956, 26 n. 2 (cf. AE 1961, p. 27); G. Piccirilli, Abruzzo 12, 1959, 4 adn. 2; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 70–71 n. 48 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 317 n. 121; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 53 n. 23 (etiam cf. p. 24, 31–32) cum im. phot. fig. 2; Dionisio, La Valle del Sagittario 576 n. E186 cum im. phot. – Cf. G. Colonna, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 14, 1959, 219 adn. 5; P. Poccetti, Stud. Saggi Ling. 22, 1982, 178; E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Sulmona 14 cum im. phot. fig. 16; G. Rocca, in Tavola di Agnone 654; Tuteri, Dal silenzio 28–29 n. 2 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; eund., in Dediche sacre 264; R. Tuteri, in Filo di Arianna 47 cum im. phot.; A. Bencivenga, in Fides amicorum 53; Buonocore, in Officina epigrafica 225. Puncta triangularia. Vocalis hic primum in titulis regionis Paelignae apice notata (de re universa vide R. P. Oliver, AJPh 87, 1966, 129–170). Nomen gentilicium Varii hic primum occurrit; cf. etiam titulum Osce Poccetti, Nuovi documenti 204 = Rix, Sabellische Texte MV6 = Imagines Italicae I 235, Marrucini / TEATE MARRVICINORM 4. De sacerdotio Cereris supra ad tit. n. 3087. Temporis spatio inter aetatem rei publicae ex. et imperatoriam in. comprehenso titulus tribuendus mihi videtur. 7150 tit. sepulcralis a cultoribus Iovis Ocriticani positus Cippus ex lapide calcario in fronte levigatus, a tergo paululum scaber 130 x 60 x 45. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 95 x 40. Litt. 3 (litt. I altera v. 3 minoris mensurae 0,5; litt. P v. 6 maioris
LXVIII. SVLMO
1373
mensurae 6). Rep. m. Mai. a. 2000 in effossionibus institutis ad detegendum sepulcretum in meridiem spectans situm in praedio Polmare appellato haud longe a vico Cansano sub colle Mitra (de sito, praeter auctores infra laudatos, vide R. Tuteri (Ed.), Dov’era Venere. Mostra archeologica. Cansano, Palazzo Municipale, 9 agosto 1998 – 10 gennaio 1999, Corfinio (L’Aquila) 1998; eand., in Luoghi e tradizioni d’Italia, Roma 1999, 425–429). Servatur Sulmone in museo municipali, ubi a. 2013 contuli.
TITVLI NOVI = monte voce Umbrica; cf. locum illum, scil. Ocrem antiqui, ut Ateius Philologus in libro Glossematorum refert, montem confragosum vocabant (Fest. p. 181; inter al. vide Darling Buck, Grammar 61; G. B. Pellegrini, in PCIA VI, Roma 1978, 85. 111; Alessio – Di Giovanni, Preistoria e protostoria 58–59; F. Roncalli, in Italia omnium terrarum alumna 398; S. Panciera, Med. Antico 16, 2013, 619), quam vocem etiam in linguam Latinam transtulerunt poetae aliquot vetustiores (de vocabulo *ocri- etiam vide ThLL IX 2, col. 417, nec non Untermann, Wörterbuch 791–793 et P. Poccetti, in Campi aperti 374–375; etiam vide infra ad tit. Reatinum n. 8633); non excludo, quominus sub voce Ocriticani subsit appellatio dei Iovis, sub exempli Iovis Trebulani tit. n. 2823 potius quam coniungenda sit cum cultoribus (titulos Iovi dicatos in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 223–224 [= id., Abruzzo e Molise I 151– 152]). De re universa fusius cum ampliore bibliographia disserui, inde idem iterare nolo. De cognomine Argynni etiam vide A. Simonelli, in Analecta Brixiana I 197. Ex forma litterarum saec. II p. C. n. tribuerim. 7151 tit. sepulcralis fortasse mercatoris boarii Cippus ex lapide calcario undique fractus in fronte levigatus a tergo scaber (75,2) x (26,8) x 18,4; infra vestigia ad cultrum quendam pertinere videntur (cf. Linderski, l. infra l.). Litt. 8,5/3,5. Rep. Sulmone loco et anno incertis. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 descripsi.
5
Sex(to) Paccio Argynno cultores Ìovis Ocrìticani p(osuerunt).
Im. phot. ab Ezio Mattiocco sumpta. R. Tuteri, in M. Massaro – R. Tuteri – N. Di Paolo, Ocriticum – Cansano, Sulmona (AQ) 2003, 21–23 cum im. phot. fig. 1–2; Buonocore, in Epigrafia di confine 282–286 n. 1 cum im. phot. fig. 1–2; id., Suppl. It. 22, 2004, 101–102 n. 101 cum im. phot. (AE 2004, 475); R. Tuteri, in Ocriticum. Frammenti di terra e cielo, Sulmona (AQ) 2005, 22–24; Dionisio, La Valle del Sagittario 119–120. 595 n. E247 cum im. phot. et del. – Cf. Tuteri, Dal silenzio 6 n. 2 cum im. phot.; Zenodocchio, Viabilità 114; E. Mattiocco, in Segni sulla pietra 87–88 adn. 35; G. L. Gregori, in Terminavit sepulcrum 113; O. Salomies, Arctos 39, 2005, 254; E. Mattiocco, BDASP 95, 2005 (2006), 27; R. Tuteri, in Samnitice loqui II 184–185; Buonocore, in Dediche sacre 264; S. Lapenna et al., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 245; E. Mattiocco, ibid. 445; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 939. 944; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 60– 61; Di Fazio, Feronia 77; M. J. Strazzulla, in Vestini 204. Puncta in formam circuli leviter signata. 4 Ocrìticani recte Salomies. Sexti Paccii alii non redeunt in titulis Sulmone repertis (de nomine vide Buonocore, in Epigrafia di confine, l. l. 284– 285). Nova est forma Octricani, i. e. positum nomen loci *Ocriticum aliunde autem ignoti, quod derivatum est ab ocre
5
- - - - - -? [- - -]erio [? Ur]so [- - - b]oario; [- - -]avia [- - -]+itilla p(osuit).
TITVLI NOVI
1374
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 71–72 n. 49 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 317 n. 122. – Cf. G. Piccirilli, Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 435 im. phot. tantum; J. Linderski, JRA 11, 1998, 460 (= eund., Roman Questions II 373). 3 [glad]iario ego in editionibus prioribus; de officio cultrarii est opinatus Linderski. Supplementa autem de nominum ratione incerta manent (vide quae scripsi in Suppl. It. 72). Mercatores boarii (cf. ThLL II 9, col. 2056) hic primum occurrunt (culter insculptus ad hoc officium pertinere videtur). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.
REGIO IV IX 139); A. La Regina, in Belgica et Italica 103 cum im. phot. fig. 4.
7152 = EE VIII p. 34 n. 139 tit. significationis Cippus ex lapide calcario undique effractus in fronte ex parte expolitus, a tergo scaber (68,7) x (40,3) x 24. Litt. 6,5–4,5. Rep. a. 1887 extra Sulmonem ad ecclesiam Sancto Angelo in Vetulis vel Michaeli Archangelo dicatam in praedio, q. d. Casa Pente, in sepulcro quodam aetatis Romanae labentis posterius adhibitus. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
5
Callitan[i] callibus iti, ni iniuriam acipiatis.
Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1887, 159 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 259–260), inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 34 n. 139; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4321; A. La Regina, in Culture adriatiche antiche 568 cum im. phot. fig. 416; Buonocore, in Fonti latine e greche I 310 n. 69; Chioffi, Caro 70 n. 85; R. Tuteri, in Filo di Arianna 48 cum im. phot.; Dionisio, La Valle del Sagittario 571 n. E173 cum im. phot.; M. Corbier, MEFRA 128, 2016 (2017), 270 adn. 3 cum im. phot. fig. 3 et versione Gallica. – Cf. Conway, Italic Dialects 250; Besnier, De regione Paelignorum 123; V. Cianfarani, Abruzzo 1, 1963, 71; M. Pasquinucci, in Strutture agrarie 178; Mattiocco – Pettinelli, Sulmona nei secoli 14; Mattiocco, Centri fortificati 50; A. Di Iorio, Molise economico 11, 1984, 44 cum im. phot.; Van Wonterghem, Forma Italiae 271; M. Corbier, JRS 73, 1983, 149; A. Russi, MEFRA 98, 1986, 869; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 34 ad tit.; Russi, in Transumanza 69– 70; M. Corbier, in Romanisation du Samnium 164 cum im. phot. fig. 2; G. De Benedittis, in Cultura della transumanza 65; E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Sulmona 18 cum im. phot. fig. 26; E. Mattiocco, in Museo Civico di Sulmona 38 cum im. phot.; Tuteri, Dal silenzio 7 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 98 ad tit.; Iasiello, Samnium 251. 283; P. Camerieri, in Falacrinae 42 (ubi errore CIL
Punctum triangulare v. 3. 3 iti ni pro ite ne recte iam Fiorelli. – 5 acipiati[s] omnes, sed vestigia litterae S adhuc inspiciuntur; acipiatis pro accipiatis; accipiatis Corbier, in Romanisation du Samnium. Cippus ad controversias inter callitanos (de quibus cf. Russi, l. l.) et gentes eiusdem regionis ortas referendus, qui ex callibus publicis excedere non poterant, ne iniuriam acciperent; de re universa vide, inter al. U. Laffi, Stud. Class. Orient. 14, 1965, 186–200 (= eund., Studi 185–205); E. Lo Cascio, Abruzzo 23/28, 1985/90, 557–569 et M. Corbier, in La question agraire à Rome 37–57, ubi alia bibliographia invenitur. Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae esse videtur.
7153 tit. sepulcralis ad testamentum pertinens Cippus ex lapide calcario supra sinistra infra fractus a sinistra in usum posteriorem resectus a dextra imminutus, in fronte et a tergo levigatus (36,8) x (25,6) x 18,4. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre insculptae 2,5–1,6. Rep. a. 1899 prope Sulmonem extra portam Iohannis Passerum vulgo Iapasseri nuncupatam in praedio, q. d. Cornacchiola, ante ecclesiam Matri Potentiae dicatam (cf. Besnier, De regione Paelignorum 122 et Van Wonterghem, Forma Italiae 261). Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 et 1984 contuli. Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino, NS 1899, 148 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 409–410); G. Pansa – G. Piccirilli, RASA 3, 7, 1899, 98; Buonocore, Misc. Greca e Romana 10, 1986, 353–359 cum im. phot. tab. I (AE 1986, 219); id., Suppl. It. 4, 1988, 72–73 n. 50 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche
I 318 n. 123; F. Mitthof, in Studia Géza Alföldy 181 n. 11. – Cf. M. Amelotti, in Epigrafía Jurídica 100; A. Fujisawa, Acme 49, 3, 1996, 197; J. Linderski, JRA 11, 1998, 460 (= eund., Roman Questions II 373); Tuteri, Dal silenzio 46 n. 1 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; S. Segenni, in Quotidien municipal 227.
LXVIII. SVLMO
1375
5
10
TITVLI NOVI
[Kaput (vel kapita ?) ex testamento - - -]++O[-]I. [Civibus meis denarios ? - - - praest]ari volo [ex quorum reditu (vel usuris) die natali (vel quotannis ?) cir]censes mando [filiis filiabusque, heredibus mei]s, libertis liber[tabusque quos antea manumisi et q]uos sive hoc te[stamento sive codicillis manum]isi manumiser`o´. [- c. 25 – in homines a]egros muliere[s(que)] [ab heredibus meis praestari volo, eande]m pecuniam in [- c. 10 -, eandem pecuniam in annonam f]rumentariam. [Hoc amplius ab heredibus meis prae]stari volo plebi [- c. 30 -, numer]us, et si in anno [- c. 15 – ? fu]erit, eo anno [- c. 40 -]INI aut fian[t] ------
Puncta triangularia haud semper signata. Supplementa v. 5–6 recepi ex De Nino; cetera omnia ego suspicatus. – 1 omiserunt, – 2 [- - -]ari volo, – 3 [- - -]enses De Nino, Pansa – Piccirilli. – 4 [- - -]s libertis liber De Nino; [- - -]s omiserunt Pansa – Piccirilli. – 6 [- - -]isima numi sero Pansa – Piccirilli. – 7 [- - -]egros mulier, – 8 [- - -]m pecuniam in, – 9 [- - - f]rumentariam, – 10 [- - - prae]stari volo plebi De Nino, Pansa – Piccirilli. – 11 [- - -]us et si inanno De
Nino; [- - -]siinanno Pansa – Piccirilli. – 12 [- - -]erit eo anno De Nino; [- - -]eriteo Pansa – Piccirilli. – 13 [- - -]iniautfian[t] De Nino; [- - -]nia ut pia Pansa – Piccirilli. Agitur de testamento quodam per aes et libram nuncupato, cuius tria capita, ut videtur, adhuc servata pertinent ad ludos circenses (de circo Sulmonensi vide infra ad tit. n. 7181) edendos, quos filii et heredes instituere deberent (v. 2–6; cf. tit.
TITVLI NOVI
1376
REGIO IV
huius Corporis vol. VIII 9052; IX 5854 = ILS 5064 = Buonocore, Epigrafia anfiteatrale III 29–30 n. 6), ad institutiones alimentarias (cave, quod tit. Sulmone repertus n. 7145 memorat curatorem annonae frumentariae rei publicae Sulmonensium saec. II p. C. n.) pro hominibus mulieribusque aegris creandas (v. 7–9; cf. tit. huius Corporis vol. X 5056 = ILS 977 = FIRA2 55c) et ad distributiones nonnullas dandas (v. 10–13; cf. tit. huius Corporis vol. II 1174 = FIRA2 55a; VIII 1641 = ILS 6818
= FIRA2 55b), quae curanda legavit testator incognitus cuius nominis ratio, mea sententia, casu genetivo in verso primo continebatur (cf. tit. huius Corporis vol. III 6998 = 13652 = ILS 7196 = FIRA2 53). De testamentis Romanis vide praesertim Amelotti, Il testamento romano; Giuffrè, Documenti testamentari; Champlin, Final Judgments; Magioncalda, Documentazione epigrafica. Ex litterarum forma priori parti saec. II p. C. n. tribuerim.
7154 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata a tergo scabra (21,8) x (26,2) x 5,8. Litt. 5–3,8. Servabatur Sulmone “nel moderno recinto a salire al Campanile” (Destephanis). A. 1885 in lucem denuo rediit apud ecclesiam cathedralem S. Pamphili “nel rimuovere alcuni materiali di fabbrica” (De Nino). Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
7155 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus in fronte fissuris deturpatus (125) x (40) x 40. Litt. inter lineas ad delineandum ductas insculptae 3,5–3,2. Rep. prope vicum Casale di Cocullo (de quo cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 294–298) circ. ad a. 1970 in praedio, q. d. Fosso S. Maria. Servatur in aedibus privatis. Accessui clausum descripsi quatenus potui a. 1983 ex Mattiocco.
Fig. a
Fig. b Acca L(uci) [-] Corinthis. Fig. a: Im. a Destephanis del. Fig. b: Im. phot. a M. B. sumpta. Destephanis, ms. f. 14v cum im. del.; A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1885, 321 cum apographo (= Mem. Accad. Lincei, s. 4° 1, 1885, 497) (= id., Scoperte archeologiche 147); Van Wonterghem, Antiche genti 13 adn. 27; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 73–74 n. 51 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 318 n. 124. – Cf. Mattiocco – Orsini, Iscrizioni 26 cum im. del. ex manuscripto Destephanis deprompta fig. 7. Punctum triangulare (v. 1). 1 [- - -]CA De Nino. – 2 [- - -]rinthi[- - -] De Nino et Van Wonterghem. – [A]cca L(uci) [- | Co]rinthi[a] ego in ed. priore. Nomen Accai saepius in titulis Sulmonensibus redit. Ex litterarum nec non ex puncti forma alterius partis saec. I a. C. n. esse potest.
5
- - - - - -? [- - -]A[- - -] [- A]ccau[s - - -] [-] Accau[s - - -] [-] Octavi[us - - -] [de] sua p(ecunia).
Im. phot. a Mattiocco sumpta. Mattiocco, Contributi 9–10 n. 1 cum im. phot. fig. 6; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 74 n. 52 cum im. phot. a Mattiocco sumpta; id., in Fonti latine e greche I 318 n. 125; Pane, Carta archeologica 129 cum im. phot.; Dionisio, La Valle del Sagittario 515 n. E4. – Cf. R. Tuteri, in Immagini del tempo 57. 59. 2–4 supplementa, quae proposui, satis idonea mihi videntur. – 5 MA P Mattiocco. Accavi alii tit. n. 7156. 7194. Saec. I p. C. n.
LXVIII. SVLMO
1377
TITVLI NOVI
7156 = I2 3217 tit. sepulcralis Cippus fastigiatus ex lapide calcario in fronte expolitus, a tergo scaber, lateribus caelo dentato dolatus 73,8 x 41,1 x 14,9, in tympano rosa vix inchoata potius quam protome defuncti ornatus. Litt. 5,8–3 (v. 3 litt. O minoris mensurae 0,6). Rep. a. 1938 in agro Sulmonensi haud longe a vico Fonte d’Amore prope praedium, q. d. La Chiusetta (de quo cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 254 etiam vide infra tit. n. 7160. 7175. 7186. 7187. 7195. 7210). Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
5
L(ucio) Accavo L(uci) l(iberto) Protogene, Dynamis feili`o´ poseit. Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6778). G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 26 n. 1; A. La Regina, I2 3217 cum im. phot. tab. 78 fig. 1; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 74–75 n. 53 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 318 n. 126; Chr. Bruun, in Handbook 607; Dionisio, La Valle del Sagittario 581 n. E200 cum im. phot. – Cf. E. Dupraz, in Onomastica 331; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; R. Tuteri, in Dai confini del mondo 32 cum im. phot. Puncta triangularia sursum directa etiam in fine versuum 1 et 4 signata. 3 feili(a) Annibaldi et A. Degrassi in I2; feilio pro filio. – 4 poseit pro posit/posuit. Accavi saepius redeunt in titulis Sulmonensibus: vide tit., qui praecedit (de nomine etiam vide Dupraz, Vestins 442). Forma Protogene est dativus Graecus. Alterius partis saec. I a. C. n. mihi esse videtur. 7157 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in usum posteriorem undique recte scissa (92) x (45) x 13. Litt. 8–2,5. Rep. anno et loco incertis. Servatur pro gradu scalarum aedium quarundam sitarum Pratola Peligna iuxta semitam Salita della Corte sub n. 64 vulgo quoque appellatam Arco di Santoro. Descripsi ut potui ex im. phot., quas Ezio Mattiocco m. Apr. a. 2016 e m. Apr. a. 2019 mihi comiter misit.
C(ai-) Accius C(ai) l(ibertus) Cupitus et [Ph]aenusae, Draconi, Dracontidì, Fortunato p(osuit).
Im. phot. a Mattiocco sumpta. E. Mattiocco, Incontri culturali 4, 1995, 20 cum im. phot. fig. 8; inde Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 102 n. 102 (AE 2004, 476) et R. Tuteri, in Storia di Pratola 56. 65 cum im. phot. fig. 13. 2 punctum in formam virgulae acclivis insculptum. + Acc[- - -] | - - - - - - omnes, qui pars sinistram tantum inspexerunt, ex eo, quod pars dextra usque ad a. 2019 sub calce latebat. Accios alios in tota regione Paeligna Corfinii tantum fusius invenies, scil. tit. n. 3167. 3187 (quinquies). 3198. 3284. 7328 (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 188). Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 7158 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus, in fronte expolitus, in usum posteriorem resectus (16) x (55,3) x (26,5). Litt. 6,5. Rep. nescio quando prope Sulmonem loco incerto. Exstat muro insertus in arcu casulae dirutae sitae in agro Sulmonensi in praedio, q. d. Le Casette, ubi a. 1982 una cum Evandro Ricci contuli.
-----Anteros l(ibertus) p(osuit vel -osuerunt).
TITVLI NOVI
1378
REGIO IV
Im. phot. a Ricci sumpta. E. Ricci, Ubicazione 23 cum im. phot. fig. 1; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 75 n. 54 cum im. phot. (AE 1989, 244); id., in Fonti latine e greche I 318 n. 127. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit. Puncta triangularia sursum directa etiam in fine versus insculpta. Ex litterarum forma (vide praesertim litteram R) saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 7159 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta, in fronte levigata 42 x (38) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes supra a dextra et infra servantur, 25 x ?. Litt. exiles 6–4. Rep. loco incerto nescio quando. Servatur Sulmone muro cuidam interiori affixa aedium, q. d. Palazzo Sanità, sitarum iuxta viam Solimo nuncupatam, ubi a. 2002 descripsi.
5
[C(aius) A]ullius C(ai) l(ibertus) [F]austus, [- - -]ucia [S]alvi3a4. Im. phot. ab Ezio Mattiocco sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 102–103 n. 103 cum im. phot. (AE 2004, 477). Puncta in formam circuli insculpta. 2 [F]austus malo restituere potius quam ex. gr. [Apol]austus. – 3 incertum quomodo recte sit restituendum nomen finiens in -ucia (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 226– 227); Superaequi vide tit. n. 7384, ubi laudatur T. Lucius quidam. – 4 ultima litt. fuisse videtur V, inde non excludo, quominus lapicida, ut videtur, Salvius exarare inciperet. Caios Aullios alios in tit. Sulmone repertis quoque invenies, scil. tit. n. 6320. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. saltem adducit. 7160 tit. sepulcralis Frons sarcophagi levigata ex lapide calcario undique fracta (52,2) x (113,6) x 14,8. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia circumclusa, cuius pars supra et a sinistra tantum servatur; extra aream marginatam, a sinistra, vestigia speculi cuiusdam adhuc inspici possunt. Litt. 8,1–6,8. Rep. a. 1938 in agro Sulmonensi prope vicum Fonte d’Amore (de quo cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 254; etiam cf. supra tit. n. 7156) haud longe ab aedibus gentis Pittoni. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
- - - - - -? Inconparabili pu[dicitiae, omni] pietate repletae, consuet[ae vivere vel manere] circa se solam, erga adfe[ctionem eius] maritalem, rarissimi e[xempli femi]nae, fideli, astutae, omn[is - - -] iucunditatis, karissima[e - - -, vixit] cum marito suo sine querell[a annis - - -]. Aurelius Crescentio con[iugi fecit].
Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6777). G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 27 n. 8 cum im. phot. fig. 25; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 76 n. 55 cum im. phot. (AE 1989, 245); id., in Fonti latine e greche I 318–319 n. 128. – Cf. J. Linderski, JRA 11, 1998, 460–461 (= eund., Roman Questions II 373–374); Tuteri, Dal silenzio 23 n. 3 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; eund., in Fides amicorum 102. 103. 104. 106; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 58; R. Tuteri, in Storia di Pratola 42–43. Supplevi praeter v. 3 coniectura Linderski. – incomparabili pu[dicae ? feminae vel uxori], – 2 ex. consue[- - -], – 3 ex. erga ad[- - -] Annibaldi; adfe[ctum torum] ego, adfe[ctionem eius] vel adfe[ctionem eximiam] Linderski. – 4 ex. rarissimi[- - -] Annibaldi. – 5 ex. om[nis] Annibaldi et ego. – 6 ex. rarissima[- - -], – 7 ex. querell[is - - -], – 8 ex. co[- - -] Annibaldi. – 1 inconparabili pro incomparabili. – 6 karissimae pro carissimae. Puncta triangularia in formam circulorum redacta haud semper signata. Nomen uxoris supra frontem sarcophagi scriptum esse videtur. Redit locutio rarissimi exempli feminae tit. Marruvino n. 7697. E locutionibus (etiam cf. Buonocore, Riv. Arch. Crist. 70, 1994, 196) nec non ex litterarum forma temporis spatio inter saec. III ex. et IV in. p. C. n. comprehenso sarcophagum tribuerim. 7161 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra rotundata (vestigia acroteriorum adhuc exstant), a tergo scabra, in tympano rosa vel corona vittata ornata (potius quam patera umbilicata) 121,5 x 39,5 x 18. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata fasciis duabus cymatium inversum imitantibus cincta 79,5 x 30. Litt. actuariae inter lineas ad delineandum ductas 8/3,5. Rep. a. 1973 in sepulcro aevi medii posterius adhibita in praedio Ponte Barone appellato inter vicos Torre dei Nolfi et Campo di Fano sito. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 10169), ubi a. 1980 et 1982 contuli.
LXVIII. SVLMO
1379
TITVLI NOVI 7162 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa, in fronte levigata perquam autem adesa. Servatur Sulmone muro cuidam interiori affixa aedium privatarum, ubi a. 2004 Ezio Mattiocco quatenus potuit descripsit et me certiorem fecit.
-----Avilled[ia - ?] Fausta [- - -] fe[cit].
Im. phot. ab E. Mattiocco sumpta. Agitur, ut opinor, de Avilledia Fausta, quae titulum posuit. Litterae aetatis rei publicae labentis esse videntur. D(is) M(anibus) s(acrum). Aur(elio) Victorino qui vixit annis XXVI men(sibus) II dieb(us) XI; Aur(elius) Corintus et Aurelia Aquilina filio dulcissimo bene merenti p(arentes) p(osuerunt).
7163 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a dextra imminuta, a tergo scabra 157,8 x (42,8) x 27,9. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio recto cincta, cuius partes supra et a sinistra tantum servantur. Litt. 12,3/4,8. Rep. a. 1892 extra Sulmonem in praedio, q. d. Zappanotte, sepulcreto quodam in lucem detecto (cf. Besnier, De regione Paelignorum 122 et praesertim Van Wonterghem, Forma Italiae 285–286; etiam cf. tit. n. 7166. 7176. 7196. 7203. 7214. 7217. 7218). Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 736.VW.83 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 13574). Mattiocco, Contributi 10–11 n. 3 cum im. phot. fig. 8; A. Marinucci, Epigraphica 38, 1976, 152 n. 8 cum im. phot. fig. 8 (AE 1976, 192); Van Wonterghem, Forma Italiae 290 (AE 1984, 330); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 76–77 n. 56 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 319 n. 129; Pane, Carta archeologica 134–135 cum im. phot. – Cf. H. Solin, Arctos 11, 1977, 120 (= eund., Analecta Epigraphica 86) (cf. AE 1978, 281); L. Vidman, LF 101, 1978, 71; R. Tuteri, in Immagini del tempo 57. 59 cum im. phot.; Brancato, Repertorium II 92. Puncta in formam falculae et hederae (v. 10–11) etiam in fine versus posita. – 3 ex. litt. T supra versum eminens. 6 Corinius Marinucci; Corintus pro Corinthus iam recte Solin et Vidman. – 11 p(osuerunt) tantum Marinucci; litterae singulares P P p(arentes) p(ientissimi) solvere quoque potuissem (cf. Solin, l. l.). Nota gentilicia compendiata nec non viros praenomine carentes. E nominis ratione una cum litterarum forma saec. II ex. vel potius III in. p. C. n. tribuerim.
D(is) M(anibus) s(acrum). K(- - -) Apriclae, K(- - -) Maximilla filia matri b(ene) m(erenti) p(osuit).
5
10
5
Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino, NS 1892, 100 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 307–308); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 77– 78 n. 57 cum im. phot. (AE 1989, 246); id., in Fonti latine e greche I 319 n. 130; Dionisio, La Valle del Sagittario 570 n. E170 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit. Puncta nulla. 2–3 quomodo nomen compendiatum K(- - -) pro C(- - -) solvendum incertum; K(aiae) Apriclae | K(aia) Maximilla haud recte Dionisio; forma Apriclus/a pro Apriculus/a communis est (etiam cf. H. Solin, Arctos 47, 2013, 265).
TITVLI NOVI
1380
REGIO IV
Inter saec. II et III p. C. n. tribuenda mihi videtur. 7164 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario utrimque deturpatus praesertim in marginibus superiore sinistro et inferiore dextro, a tergo scaber 124,5 x 67,8 x 38,9. Area titulo inscribendo destinata fissuris laesa cymatio cincta inverso 81,7 x 45,9. Litt. 8,5–1,5. Rep. m. Mai. a. 1926 prope vicum Anversa degli Abruzzi dum via ferrata Romana fit. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
Fig. a
Fig. b
Fig. g
LXVIII. SVLMO
5
10
15
20
25
30
35
40
45
C[- - - M]urranus et Decri[a] Se[- - - S]ecundae l(iberta) Melusa, sibi et [suis]. Salu[to te, v]iator, qui istac iter facis salvo tuo corpore, consiste et lege; iniquitate Orchi, qui perperavit saecula, quod debuerant facere filii patri et matri, fecerunt miseri{s} pater et mater filis dulcissimis suis, quoniam non potuerunt exsorare deos ut [parcerent ?] suis, neque ipsi retinere potuerunt, neque etiam restituere. Hoc quod [p]o[t]u[erunt]: nomina suorum restituerunt ad superos Primigeni, Severi, Pudentis, Casti, Lucillae et Potestatis, et miseri{s} derelicti{s} [a fi]lis, quoniam sperabant se citius [anteire ?] suos, vivi{s} nomina eodem adiecerunt, dum malo fato nati et iniqua fortuna qui non potuerunt antecedere suos neque etiam persequi tam cito quam ipsi cupiunt. At nunc, miseri{s} deserti{s} a natis nostris, rogamus deos superos atque inferos, ut liceat nepotulum nostrum Thiasum, qui est nobis derelictus ex Pudente filio inmaturus, qua[lis] scintilla quae de igne exierit, memoria nostrorum, exsuperet nos, vivat, valeat, sint illi quae ipse expetet. Et nunc te rogamus, nepotule noster per tuorum maiorum misericordiam, ut tu pietati servias, et hoc sephulcrum tuorum tutaris. (vac.) Et (vac.) si qui te rogarit, qui hoc comportarit dicito: “Avus meus Murranus; nam ipsa miseria docet etiam barbaros scribere misericordias”. Et nunc rogo vos omnes natos nascentesque, ut si quid la
sus me praeterit hominem barbarum natu Pannunium, multis ulceris et malis perturbatum, ignoscatis rogo. At nu[nc] inprecamus deos ut si quis hoc sephulcr[um] aut hunc titulum laeserit, in[tulerit, (sit) illi vel illis] fortuna mala, et quod mer[itu]m sit, [hunc] titulum quicumque legerit, aut lege[ntem] auscultarit, allevet illos for[tuna] superior, et valeant semper [in aeterno vel aeternum] quicumque in hoc titulo scrip[ta legerit (scil. verba)] quietis: “sit vobis terra levis”; et [- c. 10 -] desperatum qui superant [- c. 10 -] tempore obito, sit ++[- c. 10 -].
Fig. a–b: Im. phot. a Mancini publici iuris factae (cf. neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6778). Fig. g: Im. phot. a Mattiocco sumpta. G. Mancini, in Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 449–452 cum im. phot. tab. I; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 78–84 n. 58 cum im. phot. a Mancini et Mattiocco sumptis (AE 1989, 247); id., BDASP 80, 1990, 57–76 cum im. phot. a Mattiocco sumpta; id., in Fonti latine e greche I 319–320 n. 131; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 36 n. 26 (= id., Abruzzo e Molise I 178–179 n. 26); id., in Temptanda viast 16 n. 9*; G. Grossi, in Anversa degli Abruzzi 81–84 cum im. phot. fig. 73; Pane, Carta archeologica 120–121 cum im. phot. tab. XVI fig. 2 (cf. p. 150). – Cf. E. Mattiocco, Arch. Class. 20, 1968, 136; Van Wonterghem, Forma Italiae 300; Cugusi, Aspetti letterari2 392–393; J. Linderski, JRA 11, 1998, 461 (= eund., Roman Questions II 374–375); Antolini, Iscrizioni 102; R.
1381
TITVLI NOVI Tuteri, in Immagini del tempo 57. 59 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100; Carroll, Spirits of the Dead 105–106. 200; F. D’Amore, in Anversa degli Abruzzi 495– 497; O. Salomies, Arctos 48, 2014, 498; R. Tuteri, in Dai confini del mondo 34–35. Puncta in formam circulorum redacta haud semper agnosci nequeunt. Supplevi quatenus potui praesertim ex imagine photographica a Mancini sumpta, qui titulum pleniorem inspexerat; supplementa autem v. 9 et 15 a Cugusi recepi. – 1 [- - -] Murranus et Decri[us], 2 [Se]cundae Empusae (?) Mancini. – 3 in. sal[ve v]iator Mancini et ego in editionibus prioribus. – 5 perdiravit mecum, 11 hoc quod [- - -], 14 et miseris [- - -]mus, 15 citius [- - -] suos, 20 miseri deserti, 24 filio [- - -]scintilla, 29 servas, 35 ut si [- - -] quid casu, 36 nat[um], 37 multis vicibus, 39 sepulchr[um], 40 vel hunc titulum laeserit [- - - sit] illi, 41 et quod [- - -] deside[ramus hunc] Mancini. – 42 titulumque ego. – 44 semper [- - -], 45 scrib[- - -], 47 desperatum qui super aut [- - -], 48 abito Mancini. A titulo emendando, qui abundat erroribus grammaticis orthographicis phoneticis syntacticis, me abstinui, cum res ipsa in aperto esset; ceterum vide infra titulum Italice a me redditum. Nota autem imprimis: 2 Melusa pro Mellusa. – 5 de ratione scribendi verbi Orchus vel etiam Horcus/Orchus cf. A. Mazzarino, Grammaticae Romanae fragmenta aetatis Caesareae, Augustae Taurinorum 1955, 197–198; de locutione etiam vide M. Vavassori, in Opinione pubblica 43; verbum perperare hic primum occurrit (quod viri docti in ThLL nondum rettulerunt; vide autem adverbium perperam; cf. A. Ernout – A. Milliet, Dictionnaire étymologique de la langue latíne, Paris 1939, 499 s. v. perperus); permutavit temptavit Linderski. – 7 miseris pro miseri. – 8 filis pro filiis. – 9 exsorare pro exorare. – 14 miseris derelictis pro miseri derelicti. – 16 vivis pro vivi. – 20 miseris desertis pro miseri deserti. – 24 inmaturus pro immaturus. – 29–30 sephulcrum pro sepulc(h)rum (cf. etiam v. 39). – 31 qui pro quis; rogarit pro rogaverit; comportarit pro comportaverit. – 35 lapus pro lapsus. – 37 Pannunium pro Pannonium; ulceris pro ulceribus. – 39 inprecamus pro imprecamus (cf. etiam GLK II, 396. 18 [Hertz]). – 43 auscultarit pro auscultaverit. Versus 3 saluto … facis, 4 salvo … lege, 5 inquitate … perperavit, 6–7 quod … matri, 7–8 fecerunt … filis, 10 suis … potuerunt, 10–11 neque … potuerunt, 15 quoniam … suos, 17 malo … fortuna, 18 qui … suos, 19–20 neque … cupiunt, 20– 21 at … nostris, 26–27 vivat … expetet ad iambos senarios redducendi videntur, attamen res incerta manet (de re universa vide, praeter quae ego suspicatus sum, praesertim Cugusi, l. l.). De locis similibus etiam vide N. Criniti, in N. Criniti (Ed.), Insula Sirmie. Società e cultura della Cisalpina verso l’anno Mille, Brescia 1997, 141; M. Massaro, Epigraphica 59, 1997, 437; Cugusi, ibid. 65, 2003, 209. De locutione v. 41–43, scil. [hunc] titulumque quicumque legerit aut le[gentem] auscultarit, cf. M. Kajava, in Acta Barcelona I 753 et A. E. Cooley, The Cambridge Manual of Latin Epigraphy, Cambridge 2012, 309. Titulum sic in sermonem Italicum vertendum opinor: “Saluto te, viandante, che passi per di qua, che il tuo corpo possa essere integro, fermati e leggi ! A causa dell’ingiustizia dell’Orco, il quale ha sconvolto il corso delle generazioni, ciò che avrebbero dovuto compiere i figli per il padre e la madre fecero, invece, il padre e la madre sventurati per i loro figli dolcissimi, dal momento che non furono in grado di ottenere, pregando gli dèi, di risparmiarli, né poterono essi stessi conservarli, né restituirli (alla vita). Questo poterono: affidarono agli dèi i nomi dei loro figli, cioè Primigenius, Severus, Pudens, Castus, Lucilla e Potestas, e loro sventurati, prostrati dalla perdita dei figli, allorché erano nella speranza di precederli alquanto presto, ancora in vita dovettero aggiungere nella medesima (tomba) i nomi (dei propri figli), (ed) erano nati
TITVLI NOVI
1382
REGIO IV
sotto un avverso destino ed un’iniqua sorte loro che non solo non erano riusciti a precedere i propri nati ma nemmeno a seguirli tanto in fretta, come appunto desiderano. Ma ora noi, poveri sventurati, orbati dei nostri figli, volgiamo preghiere agli dèi superi ed inferi, affinché sia permesso che il nostro nipotino Thiasus, che ci è stato lasciato da nostro figlio Pudens, ancora acerbo, come una scintilla viva che si sprigiona dal fuoco che si sta consumando, ricordo dei nostri cari, ci sopravviva, cresca, stia in salute, ed abbia tutto ciò che desideri. Ed ora ti preghiamo, o nostro nipotino, per la commiserazione verso i tuoi avi, di mantenerti rispettoso e di proteggere questo sepolcro dei tuoi (cari). E se qualcuno ti chiederà chi ha fatto questo, rispondigli: ‘(È stato) mio nonno Murranus; la stessa sventura, infatti, può insegnare anche ai barbari a scrivere frasi capaci di suscitare commozione’. E ora prego voi tutti nati e nascituri, se qualche errore è sfuggito a me povero uomo straniero Pannone di nascita, vessato da tanti mali e ferite, vogliate perdonarlo, vi prego. Ma ora invochiamo gli dèi affinché chiunque tenti di ledere o violare questo sepolcro o l’iscrizione relativa, finisca male, e invece una sorte migliore favorisca per come ha meritato chiunque leggerà o ascolterà leggere, e stiano sempre bene, in eterno, coloro che leggeranno in tale iscrizione queste parole di quiete: ‘sia la terra leggera su di voi’; e invece [- - -] disperato chi oltrepassi [- - -], trascorso il tempo [- - -]”. De cognomine Murrani praeter Holder, Sprachschatz 1899, 658 vide X. Delamarre, Nomina celtica antiqua selecta inscriptionum (noms des personnes celtiques dans l’épigraphie classique), Paris 2007, 137 et H. Solin, Arctos 50, 2016, 166. Nomen Decrii redit tit. n. 3227a (cf. etiam Vetter, Handbuch 210a = Rix, Sabellische Texte Pg34 = Imagines Italicae I 321– 322, Paeligni / SVLMO 16). Ex forma litterarum et locutionum adhibitarum saec. III p. C. n. tribuerim. 7165 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus effracta, a tergo expolita 107,5 x 48,5 x 13,9. Area titulo inscribendo destinata excavata parte superiore levigata, parte inferiore scalpro dentato dolata cymatio cincta inverso 89,7 x 29,8. Litt. 7,3/3,1 (v. 1 litt. O minoris mensurae 0,9). Rep. a. 1900 Sulmone iuxta circuitum ad occasum vergentem inter portas Romanam et S. Antonii. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
Ti(berio) Claudio Ti(beri) f(ilio) Iusto, vix(it) ann(os) tres, mens(es) III; 5
Ti(berius) Claudius Dius pater et Claudia Capreia mater filio pìissimo.
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Stud. Class. Orient. 34, 1984, 249 n. 4 cum im. phot. tab. XXI fig. 2 (AE 1984, 333); id., Suppl. It. 4, 1988, 84–85 n. 59 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 320 n. 132. – Cf. Brancato, Repertorium II 92. Puncta in formam circulorum redacta. – 1 in. et 5 in. litt. T supra versum eminens. Cognomen Capreii hic solum occurrit (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 498).
Ex forma litterarum saec. I medio p. C. n. tribuerim. 7166 = EE VIII p. 35 n. 142 tit. sepulcralis Urna rotunda ansata ex lapide calcario cum operculo alt. 42 diam. max. 20. Litt. 1,8/1,5. Rep. a. 1886 in agro Sulmonensi dum via ferrata Romana fit extra portam S. Matthaei sepulcreto effosso in praedio, q. d. Zappanotte (cf. supra tit. n. 7163), inter fundos baronis Corvi et canonici de Mattheis. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
LXVIII. SVLMO
1383
TITVLI NOVI
Ossa sita Erotis. Im. phot. a Mattiocco sumpta (cf. neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6840). A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1886, 429 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 248–249), inde, ex ectypo chartaceo, M. Ihm, EE VIII p. 35 n. 142; Van Wonterghem, Forma Italiae 286 cum im. phot. 412 (AE 1984, 327); Buonocore, in Fonti latine e greche I 310 n. 71; G. Martella, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 69–70; R. Tuteri, Dal silenzio 24 n. 8 cum im. phot.; Dionisio, La Valle del Sagittario 570–571 n. E171 cum im. phot. – Cf. Mattiocco, Contributi 12; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 34–35 ad tit.; R. Tuteri, in Sulmona 32 cum im. phot. fig. 45; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 98 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 58. Erotis altera tit. n. 7201 quoque laudatur. Punctum triangulare (v. 1). Saec. II p. C. n. dubitanter tribuo. 7167 tit. sepulcralis Urna rotunda ansata ex lapide calcario supra canalibus ornata alt. 23,5 diam. max. 41, integra omnino nisi quod operculum deest. Litt. 3,5. Rep. ad a. 1970 extra Sulmonem prope vicum Campo di Fano. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
5
Fausta Syn(- - -) (scil. serva) vi[v]a p(osuit). Im. phot. a Mattiocco sumpta. Mattiocco, Contributi 16 cum im. phot. fig. 26; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 85–86 n. 60 cum im. phot. a Mattiocco deprompta (AE 1989, 248); id., in Fonti latine e greche I 320 n. 132. – Cf. Tuteri, Dal silenzio 24 n. 7 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. Puncta triangularia. Syn(eroni) Mattiocco haud recte; cognomen domini servae Faustae variis rationibus solvi potest. Fortasse saec. II p. C. n. fuit, res autem incerta manet. 7168 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a dextra infra imminuta in fronte scalpro dentato dolata, a tergo paululum scabra (25,6) x (17,8) x 3,5. Litt. 5,9/1,8. Rep. a. 1925 in agro Sulmonensi haud longe a vico Introdacqua in praedio, q. d. Crocifisso (cf. supra tit. n. 7149). Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
- - - - - -? V[- - -] mater, [filia] mea adul[escens] Fau[sta] bella pudi[ca - - -] hìc [sita].
Im. phot. a M. B. sumpta. G. Piccirilli, Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 458 n. 6 cum im. phot. tantum; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 86–87 n. 61 cum im. phot. (AE 1989, 249); id., in Fonti latine e greche I 320 n. 134; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 36 n. 27 (= id., Abruzzo e Molise I 179 n. 27); id., in Temptanda viast 16 n. 10*. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 100. Puncta triangularia. 1 V[- - -] nomen gentilicium matris quomodo supplendum incertum. 5 exordium esse potest versus vel commatis dactylici. – De adiectivo bella mulieri vel puellae tributo (fere nusquam alibi in titulis) cf. exempla collecta in ThLL II 8, col. 1856 lin. 50– 68. Haud multo post saec. I medium a. C. n. 7169 = EE VIII p. 35–36 n. 143 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus rep. a. 1886 prope Sulmonem extra portam Napoli appellatam in fundamentis domunculae domini Domenico De Martinis in sepulcreto effodiendo. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripi ut potui a. 1982 ex De Nino.
5
-----[- - -] Fl[av- - - -] [- - -]idus [- - -] [- - -]LI+LAV[- - -] [- - -] pat[- - -] [- - -] Flavia[e - - -] [- - -] filiae [- - -] [- - -]++ p(os-) [- - -] [- - -]++NV++[- - -] - - - - - -?
TITVLI NOVI
1384
REGIO IV
A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1886, 134 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 232–233) inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 35–36 n. 143; Buonocore, in Fonti latine e greche I 310 n. 72. – Cf. eund., Suppl. It. 4, 1988, 310 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 58. Ihm ex ectypo chartaceo ita: [- - -] FL[- - -] | [- - -]IDVS[- - -] | [- - -]LI+LAV[- - -] | [- - -] PA+[- - -] | [- - -] FLAVIA[- - -] | [- - -] FILIAE[- - -] | [- - -]++ k P k [- - -] | [- - -]++NV+[- - -], addens: “ex ipso lapide fortasse plura extricari possunt”. Saec. I ex. p. C. n. tribuerim vel paulo postea.
Im. phot. ab Ezio Mattiocco sumpta. Buonocore, Misc. Greca e Romana 17, 1992, 170 n. 9 cum im. phot. tab. 5 fig. 10 (AE 1992, 324) (= id., Abruzzo e Molise I 371 n. 9); id., in Fonti latine e greche I 320 n. 136; id., Suppl. It. 22, 2004, 103–104 n. 105 cum im. phot.; G. Grossi, in Anversa degli Abruzzi 84–85 cum im. phot. fig. 74–75; Pane, Carta archeologica 122–123 cum im. phot. – Cf. R. Tuteri, in Immagini del tempo 57. 59. Gavia vel Gavia[e]. De nomine Gavii vide supra ad titulum praecedentem. Ex litterarum forma priori parti saec. I a. C. n. tribuerim.
7170 tit. sepulcralis Cippus, ut videtur, ex lapide calcario a dextra et infra imminutus, a tergo in usum posteriorem resectus (72) x (24) x (16). Litt. 9. Rep. a. 1886 prope vicum Cansano per declive collis Pietre Murrine vulgo appellati (de quo loco vide Van Wonterghem, Forma Italiae 275), in ecclesia S. Nicolao dicata pro gradu arae Matris Auxilii adhibitus. Frustra quaesivi. Periisse videtur. Descripsi quatenus potui a. 1990 ex De Nino.
7172 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in tres partes inter sese coniunctas effracta supra imminuta, infra nec non a tergo scabra (205,6) x 87,9 x 27,8. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata a sinistra dextraque cymatio inverso cincta 133,5 x 65,8; in area ipsa, infra titulum, effinguntur theca calamaria, signaculum inscriptionem referens (de qua vide infra), et codex clausus (quibus de anaglyphis vide praesertim, quae scripsi in ephemeride Scrittura e civiltà 17, 1993, 309–315; etiam vide G. Baratta, in Officina epigrafica 124–134). Litt. affabre insculptae 8,3–22,5. Rep. a. 1966, cum via, qua itur ad oppidum Campo di Fano, sterneretur, ad vicum Torre dei Nolfi in sepulcro aetatis Romanae, quod detectum est illo tempore in quo ad alium usum adhibita erat. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
T(it-) Ga[- - -] [- - - - - -], Sa[- - -]. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1886, 429 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 249); Buonocore, in Fonti latine e greche I 320 n. 135; id., Suppl. It. 22, 2004, 103 n. 104 (AE 2004, 478). 1 punctum triangulare sursum directum. Supplementa haud certa. In tit., qui sequitur, memoratur Gavia quaedam (etiam vide supra tit. n. 7103, ubi laudatur Helena Gavia P. l., quae Herculi donum dat libens merito); tit. n. 3119. 7173 Salavia. Saec. I in. p. C. n. esse potest. 7171 tit. sepulcralis Cippus, ut videtur, ex lapide calcario supra et a dextra fractus in fronte levigatus (44) x (38) x ? Litt. 8. Rep. ad a. 1990 prope vicum Anversa degli Abruzzi inter ruinas ecclesiae S. Mariae ad Nives dicatae (vulgo Madonna della Neve). Nunc exstat muro eiusdem ecclesiae supra ianuam extrinsecus adfixus, ubi a. 1991 descripsi.
Fig. a Statori Apri (scil. servus) Insequens; Quartio fr(ater) p(osuit). -----Gavia[- - -].
in signaculo: Statori Apri Insequens.
LXVIII. SVLMO
1385
TITVLI NOVI 7174 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra a dextra infra fractus in fronte adesus a tergo paululum scaber (50,8) x (53,5) x 21,5. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta, cuius pars supra et a sinistra tantum servatur. Litt. 5,5–5,3. Rep. ad a. 1970 in agro Sulmonensi haud longe a vico Introdacqua in praedio, q. d. Crocifisso (cf. supra tit. n. 7149). Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
Fig. b Fig. a: Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. D. A. I. Rom n. 79.2697). Fig. b: Im. phot. a Giuseppe Papponetti sumpta. Mattiocco, Contributi 10 n. 2 cum im. phot. fig. 7; Van Wonterghem, Forma Italiae 289 (AE 1984, 328); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 87 n. 62 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 321 n. 62; Pane, Carta archeologica 136–137 cum im. phot. – Cf. E. Mattiocco, Abruzzo 7, 1969, 180 adn. 40; Buonocore, PP 39, 1984, 437; S. Diebner, Dial. Arch. s. 3°, 5, 1987, 41 cum im. phot. fig. 22; Buonocore, Scrittura e civiltà, l. l. 313 cum im. phot. tab. II fig. 3; J. Linderski, JRA 11, 1998, 461–462 (= eund., Roman Questions II 375–376); R. Tuteri, in Immagini del tempo 57. 59 cum im. phot.
D(is) M(anibus) s(acrum) Lavio Alexandr[o; T]itia Per-
Puncta in formam virgulae acclivis etiam in fine versus posita. 3 Quarto Mattiocco. – 4 f(ilii) r(everendissimi) p(osuerunt) Van Wonterghem; fr(atri) p(osuit) ego in PP. – In signaculo: omiserunt Mattiocco et AE; Insequ[ens] tantum Van Wonterghem et ego in editionibus prioribus. Quartio titulum posuit fratri suo Insequenti, cuius dominus fuit Statorius Aper (nomen gentilicium Statorii hic primum occurrit); contra Van Wonterghem sic interpretatus est: Insequens et Quartio titulum dedicavere patri suo Apro, qui fuit vel stator vel servus Statorii cuiusdam. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. titulus mihi videtur tribuendus. 7173 tit. sepulcralis Tabula, ut videtur, ex lapide calcario supra fortasse et ab utroque latere fracta. Rep. a. 1902 extra Sulmonem in praedio, q. d. Le Casette. Frustra quaesivi. Periisse videtur. Descripi ut potui a. 1982 ex De Nino. - - - - - -? Laeli[- - -], Salavia Tert[- - -]. A. De Nino, NS 1902, 386 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 447–448); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 87– 88 n. 63 cum apographo a De Nino deprompto (AE 1989, 250); id., in Fonti latine e greche I 321 n. 138. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; Brancato, Repertorium II 93. 2 cognomen Tert[- - -] solvendum, ex. gr., Tert[ia], Tert[ulla]. Nomen Laelii hic primum occurrit; Salavius autem redit tit. n. 3119 (de quo nomine vide O. Salomies, Arctos 46, 2012, 171). Esse potest saec. I p. C. n.
lis coiugi ca5
rissimo [et] benae meren[ti], et fil(io) piis(simo) ++++ ------
Im. phot. a M. B. sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 237–238 cum im. phot. fig. 322 (AE 1984, 321); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 88 n. 64 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 321 n. 139. – Cf. Tuteri, Dal silenzio 14 n. 2 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit. Puncta triangularia. 7 + litt. incertae. Supplevi non sine dubiis. – D(is) M(anibus) S(acrum) | L. Avio Alexan|d[ro - - -]lia Per|lis coiugi ca|rissimo [- - -]|niae me[- - -] | et fil[- - -] Van Wonterghem, AE. – 4 coiugi pro coniugi. – 5–6 benae pro bene (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 118; etiam cf. p. 145. 149. Vide H. Solin – G. Mandatori, in Valle di Comino XIII 183–184). Nomen Titii redit tit. n. 3081; Lavii autem hic primum occurrit. Cognomen Perlis in tit. Graeco urbano quoque repperi (IGUR 883). Ex litterarum forma nec non e locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. II p. C. n. vel potius III tribuendus mihi videtur. 7175 tit. sepulcralis Stela supra in fastigium desinens ex lapide calcario in fronte expolita, a tergo scabra 83,4 x 43,5 x 14,5. Litt. 3,9/3,5. Rep. a. 1954 extra Sulmonem in vico Fonte d’Amore (cf. supra tit. n. 7156) in fundo gentis Dorrucci. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
TITVLI NOVI
1386
REGIO IV
-----Lucceia +[- - -] [a]mico +[- - -]. Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino apud G. Fiorelli NS 1886, 426 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 244); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 89–90 n. 66 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 321 n. 141; Reali, Amicitia 156 n. 100. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit. Supplevi. – LVCCEI | ICO De Nino. De nomine gentilicio Lucceii fusius in titulis regionis Paelignae laudato vide Van Wonterghem, Antiche genti 32. De amicitia praeter Reali l. l. vide Aspects of Friendship; Reali, in Corolla Epigraphica 612–620; N. Mathieu, in Société romaine 373–383; B. Beuajard, ibid. 385–391. Saec. I p. C. n. dubitanter tribuo.
Lollia C(ai) f(ilia), f(ilia), po(suit). Im. phot. a Mattiocco sumpta.
7177 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a dextra infra fracta in fronte et a tergo levigata (24,2) x (25) x 3,5. Litt. 8,7–5,1. Rep. a. 1925 in agro Sulmonensi haud longe a vico Introdacqua in praedio, q. d. Crocifisso (cf. supra tit. n. 7149), effossionibus in fundo gentis Alesi institutis. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
G. Piccirilli, Riv. abruzzese 12, 1959, 3; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 89 n. 65 cum im. phot. (AE 1989, 251); id., in Fonti latine e greche I 321 n. 140; Dionisio, La Valle del Sagittario 580–581 n. E199 cum im. phot. – Cf. M. G. Mosci Sassi, Stud. Etr. 42, 1974, 363; Buonocore, PP 39, 1984, 437; J. Linderski, JRA 11, 1998, 462 (= eund., Roman Questions II 376); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; eund., in Officina epigrafica 216; E. Dupraz, in Écriture 207. Puncta in formam circulorum etiam in fine versus. Litt. A cum hasta non librata, sed acclivi, quae non ex hasta priore est incepta. Nomen gentilicium Lollii redit tit. n. 3227a. – De explanatione locutionis in exemplum L. f. f. vide imprimis O. Salomies, Arctos 27, 1993, 95–101 (titulus noster ad p. 101 adn. 17 memoratur) cum quo ego quoque nunc consentio; contra, ex. gr., vide W. Seston, Scripta varia, Roma 1980, 321–331 et S. Priuli, NS 33, 1979, 340–341. Ex forma litterarum et monumenti (cf. ex. gr. Dupraz, Vestins 440) priori parti saec. I a. C. n. saltem tribuerim. 7176 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (15,4) x (25,6) x 17,5. Litt. 4. Rep. a. 1886 in agro Sulmonensi dum via ferrata Romana fit extra portam S. Matthaei in praedio, q. d. Zappanotte (cf. supra tit. n. 7163), inter fundos baronis Corvi et canonici de Mattheis. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
- - - - - -? Ma[- - -] Gym[- - -] +[- - -] - - - - - -? Im. phot. a M. B. sumpta et ope machinae computatoria tractata (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6782). G. Piccirilli, in Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 455 n. 2 im. phot. tantum; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 90 n. 67 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 321 n. 142.
LXVIII. SVLMO
1387
1 agitur fortasse de nomine gentilicio quodam, ex. gr., Mammio (cf. tit. n. 3090) vel Massidio (cf. tit. n. 3112). – 2 Gym[nasio] dubitanter. – De supplementis vide quae scripsi in Suppl. It., l. l. Saec. I p. C. n. ante medium tribuerim, sed res incerta manet. 7178 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique levigata passim autem rimis laesa circ. 50 x 35 x 35. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Pratola Peligna in aedibus privatis. Me certiorem fecit m. Dec. a. 2015 dominus Mauro Cianfaglione, qui im. phot. quoque sumpsit.
Moschis Iucundi so(ror) mater pos(uit). Im. phot. a M. Cianfaglione sumpta. Ex forma litterarum saec. I ex. a. C. n. tribuerim.
TITVLI NOVI Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6782). G. Piccirilli, Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 456 n. 3 cum im. phot. tantum; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 90–91 n. 68 cum im. phot. (AE 1989, 252); id., in Fonti latine e greche I 321 n. 143; Dionisio, La Valle del Sagittario 575 n. E183 cum im. phot. – Cf. Pisani, Lingue dell’Italia 108; Van Wonterghem, Ritratti 18; id., Antiche genti 40 cum im. phot. tab. X fig. 23; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; E. Dupraz, in Écriture 207; R. Tuteri, in Dai confini del mondo 30 cum im. phot. Puncta triangularia. 4 posieit pro posit/posuit. De nomine Mussidii, quod fusius in titulis Sulmone repertis memoratur (cf. tit. huius Corporis vol. I2 3211. 3214; IX 3114. NS 1887, 293; titulos duos, qui sequuntur), ample disseruit Van Wonterghem, Antiche genti 38–44; etiam vide M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 188 et A. Tortoriello, Ann. Ist. Orient. Napoli n. s. 8, 2001, 193. 203. De Lucio Mussidio Titi filio Longo fortasse ex Sulmone oriundo vide T. P. Wiseman, Class. Quart. n. s. 14, 1964, 127. Ex forma litterarum et monumenti (cf. ex. gr. Dupraz, Vestins 440) saec. I a. C. n. medio tribuenda. 7180 = I2 2544 (cf. p. 1038) tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in fronte et a tergo expolita 59,1 x 28,8 x 14,5. Litt. 4,1–2,2. Rep. a. 1911 in agro Sulmonensi haud longe a vico Introdacqua in praedio, q. d. Crocifisso (cf. supra tit. n. 7149), effossionibus in fundo Domenico Lagatta institutis. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
7179 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra imminuta marginibus effracta, in fronte levigata, a tergo paululum scabra (64,5) x (32,5) x 12,8. Litt. 3,1–2,3. Rep. a. 1925 in agro Sulmonensi haud longe a vico Introdacqua in praedio, q. d. Crocifisso (cf. supra tit. n. 7149), effossionibus in fundo gentis Alesi institutis. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
Mussidia[e] Salviae, C(aius) Mussidius Diogenes posieit.
5
L(ucio) Mussidio Romanei l(iberto) Syro; Vettidia 1mulieris2 l(iberta) Leycadium posieit.
TITVLI NOVI Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6782). P. Piccirilli, NS 1911, 380 cum apographo (inde E. Lommatzsch, I2 2544); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 91–92 n. 69 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 322 n. 144; Dionisio, La Valle del Sagittario 575–576 n. E184 cum im. phot. – Cf. A. La Regina, Quad. Ist. Top. Roma 2, Roma 1966, 116 adn. 34; Van Wonterghem, Ritratti 18 et adn. 41; id., Antiche genti 40 et adn. 189; A. Degrassi – H. Krummrey, I2 p. 1038; Tuteri, Dal silenzio 34 n. 4 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; R. Tuteri, in Filo di Arianna 68 cum im. phot.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; Mattiocco, Pietro Piccirilli 142–143. Nota, quod titulum duae exaraverunt manus, quarum prior v. 1–3, altera v. 4–6 incidit, ut e litterarum forma sane elicitur. Puncta triangularia in fine versuum quoque signata. 2 Romanei pro Romani. – 5 Leycadium pro Leucadium (vide infra tit. Superaequanum n. 3326). – 6 posieit pro posit/posuit. De nomine Mussidii vide supra; de cognomine Romani, praeter Solin – Salomies, Repertorium2 392, vide Kajanto, Latin Cognomina 182, ubi titulus laudatur. Nomen Vettidii hic primum occurrit; cognomen muliebre Leucadium in titulo Superaequi invento n. 3326 quoque reperies. Ex forma litterarum saec. I p. C. medio tribuenda.
1388
REGIO IV dium communale posita exstitisse videtur (cf. etiam tit. n. 7153 in quo ludi circenses fortasse memorantur); circu[mclusum] Devijver – Van Wonterghem, qui arbitrantur hunc titulum ad campum Sulmone positum in regione ubi nunc est macellum publicum unde titulus ipse in lucem prodiit pertinere (contra vide Borlenghi, l. l.); mihi in mentem venit quoque locutio [in] circu[itu (scil. efficiunt) passus] (cf. ex. gr. locutionem in circuitu quae abet tit. AE 1947, 159; etiam vide tit. huius Corporis vol. VI 29777 = ILS 6031; VI 29778. 31768 = 37743; XIV 3857 = ILS 8350 = Inscr. It. IV, 1, 466), vel potius verbum circu[- - -] ad officium quoddam pertinens, scil., ex. gr., circulator (ThLL III 5, col. 1106–07), circumgestator (ThLL III 5, col. 1150), vel similia (etiam vide M. Chiabà, in Donna e lavoro 271–272). In dubio autem adhuc maneo. De cognomine Circi (de quo cognomine ex. gr. vide H. Solin, Arctos 32, 1998, 237) cogitare quoque nolui. Ex litterarum forma saec. I ante medium p. C. n. si tardius tribuerim. 7182 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus laesa in fronte expolita a tergo scabra 85,5 x 49,8 x 15,5. Litt. 7,5–5,5. Rep. a. 1981 apud vicum Campo di Fano in praedio, q. d. Corvo (etiam cf. infra tit. n. 7197). Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
7181 tit. sepulcralis Cippus, ut videtur, ex lapide calcario undique in usum posteriorem resectus, in fronte dolatus, a tergo scaber (29,8) x (32,3) x 17,6. Litt. 7,1. Rep. Sulmone circ. ad a. 1960 operibus institutis ad aquae ductum medii aevi restituendum ad plateam Garibaldi nuncupatam situm. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
L(ucius) Mussi[dius - - -] CIRCV[- - -] - - - - - -. Im. phot. a M. B. sumpta. A. La Regina, Quad. Ist. Top. Roma 2, Roma 1966, 116 adn. 62; Van Wonterghem, Ritratti 18 et adn. 41; id., Antiche genti 41 cum im. phot. tab. 11 fig. 25; H. Devijver – F. Van Wonterghem, Acta Arch. Lov. 21, 1982, 97–98 n. 18; Van Wonterghem, Forma Italiae 233 cum im. phot. fig. 315. 321; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 92–93 n. 70 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 322 n. 145; Borlenghi, Campus 245 n. 19 cum im. phot. fig. 109 (etiam cf. p. 149). – Cf. H. Devijver – F. Van Wonterghem, ZPE 54, 1984, 199. 201. 202. 206; Tuteri, Dal silenzio 35 n. 5 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; R. Tuteri, in Filo di Arianna 68 cum im. phot. Punctum triangulare (v. 1). 1 supplevi (de nomine Mussidii vide supra ad tit. n. 7179); Mussi[- - -] ceteri. – 2 supplementa incerta; circu[m] La Regina, cogitans de aedificio, cuius situs in regione ad prae-
C(aius) Oppeius C(ai) l(ibertus) Libo. Im. phot. ab Ezio Mattiocco sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 327 (AE 1984, 331); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 93 n. 71 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 322 n. 146. – Cf. R. Tuteri, in Immagini del tempo 57. 59. Nomen Opp(e)ii et cognomen Libonis non redeunt in titulis aliis Sulmone repertis (de cognomine fusius C. Letta, in Epigrafia dei Marsi 162 quoque disseruit). Ex litterarum forma saec. I medio a. C. m. tribuenda mihi videtur.
LXVIII. SVLMO 7183 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a dextra in usum posteriorem resecta a tergo paulum scabra 193 x (34) x 35. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio recto cincta, cuius pars a sinistra supra et infra tantum servatur 135 x ?. Litt. 6,5–5,5. Rep. loco incerto nescio quando, nunc exstat muro cuidam inserta ecclesiae Sancti Angeli in Vetulis vel Michaelis Archangeli in declivitate collis Scipione appellati sitae, ubi a. 1982 quatenus potui contuli.
1389
TITVLI NOVI lucem prodierunt (cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 237–328). Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
Saluta Papia T(iti scil. filia).
Dis M[- - -]. L(ucius) Pac[- - -] - - - - - -? Im. del. a Van Wonterghem sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 271 cum im. del. fig. 388 litt. f et im. phot. fig. 389 litt. f signatis; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 94 n. 72 cum im. del. a F. Van Wonterghem deprompta; id., in Fonti latine e greche I 322 n. 147. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. 1 M[anibus] Van Wonterghem; quomodo autem formula Dis Manibus sacrum certe solvenda incertum. – 2 suppleverim, ex. gr., Pac(c)ius vel Pacilius vel Pacinius vel similia (cf. Buonocore, in Epigrafia di confine 284–285). Saec. I ex. vel potius II medii p. C. n. esse potest. 7184 = I2 3233 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario contracta, in margine sinistro imminuta, in fronte levigata a tergo scabra 57,3 x 28,9– 24,7 x 10,1. Litt. inter lineas ad delineandum ductas 3,5/3,3. Rep. a. 1925 extra Sulmonem ad ecclesiam Christo cruci affixo dicatam, ubi sepulcra aetatis Romanae in
Im. phot. a Mattiocco sumpta. G. Piccirilli, in Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 457 n. 5 cum im. phot. ex quo Vetter, Handbuch 210e et Tuteri, Solymon 87 n. 39; A. La Regina, I2 3233 cum im. phot. tab. 79 fig. 7; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 94–95 n. 73 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 322 n. 148; Rix, Sabellische Texte Pg28; Imagines Italicae I 320, Paeligni / SVLMO 14 cum im. phot.; Dionisio, La Valle del Sagittario 573 n. E179 cum im. phot. Punctum in formam litterae “x” redactum (cf. R. Zucca, Misc. Greca e Romana 18, 1994, 124. 133–134). Litt. P apertissima. De praenomine muliebri Salutae, praesertim in titulis Osce scriptis laudato, vide Kajava, Praenomina 68–69 (titulus memoratur ad p. 69). Nomen Papii Sulmone hic solum occurrit. Ex forma litterarum priori parti saec. I a. C. n. vel paulo antea tribuerim. 7185 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra fortasse rotundatus cum acroteriis undique laesus, infra scalpro dentato dolatus, a tergo scaber 52,1 x 38,2 x 29,2. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta 18,5 x 25,6. Litt. 3,8/2,9. Rep. ad a. 1970 Sulmone iuxta circuitum ad occasum vergentem prope moenia aevi medii. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
TITVLI NOVI
1390
REGIO IV
Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit vel paulo antea. Di(s) M[anib(us)]. Venusina, filiae Paule, lapid5
em p(osuit).
Im. phot. a M. B. sumpta. Mattiocco, Contributi 11 n. 5 cum im. phot. fig. 10; Van Wonterghem, Forma Italiae 236 n. 27 cum im. phot. fig. 319 (AE 1984, 320); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 95 n. 74 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 322 n. 149. Puncta nulla. 1 D(is) M(anibus) [s(acrum] Van Wonterghem. – 3–4 Paule pro Paulae. – 4–5 lapid(em) AE. De locutione lapidem ponere cf., ex. gr., tit. huius Corporis vol. VI 9659 = 33814. Ex litterarum forma nec non e locutione D(is) Manib(us) compendiis scripta priori parti saec. II p. C. n. tribuerim.
7187 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus superioribus effracta, in fronte scalpro dentata passim dolata a tergo levigata (85,1) x 39,8 x 18/17. Litt. profunde et affabre insculptae 3,5. Rep. a. 1954 extra Sulmonem in vico Fonte d’Amore (cf. supra tit. n. 7156) in fundo gentis Dorrucci. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
7186 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a sinistra infra fracta in fronte et a tergo levigata (83,1) x (13,3) x 2,8. Litt. 3,9– 1,8 (v. 3 litt. X minoris mensurae 0,8). Rep. ad a. 1920 extra Sulmonem in vico Fonte d’Amore (cf. supra tit. n. 7156) in fundo gentis Dorrucci. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli. - - - - - -? [- - -]+io [- - -]lopì [- - -] coniun`x´ [p(osuit)]. Im. phot. a M. B. sumpta. G. Piccirilli, in Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 459 im. phot. tantum; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 96 n. 75 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 322 n. 150. 2 [- - - Pe]lopi potius quam [- - - He]lopi suppleverim.
5
Peticia L(uci) [.] Saluta, C(aio) Petcio T(iti) [f(ilio)] Sergio, posit Libusca l(iberta).
LXVIII. SVLMO Im. phot. a M. B. sumpta. G. Piccirilli, Abruzzo 12, 1959, 3–4; Van Wonterghem, Antiche genti 44–45 cum im. phot. tab. XII fig. 28; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 96–97 n. 76 cum im. phot. (AE 1989, 253); id., in Fonti latine e greche I 323 n. 151; Dionisio, La Valle del Sagittario 574 n. E180 cum im. phot. – Cf. M. G. Mosci Sassi, Stud. Etr. 42, 1974, 363; Tuteri, Solymon 84 n. 22; Tuteri, Dal silenzio 16 n. 1 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; R. Tuteri, in Storia di Pratola 53; eand., in Dai confini del mondo 31 cum im. phot. Puncta triangularia etiam in fine v. 5. 3 Peticio f. Piccirilli, Mosci Sassi, Tuteri. Petcio pro Peticio (de forma syncopata, quam in titulis Osce lingua scriptis saepe reperies, cf., ex. gr., M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 101). – 5 posit pro posuit; Libusca pro Libyssa, sed res haud certa mihi videtur (ThLL Onomasticon VI, col. 115 s. v. Libissa/Libyssa, 118 s. v. Libys); etiam vide P. Larson, in Arch. Glott. Ital. 75, 1990, 138. 141. Nomen Peticii fusius redit in titulis Sulmone repertis: I2 3224; huius vol. n. 3116 (bis). 3136 (bis). 7102. 7188 (de re universa vide Tuteri, in Storia di Pratola, l. l. 53–55 nec non Navarro Caballero, Perfectissima femina II 574). D. Foraboschi, in Scritti Gino Bandelli 165 non excludit, quominus Peticii ex Amiterno oriundi sint. Cognomina hic primum occurrunt (de cognomine Salutae etiam vide H. Solin, Arctos 38, 2004, 184; Salutam autem, ut praenomen, tit. n. 7184 quoque habes). Ex litterarum forma nec non e grammatica ratione saec. I medio a. C. n. tribuenda. 7188 tit. sepulcralis Plintus ex lapide calcario ab utroque latere fracta (42) x 32 x 12,5. Litt. 4. Rep. a. 2014 prope vicum Bagnaturo in regione appella Villa Giovina, ubi Tuteri descripsit. Ubi autem exstet, ignoro.
1391
TITVLI NOVI
5
D(is) M(anibus) s(acrum). T(ito) Petronio Allediano, Caecilia +[- - -] [- - -]++[- - -] - - - - - -.
Im. phot. ab E. Mattiocco sumpta. A. De Nino, NS 1906, 351 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 472); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 97 n. 77 cum apographo a De Nino deprompto (AE 1989, 254); id., in Fonti latine e greche I 323 n. 152. – Cf. A. La Regina, Quad. Ist. Top. Roma 2, Roma 1966, 116; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 58. 4 ex. + hasta recta videtur. – 5 [- - -]IA[- - -] legerim, sed in dubio maneo. Nomen Petronii redit tit. n. 7145 (cf. Van Wonterghem, Antiche genti 48); Caecilii autem hic primum occurrit. De cognomine Allediani vide H. Solin, in Ciceroniana 72. Esse potest saec. II p. C. n. 7190 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a dextra et infra fracta, in fronte et a tergo levigata 61 x (45,1) x 9,8. Litt. 6,5/4,5 (v. 3 verbum pate[r] minoris mensurae 1,2). Rep. a. 1924 extra Sulmonem in praedio Le Marane per declive montis Morrone ad ecclesiam S. Iosepho dicatam. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
T(ito) Peticio Optato Num[- - -]. Im. phot. a Rosanna Tuteri sumpta. R. Tuteri, in Storia di Pratola 53–55. 65 cum im. phot. fig. 12. Puncta triangularia sursum directa. Sub exemplo tit. huius Corporis vol. VIII 4772 (cf. p. 957) = 18692 Tuteri non excludit, quominus Num[idico] vel Num[idio] illud Num[- - -] sit restituendum, ex eo magis quod Peticii alii tit. Numidiae VIII 3961 = 18381, 4777 (cf. p. 957) = 18693, 4781 (cf. p. 957) = 18676 fusius laudantur; mecum autem ipse quaero utrum illud Num[- - -] pars nominis gentilicii ex. gr. Numisiae sit i. e. femina scil. uxor, quae titulum posuit necne. De nomine Peticii in titulis agri Sulmonensis laudato vide supra ad tit. praecedentem. Ex forma litterarum punctorumque temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 7189 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario infra fracta, in fronte levigata (38) x (35) x ?. Litt. 7–6. Rep. a. 1906 Sulmone iuxta viam, q. d. Solimo, muro quodam labente ante aedes gentis Sanità sitas. Ibidem servatur muro cuidam interiori affixa aedium eiusdem gentis, ubi aestate a. 2002 contuli una cum Ezio Mattiocco.
5
Pharinen[i], Menander `pate[r]´, Asia mater, Thyce soror, p(osuerunt).
TITVLI NOVI
1392
Im. phot. a M. B. sumpta. G. Piccirilli, in Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 458 cum im. phot. tantum; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 98 n. 78 cum im. phot. (AE 1989, 255); id., in Fonti latine e greche I 323 n. 153. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit. Puncta in formam virgulae acclivis haud semper signata. 4 Thyce pro Tyche. Cognomen Pharine aliunde ignotum. Ex forma litterarum saec. I medio p. C. n. saltem tribuo.
REGIO IV 7192 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in margine inferiore sinistro imminuta, in fronte et a tergo passim scalpro dentato dolata infra scabra 92,8 x 47,9 x 18. Litt. affabre insculptae 6– 4,5. Rep. a. 1958 in agro Sulmonensi haud longe a vico Introdacqua in praedio, q. d. Crocifisso (cf. supra tit. n. 7149), effossionibus in fundo gentis Pantaleo institutis (vide titulum, qui praecedit). Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
7191 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus effracta, in fronte levigata, a tergo paululum scabra (39,8) x (43,9) x 12,1. Litt. affabre insculptae 4,5–2,9. Rep. a. 1958 in agro Sulmonensi haud longe a vico Introdacqua in praedio, q. d. Crocifisso (cf. supra tit. n. 7149), effossionibus in fundo gentis Pantaleo institutis. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
P(ublius) Pinariu(s) P(ubli) f(ilius), P(ublius) Pinariu(s) P(ubli) f(ilius) Corona, mater posit. Pinaria P(ubli) f(ilia) Galla. Im. phot. a M. B. sumpta. G. Piccirilli, Abruzzo 12, 1959, 5; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 98–99 n. 79 cum im. phot. (AE 1989, 256); id., in Fonti latine e greche I 323 n. 154; Dionisio, La Valle del Sagittario 574–575 n. E182 cum im. phot. – Cf. M. G. Mosci Sassi, Stud. Etr. 42, 1974, 363; Tuteri, Solymon 84 n. 25; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; M. C. Spadoni, Epigraphica 70, 2008, 159; Buonocore, in Officina epigrafica 225; E. Dupraz, in Écriture 207. Puncta triangularia sursum directa. Publii Pinarii alii redeunt in titulo, qui sequitur. De nomine fusius disseruerunt inter al. Spadoni, l. l. 157–160 et M. G. Schmidt, in Homenaje Armin U. Stylow 351–353. Ex forma monumenti (ex gr. cf. Dupraz, Vestins 440) litterarum et punctorum primae aetati imperatoriae tribuerim vel paulo antea.
Im. phot. a M. B. sumpta. G. Piccirilli, Abruzzo 12, 1959, 4–5; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 99 n. 80 cum im. phot. (AE 1989, 257); id., in Fonti latine e greche I 323 n. 155; Dionisio, La Valle del Sagittario 574 n. E181 cum im. phot. – Cf. Mattiocco, Il culto 14; M. G. Mosci Sassi, Stud. Etr. 42, 1974, 363; Tuteri, Solymon 84 n. 24; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; eund., in Officina epigrafica 225 cum im. phot. fig. 9. Puncta triangularia etiam in fine versus redacta. 1 omiserunt Mosci Sassi et Tuteri. – 4 posit pro posuit. De nomine Pinarii vide titulum, qui praecedit; de raro cognomine Coronae cf. Kajanto, Latin Cognomina 346 et O. Salomies, in Onomastica 521 (nomen Coronae originis Etruscae quoque nobis notum; de quo S. Panciera, in Epigrafia e ordine senatorio I 594–595 [= eund., Epigrafi II 1085–1086]). Ex litterarum forma nec non e nominis ratione saec. I ex. a. C. n. tribuerim.
7193 tit. fortasse sepulcralis Epistylium, ut videtur, ad sepulcrum quoddam fortasse pertinens ex lapide calcario a sinistra et a dextra imminutum. Litt. profunde insculptae circ. 15. Rep. extra Sulmonem nescio quando in sepulcro aevo antiquo ex. posterius adhibitum ad ecclesiam Sanctae Brigidae dicatam. Nunc exstat Pratola Peligna pergulae usui loco edito domus cuiusdam sitae iuxta viam Rovereto. Descripsi quatenus potui ex im. phot., quam m. Apr. a. 2016 Ezio Mattiocco mihi comiter misit.
LXVIII. SVLMO
1393
TITVLI NOVI
[- - -] L(uci) n(epos); L(ucius) Pom[p]ullius L(uci) f(ilius) [- - -]. Im. phot. ab E. Mattiocco sumpta. Van Wonterghem, Antiche genti 55; id., Forma Italiae 238 (AE 1984, 322) ex quo Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 99– 100 n. 81; id., in Fonti latine e greche I 323 n. 156; R. Tuteri, in Storia di Pratola 48. – Cf. Buonocore, PP 39, 1984, 436– 437. Puncta triangularia.
[- - - ba]ln(eum ?) L(ucius) Pom[p]ullius L(uci) f(ilius) Van Wonterghem in editione priore. An magistratus duo fuerint, nescio. Pompullius hic primum occurrit (de nomine etiam cf. C. Letta, in Necropoli di Fossa IV 321 adn. 26). Ex litterarum forma primae aetati imperatoriae tribuerim.
7194 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra et a sinistra fracta, in fronte scalpro dentato passim dolata infra scabra a tergo levigata (69,2) x (47,9) x 18,5. Litt. profunde incisae 6,5–5,1 (v. 4 litt. C minoris mensurae 1,7). Rep. a. 1925 in agro Sulmonensi haud longe a vico Introdacqua in praedio, q. d. Crocifisso (cf. supra tit. n. 7149), effossionibus in fundo gentis Alesi institutis. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
157; Reali, Amicitia 156 n. 101; Dionisio, La Valle del Sagittario 576 n. E185 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit. Puncta in formam trianguli redacta videntur. Accavi saepius redeunt in titulis Sulmonensibus: vide tit. n. 7156. Nerius autem hic primum occurrit. Cognomen Vernae tit. n. 3098 quoque memoratum. De amicitia vide supra ad tit. n. 7176. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuenda. 7195 tit. sepulcralis Cippus, ut videtur, ex lapide calcario a dextra fractus 123 x (20) x 26. Rep. nescio quando fortasse extra Sulmonem in vico Fonte d’Amore (cf. supra tit. n. 7156). A. 1892 Antonio De Nino descripsit pro limine aedium domini Pasquale Dorrucci adhibitum in praedio Le Marane per declive montis Morrone sito. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex De Nino. Salv[- - -] filiu[s - - -]. A. De Nino, NS 1892, 320 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 317); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 101 n. 83 cum apographo e De Nino deprompto; id., in Fonti latine e greche I 324 n. 158. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 122; Van Wonterghem, Forma Italiae 254. 1 quomodo lacuna supplenda sit, nescio; an de praenomine muliebri Salutae ne de nomine gentilicio Salvii vel etiam Salvidii vel sim. agatur, incertum; locutio saepius in titulis Paelignis memorata salve et tu in mentem mihi quoque venit (cf. ex. gr. infra tit. n. 7197). Tit. cum n. 7210 fortasse coniungendus. Primae aetatis imperatoriae esse videtur.
5
[P]rimae Accai (scil. servae), [D]eutera Neri (scil. serva) mater, Verna [p]ater, Eros amic(us) pos(uerunt).
Im. phot. a M. B. sumpta. G. Piccirilli, in Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 455 n. 1 im. phot. tantum; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 100 n. 82 cum im. phot. (AE 1989, 258); id., in Fonti latine e greche I 323 n.
7196 = EE VIII p. 36 n. 144 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a dextra et infra fracta, in fronte expolita, a tergo scabra (74,5) x 52,3 x 15, ad formam portae redacta (de monumento, q. d. porta Ditis, fusius disseruerunt Letta, in Epigrafia dei Marsi 268–269 et passim nec non S. Gelichi, Quad. Ticin. 8, 1979, 117–130; etiam vide quae ego adnotavi, MEFRA 94, 1982, 735–741 (= id., Abruzzo e Molise II 698–705); bibliographiam ampliorem reperies apud S. Diebner, Dial. Arch. s. 3°, 5, 1987, 38–39; L. Luschi, Stud. Class. Orient. 42, 1992 (1994), 241–242 adn. 3; M. Donderer, Epigraphica 56,
TITVLI NOVI
1394
REGIO IV
1994, 41–45; D. Monacchi, Arch. Class. 51, 1999/2000, 118–119; E. Zuddas, Epigraphica 66, 2004, 320–321; S. Ferracuti, in Poco grano, molti frutti 125–129; M. Tramunto, in Comunicazione 255–258; eand., in Est enim ille flos Italiae 521–525; M. Corona, Picus 29, 2009, 75– 110; J. Ortalli, Ostraka 19, 2010 (2012), 87–88; E. Dupraz, in Écriture 223–233). Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta supra vultu q. d. protome viri defuncti in aedicula posito ornata; in facie deorsum directa recessus ad figendum adhuc cernuntur. Litt. 5,2–3,5. Rep. a. 1886 in agro Sulmonensi dum via ferrata Romana fit extra portam S. Matthaei in sepulcreto in praedio, q. d. Zappanotte (cf. supra tit. n. 7163), inter fundos baronis Corvi et canonici de Mattheis. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
L(ucio) Sa[t]urio Optabili filio. Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 2074.VW.83 (cf. neg. Sopr. Arch. Chieti n. 6085). A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1886, 429 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 248); inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 36 n. 144; Buonocore, in Fonti latine e greche I 310 n. 73. – Cf. Mattiocco, Contributi 12 cum im. phot. fig. 12; Van Wonterghem, Forma Italiae 286 cum im. phot. 413; Diebner, l. l. s. 3, 5, 1987, 41 cum im. phot. fig. 21; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 35 ad tit.; eund., Suppl. It. 22, 2004, 98 ad tit.; eund., Epigraphica 72, 2010, 376; eund., in Studi Giuseppe Papponetti 58. Puncta in formam hederae redacta. Saec. II p. C. n. dubitanter tribuo. 7197 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra effracta, in fronte levigata adesa autem detrimento inscriptionis a tergo scabra (88,6) x 45,7 x 19,8. Litt. 3,7–11,5. Rep. a. 1980 prope vicum Campo di Fano in fundo, q. d. Corvo (etiam cf. supra tit. n. 7182). Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
Mattiocco – Pettinelli, Sulmona nei secoli 11; Van Wonterghem, Forma Italiae 327 cum im. phot. fig. 492 (AE 1984, 332); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 101–102 n. 84 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 324 n. 159; Dionisio, La Valle del Sagittario 578 n. E192 cum im. phot. – Cf. E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Sulmona 15 cum im. phot. fig. 17; Tuteri, Dal silenzio 52 n. 2 cum im. phot.; eand., in Immagini del tempo 55. 58; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit.; G. L. Gregori, in Comunicazione 109. Puncta in formam circulorum redacta. 1–3 supplevi; omiserunt Mattiocco – Pettinelli; S[- - -] | Septi[- - -] | Gritt[- - -] Van Wonterghem. – 5 uxsori pro uxori. De formula salve et tu etiam vide ad tit. n. 7195. Nomen Ovidii fusius pertractavit Van Wonterghem, Antiche genti 11–12. 48–50; nomen Septimii redit tit. n. 3137. 7138. Griphilla est cognomen rarum (cf. Solin, Namenbuch2 1261). Ex litterarum forma saec. I post medium a. C. n. titulus mihi videtur tribuendus. 7198 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a sinistra in usum posteriorem recte scissa, a tergo levigata 196,3 x (51,2) x 15. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta, cuius pars supra a dextra infra servatur 151,2 x ?. Litt. affabre insculptae 9/3,5. Rep. nescio quando fortasse prope vicum Introdacqua. Nunc exstat adhibitus pro stipite aditus ecclesiae campestris S. Iohanni dicatae prope vicum Introdacqua, ubi a. 1987 contuli.
Salv[e et tu]. Septi[miae -] Griph[il]la[e], L(ucius) Ovidius L(uci) f(ilius) 5
5
uxsori p(osuit).
Im. phot. a M. B. sumpta.
10
D(is) M(anibus). [S]evero [- - -]ti Macronis servo [vix]it an(nis) XIII m(ensibus) V d(iebus) V; Utilis et Cypare [pare]ntes et Quinta soror [e]t sibi p(osuerunt).
LXVIII. SVLMO
1395
TITVLI NOVI Tertiae Philotimus posuit. A. De Nino, NS 1891, 60 cum apographo; Van Wonterghem, Forma Italiae 291; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 103 n. 86 (AE 1989, 260); id., in Fonti latine e greche I 324 n. 161; Pane, Carta archeologica 134. – Cf. R. Tuteri, in Immagini del tempo 57. 59. Fuit saec. I medio a. C. n. 7200 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario infra fracta in marginibus laesa, quae postea usui limini fuit, (46) x (16) x 17. Litt. 4,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Pratola Peligna in aedibus privatis sitis iuxta semitam Vico Dentone sub n. 46. Accessui clausam contuli ut potui a. 2002 ad schedam Mattiocco et ad im. phot. C(aius) Tetius T(iti) f(ilius), T(itus) Tetius T(iti) f(ilius). E. Mattiocco, Incontri culturali 4, 1995, 19–20 cum im. phot. fig. 7; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 104 n. 106 (AE 2004, 479); R. Tuteri, in Storia di Pratola 57. 66 im. phot. fig. 14. Puncta in formam crucis figuram referentem signata. Notandum nomen gentile geminatione carens; etiam vide supra ad tit. n. 7147 et n. 7148, ubi laudantur sacerdotes Cereris Vibea Metia T(iti scil. filia) et A(ula) Tetia Sex(ti) f(ilia). Ex forma litterarum punctorum saec. I medio a. C. n. saltem tribuerim. 7201 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra cuspidata undique levigata (12) x (19,6) x ?. Litt. ad actuarias transgredientes 2. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Pratola Peligna muro cuidam interiori affixa ludi pueritiae. Descripsi quatenus potui ex im. phot., quam m. Apr. a. 2016 Ezio Mattiocco mihi comiter misit.
Im. phot. a Mattiocco sumpta. E. Mattiocco, La Gazzetta Peligna 3, 10, 1987, 5 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 102–103 n. 85 cum im. phot. (AE 1989, 259); id., in Fonti latine e greche I 324 n. 160; Pane, Carta archeologica 141–142 cum im. phot. – Cf. R. Tuteri, in Immagini del tempo 56. 59; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit. Puncta in formam circulorum redacta. 3 quomodo nomen supplendum sit, incertum; ex. gr. memoranda nomina sequentia, quae in titulis Sulmone repertis occurrunt, scil. Attius, Brittius, Pontius, Tettius, Vettius. Consul suffectus a. 134 p. C. n. Lucius Attius Macro (cf. E. Groag, PIR2 A 1360) mihi quoque in mentem venit. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit, cui tempori dedicatio D(is) M(anibus) compediis scripta sane congruit.
Im. phot. ab E. Mattiocco sumpta. 2 formam Erotidi in tit. saepius invenies. – Erotis altera tit. n. 7166 quoque laudatur. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim.
7199 tit. sepulcralis Cippus, ut videtur, ex lapide calcario 84 x 55 x 27. Litt. antiquis (De Nino teste). Rep. a. 1891 extra Sulmonem in sepulcro aetatis Romanae posterius adhibitus in praedio, q. d. Tricalle vel Tricaglie, in fundo Domenico Caracciolo extra Sulmonem prope vicum Bugnara. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi quatenus potui ex De Nino.
7202 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata attamen fissuris laesa et calce oblita (22) x (32) x ?. Litt. 7/5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Pratola Peligna muro cuidam interiori affixa ludi pueritiae. Descripsi quatenus potui ex im. phot., quam m. Apr. a. 2016 Ezio Mattiocco mihi comiter misit.
Vibiae Erotini ------
TITVLI NOVI
1396
REGIO IV - - - - - -? [- - -]PM[- - -] [- - -]IE[- - -] [- - - T]ych[- - -] [- - -? lib]ert[- - -]. Im. phot. ab E. Mattiocco sumpta. A. De Nino apud F. Fiorelli, NS 1886, 426 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 244–245); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 103 n. 87 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 324 n. 162. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 285. Supplementa haud certa. – 3 [- - -]CH[- - -] De Nino. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. esse quoque potest. 7204 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra fracta (65) x 116 x 16. Rep. a. 1891 extra Sulmonem in sepulcro aetatis Romanae posterius adhibita prope vicum Pettorano sul Gizio dum via ferrata Romana fit in praedio, q. d. S. Martino. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi quatenus potui ex De Nino.
5
-----[- - -]+[- - -] [- - -]cio L[- - -] [- - -]tio N(umeri) f(ilio) [- - -] [- - -]acia M+[- - -] p(osuit) ------
Im. phot. ab E. Mattiocco sumpta. Puncta in formam aculei insculpta. Quomodo ratio nominis recte sit solvenda, nescio. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 7203 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a sinistra et a dextra fracta, in fronte et a tergo levigata (38,6) x (18,5) x 3,2. Litt. (6,1)–4,5. Rep. a. 1886 in agro Sulmonensi dum via ferrata Romana fit extra portam S. Matthaei in praedio, q. d. Zappanotte (cf. supra tit. n. 7163) inter fundos baronis Corvi et canonici de Mattheis. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
-----[- - -]ius [- - -] testamento legavit. A. De Nino, NS 1891, 171 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 300); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 104 n. 88; id., in Fonti latine e greche I 324 n. 164. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 123 et Van Wonterghem, Forma Italiae 279. De verbo legare ex. gr. vide M. L. Caldelli, in Misurare il tempo 112–122. Etiam cf. infra ad tit. Corfiniensem n. 3161. Aetatis imperatoriae incertae. 7205 tit. sepulcralis Epistylium, ut videtur, ex lapide calcario undique fractum in fronte passim deturpatum (30,4) x (34,5) x (29,8). Spatium scripturae marginatum fuisse videtur. Litt. 7,1–5. Rep. ad a. 1970 prope vicum Bagnaturo in praedio, q. d. San Pietro. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
-----[- - -] V(ibi) f(ilius) Ser(gia) [- - -] [vi]vi [pos(uerunt)]. Im. phot. a M. B. sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 239 cum im. phot. fig. 323 (AE 1984, 323); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 104–105 n. 89; id., in Fonti latine e greche I 325 n. 165; R. Tuteri, in Storia di Pratola 50–51. – Cf. Forni, Tribù Y1131; Buonocore, in Tribù romane 38.
LXVIII. SVLMO
1397
TITVLI NOVI
Punctum triangulare. Supplevi. – 1 cogitavi de tribu Sergia potius quam de cognomine Sergii. – 2 [- - -]vi Van Wonterghem. Saec. I p. C. n. tribuerim. 7206 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata, a tergo paululum rudis (24) x (15) x 3,5. Litt. 5,5. Rep. nescio quando iuxta callem Raiano – Pratola. Servatur extra vicum Pratola Peligna in villula domini Marco Petrella, ubi Ezio Mattiocco m. Iul. a. 2016 descripsit et me certiorem fecit.
Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit. 7208 tit. sepulcralis Fragmentum ex lapide calcario ad tabulam fortasse pertinens (12,3) x (5,7) x (2,1). Litt. 5,8 circ. Rep. nescio quando prope vicum Pacentro in praedio, q. d. S. Ianni, in fundo domini Vincenzo Avolio. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
++[- - -] Pac(c-) +[- - -]. Im. phot. ab E. Mattiocco sumpta. 1 + vestigia litt. incertarum. – 2 + litt. T fuisse videtur. De praenomine Paccii vide Salomies, Vornamen 83–84 cum amplissimo commentario titulis collectis; E. Dupraz, in Prénoms 30; Salomies, ibid. 111–132. Forma litterarum ad saec. I medium a. C. n. saltem adducit, vel paulo ante. 7207 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra et infra fracta in fronte scalpro dentato dolata a tergo paululum rudis (32) x (17) x 19. Litt. 3,5–3. Rep. casu et fortuito Sulmona in viridario aedium Sanità sitarum iuxta viam Solimo. Ibidem servatur, ubi a. 2002 descripsi. [- - -]acer [- - -] et [- - -]+ -----Im. phot. ab Ezio Mattiocco sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 104 n. 107 cum im. phot. 1 ex. gr. [- - -] Acer, [- - - L]acer, [- - - M]acer (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 p. 441). – 2 + vestigium litt. incertae.
-----[- - -]+ BVN[- - -] - - - - - -. Im. phot. a M. B. sumpta. Tollis, Pacentro 36; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 105 n. 90 = 108 n. 99; id., in Fonti latine e greche I 325 n. 166 = 326 n. 175. 1 in. + hasta recta fuit litt. I vel N; B.V.N. Tollis. Ex forma litterarum aetatis imperatoriae labentis esse videtur. 7209 tit. sepulcralis Tabula, ut videtur, ex lapide calcario undique fracta. Rep. a. 1900 Sulmone in platea Tre Archi nuncupata in cella
TITVLI NOVI
1398
vinaria domini A. Romani effodienda. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi quatenus potui ex Piccirilli. -----[- - -]CVND[- - -] [- - -]EIR MAN[- - -] ------. P. Piccirilli, Monumenti 102; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 105 n. 91; id., in Fonti latine e greche I 325 n. 167. Supplementa non temptavi, quia lectio admodum incerta est. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 7210 tit. sepulcralis Cippus, ut videtur, ex lapide calcario a sinistra imminutus 123 x (20) x 26. Rep. nescio quando fortasse extra Sulmonem in vico Fonte d’Amore (cf. supra tit. n. 7156). A. 1892 Antonio De Nino descripsit pro limine aedium gentis Dorrucci adhibitum in praedio Le Marane per declive montis Morrone. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi quatenus potui ex De Nino.
REGIO IV Im. phot. a M. Petrella sumpta. R. Tuteri, in Storia di Pratola 58. 66 im. phot. fig. 15. Puncta distinqui nequeunt. - - - - - - | VIL[- - -] | CRIS[- - -] | SEC[- - -] Tuteri. Supplementa incerta manent. Attamen non excludo, quin agatur de tit. posito a Cris[- - -] Secu[- - -] (supplere potuissem Cris[tidia] Secu[nda]; nomen Cristidii redit ex gr. in tit. Corfiniensibus: vide infra ad tit. n. 7289) coniugi suo, qui vilicus fuisse videtur. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 7212 tit. sepulcralis Fragmenta duo (a–b) ex lapide calcario ad eandem tabulam pertinentia inter sese non coniuncta a. 1968 prope vicum Cansano reperta latere collis Tre Croci in praedio Frattale Sant’Ionice vel Santa Maria dei Chierici vulgo appellato. Frg. a [(24,2) x (25,4) x 24,3; litt. 8,2] nunc servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli. Fragmentum b autem frustra quaesivi. Periit aut latet.
[- - -]AIOC [- - -]I O. A. De Nino, NS 1892, 321 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 317); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 105 n. 92; id., in Fonti latine e greche I 325 n. 168. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 122 et Van Wonterghem, Forma Italiae 254. Quomodo lacunae supplendae sint, nescio. Titulus cum n. 7195 fortasse coniungendus. Primae aetatis imperatoriae esse videtur. 7211 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata (30) x (29,8) x circ. 9. Litt. profunde insculptae 5. Area titulo inscribendo destinata fascia continua cincta, cuius pars a sinistra tantum servatur. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Pratola Peligna muro cuidam exteriori arcus affixa iuxta viam Gramsci. Descripsi a. 2016 ex im. phot. quam mihi comiter misit Marco Petrella et ad schedam Rosanna Tuteri.
Fig. a
Fig. b a: -----[- - -]ELL[- - -] - - - - - -.
5
- - - - - -? ++E[- - -] VILI[- - -] CRIS[- - -] SECV[ - -] ++[- - -] - - - - - -?
b: :
-----[- - -]VS - - - - - -.
Fig. a: Im. phot. fragmenti a M. B. et Mattiocco sumpserunt. Fig. b: Im. phot. frg. a–b a Van Wonterghem sumpta. Monaco, Pettorano sul Gizio 255; Van Wonterghem, Forma Italiae 276 cum im. phot. fig. 393 (fragmenta a–b); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 105–106 n. 93 cum im. phot. (fragmentum a) = 108 n. 100; id., in Fonti latine e greche I 325 n. 169 = 326 n. 176. [- - -]ELEVS[- - -]VS Monaco. Quid subsit, nescio. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit.
LXVIII. SVLMO
1399
TITVLI NOVI
7213 tit. fortasse sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta servata ad aedes privatas in vico Anversa degli Abruzzi sitas. Descripsi quatenus potui a. 2015 e scheda Grossi et ad im. phot. -----[- - -]FVF[- - -] -----G. Grossi, in Anversa degli Abruzzi 84 cum im. phot. fig. 76. De nomine gentilicio Fuficii/Fuficiae cogitat Grossi. Attamen supplementa incertissima manent. Forma litterarum ad primam aetatem imperatoriam adducit. 7214 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a dextra et infra fracta, in fronte adesa a tergo scabra (18,9) x (16,7) x 13,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio recto cincta, cuius pars a sinistra tantum servatur. Litt. 2,8–2,3. Rep. a. 1886 in agro Sulmonensi dum via ferrata Romana fit extra portam S. Matthaei in praedio, q. d. Zappanotte (cf. supra tit. n. 7163), inter fundos baronis Corvi et canonici de Mattheis. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
- - - - - -? M+[- - -] est E[- - - infeli- vel feli]cissim[- - -] de sua [pecunia - - -] - - - - - -?
- - - - - -? [- - -]N ES[- - -]+SE[- - -] [- - - i]nferius si placebit. Im. phot. a Mattiocco sumpta. E. Mattiocco, Abruzzo 3, 1965, 309; id., Contributi 13–14 cum im. phot. fig. 17; Pace – Scarascia, Antiche civiltà im. phot. fig. 25 tantum; Van Wonterghem, Forma Italiae 268 im. phot. fig. 380 tantum; Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 107 n. 95 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 325 n. 171; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 36 n. 28 27 (= id., Abruzzo e Molise I 179 n. 287); id., in Temptanda viast 16 n. 11*; Dionisio, La Valle del Sagittario 595 n. E248 cum im. phot. – Cf. E. Mattiocco – F. Van Wonterghem, in Sulmona 17 cum im. phot. fig. 20; J. Linderski, JRA 11, 1998, 462 (= eund., Roman Questions II 376); Tuteri, Dal silenzio 14 n. 1 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 100 ad tit. Puncta in formam circulorum redacta. [- - -]ES[- - -] | [- - -]VERIVS SI PIAC[- - -] | [- - -]E[- - -] Mattiocco. Utrum de adlocutione ad viatorem an de clausula ad sepulcrum pertinente agatur, incertum (scil. “(guarda) qui sotto, se ti farà piacere”). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 7216 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata a tergo scabra (9,8) x (21,6) x 3,9. Litt. 5,8. Rep. Sulmone a. 1887 turri aevi medii ad septentrionem versus inserta, inter portas Iohannis Passerum vulgo Iapasseri (de quo cognomine Mattiocco – Pettinelli, Sulmona nei secoli 9. 22) et S. Pamphili. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1886, 426 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 245); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 106 n. 94 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 325 n. 170. Supplementa incerta. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. esse potest. 7215 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in duas partes fracta inter se coniunctas utrimque imminuta marginibus superiore inferioreque in usum posteriorem recte scissa a tergo levigata (35,3) x (50,2) x 24,5. Litt. actuariae 2,8/1,8. In fronte anaglyphis ornata, scil. regula, rutro, perpendiculo, phallis duobus, muro aequali modo constructo Graece isodomo nuncupato. Rep. ad a. 1965 inter ruinas ecclesiae campestris S. Leonardo dicatae in regione vici Pacentro. Servatur in Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli.
-----[- - -]ME QVE[- - -] - - - - - -. Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1887, 293 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 262); Buonocore, Suppl. It. 4,
ADDENDA ET CORRIGENDA 1988, 107–108 n. 96 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 326 n. 172. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 285. Punctum triangulare. [- - - dulcissi vel carissi]me que [vixit - - -] ex. gr. suppleverim. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. esse quoque potest.
1400
REGIO IV affixa iuxta semitam Vico IV Peligno. Descripsi quatenus potui ex im. phot., quam m. Apr. a. 2016 Ezio Mattiocco mihi comiter misit.
7217 tit. sepulcralis Fragmentum ex lapide calcario rep. nescio quando extra Sulmonem in praedio, q. d. Zappanotte (cf. supra tit. n. 7163), ad aedes Bellotta iuxta callem regium vicum Raiano versus. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi a. 1983 quatenus potui ex De Nino. - - - - - -? [- - -]MI[- - -] [- - -]TO[- - -] - - - - - -? A. De Nino, NS 1899, 274 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 413) (= id., RASA 3, 9, 1899, 279); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 108 n. 97 cum apographo a De Nino deprompto; id., in Fonti latine e greche I 326 n. 173. Supplementa non temptavi, quia lectio admodum incerta est. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 7218 tit. sepulcralis Fragmentum ex lapide calcario latum circ. 13 rep. a. 1886 in agro Sulmonensi dum via ferrata Romana fit extra portam S. Matthaei in praedio, q. d. Zappanotte (cf. supra tit. n. 7163), inter fundos baronis Corvi et canonici de Mattheis. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi a. 1983 quatenus potui ex De Nino.
-----[- - -]RV[- - -] [- - -]OR[- - -] -----Im. phot. ab E. Mattiocco sumpta. Aetatis imperatoriae incertae. 7220 tit. incerti generis Frammento di iscrizione su pietra in caratteri arcaici (Barreca). Rep. m. Sept. a. 1949 ab agricolis casu et fortuito prope Cansano in regione, q. d. Tavuto. Ubi exstet ignoro. Descripsi a. 2014 quatenus potui ex im. del. a Barreca facta.
- - - - - -? [- - -]RETO[- - -] - - - - - -? A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1886, 426 cum apographo (= id., Scoperte archeologiche 244); Buonocore, Suppl. It. 4, 1988, 108 n. 98 cum apographo a De Nino deprompto; id., in Fonti latine e greche I 326 n. 174. Quid subsit, nescio. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 7219 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte perquam adesa (25) x (30) x ?. Litt. 5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Pratola Peligna muro cuidam exteriori
Im. a F. Barreca del. F. Barreca, NS 1951, 86 cum im. del. 1 subest fortasse nomen Varii vel etiam Marii (prima littera cum litt. A conexa videtur). Ex forma litterarum (nota imprimis litt. C cum hastis eodem fere gradu angulatis) saec. II ex. a. C. n. tribuerim.
LXIX. PAGVS LAVERNAE (Prezza p. 16*. 296). 335* Vide infra tit. n. 7221. 2
3137 = I 1794 (cf. p. 1041) = ILS 5643 = ILLRP 621. Tabula ex lapide calcario marginibus paululum effracta, in fronte et a tergo levigata passim autem acu manu recentiore dolata, in angulo inferiore sinistro pessumdata cum inscriptionis detrimento (48,5) x (88,3) x 5,9. Litt. affabre insculptae 3,7/3,5 (litt. O vocabuli Gritto v. 5 minoris mensurae 1,8). Puncta triangularia sursum directa. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 contuli; im. phot. mihi ab E. Mattiocco dono missa. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 704; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4057; Warmington, Remains 135; Diehl, Altlateinische Inschriften5
143; Buonocore, in Fonti latine e greche I 352 n. 2; id., in Epigrafia del villaggio 55 n. 2; id., Panorami 8. 1, 1996, 26 n. 2; Tarpin, Vici et pagi 339 n. IV.6.21; D. Nonnis, in Epigrafia 2006 I 169–170 cum im. phot. fig. 5 e Van Wonterghem, Forma Italiae (vide infra) deprompta; Buonocore, in Dediche sacre 267 n. 94; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 661–662. 666–667 (etiam cf. p. 621. 650. 664); Todisco, Vici 123–124. – Cf. Ritschl, Monumenta tab. XCIV litt. E; L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 70; Van Wonterghem, Forma Italiae 189 cum im. phot. fig. 240; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 36; Buonocore, Athenaeum 79, 1991, 521–522; Letta, MEFRA 104, 1992, 115 adn. 31; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan.
LXIX. PAGVS LAVERNAE 22, 1994, 37. 42; L. Capogrossi Colognesi, Stud. Class. Orient. 90, 2002, 37; D. Nonnis, in Sanctuaires 48 n. 156 (etiam cf. p. 36); C. Letta, Stud. Class. Orient. 51, 2005 (2009), 90–91; eund., RCCM 47, 2005, 90; eund., in Samnitice loqui II 300; Sear, Roman Theatres 152; Iasiello, Samnium 144; E. Dupraz, in Onomastica 331; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 292. 296; D. Nonnis, in Terme di Diocleziano I 45–46. 4 scaina(m) pro scaena(m), coir(averunt) pro cur(averunt). – 5 inter litteras singulares L et T spatium vacuum relictum est ad nomen gentilicium Annii ex praecedente omissum repetendum (etiam cf. Fabre, Libertus 133). – 6 probaverunt nunc lapis. Laudantur tres magistri cuiusdam pagi, cuius nomen sub iudice adhuc relinquitur, scil. T. Annius T. f. Rufus, frater eius L. Annius T. f. Gritto et L. Septimius Sa. f. Dentio, qui ex pagi decreto scaenam theatri faciendam curaverunt, cuius autem probatio fratres duo tantum fecerunt (de munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 33. 57. 350; S. Segenni, in Quotidien municipal 221). De praenomine Salvii vide Salomies, Vornamen 88– 90 cum amplissimo commentario titulis collectis (titulus memoratur ad p. 88); eund., in Prénoms 33–34. Nomina gentilicia Annii et Septimii redeunt in titulis in regione Paeligna repertis (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 191. 213); etiam vide, quae scripsi infra ad tit. n. 7224. Ex litterarum forma saec. I medii a. C. n. esse potest. 3138 = I2 1793 (cf. p. 1041) = ILLRP 57 add. Tabula ex lapide calcario a dextra effracta in fronte levigata. Puncta triangularia sursum directa. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Dressel recognoverunt, nempe in vico Prezza muro cuidam interiori inserta turris campanarum ecclesiae S. Luciae, ubi a. 1999 quatenus potui contuli cum amico Ezio Mattiocco, qui im. phot. quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0008472–74). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 234 cum im. phot. tab. IX fig. 9 ex Antinori deprompta. Exemplum repetiverunt A. L. Antinori in codice in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservato sign. Autografi Ferrajoli – Visconti f. 348v (agitur de epistula eiusdem scripta Aquilae postr. idus Oct. a. 1773 ad Giovanni Cristofano Amaduzzi missa, quae continet transcriptionem tituli litteris maioris mensurae factam); Wilmanns, Exempla 703; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4058; Warmington, Remains 134; Diehl, Altlateinische Inschriften5 25; Van Wonterghem, Forma Italiae 190 cum alia bibliographia; Brouwer, Bona Dea 94–95 n. 89 cum alia bibliographia (etiam cf. p. 402–407); Buonocore, in Fonti latine e greche I 352 n. 3; id., in Epigrafia del villaggio 54 n. 1; id., Panorami 8. 1, 1996, 26 n. 1; id., Epigraphica 69, 1997, 257; Tarpin, Vici et pagi 339 n. IV.6.2; D. Nonnis, in Epigrafia 2006 I 168–169 cum im. phot. fig. 4 ex Ritschl sumpta; Buonocore, in Dediche sacre 266 n. 93; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 666–667 (etiam cf. p. 664); Todisco, Vici 124; Dionisio, La Valle del Sagittario 515–516 n. E7 cum im. phot. – Cf. Ritschl, Monumenta tab. LXXIV litt. J; A. Schulten, Philologus 53, 1894, 636. 640. 641. 647; L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 70; M. Cébeillac, MEFRA 85, 1973, 540; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 36; Buonocore, Athenaeum 79, 1991, 521–522; C. Letta, MEFRA 104, 1992, 115 adn. 31. 121; L. Capogrossi Colognesi, Stud. Class. Orient. 90, 2002, 38; D. Nonnis, in Sanctuaires 48 n. 155 (etiam cf. p. 26. 36); Buonocore, in Epigrafia di confine 309; C. Letta, in Samnitice loqui II 300; eund., RCCM 47, 2005, 90; eund., Stud. Class. Orient. 51, 2005 (2009), 90–91; Iasiello, Samnium 144; Lin-
1401
ADDENDA ET CORRIGENDA derski, Roman Questions II 618; A. Calderini, in Studi Luciano Agostiniani 70; Stek, Cult places 126. 127. 147; Dupraz, Vestins 171. 173. 436; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 292; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 940; D. Nonnis, in Terme di Diocleziano I 45–46; C. Letta, in Fucino VI 278; A. Dionisio, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 13.
4 Coxsa etiam Coxa in titulis scribi potest (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 319). – 5 quomodo vocabulum Laverneis recte explanandum sit, omnes incerti adhuc manent; esse potest forma casus nominativi pluralis generis masculini adiectivi cuiusdam a nomine deae Lavernae deprompti (i. e. magistri Laverni) vel forma casus ablativi pluralis locativi generis feminini vel etiam forma casus dativi pluralis nominis deae ipsius (vide, inter al., A. Ernout, Morphologie historique du Latin, Paris 1953, 22– 23. 31, a quo Van Wonterghem, l. l. 190 adn. 527 pendet; etiam Nonnis, l. l.); Sisani, l. l. non excludit, quominus magistri scil. vici sint et illud Laverneis ut abl. loc. nempe Lavernae explanandum. Utcumque res se habet, vocabulum ad nomen deae Lavernae non ad nomen pagi vel vici ex illa depromptum mihi videtur pertinere. – 9 faciendu[m] pro facienda. – 10 curarunt probaruntq[ue] pro curaverunt probaveruntq[ue]. Memorantur, ut constat, magistri quattuor, scil. L. Statius Cn. f. Chilo, L. Pettius C. f. Pansa, C. Pettius V. f. Gemellus et L. Tattius T. f. Coxsa, qui cultui deae Lavernae praefuerunt et murum caementicium portam porticum et templum Bonae Deae pagi decreto facienda curaverunt et probaverunt (de munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 33; S. Segenni, in Quotidien municipal 221). Dea Laverna hic solum in tota regione quarta nominata [cf. Buonocore, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 224 (= eund., Abruzzo e Molise I 153); eund., Epigraphica 69, 1997, 256–258; de qua dea, praeter Philipp, RE XII, 1924, col. 999, vide Radke, Die Götter Altitaliens2 173–174; etiam L. Gasperini, in Uchi Maius 1, Sassari 1991, 177–182; N. Canu, ibid. 3, Sassari 2007, 609–620; Sisani, l. l. 667 adn. 433]; Bona Dea quidem nonnumquam in titulis huius regionis laudatur, quos titulos collegi ego, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 218 (= id., Abruzzo e Molise I 144–145); de dea, praeter Radke, l. l. 73–74 et Brouwer, l. l. passim, vide M. Cébeillac, MEFRA 85, 1973, 517–553, L. Gasperini, Picus 9, 1989, 224–229 cum alia bibliographia, BölsJanssen, La vie religieuse 429–468, M. G. Granino Cecere, in Lazio & Sabina VI 85–86, F. Marcattili, Arch. Class. 61, 2010, 7–40, S. Evangelisti, in Colons et colonies 323–327 et F. Marcattili, in Forme e strutture 469–489. De nominibus gentiliciis Pettii Statii Tattiique in
TITVLI NOVI titulis regionis Paelignae fusius memoratis cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 191. 208. 213. 214. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. vel paulo post tribuerim. 3139 Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata 58,5/52,3 x 18,5/16,2 x (68). Litt. 9. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel descripsit, nempe extra vicum Prezza muro cuidam exteriori inserta in parte postica ecclesiae S. Mariae de Loreto appellatae, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0008475). Exemplum repetiverunt Van Wonterghem, Forma Italiae 192 adn. 549; Buonocore, in Fonti latine e greche I 352 n. 4. – Cf. eund., Athenaeum 79, 1991, 522 adn. 11.
1402
REGIO IV 3138); di Costanzo, ms. p. 390; Van Wonterghem, Forma Italiae 192 adn. 549; Buonocore, in Fonti latine e greche I 352 n. 5. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; I. Krummrey, I2 1795 p. 1041 ad n. 1795 cum im. phot. tab. 84 fig. 4; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 532; Buonocore, Athenaeum 79, 1991, 522 adn. 11; Forni, Tribù Rep. 237; Buonocore, in L’ombelico d’Italia 71; eund., in Homenaje Armin U. Stylow 67; eund., in Tribù romane 36.
[- - - restau]ravit vel potius [- - - cu]ravit Van Wonterghem recte suspicatus est. Litterae primae aetatis imperatoriae esse videntur. 3140 = I2 1795. Plinthus lapidis calcarii ex tribus partibus inter se coniunctis efformata a dextra et infra in usum posteriorem scissa in fronte levigata (33) x (225) x (21). Litterae affabre insculptae 12,5. Puncta triangularia sursum directa. In eodem lapide postea incisa sunt verba, quae sequuntur, scil. A(nno) k D(omini) k M k CCC k XX k IIII. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe extra vicum Prezza muro cuidam exteriori inserta in parte postica ecclesiae S. Mariae de Loreto appellatae, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000750. 8472. 8476). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 235. 856 cum im. phot. tab. IX fig. 9 ex Antinori deprompta. Exemplum repetiverunt A. L. Antinori in codice in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservato sign. Autografi Ferrajoli – Visconti f. 348v (vide supra ad tit. n.
Bassi[anus] ego suspicatus sum in Misc. Greca e Romana 9, 1984, 200, de quo autem supplemento re melius perpensa in dubio hodie maneo. – Nota quod Sergia tribus civibus tam Sulmonensium quam Corfiniensium est. Herennii alii regionis Paelignae redeunt Corfinii tantum tit. n. 3168 (scil. L. Herennius C. f. Rufus; etiam vide tit. n. 7301 ubi memoratur L. Heren[n. - - -] quidam); tit. n. 3323, ubi Hereniam (sic) C. f. Secundam reperies, inter titulos Superaequanos delendum animadvertendum est, ex eo, quod ipse ad Peltuinum est tribuendus (vide infra). Ex litterarum forma alterius partis saec. I a. C. n. esse potest. 3141 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 236 cum im. phot. tab. IX fig. 9 ex Antinori deprompta. Exemplum repetiverunt A. L. Antinori in codice in Bibliotheca Apostolica Vaticana adservato sign. Autografi Ferrajoli – Visconti f. 348v (vide supra ad tit. n. 3138); Buonocore, in Fonti latine e greche I 352 n. 6. – Cf. eund., Athenaeum 79, 1991, 522. Octavii fusius in regione Paeligna laudantur (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 206). Ex eo, quod mulier cognomine caret, primae aetatis imperatoriae esse quoque potest. 3142 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 352 n. 7. – Cf. eund., Athenaeum 79, 1991, 522. Supplementa incerta. Nomen Servilii in tota regione Paeligna hic solum occurrit, Acca(v)i autem fusius nominatur (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 188). Titulus cuius saeculi recte sit, sub iudice relinquatur. 3143 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 352 n. 8. – Cf. eund., Athenaeum 79, 1991, 522. Caios et Lucios Varios alios passim in titulis eiusdem regionis Paelignae invenies (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 215–216). Aetatis incertae.
7221 = IX 335* tit. sacer Rupes incisa titulo, cuius litterae 6,5–4,5 sunt. Exstat prope vicum Prezza sub praedio S. Giovanni nuncupato, ubi a. 1990 una cum Ezio Mattiocco recognovi.
Iovi Optimo Maximo.
LXIX. PAGVS LAVERNAE
P. Destephanis apud Cirelli, Il regno delle due Sicilie XVI, 197; inde Th. Mommsen, IX 335*, qui titulum damnavit; E. Mattiocco, Abruzzo 23/28, 1985/1990, 544 adn. 26; Buonocore, Misc. Greca e Romana 17, 1992, 166–167 n. 6 cum im. phot. tab. IV fig. 7 (AE 1992, 325) (= id., Abruzzo e Molise I 368–369 n. 6); id., in Fonti latine e greche I 351 n. 1; G. Paci, in Saxa Scripta III 138–139. 146–148; Antolini, Iscrizioni 43–48 P1; Buonocore, in Itinera archaeologica 74 n. 43 cum im. phot. tab. VIII fig. 10; id., in Dediche sacre 266 n. 92. – Cf. A. De Nino apud Fiorelli, NS 1878, 299 (= eund., Scoperte archeologiche 44); Buonocore, Athenaeum 79, 1991, 523; eund., in Varia epigraphica 99 (= eund., Abruzzo e Molise I 248–249); G. Mennella, Epigraphica 67, 2005, 573; D. Nonnis, in Epigrafia 2006 I 169. Puncta nulla. Supplementa a Mattiocco recepi. – Iovi | Ammoni Destephanis, e quo Mommsen. Ut iam Mattiocco recte suspicatus est, hic titulus idem ac titulus a Destephanis haud recte traditus esse videtur. Titulos in regione quarta repertos Iovi dicatos ego recensui, Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 223–224 (= id., Abruzzo e Molise I 151–152) et Athenaeum 79, 1991, 525– 526; etiam cf. titulum, qui sequitur. Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I ex. et saec. II in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 7222 tit. sacer Tabula ex lapide calcario infra fracta et ab utroque latere et superne ita abscisa, ut litterae margine persectae sint; in fronte levigata, in facie sursum directa scalpro dentato dolata (34) x (21) x (14). Fuit sine dubio tabula ex pluribus partibus inter se coniunctis composita. Litt. 3,5. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur adhibita pro posti exteriore portae stabuli domini Domenico Spacone siti extra vicum Prezza sub praedio, q. d. Colli di Prezza, ubi a. 1990 una cum Ezio Mattiocco descripsi.
-----[- - -]us, Deivai [- - -] [- - -] Iovei. Im. phot. a Mattiocco sumpta.
1403
TITVLI NOVI Buonocore, Athenaeum 79, 1991, 523–525 cum im. phot. (AE 1991, 554); id., Misc. Greca e Romana 17, 1992, 167– 169 n. 7 cum im. phot. tab. IV fig. 8 (AE 1992, 326) (= id., Abruzzo e Molise I 369–370 n. 7); id., in Fonti latine e greche I 353 n. 9; id., in Itinera archaeologica 74–75 n. 44 cum im. phot. tab. VIII fig. 11; id., in Dediche sacre 266 n. 91; Dionisio, La Valle del Sagittario 515 n. E6. – Cf. H. Solin, in Atti Roma I 389 n. 32; D. Nonnis, in Epigrafia 2006 I 169. 1 punctum triangulare sursum directum. 1 Deivai pro Divae. – 2 Iovei pro Iovi; maluerim legere Iovei quam supplere [D]iovei, de qua forma cf. tit. huius Corporis vol. V 2799 = I2 2171 (cf. p. 1089) = ILS 2993 = ILLRP 195; de forma Dioevei vide F. Crevatin, Aquil. nostra 45/46, 1974/75, 159–162. Hic titulus deivae cuidam et Iovi saltem dicatus est a pluribus, ut videtur, hominibus, quorum nomina hodie latent, litteris tantum duobus scil. [- - -]us misere relictis. De forma divae, quam nomen deae sequitur, vide, quae scripsi in Athenaeum, l. l. 524 (de re universa vide P. Poccetti, in Forme e strutture 583 et passim); cf., ex. gr., Dei(va) Marica [ad tit. huius Corporis vol. XI 6296 = I2 374 (cf. p. 878) = ILS 2976 = ILLRP 19; de quo vide A. De Bellis Franchi, Atti e Memorie La Colombaria n. s. 15, 1965, 15–16; G. Cresci Marrone – G. Mennella, Pisaurum I (Biblioteca di studi antichi 44), Pisa 1984, 111–114 n. 7], vel Devas Corniscas [ad tit. huius Corporis vol. VI 96 = 30691 (cf. p. 3755. 4109) = I2 975 (cf. p. 728, 964) = ILS 2986 = ILLRP 69, vel Deívas in titulo Poccetti, Nuovi documenti 121 = Rix, Sabellische Texte Po21 = Imagines Italicae II 687, Campania / POMPEI 39], vel Deivai Genetai [ad tit. Vetter, Handbuch 147 lin. 15; de quo titulo, vulgo “Tavola di Agnone” appellato, vide Tavola di Agnone; etiam Rix, Sabellische Texte Sa1 = Imagines Italicae II 1200–1206, Pentri / TERVENTVM 34], vel Deias Comaftas [ad tit. n. 3556, ut recte emendavit Mattiocco, Centri fortificati 162– 163 (vide infra)]. De cultu Iovis vide supra ad titulum, qui praecedit. Ex litterarum forma et ex forma linguae Latinae antiquioris, scil. ai pro ae et ei pro i, titulus priori parti saec. I a. C. n. tribuerim. 7223 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a dextra et infra fracta, in fronte passim perterebrata (25) x (27) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a sinistra tantum servatur. Litt. actuariae 4. Rep. nescio quando loco incerto. Exstat muro cuidam interiori inserta aedium privatarum sitarum extra vicum Prezza sub praedio, q. d. Pretara, ubi a. 1990 una cum Ezio Mattiocco descripsi.
TITVLI NOVI
5
D(is) [M(anibus) s(acrum)]. T(ito) Acili[o - - -] animula[e - - -] dulciter [- - -] et Arsin[oe - - -] u[xori - - -] - - - - - -?
Im. phot. a Mattiocco sumpta. Buonocore, Athenaeum 79, 1991, 523 (AE 1991, 555); id., Misc. Greca e Romana 17, 1992, 169 n. 8 cum im. phot. tab. V fig. 9 (AE 1992, 327) (= id., Abruzzo e Molise I 370 n. 8); id., in Fonti latine e greche I 353 n. 10. Puncta nulla. 1–2 [..]++[- - -] | T(itus) Acili[us - - -]; – 6 +[- - -] ego in editionibus prioribus. – 4–5 mihi in mentem veniunt locutiones illae in titulis urbanis huius Corporis laudatae, scil. animula dulcis vol. IV 4239 et animulae dulcissimae VI 7497. Nomen Acilii hic primum in tota regione Paeligna occurrit. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis, si recte supplevi, scripta alterius partis saec. II p. C. n. fere fuit.
1404
REGIO IV Mea sententia memorantur C. Annius T. f. [ - - -], uxor eius Istacia [- - -] et T. Annius T. f. [- - -], qui fuerunt aequales, quorum laudationis luctusve formula quoque nominatur; T. Annius L. [f. - - -], qui titulum posuit, pater Anniorum duorum esse videtur. Nota, quod in regione, ubi fortasse pagus quidam fuit, nominantur duo magistri pagi T. Annius T. f. Rufus et frater eius L. Annius T. f. Gritto (vide supra tit. n. 3137). Nomen autem gentilicium Istacii hic primum in tota regione Paeligna occurrit. In tit. Supini repertis n. 3865 et 7826 laudatur nomen Instacii, de quo vide Solin – Salomies, Repertorium2 97; Solin, Arctos 37, 2003, 201–202. Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae fuit. 7225 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario, quae ex usu posteriore undique perterebrata nec non in fronte tribus foraminibus perforata (79) x (47) x (18). Area titulo inscribendo destinata excavata sulco continuo cincta, cuius vestigia adhuc inspici possunt, 63 x 41. Litt. 6/2,8. Rep. a. 1968 in demoliendis aedibus quibusdam sitis in vico Prezza. Ubi autem exstet, nescio. Descripsi ut potui a. 1990 ex im. phot. a Van Wonterghem sumpta.
7224 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra rotundata, a dextra et infra fracta undique levigata (57) x (47) x 12. Litt. affabre insculptae 8–3,5. Rep. a. 1992 extra vicum Prezza sub praedio, q. d. S. Petronilla. Servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1999 descripsi et im. phot. sumpsi.
5
C(aius) Ánniu[s T(iti) f(ilius) ? - - -], Istaci[a - - -], T(itus) Annius T(iti) [f(ilius) - - -], probi, pudentes, pa[rentum amantes], aequalibus ac [- - -] T(itus) Annius L(uci) [f(ilius) - - -] ------
Im. phot. a M. B. sumpta. Puncta triangularia et in formam sagittae redacta. 4 supplere conatus sum exemplo tit. n. 3876, ubi reperies locutionem pro(bus) pude(ns) amans parentis vel eorum verborum similia, quamquam non est, cur excludam verba pa[cati - - -] vel pa[cifici - - -] vel pa[rci - - -] vel pa[tientes - - -] vel etiam pa[trono - - -] vel pa[tronis - - -] scil. ex. gr. amantissimi.
5
D(is) M(anibus). Trophimo Helias l[ib(erta)] coniu[gi su]o bene m[eren]ti, qui vi[xit an]n(is) XL, p(osuit).
Im. phot. a Van Wonterghem sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 190 n. 2 cum im. phot. fig. 241 (AE 1984, 305); Buonocore, in Fonti latine e greche I 353 n. 11. Puncta distingui nequeunt. 3 [- - -]elia S[- - -] Van Wonterghem, inde AE et ego in editione priore. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta alterius partis saec. II p. C. n. fere fuit.
LXX. CORFINIVM
1405
ADDENDA ET CORRIGENDA
LXX. CORFINIVM (Corfinium p. 16*. 296. 678. 697). Tribus Sergia 327* = CIG 5877c. Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 99 (= eund., Abruzzo e Molise I 249). 328* Exemplum repetiverunt N. Colella, in Atti Conv. Abr.Mol. II 1935, 443, qui utrum sit titulus fictus an genuinus non iudicat, et Van Wonterghem, Forma Italiae 118 cum adn. 50 et 54, qui autem cogitat titulum genuinum esse et viam sacram quandam in hoc titulo memoratam cum via Pratola hodie appellata aequandam. – Cf. A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 372 n. 3; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 110 ad tit.; G. Papponetti, BDASP 79, 1989 (1991), 97; Buonocore, in Varia epigraphica 99–100 (= eund., Abruzzo e Molise I 249); eund., in Dediche sacre 267. 332* Cf. Van Wonterghem, Corfinium 232; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 110 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 100 (= eund., Abruzzo e Molise I 249), qui titulum fictum iudicant. 334* Exemplum repetiverunt A. Colarossi-Mancini, RASLA 34, 1919, 319, qui tit. sine idonea causa genuinum iudicat; Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 3a (ubi sic legitur: “iscrizione rinvenuta in territorio di Raiano e trasportata a Castelvecchio Subequo, trovasi murata su la Casa Ginnetti”), qui utrum sit titulus fictus an genuinus non iudicat; Fucinese, Raiano 28 n. XXX titulum genuinum esse perperam cogitans. – Cf. eund., Eremo 30; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 110 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 100 (= eund., Abruzzo e Molise I 249). 338* Cf. A. Buonopane, in L’iscrizione e il suo doppio 292– 293. p. 298 de septem titulis sepulcralibus Osce potius quam Latine scriptis (scil. litt. a–g) a Mommsen contra ordinem publici iuris factis nunc vide: p. 298 a: Vib(ia) Ania Mar(aheis) (scil. filia) = Vetter, Handbuch 215e = huius Corporis vol. I2 3234 cum im. phot. tab. 80 fig. 6 = Rix, Sabellische Texte Pg33 = Imagines Italicae I 279, Paeligni / CORFINIVM 16 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 524–525 n. E34 cum im. phot. p. 298 b: T(itus) Helevis Herclit(s) = Vetter, Handbuch 215k = huius Corporis vol. I2 3238 cum im. phot. tab. 80 fig. 8 = Rix, Sabellische Texte Pg41 = Imagines Italicae I 282, Paeligni / CORFINIVM 19 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 526–527 n. E40 cum im. phot. p. 298 c: C(aius) Helevis L. (scil. filius) | Rustix = Vetter, Handbuch 215g = huius Corporis vol. I2 3239 cum im. phot. tab. 80 fig. 9 = Rix, Sabellische Texte Pg37 = Imagines Italicae I 281, Paeligni / CORFINIVM 18 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 517 n. E10 cum im. phot. p. 298 d: A(ulus) Ofturies M(arci) l(ibertus) = Vetter, Handbuch 215n = huius Corporis vol. I2 3244 cum im. phot. tab. 82 fig. 4 = Rix, Sabellische Texte Pg48 = Imagines Italicae I 285, Paeligni / CORFINIVM 22 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 526 n. E39 cum im. phot. p. 298 e: V(ibius) Obelies No(vieis) (scil. filius) = Vetter, Handbuch 215b = huius Corporis vol. I2 3242 cum im. phot. tab. 82 fig. 2 = Rix, Sabellische Texte Pg24 = Imagines Italicae I 283, Paeligni / CORFINIVM 20 cum im.
phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 524 n. E33 cum im. phot. p. 298 f: V(ibius) Plauties V(ibi) (scil. filius) = Vetter, Handbuch 215a = huius Corporis vol. I2 3247 (im. phot. tab. 82 fig. 7) = Rix, Sabellische Texte Pg23 = Imagines Italicae I 294, Paeligni / CORFINIVM 31 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 565 n. E155 cum im. phot. p. 298 g: V(ibius) Vibedis N(umeri) (scil. filius); | T(itus) Valesius L(uci) (scil. filius) = Vetter, Handbuch 212a = huius Corporis vol. I2 3252 = Rix, Sabellische Texte Pg3 = Imagines Italicae I 292–293, Paeligni / CORFINIVM 29–30 cum alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 524 n. E32. 3121a = EE VIII p. 34 n. 138. Non Sulmonensis sed Corfiniensis est. Desideratur. – Exemplum repetiverunt A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1886, 424 (= id., Scoperte archeologiche 241); Buonocore, in Fonti latine e greche I 221 n. 1. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 10; Buonocore, in Varia epigraphica 100 (= eund., Abruzzo e Molise I 249– 250). 3 posit pro posuit (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 128. 150). Nomen gentilicio Scaefii redit in titulo Osce scripto Saluta Scaifia V. anceta Cerri(a): supra p. 679 o = Vetter, Handbuch 211 = huius Corporis vol. I2 3226 = Rix, Sabellische Texte Pg14 = Imagines Italicae I 269, Paeligni / CORFINIVM 7; cf. etiam Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 212; de cognomine Diocleae cf. Solin, Namenbuch 40–41; tit. Corfiniensi n. 7269 memorata est Vieidia T. l. Dioclia. Est saec. I medii a. C. n. 3144 = ILS 4358. Ara ex lapide calcario undique expolita, a tergo paulum scabra, cuius corona et crepido integrae conservatae sunt, 101,2 x 59,8 x 39,1. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 51,5 x 44; in media area insculpta est dea Isis alata globo innixa, pennas in capite gerens, dextra coronam et palmam sinistra tenens. Litt. 3,1/2,5. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Popoli in hortis ducalibus, i. e. Taverna Ducale vulgo appellatis, humi iacens, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6533. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004752–53). De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 372 n. 5–6. 373; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 10. 540; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113. Exemplum repetiverunt de Baroni Bonanni, Relazione 15–16; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3507; SIRIS 224 n. 474; Malaise, Inventaire préliminaire 53 n. 1; Buonocore, in Fonti latine e greche I 221 n. 2; Bricault, Recueil 622 n. 508/0401; Buonocore, in Dediche sacre 268 n. 107. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; SalaC, Isis 69; Van Wonterghem, Corfinium 139. 157. 225 n. 287 cum im. phot. tab. XII fig. 12; A. Donati, Atti Mem. Bologna 27, 1976, 103; Van Wonterghem, Forma Italiae 47. 118. 212–213 cum im. phot. fig. 284; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 110 ad tit.; Sirago, Sannio romano 178; Bricault, Atlas 141; J. M. Strazzulla, in Effetto Alba Fucens 52; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 107 ad tit.; G. Capriotti Vittozzi, in Confine nel tempo 652; A. Di Meo, Veleia 30, 2013, 41 n. 17.
ADDENDA ET CORRIGENDA
4 EX k IM k P sic lapis. Titulos in regione quarta repertos Isidi dicatos recensui in ephemeride Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 222 (= id., Abruzzo e Molise I 150–151). Seviros Augustales saepius in titulis Corfiniensibus memoratos recensui in ZPE 108, 1995, 131 (= id., Abruzzo e Molise I 87–88); etiam vide R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976, 159 et eund., in ANRW II 16, 2, 1978, 1254. 1269 et passim; Pontium alium tit. n. 7252 Corfinii eruto quoque reperies (cf. Van Wonterghem, Antiche genti 38 et Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 209). Saec. I p. C. n. tribuerim. 3145 = ILS 3359. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 372 n. 6 bis. Exemplum repetiverunt de Baroni Bonanni, Relazione 15; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3544; Colarossi Mancini, Memorie storiche 237 n. I; Buonocore, in Fonti latine e greche I 221 n. 3. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Corfinium 157; eund., Forma Italiae 118. 166. 212. 311; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 110 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 107 ad tit.; eund., in Dediche sacre 268 n. 108; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 945. Versuum divisionem perturbavit Colarossi Mancini. Titulos in regione quarta repertos Libero Patri dicatos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 225 (= id., Abruzzo e Molise I 153.154); cf. etiam Bruhl, Liber Pater 208 et adn. 65. Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio. 3146 = ILS 4107 = CLE 1520 adn. Ara ex lapide calcario undique expolita marginibus effracta, in facie sursum directa in fronte et in latere sinistro inscripta, cuius coronae pars et crepido conservatae sunt, 47 x 47 x 39. Areae titulo inscribendo destinatae excavatae cymatio foliis ornato cinctae 27,2 x 35,1 (facies sursum directa) – 16,5 x 31,2 (lat. sin.) – 18,2 x 29,3 (frons). Litt. 4,5/2,5 (facies sursum directa) – 2,5/1,8 (lat. sin.) – 2/1,5 (lat. dex.). Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Brunn cum Dressel recognovit, nempe Popoli in hortis ducalibus, i. e. Taverna Ducale vulgo appellatis, humi iacens, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004754).
1406
REGIO IV De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 372 n. 5–6; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 541. Exemplum repetiverunt de Baroni Bonanni, Relazione 15–16; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3457; Colarossi Mancini, Memorie storiche 235–236 n. V et IX; F. Richter, Lateinische Sacralinschriften (Kleine Texte 68), Bonn 1911, 39 n. 238; CCCA IV 69–71 n. 174 cum im. del. fig. 15; Buonocore, in Fonti latine e greche I 221 n. 4; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 37 n. 29 (= id., Abruzzo e Molise I 179 n. 29); G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 54 n. 26 (etiam cf. p. 37– 38); Buonocore, in Temptanda viast 16–17 n. 12*; id., in Dediche sacre 268 n. 109. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 85. 90; Van Wonterghem, Corfinium 145–146. 156–157. 193 n. 6. 218 n. 235 cum im. phot. tab. XII fig. 13; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 119. 128. 150; A. Pellegrino, Arch. Class. 31, 1979, 353; G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 35; Van Wonterghem, Forma Italiae 118. 166–167. 212. 213 cum im. phot. fig. 285; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 110–111 ad tit.; S. M. Marengo, in Miscellanea Lidio Gasperini 566; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 107 ad tit.; eund., in Donna e vita cittadina 529–530; C. Zaccaria, in Epigrafia 2006 II 746; A. Di Meo, Veleia 30, 2013, 39–40 n. 9; Hemelrijk, Hidden Lives 47. Errores Colarossi Mancini omisi. Attis (etiam vide H. Devijver – F. Van Wonterghem, Historia 32, 1983, 500; de forma Attini cf. A. Gavini, in L’Africa Romana 17, Roma 2008, 2224–2225) et Bellona (de qua A. Viscogliosi – L. Chioffi, in Lexicon Topographicum I 190–194) Corfinii tantum in tota regione quarta in titulis sunt nominatae (cf. quae recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 [1992], 218 (= id., Abruzzo e Molise I 144). De munificentia, ex. gr., Duncan Jones, Economy2 166. De locutione argent(i) p(ondo) cf. S. Panciera, Puteoli 1, 1977, 57 (= eund., Epigrafi I 764). Nomina gentilicia Accaui et Marii redeunt in titulis Corfiniensibus (cf. Van Wonterghem, Antiche genti 12–21 et Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 188. 204). Temptamina ionici numeri dubitanter suspicatus est Bücheler, l. l., quae autem nulla videntur, cum plane soluta sit oratio. Temporis spatio inter saec. I et II p. C. n. comprehenso tribuerim. 3147 Arula ex lapide calcario undique expolita 31,9 x 60,9 x 21,2. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio recto cincta 18,5 x 49. Litt. 6,5–4,1. Puncta triangularia. In lucem rediit a. 1964 operibus ad ecclesiam cathedralem S. Pelini restituendam institutis. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7892. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004755). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 26; eund., Misc. Bibl. Ap. Vat. 1, 1987, 47–48 n. 69; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3553; CCCA IV, 71 n. 175; Buonocore, in Fonti latine e greche I 222 n. 5; id., in Dediche sacre 268 n. 110. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; A. von Domaszewski, JRS 1, 1911, 52; Van Wonterghem, Corfinium 156. 215 n. 209; eund., Forma Italiae 118. 164 n. 10; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 111 ad tit.; Demougin, Prosopographie 207; S. M. Marengo, in Miscellanea Lidio Gasperini 566; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 107 ad tit.; A. Di Meo, Veleia 30, 2013, 40 n. 10.
LXX. CORFINIVM
1 Lucìlius lapis. – 2 ex. M(atri) d(eum) omnes (nota tit. n. 3146 Corfinii reperto ministram quandam Matris magnae quoque memoratam esse), solutio autem incerta manet; mihi in mentem quoque venerunt solutiones, ex. gr., M(arti) vel M(enti) vel potius M(inervae) d(edit) vel d(edicavit) vel similia [cf. quae recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 225–226 (= id., Abruzzo e Molise I 155)]. Nomen Lucilii passim redit in titulis Corfiniensibus (vide, quae scripserunt Van Wonterghem, Antiche genti 32–33; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 202 nec non in Suppl. It., l. l. 181; Demougin, Prosopographie 206 adn. 3). Temporis spatio inter saec. I et II p. C. n. comprehenso tribuerim. 3148 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 372 n. 6. 376 n. 9; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113. Exemplum repetiverunt Waltzing, Corporations II 405 n. 1548; de Baroni Bonanni, Relazione 20; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3558; Buonocore, in Fonti latine e greche I 222 n. 6; id., in Dediche sacre 268 n. 111. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 88. 117; Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 281–282; Van Wonterghem, Corfinium 148. 182. 208 n. 142; eund., Forma Italiae 118. 164. 171; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 111 ad tit.; Abramenko, Munizipale Mittelschicht 246; Lafer, Omnes collegiati 252. 270; Wohlmayr, Kaisersaal 153; G. Mennella, in Pluralidad e integración 280; M. Valenti, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 129. 2 sacrum, – 3 Decinus, – 6 fabr. haud recte de Baroni Bonanni. De collegio fabrum etiam vide G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 35. Titulos in regione quarta repertos Minervae dicatos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 225–226 (= id., Abruzzo e Molise I 155). Caius Decimius Communis ipse redit tit. n. 7291 et 7293. Saec. II p. C. n. esse videtur. 3149 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 222 n. 755. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 117; Van Wonterghem, Corfinium 119; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 121; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 111 ad tit. Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum. 3150 Desideratur. Exemplum repetiverunt Daniel, Agrippa 93 n. 44; Buonocore, in Fonti latine e greche I 222 n. 8. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 91; Van Wonterghem, Corfinium 111; C. Nicolet, MEFRA 79, 1967, 35; Van Wonterghem, Ritratti 17; eund., Forma Italiae 66; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 111 ad tit.; eund., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 29; Hurlet, Les collègues du prince 340 adn. 83; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 107 ad tit.; eund., in Epigrafia d’età augustea 48; eund., in Samnitice loqui I 172; W. Eck, Athenaeum 104, 2016, 543.
1407
ADDENDA ET CORRIGENDA 1 Divos pro Divus (etiam cf. infra tit. Marruvinum n. 3664 = 7674). Memorantur Marcus Vipsanius Agrippa (cf. Roddaz, Agrippa 302; de re universa etiam vide M. T. Boatwright, ZPE 189, 2014, 255–264, P. SawiNski, Palamedes 8, 2013, 141–154 et M. Heil, PIR2 V 674) et Divus Claudius. Dedicatus post 54, cum Claudius, qui mortuus est d. 13 Oct. a. 54, consecratus (Kienast, Kaisertabelle6 82). 3151 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3673; Buonocore, in Fonti latine e greche I 222 n. 9; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 26. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 91. 117; Van Wonterghem, Corfinium 112, 118. 119. 125. 134; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 111 ad tit.; eund., Censimento 26; eund., Suppl. It. 22, 2004, 107 ad tit.; G. Mennella in Epigrafia dei porti 317 Dedicatus inter a. 258 priorem p. C. n., cum Saloninus appellationem nobilissimi Caesaris accepit, et autumnum a. 260, cum Augustus appellatus et paulo post est occisus (cf. C. Zaccaria, Quad. Storia Ant. Epigr. 2, 1978, 137–146 et imprimis Kienast, Kaisertabelle6 213). 3152 = ILS 5676 add. Pars sinistra tabulae ex lapide calcario in fronte expolita a dextra imminuta 37 x 64 x ? (frg. a). Litt. 5,5–3. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel descripsit, nempe Pettorano muro scalarum inserta in aedibus La Castellina nuncupatis, quae aedes nunc sunt gentis De Panfilis (olim fuerunt cardinalis Giacomo Cantelmo, de cuius collectaneis antiquitatum vide A. Mattiocco BDASP 89, 1999 (2000), 79 et passim), ubi aestate a. 1992 contuli; im. phot. mihi comiter missam Ezio Mattiocco sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004756). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 378 n. 13; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 544. Exemplum repetiverunt de Baroni Bonanni, Relazione 26; Rockwell, Private Baustiftungen 55 n. 419; Colarossi Mancini, Memorie storiche 234 n. II (pars sinistra tantum); Fucinese, Raiano 28 n. XXVIII; Buonocore, in Fonti latine e greche I 222–223 n. 10; id., Misc. Greca e Romana 17, 1992, 163–164 n. 1 cum im. phot. tab. 2 fig. 2 (= id., Abruzzo e Molise I 223–225) (cf. AE 1992, 328); Fagan, Bathing 292 n. 174 (etiam cf. p. 256 n. 80); Engfer, Private Munifizenz 152–153 n. 229 (etiam cf. p. 138. 142). – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 75. 92–93; eund., Mém. Soc. nat. Antiq. France 61, 1900 (1902), 254; Van Wonterghem, Corfinium 118. 134. 136. 196. 200. 207; eund., Antiche genti 28; eund., in Hellenismus 150; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 121; Van Wonterghem, Forma Italiae 29. 118. 119. 132. 212; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 111–112 ad tit.; J. De Laine, in Roman Baths 72; Horster, Bauinschriften 6; Rawson, Children 123; Forni, Tribù A520; Buonocore, in Varia epigraphica 77– 79 (= eund., in Abruzzo e Molise I 223–225); eund., Suppl. It. 22, 2004, 107 ad tit.; J. Carbonell – A. Barreda, Athenaeum 96, 2008, 705; I. Lyasse, in Quotidien municipal 196; O. Salomies, Arctos 42, 2008, 184; Buonocore, in Tribù romane 36; Fratianni, Terventum 229; M. Valenti, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 121; R. Günther, in Handwörterbuch I col. 1053. Errores de Baroni Bonanni, Colarossi Mancini et Fucinese omisi. Agitur de bonorum possessione secundum tabulas potius quam sine tabulis. Servius Cornelius Dolabella Metilianus Pompeius Marcellus fuit consul a. 113 suffectus (vide E. Groag, PIR2 C 1350; L. Chioffi, in Suburbium 451–452) in locum Lucii Publilii Celsi consulis ordinarii
ADDENDA ET CORRIGENDA nec non collega Caii Clodii Crispini, qui balineum solo suo sua pecunia Corfinii aedificavit et contexit (de qua munificentia, praeter Frank, Economic Survey V 98. 124 et L. Japella Contardi, Epigraphica 39, 1977, 83, imprimis vide Duncan Jones, Economy2 157. 224; etiam cf. Jouffroy, La construction publique 127. 350; F. Grelle – M. Silvestrini, in Atti Roma II 189; C. Bruun, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 51; R. Biundo, MEFRA 116, 2004, 420); bonorum eius possessores fuerunt Manius Acilius Aviola cos. 108 et Marcus Atilius Bradua cos. a. 122 (?) (de quibus E. Groag, PIR2 A 1302 et A 50; de M. Atilio Bradua etiam vide G. De Vita-Evrard, MEFRA 93, 1981, 214–226. E. Salomone Gaggero, in Il cittadino 269 non excludit, quominus Atilii Braduae ex Libarna oriundi fuerint). De locutione curam agente vide W. Weissbrodt, Philologus 43, 1884, 461. De locutione res publica populusque vide S. Mrozek, Ktèma 19, 1994 (1997), 322; eund., Epigraphica 66, 2004, 133. Ad eundem Cornelium Dolabellam tit. Corfiniensem 3153 et tit. urbanum huius Corporis vol. VI 16450 = ILS 8532 recte rettulit E. Groag in PIR2, l. l., quos titulos ad eius fratrem, de quo agitur, spectare censuit Mommsen ad tit. n. 3152. Caius Alfius Titi filius Maximus, qui curam egit, est idem ac C. Alfius T. f. Maximus tit. n. 3168 memoratus, qui pecuniam legavit L. Herennio C. f. Rufo, ut aedem et podium et cryptae partem facienda curaret probaretque. Temporis spatio inter a. 122 et circ. 150 p. C. n. comprehenso tribuerim. 3153 Tabula ex lapide calcario a sinistra et a dextra imminuta in fronte expolita 64,2 x (161,2) x ?. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta, cuius pars supra et infra tantum superest, alt. 52,1. Litt. 3,2–1,8. Puncta in formam falculae redacta. Etiam hodie eodem loco, quo De Nino descripsit, nempe Corfinii muro cellae vinariae inserta in aedibus nunc baronis Carlo Galli Zugaro, ubi a. 1992 et denuo 1999 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004757–58). Exemplum repetiverunt Rockwell, Private Baustiftungen 1909, 56 n. 20; Buonocore, in Fonti latine e greche I 223 n. 11; Fagan, Bathing 291 n. 172; Dionisio, La Valle del Sagittario 548 E102 cum im. phot. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 92; eund., Mém. Soc. nat. Antiq. France 61, 1900 (1902), 254; Van Wonterghem, Corfinium 134–135. 136. 207. 235 n. 353; eund., Antiche genti 31 cum im. phot. tab. VIII fig. 18; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 121; Van Wonterghem, Forma Italiae 29. 118. 132. 161. 175; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 112; J. De Laine, in Roman Baths 72; Rawson, Children 123; Engfer, Private Munifizenz 142. 153; R. Günther, in Handwörterbuch I col. 1053. De Servio Cornelio Dolabella Metiliano Pompeio Marcello, cuius cursus honorum in tit. n. 3154 insculptus, cf. praeter quae scripsi supra ad tit. n. 3152 Mommsen, Staatsrecht3 I 491. 546. 555; III 506. 523; Cébeillac, Quaestores 111–113; Van Wonterghem, Antiche genti, l. l. (cum bibliographia ampliore); L. Schumacher, in ANRW II 16, 1, 1978, 671. 715; P. Tansey, ZPE 130, 2000, 265–271. De munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 128. 359. Lucii Venetii alii redeunt tit. n. 3275–3276 (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 216). Est saec. II medii p. C. n. 3154 = ILS 1049. Periisse videtur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 384–385 n. 21; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 547. 803. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 1168; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3725; Colarossi Mancini, Memorie storiche 236 n. V;
1408
REGIO IV Buonocore, in Fonti latine e greche I 223 n. 12; Várhelyi, Religion 72. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 92. 117; eund., Mém. Soc. nat. Antiq. France 61, 1900 (1902), 254; Van Wonterghem, Corfinium 118. 134. 207; eund., Antiche genti 31; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 121; Van Wonterghem, Forma Italiae 118. 166. 212. 378 n. 13; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 112 ad tit.; Fagan, Bathing 291–292; Rawson, Children 123; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 107 ad tit.; eund., in Tribù romane 36; J. Edmondson, in Handbook 565; R. Günther, in Handwörterbuch I col. 1053. Errores Colarossi Mancini omisi. De patrono vide R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 142 n. 128 et S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 266. Vide supra ad tit., qui praecedit. 3155 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 1. 667. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3732; C. Nicolet, MEFRA 79, 1967, 35 n. 4. 50–51. 62 (cf. AE 1967, 6); Fucinese, Raiano 12 n. III; Alföldy, Fasti Hispanienses 182; Buonocore, in Fonti latine e greche I 223 n. 13; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 121 n. 30; Buonocore, in Pluralidad e integración 121. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 117; Van Wonterghem, Corfinium 117. 134. 215–216; E. Ricci, Superaequum 147; Van Wonterghem, Forma Italiae 46. 212; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 112–113 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 107 ad tit.; eund., in Donna e vita cittadina 534; C. Zaccaria, in Hiberia – Italia 37; Brancato, Repertorium II 94; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 55. 4 omisit Fucinese. – 7–8 [q(uaestori) pr]ovinc(iae) [H]is[p(aniae) | Ult(erioris)], aedili Ce[r(iali)] recte, ut opinor, Alföldy l. l.; quinq[u.?] it[erum | a]edilici[a] haud recte Nicolet. – 8 aedilici male Fucinese. De Caio Lucilio Caii filio Benigno Ninniano praeterea vide Suolahti, Junior Officers 369 n. 133; Domaszewski – Dobson, Rangordnung2 128; Wiseman, New Men 239 n. 236; L. Petersen, PIR2 L 380; PME II 538 n. 31; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 188; Demougin, L’ordre équestre 315. 828 n. 235; eand., Prosopographie 206–207 n. 235; C. Zaccaria, in Donna e lavoro 37. De cursu nunc vide Maurizi, Cursus honorum 20. 226 n. 77. Fortasse parentela coniunctus cum Caio Lucilio Caii filio triumviro capitali (cf. L. Petersen, PIR2 L 377). Nomen Lucilii passim redit in titulis Corfinii repertis (vide, quae scripserunt Van Wonterghem, Antiche genti 32–33 et Buonocore in Suppl. It., l. l. 181). Esse potest aetatis Tiberianae. 3156 Stela ex lapide calcario supra fracta undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa, in fronte nonnullis locis fissuris laesa adesaque inscriptionis detrimento 140,2 x 69,8 x 30 circ. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio foliis ornato cincta, cuius pars a dextera tantum servatur; infra aream scripturae anaglypha ad mundum muliebrem pertinentia scil. pecten et speculum et soleae duae, ut videtur, magna ex parte deperdita insculpta [de quibus anaglyphis vide Buonocore, MEFRA 94, 1982, 727–734 (= eund., Abruzzo e Molise II 692–697); eund., Abruzzo 36/38, 1998/2000, 34–35 (= eund., Abruzzo e Molise I 130–131); praesertim L. Sensi, in Civiltà dei Romani 176– 186]. Litt. 14/4,3. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Corfinii in fundamentis muri sacrarii S. Alexandri exstrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7855. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004759–60).
LXX. CORFINIVM Exemplum repetiverunt Buonocore, Iscrizioni latine 13–15 n. 5 cum im. phot. fig. 8–9; id., in Fonti latine e greche I 223 n. 14; Dionisio, La Valle del Sagittario 554–555 n. E126. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 239 n. 380. 240 n. 397 et 406. 241 n. 420 et 429; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 188; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 113 ad tit.; J. Linderski, JRA 3, 1990, 320 (= eund., Roman Questions I 414); S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; C. Zaccaria, in Donna e lavoro 38; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 107 ad tit.; eund., in Donna e vita cittadina 534.
1 [- - -]ciae legendum; [Lucil]iae Mommsen in exemplo, ex quo C. Nicolet, MEFRA 79, 1967, 36 et Alföldy, Fasti Hispanienses 182 adn. 7 suspicati sunt in hoc titulo memoratam esse Luciliam Benignam filiam Caii Lucilii Benigni Ninniani, de quo vide supra ad tit., qui praecedit; [- - -]viae ego in editionibus prioribus; quomodo autem nomen gentilicium supplendum incertum. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 3157 Periisse videtur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 386 n. 36; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 2. 546. Exemplum repetiverunt Colarossi Mancini, Memorie storiche 234 n. III; Fucinese, Raiano 12 n. IV; Buonocore, in Fonti latine e greche I 223 n. 15; Van Wonterghem, Corfinium 176. 178. 216; eund., Antiche genti 32– 33; E. Ricci, Superaequum 147; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 188; Van Wonterghem, Forma Italiae 212; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 113 ad tit.; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 41. 44; F. Cenerini, La donna romana. Modelli e realtà, Bologna 2002, 143–144 (cum alia bibliographia); C. Zaccaria, in Donna e lavoro 38; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 108 ad tit.; eund., in Donna e vita cittadina 534; eund., in Fides amicorum 102. Errores Colarossi Mancini omisi. – 4 Urb[anus] Van Wonterghem, fortasse recte (etiam vide tit. n. 7346, in quo Urbica quaedam memorata videtur). De Lucilia Benigna fusius disseruerunt C. Nicolet, MEFRA 79, 1967, 36 et Alföldy, Fasti Hispanienses 182. Officia lanipendae et argentarii Corfinii hic primum occur-
1409
ADDENDA ET CORRIGENDA runt (cf., ex. gr., Frank, Economic Survey V 203; L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 71; G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 35); de officio lanipendae etiam vide M. Corbier, in Romanisation du Samnium 158; Chioffi, Caro 134; Vicari, Produzione 76. 101; M. Chiabà, in Donna e lavoro 265; M. F. Petraccia, ibid. 257 [etiam vide tit. huius Corporis XIII 447 = ILA IX (Ausch) 105–106 n. 18 (etiam cf. p. 56–57)]. Saec. I medii p. C. n. esse videtur. 3158 (cf. p. 697) = ILS 2682. Tabula pergrandis lapidis calcarii supra et a dextra fracta ex duabus partibus inter se coniunctis fere composita. Litt. in duabus columnis (I–II) ordinatae esse videntur. Pars superior, scil. v. 1–9, periit. Pars inferior (scil. v. 10–13 et versus extremi col. II) ex duabus partibus inter se coniunctis composita in fronte levigata (180) x (26) x 19 circ. Litt. 6,5 (v. 1), 7 (v. 2), 6,5 (v. 3). Puncta in formam virgulae acclivis et trianguli insculpta. Pars inferior servatur Popoli ad usum epistylii ianuae cuiusdam apta in aedificio Comando della Guardia Forestale, qui horti ducales Cantelmi olim fuerunt, ubi d. 17 m. Oct. a. 2016 Serafino Lorenzo Ferreri recognovit et im. phot. sumpsit, quam mihi comiter suppeditavit. Denuo d. 14 m. Mart. a. 2018 Paolo Panci tit. inspexit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0016101–02). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 2063; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4260; Engström, Carmina 408; L. Schumacher, ANRW, II, 16, 1, Berlin – New York 1978, 699 adn. 37; Buonocore, in Fonti latine e greche I 224 n. 16; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 37 n. 30 (= id., Abruzzo e Molise I 179 n. 30); id., in Temptanda viast 17 n. 13*; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 121 n. 28. – Cf. Cholodniak, Carmina sepulcralia2 1375; Besnier, De regione Paelignorum 84. 93. 117; Van Wonterghem, Corfinium 108. 109, 128 n. 242; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 127. 136. 140; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 190; Van Wonterghem, Forma Italiae 212; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 113–114 ad tit.; A. Abramenko, Athenaeum 81, 1993, 35; Buonocore., Suppl. It. 22, 2004, 108; eund., in Epigrafia d’età augustea 50; Álvarez Melero, Matronae equestres 57 n. 36.
(col. I) - - - - - - | Nigri annos XXXVIIII u[n]i | nupta viro summa cum | concordia ad ultumum | diem pervenit; tres ex [e]o | superstites reliquid libero[s], | unum maximis municipi honorib(us) | iudiciis August(i) Caesaris usum, | alterum castresibus eiusdem | Caesaris August(i) summis [eq]u[es]|tris ordinis honoribus et iam | superiori destinatum ordini, | filiam sanctissimam probissimo | viro coniunctam et ex ea duos || (col. II) [nepotes - - -] | [- - - - - -] | [- - - - - -] | [- - - - - -] | [- - - - - -] | [- - - - - -] | [- - - - - -] | [- - - - - -] | [- - - - - -] | [- - - - - -] | dedit [- - -] | quas [- - -] | rep[- - -] | - - - - - -? lapis. – 3 ultumum pro ultimum (de locutione uni nupta viro summa cum concordia ad ultumum diem pervenit cf. M. Massaro, in Ex officina 257 et C. Pepe, Morire da donna. Ritratti esemplari di bonae feminae nella laudatio funebris romana (Testi e studi di cultura classica 63), Pisa 2015, 90–91; Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Dalmatiae 96). – 5 reliquid pro reliquit. – 7 de iunctura Augustus Caesar pro Caesar Augustus inter al. vide S. Panciera, in Mausoleum 92–93 et P. Ruggeri, in Miscellanea Lidio Gasperini 899. – 8 castresibus pro castrensibus. – II, 3 RIP vel RIB Mommsen et Dressel.
ADDENDA ET CORRIGENDA Locutiones quas Engström de versibus depromptas vel Cholodniak ad rhythmum quendam confectas iudicarunt ornatae quidem sed plane solutae orationis habendae sunt. De grammatica etiam vide W. Weissbrodt, Philologus 43, 1884, 452. De viro, qui tribunatu legionis et praefectura equitum functus est, vide E. Meyer, Basler Zeitschrift 1943, 78 n. 55; Suolahti, Junior Officers 376 n. 136; Pflaum, Carrières 10 adn. 10; PME II, 608. 959 n. 162. V, 2310; U. Laffi, Athenaeum 55, 1977, 373; de re universa etiam R. Étienne, in Akte Wien 119–123 et praesertim Demougin, L’ordre équestre 282–283. 315. 665–666. 827 n. 195; eand., Prosopographie 174 n. 195. Ex forma litterarum et formulis adhibitis priori parti saec. I p. C. n. tribuerim. 3159 Tabula ex lapide calcario sepulcri rotundi in fronte scalpro dentato dolata 43,2 x 110,2 x ?; utrum de tabula superne et ab utroque latere abscisa an de parte quadam tabulae ex pluribus partibus, ut videtur, inter sese coniunctis compositae agatur, incertum est. Litt. affabre insculptae 7,8–8,1. Puncta triangularia nec non in formam virgulae acclivis redacta. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Corfinii muro ecclesiae S. Paelini exstrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7860. 17898–17899. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004761–62). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 573. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4000; Buonocore, Iscrizioni latine 30 n. 19 cum im. phot. fig. 25; H. Devijver – F. Van Wonterghem, Anc. Soc. 21, 1990, 87–88; Buonocore, in Fonti latine e greche I 224 n. 18; Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 55 n. 27 (etiam cf. p. 24); M. J. Strazzulla, in Fucino IV 121 n. 29 (v. 2 tantum); F. Cenerini, in Voce concordi 149; Dionisio, La Valle del Sagittario 553 E122 cum im. phot. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90. 117; Van Wonterghem, Corfinium 110. 118. 119. 134. 146; eund., Ritratti 15–16 cum im. phot. tab. X fig. 17; eund., Antiche genti 18; A. Pellegrino, Arch. Class. 31, 1979, 362; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 125; Van Wonterghem, Forma Italiae 139–140 cum im. del. fig. 151. 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 114 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 108 ad tit.; eund., in Epigrafia di confine 292; Traverso, Esercito 105–106 n. 19; Buonocore, in Dediche sacre 267; Borlenghi, Campus 52 cum im. del. fig. 17 e Van Wonterghem repetita; M. S. Bassignano, Epigraphica 79, 2017, 155 n. 86. De tribuno militum a populo cf. C. Nicolet, MEFRA 79, 1967, 36 n. 5. 49–50; Suolahti, Junior Officers 398 n. 283; PME II 959–960 n. 163. V 2310–2311 (cum alia bibliographia); Demougin, L’ordre équestre 326 n. 71. 827 n. 196; eand., Prosopographie 174–175 n. 196. De formula a populo fusius disseruit Cenerini, l. l., 148–149. Vir doctus Van Wonterghem (Antiche genti, l. l.) cogitat fragmenta duo eiusdem tit. n. 3195 ad hunc titulum tribuenda esse (etiam cf. Pellegrino, l. l.); res autem mihi non persuadet. Forma litterarum ad priorem partem saec. I p. C. n. vel potius ad aetatem Augusti adducit. 3160 = ILS 6530. Tabula ex lapide calcario superne fracta in fronte expolita (89,8) x 182,5 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes ab utroque latere et infra servantur circ. 67 x 150,2. Litt. 5,8/2,8. Puncta triangularia haud semper signata. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel una cum Brunn recognovit, nempe Sulmone in aedibus gentis Corvi muro inserta, ubi a. 1982 contuli et im. phot.
1410
REGIO IV Ezio Mattiocco sumpsit [eodem loco, infra titulum, muro inserta est tabula ex marmore cum inscriptione, quae sequitur: cenotaphium hoc in extremo Radiani ac Pratularum oppidorum Corfinio e clivo Divi Pancratii in prisco Corfiniensium polyandrio de anno MDCCLXXVII effossum huiusce Sulmonensium patriæ decori ære hic perennius civis bonus m(emoriam) p(osuit) anno Domini MDCCLXXXV; titulus, ut constat, cura Francesco Gasparri parochi translatus Sulmonem ad Annibale Corvi baronem et in domo eius adfixus est; titulum nunc tractaverunt E. Mattiocco – F. Cavallone, Le iscrizioni della città di Sulmona dal XVII al XVIII secolo, L’Aquila 2019, 357 n. 475 cum im. phot. fig. 941]. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004763–64). Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 2062; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3999; Laum, Stiftungen II 174–175 n. 36; Fucinese, Raiano 11 n. I; Buonocore, in Fonti latine e greche I 224–225 n. 18; Forbis, Municipal Virtues 169 n. 240; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 55–56 n. 30 (etiam cf. p. 21. 30); Donahue, Roman Community 204 n. 176; Spadoni, Prefetti 74–75 n. 79; É. Deniaux – F. Quantin – B. Vrekaj, in Approches épigraphiques 225 n. 7; Engfer, Private Munifizenz 153–154 n. 230 (etiam cf. p. 40. 206. 214. 222). – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 117 et passim; G. Le Bras, in Studi Salvatore Riccobono III 40. 46; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 151; Van Wonterghem, Forma Italiae 14. 45–46. 194; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 114–115 ad tit.; Di Benedetto, Sulmona 1. 41; A. Abramenko, Athenaeum 81, 1993, 31; J. F. Donahue, Epula publica: the Roman community at table during the principate, Ph. D. Diss. University of North Caroline 1996, 111; A. Magioncalda, in Finanze municipali 200. 212; G. Wesch-Klein, in L’ordre équestre 303–306. 308. 311; W. J. Slater, Phoenix 54, 2000, 114; Dunbabin, Roman Banquet 83. 224; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 108 ad tit.; A. Magioncalda, in Epigrafia di confine 175. 184; Buonocore, in Dediche sacre 267; S. Segenni, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 327; E. Cimarosti, SEBarc 10, 2012, 289; B. Díaz Ariño, MEFRA 124, 2012, 205; R. Tuteri, in Storia di Pratola 42; De Carlo, Ceto equestre I 91; Buonocore, in Curae cittadine 96 adn. 4; Vincent, Jouer pour la cité 233; M. Colombo, Arctos 51, 2017, 52.
2 kalendar(i) pro calendar(i). – 4 in. prima littera S vocabuli splendidissimus supra versum eminens. – 15–16 de verbis discumbere, vesci et epulari vide Dunbabin, l. l. 83. 225. De munificentissimo viro Publio Mammio Aufidio Priscino (cf. infra ad tit. n. 3180) in parte superiore huius tabulae nunc deperditae, ut constat, nominato, cui ordo populusque (de qua iunctura cf. ex. gr. A. Parma, in Studi Francesco Grelle 206. 208) Corfiniensium tabulam patrocinalem offerri decreverunt, vide, inter al., Harmand, Le patronat 272. 314. 330–331; Van Wonterghem, Antiche genti 24. 28. 33; L. Japella Contardi, Epigraphica 39, 1977, 82–83; R. Duthoy, in Anc. Soc. 15/17, 1984/86,
LXX. CORFINIVM 153 n. 449; Demougin, L’ordre équestre 633; D. Saavedra-Guerrero, L’Ant. Class. 68, 1999, 198. 202; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 271–272. De qua munificentia imprimis Duncan Jones, Economy2 176. 187. 189. 190. 193. 199. 217–218. 231. 270. 273; adde J. Szilágy, Acta Ant. Hung. 11, 1963, 365; Van Wonterghem, Corfinium 110. 118. 119. 121. 123. 126. 131. 133–136. 141. 217–218; S. Mrozek, Epigraphica 30, 1968, 164; eund., ibid. 34, 1972, 36–37, 38, 51; eund., Athenaeum 50, 1972, 299; J. Andreau, Ktèma 2, 1977, 163. 168. 173. 193. 197. 200; Mrozek., ibid. 1977, 163, 193, 197; eund., Distributions 14. 25. 34. 41. 50. 55. 57. 67 n. 50. 79. 86. 88. 89. 96; E. P. Forbis, Athenaeum 81, 1993, 498 et passim; S. Mrozek, Anc. Soc. 30, 2000, 121; M. Corbier, Epigraphica 67, 2005, 353; Hemelrijk, Hidden Lives 209. De locutionibus fusius in tabulis patronatus memoratis vide, quae scripsi in ephemeride Tyche 7, 1992, 22–25 cum bibliographia ampliore (etiam vide A. Pistellato, in Quotidien municipal 626 et S. Segenni, in Identità e autonomie 455–464, quae de locutione consentiente populo disseruit, et Camodeca, Puteoli romana 227–228). De seviris Augustalibus saepius in titulis Corfiniensibus memoratis vide supra ad tit. n. 3144. Ex litterarum forma nec non e locutionibus adhibitis (imprimis cf. locutionem v. 3, scil. propter morum gravem patientiam maximamque verecundiam et q. s.; de re universa cf. A. Giardina, in La terza età dell’epigrafia 67–85) saec. ex. II vel potius III in. p. C. n. tribuenda. 3161 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 378–379 n. 14. Exemplum repetiverunt Colarossi Mancini, Memorie storiche 236–237 n. XI; Buonocore, in Fonti latine e greche I 225 n. 19. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 120; eund., Forma Italiae 212; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 115 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 108 ad tit. Errores Colarossi Mancini omisi. – Agitur, ut opinor, de testamento quodam per aes et libram nuncupato, cuius capita quaedam, ut videtur, adhuc servata pertinent ad munera edenda, ad institutiones alimentarias creandas nec non ad distributiones nonnullas dandas, quae curanda legavit testator quidam incognitus, cuius nominis ratio, mea sententia, casu genetivo in versu primo continebatur. De testamentis Romanis vide praesertim Amelotti, Il testamento romano; Giuffrè, Documenti testamentari; Champlin, Final Judgments; Magioncalda, Documentazione epigrafica. De verbo legare etiam vide P. Poccetti, Rend. Accad. Arch. Napoli 57, 1982, 244 et M. L. Caldelli, in Misurare il tempo 112–122. Fuisse potest saec. II p. C. n. 3162 = ILS 5585. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 375 n. 7; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 9. 73. 66; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113. Exemplum repetiverunt de Baroni Bonanni, Relazione 18; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4009; Colarossi Mancini, Memorie storiche 234 n. I; N. Colella, in Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 444; Fucinese, Raiano 12 n. II; Buonocore, in Fonti latine e greche I 225 n. 20; D. Fasolini, in Senados municipales 60. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 117; Van Wonterghem, Corfinium 118. 120. 124. 134. 148; eund., Bull. Ist. Belge Rome 44, 1974, 648; eund., Antiche genti 32; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 121; Van Wonterghem, Forma Italiae 119. 132. 186. 212; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 115 ad tit.; Goffin, Euergetismus 56; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 108 ad tit.; Wohlmayr, Kaisersaal 153; I. Lyasse, in Quotidien municipal 190. 196; Vincent, Jouer pour la cité 233.
1411
ADDENDA ET CORRIGENDA Errores Colarossi Mancini omisi. De iunctura res publica et populus vide S. Mrozek, Ktèma 19, 1994 (1997), 322. De macello Corfiniensi, praeter Van Wonterghem, Forma Italiae 130 cum im. del. fig. 127, vide C. De Ruyt, Quad. Ist. Arch. Chieti 3, 1982– 1983, 174, eand., Macellum 53–55, G. Paci, in Diz. epigr. V 1990, 129. 142. Basilicae eaedem ac aulae porticatae sunt (cf. M. A. Heron de Villefosse, Mém. Soc. nat. Antiq. France 68, 1908, 197–199 [cf. AE 1909, 116] et De Ruyt, l. l. 293). Nomen Lucceii, ex quo macellum nuncupatum est, fusius in titulis Corfiniensibus redit (cf. quae scripsi in Misc. Greca e Romana 9, 1984, 202 et in Suppl. It., l. l. 151); cf. etiam Corfinii balineum muliebre Avelianum ex nomine Avelio derivato tit. n. 7242; de munificentia, inter al., vide Frank, Economic Survey V 99. 124; Jouffroy, La construction publique 118. 350; S. Segenni, in Quotidien municipal 224. Saec. II p. C. n. tribuerim. 3163 = I2 1778 (cf. p. 1039 cum im. phot. tab. 79 fig. 5). Tabula ex lapide calcario a dextra fracta in fronte levigata fissuris autem laesa, lateribus scalpro dentato dolatis, a tergo scabra 46,5 x (69,8) x 22,8. Litt. 11,2–7,9. Puncta triangularia sursum directa. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7839; neg. D. A. I. Rom n. 79.2717. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000741. 4765). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 35; Tuteri, Solymon 92 n. 74; Buonocore, in Fonti latine e greche I 225 n. 21; Dionisio, La Valle del Sagittario 528–529 E45 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 195 n. 3; eund., Antiche genti 13. 17 cum im. phot. tab. II fig. 5; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 122. 128; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 126; Van Wonterghem, Forma Italiae 184; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 115 ad tit.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 128; E. Dupraz, in Onomastica 331; Vincent, Jouer pour la cité 233.
3 F. Accoe haud recte Colella, fac(iundum) coer[avit] ego in editione priore; melius autem re perpensa, nunc suppleverim ex versibus concinne fere ordinatis: fac(iundum) coer(avit) [idem(que) prob(avit)]. Agitur, ut opinor, de Lucio Accavo quodam, fortasse quattuorviro iure dicundo potius quam aedile, qui ex senatus consulto vel sim. opus quoddam faciendum curavit idemque probavit. De nomine gentilicio Acca(v)i, saepissime in tit. Corfiniensibus memorato, vide Th. Mommsen, ad tit. huius Corporis vol. VI 10476 et praesertim quae scripsit Van Wonterghem, Antiche genti 12–21 (cf. etiam Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 188 et Dupraz, Vestins 442). Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim.
ADDENDA ET CORRIGENDA 3164 Periisse videtur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 225 n. 22. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 117; Van Wonterghem, Corfinium 126. 193 n. 7; eund., Antiche genti 13. 17. 18; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 128; E. Ricci, Superaequum 99; Van Wonterghem, Forma Italiae 45. 167. 200; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 115 ad tit.; Iasiello, Samnium 282. De gentilicio Acca(v)i vide supra ad tit. n. 3163. Primae aetatis imperatoriae fuisse potest. 3165 Tabula ex lapide calcario in fronte levigata nonnullis locis fissuris laesa adesaque nullo autem inscriptionis detrimento. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta. Litt. affabre sculptae. Puncta in formam falculae redacta. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus loco edito inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli ut potui et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 17900; neg. D. A. I. Rom n. 79.2703. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004766–67). De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 375 n. 25; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 656; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113. Exemplum repetiverunt Buonocore, Iscrizioni latine 23 n. 12 cum im. phot. fig. 16: id., in Fonti latine e greche I 225 n. 23; Dionisio, La Valle del Sagittario 555 n. E127 cum im. phot. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 75. 117; Van Wonterghem, Corfinium 126. 193 n. 8. 230 n. 320; eund., Antiche genti 12–13. 28 cum im. phot. tab. I fig. 1; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 128; E. Ricci, Superaequum 99; Van Wonterghem, Forma Italiae 28. 163. 167; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 115 ad tit.; Forni, Tribù A26; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 108 ad tit.; eund., in Tribù romane 36; A. Esch, Zwischen Antike und Mittelalter. Der Verfall des römischen Straßensystems in Mittelitalien und die Via Amerina. Mit Hinweisen zur Begehung im Gelände, München 2011, 42 cum im. phot. fig. 33. Sentios alios reperies Corfinii tit. n. 3175. 3265. 7239 (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 212; de Publiis Sentiis etiam vide Cristofori, Non arma virumque2 262). De gentilicio Acca(v)i supra ad tit. n. 3163. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuenda esse videtur. 3166 (cf. p. 679) = ILS 3187. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4001; Buonocore, in Fonti latine e greche I 226 n. 24; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 55 n. 28 (etiam cf. p. 36). – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Corfinium 145. 193 n. 9; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 121; Van Wonterghem, Antiche genti 13. 19; eund., Forma Italiae 119; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 115–116 ad tit.; eund., in Dediche sacre 267; A. Bencivenga, in Fides amicorum 53; eund., in Antropologia e archeologia 737; Hemelrijk, Hidden Lives 357. De sacerdotio Veneris (cf. tit. n. 3167. 7236) saepius, ut constat, una cum Cereris in titulis Paelignis memorato etiam vide G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216–217; I. Chirassi Colombo, in ANRW II 17, 1, 1981, 426; Poccetti, L’area superequana 22–26; praesertim G. Rocca, in Tavola di Agnone 645–658. Titulos Veneri sacros in Paelignis repertis recensui in ZPE 56, 1984, 251–252, in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 228–229 (= id., eund., Abruzzo e Molise I 159–160) et in Xenia antiqua 4,
1412
REGIO IV 1995, 188–189. De nomine Acca(v)i vide supra ad tit. n. 3163. Esse potest saec. I medii a. C. n. 3167 Desideratur. De traditione mauscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 669. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Colarossi Mancini, Memorie storiche 235 n. VIII; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4002; Buonocore, in Fonti latine e greche I 226 n. 25; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 55 n. 29 (etiam cf. p. 36). – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Bücheler, Kleine Schriften II 341; G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216; Van Wonterghem, Corfinium 145. 194 n. 19. 219 n. 239; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 121; Van Wonterghem, Antiche genti 14; eund., Forma Italiae 119. 212; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 116 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 108 ad tit.; eund., in Dediche sacre 267; A. Bencivenga, in Fides amicorum 53; Hemelrijk, Hidden Lives 357. De sacerdotio Veneris vide supra ad tit., qui praecedit. Accios alios in tota regione Paeligna Corfinii fusius invenies, scil. n. 3187 (quinquies). 3198. 3284. 7328 (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 188); etiam vide supra ad tit. Sulmonensem n. 7157. Nomen autem Modii hic solum occurrit. Ex eo, quod litterae, ut Mommsen et Dressel enotaverunt, antiquiores sunt, non excludo, quin saec. I medio a. C. n. tit. sit tribuendus. 3168 = ILS 5417b. Tabula ex lapide calcario in fronte levigata, a tergo paululum scabra, in facie sursum directa recessis ad figendum, qui adhuc cernuntur, praedita 77,2 x 154,8 x 27,2. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta in margine dextro tantum deperdito 62,1 x 143,7. Litt. affabre insculptae 8,2–6,5. Puncta triangularia. A. 1982 enotavi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92576), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7763. 7838; neg. D. A. I. Rom n. 79.2722. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004768). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 108; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 377 n. 11; Buonocore. Tradizione manoscritta n. 7. 665. 675; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113. Exemplum repetiverunt de Baroni Bonanni, Relazione 24; Wilmanns, Exempla 715; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4010; Buonocore, in Fonti latine e greche I 226 n. 26; id., in Dediche sacre 269 n. 116; Dionisio, La Valle del Sagittario 541 n. E84 cum im. phot. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 117; N. Colella, Atti Conv. Abr.-Mol. II 1935, 444; Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms.; F. Coarelli, in Cryptoportiques 13. 15. 21 cum im. phot. fig. 3; Van Wonterghem, Corfinium 135. 196 n. 36. 211–211 n. 179; E. Ricci, Peligni Superequani 93; F. Van Wonterghem, in Hellenismus I 148; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 121; Van Wonterghem, Forma Italiae 118–119. 129–131 cum im. phot. fig. 123. 163. 192; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 116 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 108 ad tit.; eund., in L’ombelico d’Italia 71; eund., in Homenaje Armin U. Stylow 67; A. Dionisio, Arch. Class. 64, 2013, 242 cum im. phot. fig. 7. Errores de Baroni Bonanni et Ricci omisi. De crypta praesertim vide Coarelli, l. l. (etiam cf. locutionem cryptae parte[m - - -?] tit. n. 3411 in regione Vestina reperti memoratam). De verbo legare etiam vide P. Poccetti, Rend. Accad. Arch. Napoli 57, 1982, 244 et M. L. Caldelli, in Misurare il tempo 112–122. Videtur C. Alfius T. f. Maximus in hoc titulo laudatus, qui, legata
LXX. CORFINIVM pecunia L. Herennio C. f. Rufo, aedem et podium et cryptae partem facienda curavit probavitque (de munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 118. 350), idem esse ac C. Alfius Maximus Sulmonensis tit. n. 3085; C. Alfius Maximus tit. n. 3152 Ser. Cornelium Dolabellam Metilianum consulem a. 113 memorante fortasse quoque redit. Lucium Herennium alterum fortasse tit. n. 7301 (scil. [- - -] L(uc-) Heren[n- - - -]) quoque habes. Cui aetati tabula tribuenda sit, incertum; si autem recte opinatus sum, saec. II medio p. C. n. dedicata videtur, cui tempori forma litterarum sane conguit. 3169 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide G. L. Gregori, in Miscellanea 198–199 n. 26–26a. Exemplum repetiverunt Waltzing, Corporations II 405 n. 1549; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4003; Buonocore, in Fonti latine e greche I 226 n. 27; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 56 n. 31 (etiam cf. p. 21). – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 75. 90. 117; Van Wonterghem, Corfinium 144. 182. 210 n. 73; 9; eund., Bull. Ist. Belge Rome 44, 1974, 649; eund., Antiche genti 29; eund., Forma Italiae 29. 171. 174. 293; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 116 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 40. 44; Forni, Tribù A1262; Tosi, Edifici di spettacoli 279; Buonocore, in Dediche sacre 267; eund., in Tribù romane 36; M. Valenti, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 129. Fuisse potest saec. II p. C. n. 3170 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 372 n. 2. Exemplum repetiverunt A. De Nino, RASL 9, 2, 1894, 98; id., ms. I cum im. del.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 226 n. 28; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 57 (etiam cf. p. 32). – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216; Van Wonterghem, Corfinium 145. 201 n. 74; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 121; Van Wonterghem, Antiche genti 29; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 128; H. Devijver – F. Van Wonterghem, Historia 32, 1983, 506 et adn. 96; Van Wonterghem, Forma Italiae 172. 293; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 116 ad tit.; eund., in Dediche sacre 267; Hemelrijk, Hidden Lives 27. 358. 2 Myrallis De Nino ms. fortasse recte. – 4 Caereris id. nescio an recte. De sacerdotio Cereris saepius, ut constat, una cum Veneris in titulis Paelignis memorato etiam vide supra ad n. 3167. Nomen gentilicium Attii fusius occurrit in tit. Corfiniensibus, de quo vide Buonocore, Epigraphica 79, 1997, 243. Fuisse potest saec. I medii a. C. n. 3171 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4011; Fucinese, Raiano 13 n. V; Buonocore, in Fonti latine e greche I 226 n. 29. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 120. 201 n. 79. 205 n. 212; eund., Antiche genti 12. 29; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 109; Van Wonterghem, Forma Italiae 117; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 116 ad tit.; A. Arnaldi, in Donna e vita cittadina 231; Buonocore, ibid. 527; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 52. 11 XS omisit Fucinese. Avelia Quinti filia Prisca Severia Severa est soror, ut Van Wonterghem in Antiche genti laud. fortasse recte opinatus est, munificentissimi viri Quinti Avelii Quinti filii Prisci Severii Severi Annavi Rufi tit. n. 7242 laudati. Mater eorum, scil. Capria Quinti filia Quinta, quae titulum filiae suae dicavit, ob dedicationem statuarum filiorum suorum
1413
ADDENDA ET CORRIGENDA epulum dedit et divisionem fecit; de qua munificentia, inter al., vide Duncan Jones, Economy2 201. 235; A. Pasqualini, Helikon 9/10, 1969/70, 292 n. 30; S. Mrozek, Epigraphica 30, 1968, 159; eund., Prix et rémunération 25– 26; eund., Distributions 26. 41. 75 n. 8; eund., Anc. Soc. 30, 2000, 121; M. Corbier, Epigraphica 67, 2005, 362; Hemelrijk, Hidden Lives 494. Nomina honoratae passim in tit. Corfiniensibus redeunt: cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 193 (Avelius). 213 (Severius); nomen Caprii autem hic primum occurrit. Ex nominis ratione nec non e locutionibus adhibitis saec. II medio p. C. n. vel potius temporis spatio inter a. 120 et 150 comprehenso titulum tribuerim. 3172 = ILS 5585. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109. Exemplum repetiverunt De Ruyt, Macellum 54; Buonocore, in Fonti latine e greche I 225– 226 n. 30. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 117; Manni, Storia dei municipi 178; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 121; Van Wonterghem, Corfinium 213 n. 193. 239 n. 388; eund., Bull. Ist. Belge Rome 44, 1974, 648; eund., Forma Italiae 45. 118. 130; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 117 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 108 ad tit. 1 quomodo nominis ratio quattuorviri supplenda sit, nescio; [- - -] L. C. Lollius C. f. perperam De Ruyt. – 2 in. [Av]idius vel [Helv]idius vel sim. De cognomine Brisonis gen. masc. vide tit. Venusinum huius Corporis vol. IX 478, scil.: M(arci) Anti[...] | M(arci) f(ili) Briso[nis] | locus. – 3 in. [I]III (vi)r(i) De Ruyt. – 3–4 [IIII] vir(i) mac(ellum) vel potius mac(eriam) faci[end(um / -am) l]oc(arunt) eidemq(ue) prob[ar(unt)] suppleverim; nomen breviatum macelli redit tit. huius Corporis vol. XIV 2946 (Praenestae), scil. macell(um), et VI 1648 (Romae), scil. macell(i) (cf. De Ruyt, l. l. 226). De macello Corfiniensi cf. supra ad tit. n. 3162; vide G. Paci, in Diz. epigr. V 1990, 129. 142. Nomen gentilicium Lollii redit in titulis Corfinii repertis (vide quae scripsi apud Epigraphica 79, 1997, 248). Fuisse potest saec. I a. C. n. ex. 3173 Vide infra tit. n. 7243. 3174 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3996; Buonocore, in Fonti latine e greche I 227 n. 32. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 75. 117; Van Wonterghem, Corfinium 126. 221 n. 261. 241 n. 441; eund., Antiche genti 75; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 98. 128; Van Wonterghem, Forma Italiae 29; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 117 ad tit.; Forni, Tribù Y259; Buonocore, in Tribù romane 36. Nomen gentilicium Ostorii redit tit. n. 3252 (cf. etiam Vetter, Handbuch 215n = Rix, Sabellische Texte Pg48 = Imagines Italicae I 285, Paeligni / CORFINIVM 22; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 206). Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio; fortasse saec. II p. C. n. fuit. 3175 Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta, in fronte expolita (43,5) x 85,6 x ?. Litt. 7,8–4,5. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Dressel recognoverunt, nempe extra vicum Raiano muro ecclesiae S. Mariae Assumptae, vulgo Madonna di Contra appellatae, inserta, ubi a. 1982 et denuo 1992 una cum viro docto Damiano Venanzio Fucinese contuli et im. phot. sumere potui. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004769). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. III cum im. del.; Fucinese, Raiano 40 n. XXXII; Buonocore, in Fonti latine e greche I 227 n. 33. – Cf. Besnier,
ADDENDA ET CORRIGENDA De regione Paelignorum 117; Manni, Storia dei municipi 178. 179; Van Wonterghem, Corfinium 126. 230 n. 321; D. V. Fucinese, Lares 3/4, 1970, 262; Van Wonterghem, Antiche genti 13. 28 cum im. phot. tab. I fig. 22; Fucinese, Eremo 62; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 121; Van Wonterghem, Forma Italiae 45. 195; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 117 ad tit.
1 in. vestigia praenominis Lucii inspicio, quae autem Brunn, Dressel et Fucinese omiserunt. – 2 III haud recte Fucinese. De nomine gentilicio Sentii vide supra ad tit. n. 3165. De cognomine Baetus praeter Solin – Salomies, Repertorium2 300 vide H. Solin, Arctos 23, 1998, 237 (etiam cf. Salomies, Vornamen 99; eund., in Prènoms 21); etiam cf. infra tit. n. 7297, ubi laudatur cognomen Baetuli. Ex litterarum forma saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 3176 Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem resecta, in fronte adesa, a tergo scabra (52,1) x (44,3) x 12,9. Litt. affabre insculptae 11,2/3,1. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7842; neg. D. A. I. Rom n. 79.2879. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004770). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 34; Buonocore, in Fonti latine e greche I 227 n. 34. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 117; Van Wonterghem, Corfinium 118. 122. 134. 135; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 117 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 108–109 ad tit.
1 [- - - A]iavi u[xor - - -] ego in ed. pr. supplevi non sine dubiis [nota hoc nomen gentilicium redire tit. n. 7282, in
1414
REGIO IV quo invenies Helviam quandam Aiavi (scil. uxorem); cf. etiam nomen Aniavii / Aniavi apud Solin – Salomies, Repertorium2 16]; autem excludendum quoque non est [Nomine - An]iavi V(ibi) [f(ili) - - -]. – 2–3 [- - - pecuniam] legavit m[unicipibus - - -] | [- - - ex] reditu eius [- - -] suppleverim. – 4 Corfìniénsì lapis. In hoc titulo videtur memorari femina quaedam Corfiniensis – cuius ratio nominis in priore parte tituli nunc deperditi exarata esse videtur – uxor Aiavi cuiusdam, quae pecuniam legavit, ex cuius summae usuris divisio et decurionibus et universo municipio Corfiniensi et incolis, ut videtur, in perpetuum vel potius die praestituto (fortasse die natali) facienda. Si recte altera mea explanatione recta esse videtur, titulus positus est nomine Aiavi cuiusdam. Ratio nominis in parte extrema tituli exarata pertinet ad virum quendam, qui curam egit. Ex litterarum forma nec non e locutionibus adhibitis saec. I p. C. n. saltem tribuenda. 3177 Desideratur. Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche I 227 n. 35; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 57 n. 33 (errore scr. 3146; etiam cf. p. 21). – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Corfinium 144; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 117 ad tit.; eund., in Dediche sacre 267. Memoratur, ut videtur, pontifex quidam municipalis, quod officium redit tit. n. 3160 et 3169; cf. etiam Q. Avelium Q. f. Priscum Severium Severum Annavum Rufum, qui fuit pontifex Laurentium Lavinatium (infra tit. n. 7242). Aetatis imperatoriae incertae. 3178 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 228 n. 36. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Corfinium 144; eund., Forma Italiae 162; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 117 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 109 ad tit. [- - - IIII vi]r(- ?) i(ure) d(icundo) suppleverim. Cui aetati tribuendum, nescio. 3179 = I2 3227. Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa, in fronte scalpro dentato dolata. Litt. affabre insculptae 7,8–8,1. Puncta triangularia sursum directa. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Brunn cum Dressel recognovit, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus loco edito inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli quatenus potui et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004771). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 571. Exemplum repetiverunt id., Iscrizioni latine 29 n. 14 cum im. phot. fig. 18; id., in Fonti latine e greche I 228 n. 37; Dionisio, La Valle del Sagittario 552 n. E118 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 162; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 117–118 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 109 ad tit.
LXX. CORFINIVM 1–2 [- - -]s T(iti) f(ilius) P[- - -] | [- - - fa]c(iund-) coer[av- - - -] suppleverim (coer[av-] pro cur[av-]); enim incertum est, utrum de quattuorviro uno an de duobus quattuorviris agatur. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuo (etiam cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 287 n. 332 [= eund., Epigrafi I 78 n. 332]). 3179a Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 228 n. 38. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 118 ad tit. [- - - f]ac(iund-) coe[rav- - - -] legendum (cf. versum 2 tituli, qui praecedit); coer[av-] pro cur[av-]. Aetatis rei publicae labentis esse videtur. 3180 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 575. 676. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4006; Buonocore, in Fonti latine e greche I 228 n. 39; Forbis, Municipal Virtues 170 n. 244. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Corfinium 59. 110. 120. 123–124. 131. 139. 217–219 n. 230–231. 237 n. 369; eund., Antiche genti 24. 28. 33; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 138; Van Wonterghem, Forma Italiae 47. 117; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 118 ad tit.; Abramenko, Munizipale Mittelschicht 247; eund., Athenaeum 81, 1993, 30. 35; A. Magioncalda, in Finanze municipali 212; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 109 ad tit.; Wohlmayr, Kaisersaal 153; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 21; Buonocore, in Donna e vita cittadina 526; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 83; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 271; Brancato, Repertorium II 99; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; Hemelrijk, Hidden Lives 530. 8 quem pro quam, 11 ECERIT lapis fortasse pro e7g8erit potius quam [f]ecerit vel ecerit. V. 7–12 in Italicum sermonem verto hoc modo: “A lei, a motivo della generosità del padre, in virtù della quale (egli) ha gestito per Urbiculius Secundus la carica dei seviri Augustali, (questi) hanno eretto la statua a proprie spese”. De Publio Mammio Aufidio Priscino equite Romano, patre honestae puellae Mammiae Aufidiae Titeciae Mariae (de qua vide E. P. Forbis, AIPh 111, 1990, 511 et passim; eand., l. l.; Álvarez Melero, Matronae equestres 66 n. 40), praeter auctores supra laudatos, cf. L. Japella Contardi, Epigraphica 39, 1977, 82 et Demougin, L’ordre équestre 633. De locutionem ob benignitatem etiam vide S. Panciera, in Pflaum historien 466–467 (= eund., Epigrafi II 1228–1229). De nomine gentilicio Aufidii vide Mathieu, Aufidii (tit. laudatus ad p. 75 n. 72. 250 n. 661). Nomen Urbiculii hic primum occurrit. De nominibus Mammii et Titecii etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 457. 472–473, quae non excludit, quominus Mammii et Titecii Corfininenses cum Marruvinis longiqua cognatione sint coniuncti; etiam vide Spadoni, Prefetti 75. De seviris Augustalibus saepius in tit. Corfiniensibus memoratis vide supra ad tit. n. 3144. Saec. III p. C. n. fuisse potest. 3181 Delenda est utpote non Corfiniensis sed Superaequana suo loco relata. Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 100–101 (= eund., Abruzzo e Molise I 250–251). 3182 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 385 n. 23; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 11. 543; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 114. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4005; Buonocore, in Fonti latine e greche I 228 n. 40; Forbis, Municipal Virtues 170
1415
ADDENDA ET CORRIGENDA n. 243. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Corfinium 142. 227 n. 299; eund., Forma Italiae 47. 163. 212; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 118 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 109 ad tit.; eund., in Donna e vita cittadina 526. Rutilia C. f. Paulina (de qua vide E. P. Forbis, AIPh 111, 1990, 511 n. 27 et passim; eand., Athenaeum 81, 1993, 498 et passim; eand., Municipal Virtues passim; Hemelrijk, Hidden Lives 543; etiam vide K. Wachtel, PIR2 R 248) et frater C. Rutilius C. f. Gallicus sunt patroni ordinis Augustalium (cf. infra tit. n. 3181); pater ipsorum videtur fuisse Q. Iulius Cordinus C. Rutilius Gallicus cos. II suff. circ. 85 p. C. (de quo M. Heil, PIR2 R 167). De nomine gentilicio Rutilii fusius disseruit C. de Simone, Incidenza dell’antico 4, 2006, 133–135. De seviris Augustalibus saepius in tit. Corfiniensibus memoratis vide supra ad tit. n. 3144. Fuit saec. ex. I p. C. n. 3183 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 376 n. 10. Exemplum repetiverunt de Baroni Bonanni, Relazione 22; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3995; Colarossi Mancini, Memorie storiche 234 n. IV; Buonocore, in Fonti latine e greche I 228 n. 41. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90. 117; Van Wonterghem, Corfinium 118. 137. 142. 207 n. 129. 234 n. 351; Mattiocco, Contributi 12; Van Wonterghem, Antiche genti 31; eund., Forma Italiae 47. 211; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 118 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 109 ad tit.; Vincent, Jouer pour la cité 233. Errores de Baroni Bonanni et Colarossi Mancini omisi. De patrono vide Harmand, Le patronat 278; R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 142 n. 129; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 270. Nomen Valerii, si excipias Vetter, Handbuch 212a = I2 3252 = Rix, Sabellische Texte Pg3 = Imagines Italicae I 292–293, Paeligni / CORFINIVM 29–30, non redit in tit. Corfiniensibus; gentilicia autem Titii et Cornelii fusius in aliis titulis Corfinii repertis habes [cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 197 (Cornelius). 215 (Titius); de nomine Titii etiam vide G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 55 n. 30]. Saec. II p. C. n. tribuerim. 3184 = CLE 1313. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 383 n. 19; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 6. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4242; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 540; Buonocore, in Fonti latine e greche I 228–229 n. 42; Courtney, Musa Lapidaria 376 n. 178 (etiam cf. p. 166–167); Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 37 n. 31 (= id., Abruzzo e Molise I 179–180 n. 31); id., in Temptanda viast 6 n. 22. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Besnier, De regione Paelignorum 75. 84– 85. 90; Van Wonterghem, Corfinium 139. 155. 204–205 n. 98–100. 213 n. 192; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 117. 136; Van Wonterghem, Forma Italiae 47; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 118 ad tit.; eund., BDASP 80, 1990 (1992), 74 adn. 1 n. 1; eund., Suppl. It. 22, 2004, 109 ad tit.; Forni, Tribù C129–130; Buonocore, in Tribù romane 36; M. Massaro, ibid. 125 n. 35; Brancato, Repertorium II 93; M. Massaro, in Memoria poetica 85. 10 infas pro infans. – V. 10–15 sunt tres dactyli elegiaci, scil. Hic iacet Optatus pietatis nobilis infas, | cui precor ut cineres sint ia sintq(ue) rosae, | terraq(ue), quae mater nunc est, sibi sit levis oro, | namque gravis nulli vita fuit pueri. | Ergo quod miseri possunt praestare parentes | hunc titulum
ADDENDA ET CORRIGENDA nato constituere suo, quos in Italicum sermonem verto hoc modo: “Qui giace Optatus un bambino di riconosciuta tenerezza, per il quale supplico che le sue ceneri diventino viole e rose, e prego che la terra, divenuta ora la sua madre, gli sia leggera: infatti la vita del bambino non è stata di peso per nessuno. Ed ora l’unica cosa che gli sventurati genitori possono compiere è l’aver fatto innalzare per il loro bambino questo epitafio” (sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 72 ad n. CLE). De locis similibus, praeter auctores supra laudatos, cf. Lattimore, Themes 71 et adn. 372; Galletier, Étude 26. 247; G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 57 adn. 52; L. Montanini, in Lege nunc, viator 47; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 187; Cugusi, Carmina Latina Sardiniae 136. Singillatim de locutione pietatis nobilis infa(n)s cf. Chr. Badel, MEFRA 114, 2002 (2003), 976. 978 (etiam cf. tit. n. 6409a); de locutione sint ia sintque rosae Cugusi, Aspetti letterari2 58. 271 et praesertim M. Massaro, Stud. Phil. Valentina 11, 2008, 310–311; de iuncturis terra levis et gravis vita oppositis cf. Massaro, in Memoria poetica 84–85. Nota tribum Palatinam, cui est ascriptus puer, non Sergiam, quae fuit plerumque civium Corfiniensiun ingenuorum (de tribu Palatina, ex. gr., vide G. Forni, in Onomastique latine 94). De seviris Augustalibus saepius in tit. Corfiniensibus memoratis vide supra ad tit. n. 3144. Cognomen Paelini in tit. Corfiniensibus passim memoratum est (titulos recensui in Epigraphica 79, 1997, 246). Nomen gentilicium Caecilii invenies in tit. Corfiniensibus (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 195); nomen Licinii autem ad tit. n. 7240 tantum redit. Saec. I ex. p. C. n. fuisse videtur. 3185 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 376 n. 26; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 574. 679. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 229 n. 43. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Corfinium 139. 214–215 n. 199–200; eund., Antiche genti 32; eund., Forma Italiae 47. 130. 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 118 ad tit. De seviris Augustalibus saepius in tit. Corfiniensibus memoratis vide supra ad tit. n. 3144. Nomen gentilicium Lucceii fusius in tit. Corfiniensibus redit (cf. quae scripsi in Misc. Greca e Romana 9, 1984, 202 et in Suppl. It., l. l. 151). Fuisse potest I saec. p. C. n. ex. 3186 Cippus ex lapide calcario in fronte, a tergo et ab utroque latere levigatus, corona crepidineque undique prominentibus ornatus 105,7 x 59,8 x 34,8. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 50,2 x 35,3. Litt. affabre insculptae 4,2/2,1 (altera vocalis O vocabuli Fortunato minoris mensurae 1,5). Puncta triangularia et in formam aculei sagittae insculpta. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. quatenus potui sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004772– 73). Exemplum repetiverunt A. De Nino, in fasciculo manu scripto servato Romae in Archivio Centrale dello Stato. MPI. AABBAA. Antichità e Scavi. I versamento, b. 6, fasc. 9–5. 11 (anni 1878) cum im. del.; id., ms. III cum im. del.; Colella, Inventarium ms. n. B. 69; Buonocore, in Fonti latine e greche I 229 n. 44. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; Van Wonterghem, Corfinium 139. 183. 209 n. 148–149. 217; eund., Antiche genti 46; eund., Forma Italiae 47. 139; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 118–119 ad tit.; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17.
1416
REGIO IV
1 Mecio haud recte Colella. Nomen gentilicium Fadii hic primum in tota regione Paeligna occurrit. Nota Caium Maecium Fortunatum sevirum Augustalem tit. n. 7264 quoque redire, in quo titulo enumerantur, ut videtur, liberti collegii funeraticii cuiusdam, qui de sua pecunia monumentum sepulcrale fecerunt. Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I ex. p. C. n. et saec. II in. comprehenso tribuendus esse videtur. 3187 Stela ex lapide calcario supra et infra et a dextra fracta, in latere sinistro foramine perterebrata (67) x (29) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio foliis ornato cincta, cuius pars a sinistra tantum servatur. Litt. 5,1–2,9. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo De Nino titulum pleniorem recognovit, nempe Corfinii pro crepidine in fundamentis muri ecclesiae cathedralis S. Pelini exstrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli quatenus potui et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004774). Exemplum repetiverunt Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 70 (ubi sic legitur: “Epigrafe sepolcrale che è posta alle fondamenta della Cattedrale lato est di che entra, lato esterno. Visibile solo a metà. Si è potuta leggere solo il 7 agosto 1960 durante il rifacimento del selciato interno alle fondamenta a protezione delle medesime”); Buonocore, Iscrizioni latine 33 n. 23 cum im. phot. fig. 29; id., in Fonti latine e greche I 229 n. 45; Dionisio, La Valle del Sagittario 557 n. E134 cum im. phot. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 85. 90; Van Wonterghem, Corfinium 139. 155. 194 n. 20–24. 224 n. 274– 277. 236 n. 361. 242 n. 458. 244 n. 492 et 499 cum im. phot. tab. XXII fig. 31; eund., Antiche genti 14. 46; eund., Forma Italiae 47. 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 119 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Brancato, Repertorium II 94; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17. 5 Vìbìae recte iam Van Wonterghem (etiam cf. Letta, Stud. Etr. 44, 1976, 278). De seviris Augustalibus Corfiniensibus vide supra ad tit. n. 3144. Cognomen Paelini in titulis Corfiniensibus passim memoratum est (titulos recensui in Epigraphica 79, 1997, 246). Nomen gentilicium Petruculeii in tota regione Paeligna hic solum occurrit; nomina autem Vibii et Accii fusius redeunt (cf. quae scripsi in Misc. Greca e Romana 9, 1984, 217 [Vibius]. 188 [Accius] et in Suppl. It., l. l. 205. 194). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.
LXX. CORFINIVM 3188 = ILS 5273. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 239. 365. Exemplum repetiverunt Waltzing, Corporations II 405–406 n. 1550; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4012; Buonocore, in Fonti latine e greche I 229–230 n. 46. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 117; Van Wonterghem, Corfinium 183. 193 n. 10. 197 n. 43–44. 201 n. 78. 202 n. 88. 207 n. 130–132. 211 n. 168–169. 216 n. 214–215. 220 n. 254–255. 222 n. 265. 228 n. 304. 235 n. 358. 240 n. 413. 241 n. 421. 242 n. 444. 243 n. 488; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 106; Van Wonterghem, Antiche genti 13. 20. 21. 23. 24. 31. 34. 45. 54; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 128. 131; Van Wonterghem, Forma Italiae 119. 125. 163. 167. 171. 195; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 119 ad tit.; Demougin, Prosopographie 207; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 109 ad tit.; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 38. 43; Sear, Roman Theatres 152; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; M. Valenti, ibid. 129; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 55; R. Tuteri, in Storia di Pratola 54; Vincent, Jouer pour la cité 244 (etiam vide CMC n. 2. 14–15. 28–29. 78–80. 107–109. 135. 137. 155–156. 166. 192. 233. 236. 238. 244. 248). In hoc titulo viginti duo scabillarii saltem enumerantur, de quorum collegio vide Bonaria, Mimorum Romanorum Fragmenta 2, 161. 189 n. 1256, G. Camodeca, in Pompei 333 et praesertim Vincent, l. l. passim. De vocabulo opera vide ThLL IX 2, col. 665 lin. 50 (cf. etiam tit. huius Corporis vol. XI 4813 = ILS 5272, in quo memorantur scamillariorum nempe scabillariorum operae veteres a scaena). Nomina gentilicia Ancilii, Attidii, Honorii et Vesclarii in tota regione Paeligna hic solum occurrunt; cetera autem nomina, scil. Accaui, Aufidii, Cornelii, Helvii, Lucilii, Octavii Peticii, Salavii fusius in titulis Corfiniensibus redeunt: cf. quae scripsi in Misc. Greca e Romana 9, 1984, 188 [Accaus; etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 449–460], 193–194 [Aufidius], 197 [Cornelius], 200 [Helvius; etiam vide Haack, Prosopographie 60], 202 [Lucilius], 206 [Octavius], 207 [Peticius], 211 [Salavius]; de nomine gentilicio Aufidii vide Mathieu, Aufidii (tit. laudatus ad p. 249 n. 608); de gente Lucilia Demougin, Prosopographie 206 adn. 3. Saec. I p. C. n. tribuerim. 3189 = ILS 7638. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 385 n. 29. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4187; Buonocore, in Fonti latine e greche I 230 n. 47. – Cf. G. Piccirilli, Riv. abruzzese 12, 1959, 3; Van Wonterghem, Corfinium 179. 193 n. 11. 213 n. 194; eund., Antiche genti 13. 20; eund., Forma Italiae 167; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 119 ad tit.; Vincent, Jouer pour la cité 233. 2–3 acuario pro aquario (cf. ThLL II 2, col. 366 lin. 75). – 4 posit pro posuit. Nomen gentilicium Lollii redit in titulis Corfinii repertis (vide, quae scripsi in Epigraphica 79, 1997, 249); de Accavo Buonocore, Suppl. It., l. l. 159. Fuisse potest I saec. p. C. n. 3190 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 545. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4216; Buonocore, in Fonti latine e greche I 230 n. 48. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 179. 203 n. 96. 204 n. 115. 241 n. 425; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 127; Van Wonterghem, Forma Italiae 167; Buonocore, Suppl. It.
1417
ADDENDA ET CORRIGENDA 3, 1987, 119 ad tit.; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 41. 44. 3 in. vius pro vivus. – 7 contibernali pro contubernali. De officio pistoris cf., ex. gr., L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 71 et quae scripsi infra ad tit. n. 7259. Nomen gentilicium Bittii hic primum occurrit; de nomine Cervii praeter Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 196 etiam vide F. Sciarretta, Atti Mem. Soc. Tiburtina 75, 2002, 10. Fuisse potest saec. I medii p. C. n. 3191 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4295; Buonocore, in Fonti latine e greche I 230 n. 49. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 218 n. 233. 219 n. 240; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 119– 120 ad tit.; eund., in Temptanda viast 2 adn. 8. 2 Philarguro pro Philargyro. – Nomen gentilicium Nassii hic primum occurrit; de Marcio infra ad tit. n. 7264. 7310 (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 203). De libertino Pisaurensi appellato vide tit. huius Corporis vol. XI p. 941 (cf. tit. huius Corporis vol. II 4165); de re universa Cresci Marrone – Mennella, Pisaurum 71–72. Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio; fuisse potest saec. I vel potius II p. C. n. 3192 = ILS 7667. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 387 n. 42. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4223; Buonocore, in Fonti latine e greche I 230 n. 50. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 179. 226 n. 290–291; M. de Giovanni, Abruzzo 9, 1971, 202; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 120 ad tit.; R. Antonini, Quad. Ling. Urbino 9, 1997, 51. 4 posit pro posuit. De officio tectoris vide N. Blanc, MEFRA 90, 1983, 880. 904 et passim (cf. etiam, ex. gr., L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 71). Nomen Pulfidii redit tit. n. 3200 = 7272. 3259 (de quo nomine disseruit H. Solin, Epigraphica 69, 1997, 331–332). Fuisse potest I saec. p. C. n. 3193 = ILS 7553 = CLE 209 adn. Stela ex lapide calcario in fronte adesa undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa (198,3) x (61,8) x 20,3 circ. Litt. affabre insculptae 8,9–4,1. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Brunn una cum Dressel recognovit, nempe Corfinii in fundamentis muri sacrarii S. Alexandri exstrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7853. 7856. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004760. 4775–77). De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 385 n. 27. Exemplum repetiverunt Wilmanns, Exempla 2555; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4221; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 1021; Buonocore, Iscrizioni latine 15–16 n. 6 cum im. phot. fig. 8. 11; id., in Fonti latine e greche I 230 n. 51; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 37 n. 32 (= id., Abruzzo e Molise I 180 n. 32); id., in Temptanda viast 17 n. 14*; Dionisio, La Valle del Sagittario 555–556 n. E130. – Cf. Bücheler, Kleine Schriften I 159; Van Wonterghem, Corfinium 176. 180. 210 n. 158–160. 231 n. 331; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 119. 126. 138. 150; Van Wonterghem, Forma Italiae 162. 181; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 120 ad tit.; eund., BDASP 80, 1990, 74 adn. 1 n. 2; Chioffi, Caro 134; R. Barbera, ZPE 139, 2002, 287; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 109; Brancato, Repertorium II 94.
ADDENDA ET CORRIGENDA
2 Antiocheni haud recte Wilmanns. – 3 C(ai) l(ibertus) potius quam C(ai) f(ilius) Barbera. – 6 Tertula pro Tertulla. – 8 Idonius pro Idoneus. – 9 caliculis pro caligulis (cf. ThLL III 1, s. v. caligula, ubi alia bibliographia invenitur; caligulae sunt calceamenta ligamentis praedita; etiam vide C. Zander, Arch. Lex. Gram. 6, 1889, 528; K. E. Georges, in Lexicon der lateinischen Wortformen, Leipzig [= Hildesheim 1967], 109). De locutione v. 9–12, quam Bücheler haud recte “poetica quaedam rudimenta” ostendere censuit, scil. qui caliculis lana | pelliculis vitam | toleravit suam; tu qui | legis vale et cum voles venito ! (in sermonem Italicum verto “il quale ha sostenuto la propria vita dedicandosi al lavoro delle calzature, della lana e delle pelli; tu che leggi (questo epitafio) stai bene e vieni quando vorrai”) cf. G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 35; R. Hernández Pérez, in Asta ac pellege 74–75; F. Socas Gavilán, ibid. 188. De locutione v. 11–12, scil. tu qui legis vale et cum voles venito, praeter M. T. Sblendorio Cugusi, Ostraka 19, 2010, 54 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 1210) praesertim vide P. Kruschwitz, in Ex officina 209 n. 27 et passim. De officiis, ut sane elicitur ex iunctura caliculis nempe caligulis, lana, pelliculis, etiam vide M. Corbier, in Romanisation du Samnium 158. Nomen gentilicium Statii hic primum occurrit; nomen autem Gavii redit in titulis Corfiniensibus (cf. quae scripsi in Suppl. It., l. l. 140). Barbera, l. l. recenset tit. urbanum huius Corporis vol. VI 18895, ubi laudatur Gavia Tertulla altera, inde non excludit quamquam dubitanter, quominus Gavii urbium Romae Veronaeque et Gavii Corfinii inter se aliquo modo coniungi possint. Ex litterarum forma saec. I p. C. tribuerim. 3194 Desideratur. – Tabula ex lapide calcario, ut videtur, undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa, in fronte scalpro dentato dolata. Puncta triangularia. Contuli quatenus potui ex im. phot. neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7875. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004778). De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 386 n. 41; Buonocore, Tradizione
1418
REGIO IV manoscritta n. 633. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 231 n. 52. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 193 n. 12. 239 n. 389. 240 n. 396. 399; eund., Forma Italiae 162. 167; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 120 ad tit. De nomine gentilicio Accavi, saepissime in titulis Corfiniensibus memorato, vide praesertim quae scripsit Van Wonterghem, Antiche genti 12–21. Ex litterarum forma saec. I p. C. tribuerim. 3195 Fragmenta duo ex lapide calcario ad eandem tabulam pertinentia inter sese non coniuncta, in fronte scalpro dentato dolata undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa. Litt. affabre insculptae. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus loco edito inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 quatenus potui contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7859. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004779–81). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 657. Exemplum repetiverunt id., Iscrizioni latine 29–30 n. 18 cum im. phot. fig. 23–24; id., in Fonti latine e greche I 231 n. 53; Dionisio, La Valle del Sagittario 556 n. E131 cum im. phot. (tit. n. 3195 a). 552 n. E119 cum im. phot. (tit. n. 3195 b). – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 193 n. 13. 243 n. 471; eund., Antiche genti 13. 17. 20. 21; A. Pellegrino, Arch. Class. 31, 1979, 352; Van Wonterghem, Forma Italiae 162. 167; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 120. 2 [P]ostum[a vel -us] recte iam Van Wonterghem cogitans (Antiche genti, l. l. 18) haec fragmenta ad tit. n. 3159 tribuenda esse, cum quo H. Devijver (apud PME II 960) et Pellegrino quoque consentiunt; res autem mihi non persuadet (etiam cf. Demougin, Prosopographie 175, quae rem suspensam tenet). Utrum vir huius tituli, scil. Accaus Postumus, ut videtur, idem ac Accaus Postumus memoratus apud Sen. Contr. 7,6,20 (A. Stein, PIR2 A 23) sit necne, incertum (vide Van Wonterghem, Antiche genti 21). De nomine gentilicio Acca(v)i supra ad tit., qui praecedit. Ex litterarum forma saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 3196 = I2 1779 (cf. p. 1039 cum im. phot. tab. 79 fig. 6) = ILS 7826a. Plinthus ex lapide calcario infra imminuta undique levigata (20,1) x 48,5 x 42,8. Litt. affabre insculptae 3,8/3,6. Puncta triangularia. A. 1982 enotavi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92568), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000742) et ectypum (inv. n. EC0002358). Exemplum repetiverunt Zvetaieff, Inscriptiones Italiae Mediae 14; Planta, Grammatik 258; Conway, Italic Dialects 227; A. De Nino, RASLA 9, 2, 1894, 96; Colella, Inventarium ms. n. B. 2; Vetter, Handbuch 215–216; Pisani, Testi latini arcaici2 108; Tuteri, Solymon 87 n. 45; Buonocore, in Fonti latine e greche I 231 n. 54; G. Martella, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 72; Rix, Sabellische Texte Pg32; Imagines Italicae I 276, Paeligni / CORFINIVM 13 cum im. phot.; Dionisio, La Valle del Sagittario 518 n. E12 cum im. phot. – Cf. Bücheler, Kleine Schriften II 338; Van Wonterghem, Corfinium 192 n. 4; eund., Antiche genti 13. 17 cum im. phot. tab. II fig. 4; A. Pellegrino, Arch. Class. 31, 1979, 353; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 512; Van Wonterghem, Forma Italiae 167; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 120 ad tit.; E. Ceccaroni, in De Nino, Lettere 110; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 109; M. Crawford, in Itinera archaeologica 124; E. Dupraz, in Onomastica 334; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85.
LXX. CORFINIVM Saluta Acca L(uci scil. filia) legendum (vide Kajava, Praenomina 69); Saluta Acca l(iberta) omnes; saluta acca(ua) l(oiferta) I. Kajanto, Arctos 7, 1972, 17. De praenomine muliebri Salutae, praesertim in titulis Osce scriptis laudato, vide Kajava, l. l. 68–69 (de locutione salutem cogitat haud recte Pisani, l. l.). De nomine gentilicio Acca(v)i supra ad tit. n. 3194; etiam vide Dupraz, Vestins 442. Forma litterarum ad saec. I a. C. n. medium saltem adducit. 3197 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 231 n. 55. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 193 n. 14. 240 n. 400; eund., Antiche genti 13. 20; A. Pellegrino, Arch. Class. 31, 1979, 353; Van Wonterghem, Forma Italiae 167. 178; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 120–121 ad tit. 3 [C]oxa suppleverim (cf. tit. n. 3138 in finitimo pago Lavernis erutum, in quo magister quidam memoratur, cui nomen Lucius Tattius Titi filius Coxsa). De nomine gentilicio Acca(v)i supra ad tit. n. 3194. Fuisse potest saec. I a. C. n. ex. 3198 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 577. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 231 n. 56. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 194 n. 25–27; eund., Antiche genti 14; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 129. 150; Van Wonterghem, Forma Italiae 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 121 ad tit.; Brancato, Repertorium II 92. 2 posierunt pro posuerunt. – 5 [A]thabis non excludit H. Solin, Arctos 47, 2013, 284. De nomine gentilicio Accii vide, quae scripsi in Misc. Greca e Romana 9, 1984, 188; cf. etiam tit. n. 7328, in quo memoratur Accia Lucii filia quaedam. Non excludo, quin saec. I ex. a. C. n. fuisse possit. 3199 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 231 n. 57. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 203 n. 92. 238 n. 374–377; eund., Antiche genti 48; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 121 ad tit. 2–3 Av[i]l|li Prisci Mommsen; Av7e8|li Prisci malim. Si recte interpretatus sum, Agathemerianus esse potest servus munificentissimi civis saec. II ex. p. C. n., scil. Quinti Avelii Quinti filii Prisci Severii Severi Annavi Rufi tit. n. 7242 memorati, qui fuit flamen divi Augusti cuiusdam, pontifex Laurentium Lavinatium nec non patronus civitatis Corfiniensium et omnibus honoribus municipii functus, ob quos honores munus gladiatorium edidit, ludos scaenicos et ludos deae Vetidinae dedit, balineum muliebre ex nomine suo nuncupatum fecit, epulationes divisionesque universis civibus distribuit. Quinti Avelii fusius in tit. Corfiniensibus memorantur (cf. etiam Van Wonterghem, Antiche genti 12. 29. 48. et Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 193). Si recte intellexi, saec. II ex. p. C. n. tribuo. 3200 Vide infra tit. n. 7272. 3201 Tabula ex lapide calcario in fronte perquam adesa a tergo scabra 56,2 x 49,8 x 21,2. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 39,8 x 38,2. Litt. 6,8/3,5. Puncta triangularia. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7760. 7882. De traditione manuscriptorum vide G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113. Exemplum repetiverunt Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 30 et Buonocore, in Fonti latine e greche I 231 n. 59. – Cf. Van Won-
1419
ADDENDA ET CORRIGENDA terghem, Corfinium 238 n. 377–378. 241 n. 438. 243 n. 469. 244 n. 493; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 119; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 121 ad tit. 3 coiugi pro coniugi. – 4 de forma Pierin- pro Pierid- vide H. Solin, in Valle di Comino VII 141. – 5 Ianuariai pro Ianuariae (de casu dat. sing. in -ai cadente cf. inter al. M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147–160). De verbo v(ivit) usque in aetatem Neronianam communi vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172. Ex forma litterarum temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. tribuenda mihi esse videtur. 3202 Plinthus ex lapide calcario undique levigata 25,2 x 55,2 x 55,1. Litt. affabre insculptae 6,9–5,1. Puncta triangularia. A. 1982 enotavi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Cf. ectypum in ACE sub n. (inv. n. EC0012717). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 24; Buonocore, in Fonti latine e greche I 232 n. 60; G. Martella, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 72; Dionisio, La Valle del Sagittario 517 n. E9 cum im. phot. – Cf. Bücheler, Kleine Schriften II 338; T. P. Wiseman, Historia 14, 1965, 334; Van Wonterghem, Corfinium 196 n. 37; eund., Ritratti 13; eund., Forma Italiae 145; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 121 ad tit.; E. Ceccaroni, in De Nino, Lettere 110; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 109; M. Crawford, in Itinera archaeologica 124; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. Nomen gentilicium Alfidii in tota regione Paeligna hic solum occurrit; de re universa vide M. Christol, in Miscellanea Lidio Gasperini 262–264. De nomine gentilicio Taracii pro cognomine adhibito vide H. Solin, in Metrische Inschriften 206. Ex forma litterarum alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 3203 Tabula ex lapide calcario supra et infra fracta, in usum posteriorem resecta, in fronte levigata, a tergo paulum scabra (34,5) x (54,3) x 25,2. Litt. 2,5/2,3 (de vocalibus apicibus notatis v. 7–9 vide R. P. Oliver, AJPh 87, 1966, 129– 170; etiam cf. supra ad tit. Sulmonensem n. 7149). Puncta triangularia in fine versus quoque signata. A. 1982 non vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004782–83). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 232 n. 61. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 196 n. 41–42. 235 n. 352. 240 n. 418. 242 n. 447. 243 n. 474; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 121 ad tit.; eund., Suppl. It. 22, 2004, 109–110; Brancato, Repertorium II 96.
1–6 nunc desiderantur. – 9 fìlis pro filiis (nota I simplicem pro I gemina). Nomina gentilicia Ampii et Varii hic primum occurrunt (Lucios Varios alios invenies in finitima regione Superae-
ADDENDA ET CORRIGENDA quana; cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 216). De nomine gentilicio Ampii fusius disseruit M. Lilli, Anal. Rom. Inst. Dan. 34, 2009, 47–48. Ex litterarum forma alteri parti saec. I p. C. n. vel potius saec. II in. tribuerim. 3204 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 233 n. 62. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 196 n. 38. 197 n. 46; eund., Antiche genti 12; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 121 ad tit. Enumerantur, ut videtur, feminae duae, scil. Annav[a - - -] et Alli[a vel -dia - - -] (in titulis eiusdem loci Allii et Allidii tantum memorantur; cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 190). Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio. 3205 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 232 n. 63. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 198 n. 55–56; eund., Forma Italiae 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 121 ad tit. Nomen gentilicium Annioleni redit tit. n. 7333. Fuisse potest saec. I p. C. n., in dubio autem maneo. 3206 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 386 n. 32. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 232 n. 64. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 198 n. 57. 240 n. 408. 243 n. 483; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 121 ad tit. Anteius hic solum in tota regione Paeligna occurrit. E locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. fuisse videtur. 3207 Stela ex lapide calcario in parte media foramine rotundo terebrata (176,2) x (61,8) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata caelo dolata superne nec non ab utroque latere fascia infra autem cymatio inverso cincta est, 156,2 x 46,1. Litt. 5,5–2,2. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Dressel recognoverunt, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7857. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004784). De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 385 n. 24; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 240. 570. Exemplum repetiverunt id., Iscrizioni latine 12–13 n. 2 cum im. phot. fig. 6; id., in Fonti latine e greche I 232 n. 65; Dionisio, La Valle del Sagittario 553–554 n. E123 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 199 n. 58–59. 204 n. 103; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 138; Van Wonterghem, Forma Italiae 162; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 121 ad tit.; Brancato, Repertorium II 95. Nomen gentilicium Antonii redit in tit. eiusdem loci (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 192); nomen Caerellii autem hic primum occurrit (de gente Caerellia vide N. Lapini, in Epigrafia e ordine senatorio, 30 anni dopo II 435–448). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 3208 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 232 n. 66. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 199 n. 65; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 121–122 ad tit. Nomen Apicii hic primum occurrit. Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; fuisse potest saec. I a. C. n. ex. 3209 Vide infra tit. n. 7265. 3210 = I2 1780 (cf. p. 1039 cum im. phot. tab. 81 fig. 1) = ILS 7826a. Stela fastigio praedita ex lapide calcario, in tympano rosa ornata, a sinistra in margine superiore fracta, in
1420
REGIO IV fronte superiore scalpro dentato levigata, infra rudis a tergo scabra 96,8 x 36,9 x 17,5. Litt. 7,5–6,5. Puncta triangularia. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini et im. phot. sumpsi; nunc exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 92599), ubi m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6525–6526. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000743. 4785–87). Exemplum repetiverunt P. Destephanis, Album pittorico 1859/60, 77 n. V; Wilmanns, Exempla 192b; Colarossi Mancini, Memorie storiche 237 n. IV; Tuteri, Solymon 93 n. 76; Buonocore, in Fonti latine e greche I 233 n. 68; Dionisio, La Valle del Sagittario 596–597 n. E251 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 202 n. 83–84; eund., Antiche genti 24 cum im. phot. tab. VI fig. 14; E. Ricci, Superaequum 146; Van Wonterghem, Forma Italiae 213; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 122 ad tit.; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 514; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110 ad tit.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; E. Dupraz, in Écriture 207.
2 Apamie male Destephanis; Apamiae pro Apameae. – 3 M. Aufidius male Destephanis. – 4 posit pro posuit. Nomen gentilicium Aufidii fusius in titulis eiusdem loci occurrit (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 193–194; etiam cf. Mathieu, Aufidii 238 n. 59. 240 n. 135). Ex litterarum forma saec. I a. C. n. medio tribuerim. 3211 = I2 1782 (cf. p. 1040 cum im. phot. tab. 81 fig. 3). Stela fastigiata ex lapide calcario in fronte superiore passim scalpro dentato levigata infra rudis a tergo scabra 78,8 x 34,5 x 13,5. Litt. 4,1/3,8. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini et im. phot. sumpsi; nunc exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 92553), ubi
LXX. CORFINIVM m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6529. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000745. 4788). Exemplum repetiverunt P. Destephanis, Album pittorico 1859/60, 76 n. IV; Colarossi Mancini, Memorie storiche 237 n. II; Tuteri, Solymon 93 n. 75; Buonocore, in Fonti latine e greche I 233 n. 69; Dionisio, La Valle del Sagittario 595–596 n. E249 cum im. phot. – Cf. G. Davis Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6, 1897, 164; Van Wonterghem, Corfinium 202 n. 85; eund., Antiche genti 23 cum im. phot. tab. VI fig. 15; E. Ricci, Superaequum 146; Van Wonterghem, Forma Italiae 213; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 122 ad tit.; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 514; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110 ad tit.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; E. Dupraz, in Écriture 207. De nomine gentilicio Aufidii vide supra ad tit., qui praecedit (etiam cf. Mathieu, Aufidii 238 n. 27. 241 n. 333, qui autem errore Sulmoni tit. tribuit). Ex forma litterarum et monumenti (de qua forma cf. Dupraz, Vestins 440) saec. I medio a. C. n. tribuerim. 3212 = I2 1781 (cf. p. 1040 cum im. phot. tab. 81 fig. 2). Stela fastigiata ex lapide calcario in tympano rosa ornata, in fronte superiore scalpro dentato levigata, infra rudis, a tergo scabra 64,5 x 38,2 x 12. Litt. 7,5–6,5. Puncta triangularia sursum directa. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini et im. phot. sumpsi; nunc exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 92558), ubi m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6528–6530. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000744. 4789). Exemplum repetiverunt P. Destephanis, Album pittorico 1859/60, 77 n. IV; Wilmanns, Exempla 192a; Colarossi Mancini, Memorie storiche 237 n. IV; Tuteri, Solymon 93 n. 77; Buonocore, in Fonti latine e greche I 233 n. 70; Dionisio, La Valle del Sagittario 596 n. E250 cum im. phot. – Cf. A. Schulten, Philologus 53, 1894, 641; Van Wonterghem, Corfinium 202 n. 86–87; eund., Antiche genti 23 cum im. phot. tab. VI fig. 13; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 123. 129. 138. 150; E. Ricci, Superaequum 146; Van Wonterghem, Forma Italiae 213; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 122 ad tit.; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 514; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110 ad tit.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; E. Dupraz, in Écriture 207. 3 poseit i. e. posit pro posuit. De praenomine Olus, i. e. Aulus, disseruit Salomies, Vornamen 24–25 et passim cum amplissimo commentario titulis collectis; de nomine gentilicio Aufidii supra ad n. 3210 (etiam cf. Mathieu, Aufidii 238 n. 82). Ex forma litterarum et monumenti (de qua forma cf. Dupraz, Vestins 440) saec. I medio a. C. n. tribuerim. 3213 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 233 n. 71. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 202 n. 90; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 122 ad tit. 1 de formula viv(it) vel viv(us) usque in aetatem Neronianam communi vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172. Lucium Avidium alterum tit. 7265 (= 3209) invenies. Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; fuisse potest saec. I ex. a. C. n. (nota virum cognomine carentem). 3214 Vide infra tit. n. 7286. 3215 = ILS 8443. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4281; Buonocore, in Fonti latine e greche I 233 n. 73. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 84.
1421
ADDENDA ET CORRIGENDA 85; Van Wonterghem, Corfinium 204 n. 101. 225 n. 283; eund., Antiche genti 55; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 129. 138; Van Wonterghem, Forma Italiae 238; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 122 ad tit.; eund., in Temptanda viast 2 adn. 8; Buonocore, in Fides amicorum 102. 104. 105. 6 qaerella pro querella (etiam cf. C. Letta, Athenaeum 57, 1979, 406). De locutionibus sine querella (v. 6) et laboribusque eius (v. 9) cf. ex. gr. Lattimore, Themes 279 cum adn. 107; etiam vide tit. publici iuris factum a N. Cambi, Die Sarkophage der lokalen Werkstätten im römischen Dalmatien (2. bis 4. Jh. n. Chr.), Split 2010, n. 4, ubi legitur Aurelia Alexand|ria Aureli(o) Alexa|ndro dec(urioni) col(oniae) | Salon(itanorum) bene me|renti posuit | e suis laboribus. Nomina gentilicia Caecilii et Pompullii redeunt in tit. Corfiniensibus (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 195 [Caecilius]. 209 [Pompullius]). De monna i. e. uxor vide ThLL VIII 9, col. 1422. Ex nominum ratione (nota Pompullium Antiochum praenomine carentem) et ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis exarata saec. III p. C. n. fuisse videtur. 3216 = I2 1783 (cf. p. 1040). Epistylium lapidis calcarii ex duabus partibus inter se coniunctis compositum in fronte levigatum 31 x 153,5 x circ. 15. Litt. affabre insculptae 10. Puncta triangularia. Servatur prope vicum Aielli Stazione in regione vulgo dicta Cipressa muro cuidam interiori affixum supra caminum cauponae Al Castello nuncupatae, ubi m. Febr. a. 2016 Cesare Castellani contulit et im. phot. sumpsit. Gratias ago maximas amico Castellani, qui me certiorem fecit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0015976). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 234 n. 74. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 205 n. 109–110; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 138; Van Wonterghem, Forma Italiae 178. 181, qui titulum contulit; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 122 ad tit. 3; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; H. Solin, Arctos 48, 2014, 412–413.
1 Magula fortasse pro Magulla. – 2 Scìna cognomen aliunde ut videtur ignotum fortasse pro Sc(h)ina. Tit. urbano huius Corporis vol. VI 12806 memoratur Sex. Aveius Longinae l(ibertus) Schinus quidam saec. II p. C. n. (de quo cognomine vide J. André, Les noms de plantes dans la Rome antique, Paris 1985, 229). De re universa vide Solin, l. l., qui me certiorem fecit per litteras d. 6 m. Mart. a. 2015. De nomine Caesii cf. Natale, Fossacesia 93. Ex litterarum forma saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 3217 (cf. p. 679) = I2 1786 (cf. p. 1040 cum im. phot. tab. 82 fig. 1). Stela ex lapide calcario a dextra in margine superiore et infra fracta, in fronte levigata nec non passim scalpro dentato dolata, a tergo scabra (20,8) x (19,8) x 13,1.
ADDENDA ET CORRIGENDA Litt. 4,1–3,5. Puncta triangularia sursum directa (nota formam puncti versus 2). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch. inv. n. 92548), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000747. 4790). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 67; Buonocore, in Fonti latine e greche I 234 n. 75; Dionisio, La Valle del Sagittario 540 n. E81 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 214 n. 198. 241 n. 422; eund., Antiche genti 31; eund., Forma Italiae 130; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 122 ad tit.; A. Russi, in Transumanza 70; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 515; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110 ad tit.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85.
1 Calli[tano] temptavit Russi, qui de hoc cognomine fusius disputavit. Titulum sic legerim (etiam cf. I2 1786): Calli[do] | Lucei (i. e. Luccei) L(uci) [ser(vo)] | Felix po[suit] vel potius po[sit]. Nomen gentilicium Lucceii fusius in titulis Corfinii repertis memoratur (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 202). Ex litterarum forma saec. I a. C. n. medio tribuerim. 3218 (cf. p. 679) = I2 1784 (cf. p. 1040). Cippus ex lapide calcario supra a dextera et infra fractus, in fronte dolatus (17,2) x (48,1) x ?. Litt. 8,1/7,9. Puncta triangularia. A. 1982 vidi et contuli Corfinii adhibitum pro gradu scalarum aedium Anna Di Nino iuxta viam Teatro sitarum; im. autem phot. sumere non potui. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 234 n. 76. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 205 n. 111; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 123 ad tit.; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 515; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110 ad tit.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85. 2 nunc deperditus. Memoratur vir quidam, cui nomen Sextus Caneius Sexti libertus C[- - -]. Nomen gentilicium Caneii in tota regione Paeligna hic primum occurrit. Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 3219 Stela ex lapide calcario fastigio minus prospiciente cum acroteriis in fronte et a tergo levigata 116,2 x 40 x 31,2. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta 80,1 x 36,8. Litt. 4,5/2,3 (littera T in fine v. 6 minoris mensurae exculpta 0,9); dedicatio in fastigio incisa. Puncta in falculae formam in fine v. 3 quoque signata. Nunc exstat Corfinii muro aedium domini Panfilo
1422
REGIO IV di Loreto iuxta viam Giulio Cesare sitarum inserta, ubi a. 1982 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004791). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4007; Buonocore, in Fonti latine e greche I 234 n. 77. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 85; Van Wonterghem, Corfinium 206 n. 124–127; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 123 ad tit.
6 pater lapis; 8 CORF Mommsen supra et recognovit Dressel, corF lapis. Cypare videtur fuisse publica, ex eo, quod fuit mater Castorini Corfiniensium servi; vide Hermann-Otto, Untersuchungen 199 adn. 11; Weiß, Sklave 204 n. 81 (etiam cf. p. 238 n. L24); E. Cimarosti, in Donna e vita cittadina 456 n. 2. Servi publici alii redeunt tit. n. 7271, i. e. Aemilianus rei pub(licae) Corf(iniensium scil. servus) et n. 7344, i. e. Thymele Corfiniens(ium scil. serva); ut ex gentilicio Corfinio a nomine urbis Corfinii sane deprompto elicitur, Caium Corfinium Natalem illum tit. n. 6326 memoratum, antequam libertus esset, servum publicum civitatis quoque fuisse praetermittendum non est; de re universa cf. G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 46. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata et ex litterarum forma saec. II medii vel potius prioris partis saec. III p. C. n. esse videtur. 3220 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. III cum im. del.; Fucinese, Raiano 41–42 n. XXXIII; Buonocore, in Fonti latine e greche I 234 n. 78. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 206 n. 118. 215 n. 201; D. V. Fucinese, Lares 3/4, 1970, 262; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976,
LXX. CORFINIVM 119; Van Wonterghem, Forma Italiae 131. 195; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 123 ad tit. 6 Staperini male De Nino, Staberianus male Fucinese, Raiano. Nomina gentilicia Cervii et Lucceii fusius in tit. Corfinii repertis redeunt (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 196 [Cervius]. 202 [Lucceius]). De nomine Cervii etiam vide F. Sciarretta, Atti Mem. Soc. Tiburtina 75, 2002, 10. De cognomine Staberiani cf. tit. n. 7251 et 7335 in quibus memorata est Staberia quaedam Quinti filia Sa[- - -] uxor Modiani. Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; fuisse potest saec. I ex. p. C. n. 3221 Stela ex lapide calcario supra infra et ab utroque latere in usum posteriorem resecta, in fronte levigata (35,1) x (39,8) x ?. Litt. affabre insculptae 5–38. Punctum in formam virgulae acclivis in v. 3 signatum. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Brunn, Garrucci et Dressel recognoverunt, nempe Corfinii muro aedium quarundam iuxta viam dei Vestini (olim Rufo) sitarum extrinsecus loco edito inserta, ubi a. 1982 et 1999 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004792). Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche I 234 n. 79; Dionisio, La Valle del Sagittario 543– 544 cum im. phot. n. E91. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 221 n. 256. 239 n. 394. 243 n. 476; eund., Forma Italiae 195; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 123 ad tit. De Octaviis Corfiniensibus vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. 185 (cf. etiam Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 206). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 3222 Stela ex lapide calcario infra fracta marginibus imminuta in fronte passim scalpro dentata dolata, a tergo scabra (48,2) x (49,8) x 11,8. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta lat. 36,6. Litt. 6,1/5,8. Puncta in falculae formam redacta. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004793–94). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 48; Buonocore, in Fonti latine e greche I 234 n. 80. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 206 n. 119–120. 212 n. 187; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 123 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Brancato, Repertorium II 96. 7 Hycus traditur fortasse pro Lycus. – 8 solve C(laudia). Nomina gentilicia Claudii et Iunii in tit. Corfinii repertis invenies in tit. n. 3223 et 6081, 40a (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 196–197 [Claudius]. 201 [Iunius]). Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. esse videtur. 3223 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 235 n. 81. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 195 n. 32. 206 n. 121–122; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 123 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Brancato, Repertorium II 96. 3 Tallusae pro Thallusae. De nomine gentilicio Claudii vide supra ad tit., qui praecedit; Publios Aelios alios Sulmone quoque invenies (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 189). Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata nec non ex nominum ratione saec. II p. C. n. tribuerim.
1423
ADDENDA ET CORRIGENDA 3224 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 385 n. 28. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 235 n. 82. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 206 n. 123; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 124 ad tit.; eund., in Fides amicorum 103. Nomen gentile Clavii hic solum in tota regione Paeligna occurrit. Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; fuisse potest saec. III p. C. n., res autem in dubio manet. 3225 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 386 n. 33. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 235 n. 83. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 207 n. 133; eund., Antiche genti 31 et adn. 144; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 124 ad tit. Cornelios alios Corfinii reperies (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 197); consul Servius Cornelius Dolabella Metilianus, qui balineum solo suo sua pecunia Corfinii aedificavit et contexit, tit. n. 3152 eiusdem loci memorari praetermittendus quoque non est. Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; ex autem locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata nec non ex nominis ratione saec. II p. C. n. tribuerim. 3226 Tabula ex lapide calcario a tergo paulum scabra 68,2 x 54,2 x 8,1. Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato passim levigata cymatio inverso cincta 57,5 x 42,5. Litt. affabre insculptae 7,5/4,5. Puncta in formam falculae signata. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1987 contuli. Neg. D. A. I. Rom n. 981.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004795). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 428. 561; eund., Epigraphica 70, 2008, 291; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetivit Buonocore, in Fonti latine e greche I 235 n. 84. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 208 n. 135–136; M. Moretti, Museo nazionale 272; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 128. 138; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 124 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Brancato, Repertorium II 93. Nomen Dasim(m)ii hic primum in tota regione Paeligna occurrit. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuo, cui tempori formula viv(it) vel viv(us) sane congruit (cf. R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172). 3227 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 235 n. 85. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 108 n. 155; eund., Antiche genti 38; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 132; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 124 ad tit. 2 quomodo cognomen legendum sit, adhuc incertum. Caii Decimii alii redeunt in titulis n. 3148. 7259. 7291. 7293; cf. etiam tit. n. 7334 = EE VIII p. 37–39 n. 154. Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio; fuisse potest saec. I p. C. n. 3227a Delenda est utpote non Corfiniensis sed Sulmonensis, suo loco relata. Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 100 (= eund., Abruzzo e Molise I 250). 3228 Stela ex lapide calcario marginibus imminuta in fronte levigata, a tergo paulum scabra (55,2) x (31,3) x 12,8. Litt. 6,5–3,5. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004796).
ADDENDA ET CORRIGENDA Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 45; Buonocore, in Fonti latine e greche I 235 n. 86. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 237 n. 364. 240 n. 411; eund., Forma Italiae 317; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 124 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 110 ad tit.; eund., in Officina epigrafica 220. Nomen gentilicium V(e)ibedii, ut videtur, redit in titulis Corfinii repertis, scil. tit. n. 7347 (forma Vibedii), n. 3274 (forma Veibedi); cf. etiam titulos Osce scriptos Vetter, Handbuch 212a. 213 = Rix, Sabellische Texte Pg3. Pg9 = Imagines Italicae I 267–268. 292–293, Paeligni / CORFINIVM 6. 29–30 (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 216). De re universa vide T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuo. 3229 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 386 n. 38; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 665. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 235 n. 87. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 238 n. 387. 240 n. 417. 242 n. 452; eund., Forma Italiae 212; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 124 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110 ad tit. 9–10 quomodo legendi, incertum; 11 subest fortasse iunctura p(osuerunt) m(emoriam). Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio; ex autem locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis exarata saec. II p. C. n. fuisse potest. 3230 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 236 n. 88. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 209 n. 50–151; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 124 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234. Flavii alii eiusdem loci reperiri possunt (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 199). De Sextis Flaviis vide Chr. Bruun, Arctos 44, 2010, 61. Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio; ex autem nominis ratione saec. I ex. p. C. n. fuisse potest. 3231 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984) 385–386 n. 30; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113. Exemplum repetiverunt Fucinese, Raiano 13 n. VI; Buonocore, in Fonti latine e greche I 236 n. 89. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 198 n. 50. 241 n. 426; eund., Antiche genti 11; eund., Forma Italiae 186; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 124 ad tit. 5 H. Solin, Arctos 41, 2007, 98 non excludit, quin cognomen Marsilla sit restituendum. – 8 omisit Fucinese. Nomen gentilicium Annii fusius in tota regione Paeligna occurrit (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 191). Ex locutione D(is) M(anibus) compendiata saec. II p. C. n. fuisse potest. 3231a Plinthus ex lapide calcario in fronte nec non ab utroque latere passim scalpro dentato levigata, a tergo scabra 28,8 x 59,8 x 43,5. Litt. affabre insculptae 5/4,8. Puncta triangularia sursum directa. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92552), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004797) et ectypum (inv. n. EC0012716). Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum apographo; Colella, Inventarium ms. n. A. 2; Buonocore, in Fonti latine e greche I 236 n. 90; Dionisio, La Valle del Sagittario 529 n. E46 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 209 n. 157; eund., Forma Italiae 145.
1424
REGIO IV 181. 293; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 124 ad tit.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 124 (scr. 3131a). Titus Guius haud recte Colella; Hilar(us) vel Hilar(io) fortasse solverim (cf. infra tit. Superaequanum n. 7394). Gavius redit in tit. Corfiniensibus (cf. quae scripsi in Suppl. It., l. l. 140 et in Misc. Greca e Romana 9, 1984, 199). Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuo. 3232 (cf. p. 679) Desideratur. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 236 n. 91. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 200 n. 71. 241 n. 428; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 124–125 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. 3 in. [A]tiedia (ut H. Solin, Arctos 44, 2010, 261; id., in Valle di Comino VII 138) vel potius [Pe]tiedia, quod nomen fusius in titulis Corfinii repertis occurrit (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 208). Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; fuisse potest saec. I medii p. C. n. 3233 Tabula ex lapide calcario in fronte levigata undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa (30,1) x (48,8) x ?. Litt. affabre insculptae 10. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen et Dressel recognoverunt, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004798). Exemplum repetivi Buonocore, Iscrizioni latine 16 n. 82 cum im. phot. fig. 3; id., in Fonti latine e greche I 236 n. 92. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 211 n. 170; eund., Antiche genti 21. 23; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 125 ad tit.
2 inspicio vestigia litterarum, quae autem agnosci nequeunt. Helvios alios Corfinii saepissime reperies (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 200). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. esse potest. 3234 Desideratur. Fuit, ut constat, pars inferior stelae cuiusdam. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 236 n. 93. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 238 n. 371. 241 n. 437. 243 n. 467; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 125 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 110 ad tit. 1 [Te]lesia[e] suppleverim non sine dubiis. – 6–7 posierunt pro posuerunt. Ex litterarum forma, quae, teste Dressel, antiquiores fuerunt, saec. I medio a. C. n. tribuerim. 3235 Vide infra tit. n. 7293. 3236 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 386 n. 37; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 668. Exemplum repetiverunt Colarossi Mancini, Memorie
LXX. CORFINIVM storiche 235 n. VII; Buonocore, in Fonti latine e greche I 237 n. 95. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 85; Celidonio, La diocesi di Valva I 67. II 244; Van Wonterghem, Corfinium 155. 212 n. 182. 241 n. 427. 242 n. 462; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 117; Van Wonterghem, Forma Italiae 212; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 237 ad tit.; Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110 ad tit. Errores Colarossi Mancini sprevi. Ad hunc titulum referenda est, ut mihi videtur, pars inferior stelae ex lapide calcario [(50) x (45) x 22–20; litt. 5–9; area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta], ubi leguntur quae sequuntur, scil. [Pa]elina (vel [Pa]etina) mate[r] p(osuit) [cf. v. 7–8 tit. n. 3236, scil. Paelina mater p(osuit)], nunc autem denuo deperdita, quae reperta est extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini m. Oct. in. a. 1976, effossionibus ad sepulcretum detegendum apud km 172,7 viae Tiburtinae – Valeriae situm institutis in praedio domini Panfilo Sebastiano (de re universa vide G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 36–37 n. 1; etiam vide infra tit. n. 7241. 7256. 7310. 7312. 7319. 7344). Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio; ex autem locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. fuisse videtur. 3237 Arca ex lapide calcario in fronte, a tergo nec non ab utroque latere levigata 69,8 x 178,2 x 79,3. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta 50,1 x 102,4; a sinistra speculum, a dextra soleae et pecten insculpta (de anaglyphis vide supra ad tit. n. 3156). Litt. 8,5–4,1. Puncta triangularia et in formam hederae incisa. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 et 1999 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6757. 6780–6781; neg. D. A. I. Rom n. 79.2898. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0015977). Exemplum repetiverunt Fucinese, Raiano 13 n. VII; Buonocore, in Fonti latine e greche I 237 n. 96; N. Ciacio, Quad. Ist. Arch. Chieti 5, 1995, 195 n. 4 cum im. phot. fig. 7 (p. 192); R. Tuteri, in Storia di Pratola 42–43. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 203 n. 93. 209 n. 152. 212 n. 183–184; Mattiocco, Contributi 12; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 105 adn. 63; Van Wonterghem, Forma Italiae 194–195 cum im. phot. fig. 245; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 125 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 110 ad tit.; F. Squadroni, SEBarc 6, 2008, 15; Brancato, Repertorium II 96; Buonocore, in Fides amicorum 103.
3 ex. Aureliardus male Ciacio. – 4 in. martus haud recte Fucinese; 4 ex. EORTVNATVS lapis pro 7F8ortunatus. – 5 karissimae pro carissimae. Nomina gentilicia Aurelii, Flavii et Iulii redeunt in titulis Corfinii repertis (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 194 [Aurelius]. 199 [Flavius]. 200–201 [Iulius]).
1425
ADDENDA ET CORRIGENDA E locutionibus nec non ex litterarum forma temporis spatio inter saec. II ex. et III in. p. C. n. comprehenso arcam tribuerim. 3238 Tabula ex lapide calcario marginibus effracta, in fronte levigata, fissuris laesa 118,2 x 49,8 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 60,1 x 35. Litt. 5,5–4,5. Puncta in circuli formam signata haud semper distingui possunt. Etiam hodie eodem loco, quo et Dressel recognovit a Brunn descriptam, nempe Vittorito muro exteriori ecclesiae S. Michaelis Archangeli adfixa, ubi a. 1982 et 1996 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004799). Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche I 237 n. 97; Golini, Vittorito 42–44; D’Abrizio, Vittorito 436–438; Fucinese, Sant’Angelo di Vittorito 16– 17 cum im. phot. fig. 7. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 213 n. 189–190; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 147; Van Wonterghem, Forma Italiae 199; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 125 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110 ad tit.; eund., in Officina epigrafica 215. 4 Thyndaridi pro Tyndaridi (de quo cognomine cf. G. Manganaro, Siculorum Gymnasium 17, 1964, 56 cum adn. 69 et I. Di Stefano Manzella, in Miscellanea Lidio Gasperini 313). Nomen gentilicium Laronii hic solum in tota regione Paeligna occurrit. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 3239 Desideratur. Fuit tabula ex lapide calcario, ut videtur, undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa, in fronte scalpro dentato dolata. Puncta triangularia sursum directa. Descripsi quatenus potui ex im. phot. neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7876. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004800). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 634. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 237 n. 98. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 215 n. 202–203; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 125–126 ad tit.
Titulus sic legendus: L(ucius) Luceius L(uci) f(ilius) [- - - ?], | C(aius) Luceius L(uci) f(ilius) [- - - ?]. – 1–2 Lucceius male omnes. Forma Luceii redit, ex. gr., tit. n. 3217 (de quo nomine, saepissime Corfinii memorato, cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 202). Ex litterarum forma saec. I medii a. C. n. tribuerim. 3240 Tabula ex lapide calcario supra et infra et ab utroque latere imminuta, in fronte et a tergo levigata (17,3) x (19,2) x 4,5. Litt. 4,1–3. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. A. 1982 non vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct.
ADDENDA ET CORRIGENDA
1426
REGIO IV
a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004801). Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Colella, Inventarium ms. n. B. 38; Buonocore, in Fonti latine e greche I 99 n. 99. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 216 n. 216. 239 n. 395; eund., Antiche genti 33; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 126 ad tit.; Demougin, Prosopographie 207; C. Zaccaria, in Donna e lavoro 38; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110 ad tit.
3243 Desideratur. Fuit tabula ex lapide calcario, ut videtur, undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa, in fronte levigata. Puncta triangularia sursum directa. Contuli quatenus potui ex im. phot. neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7873. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004802). Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 238 n. 102. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 242 n. 453; eund., Forma Italiae 42 adn. 310. 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 126 ad tit.
4 Chryser[os] nunc lego; Chryse haud recte omnes. Nomen Lucilii passim redit in tit. Corfiniensibus (vide, quae scripserunt Van Wonterghem, Antiche genti 32–33; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 202 nec non in Suppl. It., l. l. 181; nunc Demougin, l. l. 206 adn. 3). Temporis spatio inter saec. I et II p. C. n. comprehenso tribuerim. 3241 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 637. 670. Exemplum repetiverunt Fucinese, Raiano 14 n. VIII; Buonocore, in Fonti latine e greche I 237 n. 100. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 195 n. 31. 197 n. 47. 216 n. 222–225. 235 n. 359; eund., Antiche genti 12; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 123. 150; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 126 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Demougin, Prosopographie 207. 4 1mulieris2 omisit, – 8 Laudicen haud recte Fucinese. Nomina gentilicia Acrii et Lurii hic primum Corfinii occurrunt (Lucii Acrii autem Superaequi quoque memorantur; de nomine etiam cf. M. Chelotti, in Epigrafia e territorio II 51 et H. Solin – P. Caruso, Oebalus 12, 2017, 200); nomina Anna(v)i et Vettii in tit. Corfinii repertis invenies (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 191 [Anna(v)us]. 216 [Vettius]; etiam cf. A. Dionisio, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 13. 14). Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; fuisse potest I saec. p. C. n. 3242 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 654. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 238 n. 101. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 217 n. 228–229; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 140; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 126 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234. Lucii Magii in tota regione Paeligna hic solum memorantur. Non excludo, quin saec. I p. C. n. esse possit.
1 ex. MAG[- - -] Van Wonterghem et ego, MAC[- - -] haud recte Brunn apud Mommsen, supra in exemplo. In hoc titulo vir quidam, cui ratio nominis [- - -]s L(uci) f(ilius) Mag[- - -], memorari videtur; quomodo autem cognomen supplendum nescio (Magnus, vel potius Maglatius, quod cognomen redit tit. Corfiniensi n. 3267, vel similia); Van Wonterghem (Forma Italiae, l. l.) cogitavit de magistro pagi cuiusdam, cum quo non consentio; res autem in dubio manet. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 3244 Stela ex lapide calcario a sinistra fracta undique in usum posteriorem abscisa, in fronte levigata, nonnullis locis fissuris laesa adesaque nullo autem inscriptionis detrimento (56,7) x (39,8) x ?. Litt. affabre insculptae 9,5/6,5. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri intrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7874. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004803). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 386 n. 39; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 576. 677. Exemplum repetiverunt id., Iscrizioni latine 30–31 n. 20 cum im. phot. fig. 26; id., in Fonti latine e greche I 238 n. 103; Dionisio, La Valle del Sagittario 554 n. E125 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 216 n. 217– 218. 242 n. 454; eund., Antiche genti 33; eund., Forma Italiae 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 126 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; C. Zaccaria, in Donna e lavoro 38; Buonocore, in Donna e vita cittadina 534. De femina Lucilia Benigna filia Caii Lucilii Benigni Ninniani (cf. tit. n. 3155–3157) etiam vide Wiseman, New Men 239. Nomen Lucilii passim redit in titulis Corfiniensibus (vide, quae scripserunt Van Wonterghem, Antiche genti 32–33 et Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 202 nec non in Suppl. It., l. l. 181). Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuo. 3245 Delenda est utpote non Corfiniensis sed Superaequana suo loco relata. Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 100–101 (= eund., Abruzzo e Molise I 250–251). 3246 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e gre-
LXX. CORFINIVM che I 238 n. 104. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 207 n. 135. 220 n. 245. 243 n. 482; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 128. 138. 146; Van Wonterghem, Forma Italiae 164; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 126 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234. 3 de raro cognomine Thermodontis disserui in Miscellanea Emilio Marin 153–154. – 4–5 Callytice pro Callityche. Nomen gentilicium Dannii hic solum in tota regione Paeligna memoratur; nomen Numisii autem redit tit. Corfiniensibus n. 6333 et 7266. Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio; ex autem locutione D(is) M(anibus) compendiata saec. II p. C. n. fuisse videtur. 3247 = I2 1787 (cf. p. 1040). Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 478. Exemplum repetiverunt Fucinese, Raiano 14 n. IX; Diehl, Altlateinische Inschriften5 589; Buonocore, in Fonti latine e greche I 238 n. 105. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 220 n. 250–251; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 112. 125. 150; Van Wonterghem, Forma Italiae 42. 49; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 126 ad tit.; E. Ceccaroni, in De Nino, Lettere 111; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 508. 516; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110 ad tit.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85. 3 Teudata fortasse pro Theodata; poseit i. e. posit pro posuit. Obellios alios reperies in titulis EE VIII p. 36 n. 146 = Vetter, Handbuch 215c = huius Corporis vol. I2 3243 = Rix, Sabellische Texte Pg31 = Imagines Italicae I 284, Paeligni / CORFINIVM 21 (scil. Saluta Obel(lia) Ov[i f.]). 3248 = I2 1788 (vide infra) et 6410 (scil. Obellia Epistolion). Etiam vide T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345. Fuisse potest saec. I medii a. C. n. 3248 = I2 1788 (cf. p. 1040) = ILS 7826c. Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4297; Fucinese, Raiano 14 n. X; Buonocore, in Fonti latine e greche I 238 n. 106. – Cf. G. Davis Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6, 1897, 163; Van Wonterghem, Corfinium 211 n. 165. 220 n. 252; M. Torelli, Arch. Class. 24/25, 1973/1974, 745; Van Wonterghem, Antiche genti 21. 25; eund., Forma Italiae 42. 49; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 126–127 ad tit.; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 515; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110 ad tit.; eund., in Temptanda viast 2 adn. 8; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85. Teste Kajava, Praenomina 69, titulus sic legendus: Saluta Obellia L(uci scil. filia) Hel(vi) Q(uinti) (scil. uxor) v(iva) vel v(ivit) [de verbo v(ivit) usque in aetatem Neronianam communi vide R. Friggeri – C. Pelli, Tituli 2, 1980, 95–172]; i. e. memoratur Saluta Obellia quaedam Lucii (Obellii) filia nec non Quinti Helvii uxor. Attamen v. 2 quoque legere potuissem, scil. L(ucius) Hel(vius) Q[uadrat]u[s]. De praenomine muliebri Salutae, quod in titulis Osce scriptis praesertim invenies, vide Kajava, l. l. 68–69. De gentilicio Obellii supra ad tit., qui praecedit. Fuisse potest saec. I medii a. C. n. 3249 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 680. Exemplum repetiverunt Fucinese, Raiano 14 n. XI; Buonocore, in Fonti latine e greche I 238 n. 107. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 241 n. 424. 242 n. 461; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 127 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae.
1427
ADDENDA ET CORRIGENDA 3250 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 25. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 238 n. 108. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 221 n. 257–258; Mattiocco, Contributi 20; Van Wonterghem, Antiche genti 54; eund., Forma Italiae 195; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 127 ad tit. Publios Octavios alios in titulis Corfiniensibus invenies (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 206). Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; ex autem locutione ossa sita fuisse potest saec. I p. C. n. 3251 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 239 n. 109. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 211 n. 171–172. 221 n. 259; eund., Antiche genti 21. 23; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 127 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 110 ad tit.; Brancato, Repertorium II 98. 2 con[i]uxs pro con[i]ux. Nomen Opsii hic solum in tota regione Paeligna occurrit (etiam vide T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345 et G. Camodeca, Oebalus 7, 2012, 126); Helvios alios Corfinii saepissime reperies (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 200). Fuisse potest saec. II p. C. n. 3252 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 239 n. 110. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 221 n. 262. 235 n. 357. 238 n. 372; eund., Antiche genti 10; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 119. 140; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 127 ad tit. 7 Adauta pro Audacta. – 9 in tit. iunctura nutritores lactanei quoque laudatur: cf. ex. gr. tit. urbanos huius Corporis vol. VI 1424 (cf. p. 3141. 3805. 4696) = ILS 8061; 1623 (cf. p. 3163. 4721. 4789) = 31833 = ILS 8534; 21334 (cf. p. 3526. 3916) = ILS 8535. Nomen gentilicium Vercii/Verceii hic primum in tota regione Paeligna occurrit (etiam vide G. L. Gregori, in Terminavit sepulcrum 117); nomen autem Ostorii redit tit. n. 3174 (cf. etiam Vetter, Handbuch 215n = Rix, Sabellische Texte Pg48 = Imagines Italicae I 285, Paeligni / CORFINIVM 22; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 206). Etiam vide Ostorios Marruvinos (cf. ad tit. n. 7667. 7696. 7741). Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 3253 Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa, in fronte scalpro dentato dolata nonnullis autem locis fissuris laesa adesaque inscriptionis detrimento (65) x (62,5) x ?. Litt. 7/6,5. Puncta triangularia haud semper distingui possunt. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Dressel descripserunt, nempe Vittorito muro exteriori ecclesiae S. Michaelis Archangeli adfixa, ubi a. 1982 et 1996 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004804–06). Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche I 239 n. 111; Golini, Vittorito 42–44; D’Abrizio, Vittorito 436–438; Fucinese, Sant’Angelo di Vittorito 16– 17 cum im. phot. fig. 8. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 199; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 127 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 110 ad tit. In hoc titulo memorari videntur tres viri, scil. N(umerius) Pet[- - -], St(enius) Pet[- - -] et C(aius) Pet[- - -]; de praenominibus Numerii et Stenii vide imprimis Salomies, Vornamen 39–41. 93; eund., in Prénoms 28–29. 35 (nota praenomen Stenii redire tit. Corfiniensi n. 7354). Quomodo autem nomen gentilicium supplendum, incertum; in
ADDENDA ET CORRIGENDA tit. Corfinii repertis nomina Peticii, Peti(e)dii, Petronii, Petruculeii et Pettii invenies (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 207–208). Ex litterarum forma priori parti saec. I a. C. n. tribuerim. Melius autem re perpensa, dubito num tabula sit Romanae aetatis. 3254 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 672. Exemplum repetiverunt Fucinese, Raiano 14 n. XII; Buonocore, in Fonti latine e greche I 239 n. 112. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 211 n. 173. 225 n. 284– 285; eund., Antiche genti 21. 23. 55; eund., Forma Italiae 238; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 127 ad tit.; Antolini, Iscrizioni 178; Brancato, Repertorium II 97. 3 mater, 5 posuerunt Fucinese nescio an recte. Nomina gentilicia Helvii et Pompullii redeunt in tit. Corfiniensibus (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 200 [Helvius]. 209 [Pompullius]). Fuisse potest saec. I p. C. n., res autem incerta manet. 3255 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 239 n. 113. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 225 n. 286. 239 n. 379; eund., Forma Italiae 178. 238; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 127 ad tit.; Laird, Civic Monuments 304 n. 83. De nomine gentilicio Pompullii supra ad tit., qui praecedit. Fuisse potest saec. I p. C. n. 3256 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 239 n. 114. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 243 n. 470; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 97 cum adn. 32. 127. 132; Van Wonterghem, Forma Italiae 178; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 127 ad tit.; E. Ceccaroni, in De Nino, Lettere 117. 1 quomodo nomen gentilicium quod terminatur in [- - -]ticla vel [- - -]tic(u)la supplendum, nescio; Postima[e] pro Postuma[e]. Ex eo, quod litterae magnae et elegantes fuisse videntur (teste Dressel), non excludo, quin temporis spatio inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. comprehenso tribuerim. 3257 Tabula ex lapide calcario supra a sinistra et infra fracta a tergo levigata (35) x (38) x 8. Area titulo inscribendo destinata haud excavata passim scalpro dentato dolata fascis duabus cymatium imitantibus cincta, cuius pars a dextra tantum servatur. Litt. 3,5/3,1. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum, ubi a. 1987 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 53730. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004807). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 539. 568. 616. Exemplum repetiverunt id., in Fonti latine e greche I 239 n. 115; Dionisio, La Valle del Sagittario 555 n. E128 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 243 n. 475; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 127 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110 ad tit. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. saltem adducit. 3258 Stela ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa, in fronte levigata. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Brunn cum Dressel recognovit, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli ut potui et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004808).
1428
REGIO IV Exemplum repetivi Buonocore, Iscrizioni latine 24 n. 13 cum im. phot. fig. 17; id., in Fonti latine e greche I 239 n. 116. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 239 n. 384. 241 n. 437. 243 n. 479; eund., Forma Italiae 162; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 127–128 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234. Ex litterarum forma priori parti saec. I p. C. n. tribuenda esse videtur. 3259 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 240 n. 117. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 226 n. 294; M. de Giovanni, Abruzzo 9, 1971, 202; Van Wonterghem, Forma Italiae 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 128 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 110 ad tit. Notandum est virum praenomine carere. Nomen Pulfidii redit tit. n. 3192 et 3200 = 7272 (de quo nomine disseruit H. Solin, Epigraphica 69, 1997, 331–332). Non excludo, quin esse possit saec. I ex. a. C. n. 3260 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 240 n. 118. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 226 n. 296; eund., Antiche genti 12; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 128 ad tit. Rufrii alii in titulis Corfinii repertis saepius nominantur, inter quos vide Caium Rufrium Caii filium Arruntium primae aetatis imperatoriae (tit. n. 7327 = EE VIII p. 38 n. 153); cf. etiam titulum Osce scriptum, in quo memoratur Min. Rufries Ov., scil. supra p. 679q = Vetter, Handbuch 215m = I2 3249 = Rix, Sabellische Texte Pg47 = Imagines Italicae I 288, Paeligni / CORFINIVM 25 (de nomine vide E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 245). De cognomine Suri etiam vide G. Rocca, in Personal Names 89. Priori parti saec. I p. C. n. tribuerim. 3261 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 240 n. 119. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 227 n. 302–303; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 128 ad tit. Nomen Salanii hic solum in tota regione Paeligna occurrit. Cuius aetatis sit, non definio. 3262 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 239 n. 120. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 228 n. 309. 240 n. 403; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 136; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 128 ad tit. 2 C(ai) f(ilius) Dece(n)s, L(ucius) [- - -] omnes interpretati sunt, recte opinor; C(aius), F(ertor) vel F(austus) Dec[i]es L[- - -] esse quoque potest; si recte cogitavi (nominativus plur. secundae declinationis, qui terminatur in -es redit, ex. gr., tit. Amiternino n. 4498), sunt memorati duo viri, scil. Caius Decius et F(ertor) vel F(austus) Decius; res autem in dubio manet (de praenomine Fertor vel Faustus vide Salomies, Vornamen 70–71; nomen gentilicium Decii saepius redit in titulis Corfinii repertis: cf. quae scripsi in Suppl. It., l. l. 163). Nomen Salvidii habes tit. eiusdem loci n. 3274, 6344 (?) et 7329 (etiam cf. tit. Osce scriptum in quo memoratur Pac. Salavidies Pac.: AE 1984, 309 = Rix, Sabellische Texte Pg59 = Imagines Italicae I 290, Paeligni / CORFINIVM 27). De ascia in parte inferiore cippi insculpta, ut tit. n. 7296 et 7315, vide Lazzarini, Sepulcra familiaria passim; F. Fabbrini, Nuova Riv. Stor. 77, 1993, 117–123; Arrigoni Bertini, Simbolo; etiam M. Mayer i Olivé, SEBarc 11, 2013, 15–40 et A. Ibba, ibid. 14, 2016, 119–147. Saec. I p. C. n. tribuerim.
LXX. CORFINIVM 3263 Desideratur. Exemplum repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche I 240 n. 121; G. Martella, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 65. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 229 n. 316; Mattiocco, Contributi 20; Van Wonterghem, Antiche genti 46; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 128 ad tit. 3 Ven[ustae] ex. gr. suppleverim (cognomen Venustae habes in tit. n. 3187. 3276). Nomen gentilicium Satrii, praesertim in tit. Sulmone repertis fusius memoratum, etiam occurit apud Vetter, Handbuch 212 = Rix, Sabellische Texte Pg1 = Imagines Italicae I 261–263, Paeligni / CORFINIVM 1, scil. P(ublius) Sadries T(iti) (scil. filius) (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 211; etiam cf. M. F. Petraccia, in Pluralidad e integración 58). Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; ex autem locutione ossa sita fuisse potest prioris partis saec. I p. C. n. 3264 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 240 n. 122. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 128 ad tit. Supplementa incerta. Cuius aetatis sit, non definio. 3265 Cippus ex lapide calcario corona praeditus undique levigatus, in facie sursum directa scalpro dentato dolatus 18,2 x 78,9 x 17,8. Litt. 5,1–4,5. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; attamen ubi nunc exstet, nescio. – Cf. ectypum in ACE sub n. (inv. n. EC0012718). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. A. 4; Buonocore, in Fonti latine e greche I 240 n. 123; G. Martella, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 72; Dionisio, La Valle del Sagittario 529–530 E48 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 216 n. 219. 230 n. 322; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 128 ad tit.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 127. 1 Dositeo pro Dositheo; – 2 formam Charini supra tit. n. 2383 quoque reperies. De nomine gentilicio Sentii vide supra in tit. n. 3165; nomen Lucilii passim redit in titulis Corfinii repertis (vide, quae scripserunt Van Wonterghem, Antiche genti 32–33 et Buonocore in Suppl. It., l. l. 181). Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. triberim. 3266 (cf. p. 679) Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 381 n. 17. 386 n. 34. Exemplum repetiverunt de Baroni Bonanni, Relazione 33; A. De Nino, RASLA 9, 2, 1894, 96; Buonocore, in Fonti latine e greche I 240 n. 124. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 230 n. 325–326; eund., Forma Italiae 179; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 128 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234. 1 Septimae, 2 Solutae de Baroni Bonanni, Salutae De Nino. Nomen Septimii in tit. Corfinii repertis redit (cf. quae scripsi in Suppl. It., l. l. 190). Saec. II p. C. n. tribuo. 3267 Plinthus, ut videtur, ex lapide calcario in usum posteriorem resecta, a dextra fracta, in fronte levigata (28,5) x (38) x ?. Litt. affabre insculptae 6–5. Puncta triangularia sursum directa. Servatur Corfinii muro aedium quarundam iuxta viam Canale sitarum insertus, ubi a. 1998 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004809). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 386 n. 31. Exemplum pleniorem repetiverunt Buonocore, in Fonti latine e greche I 241 n. 125; Dionisio, La Valle del Sagittario 541 n. E85 cum im. phot. (pars sinistra). – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Van Wonterghem, Corfi-
1429
ADDENDA ET CORRIGENDA nium 231 n. 334. 240 n. 404; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 129. 135. 140. 150; Van Wonterghem, Forma Italiae 29; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 128 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 110 ad tit.; Forni, Tribù S740; Buonocore, in Tribù romane 36.
3 posieit i. e. posit pro posuit. Caii Suetedii alii inveniuntur tit. AE 1995, 399 = Rix, Sabellische Texte Pg56 = Imagines Italicae I 263, Paeligni / CORFINIVM 2 cum im. phot. et alia bibliographia, scil. C(aius) Suetdis G(ai) (scil. filius) qui Herclei dun(um) dedit, et tit. n. 3268, scil. C(aius) Suetedius C(ai) l(ibertus) Numenius (cf. etiam tit. n. 3269). De re universa vide T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345. Etiam vide infra ad tit. n. 7340a. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 3268 = I2 1789 (cf. p. 1041 cum im. phot. tab. 84 fig. 1). Stela ex lapide calcario supra levigata infra rudis a tergo scabra, in facie sursum directa scalpro dentato dolata 75,2 x 31,1 x 22,6. Litt. 5,9–4,1. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92561), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000748. 4810). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 45; Buonocore, in Fonti latine e greche I 241 n. 126; Dionisio, La Valle del Sagittario 537–538 n. E74 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 231 n. 333. 239 n. 391; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 140. 147; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 128 ad tit.; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 514; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 110–111 ad tit.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85. 3 Callus pro Gallus (vide I2 1548, cf. p. 1005). De nomine Suetedii vide supra ad tit. praecedentem. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuo. 3269 Plinthus ex lapide calcario undique levigata, a dextra paulum imminuta infra fracta (18,2) x (41,3) x 25,2. Litt. 7/6,8. Puncta triangularia. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7889. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004811). Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; id., NS 1902, 25 (= id., Scoperte archeologiche 444); Colella, Inventarium ms. n. B. 52; Buonocore, in Fonti latine e greche I 241 n. 127. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 232 n. 335; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 146. 147; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 129 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 111 ad tit.; eund., in Officina epigrafica 215.
ADDENDA ET CORRIGENDA Litterae T supra versum eminentes. – 2 cognomen legendum Artimisiae (pro Artemisiae); Artemisia[e] De Nino supra apud Mommsen n. 3269; id., ms. I et NS; Artemisia Colella; Artemisiae ego in ed. priore. De nomine Suet(h)edii supra ad tit. n. 3267. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 3270 Vide infra tit. n. 7317. 3271 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 636. 671. Exemplum repetiverunt Fucinese, Raiano 15 n. XIII; Buonocore, in Fonti latine e greche I 241 n. 129. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 183. 232–233 n. 341–343; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 116. 138; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 129 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Brancato, Repertorium II 94. Errores Fucinese omisi. – 2 de locutione have cf. Cugusi, Aspetti letterari2 79 et praesertim G. L. Gregori, in Comunicazione 83–86. – 6 marite optime pro maritae optimae (de marita vel marito praeter ThLL VIII 13, col. 406–407 vide S. Agusta-Boularot – M. Bousbba, in L’Africa Romana 11, Sassari 1995, 168 et L. Bivona, in Miscellanea Lidio Gasperini 90–91). – 8–9 ula quaerela pro ulla quere(l)la (de locutione sine ulla querella cf. inter al. Lattimore, Themes 279). Liberti Quintus Tedius Euhemer et Quintus Tedius Fortunatus, pater et filius, redeunt tit. n. 7264; nomen gentilicium Tedii hic solum in tota regione Paeligna memoratum (attamen vide infra ad tit. Superaequanum n. 7393). Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. fuisse videtur. 3272 = I2 1791 (cf. p. 1041) = ILS 7825b. Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 241 n. 130. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 233 n. 344; eund., Antiche genti 46; eund., Forma Italiae 178. 317; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 129 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 111 ad tit.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; Buonocore, in Officina epigrafica 220; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17. De praenomine muliebri Vibiae, praesertim in titulis Osce scriptis laudato, vide Kajava, Praenomina 84–85. Nomen gentilicium Tet(t)idii in tota regione Paeligna Corfinii tantum memoratum redit tit. n. 7341. 7342. Etiam vide T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345– 346. Ex eo, quod litterae antiquiores fuisse videntur (Brunn et Dressel), non excludo, quin saec. I medii a. C. n. fuisse quoque possit. 3273 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 241 n. 131. – Cf. G. Davis Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6, 1897, 162; Van Wonterghem, Corfinium 243 n. 472. 244 n. 497; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 129 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 111 ad tit. 2 [- - -]ae Tryper[ae] suppleverim (Trypera pro Tryphera). Aetatis imperatoriae incertae. 3274 Plinthus ex lapide calcario a dextra et infra fracta muro cuidam exteriori inserta domus cuiusdam iuxta viam Zambeccario sitae Corfinio (20) x (51) x circ. 15. Litt. 4,9–3,5. Puncta triangularia. Descripsi m. Mai. a. 2016 ut potui ad im. phot., quam mihi comiter misit Emanuela Ceccaroni, quae mensuras quoque sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0015978). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 381 n. 16. 384. Exemplum repetiverunt de Baroni Bonanni, Relazione 33; Buonocore, in Fonti latine e greche I 242 n. 132. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 228
1430
REGIO IV n. 310. 237 n. 365; eund., Antiche genti 120 n. 325–326; eund., Forma Italiae 179. 317; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 129 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 111 ad tit.; eund., in Officina epigrafica 220.
Q(uintus) Veibedius C(ai) l(ibertus) | Caepio, | C(aius) Salvidius [- - -] lapis; in dubio autem maneo utrum v. 3 Mascitti contaminaverit cum altero titulo necne ex eo, quod post v. 1–2 vestigia litterarum servari non videntur. 1 Vibedus Q. l. male de Baroni Bonanni. De nomine Veibedii vide supra ad tit. n. 3228, de Salvidii n. 3262. Etiam vide T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345. Ex forma litterarum et monumenti saec. I medio a. C. n. tribuerim. 3275 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 674. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 242 n. 133. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 235 n. 354–355; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 129 ad tit. De Luciis Venetiis Corfiniensibus supra ad tit. n. 3153. Fuisse potest saec. II p. C. n.; res autem in dubio manet. 3276 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 673. Exemplum repetiverunt Fucinese, Raiano 15 n. XIII et Buonocore, in Fonti latine e greche I 242 n. 134. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 235 n. 356; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 129 ad tit. 1 SCNIPHO traditur, attamen quid subsit mihi non liquet; de cognomine Scniphi est arbitratus Mommsen (vide ad p. 727. 744); SCNPHO typothetae errore, ut opinor, Fucinese. – 2 conlib(erto) pro collib(erto). De Luciis Venetiis Corfiniensibus vide supra ad tit. n. 3153. Non excludo, quin saec. II p. C. n. esse quoque possit. 3277 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 242 n. 135. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 244 n. 501; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 129 ad tit. 1 […]VL [..]DIVS Mommsen secundum Cirelli supra in exemplo; mihi venit in mentem nomen gentilicium Ul[li]dius, quod nomen in tota regione quarta Teate Marrucinorum tantum invenies (cf. tit. n. 7000; etiam Solin – Salomies, Repertorium2 194). Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum. 3278 Desideratur. Exemplum repetiverunt A. Silvagni, in Atti Conv. Abr.-Mol. I 50, qui haud recte titulum Christianum esse putat; Buonocore, in Fonti latine e greche I 242 n. 136; id., in Valle di Comino XII 16 n. 16. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 244 n. 502; Buonocore, Vet. Christ. 22, 1985, 99; G. G. Pani, ICI III 10 adn. 5; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 129 ad tit.; Iasiello, Samnium 114; Fiocchi Nicolai, Cimiteri 152.
LXX. CORFINIVM Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; ex autem locutione vivas saec. III vel potius IV p. C. n. tribuerim. 3279 = CLE 1183. Servatur pars superior sinistra magnae tabulae ex lapide calcario undique levigata in fronte perquam adesa (12) x (19,5) x 4,5. Litt. 3,4–2,8. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004812–13). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109. Exemplum pleniorem repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4264; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 234; Buonocore, in Fonti latine e greche I 242 n. 137; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 38 n. 31 (= id., Abruzzo e Molise I 180 n. 33); id., in Temptanda viast 6 n. 23. Particulam continentem versus ineuntes 1 et 2 repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 25 et Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 203 n. 88 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 237 n. 367; eund., Forma Italiae 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 129 ad tit.; eund., BDASP 80, 1990 (1992), 74 adn. 1 n. 3; eund., Suppl. It. 22, 2004, 111 ad tit. 2 Ephire (etiam in v. 5) pro Ephyre. – 16 lachrim[is] pro lacrim[is]. V. 5–16 sunt sex dactyli elegiaci a Bücheler apud CLE laud. restituti, quem sequor (vide supplementa a Cholodniak proposita nescio an recte: 5 pos[sem ego flendo], 16 lachrim[is usque madetque meis]), scil.: Reddere te fatis, Ephire, si pos[se liceret], | partita tecum vivere lu[ce uelim]; | condita tu pleno secura [agis otia somno,] | frigore qua gelido Tusculus [alget ager] | quaque via silicem terit orbita [multa rotarum] | et dat post decimum terti[a signa lapis; h]ic finem dolor altus habet [quo iusta ferantur] | quae dabit ad7i8ecto nomi[ne gratus amor; | h]uc animam transmitte tuam p[lacataque nostris] | adsidue votis ad pia sa[cra veni; | t]e divisa locis mens co[gitat et lapis his est] | deflendus lachrim[is quas petit ipse cinis] (hoc modo verte in Italicum sermonem: “Se con il consenso dei fati fosse possibile che tu ritornassi, Ephyre, vorrei vivere con te condividendo questa luce. Tu, sepolta, trascorri il tempo libera da preoccupazioni, immersa nel profondo sonno, lì dove il territorio di Tuscolo gela per il freddo inverno, lì, lungo la strada, dove il frequente circolare dei carri logora la pietra, e la tua lapide è posta poco dopo il tredicesimo miliario. Finisce qui il mio profondo dolore, qui, dove il mio amore riconoscente, scrivendo il tuo nome, farà giustizia ai meriti della vita. Lascia qui la tua anima e compiacendo ai miei desideri ritorna spesso a queste care cerimonie sacre. Il mio cuore, sebbene lontano da quel posto, pensa a te e piange su questa lapide con le lacrime che mi richiamano le tue ceneri”; Hispanice vertit Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 21–22 ad n. CLE). De locis similibus vide inter al. Lattimore, Themes 103; G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 35; L. Gasperini, Abruzzo, 23/28, 1985/90, 510; Sanders, Lapides memores 35. 190. 376. 408; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 192; G. Di Giacomo, in Epigrafia 2006 I 404–405 (praesertim de iunctura reddere te fatis). De locutione frigore qua gelido Tusculus alget ager vide M. Valenti, Ager Tusculanus (Forma Italiae 41), Firenze 2003, 98. Ulpii alii redeunt tit. n. 3209 = 7265. 7264. Ex litterarum forma, ex nominis ratione nec non ex locutione Dis Manibus nondum compendiata saec. II in. p. C. n. esse videtur. 3279a (cf. p. 679) Desideratur. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 243 n. 138. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 130–131 ad tit.
1431
ADDENDA ET CORRIGENDA 1 ex apographo De Nino legerim Arte[- - -], scil. initium nominis gentilicii (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 22, ubi enumerantur nomina Arteii, Artelii et Artennae; tit. n. 2838 Histonii reperto memoratur miles praetorianus quidam, cui nomen Caius Artenna Pudens). – 2 f[rugi] dubitanter suppleverim sub exemplo tit. illius huius Corporis vol. VI 37806 = I2 1259 (cf. p. 840. 973) = ILLRP 802 = ILS 7480 (etiam cf. AE 1902, 85; 1903, 5), cf. CLE 1867 adn. Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio. 3280 = CLE 1479 adn. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109. Exemplum repetiverunt Cholodniak, Carmina sepulcralia2 541; Buonocore, in Fonti latine e greche I 243 n. 139; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 38 n. 34 (= id., Abruzzo e Molise I 180 n. 34); id., in Temptanda viast 6 n. 24. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit.; eund., BDASP 80, 1990 (1992), 75 adn. 1 n. 4; eund., Suppl. It. 22, 2004, 111 ad tit. Titulus sic restituendus videtur: si non fatorum | praepostera | iura | fuissent, mater | in hoc titulo debu|it ante legi; | vixit a(nnis) II m(ensibus) II d(iebus) VIII; | attulit hunc nobis luctum | mors saeva puellae. De locutione illa v. 1–4 (Italico sermone: “se non si fossero ribaltate le leggi naturali dei fati, su questa tomba si sarebbe dovuto prima leggere il nome della madre”) etiam vide Lattimore, Themes 189–190 et passim. De locis similibus cf. Galletier, Étude 135; G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 35; Cugusi, Aspetti letterari2 394; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 187; Antolini, Iscrizioni 102. Saec. II vel potius III p. C. n. mihi fuisse videtur. 3281 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 243 n. 140. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit. Supplementa incerta manent. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 3281a Urna cineraria quadrata ex lapide calcario supra fracta operculo carens in fronte levigata, a tergo scabra (85) x (60) x 28. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita sulco et canali cincta. Litt. 4/3,2. A. 1982 vidi humi iacentem in viridario ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7862. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Colella, Inventarium ms. n. D. 71; Buonocore, in Fonti latine e greche I 243 n. 141. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 133; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit. 2 [- - - Apolli]narì vel sim. (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 444); [- - -]vari male Colella. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuo. 3282 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 243 n. 143. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 178; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit.; eund., Suppl. It. 22, 2004, 111 ad tit. 2 ex. frug(i) legerim (de voce frugi J. N. Bonneville – S. Dardaine, REA 86, 1984, 231). Aetatis imperatoriae incertae. 3283 Desideratur. Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 31; Buonocore, in Fonti latine e greche I 243 n. 143. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 111 ad tit. ANAF Colella. Hoc fragmentum esse potest tabula illa ex lapide calcario undique fracta in fronte rudis a tergo scabra nunc servata Corfinii in museo municipali, ubi legitur: - - - - - -? |
ADDENDA ET CORRIGENDA [- - -]ANA[- - -] |- - - - - - (cf. infra n. 7355). Res autem sub iudice manet. Aetatis incertae. 3284 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Nino, NS 1894, 386 (= id., Scoperte archeologiche 340–341), qui titulum ineditum esse suspicatus est; Colella, Inventarium ms. n. B. 68; Buonocore, in Fonti latine e greche I 243 n. 144. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 119; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit. 1 IACCIA[- - -] sic Dressel apud Mommsen supra in exemplo, Acci[- - -] Colella, lectio autem incerta manet; fortasse memoratur Accia quaedam, quod nomen gentilicium fusius in tit. Corfinii repertis invenies (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 199); contra, de nomine Iaccia vel potius [- - -]iaccia[- - -] suspicati sunt, nescio an recte, Solin – Salomies, Repertorium2 95. – 2 cf. etiam locutionem locum precario petierunt tit. urbani huius Corporis vol. VI 10768. Aetatis incertae. 3285 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 244 n. 145. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 119; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 3286 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 3. Exemplum repetiverunt Fucinese, Raiano 15 n. XV; Buonocore, in Fonti latine e greche I 244 n. 146. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit. Cuius aetatis sit, incertum. 3287 Tabula ex lapide calcario in fronte scalpro dentato, ut videtur, dolata in usum posteriorem abscisa. Litt. optime insculptae. Punctum triangulare. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus loco edito inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli ut potui et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004814). Exemplum repetivi Buonocore, Iscrizioni latine 25 n. 15 cum im. phot. fig. 19; id., in Fonti latine e greche I 244 n. 147. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 162; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit. C(aius) A[- - -] legerim. Titulus cum n. 3289 et n. 3295 fortasse coniungendus. Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. tabula tribuenda esse videtur. 3288 Desideratur. Exemplum repetiverunt Fucinese, Raiano 41 n. XXXIV; Buonocore, in Fonti latine e greche I 244 n. 148. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 195; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit. Supplementa admodum incerta. Cui aetati tit. tribuendus sit, nescio. 3289 Fragmenta duo (a–b) ex lapide calcario ad eandem tabulam pertinentia inter sese non coniuncta, in fronte scalpro dentato, ut videtur, dolata in usum posteriorem recte et transverse abscisa. Litt. optime insculptae. Puncta nulla. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen, Brunn et Dressel descripserunt, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus loco edito inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli quatenus potui et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004815–16). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 572 (3289 b tantum). Exempla repetiverunt id., Iscrizioni latine 25 n. 17a–b cum im. phot. fig. 21–22; id., in Fonti latine e greche I 244 n. 149a–b; Dionisio, La Valle del Sagittario 555 n. E129 cum im.
1432
REGIO IV phot. (tit. n. 3289 a). – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 244 ad tit.; eund., Suppl. It. 22, 2004, 111 ad tit.
A: sic suppleverim, non sine dubiis (quomodo verba compendiata scripta sint, nescio): [- - - de pa]gi sen[tentia - - -] | [- - - fa]c(- - -) de s[enatus consulto - - -] vel similia (etiam esse potest [- - -]c(- - -) des[- - -]).
B: 1 [- - -]CIVS[- - -] omnes, [- - -]CIV+[- - -] ego: + est hasta recta, unde [- - - fa]ciun[d- - - -] mihi venit in mentem. Tit. cum n. 3287 et n. 3295 fortasse coniungendus. Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. fragmenta tribuenda esse videntur. 3290 Tabula ex lapide calcario in fronte scalpro dentato, ut videtur, dolata in usum posteriorem recte et transverse abscisa. Litt. affabre insculptae. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen et Dressel recognoverunt, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus loco edito inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli ut potui et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004817– 18). Exemplum repetivi Buonocore, Iscrizioni latine 13 n. 3 cum im. phot. fig. 7; ego, in Fonti latine e greche I 244 n. 150. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit.
[- - -]DIVN[- - -] omnes, [- - -]DIVM[- - -] ego. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuenda esse videtur.
LXX. CORFINIVM 3291 Tabula ex lapide calcario in fronte levigata undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa. Litt. affabre insculptae. Puncta triangularia sursum directa. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004798). Exemplum repetivi Buonocore, Iscrizioni latine 22 n. 9 cum im. phot. fig. 13; id., in Fonti latine e greche I 244 n. 151. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit.
[- - -]tì(us) A[- - -] | [- - - fil]iis s[uis - - -] suppleverim, non sine dubiis. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. esse potest. 3292 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 244 n. 152. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 130 ad tit. Quid subsit, mihi non liquet. 3293 Tabula ex lapide calcario in fronte levigata undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa. Litt. affabre insculptae. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel descripsit, nempe Corfinii muro ecclesiae cathedralis S. Pelini exstrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004819). Exemplum repetivi Buonocore, Iscrizioni latine 35 n. 24 cum im. phot. fig. 30; id., in Fonti latine e greche I 245 n. 152. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 162; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 130–131 ad tit. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. esse potest. 3294 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 245 n. 154. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 131 ad tit. Aetatis incertae. 3295 Tabula ex lapide calcario in fronte scalpro dentato dolata undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa. Litt. affabre insculptae. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen et Dressel descripserunt, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004820). Exemplum repetivi Buonocore, Iscrizioni latine 13 n. 4 cum im. phot. fig. 8; id., in Fonti latine e greche I 245 n. 155. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 131 ad tit. [- - -]IS[- - -] legere malim potius quam [- - -]SI[- - -], ut Mommsen et Dressel suspicati sunt. Tit. cum n. 3287 et n. 3289 fortasse coniungendus.
1433
ADDENDA ET CORRIGENDA Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. tabula tribuenda esse videtur. 3296 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 245 n. 156. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 131 ad tit. Supplementa incerta. 3297 Tabula ex lapide calcario in fronte levigata undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa. Litt. affabre insculptae. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Corfinii muro ecclesiae cathedralis S. Pelini exstrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli ut potui et im. phot. sumpsi. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 658. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 245 n. 157. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 163; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 131 ad tit. Non excludo, quin nomen Suetedii subsit. Ex litterarum forma saec. I labentis a. C. n. esse quoque possit. 3298 Tabula ex lapide calcario in fronte levigata, ut videtur, undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa. Litt. affabre insculptae. Etiam hodie eodem loco, quo Mommsen descripsit et Dressel recognovit, nempe Corfinii muro muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004821). Exemplum repetivi Buonocore, Iscrizioni latine 16 n. 7 cum im. phot. fig. 12; id., in Fonti latine e greche I 245 n. 158. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 131 ad tit. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 3299 Desideratur. Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. D. 70; Buonocore, in Fonti latine e greche I 245 n. 159. – Cf. Mattiocco, Contributi 20; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 131 ad tit. Ex eo, quod tabula scripta fuisse dicitur litteris ad Oscarum speciem prope accedentibus, saec. I medii a. C. n. fuisse quoque possit. 3300 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 245 n. 160. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 212; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 131 ad tit.; eund., Suppl. It. 22, 2004, 111 ad tit. Aetatis imperatoriae incertae. 3300a (cf. p. 679) Desideratur. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 246 n. 161. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 131 ad tit. Ex eo, quod litterae (teste De Nino) magnae fuerunt, non est cur excludam, quin primae aetati imperatoriae tit. sit tribuendus. 3301 Desideratur. Exemplum repetiverunt A. Silvagni, in Atti Conv. Abr.-Mol. I 50, qui haud recte titulum Christianum esse putat; Buonocore, in Fonti latine e greche I 246 n. 162; id., in Valle di Comino XII 16 n. 17. – Cf. Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 118; Buonocore, Vet. Christ. 22, 1985, 99; G. G. Pani, ICI III, 10 adn. 6; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 131 ad tit.; Iasiello, Samnium 114. Veric[undus] Silvagni nescio an recte; etiam vide nomina gentilicia vel potius cognomina incipientia cum Veric[- - -] (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 203. 420); utrum autem de nominis ratione agatur, in dubio maneo. Aetatis incertae. p. 678 (ad p. 297) de titulo, scil. pes pros ecuf incubat | casnar oisa aetate | C. Anaes solois des forte(s) | faber, vide Vetter, Handbuch 214 = Morandi, Epigrafia italica I 144– 145 n. 38 cum im. phot. tab. XXXI fig. 2 = I2 3230 (im.
ADDENDA ET CORRIGENDA phot. tab. 80 fig. 3) = Rix, Sabellische Texte Pg10 = Imagines Italicae I 273–274, Paeligni / CORFINIVM 11 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 527–528 n. E42 cum im. phot. = Morandi, Epigrafia italica II 278–279 n. 295 cum im. phot. tab. LXIX fig. 2. p. 679 (ad p. 298) de aliis novem titulis sepulcralibus Osce potius quam Latine scriptis (scil. litt. h–q) a Mommsen contra ordinem publici iuris factis nunc vide: p. 679 h: V. Aniaes V. Calavan(s) = Vetter, Handbuch 215h = huius Corporis vol. I2 3231 cum im. phot. tab. 80 fig. 4 = Rix, Sabellische Texte Pg 39 = Imagines Italicae I 278, Paeligni / CORFINIVM 15 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 21 n. E22 cum im. phot. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001176). p. 679 i: C. Anniaes C. Char(itu) = Vetter, Handbuch 215i = huius Corporis vol. I2 3232 cum im. phot. tab. 80 fig. 5 = Rix, Sabellische Texte Pg 39 = Imagines Italicae I 277, Paeligni / CORFINIVM 14 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 525 n. E35 cum im. phot. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001177). p. 679 k: Arghillus | salavatur = Vetter, Handbuch 215l = huius Corporis vol. I2 3236 (im. phot. tab. 80 fig. 7) = Rix, Sabellische Texte Pg 42 = Imagines Italicae I 271, Paeligni / CORFINIVM 9 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 521 n. E24 cum im. phot. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001179). p. 679 l: St. Apunies T. l. = Vetter, Handbuch 215s = huius Corporis vol. I2 3235 = Rix, Sabellische Texte Pg 49 = Imagines Italicae I 280, Paeligni / CORFINIVM 17 cum alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 521 n. E23. p. 679 m: V. Loucies Ob(- - -) f. = Vetter, Handbuch 210e huius Corporis vol. = I2 3220 = Rix, Sabellische Texte Pg 46 = Imagines Italicae I 327, Paeligni / SVLMO 19 cum im. del. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 580 n. E198. Tit. autem Sulmonensis non Corfiniensis esse videtur. p. 679 n: Ob. Oviedis L. = Vetter, Handbuch 215d = huius Corporis vol. I2 3245 cum im. phot. tab. 82 fig. 6 = Rix, Sabellische Texte Pg 25 = Imagines Italicae I 286, Paeligni / CORFINIVM 23 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 520 n. E20 cum im. phot. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001188). p. 679 o: Saluta Scaifia V. | anceta Cerri(a) = Vetter, Handbuch 211 = huius Corporis vol. I2 3226 (im. phot. tab. 79 fig. 4) = Rix, Sabellische Texte Pg 14 = Imagines Italicae I 269, Paeligni / CORFINIVM 7 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 522 n. E27 cum im. phot. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001172).
1434
REGIO IV n. E38. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001192). 6322 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. III cum im. del.; Fucinese, Raiano 41 n. XXXV; Buonocore, in Fonti latine e greche I 246 n. 163. – Cf. Manni, Storia dei municipi 178; Van Wonterghem, Corfinium 127. 219 n. 241 et 243; eund., Antiche genti 28. 32; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 138; Van Wonterghem, Forma Italiae 45. 195; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 132–133 ad tit. 1 Nonil[- - -], – 3 III haud recte Fucinese. – 4 supplementa incerta. Nin(n)ios alios fusius in titulis Corfiniensibus invenies: cf. tit. n. 6331. 7231. 7333 (de nomine vide O. Salomies, Arctos 46, 2012, 162, C. Letta, Rend. Pontif. Accad. Arch. 85, 2012/13, 325 et U. Soldovieri, Arctos 52, 2018, 137–142); nomen autem Nonii hic primum occurrit. Litterae (teste De Nino et Barnabei) alte incisae cm 11 fuerunt, inde fuisse potest saec. I p. C. n., in dubio autem maneo. 6323 = I2 1777 (cf. p. 1039 cum im. phot. tab. 79 fig. 3). Plinthus ex lapide calcario infra imminuta undique levigata (28,1) x 68,2 x 42,9. Litt. affabre insculptae 3,8/3,6. Puncta triangularia. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92514), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000740) et ectypum (inv. n. EC0012715). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. A. 6; Buonocore, in Fonti latine e greche I 246 n. 164; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 58 n. 37 cum im. phot. fig. 1 (etiam cf. p. 30); Dionisio, La Valle del Sagittario 528 E44. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216; Van Wonterghem, Corfinium 145. 234 n. 348; eund., Antiche genti 12; eund., Forma Italiae 141. 145. 293; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 133 ad tit.; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 512; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 111 ad tit.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 128; Buonocore, in Dediche sacre 267; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; A. Bencivenga, in Fides amicorum 53; eund., in Antropologia e archeologia 737; Hemelrijk, Hidden Lives 381. Sacerdotium, quo Titia Lucii filia functa est, an ad Cererem et Venerem (ut Colonna suspicatus est) an potius, ut cogito, ad Cererem an ad Venerem tantum pertineat, incertum. De sacerdotio Cereris saepius, ut constat, una cum Veneris in titulis Paelignis memorato etiam vide supra ad tit. n. 3166. Nomen Titii fusius in aliis titulis Corfinii repertis habes (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 215). Ex litterarum forma saec. I a. C. n. medii esse potest.
p. 679 p: Vib. Ptruna | V. f. = Vetter, Handbuch 215q = huius Corporis vol. I2 3246 cum im. phot. tab. 82 fig. 5 = Rix, Sabellische Texte Pg 52 = Imagines Italicae I 287, Paeligni / CORFINIVM 24 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 527 n. E41 cum im. phot. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001189).
6324 Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte et a tergo levigata (12,3) x (17,3) x 8,1. Litt. 2,5/2,3. Puncta nulla. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004822).
p. 679 q: Min. Rufries Ov. l. = Vetter, Handbuch 215m = huius Corporis vol. I2 3249 cum im. phot. tab. 82 fig. 9 = Rix, Sabellische Texte Pg 47 = Imagines Italicae I 288, Paeligni / CORFINIVM 25 cum im. phot. et alia bibliographia = Dionisio, La Valle del Sagittario 526
Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 65; Buonocore, in Fonti latine e greche I 246 n. 165. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 165; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 133 ad tit.; eund., Suppl. It. 22, 2004, 111 ad tit.
LXX. CORFINIVM
1435
ADDENDA ET CORRIGENDA
[- - -]+[- - -] | [- - -] et patro[no - - -] | [- - - honore] accepto i[mpensam remisit; | cuius dedicatione ded]it decur[ionibus - - -] suppleverim non sine dubiis vel similia. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 6325 Tabula ex lapide calcario supra et infra imminuta in duas partes inter se coniunctas fracta, in fronte levigata a tergo scabra (34,2) x (76,1) x 12,1. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a dextra et a sinistra servatur. Litt. 4,7/4,5. Puncta triangularia in fine versus quoque signata. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004823). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4212; Colella, Inventarium ms. n. B. 63 (pars sinistra tantum); Fucinese, Raiano 16 n. IX; Buonocore, in Fonti latine e greche I 246 n. 166; C. Zaccaria, in Donna e lavoro 37–38 n. 5; Chr. Laes, Epigraphica 71, 2009, 31 (etiam cf. p. 323); Dionisio, La Valle del Sagittario 530 n. E49 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 178. 239 n. 385. 240 n. 416 cum im. phot. tab. XXII fig. 32; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 133 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 111 ad tit.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 129; Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 335.
titulo inscribendo destinata haud excavata supra nec non ab utroque latere sulco et canali, infra sulco tantum cincta 51,2 x 52,5. Litt. 13,1/5,2; dedicatio in fastigio incisa. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7882. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004824–25). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 58; Buonocore, in Fonti latine e greche I 246 n. 167. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 85; Van Wonterghem, Corfinium 198 n. 51. 206 n. 127; eund., Antiche genti 11; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 133 ad tit. 1 D(is) M(anibus) [s(acrum)] legendum; D(is) [M(anibus)] omnes. Nomen gentilicium Annii redit in tit. Corfinii repertis, saepius in titulis Osce scriptis [scil. Ania: supra p. 298 a; Aniaes: supra p. 679 h; Anniaes: supra p. 679 i (de quibus tit. vide supra); Anies: huius Corporis vol. I2 3251 = Poccetti, Nuovi documenti 208 = Rix, Sabellische Texte Pg40 = Imagines Italicae I 297, Paeligni / CORFINIVM 34; etiam cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 191]; de nomine Corfinii vide, quae scripsi supra ad tit n. 3219. Ex litterarum forma et ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. II p. C. n. esse videtur. 6327 Stela ex lapide calcario supra imminuta, in fronte et a tergo levigata (50,1) x 53,2 x 9,4. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes infra nec non ab utroque latere servantur, lat. 38,2. Litt. 3,2/10,1. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc exstat Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004826). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 56; Buonocore, in Fonti latine e greche I 246 n. 168. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 165 n. 60; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 133 ad tit.
Tabula particula v. 1 continente hodie caret. – 2 BENIGINAE sic lapis, i. e. Beniginae pro Benignae; Beni[g]nae Mommsen secundum De Nino in exemplo, ex quo Ruggiero – De Vaglieri, Benigne Fucinese. – 4 PAEDAGOA sic lapis, i. e. paedagoa pro paedagogae; paedago[g] Mommsen secundum De Nino in exemplo, ex quo Ruggiero – Vaglieri, pedagog Fucinese. Incertum, utrum femina servarum duarum nempe Benignae et Restitutae an servae unius nempe Benignae Restitutae paedagoga fuerit. Cf. etiam quae scripsi ad tit. n. 7287. Paedagogus alter tit. n. 7260. De forma vide ThLL X 1, col. 34 lin. 52. De officio paedagogi vide inter al. W. V. Harris, Quad. Storia 27, 1988, 5–26; Zaccaria, l. l. cum amplissima bibliographia; Cristofori, Non arma virumque2 522–537; Laes, l. l. 303–325. Litterarum forma ad saec. I p. C. n. adducit. 6326 Stela ex lapide calcario fastigio minus prospiciente in fronte adesa, a tergo levigata 70,2 x 59,8 x 11,1. Area
1 Antoni[a - - -]++[-] suppleverim (++ sunt duae hastae rectae fortasse ad litteram H pertinentes), Antoni[o - - -] ego in ed. priore. Nomen Antonii redit in tit. Corfiniensibus (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 192 et in Suppl. It., l. l. 159). Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 6328 = CLE 1154. Stela ex lapide calcario supra a dextra et infra imminuta, in fronte levigata, a tergo scabra (17,8) x (18,1) x 13,2. Puncta in formam circulorum signata. Litt. 2/1,5. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi.
ADDENDA ET CORRIGENDA Exemplum repetiverunt Cholodniak, Carmina sepulcralia2 758; Colella, Inventarium ms. n. B. 66; Buonocore, in Fonti latine e greche I 247 n. 169; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 38 n. 35 (= id., Abruzzo e Molise I 180 n. 35); id., in Temptanda viast 6–7 n. 25. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 200 n. 70; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 133. 141; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 133–134 ad tit.; eund., BDASP 80, 1990 (1992), 75 adn. 1 n. 5; eund., Suppl. It. 22, 2004, 111 ad tit. Errores Colella sprevi. – 1–3 M(arcus) Atei[us M(arci) l(ibertus)] | Euodus (pro Euhodus), hic sit[us est; Ni]ce miserrima fe[cit] supplendi (de M. Ateio Euhodo etiam vide P. Sangriso, Stud. Class. Orient 46, 1998, 931). – 4–5 quot dolor a [nato] | apstulit es[se sibi] Bücheler; quot dolor a [puero] | apstulit es[se uirum] Cholodniak; 4 quot pro quod; 5 apstulit pro abstulit. Est dactylus elegiacus mendis haud carens, scil. Euodus, hic situs est; Nice miserrima fecit | quot dolor a nato apstulit esse sibi, quem in Italicum sermonem verto hoc modo: “Qui giace Euhodus; la sventurata Nice ha fatto quello che il dolore (i. e. la morte del figlio) ha impedito che fosse fatto dal figlio a lei” (sermonem Hispanicum invenies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 8 ad n. CLE). De locis similibus praeter auctores supra laudatos cf. G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 35 et F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 187. De epitheto superlativo, scil. miserrima, prosae orationis proprio in pede quinto posito vide Söderström, Epigraphica Latina 110. Nomen gentilicium Ateii hic primum in tota regione Paeligna occurrit (de nomine etiam vide H. Solin, Pegasus 9, 2007, 45 adn. 124). Est saec. I ex. p. C. n. 6329 = I2 3237 (cum im. phot. tab. 81 fig. 7). Stela ex lapide calcario a sinistra et infra imminuta, in fronte adesa, a tergo levigata (42,1) x (25,6) x (18,4). Litt. 3/2,9. Puncta in formam circulorum signata. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch. inv. n. 92545), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001180. 4827). Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Colella, Inventarium ms. n. B. 39; Vetter, Handbuch 215u; Buonocore, in Fonti latine e greche I 247 n. 170; Rix, Sabellische Texte Pg44; Imagines Italicae I 266, Paeligni / CORFINIVM 5 cum im. phot.; Dionisio, La Valle del Sagittario 534 n. E64 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 202 n. 89 (cf. n. 82); eund., Antiche genti 25; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 134 ad tit.; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 514; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 111 ad tit.; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. Hic titulus, mea sententia, idem ac titulus apud Vetter et huius Corporis vol. I2 3237 editus esse videtur; Aufidi haud recte De Nino apud Mommsen supra in exemplo et id., ms. I; Aufidis f. Colella; + Aufidis f. Degrassi, I2 addens de praenomine, quae sequuntur, scil. “In. C Vetter, mihi ex im. phot. videtur potius R”; C(aius) Aufidis C(ai) f(ilius) legendum (nam vestigia praenominis Caii adhuc inspiciuntur). Nomen Aufidii fusius in titulis Corfiniensibus occurrit (cf. quae scripsi Misc. Greca e Romana 9, 1984, 193–194; etiam cf. Mathieu, Aufidii 238 n. 36). Ex litterarum forma priori parti saec. I a. C. n. tribuerim. 6330 Tabula ex lapide calcario in fronte passim scalpro dentato dolata a tergo scabra 44,3 x 54,2 x 4,3. Litt. inter lineas ad delineandum subtiles ductas affabre insculptae 5,1–2,5. Puncta triangularia. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in
1436
REGIO IV aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7882. 7889. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004828–29). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 44; Buonocore, in Fonti latine e greche I 247 n. 171; Dionisio, La Valle del Sagittario 530–531 n. E50 (n. 3) cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 209 n. 153. 224 n. 278; eund., Forma Italiae 29; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 134 ad tit.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 129; Forni, Tribù P298; Buonocore, in Tribù romane 36. Flavii alii in titulis Corfinii repertis inveniri possunt (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 199); Pettius autem hic solum occurrit. Etiam nota tribum Arnensem non Sergiam in hoc titulo memoratam esse, quam tribum Anxani, Histonii, Iuvani et Teate Marrucinorum reperies. Ex litterarum forma et ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. II p. C. n. esse videtur. 6331 Stela supra rotundata ex lapide calcario in fronte levigata nec non passim scalpro dentato dolata infra rudis, a tergo scabra, supra rosa ex quinque foliis composita cum vittis ornata, 145,6 x 44,2 x 13,4. Litt. nonnullis locis evanidae 6,5–5,5. Puncta triangularia sursum directa adhuc inspici possunt. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7886. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004830). Exemplum repetiverunt De Nino, ms. (Archivio Centrale dello Stato. MPI. AABBAA. Antichità e Scavi II vers., I serie, b. 14, fasc. 22) cum ectypo (me certiorem fecit Michael Crawford per epistulam d. 15 m. Aug. a. 2010); Colella, Inventarium ms. n. D. 74; Fucinese, Raiano 16 n. XXI; Buonocore, in Fonti latine e greche I 247 n. 172. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 219 n. 242. 241 n. 432; eund., Antiche genti 28; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 129. 138. 150; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 134 ad tit.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 45.
LXX. CORFINIVM 2 Ninius pro Ninnius. – 4 posit pro posuit. Nin(n)ii alii in tit. Corfinii repertis inveniri possunt (cf. supra ad tit. n. 6322). Ex litterarum forma alterius partis saec. I a. C. n. esse videtur. 6332 Pars superior columnae alt. 57,1 cum capitulo inscripto quadrato undique levigata. Litt. 3,9/3,8. Punctum triangulare. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7887. Cf. ectypum in ACE sub n. (inv. n. EC0012714). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 17; Buonocore, in Fonti latine e greche I 247 n. 173; Dionisio, La Valle del Sagittario 529 E47 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 218 n. 236; eund., Forma Italiae 146; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 134 ad tit.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 127; Dupraz, Vestins 418. 1 Marium fortasse pro Marius (etiam cf. supra tit. n. 3011). – 2 Mato pro Mathon [de quo cognomine vide H. Solin, Arctos 7, 1972, 158 (= eund., Analecta Epigraphica 56)]. Nomen Marii redit tit. n. 3146. 7227–7229. Ex litterarum forma saec. I in. p. C. n. tribuerim. 6333 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. III cum im. del.; Fucinese, Raiano 16 n. XXII; Buonocore, in Fonti latine e greche I 247 n. 174. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 220 n. 246. 243 n. 478; eund., Forma Italiae 182; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 134 ad tit. Numisios alios Corfinii invenies (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 205). Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; ex autem locutione Dìs M(anibus) compendiata saec. II in. p. C. n. tribuerim. 6334 = I2 3250 (cum im. phot. tab. 83 fig. 2). Stela ex lapide calcario ab utroque latere resecta, in fronte levigata nec non scalpro dentato dolata, infra rudis a tergo scabra 40,2 x (26–22) x 13,8. Litt. affabre insculptae 2,8–2,1. Punctum triangulare. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001193). Exemplum repetiverunt Conway, Italic Dialects 228; Vetter, Handbuch 215t; Tuteri, Solymon 89 n. 58; Rix, Sabellische Texte Pg53; Cristofori, Non arma virumque2 539 n. 23; Ortiz de Zárate, Nutrices I 118 (etiam vide p. 181; II 37. 58. 119. 1564. 179. 297. 305); Imagines Italicae I 272, Paeligni / CORFINIVM 10 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 178. 227 n. 301; eund., Antiche genti 11; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 132; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 134 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 111 ad tit. Ratio nominis est Suntula Sabidia (de lingua etiam vide R. Arena, Rend. Ist. Lomb. 100, 1966, 354 adn. 17). – 2 vocabulum NVTR nutr(ix) vel etiam nutr(itor) solvendum. Nomen Sabidii hic primum in tota regione Paeligna occurrit (de quo vide Solin – Salomies, Repertorium2 159; Solin ipse, in ANRW II 29, 2, 1983, 736 Sabdia cognomen Semiticum esse suspicatur, cum quo non consentio). Ex litterarum forma priori parti saec. I a. C. n. tribuerim. 6335 = ILS 7825a = I2 1790 add. (cum im. phot. tab. 84 fig. 2). Stela ex lapide calcario in fronte levigata nec non passim scalpro dentato dolata, a tergo expolita 63,2 x 33,2 x 22,2. Litt. 3,8–3,2. Puncta triangularia. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in
1437
ADDENDA ET CORRIGENDA aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92565), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000749. 4831) et ectypum (inv. n. EC0002359). Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Colella, Inventarium ms. n. B. 41; Vetter, Handbuch 215p; Tuteri, Solymon 88 n. 54; Buonocore, in Fonti latine e greche I 247 n. 175; Rix, Sabellische Texte Pg51; Dionisio, La Valle del Sagittario 528 E43. – Cf. G. Davis Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6, 1897, 162; Van Wonterghem, Corfinium 232 n. 366; eund., Antiche genti 46; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 134–135 ad tit.; E. Ceccaroni, in De Nino, Lettere 110; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 514; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 111 ad tit.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 116; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17; G. Baratta, in Miscellanea Marc Mayer 135. 2 LF est in altero versu, ut iam Colella et Degrassi, I2 in commentario recte notaverunt. De praenomine muliebri Vibiae, praesertim in titulis Osce scriptis laudato, vide Kajava, Praenomina 84–85. Nomen gentilicium Sullii in tota regione Paeligna Corfinii tantum memoratum. Titulus Latinus est (etiam cf. Imagines Italicae III p. 1564 ad n. Vetter). Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. titulus mihi tribuendus esse videtur. 6336 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. III cum im. del.; Fucinese, Raiano 16 n. XXIII; Buonocore, in Fonti latine e greche I 247 n. 176. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 242 n. 451; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 150; Van Wonterghem, Forma Italiae 182; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 135 ad tit. 1 quomodo cognomen, quod terminatur in [- - -]ctus supplendum, incertum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 471–472). – 2 posit pro posuit. Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio; fuisse potest I saec. p. C. n. 6337 Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (10,2) x (29,3) x 15,6. Litt. 1,8/1,5. Punctum in formam circuli incisum. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 et 1999 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004832–33). Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 248 n. 177. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 204; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 135 ad tit.; Iasiello, Samnium 282. Arreli pro Arelli, ut mihi videtur (quod nomen non redit in aliis titulis Corfinii repertis). De usu verbi intrare ad distinguendam partem dexteram et sinistram pertinentis cf. ThLL VII 1, col. 55–68. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim. 6338 Tabula ex lapide calcario a sinistra et infra fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (32,1) x (35,6) x 11,2. Litt. 8,2/5,9. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Colella, Inventarium ms. n. B. 40; Buonocore, in Fonti latine e greche I 248 n. 178. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 135 ad tit. 1 IOC male Colella. Tit. ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. mihi tribuendus esse videtur. 6339 Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (14) x (15,2) x 19. Litt. inter lineas ad
ADDENDA ET CORRIGENDA delineandum subtiles ductas incisae 5,2. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004834–36). Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Colella, Inventarium ms. n. B. 59; Buonocore, in Fonti latine e greche I 248 n. 179. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 135 ad tit.
1438
REGIO IV non excludit Crawford, in Itinera archaeologica, l. l., cogitans titulum Osce scriptum; “C. Acca[ea], priestess” ipse dubitanter in Imagines Italicae. Cognomen Sacrati parum probabile. Forma Acaus redit tit. n. 7269 (de nomine saepissime in tit. Corfinii repertis memorato cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 18; etiam cf. Dupraz, Vestins 442). Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 6341 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche I 248 n. 181. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 135 ad tit. Aetatis incertae. 6342 Tabula ex lapide calcario fastigio minus prospiciente undique fracta in fronte et a tergo levigata (35,6) x (25,2) x 3,1. Litt. 2,8–1,9. Punctum in hederae formam in v. 2 incisum. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004837). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 37; Buonocore, in Fonti latine e greche I 248 n. 182. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 155. 242 n. 464; eund., Forma Italiae 153; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 135 ad tit.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 129.
[- - -]VRI+[- - -] legendum (+ est pars sinistra litt. C vel O). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 6340 = I2 3229 (cum im. phot. tab. 80 fig. 2). Tabula, ut videtur, vel potius stela ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (24,1) x (32,3) x 6,9. Litt. 4,9/4,7. Puncta distingui nequeunt. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92530), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001174). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 53; Buonocore, in Fonti latine e greche I 248 n. 180; id., in Dediche sacre 269 n. 115; Imagines Italicae I 270, Paeligni / CORFINIVM 8 cum im. phot.; Dionisio, La Valle del Sagittario 522 n. E26 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 135 ad tit.; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 515; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 111 ad tit.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 115. 126.
[- - -]AC[- - -] | [- - -]SACRA[- - -] Mommsen secundum De Nino supra in exemplo, ex quo Colella; C. Ac[aus ? . .] | sacra[- - -] Degrassi, I2, Krummrey addens in commentario “1 ex. est vestigium litterae quod ad A pertinere potest”; C(aius) Aca[us - - -] | SACRA[- - -] legerim; vocabulum autem SACRA[- - -] quid significet, nescio; videtur, ut Degrassi, I2 recte suspicatus est, esse titulus sepulcralis, unde sacra[vit] parum probabile; sacra[crix]
1 in. cognomen [Pa]elinus in rasura incisum; Prim[- - -] legerim. – 2–3 [con]iugi b[ene] | [mere]nt[i posuit] suppleverim. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 6343 Tabula ex lapide calcario supra a dextra et infra fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (22,3) x (40,1) x 8,2. Area titulo inscribendo destinata paulum excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a sinistra servatur. Litt. 6,5. Punctum triangulare. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004838). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 32; Buonocore, in Fonti latine e greche I 248 n. 183. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 135 ad tit.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 128.
LXX. CORFINIVM
1439
ADDENDA ET CORRIGENDA Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 26; Buonocore, in Fonti latine e greche I 249 n. 186; Dionisio, La Valle del Sagittario 530 ad n. E50 (2). – Cf. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 135 ad tit.
1–2 et [- - -] | et Auct[- - -] legerim (agitur, ut videtur, de cognomine Aucti vel Auctae; nota formam litterae C, quae similis litterae G est). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 6344 Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte expolita (27,2) x (27,1) x ?. Litt. 4,5/4,3. Etiam hodie eodem loco, quo De Nino recognovit, nempe extra vicum Raiano muro ecclesiae S. Mariae Assumptae, vulgo Madonna di Contra appellatae, inserta, ubi a. 1982 et denuo 1992 contuli. Exemplum repetiverunt De Nino, ms. III cum im. del.; Fucinese, Raiano 17 n. XXV; Buonocore, in Fonti latine e greche I 248 n. 184. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 195; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 135. 1 mihi venit in mentem nomen gentilicium Salvidii, quod nomen saepius habes in tit. Corfiniensibus (cf. supra ad tit. n. 3262). Ex litterarum forma saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 6345 Fragmenta duo (a–b) ex lapide calcario ad eandem tabulam, ut videtur, non pertinentia in fronte levigata, a tergo scabra. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004839– 40). Frg. a: (8,2) x (9,1) x 9. Litt. 3. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 33; Buonocore, in Fonti latine e greche I 249 n. 185; Dionisio, La Valle del Sagittario 530 ad n. E50 (1). – Cf. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 135 ad tit.; M. Crawford, in Itinera archaeologica 129.
[- - -]INN[- - -] | [- - -]IN[- - -] De Nino apud Mommsen supra in exemplo, ex quo Colella inde Dionisio; lapide autem inverso, sic legerim: [- - -]NE[- - -] | [- - -]NNI[- - -]. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. saltem tribuerim. Frg. b: (12,3) x (13,2) x 18,2. Litt. 4,5–3,8. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ.
[- - -]+TAN[- - -] | [- - -]IDIE[- - -] De Nino apud Mommsen supra in exemplo; [- - -]ITAN[- - -] | [- - -]IDIF[- - -] Dionisio; 1 [- - -]ITIM Colella; [- - -]ATIM[- - -] videtur. – 2 [- - - pr]idie [- - -] suppleverim. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 6346 Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo scabra (19,2) x (16,5) x 3,5. Litt. 7,2. A. 1982 non vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumere potui. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004841). Exemplum repetiverunt De Nino, ms. I cum im. del.; Colella, Inventarium ms. n. B. 61; Buonocore, in Fonti latine e greche I 248 n. 187. Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 135 ad tit.
[- - -]ANI[- - -] | [- - -]AD[- - -] legerim. Esse potest saec. I p. C. n. 6408b Stela ex lapide calcario in fronte scalpro dentato levigata, a tergo scabra 69,3 x 32,3 x 10,1. Area titulo inscribendo destinata haud excavata simplici sulco supra nec non ab utroque latere cincta est lat. 29,8. Litt. 4,2–3,5. Puncta triangularia et in formam virgulae acclivis redacta. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92564), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo
ADDENDA ET CORRIGENDA contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7861. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004842). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 49; Buonocore, in Fonti latine e greche I 249 n. 188; Dionisio, La Valle del Sagittario 541–542 n. E86 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 199 n. 61. 201 n. 80; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 135–136 ad tit.; eund., in Fides amicorum 103. De nominibus gentiliciis Antonii et Avelii vide supra ad tit. n. 6327 et 3171 (cave nominis rationem in hoc titulo memoratam in indice Corporis deesse). Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuo. 6409 Stela supra rotundata ex lapide calcario in duas partes fracta infra et a sinistra imminuta, in fronte perquam adesa, a tergo scabra supra rosa ex quinque foliis composita ornata (37,5) x (35,2) x 17,8. Litt. 4,9–3,5. Puncta distingui nequeunt. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.; inv. n. 92549), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004843). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. D. 77; Buonocore, in Fonti latine e greche I 249 n. 189; Dionisio, La Valle del Sagittario 523 n. E29 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 240 n. 398. 241 n. 433; eund., Forma Italiae 157; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 136 ad tit.
Cogitatae | [- - -]ilara | [- - -] mater | [- - -]t De Nino apud Mommsen supra in exemplo ex quo Colella (de cognominibus Cogitatae et Hilarae iam recte Mommsen suspicatus est in Indice Cognominum Virorum et Mulierum Corporis sub p. 734 col. 1 et p. 736 col. 2); titulus sic legendus: Cog[i]tatae | [-]avi[a H]ilara | [filiae ma]ter | [posui]t; quomodo autem nomen muliebre [-]avi[a] recte supplendum, adhuc incertum. Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 6409a = CLE 508. Stela ex lapide calcario fastigio minus prospiciente cum acroteriis, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo levigata 68,2 x 47,3 x 20,3. Area titulo inscribendo destinata excavata sulcis duobus cymatium inversum imitantibus cincta 48,2 x 36,3. Litt. 4–1,5; dedicatio in fastigio incisa. Puncta in formam hederae et triangularia incisa. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7882. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004844).
1440
REGIO IV Exemplum repetiverunt Cholodniak, Carmina sepulcralia2 564; Colella, Inventarium ms. n. B. 57; Rohlfs, Sermo Vulgaris2 9 n. 4 (v. 6–7 tantum); Buonocore, in Fonti latine e greche I 249 n. 190; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 38 n. 36 (= id., Abruzzo e Molise I 180 n. 36); id., in Temptanda viast 7 n. 26. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 215 n. 204; eund., Antiche genti 30. 32; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 136; Van Wonterghem, Forma Italiae 118. 131; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 136 ad tit.; eund., BDASP 80, 1990 (1992), 75 adn. 1 n. 6; eund., Suppl. It. 22, 2004, 111–112 ad tit.
6 IIETATIS sic lapis pro pietatis; [a]etatis haud recte Colella. – 7 infas pro infans; infans male Colella. 6–7 hic iacet Vetedinus pietatis nobilis infas, cui tanta ad dactylos hexametros vel elegiacos pertinentes esse autem iudicio abruptos videntur (Italice sermone “Qui giace Vetedinus un bambino di riconosciuta tenerezza, per il quale tanta …”; sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 280 ad n. CLE); cf. similem locutionem hic iacet Optatus pietatis nobilis infas, cui precor tituli Corfiniensis n. 3184 (de locutione pietatis nobilis infa(n)s cf. Chr. Badel, MEFRA 114, 2002 (2003), 976–979; etiam vide F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 186). Nomen Lucceii saepius in tit. Corfiniensibus redit (cf. quae scripsi Misc. Greca e Romana 9, 1984, 202 et in Suppl. It. (1987) l. l. 151). Cognomen Vetedini e nomine deae Vetidinae fortasse depromptum est, quae dea memorata est in tit. n. 7242, ex quo constat munificentissimum civem Corfiniensem Quintum Avelium Quinti filium Priscum Severium Severum Annavum Rufum ludos deae Vetidinae saec. II ex. p. C. n. dedisse (de quo cognomine quoque disserui in Vet. Christ. 22, 1985, 98 nec non in Abruzzo 31, 1993, 71; nunc etiam vide H. Solin, Arctos 45, 2011, 161; eund., in Valle di Comino VII 139; E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 248). Cave nominis rationem nec non carmen in hoc titulo memorata in indicibus Corporis deesse. Ex litterarum forma et ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. esse videtur.
LXX. CORFINIVM 6409b Stela ex lapide calcario fastigiata cum acroteriis in fronte scalpro dentato dolata, a tergo scabra 92,3 x 50,4 x 16,8. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 38,5 x 39,1. Litt. affabre incisae 6,3/3,8; in tympano aves duae adversus se spectantes insculptae sunt. Puncta triangularia. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 7882. Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 47; Buonocore, in Fonti latine e greche I 249 n. 191. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 228 n. 308. 240 n. 405 et 410. 242 n. 456; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 116; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 136 ad tit. 4 Doritus pro Doretus. – 5–6 Epiteusis pro Epiteuxis. – 8–9 Epaproditus pro Epaphroditus. Nomen gentilicium Salvii in tota regione Paeligna hic primum occurrit, attamen nota Salvium Paelignum illum a. 168 a. C. n. laudatum apud Front. strat. 2,8,5, quamvis excludendum non sit, quin de praenomine Salvii agatur (de re universa vide O. Salomies, Arctos 46, 2012, 171). Nominis rationem in hoc titulo memoratam in indice Corporis non reperies. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. esse videtur, cui tempori locutio D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta sane conguit. 6410 Stela ex lapide calcario fastigiata in media fronte passim scalpro dentato dolata supra et infra magna ex parte rudis, ab utroque latere scalpro dentato levigata, a tergo scabra 80,4 x 34,2 x 15,2. Litt. 2,5/2,1 (litterae ONI in fine v. 1 minoris mensurae exsculptae 0,9); in tympano rosa ex quinque foliis composita insculpta est. Puncta triangularia et in formam circuli incisa. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92563), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004845). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. B. 43; Buonocore, in Fonti latine e greche I 250 n. 192; Dionisio, La Valle del Sagittario 523 n. E30 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 211 n. 174. 220 n. 235; eund., Antiche genti 21. 23. 25; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 112. 129. 150; Van Wonterghem, Forma Italiae 49. 157; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 136 ad tit.; C. Letta, in Storia dei Marsi III 353.
1441
ADDENDA ET CORRIGENDA 1 ex. Epistolio[ni] De Nino apud Mommsen supra in exemplo, ex quo omnes; Epistolio`ni´ ego. – 2 ex. Niceph[or] De Nino apud Mommsen supra in exemplo, ex quo omnes; Niceph(or) ego. – 3 posit pro posuit. Nomina gentilicia Helvii et Obellii fusius in titulis Osce nec non Latine scriptis Corfinii repertis habes (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 200 [Helvius]. 205 [Obellius]). De cognomine Epistolionis etiam vide S. M. Marengo, SEBarc 12, 2014, 195. Ex litterarum forma saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 6411 Stela ex lapide calcario in fronte passim scalpro dentato dolata nec non adesa supra fracta, a sinistra imminuta, a tergo scabra (101,2) x (32,3) x 11,2. Litt. 8,5/5,5. Puncta nulla. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004846–47). Exemplum repetiverunt Colella, Inventarium ms. n. D. 75; Buonocore, in Fonti latine e greche I 250 n. 193; Dionisio, La Valle del Sagittario 524 n. E31 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 243 n. 467; eund., Forma Italiae 49. 157; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 136 ad tit.
1 omiserunt omnes; [- - -]ae ego. – 2 [- - -]rae De Nino apud Mommsen supra in exemplo, ex quo omnes; [Cl]arae ego. Ex litterarum forma saec. I ex. a. C. n. tribuerim. 6412 Vide infra tit. n. 7314. 6412a Desideratur. Exemplum repetiverunt A. De Nino, in fasciculo manu scripto servato Romae apud Archivio Centrale dello Stato. MPI. AABBAA. Antichità e Scavi. II versamento. I serie, b.
TITVLI NOVI 14, f. 246 (a. 1883) cum im. del; Buonocore, in Fonti latine e greche I 250 n. 195. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 136–137 ad tit. – Cf. im. del. in ACE sub n. (inv. n. PH0004848). Supplementa incertissima; mihi autem venit in mentem locutio quae sequitur (exemplo tit. Amiternini 4208), [- - -
1442
REGIO IV munus gladiatorium cum splendido] appar[atu edidit - - ipsosque civ]es sin[cera amoris adfectiones officiis omnibus fovere non desinat - - -]. Si recte interpretatus sum, hoc fragmentum laminae aeneae ad tabulam patronatus saec. III vel potius IV p. C. n. fortasse pertinet.
7226 = I2 1792 (cf. p. 1041) tit. sacer Plinthus ex lapide calcario in tres partes fracta inter sese coniunctas undique levigata 71,8 x 51,1 x 24. Litt. 2,1–0,8. Rep. nescio quando fortasse Corfinii loco incerto, quem a. 1902 Antonio De Nino descripsit Corfinii in crypta aedium domini Pasquale Lucci ipseque a. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in museo municipali (Mus. Civ. Arch., inv. n. 92519), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
10
Hilarus Atani (scil. servus), Rufio Capell`ae´ (scil. servus), Philargurus Hortensi (scil. servus), Dama Tetti (scil. servus), ministrei, aram de suo fecerunt, Fonti donum libentes merito dedere.
Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 79.2718 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7839). A. De Nino, NS 1902, 470 cum im. del. (AE 1903, 157) (= id., Scoperte archeologiche 450–451); Colella, Inventarium ms. n. D. 132 cum im. del.; a De Nino E. Lommatzsch, I2 1792; Diehl, Altlateinische Inschriften5 n. 61 et ILLRP 94; V. Cianfarani, in Culture adriatiche antiche 549 cum im. phot. tab. 397; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 138–139 n. 1 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 252 n. 208; id., in Itinera archaeologica 76–77 n. 45; id., in Dediche sacre 267 n. 95; Dionisio, La Valle del Sagittario 538 n. E75 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 146. 150. 200 n. 69. 212 n. 181. 233 n. 345. 239 n. 392. 240 n. 402. 241 n. 436. 243 n. 466 et 487; eund., Antiche genti 35 adn. 165; A. Degrassi, I2 p. 1041 ad n. 1792; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 192. 200. 214; D. Nonnis, in Sanctuaires 48 n. 153; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 112 ad n. 1; Dupraz, Vestins 309. 394. 427; Ehmig, Donum dedit 112. 143. 163. 195. 223. Puncta triangularia sursum directa etiam in fine versuum haud semper signata. 3 Philargurus pro Philargyrus. – 6 ministrei pro ministri. – 10 dedere pro dederunt. Memorantur quattuor ministri Fontis, omnes servi, qui aram de suo fecerunt et donum libentes merito dederunt. Fons redit tit. Pinnensi n. 3351, de quo praesertim vide Radke, Die Götter Altitaliens2 131; C. Pietrangeli, in Studi Calderini – Paribeni I 251–254; S. Panciera, Riv. Stor. Ant. 3, 1973, 97– 98 (= eund., Epigrafi II 1047–1048); M. Corbier, MEFRA 95, 1983, 735–736; A. Arnaldi, in Miscellanea Lidio Gasperini 47–61. Etiam vide tit. urbanos huius Corporis n. 39850– 39854. Nomina Atanii et Hortensii hic primum occurrunt; de nomine gentilicio Tettii (quod redit tit. n. 7264; etiam cf. n. 7343) cf. R. Antonini, Quad. Ling. Urbino 9, 1997, 64 et C. Letta, in Necropoli di Fossa IV 321 adn. 6. Saec. I medio a. C. n. tribuo [etiam cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 287 n. 331 (= eund., Epigrafi I 78 n. 331)].
7227–7234 tituli sacri ad Herculis fanum pertinentes Temporis spatio inter m. Mai. et Nov. a. 1994 et rursus inter m. Iun. et Sept. a. 1995 comprehenso, effossionibus extra Corfinium in fano Herculis sub praedio Fonte S. Ippolito nuncupato sito a femina docta Adele Campanelli regionis Aprutinae antiquitatum rectrice institutis, in lucem detecta sunt crebra antiquitatum vestigia, inter quae aliquot cippi Herculi dicati ex lapide calcario instar pyramidis truncae (vide autem donarium aetatis Augusteae corona crepidineque undique prominentibus ornatum sub tit. n. 7234 relatum; etiam vide infra tit. n. 7247–7248. 7331. 7358. 7368. 7380) nec non expoliti Osce vel Latine exarati, nulla tamen notitia certa, de quo sacello unde ipsa eruta fuerint (cf. A. Campanelli – V. Orfanelli – P. Riccitelli, in Acque, grotte e Dei 184–202; etiam vide A. Pasqualini, in G. Marucci (Ed.), Il viaggio sacro. Culti pellegrini e santuari in Abruzzo, Colledara (TE) 2000, 65–78; M. C. Somma – S. Antonelli – C. Casolino, in Archeologia Medievale VII 197–200; M. C. Biella, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2012, 293–300; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 933–934. 942–943; Biella, Bronzi votivi passim; eand., Rend. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2016, 261–287). Cf. H. Solin, in Atti Roma I 389 n. 31. Tituli Osce exarati sunt tres, qui sequuntur (etiam vide, quae scripsi in Stud. Etr. 62 (1996) [1998], 347–349): a) 118 x 33,5–26,5 x 24,5–18. Litt. 3/2,5. C. Suetdis G. (scil. f.) Herclei dun(um) [Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 188 n. 1 cum im. phot. fig. 10–11 (AE 1995, 399) (= id., Abruzzo e Molise II 616–617 n. 1); V. Orfanelli, in Acque, grotte e Dei 200 n. 41 cum im.
phot.; Buonocore, Stud. Etr. 62 (1996) [1998], 349 n. 1 cum im. phot. tab. L fig. a; Rix, Sabellische Texte Pg56; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, ad p. 114 litt. a; id., in Dediche sacre 267 n. 96; Triantafillis, Iscrizioni italiche 72–73 DM3; Imagines Italicae I 263, Pae-
LXX. CORFINIVM ligni / CORFINIVM 2 cum im. phot.; Biella, Bronzi votivi 95 n. 1; Dionisio, La Valle del Sagittario 559– 560 n. E141 cum im. phot.]. – Cf. im. phot. in ACE sub n. AE (inv. n. PH0005005–06). b) 103 x 20,5–17 x 15,5–12. Litt. 3,4/3. T. Cristidis T. f. [Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 188 n. 2 cum im. phot. fig. 12–13 (AE 1995, 400) (= id., Abruzzo e Molise II, 617 n. 2); id., Stud. Etr. 62 (1996) [1998], 349 n. 2 cum im. phot. tab. L fig. b; Rix, Sabellische Texte Pg57; E. Dupraz, Rev. Philol. 78, 2006, 248; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, ad p. 114 litt. b; id., in Dediche sacre 267 n. 97; M. C. Biella, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 289; Triantafillis, Iscrizioni italiche 73–74 DM4; Imagines Italicae I 264, Paeligni / CORFINIVM 3 cum im. phot.; Biella, Bronzi votivi 95 n. 2; Dionisio, La Valle del Sagittario 560 n. E142 cum im. phot.]. – Cf. im. phot. in ACE sub n. AE (inv. n. PH0005007–08). c) 123 x 32–23 x 26–16. Litt. 3,2/2,8. C. Cristidis P. l. [Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 188 n. 3 cum im. phot. fig. 14–15 (AE 1995, 401) (= id., L’Abruzzo e 7227 116 x 33–28 x 25–24,5. Litt. 4,8–2.
1443
TITVLI NOVI Molise II 617 n. 3); id., Stud. Etr. 62 (1996) [1998], 349 n. 3 cum im. phot. tab. LI fig. a–b; Rix, Sabellische Texte Pg58; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, ad p. 114 litt. c; id., in Dediche sacre 267 n. 98; Triantafillis, Iscrizioni italiche 74–75 DM5; Imagines Italicae I 264, Paeligni / CORFINIVM 4 cum im. phot.; Biella, Bronzi votivi 95 n. 3; Dionisio, La Valle del Sagittario 560–561 n. E143 cum im. phot.]. – Cf. im. phot. in ACE sub n. AE (inv. n. PH0005009–10). In facie horum cipporum sursum directa adhuc inspiciuntur vestigia ex aere ad signum vel ad signa Herculis superimposita pertinentia (de quibus praesertim vide Biella, l. l. 283–290; eand., Bronzi votivi; eand., Arch. Class. 68, 2017, 487–517). Inscriptiones a. 1995 publici iuris feci, officio eorum edendorum mihi dato. E litterarum forma nec non praesertim ob locum ipsum ubi in lucem venerunt tituli Latini saec. I a. C. n. tribuendi esse videntur. Servantur Corfinio tit. litt. a–b et 7228 in museo municipali (Mus. Civ. Arch., inv. n. 131903 [litt. b]), ceteri in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi. Itinera archaeologica 78–79 n. 46 cum im. phot. tab. IX fig. 12–13; id., in Dediche sacre 268 n. 102; Biella, Bronzi votivi 95 n. 4; Dionisio, La Valle del Sagittario 561 n. E144 cum im. phot. – Cf. V. Orfanelli, in Acque, grotte e Dei 200 im. phot. tantum. Puncta triangularia in fine versus quoque signata. Publios Marios alios Corfinii invenies (cf. tit. n. 3146 et 6332. De nomine vide É. Deniaux, in Scritti Gino Bandelli 143–155); quomodo autem nomen muliebre solvendum, adhuc incertum (cf. quae scripsi apud Xenia antiqua, l. l.). 7228 65,5 x 25,5–22 x 21,5–18. Litt. 2,2/2.
3P(ublius) Marì(us) Rus(ticus ?)4 3et Pa(- - -)4 3Quarta P(ubli) f(ilia)4 3res(tituerunt)4. Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 189 n. 4 cum im. phot. fig. 16–17 (AE 1995, 402) (= id., Abruzzo e Molise II 620 n. 4); id., Suppl. It. 22, 2004, 116 n. 115 cum im. phot.; id., in
P(ublius) Ma(rius) No(- - -). Im. phot. a G. Calcagni sumpta.
TITVLI NOVI Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 189 n. 5 cum im. phot. fig. 18–19 (AE 1995, 403) (= id., Abruzzo e Molise II 620 n. 5); id., Suppl. It. 22, 2004, 116 n. 114 cum im. phot.; id., in Itinera archaeologica 79 n. 47 cum im. phot. tab. X fig. 14–15; id., in Dediche sacre 268 n. 101; Biella, Bronzi votivi 95 n. 5; Dionisio, La Valle del Sagittario 561–562 n. E145 cum im. phot. Puncta in circulorum formam redacta. Cognomen solvendum, ex. gr., Nobilis vel potius Novius (cf. Petidiam Caii filiam Noviam tit. Corfiniensi n. 3270 = 7317 memoratam). 7229 (123) x 39,5–(33) x 28,5–(21,5). Litt. 8/5. Infra titulum insculptum est anaglyphum aliquod exstinctum pertinens ad clavam illam pelli leoninae circumvolutam de anulo pendentem.
1444
REGIO IV XI fig. 16–17; id., in Dediche sacre 267 n. 100; Biella, Bronzi votivi 95 n. 6; Dionisio, La Valle del Sagittario 562 n. E146 cum im. phot. 2 puncta triangularia. Esse potest etiam L(ucius) Mari(us) [L(uci) f(ilius)] | C(ai) n(epos) Nu(- - -). – 2 C(aius) N(- - -) M(- - -) opinatus est per litteras mihi missas vir doctus M. Crawford. De supplementis nominis gentilicii (mihi venit in mentem, ex. gr., nomen Numisii in titulis Corfinii repertis inventum) vide, quae scripsi in Xenia antiqua, l. l. 7230 (113) x 34,5–(27) x 31,5–(25,5). Litt. circ. 2,5.
[-]ari(us) Su[- - -], [- - -]s Ius[- - -].
L(ucius) Mari(us), C(aius) N(- - -) Nu(- - -). Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 190 n. 6 cum im. phot. fig. 20–21 (AE 1995, 404) (= id., Abruzzo e Molise II 622 n. 6); V. Orfanelli, in Acque, grotte e Dei 200 n. 42 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 115 n. 113 cum im. phot.; id., in Itinera archaeologica 79 n. 48 cum im. phot. tab.
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 195 n. 7 cum im. phot. fig. 22–23 (AE 1995, 405) (= id., Abruzzo e Molise II 622 n. 10); id., Suppl. It. 22, 2004, 118 n. 119 cum im. phot.; id., in Itinera archaeologica 79–80 n. 49; id., in Dediche sacre 268 n. 106; Biella, Bronzi votivi 96 n. 7; Dionisio, La Valle del Sagittario 562 n. E147 cum im. phot. [- S]ari(us) Su[- - -] | [- - -]s Ius[tio] ego dubitanter in ed. priore; 1 [- M]ari(us), – 2 Ius[tus] O. Salomies in AE, l. l. supplere quoque recte proponit. Nomen Sarii redit tit. n. 7252; de Mario supra ad tit. n. 7227.
LXX. CORFINIVM
1445
TITVLI NOVI
7231 147,5 x 38,5–33 x 29–26. Litt. 6/4.
Tit. n. 7278 laudatur Pac(cius) Aufilli(us) L(uci) l(ibertus) quidam. 7233 (26) x (20) x (20–18,5). Litt. 3,5. C(aius) Ninius C(ai) f(ilius). Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 190 n. 8 cum im. phot. fig. 24–25 (AE 1995, 406) (= id., Abruzzo e Molise II 623 n. 8); id., Suppl. It. 22, 2004, 117 n. 116 cum im. phot.; id., in Itinera archaeologica 80 n. 50 cum im. phot. tab. XII fig. 18; id., in Dediche sacre 268 n. 103; Biella, Bronzi votivi 96 n. 8; Dionisio, La Valle del Sagittario 563 n. E148 cum im. phot. Puncta in formam circulorum signata. Ninius pro Ninnius. Nin(n)ios alios fusius tit. Corfiniensibus invenies, scil n. 6322. 6331. 7333. 7232 93 x 43–39 x 33–28,5. Litt. 4/3,5. L(ucius) (scil. et) T(itus) Âûfilius L(uci) f(ilii). Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 193 n. 9 cum im. phot. fig. 26–27 (AE 1995, 407) (= id., Abruzzo e Molise II 623 n. 9); id., Suppl. It. 22, 2004, 115 n. 112 cum im. phot.; id., in Itinera archaeologica 80 n. 51; id., in Dediche sacre 267 n. 99; Biella, Bronzi votivi 96 n. 9; Dionisio, La Valle del Sagittario 563 n. E149 cum im. phot. – Cf. O. Salomies, Arctos 39, 2005, 254; E. Dupraz, Rev. Philol. 78, 2006, 248; Imagines Italicae III p. 1535; Buonocore, in Officina epigrafica 220. Puncta in formam circulorum signata. Aufilius pro Aufillius i. e. Aufilli.
L(ucius) Vibiu[s L(uci) f(ilius)]. Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 193 n. 10 cum im. phot. fig. 28 (AE 1995, 408) (= id., Abruzzo e Molise II 624 n. 8); id., Suppl. It. 22, 2004, 117 n. 118 cum im. phot.; id., in Itinera archaeologica 80–81 n. 52 cum im. phot. tab. XII fig. 19; id., in Dediche sacre 268 n. 105; Biella, Bronzi votivi 96 n. 10; Dionisio, La Valle del Sagittario 563–564 n. E150 cum im. phot.
TITVLI NOVI Puncta in formam circulorum signata. De Vibiis Corfiniensibus fusius memoratis vide, quae scripsi in Xenia antiqua, l. l. 7234 15 x 39–23 x 31–20. Area titulo inscribendo destinata 7,5 x 23. Litt. 2,1–1,8.
7235 tit. sacer Plinthus ex lapide calcario supra imminuta, a sinistra in usum posteriorem resecta undique detrita (73,4) x (46,8) x 65,3. Litt. 3,1/2,8. Rep. nescio quando fortasse extra Raiano loco incerto. Exstat Raiano humi iacens ante aedes gentis Buzzelli prope ecclesiam Gratiarum Matri dedicatam sitas, ubi a. 1982 et 1999 contuli.
5
10
- - - - - -? [- - -]tius E[- - -]RA+ [- - -]mius +[- - -]+EN[-] mag[i]stri; [Di]ophantus Caesi L(uci) s(ervus), [La]mpo Gaviae s(ervus), [V]erna publicus (scil. servus), [A]lex(ander) Caesi L(uci) s(ervus), ministri; [- - -]m, aram, [- - -] de suo fecere.
Im. phot. a M. B. sumpta.
1446
REGIO IV C(aius) Rufrius Cart(- - -). Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 194 n. 11 cum im. phot. fig. 28 (AE 1995, 410) (= id., Abruzzo e Molise II 625 n. 11); id., Suppl. It. 22, 2004, 117 n. 117 cum im. phot.; id., in Itinera archaeologica 81 n. 53; id., in Dediche sacre 268 n. 104; Biella, Bronzi votivi 96 n. 11; Dionisio, La Valle del Sagittario 564 n. E152 cum im. phot. 1 punctum triangulare. Rufrii alii in titulis Corfinii repertis saepius memorantur, inter quos vide Caium Rufrium Caii filium Arruntium primae aetatis imperatoriae tit. n. 7327 (de nomine vide E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 245); de cognomine Carter vide H. Solin, Arctos 8, 1974, 154 (= eund., Analecta Epigraphica 53). Etiam vide infra ad tit. Aveiatem n. 3640.
Fucinese, Raiano 18 n. XXIX; Van Wonterghem, Forma Italiae 180–181 litt. b cum im. phot. fig. 222 (AE 1984, 304); Buonocore, PP 39, 1984, 436; id., Suppl. It. 3, 1987, 139– 140 n. 2 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 252 n. 209; id., in Itinera archaeologica 81–82 n. 54; id., in Dediche sacre 269 n. 114; Dionisio, La Valle del Sagittario 565–566 n. E156 cum im. phot., quae sequitur meam editionem primam. – Cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 195. 199; H. Solin, Arctos 22, 1988, 147–148 (= eund., Analecta Epigraphica 302–303); D. Nonnis, in Sanctuaires 48 n. 154; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 112 ad n. 2; Dupraz, Vestins 309. 394. 427; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. Puncta triangularia. 10 fecere pro fecerunt. Supplementa v. 4–5 ex Solin recepi; cetera omnia ego suspicatus. – 1–3 omisit, 6 in. [- - -]rna Fucinese. – Sic legit Van Wonterghem: [- - -]a | [- - -]en | magistri | [- - -]ophanius Caesi[- - -] | [- - -]po Gaviae s(ervus) | [- - - v]erna publicus | [- - -]lex Caesi L(ucii) s(ervus) | ministri | [- - -]m aram [- - -] | [- - -]de suo fecere. – 1–2 [- - -]++[- - -]RA[- - -?] | [- - -]++++[- - -]EN[- - -] ego in editionibus praecedentibus; 4 [The]ophanius, 5 [Ag]apo ego in Suppl. It., l. l. – 7 cognomen Alex(ander) solvendum sub exemplo tit. huius Corporis vol. I2 686 = X 3783 = ILLRP 722. – 9 [? signu]m dubitanter ego (cf., ex. gr., locutiones signum aram aedem tit. huius Corporis vol. VI 214 = 30716 nec non simulacrum aramque tit. huius Corporis vol. IX 3375; etiam basim, gradum, aram tit. huius Corporis vol. X 5159 = F. Cerrone – A. Gallo, in Epigrafia e territorio X 153–154 n. 4). De ratione nominum magistrorum supplementa incerta manent; cognomina autem ministrorum mihi certa videntur (cognomen Vernae redit tit. Sulmonensi n. 3098). Sunt magistri et ministri quattuor, omnes servi, qui [- - -]m et aram (scil. Fontis, ut videtur) de suo fecerunt (vide supra ad tit. n. 7226). De servo publico vide Weiß, Sklave 205 n. 82; Cristofori, Non arma virumque2 144 n. 21. Nomina Caesii et Gavii redeunt in tit. Corfiniensibus (cf. quae scripsi in Suppl. It. 3, l. l. 140). Saec. I medio a. C. n. tribuerim; etiam cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 287 n. 333 (= eund., Epigrafi I 78 n. 333). 7236 tit. sacer Plinthus ex lapide calcario a sinistra, a dextra et infra fracta, in facie autem sursum directa integra, in fronte et a tergo levigata (22,8) x (38,1) x 34,4. Litt. affabre insculptae 4,2–3,6. Rep. a. 1885 extra Corfinium loco incerto. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92577), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
LXX. CORFINIVM
1447
TITVLI NOVI Fuit fere: -----[- - - ] Celsa l(iberta) [- - -? liben]s v(otum) s(olvit). Im. del. a De Nino sumpta. De Nino, ms. I cum apographo; inde Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 141 n. 3 cum im. phot. a De Nino deprompta; id., in Fonti latine e greche I 252 n. 210; id., in Itinera archaeologica 83–84 n. 56; id., in Dediche sacre 268 n. 113. Supplevi non sine dubiis. Aetatis imperatoriae incertae.
[- - -]ea Decia [- - -?] V(- - -) V(- - -). Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1885, 206 (= Mem. Accad. Lincei s. 4°, 1, 1885, 382) (= id., Scoperte archeologiche 147); Colella, Inventario ms. n. B 56 cum im. del.; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 141 n. 4 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 253 n. 211; id., in Itinera archaeologica 82–83 n. 55; id., in Dediche sacre 268 n. 112; Dionisio, La Valle del Sagittario 565 n. E154 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 208 n. 141; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 198; eund., Suppl. It. 22, 2004, 112 ad n. 4; eund., in Officina epigrafica 218; A. Bencivenga, in Fides amicorum 53; eund., in Antropologia e archeologia 737. Puncta triangularia. Supplevi. – 1 [- - -]ea omnes; [Gna]ea vel etiam [Vib]ea ut tit. Sulmonensi n. 7147. – 2 [- - -] V[- - -] De Nino et Colella; V(eneri) V(ictrici) solvendum opinor potius quam v(otum) v(ovit). De praenomine muliebri Gnaeae vide Kajava, Praenomina 154–155; de Venere Victrici cf. M. Speidel, in ANRW II 17, 4, 1984, 2225–2238 ad tit.; etiam G. Tarasco, Rend. Pontif. Accad. Arch. 86, 2013/14, 496–497. De sacerdotio Veneris (cf. tit. n. 3166–3167) una cum Cereris, ut constat, in titulis Paelignis saepius memorato, etiam vide G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216–217; I. Chirassi Colombo, in ANRW II 17, 1, 1981, 426; Poccetti, L’area superequana 22–26; praesertim G. Rocca, in Tavola di Agnone 645–658, cum qua ego adhuc consentio; contra vide C. Letta, Abruzzo 31, 1993, 30–31 et eund., Epigraphica 61, 1999, 9–26. Titulos Cereri et Veneri sacros in tit. Paelignis repertis recensui in ZPE 56, 1984, 251– 252, in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 228– 229 (= eund., Abruzzo e Molise I 145–146. 159–160) et in Xenia antiqua 4, 1995, 188–189. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuo. 7237 tit. sacer Fragmentum ex lapide calcario (30) x (23) x ?. Rep. a. 1896 in vico Vittorito post ecclesiam S. Michaeli Archangeli. A. De Nino titulum inspexit in vico Vittorito muro insertum cavaedii aedium canonici Silvestri. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui ex De Nino a. 1987.
7238 tit. sepulcralis militis cuiusdam Tabula ex lapide calcario undique imminuta in fronte scalpro dentato dolata, a tergo scabra (15,5) x (26,3) x 3,6. Litt. 6,5. Rep. Corfinii m. Oct. a. 1880 effossionibus a latere ecclesiae cathedralis S. Pelini institutis. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
-----[- - -]SC++ LVM+[- - -] [- - - v]exillis +[- - -] [- - -] +[- - -] ------
Im. phot. a M. B. sumpta. Colella, Inventarium ms. n. B 27 cum im. del.; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 141–142 n. 5 cum im. phot. et apographo a Colella delineato; id., in Fonti latine e greche I 253 n. 212. – Cf. eund., PP 39, 1984, 430. Puncta distingui nequeunt. Supplevi quatenus potui. – 1 quomodo legendum nescio; +++ vestigia litt. incertarum. – 3 + esse potest B vel P vel R; in ephemeridi PP, l. l., supplevi, haud recte, d[uobus]; fortasse p[raef(ecto)] vel p[raef(ectus)]. In hoc titulo tribunus militum quidam, qui donis militaribus donatus est, memorari videtur (de re universa vide ex. gr. Maxfield, Decorations passim). Saec. I p. C. n. esse potest. 7239 tit. sepulcralis tribuni militum Tabula ex lapide calcario undique imminuta, a tergo scabra (65) x (19) x 38. Litt. 7–4. Rep. Corfinii a. 1964 operibus ad ecclesiam cathedralem S. Pelini restituendam institutis. Exstat Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92510), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 contuli.
TITVLI NOVI
1448
REGIO IV 7240 tit. sepulcralis militis praetoriani Stela ex lapide calcario fastigio minus prospiciente cum acroteriis a dextra fracta, in fronte levigata, a tergo scabra 73 x 34 x 13,5. Area titulo inscribendo destinata excavata supra a dextra et a sinistra cymatio inverso cincta 42 x 24,5. Litt. 6/2,5 (altera litt. I v. 3 vocabuli mili(ti) minoris mensurae incisa 1,8; prior litt. O v. 4 vocabuli cohor(tis) minoris mensurae incisa 1,3). Dedicatio in fastigio insculpta. Rep. a. 1996 extra vicum Raiano loco incerto. A. 1996 Raiano in aedibus privatis servatam descripsi. Nunc servatur Corfinio in museo municipali (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
T(ito) Sen[tio T(iti) f(ilio)] Su[pero] prìm(o) [pil(o) - - -], [tr(ibuno)] mil(itum) se[menstri] leg(ionis) X [Geminae p(iae) f(idelis)], [- - -]+[- - -] ------
Im. phot. a F. Van Wonterghem sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 163–164 litt. b cum im. phot. fig. 188, 2 tantum (“Il frammento conserva cinque righe d’iscrizione di difficile lettura”); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 142–143 n. 6 cum im. phot. a Van Wonterghem officiose missa; id., in Fonti latine e greche I 253 n. 213; Dionisio, La Valle del Sagittario 545–546 n. E95. – Cf. Buonocore, in Pluralidad e integración 125. Puncta triangularia sursum directa. Supplevi non sine dubiis versus concinne ordinatos. – 2 de cognomine Suavi vel Suri quoque cogitaverim. – 6 + litt. incerta. Agitur de milite Tito Sentio Supero, qui fuit primus pilus (cf. Dobson, Primipilares passim) et tribunus angusticlavius semenstris (de quo A. Passerini, in Diz. epigr. IV, 678–679) legionis X Geminae piae fidelis (de cursu etiam vide PME S 23 add.; S. Demougin, in Epigrafia 2006 III 980. 990 n. 35). Titos Sentios alios reperies Corfinii ad tit. n. 3265 (cf. etiam n. 3165 et 3175). Saec. post medium I p. C. n. tribuenda esse videtur.
5
10
D(is) M(anibus) s(acrum). C(aio) Lucceio Paelino mili(ti) cohor(tis) X prae[t(oriae)], qui vixit [ann(is)] XX m[ens(ibus) - - -], Cla[- - -]tia m[ater fi]lio piissim[o]; `et M(arcus) Liciniu[s So]´`lutus pate[r]´ `p(osuit)´.
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Epigraphica 79, 1997, 244–246 n. 5 cum im. phot. fig. 5 (AE 1997, 456) (= id., Abruzzo e Molise I 329–330 n. 5); id., Suppl. It. 22, 2004, 118–119 n. 120 cum im. phot. Puncta triangularia.
LXX. CORFINIVM
1449
TITVLI NOVI
Mater, cuius nomen et cognomen supplenda incerta manent, filio suo Caio Lucceio Paelino una cum Marco Licinio Soluto eius patre adoptivo, cuius ratio nominis loco alterarum litterarum erasarum insculpta est, titulum posuit. Caii Lucceii et cognomen Paelini in tit. Corfiniensibus passim memorantur (tit. recensui in Epigraphica, l. l.); Licinius autem tit. n. 3184 tantum redit. Miles alter cohortis X praetoriae Aveiae Vestinorum quoque invenitur tit. n. 3611 [de militibus praetorianis oriundis ex regione quarta vide, quae scripsi in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 214–216 (= eund., Abruzzo e Molise I 140–141), ubi omnes eorum titulos recensui]. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta et ex litterarum forma saec. II medii vel potius prioris partis saec. III p. C. n. esse videtur. 7241 tit. sepulcralis militis cuiusdam Tabula ex lapide calcario supra a sinistra infra fracta (44,8) x (32,8) x 10; retro recessus ad figendum adhuc cernuntur. Area titulo inscribendo destinata excavata simplici sulco cincta, qui magna ex parte mutilus est. Litt. 6–4,6. Rep. extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini m. Oct. in. a. 1976 effossionibus ad sepulcretum detegendum ad km 172,7 viae Tiburtinae – Valeriae situm institutis in praedio domini Panfilo Sebastiano (vide supra ad tit. n. 3236). Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 13771), ubi a. 1982 et 1999 contuli.
5
- - - - - -? [- - -]+S [- - -]anì [- - -]+fidel(-) [- - -]+is [- - -] victric(-) [- - -]mae [- - -]ssi ------
Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 928.VW.83 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26427). G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 37–38 n. 2 cum im. phot. fig. 2; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 143–144 n. 7 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 253 n. 214.
Puncta triangularia et in falculae formam redacta in fine versus quoque signata. – Litt. L (v. 3) et T (v. 5) supra versum eminentes. 2 [- - -]mni Paci. Supplementa incerta manent. – 2–3 [veter]ani | [leg. - - piae] fidel(is) ex. gr. – Aliter supplere potui [D(is) M(anibus) s(acrum)] | [illius - - -]+s | [- - -]ani (scil. servae) | [sancta]e, fidel(is) [ami]cis, | [item con]victric(is) | [carissi]mae | [et dulci]ssi|[mae - - -] | - - - - - -? (vocabulum convictrix hic primum occurrit, quod viri docti in ThLL nondum rettulerunt; adde autem tit. Romae repertum, scil. AE 1990, 91, in quo hoc vocabulum quoque memoratum; de re universa vide H. Solin, in Wie die Blätter 71 et G. Carapellucci, Sc. Ant. 22, 1, 2016, 85–86). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.
7242 tit. sepulcralis magistratus municipii Tabula ex lapide calcario in angulo inferiore sinistro fracta, in fronte expolita sed omnino adesa, partim scalpro dentato dolata, retro recessus ad figendum inspici possunt 90,1 x 157,2 x 14,2. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio recto cincta 77,2 x 140. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre insculptae 8,5/2,5. Rep. extra Corfinium temporis spatio inter a. 1931 ex. et a. 1932 in. comprehenso effossionibus ad sepulcretum effodiendum institutis in praedio domini Alessandro Colella ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus posito a sinistra viae Tiburtinae – Valeriae situm (etiam vide infra tit. n. 7254. 7255. 7262. 7271. 7277. 7295. 7296. 7305. 7315. 7345. 7346). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in museo municipali (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Im. phot. et exemplum vide p. sequentem Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 79.2722 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7806. 7837). Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 1; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 15–17 n. 1 cum im. phot. fig. 1 (AE 1961, 109); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 144–145 n. 8 cum im. phot. ex neg. D. A. I.; Petraccia Lucernoni, Questori municipali 164–165 n. 242; Buonocore, in Fonti latine e greche I 253 n. 215; id., Epigrafia anfiteatrale III 66–67 n. 40 cum im. phot. tab. XVI fig. 3; Fora, Munera gladiatoria 151– 152 n. 168; Forbis, Municipal Virtues 170 n. 241; Fagan, Bathing 257 n. 88 cum versione Britannica (etiam cf. p. 314 n. 246); G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 58–59 n. 36 (etiam cf. p. 20); Donahue, Roman Community
204–205 n. D177 (etiam cf. p. 95–96); Buonocore, in Donna e vita cittadina 527; F. Mitthof, in Studia Géza Alföldy 185– 186 n. 20; Fusco, Gestione delle acque 282–283 n. 41; Ciabarra, Anfiteatri 101–103 n. 3.3.1 cum im. phot. fig. 67 (e Buonocore); A. Daguet-Gagey, in Forme municipali 283; Engfer, Private Munifizenz 151 n. 227 (etiam cf. p. 138. 146. 174. 206. 243. 246). – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 110. 118. 127. 135. 137. 145. 152. 201–202 n. 81; A. Pasqualini, Helikon 9/10, 1969/70, 292–293; Van Wonterghem, Ritratti 15; eund., Antiche genti 12. 29. 48; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 191. 193. 213; eund., Vet. Christ. 22, 1985, 98; eund., in Valle Peligna 7; Di Benedetto, Sulmona 1; Buonocore, Abruzzo 31, 1993, 70–71; A. Fujisawa, Acme
TITVLI NOVI 49, 3, 1996, 196. 197; Forni, Tribù A1542; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 112 ad n. 8; Patterson, Landscapes and Cities 145; Sear, Roman Theatres 152; Buonocore, in Ex adversis fortior resurgo 36; I. Lyasse, in Quotidien municipal
5
10
1450
REGIO IV 190. 191; Buonocore, in Dediche sacre 267; eund., in Tribù romane 36; Evangelisti, Epigrafia anfiteatrale 25; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 52; E. Melchor Gil, Riv. Stor. Ant. 43, 2013, 140–142.
Q(uinto) Avelio Q(uinti) f(ilio) Serg(ia) Prisco Severio Severo Annavo Rufo, flamini divi Augusti, patrono municipi, primo omnium Corfiniensium quaestori rei publicae, IIIIvir(o) aedili, IIIIvir(o) i(ure) d(icundo), IIIIvir(o) quinq(uennali), pontif(ici) Laurenti(um) Lavinati(um); hic ob honorem quinq(uennalitatis) munus gladiatorium edidit (vac.) et ob honorem IIIIvir(atus) ludos scaenicos dedit et ob honor(em) aedilit(atis) ludos deae Vetidinae fecit et in subsidium annonae frument(ariae) HS L (i. e. sestertium quinquaginta) m(ilia) n(ummum) rei p(ublicae) Corfiniens(ium) et balineum Avelianum muliebre cum HS XXX (i. e. sestertium triginta) m(ilibus) n(ummum) donavit frequenterque epulationes et divisiones nummar(ias) universis civibus ex suo distribuit et onera rei p(ublicae) gratuita pecunia saepius iuvit. Corfinienses publice ob insignem eius erga rem publicam adfectum. Avelius Priscus honore usus inpens(am) remisit.
Puncta in falculae formam redacta nec non triangularia. 3 municipii, – 8 ex. Avelianum Annibaldi. – 9 in. muliebre Cumis pro muliebre cum HS Petraccia Lucernoni. – 9 ex. frequentesque Annibaldi, Forbis. – 13 inpens(am) pro impens(am). – Litt. TI conexae supra versum semper eminentes. Quintus Avelius Quinti filius Priscus Severius Severus Annavus Rufus, munificentissimus civis, fuit flamen divi Augusti cuiusdam (cf. M. S. Bassignano, in Studi Albino Garzetti 49–51. 69–71 et passim), pontifex Laurentium Lavinatium (de hoc collegio vide F. Castagnoli, Lavinium I, Roma 1972, 76– 78. 113; C. Saulnier, Latomus 43, 1984, 517–533 et R. Zucca, in Giornata di studi 36) et patronus (cf. R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 139 n. 64, ubi autem typothetae errore scr. Avilius; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009
(2011), 269–270); omnibus honoribus municipii Corfiniensis functus est, ob quos honores munus gladiatorium edidit, ludos scaenicos et ludos deae Vetidinae dedit (quae dea hic primum occurrit; cf. autem cognomen Corfiniense Vetedini tit. n. 6409a memoratum), balneum muliebre ex nomine suo nuncupatum, nempe Avelianum, fecit (de balneis ad usum muliebre in municipiis exstructis vide G. Paci, Stud. Macer. 13, 1977 [1979], 53–58), epulationes divisionesque universis civibus distribuit (de locutione universis civibus ex suo distribuit v. 10 vide M. Corbier, Epigraphica 67, 2005, 347). De munificentia vide, praeter quae supra laudavi, S. Mrozek, Epigraphica 30, 1968, 156–165; eund., ibid. 34, 1972, 34; Duncan Jones, Economy2 209 n. 1181. 215 n. 1308; Jouffroy, La construction publique 350; Mrozek, Distributions 34. 41. 64 n. 4. 80.
LXX. CORFINIVM
1451
TITVLI NOVI filia Prisca Severia Severa, statua honorata est (cf. tit. n. 3171). Quinti Avelii fusius in titulis Corfiniensibus memorantur (cf. etiam Van Wonterghem, Antiche genti, l. l.). Praetermittendus quoque non est C. Avielius C. f. Pap(iria) Paelignus praef(ectus) iure dicundo laudatus tit. EE VIII p. 94 (cf. Forni, Tribù A1559; Buonocore, in Tribù romane 36). Ex litterarum forma, ex nominis ratione illius honorati nec non e locutionibus adhibitis saec. II ex. p. C. n. tribuenda.
83; F. Cenerini, Riv. Stor. Ant. 17/18, 1987/88, 200 adn. 4; Fora, l. l. 25. 41. 54; M. Tramunto, in Vie della storia 382; A. Pistellato, in Quotidien municipal 626 S. Segenni, ibid. 226–227; M. Maiuro, in Uomini, istituzioni, mercati 476. De locutione primus omnium vide S. Mrozek, Epigraphica 33, 1971, 60–69 (= eund., Recueil d’études 22–26). De locutione honore usus vel sim. inter al. vide E. Melchor Gil, in Homenaje Armin U. Stylow 217–245. Eius soror, scil. Avelia Quinti
7243 (= 3173) = ILS 5642 tit. honorarius quattuorviri quinquennalis Tabula ex lapide calcario undique fracta a tergo in usum posteriorem adhibita ad insigne episcopi Valvensis Francesco Onorio Odierna (1717–1726) insculpendum (75,2) x (49) x (3,8). Litt. 6,5–6. Servavit Giacomo Mascitti, qui titulum Corfinii muro cuidam exteriori sacrarii S. Alexandri loco edito infixum telescopio usus quatenus potuit saec. XVII ex. legit. In lucem rediit a. 1960, operibus ad ecclesiam cathedralem S. Pelini restituendam institutis. A. 1982 contuli inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in museo municipali (Mus. Civ. Arch., inv. n. 92594), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
5
Im. phot. a M. B. sumpta (add. neg. D. A. I. Rom n. 79.2720; neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7840–7841). Antinori, ms. XLIV 510–511, qui titulum excerpsit, ut videtur, e Mascitti, Italia detecta; e schedis Antinori, qui addit titulum telescopii ope neque sine periculo descriptum esse imperfecte, Mommsen, Inscriptiones regni Neapolitani 5366, ex quo Henzen apud Orelli, Collectio 6593; e schedis Mascitti P. Destephanis apud Cirelli, Il regno delle due Sicilie XVI 156; e libro Mascitti pendet summarium quoddam publici iuris numquam factum a Destephanis ipso, ut videtur, exaratum hodie servatum sine titulo Sulmone apud monasterium S. Nicholai minorum observantium sub f. 197 (de quo vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 375 n. 8); ex summario altero eiusdem operis Mascitti servato in bibliotheca publica Neapolitana sub n. 344 ad f. 4v schedulam excerpsit Mommsen, supra n. 3173, ex quo De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3997 et ILS 5642; e lapide H. Devijver – F. Van Wonterghem, Historia 32, 1984, 484– 507 cum im. phot. tab. I fig. 1–2 et im. del. (AE 1983, 318); Van Wonterghem, Forma Italiae 310 cum im. del. fig. 450 (cf. etiam p. 44. 45. 117. 124. 163. 164 cum im. phot. fig. 189
T(itus) Muttius P(ubli) f(ilius) Celer IIII v(ir) q(uinquennalis) theatrum, mundum, gradus faciendos cura(vit), senatique consultum fecit utei pequnia(m) a populo pageis retribueret.
n. 1); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 145–147 n. 9 cum im. phot.; Devijver – Van Wonterghem, ZPE 73, 1988, 104– 106 cum im. del.; Petraccia Lucernoni, Questori municipali 163–164 n. 241; Buonocore, in Fonti latine e greche I 227 n. 31; Tarpin, Vici et pagi 392 n. IV.7.21; Buonocore, in Dediche sacre 269 n. 117; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 656–657; Dionisio, La Valle del Sagittario 539–540 n. E80 cum im. phot. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 117; Van Wonterghem, Corfinium 120. 122–123. 126. 134. 219 cum im. phot. tab. XI fig. 11; G. Bejor, Athenaeum 57, 1979, 130; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 204; eund., in La Valle Peligna 5; M. Crawford, Epigraphica 52, 1990, 142–143 (AE 1990, 231); C. Letta, in Epigrafia del villaggio 46–48; Buonocore, ibid., 50 (AE 1993, 569); L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 38. 43; Buonocore, Panorami 8, 1, 1996, 20–21 (= eund., Abruzzo e Molise I 31– 32); J. Linderski, JRA 11, 1998, 458 (= eund., Roman Questions II 370); L. Capogrossi Colognesi, in Ager Campanus 84; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 503; Tosi, Edifici di spettacoli 271. 286; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 108. 112–113 ad n. 9; C. Letta, Stud. Class. Orient. 51, 2005
TITVLI NOVI
1452
(2009), 90–91; eund., RCCM 47, 2005, 91; Iasiello, Samnium 144; Dupraz, Vestins 50. 104; M. Torelli, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 277–278; C. Ricci, Veleia 30, 2013, 36; Sear, Roman Theatres 152; A. Dionisio, Arch. Class. 64, 2013, 241 cum im. phot. fig. 6; S. Antonelli et al., Quad. Friul. Arch. 27, 2017, 79; M. C. Somma, in Paesaggi rurali 486. Punctum triangulare sursum directum post Celer v. 1, post faciendos v. 3, post pequnia(m) v. 5. Supplementa maxima ex parte recepi a Devijver – Van Wonterghem, qui titulum primi denuo invenerunt et publici iuris cum amplissimo commentario fecerunt. – 1 IIII [v(ir) q(uaestor ?) haud recte Petraccia Lucernoni. – 4 senati pro senatus, – 5 utei pequnia(m) pro ut pecunia(m), – 6 pageis pro pagis (agitur de dativo plurali declinationis secundae; de nominativo plurali declinationis secundae, ut tit. ex. gr. n. 3906 = huius Corporis vol. I2 1814 add. p. 1045, perperam in editionibus praecedentibus suspicatus sum). – T k M TTIVS P k F k CELER k III k V k Q | THEATRVM k FVNDVM | GRADVS k FACIEDOS k CVRA | SEkNATIQVE k CONSVLTVM | FECITQVE k VTEI k PEQVkNIAM | POPVLO k PAGEIS k RETRIB Mascitti apud Antinori, qui interpretatus est legendum (v. 1) T. Mettius T. filius pro T k M TTIVS k P k F, (v. 2) IIIIvir quinquennalis pro III k V k Q, (v. 3) eundum pro FVNDVM, (v. 5) consulto pro CONSVLTVM. – Inde Mommsen, Inscriptiones regni Neapolitani et Henzen, qui explanationes Antinori secuti sunt. – T k VETTIVS k P k F k CELER IIIIV k Q | THEATRVM k EVNDVM | GRADVS k FACIENDOS k CVRAVIT | SENATIQVE k CONSVLkTO | FECIT k ITEM k PEQVNIAM | POPVLO k PAGEISQ k RETRIB Destephanis apud Cirelli. – T k MITTIVS k P k F k CELER | IIIIk V k Q k THEATRVM | ALVENDVM k GRADVS | FACIENDOS k CVRAVIT k SE|NATIQVE k CONSVLTVM | FECITQVE k VTEI k PEQV|NIAM k POPVLO k PAGEIS k RETRIB Mommsen supra n. 3173. – 2 theatrum emundum suspicatur Crawford, quem sequitur Sisani addens: “il testo ricorderebbe in questo caso la cessione (verosimilmente in perpetuum) al municipium da parte dei pagi dei diritti di utilizzo del teatro, dietro 7244 tit. fortasse honorarius flaminicae Plinthus ex lapide calcario supra et infra imminuta ab utroque latere ex parte servato levigata in fronte expolita a tergo scabra (26,5) x (70,3) x 62,1. Litt. 6,7–6,4. Rep. a. 1953 effossionibus ad viam montanam silice sternendam institutis in praedio Ravara S. Padre prope vicum Popoli sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibitus. Servatur Popoli humi iacens in Taverna Ducale, ubi a. 1979 et 1999 contuli.
-----[flaminica] Iuliae Augustae, sacerdos prìm(a) [- 6 ? -]s [- 3–4 ? -] - - - - - -? Im. phot. a F. Van Wonterghem sumpta. Van Wonterghem, Corfinium 145 n. 12 cum im. phot. tab. XII fig. 13; id., Ritratti 15 adn. 29 cum im. phot. tab. V fig. 9;
REGIO IV pagamento di un vectigal (la pecunia menzionata a l. 5)”; attamen cuius autem explanatio, re melius perpensa, viro docto C. Letta mihique non persuadet. – 5–6 [fecit utei pe]quniam | [populo pageis] retribueret Devijver – Van Wonterghem, quos Letta secutus est; esse quoque potest fecit utei pequnia a | populo pageis retribueret(ur). – 5 fecit{que} ego in editionibus praecedentibus inde Tarpin. – 6 retribueren[t] ego in Suppl. It. inde Tarpin. Titus Muttius Celer quattuorvir iure dicundo quinquennalis (quod nomen gentilicium hic primum Corfinii occurrit; de nomine vide G. Camodeca, in Modalità insediative 428) theatrum, mundum (nempe locum illum ad urbem condendam pertinentem) et gradus faciendos curavit (de munificentia inter al. etiam vide Jouffroy, La construction publique 350 et S. Segenni, in Quotidien municipal 221), quorum impensas et Corfinium et pagi, scil. omnes vici in pagis urbi ipsi coniunctis exstantes, toleraverunt; cum haec opera facta essent, sententia a Muttio Celere fortasse dicta, senatus consultum fecit ut paganis, qui sumptus toleravere, pecuniam a populo, nempe pecuniam publicam, retribueret (locutio, ut supra demonstravi, solvi quoque potest hoc modo, scil. senatus consultum fecit ut pecunia a populo pagis retribueretur). Viri autem docti Devijver et Van Wonterghem, l. l., suspicati sunt Muttium Celerem senatus consultum fecisse ut populo et pagis pecuniam Muttius ipse, impensa tolerata, munificentissime retribueret (cum quibus etiam Letta consentire videtur). De mundo praesertim vide Devijver – Van Wonterghem supra laudatos; adde F. Coarelli, in Lexicon Topographicum III, Roma 1996, 288–289 ubi alia bibliographia inveniri potest et M. Torelli, in Roman Middle Republic 161–163; C. Dognini, in M. Sordi (Ed.), Il pensiero della guerra nel mondo antico (Contributi dell’Istituto di storia antica 27), Milano 2001, 109–122; F. Marcattili, ThCRA IV 2005, 282–284. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuerim fortasse post a. 49; etiam vide Devijver – Van Wonterghem, Historia, l. l. 496–498; S. Panciera, in Actes Nîmes 287 n. 334 (= eund., Epigrafi I 78 n. 334). id., Forma Italiae 213–214 n. 3 cum im. phot. fig. 285; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 147 n. 10 cum im. phot. a Van Wonterghem missa (AE 1988, 422); id., in Fonti latine e greche I 254 n. 216; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 57 n. 34 (etiam cf. p. 20); Granino Cecere, Flaminato femminile 97–98 n. 24 cum im. phot. tab. VII fig. 17; Engfer, Private Munifizenz 152 n. 228; Dionisio, La Valle del Sagittario 597 n. E252 cum im. phot. – Cf. Buonocore, BDASP 80, 1990 (1992), 53; eund., Epigraphica 60, 1988, 54–55; M. G. Granino Cecere, in Acta Barcelona I 648 n. 25; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 10; E. A. Hemelrijk, L’Ant. Class. 74, 2005, 143–144; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 82; eund., in Dediche sacre 267; Hemelrijk, Hidden Lives 352. 410. Puncta distingui nequeunt. Supplevi. – 1 omisit, – 2 prim(a) vel prim(aria) Van Wonterghem. – 4 omisit Van Wonterghem; + ego in praecedentibus editionibus; [Cereri]s vel [Veneri]s vel similia nunc supplendum opinor. Si recte intellexi, titulus honorarius feminae cuiusdam est, quae fuit flaminica (attamen Granino Cecere cogitat in tit. flaminicam non exaratam esse) Iuliae Augustae (cf., ex. gr., tit. huius Corporis vol. XII 1363 = ILS 6991; de quo sacerdotio, praeter ThLL VI 4, col. 863, vide Granino Cecere, l. l. 643– 654; Hemelrijk, l. l. 85–117; C. Zaccaria, in Nuove ricerche 236–240; R. Frei Stolba, in Egypte – Grèce – Rome 345–395; etiam M. S. Bassignano, in Studi Albino Garzetti 60) et sacerdos prima fortasse Cereris vel Veneris (sacerdotes Cereris vel Veneris alias in tit. Corfinii repertis n. 3170. 7250 et 3166. 3167 invenies). Primam magistram collegii sacerdotum Cereris
LXX. CORFINIVM
1453
TITVLI NOVI
vel Veneris fuisse suspicor; nomen gentilicium cognomenque perierunt. Dedicatus inter a. 14 p. C. n., quo anno Iulia Augusta appellata est, et a. 29, quo anno Livia defuncta est, vel potius ante d. 17 m. Ian. a. 42, quo tempore consecrata (cf. Kienast, Kaisertabelle6 60–61). 7245 tit. fortasse honorarius magistratus municipalis Tabula ex lapide calcario undique imminuta, a tergo scabra (22) x (25) x 12. Litt. 5,6/5,5. Rep. Corfinii a. 1964 operibus ad ecclesiam cathedralem S. Pelini restituendam institutis. Exstat Corfinio in museo municipali (Mus. Civ. Arch., inv. n. 92516), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 contuli.
-----[- - - quattuo]rvir i(ure) [d(icundo) - - -] [- - - fla]m(en) perpe[tuus - - -] [- - - s]ua peq[unia fecit - - -] [- - -]+[- - -] ------
Im. a G. Tagliamonte del. Buonocore, Misc. Greca e Romana 17, 1992, 164–165 n. 3 cum im. a Tagliamonte delineata tab. 3 fig. 5 (AE 1992, 330) (= id., Abruzzo e Molise I 367 n. 3); id., in Fonti latine e greche I 268 n. 315; id., Suppl. It. 22, 2004, 119–120 n. 121 cum eadem im. del.; R. Tuteri, in Storia di Pratola 57–58. Puncta nulla. Descripsi et supplevi quatenus potui ex ectypo mihi comiter a viro docto Tagliamonte misso. Agitur, ut videtur, de duobus quattuorviris, potius quam aedilibus, municipii Corfiniensis, qui opus quoddam curaverunt idemque probaverunt. Ex litterarum forma prioris partis saec. I p. C. n. esse potest, in dubio autem maneo. 7247 tit. operis cuiusdam Epistylium ex lapide calcario a sinistra, a dextra et infra fractum, in fronte ex parte scalpro dentato dolatum a tergo scabrum, in facie autem seorsum directa levigatum (32,5) x (42) x 10,7. Litterae versus primi ex parte decussae. Litt. circ. 10–6,5. Rep. a. 1995 effossionibus factis extra Corfinium in fano Herculis sub praedio Fonte S. Ippolito nuncupato sito. Exstat Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1998 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
Im. phot. a F. Van Wonterghem sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 164 n. 6 cum im. phot. fig. 189 n. 7; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 147–148 n. 11 cum im. phot. a Van Wonterghem missa (AE 1988, 423); id., in Fonti latine e greche I 254 n. 217; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 58 n. 36; Dionisio, La Valle del Sagittario 546 n. E96 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 11; A. Arnaldi, in Epigrafia 2006 II 774; Buonocore, in Dediche sacre 267. Punctum in formam falculae (v. 2) et triangulare (v. 3). Supplevi. – 1–3 [- - -]viri [- - -] | [- - -]m perp[- - -] | [- - s]ua peq[unia - - -] Van Wonterghem. – 3 pequnia pro pecunia. – 4 omisit Van Wonterghem; + vestigium litt. incertae. De flamine perpetuo scil. Imperatoris cuiusdam vide M. S. Bassignano, in Studi Albino Garzetti 70–71 et passim. Forma litterarum ad saec. I p. C. n. adducit. 7246 tit. operis cuiusdam Tabula, ut videtur, ex lapide calcario (ex lapide Tiburtino Tagliamonte) undique fracta (46) x (21,5) x (28,5). Litt. circ. 9. Rep. loco incerto nescio quando. Exstare in vico Pratola Peligna muro aedium quarundam inserta asserit vir doctus G. Tagliamonte, qui a. 1990 vidit et ectypum delineavit. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi a. 1990 ex ectypo Tagliamonte. -----[- - -]dius C(ai) f(ilius) [- - -] [- - - i]demq(ue) [- - -].
[- - - L]ucilia [- - -] [- - -? recep]taculor[um - - -] - - - - - -? Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 120 n. 122 cum im. phot. (AE 2004, 481); id., in Dediche sacre 269 n. 120. – Cf. eund., in Donna e vita cittadina 533–534. Supplevi non sine dubiis. – Mihi etiam in mentem venit supplementum [diem spec]taculor[um dedit vel exhibuit vel similia], sed praesertim ob locum ipsum ubi titulus erutus hoc supplementum parum probabile mihi esse videtur.
TITVLI NOVI Si recte sum opinatus, memoratur femina quaedam, quae operi receptaculorum aquae (cf. tit. huius Corporis vol. XI 6038 = ILS 5736, ubi laudatur receptaculum aquae quoddam) faciendo ad fanum Herculis sub praedio Fonte S. Ippolito praefuit (etiam cf. Hemelrijk, Hidden Lives 464). In tit. Corfiniensibus passim invenies Luciliam Caii filiam Benignam illam (n. 3155–3157. 3244), cuius pater Caius Lucilius Caii filius Benignus Ninnianus fuit tribunus militum a populo nec non fortasse temporis spatio inter aetatem Augusteam exeuntem vel potius Tiberianam ineuntem comprehenso quaestor provinciae Hispaniae ulterioris et aedilis Cerialis (cf. quae scripsi ad tit. n. 3155). De Lucilia Benigna etiam vide C. Zaccaria, in Donna e lavoro 36–38. Ex litterarum forma nec non praesertim ob locum ipsum, ubi epistylium in lucem erutum, priori parti saec. I p. C. n. tribuerim. 7248 = EE VIII p. 39 n. 156 tit. operis cuiusdam Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte et a tergo levigata (22,2) x (12,1) x 13,4. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia cincta cuius vestigia supra tantum servantur. Litt. 3,5–2,9. Rep. a. 1889 extra Corfinium iuxta viam S. Ippolito sub praedio Fontana Vecchia appellato (cave eodem loco, nunc Fonte S. Ippolito nuncupato, in lucem prodiisse tit. n. 7227–7234. 7247. 7331 ad fanum Herculis pertinentes). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
1454
REGIO IV A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1889, 165 (= id., Scoperte archeologiche 285); inde M. Ihm, EE VIII p. 39 n. 156; Buonocore, in Fonti latine e greche I 252 n. 207; id., in Dediche sacre 269 n. 118. – Cf. eund., Suppl. It. 3, 1987, 138 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 112 ad tit.; eund., in Epigrafia d’età augustea 41; eund., in Donna e vita cittadina 535. Puncta triangularia. Supplevi. – 4 in. ad vocabulum fanum casu genitivo exiens mihi pertinere videtur. Memoratur, si recte intellexi, vir quidam – utrum magister fani an quattuorvir iure dicundo an aedilis sit, incertum – qui operi faciendo apud fanum Herculis sub praedio Fonte S. Ippolito, de quo supra scripsi, sito praefuit; ut ex titulo sane elicitur parietem caementicium longum pedes [- - -]DCCX[- - -] ad aream secludendam exstructum faciendum curavit idemque probavit (de pariete cf. ThLL X 1, col. 389–390. 392–393). Ex litterarum forma nec non praesertim ob locum ipsum, ubi tabula eruta est, inter saec. I ex. a. C. n. et saec. I in. p. C. n. tribuenda esse videtur. 7249 tit. honorarius patroni Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte et a tergo levigata (27) x (25) x 15. Litt. 3,5–3. Rep. nescio quando a. 1998 extra Corfinium fortasse in fundo Fonte S. Ippolito nuncupato. A. 1998 descripsi Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
[- - -] M(arci) f(ilius) Ma[- - -] [- - - p]ariet(em) c[aem(enticium)] [- - -]DCCX[- - -] [- - -]ni f(aciundum) c(uravit) [i(demque) p(robavit)]. Im. phot. a M. B. sumpta.
-----[- - -]S[- - -] [- - -] eq(uiti) Ro[mano], [patrono sp]lendidiss[imi] [ordinis C]orfiniensi[um], [sodali G]eniali PO+[- - -] [- - -]NDAE DV[- - -] [- - -]AIV[- - -] - - - - - -?
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 120–121 n. 123 cum im. phot (AE 2004, 482); Dionisio, La Valle del Sagittario 548 n. 101 cum im. phot. Puncta triangularia et in formam hederae (v. 5) posita. Supplevi quatenus potui non sine dubiis. – 6 + fuit fortasse litt. I vel L vel N vel M.
LXX. CORFINIVM Memoratur, ut opinor, vir quidam Corfiniensis, cuius nomen et cognomen suppleri nequeunt, eques Romanus, patronus municipii (vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 269) nec non sodalis Genialis, de quo vide tit. huius Corporis vol. X 8109 = Inscr. It. III, 1, 30. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 7250 tit. sepulcralis sacerdotis Cereris Fragmenta duo (a–b) ex marmore inter sese non coniuncta pertinentia ad eandem tabulam 100 x 150 circ. excavatam expolitam cymatio inverso cinctam, cuius pars supra et in angulo inferiore sinistro tantum servatur, a tergo levigata. In frg. a [(35,5) x (60) x 13,8] insculpta est area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta supra a dextra et infra tantum servato 19 x ?; litt. affabre insculptae 5,1–2,9. Frg. b [(58,4) x (92,7) x 13,8] praebet aream paulum excavatam una face accensa a sinistra cincta anaglyphis ornatam, ubi cernitur mulier sinistrorsum sacrificantis modo instrumentum quoddam dextra tenens ad aram in fronte non ornatam, una cum camillo dextra scrofam, ut videtur, agente (de quibus anaglyphis etiam vide Van Wonterghem, Forma Italiae 315 cum im. phot. fig. 461 et nunc H. I. Flower – M. J. Diluzio, AJA 123, 2019, 233. 234). Rep. a. 1899 in praedio, q. d. Cisterna prope villulam gentis Ciccio (iam Santoro) situm, quod 2 km ab urbe Corfinio abest, iuxta viam, qua itur ad vicum Pratola Peligna. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in museo municipali (Mus. Civ. Arch., inv. n. 92606), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
1455
TITVLI NOVI 9, 1984, 200; eund., in Dediche sacre 267; C. Molle, in Valle di Comino V 114; A. Bencivenga, in Antropologia e archeologia 737; A. Dionisio, Arch. Class. 64, 2013, 232–234 et passim cum im. phot. fig. 3; Hemelrijk, Hidden Lives p. 359; Mattiocco, Pietro Piccirilli 132. Punctum triangulare. – 2 litt. T, ut tradunt, supra versum eminens. – 2 Pothine, 3 Cereris vidit De Nino. De sacerdotio Cereris saepius, ut constat, una cum Veneris in titulis Paelignis memorato etiam vide supra ad tit. n. 7236. Nomen Helvii fusius memoratum in regione Paelignorum (cf. Van Wonterghem, Antiche genti 21–23); Helvia 1mulieris2 l(iberta) Quarta illa, quae Sulmone sacerdos Cereris et Veneris fuit (tit. n. 3089), praetermittenda quoque non est. Ex litterarum forma nec non ob sacerdotium, quo femina functa est, saec. I p. C. n. tribuerim. 7251 tit. operis fortasse publici Tabula ex lapide calcario in angulo superiore dextro imminuta, lateribus caelo dentato dolatis a tergo scabra 52,1 x 68,3 x 13,9. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio recto cincta 42,3 x 78,3. Litt. 7,2–4,9. Rep. a. 1982 in regione, q. d. Impianata (etiam vide infra tit. n. 7278. 7292. 7316. 7327. 7333. 7341. 7342. 7347), extra Corfinium sita in usum posteriorem adhibita operibus institutis ad aquae ductum Corfiniensem restituendum. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in museo municipali (Mus. Civ. Arch., inv. n. 92605), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
Staberia Q(uinti) f(ilia) Sa[- 4 ? -] Modianì (scil. uxor) porticum ante sacrárium a solo s(ua) p(ecunia) f(ecit).
Helvia Pothine sacerdos Cereris. Im. phot. a G. Calcagni sumpta. De Nino, NS 1899, 399–400 cum im. del., qui titulum pleniorem vidit (AE 1900, 85) (= id., Scoperte archeologiche 419– 420); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 148–149 n. 12 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 254 n. 218; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 57 n. 35 cum im. phot. fig. 4 (etiam cf. p. 32); Dionisio, La Valle del Sagittario 544–545 n. E93 cum im. phot. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 90; G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 217 n. 7; Van Wonterghem, Corfinium 145. 211 n. 176; Mattiocco, Contributi 13 cum im. phot. fig. 16; Van Wonterghem, Antiche genti 22 cum im. phot. tab. V fig. 10; eund., Antike Welt 11, 1980, 29 cum im. phot. fig. 7; eund., Forma Italiae 179 im. phot. fig. 220 tantum; Buonocore, Misc. Greca e Romana
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 311. 317 n. 7 cum im. phot. fig. 469 (AE 1984, 315); Buonocore, L’Ant. Class. 54, 1985, 298 n. 6 cum im. phot. tab. XV fig. 6 (= id., Abruzzo e Molise II 633–634 n. 6); id., Suppl. It. 3, 1987, 149–150 n. 13 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 254 n. 219; id., in Dediche sacre 269 n. 121; Dionisio, La Valle del Sagittario 559 n. E140 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 213; eund., in Donna e vita cittadina 531; Hemelrijk, Hidden Lives p. 381. 456; O. de Cazanove, in Autour de la notion de sacer 130. Puncta in formam et circulorum et falculae redacta. – 3 litt. T vocabuli ante supra versum eminens. Supplevi. – 1 sa[c(erdos) Cer(eris) ?] Van Wonterghem, l. l. 311, Sa[cerd(os) ?] id. 317; Sa[- - -], id est cognomen, supplendum ex. gr. Sa[lvia] vel Sa[luta]. – 2 modiani Van Wonterghem, l. l. Staberia Quinti filia Sa[- - -] uxor Modiani cuiusdam eadem potest esse ac Staberia Q. f. tit. n. 7335 memorata; nomen gentilicium Staberii hic primum occurrit, cf. autem cognomen Staberiani. De Quintis Staberiis etiam vide G.
TITVLI NOVI
1456
Camodeca, Oebalus 6, 2011, 113–114. Sacrarium est, teste Ulpiano (Dig. 1,8,9,2), locus, in quo sacra reponuntur, quod sacrarium in loco privato esse quoque potest; apud Servium (ad Aen. 12, 199) hoc legitur: sacrarium proprie locus est in templo, in quo sacra reponuntur: sicut donarium est, ubi ponantur oblata; cf. etiam locutiones, quae sequuntur tit. huius Corporis
REGIO IV vol. X 7225 = ILS 6769, scil. hoc sacrarium ex voto exornavit, et VI 461 = ILS 3361, scil. in praediis suis sacrarium Dei Liberi cum aedicula et columnis suis impendiis marmora[r]un[t]; de re universa vide M. van Doren, L’Ant. Class. 27, 1958, 31– 75; A. Dubourdieu – J. Scheid, in Lieux sacrés 75–77. Saec. I p. C. n. esse potest.
7252 tit. sepulcralis decurionis Tabula ex lapide calcario fortasse ad frontem sarcophagi pertinens in quattuor partes inter sese coniunctas fracta 38,2 x 135,8 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio recto cincta 27,2 x 98,8. Litt. 6,5/3,5. Rep. extra vicum Vittorito, ut traditur, loco incerto nescio quando. Nunc exstat Vittorito muro exteriori ecclesiae S. Michaelis Archangeli sinistrorsum adfixa, ubi a. 1982 et 1996 contuli.
5
L(ucio) Sario L(uci) fil(io) Ser(gia) Felici decurioni Corfiniensium, iuveni inc(omparabili), qui vixit annis XXX mensibus VI diebus X; L(ucius) Sarius Felix pater et Pontia Iustina mater filio piissimo et L(ucius) Sarius Iustinus frater et Saria Felicu(vac.) la soror posuerunt. L(ocus) d(atus) d(ecurionum) d(ecreto).
Im. phot. a M. B. et a Van Wonterghem sumpta. Mattiocco, Contributi 12–13 cum im. phot. fig. 14; Van Wonterghem, Forma Italiae 199–200 n. 2a cum im. phot. fig. 260 (AE 1984, 307); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 150–151 n. 14 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 254 n. 220; Ginestet, Organisations de la jeunesse 240 n. 133 (etiam cf. p. 77); Wesch-Klein, Funus publicum 163; Golini, Vittorito 42–44; N. Ciacio, Quad. Ist. Arch. Chieti 5, 1995, 195–197 n. 6 cum im. phot. fig. 8 ad p. 192: D’Abrizio, Vittorito 436– 438; Fucinese, Sant’Angelo di Vittorito 19 cum im. phot. fig. 11; Dionisio, La Valle del Sagittario 566–567 n. E160 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 60. 120–121. 225 n. 288. 228 n. 311–314 cum im. phot. tab. XI fig. 101; eund., Antiche genti 60; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984,
211; M. Kleijwegt, Act. Class. 37, 1994, 81; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 14; Forni, Tribù S99; Buonocore, in Tribù romane 36; Brancato, Repertorium II 93. Puncta triangularia et in formam hederae vicissim etiam in fine versus posita. 1 FILIO, CORFINIENSIV, – 2 IV[-]EN[- -]INC, – 4–5 FELI[- -]|LA SOROS, – 6 L D D Ciacio. Sarium alium tit. n. 7230 fortasse quoque memoratum reperies; nomen Pontii redit tit. n. 3144. De locutione locus (scil. sepulturae) decurionum decreto scil. publice datus etiam cf. I. Milano – V. Pistarino, in Quotidien municipal 708– 709 n. 97. Temporis spatio inter saec. II ex. et III in. p. C. n. comprehenso tribuerim.
7253 = EE VIII p. 37 n. 148 = CLE 402 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem scissa in fronte levigata a tergo dolata (40,8) x (79,2) x (22,3). Litt. 7,8–2,1. Rep. a. 1889 Corfinii muro inserta fenestrae canonicae ecclesiae cathedralis S. Pelini. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92569), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Im. phot. a G. Annibaldi sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7761. 7888).
5
10
[- A]posoleno [- f(ilio)] Augusta[li] [qui] vixit ann(is) [- - -] mens(ibus) IIII d(iebus) X[- - -], [Apos]olena Fort[unata] et Italicu[s] [pare]ntes infelic[issimi] [fi]lio piissimo [b(ene)] [m(erenti)] posuerunt; [parvo conte]ntus iuenis reverentia ple[nus], [nobis gra]tus et [in div]os pietate replet[us].
LXX. CORFINIVM
1457
TITVLI NOVI inscribendo destinata excavata expolita nec non ex parte caelo dentato dolata cymatio recto cincta 120,2 x 48,2. Litt. affabre insculptae 6,9–4,5 (litt. in fine v. 3, 9, 10 et 13 minoris mensurae exculptae 2/1,3). Rep. extra Corfinium temporis spatio inter a. 1931 ex. et a. 1932 in. comprehenso effossionibus ad sepulcretum effodiendum institutis in praedio domini Alessandro Colella ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus posito a sinistra viae Tiburtinae – Valeriae situm (vide supra ad tit. n. 7242). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1889, 282 inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 37 n. 148, ex quo Bücheler, CLE 402 et De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4240; Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 34; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 18 n. 4 cum im. phot. fig. 4 (cf. AE 1961, p. 27), qui titulum ineditum esse putat; Buonocore, in Fonti latine e greche I 250–251 n. 199; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 38 n. 37 (= id., Abruzzo e Molise I 181 n. 37); id., in Temptanda viast 7 n. 28; Dionisio, La Valle del Sagittario 546 n. E97 cum im. phot. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 85; Van Wonterghem, Corfinium 200 n. 67–68. 242 n. 433 cum im. phot. tab. XVI fig. 20; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 125; Van Wonterghem, Forma Italiae 47; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 192; eund., Suppl. It. 4, 1987, 137 ad tit.; eund., BDASP 80, 1990 (1992), 74 adn. 1 n. 7; eund., Suppl. It. 22, 2004, 112 ad tit. Puncta triangularia. Supplevi praeter v. 10–11, quorum supplementa a Bücheler recepi. – 1 [S]osole[no] haud recte Annibaldi. – 2 Augusta[li] est cognomen; de Augustalitate cogitat, praeter Annibaldi, etiam R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976, 158 [cf. quae scripsi ZPE 108, 1995, 131 (= id., Abruzzo e Molise I 87–88)]. – 5 [Sos]olena male Annibaldi. – 10 iuenis pro iuvenis. – 10–11 sunt dactyli hexametri (finalem autem in reverentia syllabam prave correptam deprendas), scil. parvo contentus iuenis, reverentia plenus, | nobis gratus et in divos pietate repletus, quos hoc modo in sermonem Italicum vertendos opinor: “Giovane di poche pretese, pieno di rispetto, a noi gradito (caro), colmo di devozione verso gli dèi” (sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 229–230 ad n. CLE). De locis similibus etiam vide Sanders, Lapides memores 461; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 187. Nomen Aposoleni hic primum occurrit (cf. Schulze, Eigennamen 71). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 7254 tit. sepulcralis aurificis et seviri Augustalis Stela in duas partes inter sese coniunctas fracta ex lapide calcario marginibus imminuta ab utroque latere caelo dentato dolata a tergo scabra 155,2 x 66,1 x 27,8. Area titulo
5
10
15
D(is) M(anibus). P(ublio) Caesennio P(ubli) l(iberto) Callido aurifici et P(ublio) Caesennio P(ubli) l(iberto) Plebeio sev(iro) Aug(ustali), Lucceiae C(ai) f(iliae) Optatae, P(ublius) Caesennius P(ubli) l(ibertus) Primitivos fratri et patronis. C(aio) Lucceio Plebeio post obitum nomen frater restituit.
Im. phot. a G. Calcagni sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7805. 7891).
TITVLI NOVI
1458
REGIO IV
Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 3; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 19–20 n. 6 cum im. phot. fig. 6 (cf. AE 1961, p. 27); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 151–152 n. 15 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 254–255 n. 221. – Cf. L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 71; Van Wonterghem, Corfinium 180 n. 6. 204 n. 105–107. 215 n. 206–206a; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 195. 202; Brancato, Repertorium II 93. Litterae conexae LI vocabuli Callido (v. 3) et NI vocabuli Caesennius (v. 9) supra versum egredientes. Puncta triangularia. 2–3 Caesenan|nio typothetae errore ego apud Fonti latine e greche. – 9 C(aesennius) Annibaldi. – 10 Primitivos pro Primitivus. Si recte intellexerunt viri docti G. Camodeca et S. Panciera hoc modo titulus explanandus est: P. Caesennius Publii libertus Plebeius possidebat libertum quendam cui nomen erat Publius Caesennius Publii libertus Callidus; qui libertus, cum patronus uxorem ingenuam vel potius filiam liberti cuiusdam alterius, nempe Lucceiam Caii filiam Optatam, duxisset, nomen suum mutavit et Caius Lucceius Plebeius appellatus est, praenomine et nomine patronae gentis et cognomine patroni permutatis. Quo liberto una cum patrono et patrona defuncto, Caius Caesennius Publii libertus Primitivus eius frater nomen ipsius primitivum in titulo restituendum curavit. De aurificibus vide H. Gummerus, Klio 14, 1914, 129–189 et eund., ibid. 15, 1918, 256–302; alia bibliographia, titulis recensitis, invenitur apud I. Calabi Limentani, in EAA 1, 1958, 930–932 et praesertim S. Panciera, Arch. Class. 22, 1970, 131–138 (= eund., Epigrafi I 153–158); eund., in L’Urbs 85–86; R. Friggeri, in Actes du Colloque Degrassi 265. Seviros Augustales saepius in titulis Corfiniensibus memoratos recensui in ZPE 108, 1995, 131 (= id., Abruzzo e Molise I 87–88) (etiam vide R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976, 159 et eund., in ANRW II 16, 2, 1978, 1254 et passim). Nomen gentilicium Caesennii hic primum occurrit; nomen Lucceii autem fusius in titulis eiusdem loci repertis saepe memoratus (cf. quae scripsi in Suppl. It., l. l. 151). Ex locutione D(is) M(anibus) compendiata et ex litterarum forma saec. II ex. p. C. n. esse videtur. 7255 tit. sepulcralis seviri Augustalis Stela in tres partes inter sese coniunctas fracta ex lapide calcario marginibus imminuta lateribus caelo dentato dolatis a tergo levigata 139,8 x 52,1 x 24. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita nec non infra ex parte caelo dentato dolata cymatio foliis ornato cincta 99,8 x 40,2. Litt. affabre insculptae 6,9–3,1 (litt. et v. 3 ex. minoris mensurae 2,3). Rep. extra Corfinium temporis spatio inter a. 1931 ex. et a. 1932 in. comprehenso effossionibus ad sepulcretum effodiendum institutis in praedio domini Alessandro Colella ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus posito a sinistra viae Tiburtinae – Valeriae situm (vide supra ad tit. n. 7242). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92592), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
T(itus) Petiedius Lathmus sev(ir) Aug(ustalis) sìbì et Helviae Scophe coniugi et Helviae Licceni filiae.
Im. phot. a G. Calcagni sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7891).
Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 2; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 18–19 n. 5 cum im. phot. fig. 5 (cf. AE 1961, p. 27); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 152–154 n. 16 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 255 n. 222; Dionisio, La Valle del Sagittario 545 n. E94 cum im. phot. – Cf. G. Colonna, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 14, 1959, 229 adn. 10; Van Wonterghem, Corfinium 139. 211 n. 177– 178. 213 n. 191. 223 n. 272; eund., Antiche genti 12 adn. 18. 21 adn. 76; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 200. 208; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. 4 Scophe pro Scope. – Puncta in formam aculei sagittae in fine versus quoque redacta. – Litt. T supra versum semper eminens. Nomina gentilicia Peti(e)dii et Helvii saepius in tit. Corfiniensibus repertis memorati sunt, cf. Van Wonterghem, Antiche genti 12. 21–23 et quae scripsi in Suppl. It. 153–154. De nomine Petiedii ex. gr. etiam vide T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345; P. Poccetti, in Miscellanea Lidio Gasperini 760; S. Patriarca, in Valle di Comino VI 64– 65; H. Solin, ibid. VII 138; Morandi, Epigrafia italica II 277. De seviris Augustalibus ad tit. n. 7254. 7256. Rarum cognomen Licce (de cognomine Liccaeus, Liccaius, Licco vide D. Dana, ZPE 188, 2014, 188 et M. SaSel Kos, Misc. Hadr. Med. 3, 2016 (2017), 117–119). Ex forma litterarum tribuerim saec. I p. C. n.
LXX. CORFINIVM
1459
TITVLI NOVI
7256 tit. sepulcralis ephippiarii Tabula ex lapide calcario a sinistra fracta marginibus imminuta ab utroque latere caelo dentato dolata a tergo levigata 77,6 x 147,3 x 29,6–26,8. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita cymatio inverso cincta 58,8 x 128,2. Litt. affabre insculptae 8/1,7. Rep. extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini m. Sept. ex. a. 1976, effossionibus ad sepulcretum detegendum ad km 172,7 viae Tiburtinae – Valeriae situm institutis in praedio domini Panfilo Sebastiano (vide supra ad tit. n. 3236). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
10
15
T(ito) Petiedio T(iti) l(iberto) Nyctaeo epipiario (!); (vac.) C(aius) Lucìlius Lucìliae T(itus) Petiedius Ichimenus 1mulieris2 l(ibertae) Calybeni T(iti) l(ibertus) Stephanio vìvos sibi. coniugi; vìvos sibi sevir Augustalis d(ecurionum) d(ecreto). (vac.) Tu qui praeteriens lassus properare videris, sic coeptum peragas, [si]ste parumper iter! Propositum vitaeique (!) meae mortisque legendum, da [pe]dibus requiem et perlege pauca, precor! Emerui dominam officis; bis libera facta, cum meritis [fa]to morte perempta meis. Iamque quater denos aetas impleverat annos, cum interea nulli [noxi]a dicta forem. Tota domus dominae nostro pendebat amore coniugibusque meis semper [am]anda fui. Qualemcumque domum cernis monumentaquae (!) nostra, impensa facta{m} coniuge [ut]roque meo. Quorum vita, precor, longo spatietur amore inveniantque sibi quae bene velle [veli ?]nt. N[on in]certum habeo te non inquirere velle, praeteriens, oculis quae legere ipse potes: «[Sive mih]i Calybe sive es Lucilia dicta, digna es cui dicam: ‘sit tibi terra levis’». Et tu, quicumque es, [ho]c titulo remorate legendo, pervenias quo vis, sit tibi amica Fides. (vac.) [T(ito) Petie]dio T(iti) l(iberto) Nyctaeo. Et tibi. (vac.)
Im. phot. a M. B. sumpta. Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 71 sine supplementis; G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 46–64 n. 8 cum im. phot. fig. 8 (AE 1983, 324); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 154–156 n. 17 cum im. phot. a canonico domino Fernando Di Fiore Corfiniensi missa; id., in Fonti latine e greche I 255 n. 223; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 38–39 n. 38 (= id., Abruzzo e Molise I 181 n. 38); id., in Temptanda viast 6 n. 22; Dionisio, La Valle del Sagittario 547–548 n. E100 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 202. 208; J. Linderski, JRA 3, 1990, 320 (= eund., Roman Questions I 414); H. Solin, Arctos 24, 1990, 121–124 (cf. AE 1991, 556) (= eund., Analecta Epigraphica 335–337); Buonocore, BDASP 80, 1990 (1992), 74 adn. 1 n. 9; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; J. Linderski, JRA 11, 1998, 458 (= eund., Roman Questions II 370); Buonocore,
Suppl. It. 22, 2004, 113 ad tit. n. 17; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; Buonocore, in Fides amicorum 108–109. Puncta in formam aculei sagittae et virgulae acclivis et praesertim triangularia redacta (etiam vide puncta triangularia inter vocabula peragas, scil. PER k AGAS [v. 6], et mortisque, scil. MORTIS k QVE [v. 7], insculpta); in fine v. 5 hedera, ut videtur, quoque signata. – 3 litt. Y supra versum eminens. In supplementis secutus sum Paci praeter v. 12, ubi [p]roque nato proposuit, quod supplementum Solin, l. l. recte, ut videtur, correxit [ut]roque meo. – 1 epipiario pro ephippiario (de qua forma vide H. Solin, in Wie die Blätter 72), – 3 Ichimenus pro Ichmenus, – 4 vivos (bis) pro vivus, – 7 vitaeique pro vitaeque, – 11 monumentaquae pro monumentaque, factam coniuge pro facta a coniuge, ut videtur. Sunt decem dactyli elegiaci sic constituti:
TITVLI NOVI
5
10
15
20
1460
Tu qui praeteriens lassus properare videris, sic coeptum peragas, siste parumper iter! Propositum vitaeque meae mortisque legendum, da pedibus requiem et perlege pauca, precor! Emerui dominam officiis; bis libera facta, cum meritis fato morte perempta meis. Iamque quater denos aetas impleverat annos, cum interea nulli noxia dicta forem. Tota domus dominae nostro pendebat amore coniugibusque meis semper amanda fui. Qualemcumque domum cernis monumentaque nostra, impensa facta a coniuge utroque meo. Quorum vita, precor, longo spatietur amore inveniantque sibi quae bene velle velint. Non incertum habeo te non inquirere velle, praeteriens, oculis quae legere ipse potes: «Sive mihi Calybe sive es Lucilia dicta, digna es cui dicam: ‘sit tibi terra levis’». Et tu, quicumque es, hoc titulo remorate legendo, pervenias quo vis, sit tibi amica Fides.
Quae sic in verba Italica vertenda (sequor magna ex parte Paci, l. l. 63): “Oh tu che passi davanti alla tomba e, pur stanco, dài mostra di andare in fretta, che tu possa felicemente concludere il viaggio iniziato, fermati un po’ ! A che tu apprenda la storia della mia vita e della mia morte, concedi tregua ai tuoi passi e leggi fino in fondo queste poche righe, ti prego ! Mi sono conquistata il favore della padrona con l’attendere ai miei compiti; avevo conseguito per la seconda volta la libertà, quando fui strappata dal destino insieme a ciò che mi ero guadagnata. Già la mia età aveva superato i quarant’anni, senza che fino ad
7257 tit. operis publici Tabula ex lapide calcario ex pluribus partibus olim inter se coniunctis composita a sinistra fracta a dextra, ut videtur, abscisa, in fronte foramine perterebrata undique levigata 36 x (106) x 14. Litt. 6–8. Rep. Corfinii a. 1964 operibus ad ecclesiam cathedralem S. Pelini restituendam institutis. A. 1965 F. Van Wonterghem titulum recognovit Corfinio inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini, ubi a. 1982 non repperi. A. 1999 frustra denuo quaesivi. Periit aut latet. Descripsi quatenus potui a. 1983 ex im. phot. a Van Wonterghem sumpta.
REGIO IV allora fossi per alcuno ritenuta causa di danno. La casa della padrona era per intero affidata alle mie cure amorose e anche dai miei mariti sempre sono stata amata. La dimora presente, quale che sia, tu puoi vedere e vedi la tomba che entrambi i miei coniugi hanno costruito a proprie spese. Per la loro vita io prego gli dèi che si protenda a lungo nell’amore e che essi possano trovare donne che siano disposte a voler loro bene. Sono certa che tu che sei di passaggio non vuoi metterti a cercare quella verità che puoi leggere con i tuoi occhi sulla pietra: «Che io t’invochi col nome di Calibe o con quello di Lucilia, tu sei degna di questo augurio: ‘sia la terra leggera per te’». E tu, chiunque sia, che ti sei attardato a leggere questo epitafio, possa tu pervenire dove sei diretto e avere amica la dea Lealtà (i. e. incontrare persone leali)”. Lucilia Calybe, ut Solin recte suspicatus est, iterum nupta fuit, prius cum Caio Lucilio Ichmeno, deinde cum Tito Petiedio Stephanio seviro Augustale decurionum decreto (de seviris Augustalibus supra ad tit. n. 7254–7255), ex quo filium habuit, scil. Titum Petiedium Nyctaeum, qui fuit ephippiarius, i. e. artifex, qui ephippia vel conficit vel vendit (ThLL V 2, col. 658 lin. 64–66; cf. etiam Diz. epigr. II 2127, nec non H. Solin, in Wie die Blätter 72. Corfinii officium stabularii quoque reperies infra ad tit. n. 7262). Uterque coniugi titulum dedicavit. De carmine Paci, l. l. cum amplissimo commentario locos similes addens fusius disseruit (etiam vide Sanders, Lapides memores 433). De locutione v. 15 sit tibi amica Fides vide Reali, Amicitia 159 n. 115 et passim. De nomine Peti(e)dii etiam vide T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345; P. Poccetti, in Miscellanea Lidio Gasperini 760; S. Patriarca, in Valle di Comino VI 64–65; H. Solin, ibid. VII 138. Est saec. I p. C. n.
ghem, Corfinium 235 n. 360 cum im. phot. tab. XXI fig. 29; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 216; E. Rawson, PBSR 55, 1987, 108 adn. 144; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad tit. n. 18; eund., in Ex adversis fortior resurgo 41; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; G. Paci, in Epigrafia dei porti 284 adn. 33. Puncta triangularia. Exscripsi quatenus potui ex im. phot. a Van Wonterghem comiter missa. Tabula ad loca theatri vel amphitheatri pertinet; de locis, praeter Rawson supra laudatum, imprimis vide J. Kolendo, Archeologia 30, 1979, 39–55, eund., Ktèma 6, 1981, 310– 315; etiam cf. Diz. epigr. IV, 1460–1462 et ThLL VII 2, col. 1575–1576; etiam S. Orlandi, Epigrafia anfiteatrale passim; A. Bolla, in Est enim ille flos Italiae 77–101; P. Rose, PBSR 73, 2005, 99–130; Paci, l. l. 275–288; C. Letta, NS s. 9°, 19/20, 2008/09 (2010), 120–133 et S. Braito, in Iscrizione esposta 153–183. De iure sedendi in theatro vide A. Cassarino, Stud. Doc. Hist. Iuris 83, 2013, 577–589. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. dubitanter tribuerim.
XXXIIII: [loc(us)] C(ai) Vetti T(iti) f(ili) Ruf(i);
XX[XV] loc(us) [- - -].
Im. phot. a F. Van Wonterghem sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 164 n. 3 cum im. phot. fig. 189 n. 2 (AE 1984, 297); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 156 n. 18 cum im. phot. a Van Wonterghem comiter missa; id., in Fonti latine e greche I 255 n. 224; id., Epigrafia anfiteatrale III 123 n. 86 cum im. phot. tab. XXXIV fig. 3 (a Van Wonterghem sumpta); Ciabarra, Anfiteatri 103–104 n. 3.3.2 cum im. phot. fig. 68 a Van Wonterghem sumpta; Dionisio, La Valle del Sagittario 546–547 n. E98. – Cf. Van Wonter-
7258 tit. sepulcralis medici Pars superior stelae ex lapide calcario fastigio minus prospiciente cum acroteriis undique fracta in fronte levigata a tergo scabra (24,8) x (37,7) x 4,1. Area titulo inscribendo destinata excavata sulcis duobus cymatium imitantibus, cuius pars supra et a sinistra tantum servatur. Litt. 4,5–3,8. Dedicatio in fastigio insculpta. Rep. extra Corfinium a. 1906 in praedio domini Pelino Muccetti iuxta viam Tiburtinam – Valeriam sito. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in museo municipali (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
LXX. CORFINIVM
1461
TITVLI NOVI
[D(is)] M(anibus) [s(acrum)]. Epictetioni medi(co) Eutyche[tis], -----Im. phot. a G. Calcagni sumpta. A. De Nino, NS 1906, 416 cum im. del. (AE 1984, 318) (= id., Scoperte archeologiche 472–473); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 157 n. 19 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 256 n. 225; Cristofori, Non arma virumque2 607 n. 64. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 195 n. 31a. 240 n. 409; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad tit. n. 19; P. Porena, Epigraphica 72, 2010, 120; eund., Quad. Arch. Abruzzo 3, 2011 (2014), 95. Puncta triangularia. – 4 Y supra versum eminens. Supplevi. – 3 M EDI De Nino et Van Wonterghem, qui suspicantur verba ad praenomen Marci et ad nomen gentilicium Edii pertinere; contractionem vocabuli medi(cus) tit. huius Corporis vol. V 5277 quoque reperio (cf. ThLL VIII 5, col. 547 lin. 1–3). De cognominibus a medicis antiquis sumptis vide H. Solin, in Ancient Medicine 119–142. De medicis in titulis nominatis praeter Gummerus, Ärztestand inter al. vide R. J. Rowland Jr., Epigraphica 39, 1977, 174–179; S. Rémy, ibid. 49, 1987, 261–264; eund., ibid. 63, 2001, 277–283; A. Buonopane, in Donna e lavoro 129–130; Cristofori, l. l. 603–612; eund., in Medicina e società 137–141; J. Edmondson, in Homenaje Armin U. Stylow 117–129; A. Ruiz Castellanos, ibid. 319–321. Aliam bibliographiam reperies apud Porena, l. l.; Harris, Popular Medicine; M. Á. Alonso Alonso, in Monumenta et memoria 351–371; eand., in Memoriae civitatum 109–139. Saec. II p. C. n. esse potest. 7259 tit. sepulcralis fortasse molitoris Tabula ex lapide calcario a sinistra supra fracta, a dextra in usum posteriorem resecta in fronte levigata a tergo scabra (54,6) x (36,8) x 17,8. Litt. 6,8–3,8. Rep. Corfinii a. 1964, operibus ad ecclesiam cathedralem S. Pelini restituendam institutis. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in museo municipali (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
- - - - - -? +LO++[- - -] molit[or, fecit] sibi et De[cimiae] [P]rìmae u[xori et] [P]riori [filio] [tes]tament[o fieri iussit].
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 164 n. 2 cum im. phot. fig. 188, 1 (AE 1984, 296); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 157– 158 n. 20 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 256 n. 226. Supplevi. – [- - -] | [- - -] olit | [- - - s]ibi et de|[- - -]rimae | [- - -]riori | [- - - tes]tam[e]nt[o] Van Wonterghem. – 1 +++ vestigia litt. incertarum, quae ad nomen potius quam ad cognomen viri cuiusdam pertinentia videntur. – 3 cogitare quidem potuissem de nomine Decimii potius quam de nomine Decii vel Decrii, quae nomina etiamsi in titulis eiusdem loci passim memorata attamen brevioria. De molitore cf. Isid. orig. XV, 6, 4 (“apud veteres non molitores sed pistores dicti sunt […]; molae enim nondum usus erat”) et Ulp. Dig. XXXIII, 7, 12, 5 (“pistores […] et mulieres, quae panem coquunt. item molitores, si ad usum rusticum parati sunt”); de re universa ThLL VIII 10, col. 1364. Pistor quidam in tit. Corfinii reperto, scil. n. 3190, memoratus praetermittendus quoque non est. Nomen Decimii redit tit. n. 3148. 3227. 7291. 7293. De cognomine Prioris vide Kajanto, Latin Cognomina 294. Ex forma litterarum saec. I vel II p. C. n. esse videtur. 7260 tit. sepulcralis paedagogi Stela fastigiata ex lapide calcario a sinistra imminuta in fronte levigata nec non passim scalpro dentato dolata infra rudis a tergo paulum scabra 56,8 x 26,1 x 18; nullum instrumentum in fastigio marginato insculptum. Litt. 3,5– 2,3 (litt. L in fine v. 1 minoris mensurae exculpta et litt. C inscripta 1,6). Rep. casu et fortuito extra Corfinium a. 1894 in praedio domini Domenico Marrama iuxta viam Tiburtinam – Valeriam sito. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in museo municipali (Mus. Civ. Arch., inv. n. 92543), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
TITVLI NOVI
1462
REGIO IV
5
C(aio) Lucilio C(ai) l(iberto) Apollonio paedago(go), Apollonia filia patri posit.
Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino, NS 1894, 179 cum im. del. (= id., Scoperte archeologiche 333); Colella, Inventarium ms. n. B 51 cum im. del.; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 158 n. 21 cum im. phot. (AE 1988, 424); id., in Fonti latine e greche I 256 n. 227; Dionisio, La Valle del Sagittario 544 n. E92 cum im phot.; Ciabarra, Anfiteatri 103–104 n. 3.3.2 cum im. phot. fig. 68 (e Van Wonterghem). – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 118; Van Wonterghem, Corfinium 178 n. 4. 216 n. 221. 239 n. 382; eund., Antiche genti 35 adn. 150 cum im. phot. tab. X fig. 22; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 202; eund., Suppl. It. 22, 2004, 113 ad tit. n. 21; C. Zaccaria, in Donna e lavoro 37; Buonocore, Epigraphica 78, 2016, 335. Puncta triangularia. 5 posit pro posuit. Paedagoga altera redit tit. n. 6325. De forma breviata paedago(gus) (quae redit in tit. huius Corporis vol. VI 9746) vide ThLL X 1, col. 31 lin. 38, ubi hic titulus quoque recensitus est. De officio paedagogi vide inter al. W. V. Harris, Quad. Storia 27, 1988, 5–26; Zaccaria, l. l. (cum amplissima bibliographia); Cristofori, Non arma virumque2 522–537; Chr. Laes, Epigraphica 71, 2009, 303–325. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuenda mihi esse videtur.
7261 tit. sepulcralis quoque pomarii cuiusdam Tabula ex lapide calcario a dextra fracta, a tergo scabra 47 x 121,5 x 10,8. Area titulo inscribendo destinata alt. 32 excavata expolita cymatio recto cincta, cuius pars supra, a sinistra, infra servatur. Litt. in tribus columnis ordinatae (I–III) affabre insculptae 6–4,6. Rep. extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini m. Oct. in. a. 1976, effossionibus ad sepulcretum detegendum ad km 172,7 viae Tiburtinae – Valeriae situm institutis. Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 13769), ubi a. 1982 et 1999 contuli.
Col. I:
Col. II
Col. III:
Accae 1mulieris2 l(ibertae) Myrine.
Accae 1mulieris2 l(ibertae) Sympherusae.
M(arco) Ant[onio] M(arci) l(iberto) Ero[- - -] poma[rio].
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26423. G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 38–40 n. 3 cum im. phot. fig. 3 (AE 1983, 319); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 159 n. 22 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 256 n. 228; id., in Officina epigrafica 226–227 n. 1 cum im. phot. 10b; Dionisio, La Valle del Sagittario 547 n. E99. – Cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 188. 192. Puncta triangularia. – Litt. T (col. III, v. 1) supra versum eminens.
2 ex. Er[o - - -] Paci. Nomina gentilicia Accaui et Antonii fusius Corfinii memorata (cf. quae scripsi in Suppl. It., l. l.). Acca mulieris liberta Myrine ipsa redit tit. n. 7268. Pomarii sunt artifices, qui poma vel colunt vel venum dant (cf. A. Hug, RE XXI 1,1952 col. 1866–1867). Forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. adducit.
LXX. CORFINIVM 7262 tit. sepulcralis stabularii Stela ex lapide calcario infra passim scalpro dentato dolata a tergo levigata 105,8 x 45,1 x 16,5. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata nec non passim scalpro dentato dolata cymatio recto supra a dextra et a sinistra cincta 76,9 x 32,1. Litt. 8,8/4,9. Rep. extra Corfinium temporis spatio inter a. 1931 ex. et a. 1932 in. comprehenso effossionibus ad sepulcretum effodiendum institutis in praedio domini Alessandro Colella ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus posito a sinistra viae Tiburtinae – Valeriae situm (vide supra ad tit. n. 7242). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
L(ucio) Brittio Fusco stabulario, Egloge p(osuit).
Im. phot. a G. Calcagni sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7886). G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 18 n. 3 cum im. phot. fig. 3; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 159–160 n. 23 cum im. phot. (AE 1988, 425); id., in Fonti latine e greche I 256 n. 229. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 180 n. 5. 203 n. 97. 240 n. 407; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 195; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad tit. n. 23. 1 punctum triangulare. – In parte inferiore areae scripturae inspiciuntur litterae nonnullae graphio incisae (scil.: A |
1463
TITVLI NOVI PHTOLA | ADEIO) ad probationem scripturae, ut videtur, referendae potius quam manu recentiore additae. Nomen gentilicium Brittii hic primum occurrit (vide autem Sextos Brittios Sulmonenses tit. n. 3098 et 3115). De officio stabularii etiam vide Lammert, RE VI, 1929, col. 1926. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. tribuerim. 7263 tit. sepulcralis vilicae Stela contracta ex lapide calcario in fronte scalpro dentato dolata a tergo rudis 196 x 78–68 x 21. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 155 x 58. Litt. affabre insculptae 8–4. Rep. inter a. 1992 et 1993 extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini effossionibus ad sepulcretum aetatis Romanae infimae detegendum iuxta viam Tiburtinam – Valeriam situm sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita institutis. Exstat Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
Dìs Man(ibus). Veneriae Attiaes Gallaes vilicae et Firmo filio eius, Felix vilic(us) coniugi cum Phaedimo et Felice filis posit.
Im. phot. a Letizia Brunetti sumpta. Buonocore, Epigraphica 79, 1997, 241–244 n. 4 cum im. phot. fig. 4 (AE 1997, 455) (= id., Abruzzo e Molise I 326–329 n. 4); id., Suppl. It. 22, 2004, 121 n. 124 cum im. phot.; U. Roth, PBSR 72, 2004, 106–108; Buonocore, in Scritti Salvatore Alessandrì 42 n. 7. Puncta triangularia. 3 Attiaes Gallaes pro Attiae Gallae (de forma genetivi feminini -aes vel -es saepius in titulis Corfinii repertis memorata etiam vide A. Sartori, Riv. arch. Como 177, 1995 [1996], 92 cum alia bibliographia). – 7 filis pro filiis (nota I simplicem pro I gemina); posit pro posuit.
TITVLI NOVI
1464
Nomen gentilicium Attii fusius occurrit in titulis Corfiniensibus, de quo vide Buonocore, l. l. 243. Cognomen Veneriae tractavit A. Degrassi, Latomus 22, 1963, 436–439 (= id., Scritti vari III 261–263). Vilici alii Corfinii non redeunt (de quibus cf. Sirago, L’Italia agraria 141; vide etiam, quae disseruerunt L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 70 et Aubert, Business Managers 120. 453); vilicos saepius in titulis regionis quartae
REGIO IV memoratos recensui in Stud. Class. Orient. 36, 1986, 285 (= id., Abruzzo e Molise I 67); id., Epigraphica 59, 1997, 244 adn. 49–61 (= id., Abruzzo e Molise I 328–329 adn. 49–60); id., in Scritti, l. l. 42–43. De re universa Carlsen, Vilici passim et Roth, l. l. 101–124. Ex litterarum forma nec non ex locutione Dis Man(ibus) nondum compendiata saec. post medium I p. C. n. tribuerim.
7264 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario marginibus imminuta, in fronte expolita, a tergo levigata, ab utroque latere alveolis ad figendum, qui adhuc cernuntur, praedita (61,2) x (190,2) x 12,8. In superficie anteriore sunt fasciae duae excavatae ad perpendiculum directae titulo in fronte monumenti sepulcralis figendo adhibitae. Litt. in tribus columnis insculptae (I–III) 8,1/2,8. Rep. prope vicum Vittorito nescio autem quando. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
10
Col. I:
Col. II:
Col. III:
[- - -]ius Eutych[es],
C(aius) Tettius C(ai) l(ibertus) Mar[ath]o,
[L(ucio)] Annio L(uci) l(iberto) Martiali, C(aius) Rutilius C(ai) l(ibertus) Zosimus, C(aius) Lucceius C(ai) l(ibertus) Victor iun(ior), C(aius) Maecius C(ai) l(ibertus) Fortunatus, C(aius) Iulius C(ai) l(ibertus) Paranistus, Q(uintus) Caecilius Daphnicus, ------
Q(uintus) Tedius 1mulieris2 l(ibertus) Euhemer, Q(uintus) Tedius 1mulieris2 l(ibertus) Fortunatus, C(aius) Marcius Trophimus, C(aio) Iulio C(ai) l(iberto) Felicioni, M(arcus) Antonius 1mulieris2 l(ibertus) Zosimus, M(arcus) Antonius 1mulieris2 l(ibertus) Zosimas, T(itus) Aelius T(iti) l(ibertus) Publius, [C(aius) Iu]lius C(ai) l(ibertus) Privatus, ------
[C(aius)] Ulpius C(ai) l(ibertus) Ca[- - -], M(arcus) Antonius Zosimio, T(itus) Flavius T(iti) l(ibertus) Probus, M(arcus) Aurelius Herclaniu[s], M(arcus) Attius Ia[n]uar(ius), C(aius) Semproni[us] Eutychia[nus], M(arcus) Aurelius Bi[- - -], ------
Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 79.2721 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7767). Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 35–36; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 24 n. 16 cum im. phot. fig. 16 (cf. AE 1961, p. 27); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 144– 145 n. 24 cum im. phot. ex neg. D. A. I.; id., in Fonti latine e greche I 256–257 n. 230. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 195 n. 33. 198 n. 52. 199 n. 62–64. 201 n. 76. 203 n. 94–95. 204 n. 102. 212 n. 186. 215 n. 207. 217 n. 227. 218 n. 234. 229–230 n. 318. 232–233 n. 341 et 343. 233 n. 345a. 237 n. 368. 240 n. 414. 243 n. 480 cum im. phot. tab. XXX fig. 30; eund., Antiche genti 11. 35. 48; eund., Forma Italiae 171– 172; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 189. 191. 192. 193. 194. 195. 199. 200–201. 202. 203. 210. 212. 214. 217. 218; Sternini, Romanizzazione 45; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. 296. Litterae conexae TI nominis Rutilius (col. I v. 3) et HI cognominis Trophimus (col. II v. 4) supra versum egredientes.
Litt. in tribus columnis, ut supra scripsi, insculptae, versus autem haud concinne ordinati, ex quo plura verba columnarum primae et secundae in columnas a dextra positas continuata, scil. col. I v. 3 Zosimus, col. II Mar[ath]o v. 1, Trophimus v. 4, Felicioni v. 5, Zosimus v. 6, Zosimas v. 7. Puncta in falculae et hederae formam redacta nec non triangularia. Supplevi. – Errores priorum editorum omisi praeter quae sequuntur. Col. I v. 1 [- - -]VS EVTIC[- - -] Annibaldi, Lucci – Di Francescantonio; Eutych[es] opinor litteris es minoris mensurae potius quam Eutych(es). – 2 [- - -]NNIO Annibaldi; ENNIO Lucci – Di Francescantonio. – 4 Victorinus Annibaldi, Lucci – Di Francescantonio et Van Wonterghem. – Col. II v. 1 MAR[- - -] Annibaldi; MAR[.]O Van Wonterghem; omiserunt Lucci – Di Francescantonio. – 4 STROPHM Lucci – Di Francescantonio. – 6 M(arcus) omisit, 9 [- - -]IVS Annibaldi, omisit Van Wonterghem. – Col. III v. 1 VLPIVS CA [- - -], 2 MA ANTONIVS, 7 TT. ERCTANI Annibaldi, HERCIANI Lucci – Di Francescantonio. – 8
LXX. CORFINIVM
1465
ex. LA[- - -] Annibaldi, IN[- - -] Van Wonterghem. – 9 Sempronia Annibaldi. – 10 Eutychia Annibaldi, Lucci – Di Francescantonio et Van Wonterghem. – 11 in. C. Annibaldi, Lucci – Di Francescantonio et Van Wonterghem; 11 ex. B[- - -] Lucci – Di Francescantonio. Enumerantur, ut videtur, liberti cuiusdam collegii funeraticii, qui de sua pecunia monumentum fecerunt. Quod ad eorum rationem nominum attinet, praeter quae scripsi in Suppl. It., l. l. (nota nomen Sempronii hic primum occurrere, alia autem
7265 (= 3209) tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte expolita. Litt. in duabus columnis ordinatae (I–II). Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Dressel descripserunt, nempe Corfinii, in turri campanarum ecclesiae S. Pelini extrinsecus loco edito, ubi a. 1982 et 1999 recognovi quatenus potui.
TITVLI NOVI in tit. Corfiniensibus fusius redire), hoc saltem praetermittendum non est: ut ex tit. n. 3271 et 3186 sane elicitur, libertos Quintum Tedium Euhemerum et Quintum Tedium Fortunatum patrem et filium nec non Caium Maecium Fortunatum sevirum Augustalem fuisse compertum habemus. Etiam cf. Iulium Paelignum illum a. 51 p. C. n. de quo vide, inter al., L. Petersen, PIR2 I 445 et Demougin, Prosopographie 387 n. 474 cum alia bibliographia. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. saltem adducit.
Destephanis apud Cirelli, Il regno delle due Sicilie XVI, 160; e libro Mascitti pendet summarium quoddam publici iuris numquam factum a Destephanis ipso, ut videtur, exaratum hodie servatum sine titulo Sulmone apud monasterium S. Nicholai minorum observantium (de quo vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 386 n. 35); Mommsen, supra n. 3209, titulo a Brunn et Dressel descripto, qui autem errores Mascitti sprevit; Buonocore, Iscrizioni latine 31–33 n. 21 cum im. phot. fig. 27; id., Suppl. It. 3, 1987, 162–163 n. 25 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 233 n. 67; Dionisio, La Valle del Sagittario 554 n. E124. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 203 n. 91. 204 n. 104. 206 n. 116–117. 208 n. 146. 219 n. 237. 230 n. 323–324 et 328. 237 n. 366. 241 n. 423 et 430–431. 242 n. 448. 243 n. 485 et 489. 244 n. 491 et 505; Buonocore, PP 39, 1984, 435; Van Wonterghem, Forma Italiae 163. 171; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 194. 195. 196. 198. 212. 213. 217; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. Puncta triangularia et in formam virgulae acclivis redacta.
5
10
Col. I:
Col. II:
[- - -]ca, [- - -]athe, [- - - He]rmes, [- - -] Aper, [- - -] Ursio, [- - -] Lesbius, [- - -] Secund(us), [- - -]arius, [- - - Res]tutus, [- - - F]estus, [- - - H]ermes, [- - - Suc]cessus, ------
L(ucius) Avid[ius - - -], M(arcus) Ulpi[us - - -], Sex(tus) Cerv[ius - - -], Sex(tus) Cerv[ius - - -], Q(uintus) Messiu[s - - -], C(aius) Decim[ius - - -], P(ublius) Caese[- - -], D(ecimus) Sever[ius - - -], C(aius) Septi[mius - - -], C(aius) Septi[mius - - -], ------
Im. phot. a M. B. sumpta. Antinori, ms. XLVI 67, qui titulum excerpsit, ut videtur, e Mascitti, Italia detecta; ex Antinori schedis Mommsen, Inscriptiones regni Neapolitani 5372; e Mascitti schedis P.
Supplevi. – Col. I v. 1 [- - -]++, – 2 [- - -]ate[r] Mommsen supra n. 3209; [- - -]atii Brunn apud Mommsen; [- - -]atila ego, PP et Le iscrizioni; [- - -]athe quomodo supplendum incertum: cf. ex. gr. [Ag]athe, [Epag]athe, [Thysag]athe, [Pantag]athe. – 4 [- - -]PE R, – 6 [L]esbius, – 7 [S]ecund(us), – 10 Festus Mommsen supra n. 3209 (quae supplementa Van Wonterghem recepit); [- - -]estus Dressel apud Mommsen. – Col. II v. 1 L k AV++[- - -], – 2 M k VLP[- - -], – 3 SEX k CE++[- - -], – 4 SEX k CE[- - -], – 5 Q k MESSI[- - -], – 6 C k DECIA[- - -], – 7 P k CAESE[- - -], – 8 D k SEVE+[- - -], – 9 C k SEP[- - -], – 10 C k SEP[- - -] Mommsen supra n. 3209. – 1 Avi[dius ? -illius ?] Van Wonterghem; Avill[ius] ego, PP et Le iscrizioni. – 2 Ulp[ius], – 3 Ce[rvius ?], – 4 Ce[rvius ?], – 5 Messi[us ?], – 6 praenomen C k Dressel, Q k Brunn, uterque apud Mommsen; Decim[ius], – 7 Caese[nnius, -llius] Van Wonterghem vel potius Caese[rnius] ut testatur tit. EE VIII p. 39 n. 155 = n. 7281. – 8 sevir[- - -] Mascitti apud Mommsen; Seve[rius ?], – 9 Sep[timius ?] Van Wonterghem. – 10 Septi[- - -] recte Mascitti apud Mommsen; Sep[timius ?] Van Wonterghem. Memorati liberti, ut videtur, cuiusdam collegii funeraticii, qui de sua pecunia monumentum fecerunt. De eorum ratione nominum vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. (nota autem nomen Messii hic primum occurrere; alia in tit. Corfiniensibus fusius redeunt). Saec. II p. C. n. esse potest. 7266 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem resecta, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo scabra (23) x (24) x 22. Rep. Corfinii a. 1964 operibus ad ecclesiam cathedralem S. Pelini restituendam institutis. A. 1965 Frank Van Wonterghem titulum recognovit Corfinii inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini, ubi autem a. 1982 non repperi. Nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
TITVLI NOVI
1466
REGIO IV Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 163–164 n. 27 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 257 n. 232. 1 punctum in formam virgulae acclivis redactum. Supplementa incerta. Esse potest tabula, in qua enumerantur liberti cuiusdam collegii funeraticii vel potius artificum. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim.
-----[- - -] Vibius [- - -], [- - -] Numisiu[s - - -], [- - - M]anilius [- - -], -----Im. phot. a M. B. sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 164 n. 5 cum im. phot. fig. 189. 6; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 163 n. 26 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 257 n. 231. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 218 n. 232. 220 n. 247. 236 n. 362 cum im. phot. tab. XVIII fig. 24; eund., Antiche genti 46; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 203. 205. 216–217. 3 punctum triangulare. Supplevi. Tabula an ad libertos cuiusdam collegii funeraticii an potius ad artifices pertineat incertum. De eorum ratione nominum vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. Nomina gentilicia Numisii et Vibii redeunt in aliis tit. Corfiniensibus; nomen autem Manilii hic primum occurrit. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. esse quoque potest. 7267 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a dextra infra fracta, a sinistra in usum posteriorem recte abscisa, in fronte levigata, a tergo scabra (25,2) x (28,6) x 6,8. Rep. Corfinii fortasse a. 1964, operibus ad ecclesiam cathedralem S. Pelini restituendam institutis. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
7268 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario a dextra fracta, marginibus sinistro et inferiore imminuta, in fronte levigata et passim scalpro dentato dolata, in facie sursum directa caelo polita, 28 x (63,8) x 52,1. Litt. 5. Rep. a. 1896 extra Corfinium prope ecclesiam cathedralem S. Pelini iuxta viam Tiburtinam – Valeriam, qua ad vicum Raiano itur, in praedio comitis Galli Zugaro sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibitus. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92582), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
Acca 1mulieris2 l(iberta) Myrin[e].
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. A. De Nino, NS 1896, 171 cum im. del. (= id., Scoperte archeologiche 361); Colella, Inventarium ms. n. A 5 cum im. del.; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 164 n. 28 cum im. phot. (AE 1988, 426); id., in Fonti latine e greche I 257 n. 233; id., in Officina epigrafica 226–227 n. 1 cum im. phot. fig. 10a; Dionisio, La Valle del Sagittario 542–543 n. E88 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 193 n. 5; eund., Antiche genti 13; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 188; eund., Suppl. It. 22, 2004, 113 ad tit. n. 28. Puncta triangularia. 1 Myre Colella. Acca mulieris liberta Myrine eadem redit supra tit. n. 7261. Ex litterarum forma saec. I medii p. C. n. esse potest. 7269 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario integra, ut traditur, in tympano rosa ornata (de forma monumenti cf. Dupraz, Vestins 440) 69 x 40 x 14. Rep. a. 1902 Vittorito, cum terra egesta sit, in coemeterio. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda De Nino. Tit. ita traditus est:
- - - - - -? [- - -]a Ag[- - -] [- - - P]rocu[l- - - -] [- - -] Fro[- - -] ------
C k ACCAVS k ACA I k P k VIEIDA k T k I D IOCLIA k FILIVS k POST
LXX. CORFINIVM
1467
TITVLI NOVI
Fuit fere: C(aius) Accaus Acai (!) P(ubli scil. filius), Vieidia T(iti) l(iberta) Dioclia; filius posit. A. De Nino, NS 1902, 125 cum im. del. (= id., Scoperte archeologiche 447); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 165 n. 29 cum im. del. a De Nino deprompta (AE 1988, 427); id., in Fonti latine e greche I 257 n. 234; Dionisio, La Valle del Sagittario 566 n. E159. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 193 n. 18; eund., Antiche genti 13; eund., Forma Italiae 200; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 188; J. Linderski, JRA 3, 1990, 320 (= eund., Roman Questions I 414); E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 510. 515; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad tit. n. 29; E. Dupraz, in Onomastica 331; eund., in Écriture 207. Supplevi ut potui, non sine dubiis. 2 Vieidia pro Vidia emendat quamquam dubitanter Linderski. – 4 posit pro posuit. De forma Acai etiam vide H. Solin, Arctos 16, 1982, 170 (= eund., Analecta Epigraphica 135). De cognomine Dioclia cf. Solin, Namenbuch2 40–41 (in tit. Corfiniensi, scil. n. 3121a = EE VIII p. 34 n. 138, memoratur Scaefia 1Caii2 liberta Dioclea). Esse potest saec. I medii a. C. n. 7270 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte adesa (21,3) x (46,5) x ?. Litt. actuariae circ. 5. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Nunc exstat Corfinio in fronte muri aedium quarundam iuxta viam Foro vulgo appellatam sitarum exstrinsecus inserta, ubi a. 1982 et 1999 descripsi.
Sex(tus) Accius 1mulieris2 l(ibertus) Salvius. Im. phot. ex neg. Università degli studi “G. d’Annunzio” sine inv. n. Puncta in formam trianguli scalpta. De nomine Accii fusius tit. Corfiniensibus laudato vide supra ad tit. n. 3167. Cognomen Salvii redit tit. Corfiniensi n. 7342. Forma litterarum ad saec. I ex. a. C. n. saltem adducit. 7270b tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario supra et a sinistra fracta, in fronte levigata (200) x (55) x 30. Litt. profunde insculptae 3,5/3. Rep. a. 1994 extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini sepulcro cuidam (sign. n. 18) aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita in effossionibus ad sepulcretum medii aevi detegendum iuxta viam Tiburtinam – Valeriam situm institutis (vide infra ad tit. n. 7280). In situ. Descripsi ex im. phot., quam Maria Carla Somma m. Ian. a. 2019 mihi comiter suppeditavit.
Ael(ia) Fel(- - -) et Bo[- - -]. Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 165 n. 30 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 257 n. 235; Dionisio, La Valle del Sagittario 548–549 n. E103 cum im. phot. – Cf. C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. Fel(icula), Fel(icitas) vel sim.; quomodo autem nomen Bo[- - -] supplendum nescio. Aetatis imperatoriae labentis mihi esse videtur. 7270a tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario marginibus fracta in fronte scalpro dentato passim dolata a tergo levigata (20,5) x (93) x 24. Litt. 5,5. Rep. a. 1994 extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini sepulcro cuidam (sign. n. 18) aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita in effossionibus ad sepulcretum medii aevi detegendum iuxta viam Tiburtinam – Valeriam situm institutis (vide infra ad tit. n. 7280). In situ. Descripsi ex im. phot., quam Maria Carla Somma m. Ian. a. 2019 mihi comiter suppeditavit.
5
-----+++[- - -] pater posit filio et sibi se vivo et Accia Trup(he) viva.
Im. phot. ex neg. Università degli studi “G. d’Annunzio” sine inv. n.
TITVLI NOVI
1468
REGIO IV
Puncta in formam trianguli insculpta. 2 posit pro posuit. – 5 Trup(he) pro Tryp(he) si recte intellexi.
De nomine Accii fusius tit. Corfiniensibus laudato vide supra ad tit. n. 3167. Forma litterarum ad saec. I ex. a. C. n. saltem adducit.
7271 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fastigio minus prospiciente cum acroteriis in duas partes inter sese coniunctas effracta nullo autem inscriptionis detrimento in fronte et a tergo levigata 119,8 x 65,2 x 12,2. Area titulo inscribendo destinata excavata sulcis duobus cymatium imitantibus cincta 69,8 x 47,9. Litt. 5,8–2,7 (litt. in fine v. 6, 8, 11, 13 et 15 minoris mensurae exsculptae 1,1/0,9). Dedicatio in fastigio incisa; nota etiam dactylos hexametros v. 11–15 extra mar-
ginem insculptos. Rep. extra Corfinium temporis spatio inter a. 1931 ex. et a. 1932 in. comprehenso effossionibus ad sepulcretum effodiendum institutis in praedio domini Alessandro Colella ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus posito a sinistra viae Tiburtinae – Valeriae situm (vide supra ad tit. n. 7242). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
10
15
Im. phot. a G. Calcagni sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7762). Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 9; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 20–21 n. 7 cum im. phot. fig. 7 (cf. AE 1961, p. 27); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 166–167 n. 31 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 257–258 n. 236; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 39 n. 39 (= id., Abruzzo e Molise I 181 n. 39); id., in Temptanda viast 7 n. 29. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 129. 174. 238 n. 373. 241 n. 439. 244 n. 494; eund., Antiche genti 12. 29. 48; M. Massaro, Ann. Ist. Orient. Napoli Filol. 4/5, 1982/83 (1987), 218–219; Buonocore, BDASP 80, 1990 (1992), 74 adn. 1 n. 8; Cugusi, Aspetti letterari2 211. 354; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 31. Puncta triangularia. Litt. conexae saepius supra versum eminentes. 1 omisit Annibaldi. – 4 ex. ANN, – 6 [- - -]ARIS[- - -] Lucci – Di Francescantonio. – 9 infelicissi(mi) ego in Suppl. It., l. l. – 13 fundere Annibaldi et Lucci – Di France-
D(is) M(anibus) s(acrum). Aemiliano rei pub(licae) Corf(iniensium scil. servo), qui vix(it) annis XXIII m(ensibus) III dieb(us) XVIII; Ianuaris et Trophime filio carissimo parentes infeliciss(imi) posuer(unt). Abstulit atra dies et funere mersit acerbo, ergo non licuit miserum deflere parentes, nec super exanimem lachrimas fundere voces, Apula terra iaces multorum inimica parentum.
scantonio; lachrimas fundere voces Massaro, cum quo nunc consentio (amicissimus ipse per litteras non excludit lacrimas fundere voces); lachrimas fundere voces Annibaldi et Cugusi (locutio effundere voces est clausula ex. gr. Aen. 5,723, de qua, inter al., cf. H. Solin, in EV II, Roma 1985, 335). De servo publico vide Weiß, Sklave 204 n. 79; E. Cimarosti, in Donna e vita cittadina 456. Rei publicae Corfiniensium servos alios habes tit. n. 3219 et 7344 (etiam vide tit. n. 6326). V. 11–15 sunt quattuor dactyli hexametri, i. e.: Abstulit atra dies et funere mersit acerbo, ergo non licuit miserum deflere parentes, nec super exanimem lachrimantes fundere voces, Apula terra iaces multorum inimica parentum. In Italicum sermonem verto: “Un tragico giorno lo sottrasse e lo sommerse nella morte precoce; pertanto ai genitori non fu consentito di piangere lo sventurato, né di versare sul defunto lacrime parole (i. e. parole che portano alla com-
LXX. CORFINIVM mozione); tu (infatti) riposi in terra apula ostile a molti genitori”. Hexameter primus scil. abstulit atra dies et funere mersit acerbo ex Aen. 6,429 depromptus (de quo vide, inter al., P. Cugusi, Epigraphica 44, 1982, 83 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 559); P. Carletti Colafrancesco, in Convegno Virgiliano 217 adn. 92; H. Solin, Arctos 48, 2014, 406–407; Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Dalmatiae 131). De forma licuit saepissime in carminibus epigraphicis laudata vide Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Africana 175; P. Cugusi, Epigraphica 78, 2016,
7272 (= 3200) tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa, nullo autem, ut videtur, inscriptionis detrimento, in fronte expolita. Etiam hodie eodem loco, quo A. De Nino descripsit, nempe Corfinio muro aedium gentis Costanzo (olim Giacchesi) iuxta viam Italica vulgo appellatam sitarum exstrinsecus loco edito inserta, ubi a. 1982 et 1999 contuli quatenus potui.
1469
TITVLI NOVI 281. Hexameter ultimus, scil. Apula terra iaces multorum inimica parentum, declarat Aemilianum periisse in Apulia; Annibaldi, l. l., de pestilenti natura terrae Apulae est opinatus; de clade Cannensi cogitavit, nescio an recte, Cugusi, l. l., id., Carmina Latina Sardiniae 127. De morte peregrina in terra vel amica vel inimica etiam cf. Cugusi – Sblendorio Cugusi, in Convegno Virgiliano, l. l. 205–206; eosd., Carmina Latina Dalmatiae, l. l. 135–136; eosd., Versi su pietra 1559. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata et ex litterarum forma saec. II p. C. n. esse videtur.
regione Cisterna appellata, cum aedificaretur officina quadam apud villulam gentis di Ciccio posita iuxta callem, q. d. Regio Tratturo. Iam inde ab a. 1975 periisse videtur. Frustra quaesivi a. 1982 et 1999. Descripsi ut potui a. 1983 ex im. phot. a Van Wonterghem sumpta.
Q(uinto) Agrio [- - -] Agathemer
Cice[roni],
Pulfidiai (scil. servus).
Eros, Apame[a, - - -].
Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1877, 276 (= Mem. Accad. Lincei s. 4°, 2, 1878, 105) (= id., Scoperte archeologiche 29) ex quo Mommsen, supra n. 3200; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 167 n. 32 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 231 n. 58; Dionisio, La Valle del Sagittario 539 n. E77. – Cf. G. Davis Chase, Harvard Studies in Class. Philol. 6, 1897, 165; Van Wonterghem, Corfinium 226 n. 292; M. de Giovanni, Abruzzo 9, 1971, 202; M. G. Tibiletti Bruno, ibid. 19, 1976, 119; Buonocore, PP 39, 1984, 436; eund., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 210; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 506. 513; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 32; eund., in Officina epigrafica 218. 1 Agathemin De Nino, ex quo Mommsen (cf. etiam quae Mommsen ipse scripsit ad p. 731 col. 1 sub indice cognominum virorum et mulierum, scil.: “dat. *Agathemin..”), Van Wonterghem, de Giovanni et Tibiletti Bruno; de cognomine etiam vide E. Catani, in Miscellanea Lidio Gasperini 210. – 2 Pulfidiai pro Pulfidiae (de forma genitivi singularis declinationis primae in -ai pro -ae cadente cf. inter al. M. Zanardi, Stud. It. Filol. Class. n. s. 10, 1933, 147–160). Nomen Pulfidii redit tit. n. 3192 et 3259 (de quo nomine disseruit H. Solin, Epigraphica 69, 1997, 331–332). Ex ratione palaeographica nec non ex forma genitivi singularis declinationis primae in -ai pro -ae exeuntis saec. I medio a. C. n. tribuo. 7273 tit. sepulcralis Plinthus, ut traditur, ex lapide calcario a dextra fracta 48 x 52 x 40. Litt. 9–5,5. Rep. a. 1964 extra Corfinium in
Im. phot. a F. Van Wonterghem sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 193 cum im. phot. fig. 244 (AE 1984, 306); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 167–168 n. 33 cum im. phot. a Van Wonterghem deprompta; id., in Fonti latine e greche I 258 n. 237; R. Tuteri, in Storia di Pratola 43. 62 cum im. phot. fig. 7. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 195 n. 34. 239 n. 381. 240 n. 412 cum im. phot. tab. XVI fig. 19; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 189; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 516; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 33; eund., in Officina epigrafica 218 cum im. phot. fig. 5. Puncta triangularia sursum directa. Exscripsi et supplevi quatenus potui ex imagine photographica a Van Wonterghem sumpta. – 2 Cice[- - -], – 3 Apami[- - -] Van Wonterghem (inde Tuteri) ex quo in prima editione, scil. Suppl. It., l. l., suspicatus sum cognomen Apamia pro Apamea incisum supplendum; melius autem re perpensa, vestigium litterae post M signatum, quod ex imagine photographica adhuc inspici potest, ad vocalem E potius quam ad I pertinere mihi videtur (de cognomine Apamea cf. Solin, Namenbuch 627–628). Nomen Agrii hic primum occurrit. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 7274 tit. sepulcralis Basis ex lapide calcario undique fracta in fronte adesa; pars coronae cymatiis duobus ornatae conservata est. Litt. actuariae. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Contuli a. 1982 ex im. phot.
TITVLI NOVI
[- - -]+ coniux Allidia [- - -] [- - -]+U carmina dig[na ? - - -] [- - -] abas domino +[- - -] -----Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7768. G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 25 n. 21 cum im. phot. fig. 21; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 168–169 n. 34 cum im. phot. a Sopr. Arch. Chieti sumpta; id., in Fonti latine e greche I 258 n. 238; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 39 n. 40 (= id., Abruzzo e Molise I 181 n. 40); id., in Temptanda viast 17 n. 15*. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 195 n. 35; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 190; eund., Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 34; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. Exscripsi et supplevi quatenus potui ex imagine photographica a Sopr. Arch. Chieti sumpta. Puncta, ut videtur, nulla. +++ vest. litt. distingui nequeunt. – 1 Aitidia, – 2 dig[- - -], – 3 [- - -]abas Annibaldi; abas pro abbas (de qua forma cf. ILCV 1649 in commentario); utrum cognomen Semiticum Abas sit necne, in dubio adhuc maneo (de cognomine vide H. Solin, in ANRW II 29, 2, 1983, 676. 679. 720). Attamen non excludo, quin illud ABAS in Abas(cantus) solvendum sit; etiam cf. tit. Peltuini rep. n. 3465 et Trebulae Mutuescae n. 8877 Tit. B, III. v. 21. Nomen gentilicium Allidii hic primum occurrit. V. 2–3 lacinias carminis dactylici suspicari licet: iuncturam carmina digna praebent ex. gr. Verg. ecl. 8, 10; Ov. met. 5, 345, al.; res tamen in incerto manet. Ex litterarum forma esse potest saec. V p. C. n. 7275 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique, ut videtur, fracta (33) x (26) x ?. Rep. a. 1896 Vittorito, cum terra egesta sit, pone ecclesiam S. Michaelis Archangeli. A. De Nino titulum descripsit Vittorito in cavaedio domus canonici De Silvestri. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda De Nino.
1470
REGIO IV Tit. ita traditus est:
Fuit fere:
+RIM ANNAVAE SERVO
- - - - - -? [- - -]+RIM[- - -?] [- - -] Annavae [- - -] [- - -]SERVO[- - -?] - - - - - -?
Im. a De Nino del. A. De Nino, ms. II cum im. del.; inde Buonocore, PP 39, 1984, 436 et Suppl. It. 3, 1987, 169 n. 35 cum im. del. a De Nino deprompta (AE 1989, 427) et in Fonti latine e greche I 258 n. 239. – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 191. Supplevi ut potui, non sine dubiis. 1 + vestigium litt. incertae; in ephemeride PP supra laudata supplevi cognomen [Glyc]eri(u)m, quod supplementum mihi non persuadet. – 3 agitur fortasse de [con]servo. Nomen Annavi in tit. Corfinii repertis fusius invenies. Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio. 7276 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus imminuta in fronte fissuris laesa passim scalpro dentato dolata, a tergo scabra 64,1 x 30,2 x 10,3. Litt. 5,2/4,1. Rep. a. 1960 extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus a sinistra viae Tiburtinae – Valeriae. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
LXX. CORFINIVM
5
10
1471
TITVLI NOVI Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 69; Van Wonterghem, Forma Italiae 169 n. 48b cum im. phot. fig. 196 (AE 1984, 299); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 170–171 n. 37 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 258 n. 241. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 201 n. 77. 242 n. 457. 244 n. 490 cum im. phot. tab. XVII fig. 21; eund., Antiche genti 29 cum adn. 127 et im. phot. tab. IX fig. 9; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 193; Sternini, Romanizzazione 37. Puncta triangularia haud semper signata. De nomine gentilicio Attii vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. 162. Ex litterarum forma nec non ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. II p. C. n. tribuerim.
D(is) M(anibus) s(acrum). Attiae M(arci) f(iliae) Optatae quae vixit annos VIII m(enses) VIIII dies V; Secundus et Natalis par(entes) fil(iae) dulcissimae p(osuerunt).
Im. phot. a M. B. sumpta.
7277 tit. sepulcralis Duae partes (a–b) inter se non coniunctae magnae tabulae concavae ex lapide calcario ad sepulcrum quoddam rotundum pertinentis (de forma monumenti cf. H. von Hesberg, Monumenta. I sepolcri romani e la loro architettura (Biblioteca di archeologia 22), Milano 1994, 18. 125; M. Schwarz, Tumulat Italia Tellus; Gestaltung, Chronologie und Bedeutung der römischen Rundgräber in Italien (Internationale Archäologie 72), Rahden/Westf. 2002, 232–233, F8; Stanco, Mausoleo 48) undique levigatae ab utroque latere et infra resectae, facies autem sursum directa levigata; pars a (38,2) x (85,4) x 24,5; pars b (40,1) x (93,5) x 24,5. Litt. 10,3. Rep. extra Corfinium temporis spatio inter a. 1931 ex. et a. 1932 in. comprehenso effossionibus ad sepulcretum effodiendum institutis in praedio domini Alessandro Colella ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus posito a sinistra viae Tiburtinae – Valeriae situm (vide supra ad tit. n. 7242). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92526), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
Fig. a
Fig. b
M(arcus) Attius [- - - ex testament]o HS 66 (i. e. sestertium viginti milia) fieri iussit. Fig. a–b: Im. phot. a M. B. sumptae (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7881). Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 7–8; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 17 n. 2 cum im. phot. fig. 2; Van Wonterghem, Forma Italiae 171–172. 293 et adn. 455 cum im. phot. fig. 201 im. del. fig. 202 (AE 1984, 300); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 171 n. 38 cum im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti sumpta; id., in Fonti latine e greche I 259 n. 242; Dionisio, La Valle del Sagittario 540–541 n. E83
7278 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario supra a sinistra et a dextera fracta, undique levigata 29,8 x 78,2 x 65,7. Litt. 6,5. Rep. a. 1982 extra Corfinium effossionibus ad vinetum faciendum institutis in regione, q. d. Impianata, in fundo domini Bruno Margiotta, ubi a. 1982 contuli (etiam vide infra tit. n. 7333. 7341. 7342. 7347). An in fundo ipso adhuc exstet, nescio. Pac(cius) Aufilli(us) L(uci) l(ibertus). Im. phot. a M. B. sumpta.
cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 201 n. 75; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 193. Puncta triangularia. Supplevi. – [- - - ex testament]o omiserunt priores. Nomen gentilicium Attii saepius redit in tit. Corfiniensibus (de quo vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. 162). Ex forma litterarum et monumenti saec. I ex. a. C. n. tribuo.
TITVLI NOVI
1472
Van Wonterghem, Forma Italiae 317 n. 2 cum im. phot. p. 316 fig. 464 (AE 1984, 310); Buonocore, L’Ant. Class. 54, 1985, 296 n. 2 cum im. phot. tab. XIII fig. 2; id., Suppl. It. 3, 1987, 171–172 n. 39 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 259 n. 243; Dionisio, La Valle del Sagittario 557–558 n. E136 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 194; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 506. 513; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 39; eund., in Officina epigrafica 220 n. 2. Puncta triangularia. Pac. Aufilli L. l. Van Wonterghem; Pac(ius) solvi haud recte in ed. pr. De praenomine Paccii, quod redit tit. infra n. 7299. 7352, vide Salomies, Vornamen 83–84 cum amplissimo commentario titulis collectis (titulus noster memoratur ad p. 84); eund., in Prénoms 30–31. Nomen Aufillii redit tit. n. 7232; de nominativo singulari breviato -i(us) vide J. Kamio, Arctos 6, 1970, 23–42; praetermittendum non est hoc nominativum breviatum in titulis imperatoriae aetati tribuendis fusius quoque occurrere. Nota libertum cognomine carentem; de re universa, inter al., vide H. Solin, Quad. Urb. 18, 1974, 125–130 et S. Panciera, in L’onomastique latine 192–198 (= eund., Epigrafi III 1841–1847). Ex litterarum forma et ex nominis ratione titulum saec. I medio a. C. n. tribuendum mihi videtur. 7279 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique fractus corona praeditus in fronte adesus a tergo scaber (48,2) x (30,1) x 40,2. Litt. 5. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Titulum humi iacentem iuxta viam Templi a. 1982 vidi; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
REGIO IV Van Wonterghem, Forma Italiae 175 n. 3 cum im. phot. fig. 213 p. 176 (AE 1984, 302); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 172–173 n. 40 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 259 n. 244. – Cf. Van Wonterghem, Antiche genti 29 adn. n. 131 cum im. phot. tab. IX fig. 20; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 193. Supplevi. – 1 [- - - ]veliae P. f. Van Wonterghem; vestigia puncti triangularis post [A]veliae inspiciuntur; P[- - -] praenomen P(ubli), scil. filiae vel libertae, solvere haud recte sum conatus in ed. pr.; initium cognominis cuiusdam esse quoque potest, scil. Pa[-]|[-]ae. – 2 omisit Van Wonterghem; +++ vestigia litt. incertarum. De nomine Avelii in titulis Corfiniensibus saepius reperto vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. 173. Saec. I p. C. n. tribuerim. 7280 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et a dextra fracta, in fronte scalpro dentato dolata nec non foramine quadrigono terebrata a tergo paululum scabra (67) x (76) x 11. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes a sinistra et infra servantur. Litt. affabre scalptae 10/8. Rep. a. 1990 extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita in effossionibus ad sepulcretum medii aevi detegendum iuxta viam Tiburtinam – Valeriam situm institutis (vide A. M. Giuntella et al., Arch. Med. 17, 1990, 571–596; C. Cavallari, in Archeologia Medievale VII 57–58; M. C. Somma – S. Antonelli, ibid. 192–196). Ibidem m. Sept. eiusdem anni quatenus potui descripsi. Nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi m. Oct. a. 2018 denuo contuli et im. phot. quoque sumpsi.
-----Bellic[- - -] C(aius) Septim[ius -] Veget[us] s(ua) p(ecunia) f(ecit).
[A]veliae Pa[- - -] [-]AE++A+[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta.
Im. phot. ex neg. Università degli studi “G. d’Annunzio” sine inv. n. Puncta nulla. Non excludo, quin ratio nominis supra deperdita ad Caium Septimium Bellicum sit referenda, ex eo, quod tit. n. 7319 saec. I medii p. C. n. laudatur Ploce quaedam, quae fuit ancilla C. Septimii Bellici. C. Septimius Vegetus est idem ac Septimius Vegetus, cuius servo Miloni C. Decius Helius et Decia Primilla tit. n. 7292 saec. I p. C. n. titulum posuere. Inde C. Septimius Vegetus filius C. Septimii Bellici esse videtur. Alteri parti saec. I p. C. n. tribuerim.
LXX. CORFINIVM
1473
TITVLI NOVI
7281 = EE VIII p. 39 n. 155 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario a dextra, ut videtur, tantum imminuta 32 x (60) x 54. Rep. a. 1888 extra vicum Raiano in sepulcro eiusdem temporis effossionibus factis in regione, quae nunc dicitur Alezze vel Lezzo, in fundo domini Valentino Rossi. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda De Nino. Tit. ita traditus est:
Fuit fere:
VBIA k CAESES RM L k PLOTIVS k V k F
Vibia Caesernia [- f(ilia)], L(ucius) Plotius V(ibi) f(ilius).
De Nino, ms. III cum im. del.; id., apud G. Fiorelli, NS 1888, 293 (= id., Scoperte archeologiche 273–274); inde, ex apographo cartaceo, M. Ihm, EE VIII p. 39 n. 155; Buonocore, in Fonti latine e greche I 252 n. 206; Imagines Italicae I 295, Paeligni / CORFINIVM 32. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 205 n. 108. 225 n. 282; Fucinese, Raiano 17 n. XXVI; Van Wonterghem, Forma Italiae 188; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 195. 209; eund., Suppl. It. 3, 1987, 138 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 112 ad tit.; R. Tuteri, in Storia di Pratola 45. 1 supplevi quatenus potui. – ubia k caeses | l k plotius k u k f (“Vibia Caesidia, L. Plotius, son of V.”) Imagines Italicae; VBIA: de nomine gentilicio Ubii suspicati sunt non sine dubiis Solin – Salomies, Repertorium2 193; mea autem sententia agitur de praenomine muliebri Vibiae cum litteris conexis IB scripto vel potius V[i]bia (de quo praenomine cf. Kajava, Praenomina 84–85). Nomen Caesernii hic primum occurrit; nomen Plotii autem redit in tit. Paeligno Vetter, Handbuch 215a = I2 3247 = Imagines Italicae I 294, Paeligni / CORFINIVM 31, scil. V. Plauties V.). Esse potest saec. I ex. a. C. n.
Ex litterarum forma primae aetati imperatoriae tribuerim. 7283 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte scalpro dentato dolata (20,5) x (27,5) x 42. Litt. affabre insculptae 2,5–2,8. Rep. nescio quando loco incerto. Servatur Raiano muro cuidam exteriori immissa aedium privatarum, ubi m. Iul. a. 2006 descripsi.
7282 = EE VIII p. 37 n. 149 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique in usum posteriorem resecta nullo autem inscriptionis detrimento in fronte supra levigata infra scalpro dentato dolata (120,3) x (50,6) [(178) x (63) De Nino, qui titulum pleniorem vidit] x ?. Litt. 15,2/10,4. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Etiam hodie eodem loco, quo De Nino descripsit, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus inserta, ubi a. 1982 et 1999 contuli. Carviliae, Helvia Aiavi (scil. uxor) p(osuit). Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1884, 44 (= Mem. Accad. Lincei s. 3°, 13, 1884, 192) inde, ex ectypo chartaceo, M. Ihm, EE VIII p. 37 n. 149; Buonocore, Iscrizioni latine 25 n. 16 cum im. phot. fig. 20; id., in Fonti latine e greche I 251 n. 200; Dionisio, La Valle del Sagittario 552 n. E117 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 205 n. 113. 211 n. 175; eund., Antiche genti 21. 23; eund., Forma Italiae 162; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 189. 196. 200; eund., Suppl. It. 3, 1987, 137 ad tit. Carvil(ius) | Helvi(ae) | Aiavi | p(osuit) Dionisio. In margine inferiore dextro De Nino vidit litteram P directe ad perpendiculum exaratam, quae littera nunc inspici non potest; fuit fortasse probatio scripturae, potius quam littera singularis manu recentiore addita ut Ihm suspicatus est. De nominibus gentiliciis (nota Carvilium hic primum occurrere) vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l.
-----[- - -]R[....]DEO[- - -] [- - - C]hresto [- - -] [- - -] Surae Do[- - -] [- - - fili]us infeli[cissimus]. Im. phot. a Damiano Venanzio Fucinense sumpta. Punctum v. 3 in formam lineolae redactum. 2 [- - - Euc]hresto supplere quoque potuissem. Alia supplementa non temptavi. Forma litterarum ad saec. I ex. p. C. n. vel paulo postea adducit.
TITVLI NOVI
1474
REGIO IV
7284 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem scissa, in fronte, ut videtur, levigata (48) x (43) x (21). Area titulo inscribendo destinata sulco cincta, cuius pars a dextra tantum servatur. Litt. 3,5. Rep. m. Iul. a. 1993 extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini effossionibus ad sepulcretum medii aevi detegendum iuxta viam Tiburtinam – Valeriam situm sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita institutis. Nunc periit. Descripsi a. 2002 ut potui ad im. phot. mihi a Letizia Brunetti comiter missam.
-----[testament]o fieri iussit [- - - ex] arbitratu [- - -]+ et Classi[ci]. Im. phot. a L. Brunetti sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 122 n. 125 cum im. phot. (AE 2004, 483). Supplevi non sine dubiis. – 3 + vestigia litt. incertae; Classi(ci) esse quoque potest. De formula ex arbitratu inter al. vide A. Magioncalda, in Finanze municipali 207 bibliographia ampliore collecta; S. Gentili – C. Vergantini, in Actes du Colloque Degrassi 280– 281; A. Sartori, in Epigrafia 2006 1327–1340 et H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92–93. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuenda. 7285 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus imminuta in fronte et a tergo levigata 42 x 34 x 11,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 32 x 45,5. Litt. 4/3 (altera litt. O v. 1 vocabuli Cocceio minoris mensurae incisa 1,4). Rep. a. 1996 extra vicum Raiano loco incerto. Eodem anno Raiano in aedibus privatis servatam descripsi.
5
M(arco) Cocceio Anniano coniugi dulcissimo Antonia Prima marita de se bene merenti posuit.
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Epigraphica 79, 1997, 244–246 n. 6 cum im. phot. fig. 6 (AE 1997, 457) (= id., Abruzzo e Molise I 330–331 n. 6); id., Suppl. It. 22, 2004, 122–123 n. 126 cum im. phot.
Puncta triangularia subtiliter graphio incisa. Nomen gentilicium Cocceii hic primum occurrit; cognomen Anniani ex nomine Annii fusius in titulis Corfinii repertis memorato depromptum (cf. quae scripsi in ephemeride Epigraphica, l. l.). Nomen autem Antonii Corfinii saepius reperies (tit. hoc nomen referentes collegi l. l.). De marita / marito praeter ThLL VIII 13, col. 406–407 vide S. Agusta-Boularot – M. Bousbba, in L’Africa Romana 11, Sassari 1995, 168 et L. Bivona, in Miscellanea Lidio Gasperini 90–91. Ex litterarum forma alteri parti saec. I p. C. n. tribuerim. 7286 (= 3214) tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a dextra et infra, ut videtur, fracta (85) x (136) x (16). Litt. eleganter insculptae 12,5. A. 1982 et rursum a. 1999 frustra quaesivi apud ecclesiam S. Michaelis Archangeli in vico Vittorito, ubi Brunn una cum Dressel et postea A. De Nino recognoverunt. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda De Nino. Tit. ita traditus est a De Nino: ++++ BENIGNV
Fuit fere: - - - - - -? [-] Coel[ius -] Benignu[s] ------
Brunn et Dressel apud Mommsen, supra n. 3214; A. De Nino, ms. II cum im. del.; inde Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 173 n. 41 et id., in Fonti latine e greche I 233 n. 72. – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 197. Supplevi ut potui, non sine dubiis. Coelius hic primum occurrit. Temporis spatii inter saec. I et II p. C. n. comprehensi esse potest. Res autem tota incerta manet. 7287 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Corfinii, ut traditur, in lucem eruta m. Aug. a. 1880, effossionibus pone ecclesiam S. Mariae Gratiarum institutis. A. 1982 et rursum a. 1999 frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda Colella.
LXX. CORFINIVM Tit. ita traditus est a Colella: INAE NVTAE ICOA
1475 Fuit fere:
TITVLI NOVI vatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92547), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
- - - - - -? [- - -]inae [- - -?] [- - - Cor]nutae [- - -] [- - -]ICOA[- - -] - - - - - -?
Colella, Inventarium ms. n. B 54 cum im. del. inde Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 173 n. 42 et id., in Fonti latine e greche I 259 n. 247. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 42; eund., Epigraphica 78, 2016, 335. Supplevi ut potui, non sine dubiis. Tabula cum fragmento dextro tit. n. 6325 a. 1880 Raiano reperti congruens esse videtur; nam in hoc fragmento sic legitur: [- - -]INAE | [- - -]VTAE | [- - -]GOA (inscriptio, fragmento sinistro altero coniuncto, hoc modo nunc restituenda: - - - - - - Beniginae (!) | Restitutae | paedagoa (!) | Faustus coniunx | - - - - - -; cf. supra ad n. 6325). De re autem in dubio maneo. Aetatis imperatoriae incertae. 7288 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem undique resecta in fronte scalpro dentato dolata, a tergo scabra (15,6) x (29,2) x 11,8. Litt. 5. Rep. Corfinii a. 1964 operibus ad ecclesiam cathedralem S. Pelini restituendam institutis. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
L(ucius) Cristidius T(iti) f(ilius). Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Stud. Class. Orient. 34, 1984, 250 n. 5 cum im. phot. tab. XIII fig. 1 (AE 1984, 316); id., Suppl. It. 3, 1987, 174 n. 44, cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 259 n. 247; Dionisio, La Valle del Sagittario 536–537 n. E72 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 198; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 513; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 44. Puncta triangularia sursum directa. In facie sursum directa inspiciuntur litterae tres antiquitus incisae (scil.: A, B, et E, quae vocalis cursive exarata mihi videtur) ad probationem scripturae referendae. Nomen Cristidii hic solum in titulis Latinis occurrit (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 64). Saec. I medio a. C. n. tribuerim. 7290 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa, in fronte scalpro dentato dolata (24,3) x (49,6) x (17,5). Litt. 6,7–6,2. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Hodie exstat Corfinio inserta muro angulari viarum Zambeccario et dei Templi, ubi a. 1982 et 1999 descripsi.
-----M(arc-) Cri[- - -] Dac[- - -] [vi]x(it) [ann(is) - - -] - - - - - -? Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 173–174 n. 43 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 259 n. 246. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 164 n. 9 (ubi legitur: “Frammento di calcare con resti d’iscrizione di difficile lettura”) cum im. phot. fig. 188 n. 4. 1 punctum triangulare. Supplere conatus sum non sine dubiis. – 1 esse potest nomen gentilicium, exemplo nominum in titulis Corfiniensibus repertorum, Crispii vel Cristidii. – 2 cognomen Dac[- - -] quomodo supplendum mihi non liquet. Aetatis imperatoriae incertae. 7289 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario marginibus laesa undique levigata 35 x 51 x 26,8. Litt. 3,8. Rep. m. Apr. a. 1981 extra Corfinium in regione Canzatore vulgo appellata. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc ser-
- - - - - -? V(ibius) Cu+us Rufus hic. Im. phot. a M. B. sumpta.
TITVLI NOVI
1476
REGIO IV
Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 175 n. 45, cum im. phot. (AE 1988, 428); id., in Fonti latine e greche I 259 n. 248; Dionisio, La Valle del Sagittario 540 n. E82. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 175 n. 4 (ubi legitur: “Frammento di cippo (?), con resti d’iscrizione di difficile lettura”) cum im. phot. p. 176 fig. 213 n. 1; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 45. 1 punctum triangulare; + vestigium hastae rectae. Supplevi ut potui. – 1 fortasse nomen Cupii vel Cufii cum litteris PI vel FI conexis. Esse potest aetatis imperatoriae ineuntis. 7291 = EE VIII p. 35 n. 141 tit. sepulcralis Fragmenta duo (a–b) ex lapide calcario ad eandem tabulam ut videtur pertinentia inter se non coniuncta. Frg. a (170) x (51) x (18). Litt. affabre insculptae 16. Rep. extra vicum Roccacasale in regione Fonte della Masseria appellata nescio quando. Servabantur in vico Roccacasale pro posti portae muri cuiusdam ecclesiae dirutae S. Mariae di Loreto dicatae adhibita, ubi a. 1886 A. De Nino inspexit et ectypa sumpsit. Frustra quaesivi. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda De Nino. Fuit fere: -----[uxori] sua[e] C(aius) Decimi[us] [C]ommunis [p(ecunia) s(ua)] fec(it). A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1886, 423 (= id., Scoperte archeologiche 241); inde, ex ectypis chartaceis, M. Ihm, EE VIII p. 35 n. 141 et Buonocore, in Fonti latine e greche I 250 n. 196. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 208 n. 146; eund., Forma Italiae 216; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 198; eund., Suppl. It. 3, 1987, 137 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 99. 100 (= eund., Abruzzo e Molise I 248. 250); eund., Suppl. It. 22, 2004, 112 ad tit.; eund., in Dediche sacre 268. Supplementa adhuc incerta. - - - - - - | [- - -] sua [- - -] | C. k Decimi | [c]ommunis | [- - -] fec. De Nino. – 2 Decimi(us) potest quoque esse. Caius Decimius Communis ipse redit tit. n. 3148 et 7293. Saec. I p. C. n. esse potest. 7292 = EE VIII p. 37 n. 150 tit. sepulcralis Urna ex lapide calcario operculo carens in fronte levigata a tergo et in lateribus scalpro dentato dolata 62,3 x 37,8 x 25,9. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 42,5 x 24,5. Litt. affabre insculptae 6,2/2,1 (litt. A in fine v. 3 minoris mensurae 0,9). Rep. extra Corfinium effossionibus ad vinetum fortasse faciendum institutis in regione, q. d. Impianata (vide supra ad tit. n. 7251), in fundo domini Camillo di Ciccio sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
5
C(aius) Decius Helius et Decia Primilla Milonì C(ai) Septimì Vegeti ser(vo) bene merito.
Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1888, 199 (= id., Scoperte archeologiche 271), inde, ex ectypo chartaceo, M. Ihm, EE VIII p. 37 n. 150; Colella, Inventarium ms. n. B 36 cum im. del.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 251 n. 201. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 208 n. 139–140. 230 n. 327. 242 n. 455; eund., Forma Italiae 175; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 198. 213; eund., Suppl. It. 3, 1987, 137–138 ad tit. Litterae conexae TI vocabulorum Septimi (v. 4) et Vegeti (v. 5) supra versum egredientes (etiam vide litt. T vocabuli merito [v. 7] supra versum eminentem); observa quomodo litterae conexae ER vocabuli ser(vo) sint exaratae. Puncta triangularia. 5–7 VEC ET SER | BENEMERITO haud recte Colella. Nomina Decii et Septimii in titulis Corfinii repertis redeunt (cf. quae scripsi in Suppl. It. 163 et 176). C. Septimius Vegetus idem ac C. Septimius Vegetus supra tit. n. 7280 laudatus. Ex litterarum forma esse potest I saec. p. C. n. 7293 (= 3235) tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa, nullo autem, ut videtur, inscriptionis detrimento, in fronte expolita. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe Corfinii muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus loco edito inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 descripsi quatenus potui.
5
Esycho Deciae Pollittae servo, Augia C(ai) Decimi Communis lib(erta) coniugi carissimo bene de se merito p(osuit).
Im. phot. a M. B. sumpta.
LXX. CORFINIVM
1477
TITVLI NOVI -----[- - -] C(ai) l(ibertae) Felic[- - -], [- - -]e 1mulieris2 l(ibertae) Rufa[e], [- - -] Prokna (!) f(ecit). A. De Nino, NS 1896, 490 cum im. del. (= id., Scoperte archeologiche 375); inde Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 176– 177 n. 47 (AE 1988, 429) cum im del. a De Nino deprompto; id., in Fonti latine e greche I 260 n. 47. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 241 n. 419. 243 n. 481 et 486; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 47. Supplevi ut potui non sine dubiis. – 1 Felic[io] casu nominativo dubitanter Van Wonterghem; etiam vide supplementa, casu ut opinor dativo, Felic[i], Felic[ulo], Felic[issimo] vel similia. – 3 Prokna pro Procna. Nominatur [- - -] Procna quaedam, quae filia parentibus suis nempe [- - -] C. l. Felic[- - -] patri et [- - -]e 1mulieris2 l. Rufa[e] titulum posuit. Saec. I vel potius II in. p. C. n. esse potest.
Antinori, ms. XLIV 320, qui titulum excerpsit, ut videtur, e Mascitti, Italia detecta; e schedis Antinori Mommsen, Inscriptiones regni Neapolitani 5397; e schedis Mascitti P. Destephanis apud Cirelli, Il regno delle due Sicilie XVI, 159; e libro Mascitti pendet summarium quoddam publici iuris numquam factum a Destephanis ipso, ut videtur, exaratum hodie servatum sine titulo Sulmone apud monasterium S. Nicholai minorum observantium (de quo vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 386 n. 41); Mommsen, supra n. 3235 titulo a Dressel recognito; Buonocore, Stud. Class. Orient. 34, 1984, 250–251 n. 6 cum im. phot. tab. XIII fig. 2 (AE 1984, 317); id., Iscrizioni latine 23 n. 11 cum im. phot. fig. 15; id., Suppl. It. 3, 1987, 175–176 n. 46 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 236 n. 94; Dionisio, La Valle del Sagittario 556–557 n. E133. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 208 n. 138. 241 n. 442; Buonocore, PP 39, 1984, 435; Van Wonterghem, Forma Italiae 163; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 198; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Buonocore, in Dediche sacre 268. Puncta inspici nequeunt. Supplevi. – 1 ISICHO Mascitti, ISYCHO Dressel et ego in editionibus praecedentibus supra laudatis, scil. Stud. Class. Orient. et Iscrizioni latine; Esycho pro Hesycho (cf. Solin, Namenbuch, 772–773). – 2 Deciae Polimiae Dressel apud Mommsen. – 4 AVDA AVIA Mascitti, Licini pro Decimi ego in editionibus praecedentibus supra laudatis, scil. Stud. Class. Orient. et Iscrizioni latine. – 4–7 Dressel perspicere non potuit. – 8 omisit Mascitti. Nomina gentilicia Decii et Decimii saepius in titulis Corfinii repertis invenies (vide, quae scripsi in Suppl. It. 176; etiam S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 468). Caius Decimius Communis ipse redit tit. n. 3148 et 7291. Ex litterarum forma tit. saec. I ex. vel potius II in. p. C. n. tribuendus. 7294 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (57) x (16) x ?. Titulum muro ecclesiae cathedralis S. Pelini insertum A. De Nino a. 1896 vidit et descripsit. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda De Nino.
7295 tit. sepulcralis Urna cineraria ex lapide calcario operculo carens a sinistra fracta 28,2 x 44,9 x 32,1. Area titulo inscribendo destinata excavata scalpro dentato passim dolata fascia cincta 24,2 x 40,8. Litt. 2,8–1,2. Rep. extra Corfinium temporis spatio inter a. 1931 ex. et a. 1932 in. comprehenso effossionibus ad sepulcretum effodiendum institutis in praedio domini Alessandro Colella ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus posito a sinistra viae Tiburtinae – Valeriae situm (vide supra ad tit. n. 7242). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
Ossa sita T(iti) Fla(vi) T(iti) f(ili) Pal(atina) [Ae]liani; T(itus) Fla(vius) [Vic]torinus frate[r] [s(ua) ?] p(ecunia).
Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7751. 7766). Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 12; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 23 n. 15 cum im. phot. fig. 15; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 177 n. 48 cum im. phot. (AE 1988, 430); id., in Fonti latine e greche I 260 n. 250; G. Martella, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 65. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 209 n. 154–155; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 199; eund., Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 48; Forni, Tribù F222; Buonocore, in Tribù romane 36. Puncta triangularia. 2 T. Flavia Pal(atina) Martella. – 5 omiserunt Lucci – Di Francescantonio et Annibaldi; [-] p(osuit) ego in editionibus praecedentibus.
TITVLI NOVI Nota tribum Palatinam non Sergiam, quae fuit civium Corfiniensium ingenuorum; qua re T. Flavius T. f. Aelianus filius libertini cuiusdam fuisse videtur (cf. tit. n. 3184); de tribu Palatina, ex. gr., vide G. Forni, in L’onomastique latine 94. De locutione ossa sita cf. ThLL IX 2, col. 1093–1094. Ex litterarum forma et ex nominum ratione saec. II p. C. n. tribuenda. 7296 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fastigiata cum acroteriis in fronte levigata nec non praesertim in marginibus scalpro dentato passim dolata, a tergo autem scabra 66,1 x 41,8 x 6,9. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio recto cincta 57,1 x 31,2. Litt. 3,5–1,5. In medio fastigio ascia insculpta est ut tit. n. 3262 et 7315 (de quo anaglypho vide Lazzarini, Sepulcra familiaria passim; F. Fabbrini, Nuova Riv. Stor. 77, 1993, 117–123; Arrigoni Bertini, Simbolo; etiam M. Mayer i Olivé, SEBarc 11, 2013, 15– 40; A. Ibba, ibid. 14, 2016, 119–147). Rep. extra Corfinium temporis spatio inter a. 1931 ex. et a. 1932 in. comprehenso effossionibus ad sepulcretum effodiendum institutis in praedio domini Alessandro Colella ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus posito a sinistra viae Tiburtinae – Valeriae situm (vide supra ad tit. n. 7242). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
10
D(is) M(anibus) s(acrum). P(ublio) Haio P(ubli) l(iberto) Restuto iuveni ìnnocentissimo, qui vixit annis XXII, mens(ibus) VII dieb(us) XXVI; Haìi Restu7t8ianus et Trophime filio karissimo et Trophimion fratri b(ene) m(erenti) p(osuerunt).
1478
REGIO IV Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 6; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 22 n. 10 cum im. phot. fig. 10; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 177–178 n. 49 cum im. phot. (AE 1988, 431); id., in Fonti latine e greche I 260 n. 251. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 210 n. 161–162. 243 n. 484. 244 n. 495–496; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 200; eund., Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 49; Brancato, Repertorium II 93. Puncta in circulorum formam redacta haud semper signata sunt. 2–3 Res|stuto male ego in Suppl. It., l. l. – 8 RESTVIIANVS lapis. – 10 karissimo pro carissimo. Nomen gentilicium Haii Corfinii primum occurrit. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis insculpta et ex litterarum forma saec. II p. C. n. esse videtur. 7297 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in duas partes inter se coniunctas fracta in marginibus partis superioris (imprimis a dextera) mutila, nullo autem inscriptionis detrimento, fissuris nonnullis laesa, infra latior et rudis, in fronte levigata a tergo scabra 120 x 61 x 30. Litt. 7,6–6,5. Rep. extra vicum Roccacasale in praedio, q. d. Castellucci. Ibidem exstat ad aedes gentis Patrizi, ubi a. 1991 descripsi.
C(aius) Helvius C(ai) f(ilius) Baetulus. Im. phot. ab Ezio Mattiocco sumpta. Buonocore, Misc. Greca e Romana 17, 1992, 165–166 n. 5 cum im. phot. tab. 3 fig. 6 (AE 1992, 332) (= id., Abruzzo e Molise I 367–368 n. 5); id., in Fonti latine e greche I 260 n. 252; id., Suppl. It. 22, 2004, 123–124 n. 127 cum im. phot. 1 puncta triangularia sursum insculpta. Caii Helvii Corfinienses alii tit. huius Corporis vol. I2 3239 et n. 7299 quoque redeunt. Cognomen Baetuli hic primum
LXX. CORFINIVM occurrit (vide H. Solin, Arctos 32, 1998, 237); vide autem cognomen Baetus Corfinii memoratum tit. Raiano reperto n. 3175 (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 300; etiam cf. praenomen Baeti, de quo disseruit Salomies, Vornamen 99; id., in Prénoms 21). Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 7298 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario 95 x 193 x 23. Rep. extra Corfinium a. 1896 explorationibus ad sepulcretum effodiendum ab Antonio De Nino ipso institutis in praedio domini Raffaello Marrama pone ecclesiam Sanctae Mariae Gratiarum posito. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda De Nino. L(ucius) Helvius T(iti) f(ilius) Casco. A. De Nino, NS 1896, 170 cum im. del. (= id., Scoperte archeologiche 360); inde Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 178– 179 n. 50 (AE 1988, 432); id., in Fonti latine e greche I 260 n. 432. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 211 n. 166; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 200; eund., Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 50. Litt. T supra versum, ut traditur, eminens. Descripsi ex apographo a De Nino sumpto. De Helviis Corfiniensibus vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. 154. Cognomen Casco hic solum in titulis Latinis occurrit (cf. ThLL II 1, col. 255 et Solin – Salomies, Repertorium2 310). Saec. I ex. a. C. n. esse videtur.
1479
TITVLI NOVI Puncta triangularia. Helvii alii fusius in titulis Corfiniensibus redeunt (vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. 154); de re universa vide Ros Mateos, l. l. 1247–1254. De praenomine Paccii, quod redit tit. n. 7278. 7352, vide Salomies, Vornamen 83–84 cum amplissimo commentario titulis collectis (titulus noster memoratur ad p. 84); eund., in Prénoms 30–31. De cognomine Graeci etiam vide P. Poccetti, Beiträge zur Namenforschung n. s. 17, 1982, 338 et Salomies, Vornamen 72. Ex litterarum forma priori parti saec. I a. C. n. tribuerim. 7300 tit. sepulcralis Urna ex lapide calcario in duas partes inter se non coniunctas fracta, in fronte et a tergo profunde deturpata operculo carens (32) x (32) x (29). In lateribus et dextro et sinistro vas ansatum pomis plenum (de quibus anaglyphis vide V. Macchioro, Mem. Reale Accad. Napoli 1. 2, 1922, 85 [= 93]) in area excavata levigata nec non marginata insculptum. Area titulo inscribendo destinata supra et a sinistra cymatio inverso a dextra autem sulcis duobus cymatium imitantibus cincta 20 x 24. Litt. 3,5/3. Rep. a. 1996 extra vicum Raiano loco incerto. A. 1996 Raiano in aedibus privatis servatam descripsi.
7299 = I2 3240 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario in duas partes inter sese coniunctas fracta, a sinistra infra imminuta undique levigata 22,9 x 61,9 x 45,2. Litt. subtiliter insculptae 7,6/7,4 (litt. F in fine v. 1 minoris mensurae 3,5). Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92521), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
C(aius) Helvius Pac(ci) f(ilius) Graecus. Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 166 n. 12 cum im. phot. fig. 189, 8; Degrassi, quocum A. La Regina communicavit, I2 3240 cum im. phot. tab. 80 fig. 10; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 179 n. 51 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 260 n. 254; A. Ros Mateos, in Acta Barcelona II 1251; Dionisio, La Valle del Sagittario 535 n. E68 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 211 n. 167 cum im. phot. tab. XVII fig. 22; eund., Antiche genti 21–22 adn. 76 cum im. phot. tab. IV fig. 9; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 200; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 512; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 51; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; Buonocore, in Officina epigrafica 219.
5
L(ucius) Helvius Q[uadrat]us Helviae H[- - -]eiâe mat[ri], Helviae [- - -]ri sor[or]i p(osuit).
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Epigraphica 79, 1997, 249–250 n. 8 cum im. phot. fig. 8–9 (AE 1997, 459) (= id., Abruzzo e Molise I 332 n. 8); id., Suppl. It. 22, 2004, 124 n. 128 cum im. phot. – Cf. Brancato, Repertorium II 94. Puncta triangularia. 2 suppleverim ex. gr. Hermogeneiae (cf. Solin, Namenbuch2 60). Saec. I p. C. n. tribuerim. 7301 tit. sepulcralis Fragmentum tabulae grandis calcariae in fronte et a tergo levigatae ex pluribus partibus olim inter se coniunctis compositae, marginibus antiquis undique conservatis, 47 x
TITVLI NOVI 67 x 12; in lateribus foramen quadratum excavatum, ex quo alveus ad uncum ferreum excipiendum insculptus. Litt. accuratissime insculptae 20. Rep. Corfinii a. 1964 operibus ad ecclesiam cathedralem S. Pelini restituendam institutis. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
[- - -] L(uc-) Heren[n- - - -]. Im. phot. a M. B. sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 164 n. 8 cum im. phot. fig. 188. 3; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 179–180 n. 52 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 260 n. 255. Punctum triangulare. Supplevi. – Here[- - -] Van Wonterghem. Quomodo nomen supplendum, incertum. Vide, ex. gr., Lucium Herennium Caii filium Rufum in tit. Corfiniensi memoratum n. 3168. Saec. I p. C. n. esse potest.
1480
REGIO IV Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino, NS 1892, 123 (= id., Scoperte archeologiche 308); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 180–181 n. 53 cum im. phot. (AE 1988, 433); id., in Fonti latine e greche I 261 n. 256. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 120 cum adn. 6–7; Van Wonterghem, Corfinium 216 n. 220. 241 n. 434. 242 n. 446. 243 n. 473; eund., Antiche genti 33; eund., Forma Italiae 210; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 200; Di Benedetto, Sulmona 7; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 512; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 53. Puncta triangularia et in formam virgulae acclivis etiam in fine versus posita. 1 Lucliae Polae pro Luciliae Pollae. De forma syncopata Lucliae pro Luciliae, quae forma in tit. regionis Paelignae saepius invenitur, vide M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 101. Nomen Lucilii passim redit in tit. Corfinii repertis (vide, quae scripserunt Van Wonterghem, Antiche genti 32–33 et ego in Suppl. It., l. l. 181). Nota cognomen Pol(l)ae a praenomine Paul(l)ae / Pol(l)ae derivatum (de re universa Kajava, Praenomina 50–59. 128–131); in dubio autem maneo an praenomen Pol(l)ae post nomen Luciliae scriptum sit necne. Ex litterarum forma et ex ratione phonologica saec. I medio a. C. n. tribuendus mihi esse videtur. 7303 tit. sepulcralis Basis marmorea undique fracta (24) x (30) x ?; pars coronae, ut videtur, cymatio ornatae conservata est. Litt. 5. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex im. phot.
7302 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario marginibus imminutus, in fronte levigatus nec non passim caelo dolatus, a tergo scaber 61,8 x 44,2 x 22,1. Litt. profunde insculptae 7/3,5. Rep. a. 1892 prope vicum Popoli in regione, q. d. Somma, in praedio agricolae E. Liberatore inter montes Ospedalero et Castiglione sito. Exstat Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1982 et 1999 denuo contuli.
[- - -] l(ibert-) Hon[- - -] [- - -]+O+[- - -] ------
5
Hilarae Lucliae Polae (scil. servae), Potitus et Laetus p(osuerunt).
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7797 sumpta. G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 26 n. 22 cum im. phot. fig. 22; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 181 n. 54 cum im. phot. ex Sopr. Arch. Chieti; id., in Fonti latine e greche I 261 n. 257. Supplevi non sine dubiis. – … HON | … VOT … Annibaldi. – 2 + prior fuit fortasse litt. I vel N, posterior I vel L. Ex litterarum forma esse potest saec. III p. C. n. Attamen res tota incerta est. 7304 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (25) x (21) x ?. Litt. circ. 2,5. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando.
LXX. CORFINIVM
1481
TITVLI NOVI
Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi a. 1983 quatenus potui ex im. phot. a Sopr. Arch. Chieti sumpta.
[D(is)] M(anibus). [- - -] Ianuar[- - -] [- - -]+ l(ibert-) Publ[- - -] [- - -]++[- - -] - - - - - -? Im. phot. a Sopr. Arch. Chieti sumpta (neg. n. 7804). G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 26 n. 25 cum im. phot. fig. 24; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 181–182 n. 55 cum im. phot. ex Sopr. Arch. Chieti; id., in Fonti latine e greche I 261 n. 258. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 241 n. 440. Supplevi. – 1 omisit, – 2–3 … IANVAR … PVL … Annibaldi. – 2 Ianuar[is] dubitanter Van Wonterghem; esse potest, ex. gr., Ianuar[ius], Ianuar[ia] vel similia (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 343–344). – 3 quomodo cognomen Publ[- - -] restituendum, incertum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 386); mihi venit in mentem cognomen Publii, exemplo tit. n. 7264, in quo (col. II, v. 8) T. Aelius T. l. Publius quidam memoratur. – 4 +++ sunt vestigia litt. incertarum. Ex litterarum forma saec. II vel potius III p. C. n. tribuerim. 7305 = I2 3241 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in fronte superiore scalpro dentato levigata infra rudis, a tergo scabra 93,8 x 44,9 x 32,1; iuxta marginem frontis adhuc inspiciuntur tria foramina circularia ad quoddam sustinendum pertinentia: utrum de fascia prominente ex aere accommodata, quae frontem cingebat, an de variis instrumentis sacrificalibus agatur, mihi incertum est. Litt. affabre insculptae 7,2–6,8 (litt. A in fine v. 3 minoris mensurae 4,8). Rep. extra Corfinium temporis spatio inter a. 1931 ex. et a. 1932 in. comprehenso effossionibus ad sepulcretum effodiendum institutis in praedio domini Alessandro Colella ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus posito a sinistra viae Tiburtinae – Valeriae situm (vide supra ad tit. n. 7242). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92544), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Libano Polipi T(iti) s(ervo), Truphera posuit. Im. phot. a G. Calcagni sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7771).
Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 27; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 21 n. 8 cum im. phot. fig. 8; A. Degrassi, I2 3241 cum im. phot. tab. 81 fig. 5; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 182 n. 56 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 261 n. 259; Dionisio, La Valle del Sagittario 537 n. E73 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 242 n. 449. 244 n. 498; J. Linderski, JRA 3, 1990, 320 (= eund., Roman Questions I 414); E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 514; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 56; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; Buonocore, in Officina epigrafica 221 cum im. phot. fig. 7. 2 puncta triangularia sursum directa. 3 Truphera pro Tryphera. De cognomine Libani (etiam vide infra ad tit. n. 7308) vide H. Solin, Philologus 150, 2006, 237–238. Nomen gentilicium Polipii (potius quam cognomen Polipi) si recte opinatus sum, in titulis Latinis hic solum occurrit (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 145, qui autem dubitanter sub indice nominum Polipium recensuerunt). Nota praenomen Titi post nomen gentilicium scriptum, quod in titulis aetatis liberae rei publicae potissimum reperies. Saec. I a. C. n. mihi esse videtur. 7306 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus et in fronte fissuris laesa, infra scalpro dentato dolata, a tergo rudis 88 x 30 x 17. Superne parva aedicula supra rotundata (14 x 13,5) vultu, q. d. protome feminae defunctae passim deturpata ornata. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita supra, a dextra et a sinistra cymatio cincta inverso 50 x 19. Litt. inter lineas ad delineandum ductas incisae 5,5/2,5. Rep. a. 1996 extra vicum Raiano loco
TITVLI NOVI incerto. A. 1996 Raiano in aedibus privatis servatam descripsi.
1482
REGIO IV 7307 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario cymatio, ut videtur, cincta 64 x 57 x 22. Litt. affabre insculptae. Rep. extra vicum Raiano in regione, q. d. S. Pietro, in praedio domini Paolo d’Aprile sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda De Nino. L(ucio) Lucceìo Restituto, Laelia 1mulieris2 l(iberta) Phitusa coniugi et sibi. A. De Nino, NS 1898, 78 (= id., Scoperte archeologiche 401) cum im. del.; inde Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 182–183 n. 57 (AE 1988, 434); id., in Fonti latine e greche I 261 n. 260. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 213 n. 188. 215 n. 205; Fucinese, Raiano 17 n. XXVII; Van Wonterghem, Forma Italiae 187; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 200; eund., Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 57. Descripsi, ut potui, ex im. del. a De Nino deprompta. – 3 1mulieris2 omisit Fucinese; quomodo cognomen libertae recte restituendum sit, scil. vel Philusa (cf. Solin, Namenbuch 742) vel Pithusa (cf. Solin, Namenbuch 732), nescio. Lucceios alios fusius in tit. Corfiniensibus reperies (vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. 151). Nomen autem gentilicium Laelii Corfinii primum occurrit. Esse potest I saec. p. C. n. 7308 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario ab utroque latere fracta, supra et infra imminuta in fronte levigata, a tergo scabra (16,1) x (25,2) x 13,2. Litt. 4,5–3,5. Rep. Corfinii a. 1964, operibus ad ecclesiam cathedralem S. Pelini restituendam institutis. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
Lollia 1mulieris2 l(iberta) Chymasis, Secundilla suae deliciu (!) p(osuit).
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Epigraphica 79, 1997, 246–248 n. 7 cum im. phot. fig. 7 (AE 1997, 458) (= id., Abruzzo e Molise I 331–332 n. 6. 347); id., Suppl. It. 22, 2004, 124–125 n. 129 cum im. phot.; Mander, Portraits 200 n. 183. – Cf. H. Solin, Arctos 31, 1997, 147 (AE 2004, 484) (= eund., Analecta Epigraphica 400). Puncta triangularia. 4 de forma indeclinabili deliciu i. e. deliciu(m) ego suspicatus sum, exemplo tit. huius Corporis vol. XI 4472 (cf. G. Asdrubali Pentiti, Suppl. It. 18, 2000, 242 ad tit.), in quo nominatur Naeviae Nympheni deliciu et Amerino delicium; autem Solin, l. l., cogitat locutionem suae deliciu restituendam suae delicio, i. e. genus permutatum de muliere dictum. Sed tota res mihi incerta manet. Nomen gentilicium Lollii redit in titulis Corfinii repertis (vide, quae scripsi in Epigraphica, l. l. 249). Cognomen autem Chymasis hic primum memoratur. Delicia vel etiam delicatos in titulis regionis IV passim reperies (de quibus vide H. S. Nielsen, Anal. Rom. Inst. Dan. 19, 1990, 79–88; V. La Monaca, in Est enim ille flos Italiae 211–218; eand., Epigraphica 69, 2007, 169–180; eand., Anc. Soc. 43, 2013, 191–212). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.
-----[- - -] Luccei [- - -]o et Libanus -----Im. phot. a M. B. sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 164 n. 4 cum im. phot. fig. 189, 4; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 183 n. 58 cum im. phot. (AE 1988, 435); id., in Fonti latine e greche I 261 n. 261. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 215 n. 208. 242 n. 450 cum im. phot. tab. XVIII fig. 23; eund., Antiche genti 31–32 adn. 147 cum im. phot. tab. IX fig. 21; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 200; eund., Suppl. It. 22, 2004, 113 ad n. 58. 2 puncta triangularia.
LXX. CORFINIVM 2 Libanu[- - -] Van Wonterghem. Memorati Lucceii duo, scil. Lucceius [- - -]o et Lucceius Libanus (de quo cognomine, quod redit supra tit. n. 7305, vide H. Solin, Philologus 150, 2006, 237–238). De Lucceiis Corfiniensibus vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. 151. Saec. II p. C. n. dubitanter tribuerim. 7309 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in duas partes inter se coniunctas fracta undique levigata recte et transverse resecta nec non imminuta (63) x (35) x (7 circ.). Litt. 5–3,5. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Nunc exstat Corfinio muro exteriori turris campanarum ecclesiae S. Pelini loco edito adfixa, ubi a. 1991 descripsi.
1483
TITVLI NOVI 7310 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra, a dextra, infra fractus in fronte scalpro dentato dolatus, a tergo levigatus (27,9) x (42,1) x 45,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a sinistra tantum superest. Litt. 4,5–4. Rep. extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini m. Oct. in. a. 1976, effossionibus ad sepulcretum detegendum ad km 172,7 viae Tiburtinae – Valeriae situm institutis in praedio domini Panfilo Sebastiano (vide supra ad tit. n. 3236). Servatur Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 13770), ubi a. 1982 et 1999 contuli.
-----C+[- - -] Marcia Ia[- - -] coiugi suo [fecit et] sibi et suìs o[mnibus], 5
et tibi qui l[egis - - -] ------
-----[- - -], C(aius) M[- - -], [- - -]s, Lolli[a - - -], -----Im. phot. ab Ezio Mattiocco sumpta. Buonocore, Misc. Greca e Romana 17, 1992, 164 n. 2 cum im. phot. tab. 2 fig. 3 (AE 1992, 329) (= id., Abruzzo e Molise I 366–367 n. 2); id., in Fonti latine e greche I 261 n. 262; id., Suppl. It. 22, 2004, 125–126 n. 130 cum im. phot.; Dionisio, La Valle del Sagittario 552–553 n. E120 cum im. phot. 1 punctum triangulare sursum directum. 2 Lolli[a] potius quam Lolli[ae] supplere malo. Nomen Lollii in regione Paeligna fusius memoratum Corfinii tit. n. 3172. 3189 et 7306 quoque occurrit. Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim.
Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 889.VW.83 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26425). G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 40–41 n. 4 cum im. phot. fig. 4 (AE 1983, 320); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 183–184 n. 59 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 261 n. 263; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 39 n. 41 (= id., Abruzzo e Molise I 181–182 n. 41); id., in Temptanda viast 17 n. 16*. – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 203; eund., Suppl. It. 22, 2004, 113–114 ad n. 59; eund., in Fides amicorum 102. Puncta in falculae formam redacta. Supplevi. – c[- - -] | Marcia Ia[- - -] | co(n)iugi suo [- - -] | sibi et suìs o[mnibus ? - - -]. | Et tibi qui I[- - -] Paci. – 1 + vestigium litt. incertae. – 2 suppleverim Ia[nuaria], Ia[nuarina] vel similia (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 343–344). – 3 coiugi pro coniugi. – 5 exordium versus (carminis) dactylici potest esse, praesertim cum spatium sane amplius intercedat a linea superiore; cf., ex. gr., locutionem et tu qui legis tit. huius Corporis vol. VI 19683 = Bücheler, CLE 1582, 11. Marcii alii memorati sunt tit. n. 3191. 7264. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuendus videtur. 7311 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. A. 1982 titulum Corfinii muro insertum loco edito aedium quarundam dirutarum iuxta viam Canale quatenus potui descripsi et im. phot. sumpsi. Nunc periisse videtur.
TITVLI NOVI
1484
L(uc-) Nov[- - -] lib(ert-) [- - -], Io[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 184 n. 60 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 262 n. 264. 1 punctum fortasse triangulare. 3 +O[- - -] ego in editionibus praecedentibus. Novii alii memorantur in tit. Paeligno Vetter, Handbuch 215b = Rix, Sabellische Texte Pg24 = Imagines Italicae I 283, Paeligni / CORFINIVM 20 et Latino n. 6082, 58. Quomodo nomen gentilicium muliebre Io[- - -] supplendum, incertum (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 97). Saec. I p. C. n. 7312 tit. sepulcralis Urna cineraria ex lapide calcario operculo carens supra fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (57,2) x 45,3 x 24,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio foliis ornato cincta 43,8 x 46,1. Litt. 4,5–4,1. Rep. extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini m. Oct. in. a. 1976, effossionibus ad sepulcretum detegendum ad km 172,7 viae Tiburtinae – Valeriae situm institutis in praedio domini Panfilo Sebastiano (vide supra ad tit. n. 3236). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch., inv. n. 92596), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli. Octaviae P(ubli) l(ibertae) Euche. Im. phot. a G. Calcagni sumpta. G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 41–42 n. 5 cum im. phot. fig. 5 (AE 1983, 321); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 185 n. 61 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 262 n. 265; Dionisio, La Valle del Sagittario 543 n. E90 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 206; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234.
REGIO IV
2 puncta triangularia. De Octaviis Corfiniensibus vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. Priori parti saec. I p. C. n. tribuerim. 7313 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario, ut videtur, undique fracta (12) x (30) x ?. Litt. 7. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi quatenus potui a. 1983 ex im. phot.
- - - - - -? [- - -]+ Oliae [- - -] [- - -]+[- - -] - - - - - -? Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7799 sumpta. G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 26 n. 23; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 185–186 n. 62 cum im. phot. a Sopr. Arch. Chieti sumpta; id., in Fonti latine e greche I 262 n. 266. – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 206. Supplevi ut potui non sine dubiis. – [- - -]OLIAE[- - -] Annibaldi. – 1–2 ++ vestigia litt. incertarum. Ex litterarum forma esse potest saec. III p. C. n. 7314 (= 6412) tit. sepulcralis Stela fastigiata ex lapide calcario in fronte omnino adesa, infra in usum posteriorem resecta, a tergo scabra 47,5 x (42,8) x 2,8; in fastigio rosa insculpta est. Litt. 3,9–2,9.
LXX. CORFINIVM Rep. extra Corfinium in effossionibus a. 1882 in fundo heredum domini Antonio Clementi institutis. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92549), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
1485
TITVLI NOVI – Valeriae situm (vide supra ad tit. n. 7242). A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
Ovidiae C(ai) l(ibertae) Quartae; sor(or) posìt. Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1882, 238 (= Mem. Accad. Lincei s. 3°, 10, 1882, 356) (= id., Scoperte archeologiche 134) inde Mommsen supra 6412; Colella, Inventarium ms. n. D 76 cum im. del.; Buonocore, Suppl. It. 3, 1983, 186 n. 63 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 250 n. 194; Dionisio, La Valle del Sagittario 522–523 n. E28 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 222 n. 264 cum im. phot. tab. XIX fig. 25; eund., Antiche genti 48 cum im. phot. tab. XII fig. 30; eund., Forma Italiae 146. 157; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 207; E. Dupraz, in Écriture 207; H. Hofmann, Giorn. Ital. Filol. 69, 2017, 205. Puncta triangularia. Supplementa recepi ex Van Wonterghem. – 1 [- - -]idiae, – 2 [- - -]artae De Nino (ex quo Mommsen) et Colella. – 3 posit pro posuit. Nomen gentilicium Ovidii Corfinii redit tantum in tit. Paeligno Vetter, Handbuch 215d = huius Corporis vol. I2 3245 = Rix, Sabellische Texte Pg25 = Imagines Italicae I 286, Paeligni / CORFINIVM 23, scil. Ob. Oviedis L.; nomen fusius pertractavit Van Wonterghem, Antiche genti 11–12. 48–50. Ex forma litterarum et monumenti (cf. Dupraz, Vestins 440) saec. I medio a. C. n. tribuerim. 7315 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fastigio minus prospiciente cum acroteriis in duas partes inter sese coniunctas fracta nullo autem inscriptionis detrimento in fronte et a tergo levigata, in marginibus dextro et sinistro scalpro dentato dolata 61,8 x 40,9 x 3,1. Area titulo inscribendo destinata excavata sulcis duobus cymatium imitantibus cincta, cuius pars superior postea resecta est ad aream ipsam ampliandam pro additamento textus, 38 x 32. Litt. 5,8/2,2 (litt. T vocabuli vixit v. 3 minoris mensurae 1,3). Dedicatio in fastigio incisa; in area scripturae infra ascia insculpta est (de qua vide supra ad tit. n. 7296). Rep. extra Corfinium temporis spatio inter a. 1931 ex. et a. 1932 in. comprehenso effossionibus ad sepulcretum effodiendum institutis in praedio domini Alessandro Colella ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus posito a sinistra viae Tiburtinae
5
10
D(is) M(anibus) s(acrum). `Paelino et´ Iusto, qui vixit an(nos) quattor menses IIII dies XX; parentes C(aius) Allius Iustus et Allia Quartilla 7f 8ili3s4 infelicissim3is4 p(osuerunt).
Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7796). G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 21–22 n. 9 cum im. phot. fig. 9; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 186–187 n. 64 cum im. phot. (AE 1988, 436); id., in Fonti latine e greche I 262 n. 267. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 196 n. 39– 40. 242 n. 445. 243 n. 465; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 190; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 64. Puncta triangularia haud semper signata. 4 quattor pro quattuor. – 9 EILIS lapis. Parentes C. Allius Iustus et Allia Quartilla suo filio Iusto a principio titulum posuerant; deinde, altero filio Paelino, qui de vita decesserat, nomen eius, scil. v. 1 Paelino et, in area tituli inscribendo destinata superne adiecerunt et correxerunt antiquiora desinentia vocabulorum v. 9–10 filio infelicissimo in filis infelicissimis. Contra Annibaldi suspicatus est locutionem Paelino et ad signum Iusti nec non verba filis infelicissimis ad lapsum quadratarii esse pertinentia. Nomen gentilicium Allii redit tit. n. 3204. Ex litterarum forma nec non ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. II ex. p. C. n. tribuerim.
TITVLI NOVI 7316 = EE VIII p. 38 n. 151 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus imminuta, in fronte supra levigata nec non adesa, in medio scalpro dentato dolata infra rudis, a tergo expolita 152,3 x 40,3 x 17. Area titulo inscribendo destinata excavata sulco cymatium imitante cincta 45,2 x 38,2. Litt. 2,3–1,8. Rep. extra Corfinium effossionibus ad vinetum fortasse faciendum institutis in regione, q. d. Impianata (vide supra ad tit. n. 7251), in fundo domini Camillo di Ciccio sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita. A. 1982 vidi humi iacentem in viridario ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92512), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
1486
REGIO IV Abruzzo 19, 1976, 119. 132. 146. 150; Van Wonterghem, Forma Italiae 175; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 207; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 508. 514; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 65; eund., in Pluralidad 127 cum im. phot. Puncta triangularia in fine versuum quoque signata. 2 P pro T Ihm (inde Van Wonterghem); mihi videtur in principio quadratarium scripturum litteram P, quam litteram postea T ipse correxit. – 3 PETCIA Ihm inde Tibiletti Bruno; Petici[a] Colella (nota ante vocalem E quadratarium alteram P scripturum). – 4 Caris pro Charis. – 5 posuerunt Colella; posierunt pro posuerunt, de qua forma vide Tibiletti Bruno, l. l. Nomen gentilicium Peticii redit tit. n. 3188 (col. I, v. 6). Nota cognomina Sequani et Hispani una laudata hic solum in tota regione Paeligna memorata esse (de cognomine Sequani vide H. Solin, Arctos 43, 2009, 172). Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 7317 (= 3270) tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in fronte omnino adesa in usum posteriorem recte et transverse resecta. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Dressel recognoverunt, nempe Corfinii in turri campanarum ecclesiae S. Pelini extrinsecus loco edito, ubi a. 1982 et 1999 descripsi quatenus potui.
5
T(ito) Peticio C(ai) f(ilio) Sequano; 3T(itus)4 Peticius T(iti) l(ibertus) Hispanus, P3e4ticia T(iti) l(iberta) Caris posierunt.
Im. phot. a G. Calcagni sumptae (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7828. 7832). A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1888, 198 (= id., Scoperte archeologiche 271); inde ex ectypo chartaceo non satis expresso M. Ihm, EE VIII p. 38 n. 151; Colella, Inventarium ms. n. D 72 cum im. del; Buonocore, Suppl. It. 3, 1983, 187– 188 n. 65 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 251 n. 202; Dionisio, La Valle del Sagittario 535–536 n. E69 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 222 n. 266– 268; eund., Antiche genti 45; M. G. Tibiletti Bruno,
5
D(is) M(anibus) s(acrum). Petidiae C(ai) f(iliae) Noviae v(ixit) an(nis) XI men(sibus) VII dieb(us) VII; C(aius) Petidius Sec`u´nd(us) sorori piìssimae fec(it).
Im. phot. a M. B. sumpta. Antinori, ms. XLV 179, qui titulum excerpsit, ut videtur, e Mascitti, Italia detecta; e schedis Antinori Mommsen, Inscriptiones regni Neapolitani 5425; e schedis Mascitti P.
LXX. CORFINIVM Destephanis apud Cirelli, Il regno delle due Sicilie XVI, 160; e libro Mascitti pendet summarium quoddam publici iuris numquam factum a Destephanis ipso, ut videtur, exaratum hodie servatum sine titulo Sulmone apud monasterium S. Nicholai minorum observantium (de quo vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 386 n. 34); Mommsen, supra n. 3270, titulo a Brunn et Dressel recognito; Buonocore, Iscrizioni latine 33 n. 22 cum im. phot. fig. 28; id., Suppl. It. 3, 1987, 189 n. 66 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 241 n. 128. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 223 n. 270– 271; Buonocore, PP 39, 1984, 435; eund., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 208; eund., Suppl. It. 22, 2004, 111 ad tit.; Brancato, Repertorium II 93; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. Puncta distingui nequeunt (fortasse triangularia). 1 S omisit, – 2 SVETIDIAE Mommsen supra n. 3270 (Petidiae requiri monuit Bormann apud Mommsen). – 3 NOVIAE, 5 in. C omisit Mommsen supra n. 3270. De nomine Peti(e)dii, quod fusius in titulis Corfiniensibus memoratum reperies, vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. 153– 154. Adde T. Sironen, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 345; S. Patriarca, in Valle di Comino VI 64–65. Ex litterarum forma nec non ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. II p. C. n. tribuerim. 7318 tit. sepulcralis Arca ex lapide calcario in duas partes inter se coniunctas fracta operculo carens, marginibus laesa, posterius et a sinistra imminuta 32,3 x (104,8) x 40; in margine sursum directo inspiciuntur alvei nonnulli ad operculum superimpositum cohibendum. Area titulo inscribendo destinata excavata 21,5 x 74,5. A sinistra patera (de speculo male cogitavit N. Ciacio, Quad. Ist. Arch. Chieti 5, 1995, 197) a dextra urceus insculpti. Litt. 4,8/1,9. V. 5 in margine infra aream scripturae incisus. Rep. Vittorito loco incerto nescio quando. Nunc exstat Vittorito humi iacens in cavaedio aedium gentis Presutti prope ecclesiam S. Michaelis Archangeli sitarum, ubi a. 1982 contuli.
5
Plinio Proculo qui vixit annis I mesebus X diebus III; Plinius Restutus et Domitia Augustiana filio ducissimo posuerunt.
Im. phot. a E. Mattiocco sumpta. Mattiocco, Contributi 12 cum im. phot. fig. 13; Van Wonterghem, Forma Italiae 200 n. 2b cum im. phot. fig. 261 (AE 1984, 308); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 189–190 n. 67 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 262 n. 268; Ciacio, l. l. 197 n. 6 cum im. del. tab. 2 (p. 196); Dionisio, La Valle del Sagittario 567 n. E161 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 209 n. 147. 224 n. 279–280; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 198. 208; eund., Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 67; Brancato, Repertorium II 92. Puncta in circulorum formam redacta.
1487
TITVLI NOVI 2 annis I mesebus pro anno I mensibus. – 3 Restutus pro Restitutus; Restitutus, – 4 dulcissimo haud recte Ciacio; ducissimo pro dulcissimo. Nomen Plinii hic primum occurrit; Domitii autem redit tit. gemmae anuli n. 6084, 5, scil. Domities utere felix. Ex forma litterarum temporis spatio inter saec. II et III p. C. n. comprehenso tribuenda videtur. 7319 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario infra latior in fronte levigata a tergo scabra 123,5 x 78,9 x 16/14,8. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 98,5 x 58,4. Litt. 13,5/6,5 accurate exaratae. Infra titulum a sinistra pecten, codex et forfex insculpti (de quibus anaglyphis disseruerunt G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 44 cum adn. 22–23 et ego, Scrittura e civiltà 17, 1993, 309–315; etiam cf. A. Buonopane, SEBarc 11, 2013, 73–82; de forfice C. Zaccaria, in Opinione pubblica 290–295). In lateribus a sinistra infra et a dextra foramina, ut lapis parieti sepulcri inseri posset, adhuc inspiciuntur. Rep. extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini m. Oct. in. a. 1976, effossionibus ad sepulcretum detegendum ad km 172,7 viae Tiburtinae – Valeriae situm institutis in praedio domini Panfilo Sebastiano (vide supra ad tit. n. 3236). A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini vidi; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
Ploceni C(ai) Septimi Bellici anc(illae), Felix frater p(osuit).
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 72; G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 43–44 n. 6 cum im. phot. fig. 6 (AE 1983, 322); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 190 n. 68 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 262 n. 268. – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 213; Dupraz, Vestins 440. Puncta triangularia. Nomen Septimii in titulis Corfinii repertis redit (cf. quae scripsi in Suppl. It., l. l. 190). De forma anc(illa) cf. C. Letta, in Valle di Comino VIII 91. C. Septimius Bellicus fortasse redit supra tit. n. 7280. Ex litterarum forma esse potest saec. I medio p. C. n.
TITVLI NOVI
1488
7320 = I2 3248 tit. sepulcralis Plinthus, ut videtur, ex lapide calcario a sinistra infra et a dextra fracta in fronte, in facie sursum directa et a tergo levigata (9,1) x (27,5) x 5,8. Litt. 5,2. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini vidi; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch., inv. n. 92588), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
[- - -] Pompona[e - - -] - - - - - -? Im. phot. a M. B. sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7760). Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 29; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 25 n. 19, cum im. phot. fig. 19; A. La Regina – H. Krummrey, I2 3248 cum im. phot. tab. 82 fig. 8; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 191 n. 69 cum im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti; id., in Fonti latine e greche I 262 n. 270; Dionisio, La Valle del Sagittario 538 n. E76 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 209; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 512; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 69; E. Dupraz, in Onomastica 329; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85. Titulum pleniorem exscripsi ex im. phot. a Sopr. Arch. Chieti sumpta. Nomen gentilicium Pomponaei Corfinii primum occurrit. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. vel potius paulo ante tribuerim. 7321 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario in fronte perquam adesa, infra fracta, a tergo in usum posteriorem resecta (29,2) x 57,8 x (3,4). Litt. 5,5. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Hodie exstat Corfinio inserta muro domus cuiusdam iuxta viam Zambeccario sitae, ubi a. 1982 et 1999 contuli.
REGIO IV 271; Dionisio, La Valle del Sagittario 536 n. E71. – Cf. Van Wonterghem, Antiche genti 12 adn. 19; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 210; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 515; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 70. Puncta triangularia. Postumi Van Wonterghem. Nomen gentilicium Postumii redit in titulo, qui sequitur (de casu nominativo singulari breviato -i(us) vide J. Kamio, Arctos 6, 1970, 23–42; praetermittendum non est hoc nominativum breviatum in titulis imperatoriae aetati tribuendis fusius quoque occurrere). Ex litterarum forma et ex nominis ratione tit. saec. I medio a. C. n. tribuendus mihi videtur. 7322 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario undique fracta a tergo in usum posteriorem resecta (19,8) x (83,5) x (3,7). Litt. 11,5. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Hodie exstat Corfinio inserta muro stabuli cuiusdam iuxta viam Curia siti, ubi a. 1982 et 1999 contuli.
- - - - - -? [- - - P]ostumi lib(ert-) - - - - - -? Im. phot. a M. B. sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 175–176 n. 5 cum im. phot. fig. 213, 2 (AE 1984, 303); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 192 n. 71 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 263 n. 272; Dionisio, La Valle del Sagittario 543 n. E89 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Antiche genti 12 adn. 19; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 210. Puncta triangularia etiam in fine versus. Ex litterarum forma primae aetati imperatoriae dubitanter tribuerim. 7323 tit. sepulcralis Tabula ex lapide undique fracta in fronte levigata a tergo rudis (12,5) x (13,5) x 3,5. Litt. 4,5. Rep. Corfinii m. Oct. a. 1880, effossionibus a latere ecclesiae cathedralis S. Pelini institutis. A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini non vidi; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 describere potui. -----[- - -]C++[- - -] [- - -]us Pri[- - -] [- - -]NTE[- - -] ------
T(itus) Postumi(us) T(iti) l(ibertus). Im. phot. a M. B. sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 175 n. 2 cum im. phot. fig. 213, 4 (AE 1984, 301); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 191– 192 n. 70 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 263 n.
Im. phot. a M. B. sumpta. Colella, Inventarium ms. n. B 30 cum im. del.; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 192 n. 72; id., in Fonti latine e greche I 263 n. 273. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 72. 2 punctum triangulare.
LXX. CORFINIVM
1489
TITVLI NOVI
Supplevi. – [- - -]CI[- - -] | [- - -]s Pri[- - -] | [- - - vi]x(it) a[n(nis) - - -] non sine dubiis in ed. pr. – 1 + prior fuit fortasse litt. I vel T, posterior A vel M. – 2 supplementum [- - - hastat]us pri[or - - -] mihi in mentem quoque venit, res autem incertissima est; non excludo, quin ratio nominis quaedam fortasse subsit. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuo. 7324 = EE VIII p. 38 n. 152 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in duas partes fracta in fronte levigata, a tergo scabra 134,5 x 60,2 x 32,3. Area titulo inscribendo destinata excavata sulcis duobus cymatium imitantibus circumclusa 125,4 x 50,2. Litt. 6,1/3,5 (litt. R altera vocabuli ferre et V verbi potui v. 12 minoris mensurae 0,8 et 1,2). Rep. a. 1886 prope vicum Pratola Peligna in praedio Centi inter vias, qua itur Popoli et Bagnaturo, sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita. A. 1982 rursusque 1998 vidi et contuli Sulmona inter reposita musei municipalis.
5
10
15
D(is) M(anibus) s(acrum). Primitius Fadilles ser(vus) Paeline conservae, quem succepi annorum XI et vixit mecum annis XXVIII, qouaeì parem gratiam referre non potui in tanta simplicitate; b(ene) m(erenti) f(ecit).
Im. phot. ab Ezio Mattiocco sumpta et ope machinae computatoriae coniuncta. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1886, 135 (= id., Scoperte archeologiche 234); inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 38 n. 152; Diehl, Altlateinische Inschriften5 1140; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4302; Pisani, Testi latini arcaici2 148 n. B. 164; Buonocore, in Fonti latine e greche I 251 n. 203; R. Tuteri, in Storia di Pratola 48. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 85; Van Wonterghem, Corfinium 155. 242 n. 463. 243 n. 477; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 116. 118; Van Wonterghem, Forma Italiae 238; Buonocore, Suppl. It. 4, 1987, 138 ad tit.; eund., in Temptanda viast 2 adn. 8; eund., in Fides amicorum 106.
Puncta triangularia etiam in fine versus nec non in formam hederae (v. 15) posita. Titulus abundat erroribus grammaticis orthographicis et phoneticis, scil.: 2 Primitius pro Primitivus. – 3 Fadilles pro Fadillae (de forma genetivi exeuntis -es saepius in tit. Corfinii repertis memorata etiam vide A. Sartori, Riv. arch. Como 177, 1995 [1996], 92 cum alia bibliographia). – 4 Paeline pro Paelinae. – 6 quem succepi pro quam suscepi. – 10 qouaei pro cui (nota ou pro u vetusto usu). Primitivus titulum posuit conservae suae Paelinae, quam annum decimum et unum agentem uxorem duxit et cum qua per annos viginti octo vixit, cui autem uxori in tanta simplicitate (quam iuncturam primum invenies apud Ovid. met. 5,400; etiam cf. Tert. bapt. 2,1 e Hist. Apoll. 32; maximas ago gratias feminae doctae Roberta Marchionni, quae me certiorem fecit) gratiam referre non potuit. Cognomen Paelini in titulis Corfiniensibus passim memoratum est (titulos recensui in Epigraphica 79, 1997, 246). Ex litterarum forma nec non ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata saec. II p. C. n. tribuerim.
TITVLI NOVI
1490
REGIO IV
7325 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fissuris laesa in fronte passim scalpro dentato dolata a tergo scabra 75 x 30 x 18. Litt. 5,1/3,8. Rep. Corfinii m. Sept. a. 1984, effossionibus arationis institutis in fundo gentis Trippitelli prope ecclesiam dirutam S. Mariae Gratiarum sito. A. 1987 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini descripsi; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
- - - - - -? [- - -]O +[- - -] [- - -]nnius [- - -] [Re]stitutu[s - - -?] - - - - - -? Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 193 n. 74 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 263 n. 275. Supplementa incerta. – 1 + est hasta recta. – 2 quomodo nomen gentilicium certe sit restituendum, nescio; vide ex. gr. nomina, quae sequuntur in tit. Corfiniensibus memoratis scil. Annius, Caesennius, Dannius et Ninnius (cf. quae scripsi in Suppl. It., l. l.). Saec. I vel potius II p. C. n. esse videtur.
Primo, Lesbia mater p(osuit). Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 192–193 n. 73 cum im. phot. (AE 1988, 437); id., in Fonti latine e greche I 263 n. 274; E. Dupraz, in Écriture 206 n. 3; Dionisio, La Valle del Sagittario 533 n. E59. – Cf. S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 514; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 73. 1 punctum triangulare. Ex litterarum forma (imprimis notanda ratio scribendi litterae B) saec. I medio a. C. n. tribuo. 7326 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata a tergo rudis (35) x (26) x 2,8. Litt. 5,5–4. Rep. a. 1986 extra vicum Raiano in regione, q. d. La Civita. A. 1986 Raiano descripsi servatam in aedibus viri docti Damiano Venanzio Fucinese, qui me de re certiorem fecit.
7327 = EE VIII p. 38 n. 153 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus imminuta in fronte levigata nec non foramine quadrigono terebrata a tergo scabra 135,2 x 53,4 x 20,3. Litt. 9,5/4,5 (litt. O in fine v. 2 minoris mensurae 2,4). Rep. extra Corfinium effossionibus ad vinetum fortasse faciendum institutis in regione, q. d. Impianata (vide supra ad tit. n. 7251), sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
C(aio) Rufrio C(ai) f(ilio) Arruntio L(ucius) Accaus Helenus, Acca Anapaumá p(osuerunt).
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7891. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1888, 198 (= id., Scoperte archeologiche 271); inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 38 n. 153; Colella, Inventarium ms. n. D 73 cum im. del.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 251 n. 204. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 193 n. 16–17. 226 n. 297; eund., Antiche genti 12. 13. 20; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 129. 150; Van Wonterghem, Forma Italiae 167. 175; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 188. 210; eund., Suppl. It. 3, 1987, 138 ad tit. Litterae conexae TI vocabuli Arruntio (v. 2) supra versum egredientes. Puncta in formam virgulae acclivis redacta.
LXX. CORFINIVM
1491
TITVLI NOVI De nominibus in hoc titulo memoratis, quae gentilicia fusius Corfinii inveniri possunt, vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. De nomine Salavii vide O. Salomies, Arctos 46, 2012, 171. Notandum feminas duas cognomine carentes. Ex nominum ratione esse potest saec. I medii a. C. n. 7329 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario fissuris laesa in fronte levigata a tergo scabra 61,5 x 85 x 6,8. Area titulo inscribendo destinata excavata a cymatio inverso cincta 43,5 x 62. Litt. 5/3,5. Rep. a. 1984 extra Corfinium in regione, q. d. Bainzano. A. 1986 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini descripsi; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
Nomen Rufrii redit tit. n. 3260. 7234 (de nomine vide E. Roscini, Arch. Class. 63, 2012, 245). De Accavo saepissime in titulis Corfiniensibus memorato vide praesertim, quae scripsit Van Wonterghem, Antiche genti 12–21. Saec. I p. C. n. esse potest. 7328 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario in duas partes inter se coniunctas fracta a dextra imminuta 27 x (113) x 36. Litt. in duabus columnis ordinatae (I–II). Rep. a. 1899 Vittorito in aedibus domini Luigi Fantasia, cum cella vinaria instrueretur, sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda De Nino. Col. I:
Col. II:
Salavia V(ibi) f(ilia) sibi suisq(ue); Accia L(uci) f(ilia);
C(aius) [Sa]la[vius - - -], L(ucius) S[a]lav[ius - - -], P(ublius) [M]am[mius - - -].
A. De Nino, NS 1899, 299 cum im. del. (= id., Scoperte archeologiche 415); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 194 n. 75; id., in Fonti latine e greche I 263 n. 276. – Cf. Besnier, De regione Paelignorum 119. 120; Van Wonterghem, Corfinium 194 n. 29. 228 n. 305–307; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 188. 203. 211; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 516; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 75. Supplementa recepi e De Nino praeter v. 3 columnae alterius, quem autem non sine dubiis supplere conatus sum.
Ex testamento; Salvidia Sp(urii) f(ilia) Amphiola, L(ucius) Helvius L(uci) l(ibertus) Amphio pater, Salvidia 1mulieris2 l(iberta) Salvia mater, Salvidia 1mulieris2 l(iberta) Acume soror, Theopropus l(ibertus), Salvidiae Decenti.
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 194–195 n. 76 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 263 n. 277; H. Solin – P. Caruso, Samnium 81/82, 2008/09, 92. – Cf. Brancato, Repertorium II 93. 97. Puncta triangularia et in formam virgulae acclivis redacta. 1 exs Solin – Caruso. – 2 de locutione Spurii filius in primis vide W. Kubitschek, WS 47, 1929, 130–143; S. Panciera, in L’onomastique latine 201 (= eund., Epigrafi III 1850–1851); J. J. Wilkes, PBSR 44, 1976, 28–43; Salomies, Vornamen 50–55; B. Rawson, Antichthon 23, 1989, 10–41; etiam Friedl, Konkubinat 143–146; M. Christol, Epigraphica 77, 2015, 167–171. – 5 Acume pro Acme (de hac forma, q. Graece anaptyxis dicitur, saepius ad hoc cognomen pertinente cf. ex. gr. Solin, Namenbuch2 1280). Theopropus est libertus, ut videtur, Salvidiae Decentis. De nominibus gentiliciis disserui in Suppl. It., l. l. 195. De locutione ex testamento insculpta in principio tituli vide Solin – Caruso, l. l. cum alia bibliographia. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 7330 tit. sepulcralis Plinthus, ut videtur, ex lapide calcario undique fracta. A. De Nino titulum descripsit a. 1877 Corfinii servatum in aedibus domini Antonio Costantini iuxta viam Buona Fede sitis. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 e scheda De Nino.
TITVLI NOVI
1492
Tit. ita traditus est:
Fuit fere:
V. SALVIDIE PE S
V(ibius) Salvidie[nus - - -], Pe(tro) (scil. Salvidienus) S[- - -]
Im. a De Nino del. A. De Nino, ms. I cum im. del.; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 195 n. 77 cum im. a De Nino del. deprompta; id., in Fonti latine e greche I 264 n. 278. – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 211; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 513; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 77. Supplevi ut potui, non sine dubiis. 2 nomen gentilicium Salvidieni supplendum est more antiquo ex versu, qui praecedit, cf. tit. huius Corporis vol. I2 1398. 1413. 1535. 1890. 1893. 1913. 3241 et cet. De nomine gentilicio Salvid(i)eni vide T. P. Wiseman, Class. Quart. n. s. 14, 1964, 130; Buonocore, Misc. Greca e Romana 59, 1997, 151 (= eund., Abruzzo e Molise II 833); I. Di Stefano Manzella, ZPE 85, 1991, 181; J. Patterson, in San Vincenzo al Volturno II 19; A. Tortiello, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 17, 2004, 555. Titulos Corfinienses Osce et Latine scriptos praenomen Vibii memorantes recensui in Suppl. It., l. l. (de hoc praenomine praesertim vide Salomies, Vornamen 96–97; eund., in Prénoms 37; eund., in Onomastica 517). Praenomen Petronis in tit. Corfiniensi quoque redit, scil. huius Corporis vol. I2 3233; de hoc praenomine vide imprimis Salomies, l. l. 85–86; eund., in Prénoms 31–32 (cf. etiam Rix, Cognomen 180; S. M. Marengo, in Epigrafia e archeologia romana 331–332). Aetatis liberae rei publicae labentis esse potest.
REGIO IV
Ex litterarum forma saec. I medii p. C. n. esse videtur. 7332 tit. sepulcralis Stela fastigiata ex lapide calcario fissuris laesa infra fracta, in fronte levigata, a tergo rudis 35,5 x 27,8 x 4,9. Litt. profunde insculptae 5–3. Rep. prope vicum Roccacasale nescio quando loco incerto. A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini vidi; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92533), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
7331 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario undique adesus marginibus effractus 75 x 59 x 49. In usum posteriorem ita est adhibitus, ut frons inscripta, ubi circulus insculptus exstat, sursum versa columnam sustinuerit. Area titulo inscribendo destinata paulum excavata cymatio inverso cincta 53 x 43. Litt. 7,5–6. Rep. a. 1994 effossionibus institutis extra Corfinium in fano Herculis sub praedio Fonte S. Ippolito nuncupato sito (vide supra tit. n. 7227–7234. 7247–7248 et infra tit. n. 7358. 7368. 7380). Exstat Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi a. 1995 descripsi et a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
C(aius) Salvìdius Hyacinthus Vi[bi]ae Primae conìugi.
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 192–193 cum im. phot. fig. 29 (AE 1995, 409) (= id., Abruzzo e Molise II 264); id., Suppl. It. 22, 2004, 126 n. 131 cum im. phot.; Dionisio, La Valle del Sagittario 564 n. E151 cum im. phot. 1 punctum in formam circuli redactum. De nominibus Salvidii et Vibii fusius disserui in Xenia antiqua, l. l. Adde tit. Imagines Italicae I 289, Paeligni / CORFINIVM (?) 26.
5
Seneiia T(iti) l(iberta) Vettia matri suae de suo posit Caviae Louci (scil. filiae) - - - - - -?
Im. phot. a G. Calcagni sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7750).
LXX. CORFINIVM G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 25 n. 17 cum im. phot. fig. 17; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 195–196 n. 78 cum im. phot. (AE 1988, 438); id., in Fonti latine e greche I 264 n. 279; Dionisio, La Valle del Sagittario 568 n. E165 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 205 n. 114. 230 n. 319; eund., Antiche genti 36; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 196. 212; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 515; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 78; E. Dupraz, in Écriture 207. Puncta triangularia. 1 Seneia Annibaldi; Seneiia pro Seneia (de forma vide H. Solin – P. Tuomisto, in Valle di Comino XII 171–172). – 4 posit pro posuit. – 5 Louc. Annibaldi; Louci pro Luci; cf. tit. huius Corporis vol. I2 1785 = Vetter, Handbuch 215o = Rix, Sabellische Texte Pg54, in quo nominatur Ter. Loucia L. l. Supplendum cognomen Louci|[ae] vel etiam Louci|[liae] parum probabile mihi videtur (cf. AE, l. l.): post enim vocalem I est spatium, ubi vocalem A vel litteram L quadratarius exarare potuisset. Opinor in hoc titulo memorari Seneiam Titi libertam Vettiam, quae titulum de sua pecunia matri suae Caviae Lucii filiae posuerit, potius quam Vettiam quandam, quae titulum posuerit matri suae Seneiae Titi libertae et Caviae Lucii filiae. Nomen gentilicium Seneii hic primum in titulis Latinis occurrit (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 167). Cavius/Gavius passim in tit. Corfiniensibus memoratus (vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. 140). Lucium autem, si recte opinatus sum, tit. n. 7384 Superaequi reperto tantum invenies. Ex forma litterarum et monumenti (cf. Dupraz, Vestins 440) saec. I a. C. n. tribuerim. 7333 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in duas partes inter sese non coniunctas effracta nullo autem inscriptionis detrimento in fronte et in marginibus levigata a tergo autem scabra 160,2 x 60,1 x 30,9. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio recto cincta 111,8 x 43,2. Litt. 14,5/3,9. Rep. a. 1982 extra Corfinium effossionibus ad vinetum faciendum institutis in regione, q. d. Impianata, in fundo domini Bruno Margiotta (vide supra ad tit. n. 7278), ubi a. 1982 contuli. An in fundo ipso adhuc exstet, nescio.
5
Septimieae 1mulieris2 l(ibertae) Urbanae et Q(uinto) Annioleno Hilarioni; Phileros Ninnì (scil. servus) et Glapyra f(ilia), Castor f(ilius), p(osuerunt).
Im. phot. a M. B. sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 317 n. 6 cum im. phot. p. 316 fig. 468 (AE 1984, 314); Buonocore, L’Ant. Class. 54,
1493
TITVLI NOVI 1985, 298–299 n. 7 cum im. phot. tab. XVI fig. 7; id., Suppl. It. 3, 1987, 169–170 n. 36 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 258 n. 240. – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 191. 213. Puncta triangularia sursum directa etiam in fine v. 6 signata. 6 Glapyra pro Glaphyra. Nomen Septimiei hic primum in titulis Latinis memoratur (Solin – Salomies, Repertorium2 168; etiam O. Salomies, Arctos 46, 2012, 178); cf. autem nomen Septimii, si recte supplevi, tit. Corfiniensibus supra n. 7265 et infra n. 7379. Nomina Annioleni et Nin(n)ii saepius memorata (vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l.). Temporis spatio inter saec. I et II p. C. n. comprehenso tit. tribuendus mihi esse videtur. 7334 = EE VIII p. 38–39 n. 154 tit. sepulcralis Stela fastigiata ex lapide calcario in fronte supra levigata infra scalpro dentato dolata nec non foramine quadrigono perterebrata 114,5 x 54,3 x ?. Ornata in medio tympano aquila alis passis, utrimque acroteriis floralibus. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso supra a dextra et a sinistra cincta 76,3 x 45,2. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre insculptae 5,1/3,2 (dedicatio Dis Manibus sacrum compendiata minoris mensurae 0,9 inscripta est in spatio supra aream marginatam). Rep. a. 1885 extra Corfinium iuxta viam, q. d. Pero di Corvi, in fundo domini Pelino Scenna sepulcro cuidam aetati Romanae infimae tribuendo posterius adhibita. Exstabat Corfinio muro inserta extrinsecus aedium quarundam iuxta viam Bagni vulgo appellatam sitarum, ubi a. 1982 et denuo 1999 contuli. Nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
D(is) M(anibus) s(acrum). Severiae Maximillae v(ixit) a(nnis) VI m(ensibus) X, D(ecimus) Severius D(ecimi) lib(ertus) Epigonus, Decimia Gemella parentes piìssimi p(osuerunt).
TITVLI NOVI
1494
REGIO IV
Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1885, 170 (= Mem. Accad. Lincei s. 4°, 1, 1885, 346) (= id., Scoperte archeologiche 146– 147); inde M. Ihm, EE VIII p. 38–39 n. 154; Buonocore, in Fonti latine e greche I 251–252 n. 205. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 208 n. 145. 291 n. 329–330; eund., Antiche genti 48 eund., Forma Italiae 175. 179; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 198. 213; eund., Suppl. It. 3, 1987, 138 ad tit. Litterae conexae LIB (v. 5) et ENTE vocabuli parentes (v. 8) supra versum egredientes. Puncta triangularia; hederam quoque in v. 7 habes. 1 omiserunt De Nino et Ihm. Nomina gentilicia Decimii et Severii redeunt in titulis Corfinii repertis (vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. 163 et 176). Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta et ex litterarum forma saec. II p. C. n. esse videtur. 7335 tit. sepulcralis Plinthus vel potius epistylium ex lapide calcario cuius latera sinistrum et dexterum recte scissa ex eo, quod tabula, ut sane videtur, ex pluribus partibus inter sese coniunctis composita est; facies deorsum directa et a tergo levigata, facies autem seorsum directa rudis (30) x (90) x 15. Frons expolita in cuius margine inferiore pars fasciae decussae exstat. Litt. inter lineas ad delineandum ductas affabre insculptae 9,5. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1998 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
[- - -? Sta]beriae Q(uinti) f(iliae) [- - -]. Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 126–127 n. 132 cum im. phot. (AE 2004, 485). – Cf. eund., in Donna e vita cittadina 531. Puncta triangularia. Staberia Quinti filia eadem potest esse ac Staberia Quinti filia Sa[- - -] uxor Modiani cuiusdam tit. n. 7251 memorata, quae porticum ante sacrarium a solo sua pecunia fecit. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. esse potest. 7336 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, a dextra in usum posteriorem resecta, in fronte levigata, a tergo scabra (34,2) x (23,1) x 7,5. Litt. 6,8–4,8. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini descripsi; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
-----[- - -]ae ++[- - -] [- - -]dius E[- - -], [- - -]us Sua[vis - - -?] [- - -]ius 1mulieris2 l(ibertus) +[- - -], [- - -] Dec[- - -] [- - -]+[- - -] ------
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 196 n. 79, cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 264 n. 280. – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 217. 218; Dupraz, Vestins 440. Puncta triangularia. Supplementa haud certa. – 1, 4, 6 + vestigia litt. incertarum. Ex litterarum forma temporis spatio inter saec. I et II p. C. n. comprehenso tribuenda mihi esse videtur. 7337 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fastigio minus prospiciente in fronte superiore scalpro dentato passim levigata in inferiore rudis, a tergo scabra 77,2 x 30 x 15,8. In margine superiore a sinistra dexteraque adhuc inspiciuntur duo foramina circularia ad quoddam ex aere sustinendum pertinentia: utrum de fascia prominente accommodata, qua frons cingebatur, an de acroteriis floralibus agatur, incertum est. Litt. 4,1/3,8 (litt. HO in fine v. 2 minoris mensurae 0,9). Rep. extra Corfinium loco incerto nescio quando. A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini vidi; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario (inv. n. 92609), ubi m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
5
L(ucio) Suellio 1mulieris2 l(iberto) N[i]coma`cho´, C(aius) Titacius Tertius posit.
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 166 n. 13 cum im. phot. fig. 189, 5; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 197 n. 80 cum im. phot. (AE 1988, 439); id., in Fonti latine e greche I 264 n. 281; Dionisio, La Valle del Sagittario 539 n. E79 cum im. phot. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 231 n. 332. 233 n. 246 cum im. phot. tab. XX fig. 28; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 214. 215; eund., Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 80. Puncta triangularia etiam in fine versuum signata. 2 Nicomacho Van Wonterghem. – 5 posit pro posuit. Nomina Suellii et Titacii Corfinii primum occurrunt.
LXX. CORFINIVM
1495
TITVLI NOVI 197–198 n. 81 cum im. a De Nino del.; id., in Fonti latine e greche I 264 n. 282. Supplevi ut potui, non sine dubiis. Cui aetati titulus recte tribuendus sit, nescio. 7339 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario 90 x 45 x 45. Rep. a. 1891 prope vicum Raiano in regione appellata S. Petronilla in praedio dominorum Luigi et Gaspare Lepore. Periisse videtur. Contuli ut potui a. 1982 ad schedam Persichetti. L(ucius) Tatius L(uci) f(ilius). N. Persichetti, NS 1891, 295 cum im. del.; A. De Nino, ibid. 1894, 195 cum im. del. (= id., Scoperte archeologiche 335); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 198 n. 82 (AE 1988, 440); id., in Fonti latine e greche I 264 n. 283. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 232 n. 338; eund., Antiche genti 12; eund., Forma Italiae 188; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9 1984, 214; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 509. 513; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 82. L. Tatius L. f. (etiam vide tit. sequentem) idem potest esse ac L. Taties L. f. memoratus in titulo Osce scripto Vetter, Handbuch 215r = huius Corporis vol. I2 3251 = Rix, Sabellische Texte Pg43 = Imagines Italicae I 296, Paeligni / CORFINIVM 33 (cf. Dupraz et M. Crawford in Imagines Italicae, qui non excludunt, quin de eodem titulo agatur). Ex eo, quod vir cognomine caret, alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 7340 = EE VIII p. 36 n. 145 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique ad usum posteriorem resecta (21) x (40) x (11). Rep. extra vicum Roccacasale loco incerto nescio quando. Servabatur in vico Roccacasale pro posti portae muri cuiusdam horti notarii Enrico Patrizi adhibita, ubi a. 1886 A. De Nino inspexit et ectypum sumpsit. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda De Nino.
Saec. I ex. a. C. n. mihi esse videtur. 7338 tit. sepulcralis Cippus, ut videtur, ex lapide calcario undique fractus (127) x (33–27) x (24). Rep. a. 1890 in regione inter meridiem et occasum solis posita vici Raiani, iuxta declivitatem collis, q. d. Varranije vel Rajano Vecchio. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda De Nino.
Tit. ita traditus est:
Fuit fere:
SCIVS CkFkT
-----[- - -]scius [- - -?], [- - -?] C(ai) f(il-) T[- - -] ------
Im. a De Nino del. A. De Nino, ms. III cum apographo; id., NS 1890, 194 (= id., Scoperte archeologiche 296); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987,
Fuit fere: C(aius) Tatius C(ai) l(ibertus) Alexan[der], Tattia C(ai) l(iberta) Antemis, [C(aius) T]attius C(ai) l(ibertus) Capito f(ilius) posi[erunt]. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1886, 424 (= id., Scoperte archeologiche 241); inde ex ectypo chartaceo M. Ihm, EE VIII p. 36 n. 145; Buonocore, in Fonti latine e greche I 250 n. 197. – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 214; eund., Suppl. It. 3, 1987, 137 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 99. 100 (= eund., Abruzzo e Molise I 248. 250). Supplevi ut potui. – C k TATTIVS k C k L k ALEXAN[- - -] | TATTIA k C k L k ANTEMIS | AIIVS CL k CAPIIO F | POSI[- - -] De Nino, ex quo Ihm. – 1 an tabula a dextra integra sit necne incertum; cognomen non solum supplendum Alexan[der], ut suspicatus sum, verum etiam solvendum Alexan(der) vel potius Alexan[d(er)]. – 2 Antemis pro Anthemis (cf. Solin, Namenbuch2 1079). – 3 Tatius pro Tattius. – 4 posierunt pro posuerunt; posuit [- - -] male ego in ed. priore. Nomen gentile Tat(t)ii redit in tit., qui praecedit. Esse potest saec. I medii a. C. n. 7340a tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario marginibus fracta infra latior alt. circ. 100. Rep. nescio quando in sepulcreto sito in regione Madonna delle Grazie extra Corfinium. Ubi exstet, ignoro. Descripsi ut potui ex scheda Anna Dionisio et im. phot. et del.
TITVLI NOVI
1496
REGIO IV
Puncta triangularia etiam in fine versus 1 sursum directa. Nomen gentilicium Tet(t)idii redit tit. n. 3272 et in tit., qui sequitur. Ex litterarum forma saec. I ex. a. C. n. esse potest. 7342 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in marginibus imminuta undique levigata 75,1 x 33 x 24,5. Litt. 6/5,8. Rep. a. 1982 extra Corfinium effossionibus ad vinetum faciendum institutis in regione, q. d. Impianata, in fundo domini Bruno Margiotta (vide supra ad tit. n. 7278), ubi a. 1982 contuli. An in fundo ipso adhuc exstet, nescio. Tertio [-] Maglat[ius] Pampilus pater pos(uit). Im. del. ex neg. Arch. Sopr. Chieti sine inv. n. Dionisio, La Valle del Sagittario 532–533 n. E58 cum im. phot. – Cf. eand., Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 14 adn. 41. 3 Pampilus pro Pamphilus. Quamquam in tit. Corfiniensi n. 3267 memoratur C. Suetedius C. f. Ser(gia) Maglatius, excludendum non est, quin Maglatius nomen gentilicium esse quoque possit (vide Solin – Salomies, Repertorium2 110). Ex forma litterarum saec. I medio a. C. n. tribuerim. 7341 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario in duas partes inter se coniunctas fracta, in fronte scalpro dentato dolata et magna fissura a sinistra laesa, ab utroque latere levigata 33,2 x 61,5 x 49,8. Litt. optime insculptae 8–7,7. Rep. a. 1982 extra Corfinium effossionibus ad vinetum faciendum institutis in regione, q. d. Impianata, in fundo domini Bruno Margiotta (vide supra ad tit. n. 7278), ubi a. 1982 contuli. An in fundo ipso adhuc exstet, nescio. P(ublius) Tettidius L(uci) f(ilius) Balbus. Im. phot. a M. B. sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 317 n. 4 cum im. phot. p. 316 fig. 466 (AE 1984, 312); Buonocore, L’Ant. Class. 54, 1985, 297 n. 5 cum im. phot. tab. XV fig. 5; id., Suppl. It. 3, 1987, 198–199 n. 83 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 264 n. 284; Dionisio, La Valle del Sagittario 559 n. E139 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 214; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 509; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 83; eund., in Officina epigrafica 220 n. 3 cum im. phot. fig. 6.
P(ublius) Tetidius P(ubli) l(ibertus) Salvi(us), posuerunt sorores.
LXX. CORFINIVM Im. phot. a M. B. sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 317 n. 5 cum im. phot. p. 316 fig. 467 (AE 1984, 313); Buonocore, L’Ant. Class. 54, 1985, 297 n. 4 cum im. phot. tab. XV fig. 4; id., Suppl. It. 3, 1987, 199 n. 84 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 265 n. 285; Dionisio, La Valle del Sagittario 558–559 n. E138 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 214; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 515; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 84; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; Buonocore, in Officina epigrafica 220. Puncta inspici nequeunt. 1 Salvi Van Wonterghem; nota formam litterae L. De nominativo singulari breviato -i(us) vide J. Kamio, Arctos 6, 1970, 23–42. Ex litterarum forma saec. I ex. a. C. n. esse potest. 7343 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte et transverse abscisa undique imminuta in fronte expolita. Servatur Corfinio muro sacrarii S. Alexandri exstrinsecus loco edito inserta, ubi a. 1982, 1986 et 1999 descripsi quatenus potui.
-----[- - -T]ettius [- A]lexsa [- - - fi]lio posit. Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Iscrizioni latine 12 n. 1 cum im. phot. fig. 5; id., Suppl. It. 3, 1987, 199–200 n. 85 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 265 n. 286; Dionisio, La Valle del Sagittario 553 n. E121 cum im. phot. – Cf. E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 514; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 85. Supplevi non sine dubiis. – 1 [- - -] C(ai) l(iberto) ++++++ male ego in prima editione; nomen etiam supplendum, ex. gr., [M]ettius, [V]ettius vel similia (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 273; de nomine Tettii etiam vide tit. Imagines Italicae I 291, Paeligni / CORFINIVM (?) 28. – 2 [A]lexsa pro
1497
TITVLI NOVI [A]lexa (de cognomine cf. ThLL I 7, col. 1530 et praesertim Solin, Namenbuch2 201–202). – 3 posit pro posuit. Ex litterarum forma saec. I ex. a. C. n. tribuenda esse mihi videtur. 7344 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a sinistra et in latere dextro fracta, in fronte fissuris laesa, a tergo rudis 57,2 x 39,8 x 17,6. Latera praedita sunt alveolis ad figendum, qui adhuc superne et infra cernuntur. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita sulcis duobus cymatium imitantibus cincta 43,9 x 28,1. Litt. 7,4/3. Rep. extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini m. Oct. a. 1976 effossionibus ad sepulcretum detegendum ad km 172,7 viae Tiburtinae – Valeriae situm institutis in praedio domini Panfilo Sebastiano (vide supra ad tit. n. 3236). Exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 13772), ubi a. 1979 et 1999 contuli.
5
D(is) M(anibus) s(acrum). [T]hymeleni Corfiniens(ium scil. servae), Florentinus conservae b(ene) m(erenti) p(osuit).
Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 784.VW.83 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26429). G. Paci, Epigraphica 42, 1980, 45–46 n. 7 cum im. phot. fig. 7 (AE 1983, 323); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 200–201 n. 86 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 265 n. 287. Puncta triangularia in fine versus quoque redacta. – Litt. F supra versum eminens. De serva publica vide Weiß, Sklave 205 n. 80 et E. Cimarosti, in Donna e vita cittadina 453 n. 5. Servi publici alii redeunt tit. n. 3219, i. e. Castorinus Corf(iniensium) servus, et n. 7271, i. e. Aemilianus rei pub(licae) Corf(iniensium scil. servus). Ut ex nomine gentilicio Corfinii a nomine urbis Corfinii sane deprompto elicitur, Caium Corfinium Natalem illum tit.
TITVLI NOVI
1498
REGIO IV
n. 6326 memoratum, antequam libertus esset, servum publicum civitatis quoque fuisse praetermittendum non est. Ex locutione D(is) M(anibus) s(acrum) compendiata et ex litterarum forma saec. II medii vel potius prioris partis saec. III p. C. n. esse videtur.
Puncta triangularia. Nomen gentilicium Troelii in tota regione hic primum occurrit. Ex forma litterarum monumentique saec. I ex. p. C. n. esse potest.
7345 tit. sepulcralis Urna supra et infra parallelepipedi instar ex lapide calcario arcam ferratam bullatam nec non claustro praeditam imitans integra omnino nisi quod operculum deest 39,6 x 42,1 x 31,9 (cf. alia exemplaria sine autem inscriptione Corfinii reperta eodem loco, quo urna ipsa prodit et in museo municipali Corfiniensi nunc servata [im. phot. a G. Calcagni sumpta; adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7759. 7771. 7775], de quibus praesertim vide G. Colonna, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 14, 1959, 299–300; Mattiocco, Contributi 118–203, Van Wonterghem, Forma Italiae 194. 281–282, 298; Diebner, Aesernia 161–163 et passim; eand., in Romanisation du Samnium 235–236; R. Tuteri, in Filo di Arianna 69; A. Buonopane, SEBarc 11, 2013, 113–114). Litt. affabre insculptae 2,9/2,1. In margine sursum directo inspiciuntur alvei nonnulli ad operculum superimpositum cohibendum. Rep. extra Corfinium temporis spatio inter a. 1931 ex. et a. 1932 in. comprehenso effossionibus ad sepulcretum effodiendum institutis in praedio domini Alessandro Colella ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus posito a sinistra viae Tiburtinae – Valeriae situm (vide supra ad tit. n. 7242). A. 1982 contuli inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in museo municipali (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
7346 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario fastigio cum acroteriis minus prospiciente in fronte fissuris laesa, undique levigata 44,2 x 23,2 x 6,2. Area titulo inscribendo destinata excavata supra a dextra et a sinistra sulcis duobus cymatium imitantibus cincta 24,1 x 17,3. Litt. actuariae 4,1–1,9. Dedicatio in fastigio incisa. Rep. extra Corfinium temporis spatio inter a. 1931 ex. et a. 1932 in. comprehenso effossionibus ad sepulcretum effodiendum institutis in praedio domini Alessandro Colella ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus posito a sinistra viae Tiburtinae – Valeriae situm. A. 1982 contuli inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario, ubi m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
Troelia Primigenia decessit annor(um) XV. Im. phot. a G. Calcagni sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7836). Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 13; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 23 n. 12 cum im. phot. fig. 12; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 201–202 n. 87 cum im. phot. (AE 1988, 441); id., in Fonti latine e greche I 265 n. 288; G. Martella, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 62. – Cf. G. Colonna, l. l.; Van Wonterghem, Corfinium 234 n. 349; L. Binni, Guida ai Musei d’Abruzzo e Molise, Milano 1982, 29; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 215; Diebner, in Romanisation du Samnium, l. l. 235; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 87.
5
D(is) M(anibus) s(acrum). Ur7b8icae alumnae Corneliae; 7F8austina conserve dulcissimae p(osuit).
LXX. CORFINIVM Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Lucci – Di Francescantonio, Inventarium ms. n. 5; G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 22–23 n. 11 cum im. phot. fig. 11; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 203–204 n. 89 cum im. phot. (AE 1988, 442); id., in Fonti latine e greche I 265 n. 290; Brancato, Alumni 86 n. 313. – Cf. Van Wonterghem, Corfinium 207 n. 134. 240 n. 415. 244 n. 504; Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 197; eund., Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 89. 8 punctum in formam circuli redactum. 2 VRRICAE, 5 EAVSTINA lapis. – 6 conserve pro conservae. Nomen Cornelii saepius in tit. Corfinii repertis memoratur (titulos recensui in Suppl. It., l. l. 204). De alumnis inter al. vide H. S. Nielsen, Class. Med. 38, 1987, 141–188; J. Bellemore – B. Rawson, ZPE 83, 1990, 1–9; C. Saviato, Epigraphica 61, 1999, 288–292; Brancato, l. l. passim. Ex litterarum forma saec. II vel potius III p. C. n. esse videtur, cui formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta sane congruit.
1499
TITVLI NOVI 7348 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique imminuta in fronte levigata a tergo scabra (30,1) x (22,5) x 16. Litt. 4–3. Rep. Corfinii a. 1964 operibus ad ecclesiam cathedralem S. Pelini restituendam institutis. A. 1965 F. Van Wonterghem titulum recognovit Corfinio inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini, ubi autem a. 1982 non repperi. Nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch., inv. n. 92515), ubi m. Oct. a. 2018 recognovi.
7347 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario superne et a dextra fracta, marginibus imminuta, in fronte et a tergo levigata (12,3) x (42,2) x 40,1. Litt. 4/3,9. Rep. a. 1982 extra Corfinium effossionibus ad vinetum faciendum institutis in regione, q. d. Impianata, in fundo domini Bruno Margiotta (vide supra ad tit. n. 7278), ubi a. 1982 contuli. An in fundo ipso adhuc exstet, nescio.
- - - - - -? Vibia C(ai) f(ilia). C(aius) et T(itus) Vibedius [- f(ili)]. Im. phot. a F. Van Wonterghem sumpta. Im. phot. a M. B. sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 317 n. 3 cum im. phot. p. 316 fig. 465 (AE 1984, 311); Buonocore, L’Ant. Class. 54, 1985, 296–297 n. 3 cum im. phot. tab. XIV fig. 3; id., Suppl. It. 3, 1987, 204–205 n. 90 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 265 n. 291; Dionisio, La Valle del Sagittario 558 n. E137 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 216; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 514; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 90; eund., in Epigrafia di confine 290; eund., in Officina epigrafica 220 n. 4. Puncta triangularia. [- f(ili)] omiserunt Van Wonterghem et ego in L’Ant. Class. Nota nomen forma singulari ad duos homines consanguinitate coniunctos pertinens (cf., ex. gr., ILLRP 123. 130a. 131); de re universa vide E. Dupraz, Rev. Philol. 78, 2006, 250–251. Nomen gentilicium V(e)ibedii redit in titulis Corfinii repertis, scil. n. 3228 (Vibedia), n. 3274 (Veibedius); etiam cf. titulos Osce scriptum Vetter, Handbuch 212a = huius Corporis vol. I2 3252 = Rix, Sabellische Texte Pg3 = Imagines Italicae I 292–293, Paeligni / CORFINIVM 29–30, scil. Vibedis; Vetter, Handbuch 213 = Rix, Sabellische Texte Pg9 = Imagines Italicae I 267–268, Paeligni / CORFINIVM 6, scil. Vibdu. Ex litterarum forma et ex ratione nominis saec. I medio a. C. n. tribuerim.
Van Wonterghem, Forma Italiae 164 n. 7 cum im. phot. p. 165 fig. 189. 3 (AE 1984, 298); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 205 n. 91 cum im. phot. a Van Wonterghem comiter missa; id., in Fonti latine e greche I 265 n. 292; Dionisio, La Valle del Sagittario 536 n. E70 cum im. phot. – Cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 216–217; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 514; Sternini, Romanizzazione 29; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 91; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17. 2 punctum triangulare. Nomen gentilicium Vibii saepissime in tit. Corfiniensibus invenies (vide, quae scripsi in Suppl. It., l. l. 205; adde Van Wonterghem, Antiche genti 46). Ex litterarum forma alterius partis saec. I p. C. n. esse potest. 7349 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario superne contracta in duas partes inter se coniunctas effracta, infra imminuta in marginibus dextro et sinistro resecta in fronte levigata a tergo scabra (101,2–88,3) x 62,2 x 26,3. Litt. 13/6. Rep. m. Dec. a. 1978 extra vicum Popoli in regione, q. d. Valle del Canestro. Servatur Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 23929), ubi a. 1979 et 1999 contuli.
TITVLI NOVI
1500
REGIO IV
-----[- - -]+AMA[- - -] [- - -] FE[- - -] ------
5
Vibiae T(iti) l(ibertae) Nymphe matri, T(ito) Vibio Primo patri, Áponia L(uci) l(iberta) Eromene filia p(osuit).
Im. phot. ex neg. D. A. I. Rom n. 804.VW.83 (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 26460). G. Iaculli, Quad. Ist. Arch. Chieti 2, 1981, 212 cum im. phot. fig. 14; Buonocore, Epigraphica 44, 1982, 173–175 n. 3 cum im. phot. fig. 3 (AE 1984, 319); id., Suppl. It. 3, 1987, 205– 206 n. 92 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 266 n. 293. – Cf. eund., Misc. Greca e Romana 9, 1984, 192. 216– 217; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Sternini, Romanizzazione 29; Brancato, Repertorium II 97; A. Bencivenga, Incontri culturali 18, 2012, 17. Puncta in formam aculei sagittae. 3 PATR., – 4 EROMEN Iaculli. De nomine Vibii cf. tit., qui praecedit. Aponium quendam invenies in titulo Osce scripto Vetter, Handbuch 215s = huius Corporis vol. I2 3235 = Rix, Sabellische Texte Pg49 = Imagines Italicae I 280, Paeligni / CORFINIVM 17, scil. Apunies (etiam cf. quae scripsi in Suppl. It., l. l. 206). Ex litterarum forma saec. I ex. vel potius saec. II in. p. C. n. tribuerim. 7350 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata, a tergo scabra (6,5) x (8) x 2,5. Litt. inter lineas ad delineandum ductas insculptae 1,7. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini descripsi; nunc servatur Corfinio in museo municipali (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 206 n. 93 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 266 n. 294. Puncta triangularia. 1 + fuit litt. L vel E; AMA[- - -] esse potest, ex. gr., initium cognominis cuiusdam scil. Ama[ndus vel -nda]. – 2 fortasse fe[cit vel -ecerunt]; [- - -]++[- - -] ego in editionibus praecedentibus. Attamen tota res incerta manet. Cui aetati imperatoriae titulus tribuendus sit, nescio. 7351 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Corfinii, ut traditur, in lucem eruta m. Mai. a. 1889, effossionibus pone ecclesiam S. Mariae Gratiarum institutis. A. 1982 et rursum a. 1999 frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex Colella. Tit. ita traditus est a Colella:
TkCkL
Fuit fere: - - - - - -? T(itus) C(- - -) L(- - -) [- - -] - - - - - -? vel - - - - - -? [- - -] T(iti) (et) C(ai) l(ibert-) [- - -] - - - - - -?
Colella, Inventario ms. n. B 63 cum im. del.; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 206 n. 94 cum im. del. a Colella deprompta; id., in Fonti latine e greche I 266 n. 295. Supplevi ut potui, non sine dubiis. Cuius aetatis sit, sub iudice relinquatur. 7352 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in usum posteriorem undique resecta, in fronte levigata (39) x (21,5) x (13). Litt. 5,3. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Hodie exstat Corfinio inserta muro aedium quarundam iuxta viam Teatro sitarum, ubi a. 1982 et 1999 descripsi.
LXX. CORFINIVM
1501
TITVLI NOVI -----[- - -]PEC[- - -] ------
Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 7794. G. Annibaldi, Epigraphica 20, 1958, 25 n. 20 cum im. phot. fig. 20; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 207 n. 96 cum im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti; id., in Fonti latine e greche I 266 n. 297. Supplementa incerta. – De vocabulo pecunia vel etiam de ratione nominis vel sim. opinor; res autem incerta manet. Nota altitudinem litterarum. Saec. I p. C. n. dubitanter tribuerim. 7354 tit. sepulcralis Plinthus, ut videtur, ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte et transverse resecta, in fronte levigata (22,5) x (34,5) x ?. Litt. accurate insculptae 5,8. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Servabatur Corfinio inserta muro aedium quarundam iuxta viam Canale, ubi a. 1982 et 1999 descripsi. Ubi autem nunc exstet, ignoro.
-----Pac(-) [- - -]. Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 207 n. 95 cum im. phot. a F. Van Wonterghem comiter missa; id., in Fonti latine e greche I 266 n. 296; Dionisio, La Valle del Sagittario 539 n. E78. – Cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 175 n. 1 nulla autem transcriptione cum im. phot. p. 176 fig. 213. 5. Nota formam puncti in fine versus. Agitur de praenomine Paccii, de quo vide Salomies, Vornamen 83–84 et eund., in Prénoms 30–31 (cf. supra ad tit. n. 7278 et 7299); esse potest, ex. gr., Pac(cius) vel potius Pac(ci) [f(ilius)] vel similia. Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae esse potest, in dubio autem adhuc maneo. 7353 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario, ut videtur, undique fracta in fronte levigata (29) x (49) x ?. Litt. circ. 14. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex im. phot.
[- - -]dius Sten(i) f(ilius) [- - -?].
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 207–208 n. 97 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 266 n. 298; Dionisio, La Valle del Sagittario 551–552 n. E116 cum im. phot. – Cf. Salomies, Vornamen 92; E. Dupraz, in Élites et leurs facettes 515–516; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 114 ad n. 97. Puncta triangularia. Quomodo nomen gentilicium, quod terminatur in [- - -]dius, supplendum sit, incertum. De rarissimo praenomine Stenii praesertim vide Salomies, l. l.; eund., in Prénoms 35; etiam cf. tit. n. 3253. 7508 et S. M. Marengo, in Atti Roma I 778. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuerim. 7355 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte rudis a tergo scabra (13,8) x (23,7) x 1,8. Litt. circ. 8. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini descripsi; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
TITVLI NOVI
1502
REGIO IV Tit. ita traditus est: CVI ARIS Im. a De Nino del. A. De Nino, ms. III cum im. del.; id., NS 1890, 194 (= id., Scoperte archeologiche 296); inde Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 209 n. 100 cum im. del. a De Nino deprompto; id., in Fonti latine e greche I 267 n. 301. Supplementa incerta manent. – Esse potest [Feli]cul[a vel -us (etiam [Pro]cul[a vel -us vel similia])] | [coniugi c- vel r]aris[simo vel -ae]. – 2 ARIS initium cognominis cuiusdam ex. gr. Aris[t-] esse quoque potest. Aetatis incertae.
- - - - - -? [- - -]ANA[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 208 n. 98 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 266 n. 299. Litterae, quae supersunt, vestigia sunt fortasse cuiusdam nominis vel cognominis (cf. tit. n. 3283). Litt. circ. saec. II p. C. n. esse videntur.
7358 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra supra et infra fracta, in fronte et a tergo levigata (22,5) x (20) x 3,7. Litt. 8,5. Rep. a. 1995 effossionibus factis extra Corfinium in fano Herculis sub praedio Fonte S. Ippolito nuncupato sito (vide supra tit. n. 7371). Exstat Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1998 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
7356 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario (De Nino) undique fracta. Rep. a. 1878 Corfinii in praedio domini De Petris. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda De Nino. Tit. ita traditus est a De Nino: OLI ATHE A. De Nino, ms. I cum im. del.; id., apud G. Fiorelli, NS 1878, 255 (= Mem. Accad. Lincei s. 4°, 2, 1878, 727) (= id., Scoperte archeologiche 40); inde Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 208 n. 99; id., in Fonti latine e greche I 266 n. 300. – Cf. M. Crawford, in Itinera archaeologica 116. 2 [- - -]athe i. e. cognomina Agathe, Epagathe, Pantagathe, Thysagathe vel similia. Tota autem res incerta manet. Cui aetati tribuenda sit, nescio. 7357 tit. sepulcralis Cippus, ut videtur, ex lapide calcario undique fractus (13) x (21) x (9). Rep. a. 1890 in regione inter meridiem et occasum solis posita vici Raiani, iuxta declivitatem collis, q. d. Varranije vel Rajano Vecchio. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi quatenus potui a. 1983 ex scheda De Nino.
-----[- - -]dio [- - -]lio, [- - -]ius l(ibertus) -----Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 127 n. 133 cum im. phot. Supplementa incerta. – 3 post IVS signum hastae aetatis recentioris. Memoratur [- - -]dius [- - -]lius, cui vir alter, scil. [- - -]ius [- - -], titulum posuit. Litt. circ. saec. I p. C. n. esse videntur. 7359 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra et infra fracta in fronte et a tergo levigata (50,3) x (48,4) x 12,3. Area titulo inscribendo destinata excavata sulcis duobus cymatium imitantibus cincta, cuius pars supra et a dextera tantum servatur. Litt. inter lineas ad delineandum ductas insculptae 10,1–8,6. Rep. extra Corfinium ultra ecclesiam cathedralem S. Pelini vicum Raiano versus iuxta viam Tiburtinam – Valeriam. A. 1982 vidi inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini; nunc exstat Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
LXX. CORFINIVM
1503
TITVLI NOVI
[- - -]ero, [- - -]theo [- - -] c(oniugi) r(arissimo) -----Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Colella, Inventarium ms. n. B 50 cum im. del.; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 209 n. 101 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 267 n. 302. 1 vide, ex. gr., cognomina Graeca sexus feminini, quae terminantur in -ero, scil. Hero, Moero, Cratero. – 2 supplementa incertissima; plurima enim sunt masculina Graeca cognomina, quae terminantur in [- - -]theus (cf. Solin, Namenbuch2 1535). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim. 7360 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta. Corfinii, ut traditur, in lucem eruta a. 1880, effossionibus a latere ecclesiae cathedralis S. Pelini institutis. A. 1982 et rursum a. 1999 frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi quatenus potui a. 1983 ex im. a Colella del. Fuit fere:
- - - - - -? [- - -a]e 1mulieris2 l(ibert-) [- - -] [- - -]+ - - - - - -? Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 210 n. 103 cum im. phot. errore versa; id., in Fonti latine e greche I 267 n. 304. 2 est hasta recta fortasse ad litt. H vel I vel E vel F vel L vel N pertinens. Forma litterarum ad saec. II p. C. n. adducit. 7362 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a sinistra et infra, ut videtur, fracta (36) x (18,5) x (1,8). Litt. 4,6–4,8. Rep. Raiano loco incerto nescio quando. A. 1965 F. Van Wonterghem titulum recognovit Raiano pro posti portae aedium quarundam adhibitum iuxta viam Fonde sitarum, ubi a. 1982 non repperi. Descripsi quatenus potui a. 1983 ex scheda Van Wonterghem.
- - - - - -? [- - -]LIC[- - -] [- - -]++[- - -]
[- - -]ILIO [- - -]TRO
- - - - - -? Colella, Inventarium ms. n. B 29 cum im. del.; inde Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 209–210 n. 102; id., in Fonti latine e greche I 267 n. 303. Supplementa incerta. – 1 mihi venit in mentem [Fel]lic[- - -]. Attamen non excludo, quin tit. idem ac tit. n. 7362 esse possit. Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio. 7361 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (28,5) x (19,8) x 3. Litt. 8,2. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini descripsi; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
Van Wonterghem, Forma Italiae 180 n. 61a; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 210 n. 104; id., in Fonti latine e greche I 267 n. 305. Supplementa incerta. – 1 vide, ex. gr., nomina Latina in tit. Corfiniensibus memoratis, quae terminantur in -ilius, scil. Ancilius, Caecilius, Lucilius, Mamilius, Rutilius. Attamen non excludo, quin tit. idem ac tit. n. 7360 esse possit. Cui aetati tit. tribuendus sit, nescio. 7363 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario supra a sinistra et infra fracta, in fronte et in latere dextro expolita, a tergo scabra (26) x (27) x 34. Litt. circ. 6. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Asservabatur Corfinii muro inserta loco edito iuxta circuitum ad orientem vergentem. Nunc exstat Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1998 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
TITVLI NOVI
1504
REGIO IV
[- - -]u(s) Ti(beri) fil(ius). Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 127 n. 134 cum im. phot. (AE 2004, 486). De praenomine Tiberii vide Salomies, Vornamen 55–56; eund., in Prénoms 35. Esse potest saec. I ex. a. C. n. 7364 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario undique fracta (52) x (30) x (15). Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. A. 1894 A. De Nino vidit titulum Corfinio pro posti portae aedium domini Luigi Marrama adhibitum. A. 1982 non repperi. Periit aut latet. Descripsi quatenus potui a. 1983 ex scheda De Nino. Tit. ita traditus est:
Fuit fere:
L k LI VS TR
- - - - - -? [- - -] L(uci) li[b(ert-)] [- - -]us [- - -]TR[- - -?] - - - - - -?
Saec. I p. C. n. esse potest. 7366 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta (32) x (37) x ?. Litt. 13/12. Rep. nescio quando loco incerto. In lucem rediit saec. XXI ex. Raiano in pavimento inserta secretarii (Italice sagrestia) ecclesiae Sanctae Mariae Maioris. Servatur muro cuidam interiori affixa secretarii eiusdem, ubi d. 31 m. Mart. a. 2003 Damiano Venanzio Fucinese descripsit et imaginem delineavit.
A. De Nino, NS 1894, 386 cum im. del. (= id., Scoperte archeologiche 340); Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 210–211 n. 105 cum im. del. a De Nino deprompta; id., in Fonti latine e greche I 267 n. 306. Supplevi ut potui, non sine dubiis. Aetatis incertae. 7365 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo expolita (16) x (9,5) x 3,5. Area titulo inscribendo destinata cymatio foliis ornato cincta, cuius pars supra tantum exstat. Corfinii, ut traditur, in lucem eruta m. Mai. a. 1889, effossionibus pone ecclesiam S. Mariae Gratiarum institutis. A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini non repperi; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi. [- - -]ius[- - -] [- - -] T(iti) f(il-) +[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Colella, Inventarium ms. n. B 64 cum im. del.; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 211 n. 106, id., in Fonti latine e greche I 267 n. 307. Supplevi non sine dubiis. - - - - - - | [- - -]us [- - -?] | [- - -] t(estamento) f(ieri) i(ussit) ego in editionibus praecedentibus. – 2 + est hasta recta fortasse ad litt. H vel I vel E vel F vel L vel N pertinens.
-----[- - -]MPIN[- - -] [- - -]ATV[- - -] -----Im. a Fucinese del. 2 [- - - arbitr]atu fortasse. Aetatis imperatoriae incertae. 7367 tit. sepulcralis Fragmentum ex lapide calcario (26) x (70) x ?; in latere dextero speculum insculptum est. Rep. in vico Vittorito loco incerto nescio quando. A. 1894 De Nino titulum inspexit in vico Vittorito muro insertum ecclesiae S. Michaelis Archangeli. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi quatenus potui a. 1983 ex scheda De Nino. -----vix(it) ann(os) XIIII mens(es) VII dies VI - - - - - -?
LXX. CORFINIVM
1505
TITVLI NOVI
A. De Nino, ms. II cum im. del.; id., NS 1894, 317 (= id., Scoperte archeologiche 339); N. Persichetti, RASLA 9, 10/11, 1894, 525; De Nino, ibid. 10, 5, 1895, 40; a De Nino Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 211 n. 107; id., in Fonti latine e greche I 267 n. 308. Aetatis imperatoriae incertae. 7368 tit. fortasse honorarius Epistylium ex lapide calcario superne et ab utroque latere fractum, a tergo levigatum (52,5/22,3) x (62,7/28,5) x 43. Area titulo inscribendo destinata excavata expolita infra crepidine mutila cincta. Litt. 13,5. Rep. a. 1995 effossionibus factis extra Corfinium in fano Herculis sub praedio Fonte S. Ippolito nuncupato sito (vide supra tit. n. 7371). Exstat Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1998 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
In fr(onte) p(edes) LXXX in ag(ro) p(edes) LXV.
-----[- - - ] Q(uinti) f(il-) +[- - -]. Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 127–128 n. 135 cum im. phot. + est pars inferior hastae rectae. Ex litterarum forma nec non praesertim ex ratione loci, ubi epistylium in lucem est erutum, priori parti saec. I p. C. n. tribuerim. 7369 tit. sepulcralis Fragmentum ex lapide calcario. Rep. a. 1903 extra Corfinium effossionibus iuxta viam, qua vicum Raiano itur, loco incerto institutis. Frustra quaesivi. Periit aut latet. Descripsi quatenus potui a. 1983 ex scheda De Nino.
Im. phot. ab Ezio Mattiocco sumpta. Buonocore, Misc. Greca e Romana 17, 1992, 165 n. 4 cum im. phot. tab. 3 fig. 5 (AE 1992, 331) (= id., Abruzzo e Molise I 367 n. 4); id., in Fonti latine e greche I 268 n. 316; id., Suppl. It. 22, 2004, 128 n. 136 cum im. phot. Puncta triangularia. Ex litterarum forma prioris partis saec. I p. C. n. esse potest. 7371 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata, a tergo rudis (8,5) x (19) x 2,6. Litt. circ. 8. Rep. Corfinii m. Oct. a. 1880 effossionibus a latere ecclesiae cathedralis S. Pelini institutis. A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini non vidi; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
-----in fr(onte) p(edes) XX in [ag(ro) p(edes) - - -]. A. De Nino, NS 1903, 173 (= id., Scoperte archeologiche 453); Buonocore, in Fonti latine e greche I 268 n. 309; id., Suppl. It. 22, 2004, 128 n. 137 (AE 2004, 487). Supplevi. Aetatis imperatoriae incertae. 7370 terminus sepulcri Stela ex lapide calcario in fronte levigata, a tergo scabra 58 x 37 x 13. Litt. 7,6/2,5. Rep. extra vicum Raiano in praedio, q. d. Pozzo, operibus institutis ad deductorium agrorum faciendum. Nunc servatur Sulmone inter reposita musei municipalis, ubi a. 1991 descripsi.
-----[- - -]EC[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta.
TITVLI NOVI
1506
Colella, Inventarium ms. n. B 28 cum im. del.; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 211 n. 108; id., in Fonti latine e greche I 268 n. 311. Utrum ad verbum fecit vel fecerunt vestigia litterarum pertineant necne, in dubio maneo. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim.
REGIO IV 7373 tit. sepulcralis Tabula ex lapide undique fracta in fronte levigata. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Servatur Corfinio loco edito inserta muro aedium quarundam iuxta viam Accademia sitarum, ubi a. 1998 quatenus potui descripsi.
7371a tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (22,5) x (95) x 18,5. Litt. circ. 7. Rep. a. 2013 Corfinio affixa muro cuidam munitionis aetatis Romanae labentis situs prope campum antiquae urbis (de quo vide Borlenghi, Campus 252–255). Servatur Corfinio in aedificio communali, q. d. Lapidario. Descripsi ex im. phot., quam Maria Carla Somma m. Ian. a. 2019 mihi comiter suppeditavit.
-----[- - - ex testa]mento. Im. phot. ex neg. Università degli studi “G. d’Annunzio” sine inv. n. Forma litterarum ad priorem partem saec. I p. C. n. saltem adducit. 7372 tit. sepulcralis Tabula ex marmore undique fracta, in fronte et a tergo levigata (10) x (10) x 1,8. Litt. 4,2. Rep. a. 1989 extra Corfinium in regione Cisterna appellata. Exstat Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.; inv. n. 64998), ubi a. 1999 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
-----[- - -]EHES[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 129 n. 139 cum im. phot. An [- - -]EHES[- – ] ad vocabulum Osce scriptum pertineat necne, incertum. Ex litterarum forma prioris partis saec. I a. C. n. esse potest. 7374 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra a sinistra et infra, ut videtur, fracta (24) x (34) x ?. Litt. 13,5. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. A. 1984 F. Van Wonterghem titulum recognovit Corfinio muro insertum aedium quarundam iuxta viam del Decurionato sitarum, ubi a. 1982 et denuo a. 1999 non repperi. Descripsi ut potui a. 1983 ex scheda Van Wonterghem. -----[- - -]F ------
-----[- - -]C+[- - -] [- - -]VSTI[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 128–129 n. 138 cum im. phot. 1 + est vestigium litt. incertae. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.
Van Wonterghem, Forma Italiae 176 n. 6; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 212 n. 109; id., in Fonti latine e greche I 268 n. 312. f(il-) fortasse. Cuius aetatis sit, non definio. 7375 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte scalpro dentato dolata, a tergo levigata (38,8) x (27,5) x 2,8. Litt. 15,5. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1998 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo recognovi.
LXX. CORFINIVM
1507
TITVLI NOVI 7377 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (8) x (9) x 9. Litt. 3. Rep., ut tradunt, a. 1998 extra Corfinium in regione Piano S. Giacomo appellata. Exstat Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1998 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
-----[- - -]NI+[- - -] [- - -]+nni[- - -] ----------[- - -]LLI[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 129–130 n. 140 cum im. phot. Ex litterarum forma saec. I vel potius II p. C. n. esse videtur. 7376 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo expolita (15,8) x (11,1) x 2,8. Litt. circ. 9,5. Corfinii, ut traditur, in lucem eruta a. 1878 effossionibus in fundo gentis de Petris institutis. A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini non repperi; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 130 n. 141 cum im. phot. 2 de casu genitivo nominis vel cognominis quod casu nominativo terminatur in [- - -]nnius agitur. Aetatis imperatoriae esse potest. 7378 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra, a dextra et a sinistra fracta, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo scabra (14,3) x (15,2) x 6. Litt. circ. 6. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. A. 1982 inter reposita ecclesiae cathedralis S. Pelini descripsi; nunc servatur Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
-----[- - -]OM[- - - ].
-----[- - -]NA[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. A. De Nino apud G. Fiorelli, NS 1878, 255 cum im. del. (= Mem. Accad. Lincei s. 3°, 2, 1878, 727) (= id., Scoperte archeologiche 40); Colella, Inventarium ms. n. B 60 cum im. del.; Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 212 n. 110; id., in Fonti latine e greche I 268 n. 313. – Cf. M. Crawford, in Itinera archaeologica 116. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. esse potest.
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Suppl. It. 3, 1987, 212 n. 111 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 268 n. 314. Litterae aetatis labentis esse videntur. 7379 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra infraque fracta in fronte et a tergo levigata, in facie autem seorsum directa caelo dolata (21) x (47) x 14. Litt. affabre insculptae 7,5. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius vestigia superne et a dextra tantum servantur. Rep. a. 1989 extra Corfinium in regione Cisterna appellata. Exstat Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1999 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
ADDENDA ET CORRIGENDA
1508
REGIO IV
5
[- - -]timio -----Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 130 n. 142 cum im. phot. (AE 2004, 488). 1 esse potest nomen gentilicium ex. gr. Septimii – ut opinor (etiam cf. tit. n. 3209) – Finitimius, Maritimius, Artimius, Postimius vel etiam cognomen quoddam, scil. Intimius (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 243. 345). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.
T[- - -] [- - - - - -] [- - - - - -] [- - - - - -] [- - - - - -] +M++++S - - - - - -?
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 130–131 n. 143 cum im. phot. Supplementa non temptavi. – 6 ++++++ vestigia litt. incertarum. Ex litterarum forma saec. I vel potius II p. C. n. esse potest. 7381 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata a tergo rudis (33) x (33) x 14. Litt. circ. 22,5. Rep. Corfinii loco incerto nescio quando. Exstat Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1998 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
7380 tit. incerti generis Plinthus ex lapide calcario in media parte ad usum posteriorem perterebrata detrimento inscriptionis a tergo scabra (58) x (60) x 45. Litt. ?. Rep. a. 1995 effossionibus factis extra Corfinium in fano Herculis sub praedio Fonte S. Ippolito nuncupato sito (vide supra tit. n. 7371). Exstat Corfinio inter reposita musei municipalis (Mus. Civ. Arch.), ubi a. 1998 descripsi et m. Oct. a. 2018 denuo contuli.
-----[- - -]XI+[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 131 n. 144 cum im. phot. + est hasta recta ad numerum I vel fortasse ad litt. L pertinens. – Nota altitudinem litterarum, quae ad titulum honorarium vel potius ad titulum imperatoris cuiusdam fortasse pertinere videntur; esse potest nota, ex. gr., numeri tribuniciae potestatis; an autem de nomine vel cognomine agatur, incertum. Ex litterarum forma saec. I vel potius II p. C. n. esse potest.
LXXI. SVPERAEQVVM (Castelvecchio Subequo p. 311. 680). Tribus Sergia 3181 Titulus Superaequo non Corfinio referendus est, ex eo, quod regio circa vicum hodie Goriano Sicoli posita ad agrum Superaequanum antiquitus pertinuisse videtur, cf. Buonocore, in Varia epigraphica 100–101 (= eund., Abruzzo e Molise I 250–251). Tabula ex lapide calcario in fronte perquam adesa in usum posteriorem scissa (58,2) x (70,3) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius partes supra et infra adhuc distingui possunt, 51,8 x 62,8. Litt. affabre insculp-
tae 9,3–4,3. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco vici Goriano Sicoli, quo recognovit Dressel. Tit. a. 1984 contuli im. phot. quoque sumens insertum parieti cuidam exteriori domus privatae in platea Sicoli vulgo appellata sitae, quae domus erecta est eodem loco, quo 25 circ. annis ante diruta est ecclesia S. Nicolai (“in ecclesiam S. Nicolai super portam” Dressel). Neg. D. A. I. Rom n. 827.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002122. 3524). Hic titulus ex eo, quod vicus Goriano
LXXI. SVPERAEQVVM Sicoli ad rem publicam Superaequanorum antiquitus pertinens est, sane videtur (cf. Van Wonterghem, Forma Italiae 109–111) ad hoc municipium potius quam ad Corfinium referendus. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 385 n. 22; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 638; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113; Buonocore, in Febonio 144 n. 67. Exemplum repetiverunt F. Fabrizi, Boll. Antinori 9, 1897, 204; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4004; E. Ricci, Peligni Superequani 22; Splendore, Superaequum 86 cum im. phot. fig. 34; Buonocore, Superaequum 47–48 n. 27 cum im. phot. tab. X fig. 24; id., in Fonti latine e greche I 333 n. 1; Forbis, Municipal Virtues 170 n. 242; H. Mouritsen, in Handbook 239–240. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 96 ad tit.; J. Linderski, JRA 11, 1998, 471 (= eund., Roman Questions II 392); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 135 ad tit.; Forni, Tribù R159; Buonocore, in Tribù romane 38. 4 ex. mert(a) male Ricci. C. Rutilius Gallicus et Rutilia Paulina, qui honorantur ab ordine Augustalium Superaequanorum et Corfiniensium (etiam vide tit. n. 3182), sunt fortasse e posteris libertorum Quinti Iulii Cordini Caii Rutilii Gallici consulis II suffecti sine dubio a. 85 una cum L. Valerio Catullo Messallino II et praefecti urbi a. 89 p. C. n., de quo vide, inter al., A. Alföldy, in Epigrafia e ordine senatorio I 359–360; W. Eck, AIPh 56, 1985, 475–484; K. Wachtel, PIR2 R 248. De nomine gentilicio Rutilii fusius disseruit C. de Simone, Incidenza dell’antico 4, 2006, 133–135. De munificentia etiam vide Forbis, Athenaeum 81, 1993, 498. Ordo Augustalium hic solum in titulis Superaequanis memoratur, de quo vide ex. gr. R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976, 158; eund., in ANRW II 16, 2, 1978, 1274; Van Wonterghem, Forma Italiae 109; Buonocore, ZPE 108, 1995, 137 (= eund., Abruzzo e Molise I 96). Ex litterarum forma et ex eo, quod supra scripsi, saec. I ex. p. C. n. esse videtur. 3245 Titulus Superaequo non Corfinio referendus est, ex eo, quod regio circa vicum hodie Goriano Sicoli posita ad agrum Superaequanum antiquitus pertinuisse videtur, cf. Buonocore, in Varia epigraphica 101 (= eund., Abruzzo e Molise I 251). Desideratur. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 22; Pace – Scarascia, Antiche civiltà 90 n. 69; Splendore, Superaequum 85; Buonocore, Superaequum 64 n. 49; id., in Fonti latine e greche I 333 n. 2. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 531–532; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 96 ad tit.; J. Linderski, JRA 11, 1998, 471 (= eund., Roman Questions II 392); Forni, Tribù N170; Buonocore, in Tribù romane 38. 1–3 C. Numisius | Sal. f. Ser. | Salaventi haud bene Ricci, Pace – Scarascia et Splendore. – 3 in dubio adhuc maneo, quomodo versum recte interpreter. De cognomine Salavent(us) cogitaverat Mommsen ad p. 743 col. 4 sub indice cognominum virorum et mulierum (anceps autem manserat ad p. 719 col. 4 sub indice nominum virorum et mulierum), cum quo in editionibus prioribus ego quoque consensi, addens Salavent[us] (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 131); sed versus hoc modo legi quoque potest, scil. Sal(vius) Avent[ius]; res autem incertissima manet. Ex eo, quod litterae, teste Dressel, pulchrae et satis antiquae sunt, colligi potest tit. saec. I medii a. C. n. esse. 3302 = I2 1796 (cf. p. 1042) = ILLRP 144. Desideratur. – Fuit, ut traditur, cippus ex lapide calcario corona et crepidine
1509
ADDENDA ET CORRIGENDA undique prominentibus praeditus instar pyramidis truncae 83 x 38/33 x ?. Exemplum repetiverunt Ricotti, Castelvecchio Subequo 21; E. Ricci, Peligni Superequani 15–16; Pace – Scarascia, Antiche civiltà 86 n. 36; Splendore, Superaequum 55; E. Ricci, Superaequum 110. 185; Buonocore, Superaequum 26 n. 4; E. Ricci, Bosco sacro2 29; Buonocore, in Fonti latine e greche I 333 n. 3; id., in Dalla villa di Ovidio 197 n. 5; id., Xenia antiqua 4, 1995, 182 litt. d; id., in Dediche sacre 270 n. 124; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 623; Dionisio, La Valle del Sagittario 602 n. E265. – Cf. E. Gabba, Stud. Class. Orient. 21, 1972, 97; Mattiocco, Il culto 12; F. Van Wonterghem, L’Ant. Class. 42, 1973, 42; eund., Forma Italiae 101; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 96–97 ad tit.; Splendore, Profilo archeologico 49; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 135– 136 ad tit.; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 247; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 933. 946; Ehmig, Donum dedit 112. 143. Eodem fano Herculi dicato prope vicum Molina Aterno sito prodit tit. Vetter, Handbuch 216 = Rix, Sabellische Texte Pg2 = Imagines Italicae I 246–247, Paeligni / SVPERAEQVVM 4 = Morandi, Epigrafia italica II 286 n. 305 (de quo etiam vide Poccetti, L’area superequana 29; eund., Athenaeum 61, 1983, 195): A[- - -] | T. Nounis, | L. Alafis C. (f.), | Herec(les) fesn(a) | upsaseter | coisatens. De Vibiis Superaequanis vide infra ad tit. n. 7394 (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 216–217). Ex eo, quod puncta, ut traditur, ad formam crucis figuram referentem constanter posita saec. I medii a. C. n. fuisse videtur (de qua forma vide R. Zucca, Misc. Greca e Romana 18, 1994, 124 et passim). 3303 a = 6078, 159 = ILS 3036. Desideratur. Exemplum repetiverunt A. De Nino, ms. sign. I versamento, 1° serie, b. 5, fasc. 8, 20; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3259a; E. Ricci, Peligni Superequani 20; Pace – Scarascia, Antiche civiltà 90 n. 64; Splendore, Superaequum 91; Van Wonterghem, Forma Italiae 106–107; id., Superaequum 38; Buonocore, Superaequum 26 n. 5; E. Ricci, Bosco sacro2 27; S. Segenni, Epigraphica 51, 1989, 143–144; Buonocore, in Fonti latine e greche I 334 n. 4; M. G. Granino Cecere, in Instrumenta Inscripta III 166–169. – Cf. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 229; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 118; S. Segenni, Epigraphica 51, 1989, 143–144; S. Demougin – S. Lefebvre, REA 104, 2002, 193; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 97 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 136 ad tit.; eund., in Epigrafia 2006 (2008) 575 (cum alia bibliographia); eund., in Dediche sacre 270; Stek, Cult places 131. 132 cum im. del. fig. 7.3 ex hoc Corpore repetita; Dupraz, Vestins 124–125; S. M. Marengo, in Instrumenta Inscripta III 184; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 936; A. Dionisio, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 14. 1 ex. CVRII male Ricci, Pace – Scarascia et Splendore. Eodem loco prodit titulus, qui sequitur n. 3303 b: agitur de duobus lateribus signatis pertinentibus ad sacellum vel aedificandum vel reficiendum Iovis Quirini (cf. C. Letta, MEFRA 104, 1992, 111), quod haud longe afuit a vico Castel di Ieri, ex officina Caii Tatii Maximi (de tegulis deorum dearumque nominibus inscriptis vide imprimis P. Mingazzini, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 25, 1970, 403– 429; A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 417–419; Buonocore, ZPE 90, 1992, 113–116; eund., Misc. Greca e Romana 17, 1992, 177; eund., Epigraphica 79, 1997, 250–252 et praesertim Granino Cecere, l. l.). Sulmone fanum fuisse Herculis Curini praetermittendum
ADDENDA ET CORRIGENDA non est. Titulos in regione quarta repertos Iovi dicatos recensui Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 223–224 (= id., Abruzzo e Molise I 151–152) et Athenaeum 79, 1991, 525–526. Incertum est, sitne C. Tatius Maximus Superaequanus idem atque C. Tattius Maximus, qui fuit tribunus equitum singularium Augusti inter a. 142 et 145 p. C. n., praefectus classis Italicae inter a. 150 et 151 et praefectus praetorio a. 160, in quo officio est mortuus (cf. A. Stein, RE IV A 2, 1932, col. 2477–2478; Pflaum, Carrières 325–326 n. 138; Segenni, l. l.; Sablayrolles, Libertinus miles 487–488 n. 13; S. Demougin – S. Lefebvre, REA 104, 2002, 193 n. 12; A. Strobach, PIR2 T 40; etiam vide F. Beutler, Chiron 39, 2009, 11–17). Nam forma litterarum ad saec. I medium p. C. n. adducit. Praeterea animadvertendum est lateres n. 3303 a–b ut videtur ad fanum in vico Castel di Ieri situm pertinere, quod fanum saec. II p. C. n. iam defossum est (de re universa vide Castel di Ieri). Nomen Tat(t)ii in regione Superaequana aliunde ignotum est (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 214). Ex eo, quod supra scripsi, saec. I medio p. C. n. tribuerim. 3303 b = ILS 3036. Desideratur. – Cf. im. del. in ACE sub n. (inv. n. PH0002123). Exemplum repetiverunt A. De Nino, ms. sign. I versamento, 1° serie, b. 5, fasc. 8, 20 cum im. del., a qua omnes pendunt; id., NS 1893, 439 (= id., Scoperte archeologiche 329); De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3259b; E. Ricci, Peligni Superequani 21; Pace – Scarascia, Antiche civiltà 97 n. 67; Splendore, Superaequum 91; Van Wonterghem, Forma Italiae 106–107 cum im. del. fig. 98; id., Superaequum 38 cum im. del. fig. 38; Buonocore, Superaequum 28–29 n. 6 cum im. del. tab. IV fig. 7; E. Ricci, Bosco sacro2 27; Buonocore, in Fonti latine e greche I 334 n. 5; M. G. Granino Cecere, in Instrumenta Inscripta III 166–169 cum im. del fig. 6 e De Nino repetita. – Cf. M. Guarducci, in Scritti Fulvio Grosso 229; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 118; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 97 ad tit.; S. Segenni, Epigraphica 51, 1989, 143; Buonocore, in Epigrafia 2006 575 (cum alia bibliographia); eund., in Dediche sacre 270; Stek, Cult places 132; Dupraz, Vestins 124–125; S. M. Marengo, in Instrumenta Inscripta III 184; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 936; A. Dionisio, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 14. [- - -]i. Quirino male Ricci, Pace – Scarascia et Splendore. Vide supra titulum, qui praecedit. 3304 Tabula ex marmore in duas partes inter se coniunctas composita a sinistra et infra imminuta superne fasciis duabus in graduum formam redactis prominentibus ornata. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta, cuius partes supra tantum supersunt. Litt. affabre insculptae. Puncta triangularia. Servatur Popoli in aedibus gentis Cantelmi muro cuidam exteriori infixa loco edito, ubi a. 1984 quatenus potui contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002124). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 386 n. 40; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 542; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 104.113; eund., in Febonio 143 n. 64. Exemplum repetiverunt Destephanis, ms. f. 136r cum im. del.; Wilmanns, Exempla 658; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3618; Ricotti, Castelvecchio Subequo 11; E. Ricci, Peligni Superequani 3; Van Wonterghem, Ritratti 13–14 cum im. phot. tab. V fig. 8; Splendore, Superaequum 36; Marganelli, Goriano Sicoli 65; E. Ricci, Superaequum 70; Buonocore, Superaequum 30–31 n. 9 cum im. phot. tab. IV fig.
1510
REGIO IV 9; id., in Fonti latine e greche I 334 n. 6; E. Ricci, Nuova esegesi 50–53. 58; Bartman, Portraits 202 n. 22; Buonocore, Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 19; I. Cogitore, in Élites municipales 242. 258; S. Lefebvre, ibid. 300 n. 64; E. Ricci, Secinaro 69–73. 91; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 81–82 n. 19 cum im. phot. fig. 15 e Van Wonterghem repetita. – Cf. Abbate, Guida I 260. II 138– 139. 140–141; A. L. Frotingham, AJA 19, 1915, 158– 159; R. Gardner, PBSR 9, 1920, 84–85; Letta, I Marsi e il Fucino 118; Van Wonterghem, Forma Italiae 75. 77. 107–108; eund., Superaequum 7. 13. 17. 27; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 97–98 ad tit.; F. S. Kleiner, Athenaeum 68, 1990, 512–514 (cf. AE 1991, 557); Buonocore, BDASP 80, 1990 (1992), 52–53; eund., Epigraphica 60, 1998, 59; eund., Suppl. It. 22, 2004, 136 ad tit.; S. Mrozek, Epigraphica 66, 2004, 129; Wohlmayr, Kaisersaal 154; D. Huntsman, Anc. Soc. 39, 2009, 124. 158; Buonocore, in Colons et colonies 301; J. C. Saquete, in Monumenta et memoria 147.
Titulus nunc ita legitur: Liviae Drusi f(iliae) | Augusti (scil. uxori) | matri Ti(beri) Caesaris et | Drusi Germanici | Superaequani public(e). – 3 TI omisit Ricci (Peligni Superequani). – 5 Superequani haud recte Ricci (Superaequum), publice male fortasse Wilmanns, Ricci (Peligni Superequani; Superaequum) et Splendore. Superaequani titulum Liviae publice posuerunt (recte Letta, Van Wonterghem et Kleiner l. l.). Inde a Phoebonio topographi nec non auctores titulorum Superaequanorum perperam lapidem habuerunt pro titulo arcus Augustae, qui in via Valeria ad Forca Caruso scil. montem Imeum versus prope Superaequum (de re universa vide Frotingham, l. l.) stetisset. De appellatione mater Ti(beri) Caesaris et Drusi Germanici etiam vide G. L. Gregori, in Usi e abusi 116. Ex eo, quod Livia nondum Iulia Augusta nominata, titulus temporis spatio inter a. 4 et 14 p. C. n. comprehenso positus est (cf. Kienast, Kaisertabelle6 60; de re universa vide A. A. Barrett, Livia. First Lady of Imperial Rome, London 2002 et Huntsman, l. l. 121–169). 3305 = ILS 932a. Stela ex lapide calcario undique levigata fissuris laesa 86 x 56,5 x 8. Litt. affabre insculptae 4–7. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum (inv. n. 31), ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 10842. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002125. 3525–27. 8907). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 322. 805. Exemplum repetiverunt Destephanis, ms. f. 135r cum im. del.; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3578; Ricotti, Castelvecchio Subequo 12; E. Ricci, Peligni Superequani 34; Splendore, Superaequum 72 cum im. phot. fig. 23; Mar-
LXXI. SVPERAEQVVM ganelli, Goriano Sicoli 64; E. Ricci, Superaequum 14. 94. 96. 106. 109. 111; Buonocore, Superaequum 32–33 n. 11 cum im. phot. tab. V fig. 11; E. Ricci, Epigrafi 21; id., Esegesi 8; Buonocore, in Fonti latine e greche I 334 n. 7; Tarpin, Vici et pagi 392 n. IV.8.21. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; N. Persichetti, RM 28, 1912, 300; M. Moretti, Museo nazionale 262; Van Wonterghem, Ritratti 14–15 cum im. phot. tab. VI fig. 11; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 189; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 25. 118; Van Wonterghem, Forma Italiae 102–103 cum im. phot. fig. 91; R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 137 adn. 38; J. R. Patterson, PBSR 55, 1987, 145; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 98 ad tit.; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 25. 118; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 531; Buonocore, in Valle Peligna 14; E. Ricci, Nuova esegesi 19; Demougin, Prosopographie 244; Kolb, Curatores 143; Splendore, Profilo archeologico 48; E. Ricci, Secinaro 51. 77; L. Capogrossi Colognesi, Stud. Class. Orient. 90, 2002, 38; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 136 ad tit.; eund., in Epigrafia d’età augustea 31; L. Maurizi, Arctos 40, 2006, 82; Iasiello, Samnium 144; Forni, Tribù V472; Buonocore, in L’ombelico d’Italia 68–69; eund., in Homenaje Armin U. Stylow 65; O. Salomies, Arctos 42, 2008, 182; Stek, Cult places 132; Buonocore, in Tribù romane 38; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 296; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 622; Buonocore, in Colons et colonies 302; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 940. Ubi fuerit pagus Vecellanus, non discimus ex hac inscriptione (fortasse prope vicum Molina Aterno Van Wonterghem l. l. suspicatur); incolae pagi Vecellani titulum Superaequi posuerunt, cum Q. Varius Geminus quaestoris honore functus esset (vide C. Zaccaria, in L’Italie d’Auguste à Dioclétien 321). De cursu vide Thomasson, Legatus 100–101 et Maurizi, Cursus honorum 24. 104. 136. 140. 141. 176. 226 n. 78 (etiam vide infra tit. sequentem). Ex litterarum forma aetati Augusteae ex. vel potius, titulo, qui sequitur, collato, aetati post a. 14 p. C. n. comprehensae tribuerim. 3306 = ILS 932. Tabula ex lapide calcario ad elogium pertinens (de cuius notione vide S. Panciera, in Actes du Colloque Degrassi 133–134 (cf. p. 134 adn. 8); eund., in A. Gallina Zevi – J. H. Humphrey (Ed.), Ostia, Cicero, Gamala, Feasts and the Economy. Papers in memory of John H. D’Arms (JRA. Suppl. Ser. 57), Portsmouth, RI 2004, 71–72; cf. p. 72 n. 4) (= eund., Epigrafi I 105–106; cf. p. 106 n. 4) basi statuae affixa in fronte et a tergo levigata 88 x 58 x 8. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 78 x 48. Litt. affabre insculptae 4,4/1,8. Puncta in formam virgulae acclivis et aculei sagittae redacta. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum (inv. n. 32), ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 8018. 8031. 10842. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002126. 3528–29). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 321. 806. Exemplum repetiverunt Destephanis, ms. f. 135r cum im. del.; Wilmanns, Exempla 1130; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3579; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 450; Ricotti, Castelvecchio Subequo 12; E. Ricci, Peligni Superequani 34; id., Elementi 13; Splendore, Superaequum 35. 74 cum im. phot. fig. 23; E. Ricci, Superaequum 109. 111–112; id., Ubicazione 17. 52; Buonocore, Superaequum 31–32 n. 10 cum im. phot. tab. V fig. 10; E. Ricci, Epigrafi 20–21; id., Esegesi 8–9; Buonocore, in Fonti latine e greche I 334 n. 8; Kolb, Curatores 143–146 n. 1; Forbis, Municipal Virtues 174 n. 258; A. Pistellato, in
1511
ADDENDA ET CORRIGENDA Quotidien municipal 634–636 cum im. phot. fig. 3. – Cf. N. Persichetti, RM 28, 1912, 300; M. Moretti, Museo nazionale 262; Van Wonterghem, Ritratti 13 cum im. phot. tab. VI fig. 10; eund., Antiche genti 55–56 cum im. phot. tab. XIV fig. 33; Allega, Gagliano Aterno 10; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 25. 117; Van Wonterghem, Forma Italiae 77 cum im. phot. fig. 33; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 531; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 98 ad tit.; eund., in Valle Peligna 14; eund., in Gentes et Principes 14; C. Zaccaria, in L’Italie d’Auguste à Dioclétien 321; S. Zenodocchio, BDASP 87, 1997 (1998), 23 (= eund., Viabilità 110); Splendore, Profilo archeologico 45; E. Ricci, Secinaro 53. 78; Tarpin, Vici et pagi 392; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 136 ad tit.; eund., in Epigrafia d’età augustea 31; S. Panciera, in Acta Barcelona II 1102 (= eund., Epigrafi I 94); G. Camodeca, in Studi Francesco Grelle 30 (= eund., Ceti dirigenti 99); S. Segenni, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 327; Buonocore, in Colons et colonies 301–302. 11 de illo is vide O. Salomies, Arctos 42, 2008, 182. Q. Varius Q. f. Geminus, qui primus omnium Paelignorum senator factus est (de qua locutione etiam vide C. Letta, Epigrafia del villaggio 40), cursum honorum in ordine descendenti fortasse perturbatum commemoratum sub Augusto iniit: fuit decemvir stlitibus iudicandis, praefectus frumenti dandi (quae appellatio officii circ. inde ab a. 8 p. C. n. communis erat; cf. W. Ensslin, RE XXII 2, 1954, col. 1263. 1307, L. Petersen, PIR2 L 177 et Del Chicca, Frontino 430), quaesitor iudex (de officio quaesitoris iudicis cf. Mommsen, Staatsrecht3 II 223–224. 584– 585. 589–590), quaestor, tribunus plebis, praetor, proconsul, cuius autem provinciae praetoriae nescio, legatus divi Augusti bis provinciae Augusteae immo praetoriae cuiusdam; curam aedium sacrarum monumentorumque publicorum tuendorum quoque gessit (de locutione gerere honorem/honores cf. G. Camodeca – M. Cébeillac-Gervasoni, in C. Deroux (Ed.), Corolla Epigraphica. Hommages au professeur Yves Burnand (Coll. Latomus 331), Bruxelles 2011, 395–396 et M. Cébeillac-Gervasoni, in Epigrafia dei porti 264). De Q. Vario Gemino primo omnium Paelignorum senatore (cf. titulum, qui praecedit) deque eius cursu vide, praeter auctores supra laudatos, praesertim Harmand, Le patronat 223. 244 (scr. 3374). 320; Engesser, Stadtpatronat 173 n. 643; T. P. Wiseman, Class. Quart. n. s. 14, 1964, 127. 132; eund., New Men, 243; Szramkiewicz, Gouverneurs I 258. 408; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 188; M. Verzár-Bass, in Élites municipales 220; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 266; Maurizi, Cursus honorum 67. 143; K. Wachtel – M. Heil, PIR2 V 276. Titulus dedicatus est post Augustum d. 17 m. Sept. a. 14 p. C. n. consecratum. 3307 = ILS 5599. Tabula ad monumentum sepulcrale pertinens ex lapide calcario in fronte levigata nonnullis autem locis pessumdata (50) x (99) x ?. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata fascia continua cincta in usum autem posteriorem decussa. Litt. affabre insculptae 9–5. Etiam hoc die eodem loco, quo Brunn et Dressel recognoverunt, nempe in vico Gagliano Aterno parieti cuidam exteriori adfixa in fronte ecclesiae S. Ioannis Baptistae prope coemeterium sitae, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom 821.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002127–28. 3530. 15983). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 473. 694. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4131; Allega, Gagliano Aterno 15; E. Ricci, Peligni Superequani 25; Splendore, Superaequum 95 cum im. phot. fig. 38; Van Wonter-
ADDENDA ET CORRIGENDA ghem, Superaequum 13. 29–30. 37 cum im. phot. fig. 22; Buonocore, Superaequum 36 n. 15 cum im. phot. tab. VI fig. 14; E. Ricci, Bosco sacro2 30; Buonocore, in Fonti latine e greche I 334–335 n. 9; Wohlmayr, Kaisersaal 154; Traverso, Esercito 118–119 n. 42; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 121 n. 26; Buonocore, in Dediche sacre 271 n. 126; Engfer, Private Munifizenz 173–174 n. 261 (etiam cf. p. 109). – Cf. C. Nicolet, MEFR 79, 1967, 37. 50 n. 6; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 118; Van Wonterghem, Ritratti 14 cum im. phot. tab. VII fig. 12; eund., Antiche genti 55 cum im. phot. tab. XIII fig. 32; eund., Forma Italiae 94 cum im. phot. fig. 72; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 98–99 ad tit.; eund., in Valle Peligna 15; eund., BDASP 80, 1990 (1992), 55; C. Letta, MEFRA 104, 1992, 114–115 adn. 29. 123 adn. 105; eund., in Epigrafia del villaggio 93; Buonocore, in Gentes et Principes 14; Splendore, Profilo archeologico 53; G. Wesch-Klein, in L’ordre équestre 303. 312; J. Linderski, JRA 11, 1998, 471 (= eund., Roman Questions II 392); E. Fabbricotti, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 52; E. Ricci, Secinaro 32; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 136 ad tit.; C. Letta, in Samnitice loqui II 302; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 44; eund., in Epigrafia 2006 574; G. L. Gregori, in Dediche sacre 317. 323. 327; Stek, Cult places 131; Buonocore, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 321; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 942; J. Andreu, ZPE 196, 2015, 299; C. Letta, in Fucino VI 278; C. Ricci, Epigraphica 78, 2016, 172. 1 Pomullius typothetae errore ut opinor Wohlmayr; L. Appa male Ricci et Allega. T. Pompullius L. f. Lappa (cognomen Lappae tit. Albensi n. 7900 quoque invenies), qui fuit duovir quinquennalis, tribunus militum a populo et praefectus fabrum (de cursu vide Suolahti, Junior Officers 382 n. 197; B. Dobson, in Britain and Rome 69 adn. 43; PME II 666–667 n. 84 (add. V p. 2209 n. 84); S. Demougin, in Actes du Colloque Degrassi 238; eand., L’ordre équestre 827 n. 175; eand., Prosopographie 160 n. 175; G. Wesch-Klein, in L’ordre équestre 303. 312; M. Verzár-Bass, in Élites municipales 219–220; É. Deniaux, ibid. 232), atrium auctionarium ex testamento fieri (de atrio auctionario vide Thielmann, Privatauktion 49; de eius munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 352; M. Cerva, in Élites municipales 184) nec non signum Mercurii Augusti poni iussit (de Mercurio Augusto praeter Van Wonterghem, Superaequum, l. l., adde Jouffroy, La construction publique 352, Andreau, La vie financière 609. De appellatione Augusti vide Gregori, l. l. 308–330 et G. Almagno, in Saeculum Aureum II 271–287). Titulos in regione quarta repertos Mercurio dicatos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 225 (= id., Abruzzo e Molise I 154–155). Alii Pompullii in tit. Superaequanis non memorantur (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 209; de nomine etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 478). Litterae videntur esse aetatis Augusti. 3308 = ILS 5760. Tabula ex lapide calcario (24,2) x (47) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata paululum levigata fascia continua cincta 21,5 x 45. Litt. inter lineas ad delineandum subtiliter ductas insculptae 4,1–2,8. Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Brunn et Dressel recognoverunt, nempe in vico Castelvecchio Subequo parieti cuidam exteriori adfixa in ecclesia S. Ioannis Baptistae, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002129. 3531). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 377 n. 12; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 105–106. 113; Buonocore, in Febonio 144 n. 66. Exemplum repe-
1512
REGIO IV tiverunt Destephanis, ms. f. 141r cum im. del.; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4008; Ricotti, Castelvecchio Subequo 18; E. Ricci, Peligni Superequani 93; Fucinese, Raiano 28 n. XXXI; Splendore, Superaequum 81–82 cum im. phot. fig. 31; Van Wonterghem, Forma Italiae 89 n. 2 cum im. phot. fig. 59; id., Superaequum 39–43; Buonocore, Superaequum 38–39 n. 18 cum im. phot. tab. VII fig. 17; Fucinese, Raiano e dintorni 14– 16; E. Ricci, Epigrafi 37–38; Buonocore, in Fonti latine e greche I 335 n. 10; Fusco, Gestione delle acque 115–116 n. 21 (etiam cf. p. 32). – Cf. Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 125; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 99 ad tit.; Splendore, Profilo archeologico 45; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 136 ad tit.; eund., in Epigrafia d’età augustea 52; I. Lyasse, in Quotidien municipal 196; Borlenghi, Campus 255. Errores Ricci, Peligni Superequani sprevi. Hoc titulo, in agro Superaequano reperto nec non ad rem publicam Superaequanorum pertinente, perspicitur formam aquaeductus exstitisse inde a fonte prope vicum Molina Aterno sito per angustias San Venanzio appellatas usque ad Corfinium (de re universa vide Van Wonterghem, Superaequum, l. l.; etiam cf. M. Corbier, REL 62, 1984, 271; eand., in Sestinum 187); haud recte Mommsen in commentario Corporis: “Notandum est magis quam mirandum hunc Corfiniensium titulum suo quidem loco, sed tamen in agro Superaequano eruderatum esse”; etiam vide A. De Nino, NS 1888, 645 (= eund., Scoperte archeologiche 280); Degrassi, Scritti vari I 635. De munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 350; S. Segenni, in Quotidien municipal 222. Dubito, an primae aetatis imperatoriae sit. 3309 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4130; E. Ricci, Peligni Superequani 21; id., Elementi 14–15; Splendore, Superaequum 92; Buonocore, Superaequum 39 n. 19; id., in Fonti latine e greche I 335 n. 11. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 99 ad tit.; eund., in Valle Peligna 13–14; eund., in Gentes et Principes 14; Splendore, Profilo archeologico 45; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 136 ad tit.; eund., in Epigrafia 2006 574; Stek, Cult places 131. Q. Caetronius Q. f. Dexter fuit aedilis et duovir quinquennalis, M. Consius M. f. Dexter aedilis nec non duovir. In tota regione Paeligna nomina Caetronii et Consii hic solum occurrunt (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 196. 197), Titii autem raro nominatur (cf. eund., l. l. 215). De raro nomine Caetronii vide Spadoni, Perugia 147. Fuisse potest alterius partis saec. I p. C. n. 3310 Cippus ex lapide calcario infra fractus, in fronte perquam adesus, a tergo paululum scaber 49 x (60) x 8. Margo, qui aream titulo inscribendo destinatam cingebat, in usum posteriorem decussus. Litt. 3,4. Puncta in formam circuli redacta. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum sine inv. n., ubi a. 1985 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 6042. 8033; neg. D. A. I. Rom 1020.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002130–31. 3532–33). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4132; E. Ricci, Peligni Superequani 17; id., Elementi 14; Splendore, Superaequum 87; Buonocore, Superaequum 40 n. 20 cum im. phot. tab. IX fig. 23; id., in Fonti latine e greche I 335 n. 12; Spadoni, Prefetti 85–86 n. 97; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 622. – Cf. N. Persichetti, RM 28, 1912, 300; E. Ricci, Superaequum 14. 94. 113. 172; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 118; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 99– 100 ad tit.; eund., in Valle Peligna 14; eund., in Gentes et Principes 14; Splendore, Profilo archeologico 45–46; L.
LXXI. SVPERAEQVVM Capogrossi Colognesi, Stud. Class. Orient. 90, 2002, 38; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 136 ad tit.; C. Letta, Stud. Class. Orient. 51, 2005 (2009), 90–91; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 121; Buonocore, in Epigrafia 2006 574; Stek, Cult places 131; Buonocore, in Fides amicorum 103.
2–4 Candide coniuci sanctissime pro Candidae coniugi sanctissimae (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 116. 140). – 8 vestigia litterae P vocabuli p(osuerunt). C. Varius Symmachus fuit aedilis, duovir et praefectus iure dicundo. Alios Varios Superaequanos habes tit. n. 3305. 3306. 3313. 3330. 7421 (?) (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 216); nomen Helvii fusius in titulis Paelignis occurrit (cf. eund., l. l. 200). Ex litterarum forma saec. I ex. p. C. n. tribuerim. 3311 = ILS 6352. Desideratur. Exemplum repetiverunt Ricotti, Castelvecchio Subequo 12; E. Ricci, Peligni Superequani 35; Allega, Gagliano Aterno 13; E. Ricci, Elementi 12; Splendore, Superaequum 72; Buonocore, Superaequum 35 n. 14; E. Ricci, Epigrafi 23–24; id., Esegesi 10; Buonocore, in Fonti latine e greche I 335 n. 13; E. Ricci, Nuova esegesi 35; id., Secinaro 77; Tarpin, Vici et pagi 393 n. IV.8.22. – Cf. U. Laffi, Athenaeum 55, 1977, 375 adn. 27; E. Ricci, Superaequum 14. 94. 96. 108; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 189; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 100 ad tit.; eund., in Valle Peligna 14; Splendore, Profilo archeologico 44–45; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 136 ad tit.; eund., in Epigrafia d’età augustea 42; Iasiello, Samnium 144; Buonocore, in Pluralidad e integración 121; Stek, Cult places 132; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 296; Buonocore, in Colons et colonies 302; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 940. 3 Boedinus pro Budinus proposuit nescio an recte M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 122 (de eius nomine vide A. Morandi, Arch. Class. 35, 1983, 225– 226; etiam cf. tit. Imagines Italicae I 242–243, Paeligni / SVPERAEQVVM 2). Ubi fuerit pagus Boedinus, non discimus ex hac inscriptione (fortasse prope vicum Gagliano Aterno); incolae pagi Boedini titulum Superaequi posuerunt, cum Q. Octavius Sagitta quinquennalitatis honore altero functus esset (cf. tit. n. 3305; etiam vide C. Zaccaria, in L’Italie d’Auguste à Dioclétien 321 et M. Verzár-Bass, in Élites municipales 217–218. 220). De Q. Octavio Sagitta et eius cursu honorum vide infra ad tit. n. 7387 (nota gentilicium Octavii in titulis regionis Paelignae fusius posse reperiri; cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 206). Aetatis Augusti in. est.
1513
ADDENDA ET CORRIGENDA 3312 = I2 1797 (cf. p. 1042) = ILS 5573 = ILLRP I2 671. Tabula ex lapide calcario marginibus imminuta in fronte et a tergo levigata 32,5 x 50,5 x 12. Area titulo inscribendo destinata excavata fascia continua cincta 28 x 46. Litt. 4– 3,5. Puncta triangularia sursum directa. Servatur L’Aquila in museo nationali antiquitatum sine inv. n., ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 10793. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002132. 3534–35). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4182; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 430; Diehl, Altlateinische Inschriften5 407; Degrassi, Imagines 257; A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 433–434 adn. 323 cum im. phot. tab. XXV fig. 52; M. Moretti, Museo nazionale 254; E. Ricci, Peligni Superequani 44; id., Elementi 15; Splendore, Superaequum 73 cum im. phot. fig. 24; E. Ricci, Superaequum 33–35 et passim; M. Corbier, MEFRA 95, 1983, 729 adn. 36; E. Ricci, Ubicazione 13 adn. 12. 46. 52; Buonocore, Superaequum 50–51 n. 31 cum im. phot. tab. XI fig. 27; E. Ricci, Esegesi 24; Buonocore, in Fonti latine e greche I 335 n. 14; E. Ricci, Nuova esegesi 24; Buonocore, in Epigrafia del villaggio 51–52 (= id., Abruzzo e Molise I 33–35); id., Xenia antiqua 4, 1995, 182 litt. d (= id., Abruzzo e Molise II 610–611 litt. d); id., Panorami 8. 1, 1996, 22–24 (= id., Abruzzo e Molise I 33–35. 45); Tarpin, Vici et pagi 393 n. IV.8.23; C. Letta, in Samnitice loqui II 298–300; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 620–621 (etiam cf. p. 650. 665. 668); Todisco, Vici 122 (cf. etiam p. 91. 130); Fusco, Gestione delle acque 115 n. 20 (etiam cf. p. 32. 58). – Cf. A. Schulten, Philologus 53, 1894, 640; Kubitschek, Imperium 267; N. Persichetti, RM 28, 1912, 300; M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 129; Placidi, Peltuinum 40; Coarelli – La Regina, Abruzzo e Molise 24; Van Wonterghem, Forma Italiae 95 cum im. phot. fig. 74; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 100 ad tit.; E. Ricci, Nuova esegesi 24; C. Letta, Epigrafia del villaggio 38–39; eund., MEFRA 104, 1992, 115 adn. 30; I. Riera – P. Zovanello, in Utilitas necessaria 155; R. Faoro Rossi, in Miscellanea Lidio Gasperini 875–876; H. Solin, in Ceti medi 173–174 (cf. AE 2002, 529); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 136–137 ad tit.; C. Letta, Stud. Class. Orient. 50, 2004 (2008), 241; eund., ibid. 51, 2005 (2009), 90–91; eund., RCCM 47, 2005, 91. 92; Iasiello, Samnium 144; S. Segenni, in Quotidien municipal 222; Buonocore, in Dediche sacre 270; E. Dupraz, in Onomastica 331; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293. 296. 304; Letta, ibid. 68; Buonocore, in Officina epigrafica 223; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 941; De Francesco, Ricerche 9.
1 Mam(- - -) typothetae errore, ut opinor, Corbier; quomodo cognomen Marr(- - -) recte sit solvendum, incer-
ADDENDA ET CORRIGENDA tum; vide, ex. gr., cognomina Marra, Marratius, Marrax, Marrucinus, Marrucus (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 358); attamen T. Statius P. f. Marr(-) idem ac T. Statius P. f. Ser(gia) Marrax aetatis Augusteae in titulo, scil. ILS 2638 = Inscr. Aquil. II 939–940 n. 2787, Aquileiae ad viam Anniam reperto nominatus fuisse videtur, qui fuit primus pilus legionis XIII Geminae donatus torquibus armillis phaleris hasta pura bis coronis aureis quinque (etiam cf. Dobson, Primipilares 17; Stek, Cult places 126; Forni, Tribù S692; Buonocore, in Tribù romane 38); de re universa, praeter Solin l. l., vide Alföldy, Bevölkerung 145, qui memorat gentes nonnullas, inter quas Statii quoque, ex Italia media et ad meridiem versa Risinium migravisse, inde et nominis gentilicii tribusque gratia (etiam cives Risinii tribui Sergiae ut Superaequani adscripti plerumque sunt) Titum Statium Marracem Risiniensem fortasse recte putat (etiam vide G. Brusin, in Inscr. Aquil., l. l.; praetermittendum quoque non est Aquileiae tit. Inscr. Aquil. 37 n. 76 nominatos [- P]aelignum Philoc[lem vel -alum] et [P]aelignam C. l. Cla[ram] aetatis liberae rei publicae ex.; vide infra ad tit. n. 7386). Etiam cf. Buonocore, Epigraphica 75, 2013, 378–379. – 3 L. Caedius male Ricci in editionibus suis. – 4 ex p(ublico) d(ecreto) haud recte A. Bernardi, Athenaeum 28, 1938, 262. Memorantur tres aediles vici cuiusdam, qui ex decreto pagi aquam saliendam faciendam curaverunt (de locutione aqua salienda etiam vide Corbier, MEFRA, l. l. 720; eand., REL 62, 1984, 248; Jouffroy, La construction publique 43; Corbier, in Sestinum 178). In aliis quoque agri Superaequani vicis aediles operibus nonnullis instruendis praefuerunt; in tit. Superaequi eruderatis pagi duo memorantur, scil. Boedinus (tit. n. 3311) et Vecellanus (tit. n. 3305) prope vicum Molina Aterno Van Wonterghem sententia (Forma Italiae 101–102) positus. Vicus, qui haud longe a ruinis Superaequi abest (prope Castelvecchio Subequo), hodie Secinaro appellatur. Nomen gentilicium Ammai tit. n. 7384 redit (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 190); Caii Caedii tit. n. 7393 quoque memorari videtur (cf. eund., l. l. 195; de nomine etiam vide Haack, Prosopographie 37); de nomine Statii raro in tit. regionis Paelignae laudato cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana, l. l. 213. Ex litterarum forma saec. I medii a. C. n. mihi esse videtur (cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 287 n. 354 [= eund., Epigrafi I 78 n. 354]). 3313 Stele fastigiata ex lapide calcario, cuius tympanum corona vittata una cum acroteriis ornatum est, in fronte levigata 116 x 53 x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 85 x 44. Litt. affabre insculptae 8/5,3. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco vici Molina Aterno, quo Dressel descripsit, i. e. parieti interiori cuidam affixa aedium nunc domini Antonio Bernardini iuxta viam Triano sub n. 6 sitarum prope plateam Zingari nuncupatam, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002133). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4133; E. Ricci, Peligni Superequani 17; id., Elementi 14; Splendore, Superaequum 88; Buonocore, Superaequum 40–41 n. 21 cum im. phot. tab. VIII fig. 18; id., in Fonti latine e greche I 336 n. 15; Spadoni, Prefetti 86 n. 98. – Cf. Kubitschek, Imperium 53; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 100–101 ad tit.; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 531; Di Benedetto, Sulmona 1; Splendore, Profilo archeologico 50; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 137 ad tit.; D’Eredità, Aveia 114; Buonocore, in Epigrafia 2006 574; Stek, Cult places 131; Forni, Tribù V854; Buonocore, in Tribù romane 38; Brancato, Repertorium II 92.
1514
REGIO IV
2 Vìbio lapis. – 7 PRAEP I D II V … male Ricci (Elementi) et Splendore. L. Vibius L. f. Paratus fuit aedilis, praefectus iure dicundo et duovir iure dicundo. De nomine gentilicio Vibii vide, quae adnotavi ad tit. n. 7394. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. dubitanter tribuerim. 3314 = ILS 5056. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide V. Orsini, BDASP 72, 1982 (1984), 382 n. 18; G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 114; Buonocore, in Febonio 144 n. 65. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3998; E. Ricci, Peligni Superequani 63–64; id., Elementi 15–16; Splendore, Superaequum 35. 104–108; Marganelli, Goriano Sicoli 65; E. Ricci, Superaequum 12–13. 114–116 et passim; Buonocore, Vet. Christ. 22, 1985, 91–104 (cf. AE 1985, 327); id., Superaequum 42– 43 n. 22; E. Ricci, Esegesi 11–12; id., Bosco sacro2 32–33; Buonocore, in Fonti latine e greche I 336 n. 16; id., Epigrafia anfiteatrale 89–91 n. 62 cum im. del. tab. XXVI fig. 1 (ex codice Guelf. 197 Gud. lat. f. 249 Wolfenbüttel in bibliotheca ducis Augusti servato); id., Abruzzo 31, 2, 1993, 71–73 (cf. AE 1994, 542); Fora, Epigrafia anfiteatrale 152 n. 169; Forbis, Municipal Virtues 174 n. 259; Buonocore, in Comunicazione 162–164; A. Pistellato, in Quotidien municipal 626. 633; Ciabarra, Anfiteatri 197–199 n. 10.3.1 cum im. del. 146 (e Buonocore); Engfer, Private Munifizenz 174 n. 262 (etiam cf. p. 37. 175). – Cf. I. Ludovisi, Boll. Antinori 9, 1897, 26 (= eund., Penne 32); G. Pansa, BCAR 35, 1907, 269–270; E. Ricci, Ubicazione 96–100 et passim; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 101 ad tit.; eund., in Valle Peligna 16– 17; S. Demougin, in L’Italie d’Auguste à Dioclétien 355; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 40. 44; G. Wesch-Klein, in L’ordre équestre 307; E. Ricci, Secinaro 17. 56–57; D. Mazzoleni, Riv. Arch. Crist. 79, 2003, 582 (scr. errore 2314); Tosi, Edifici di spettacoli 299; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 137 ad tit.; D. Gorostidi Pi, in Lazio & Sabina IV 150; Buonocore, in Epigrafia 2006
LXXI. SVPERAEQVVM 574; eund., in Ex adversis fortior resurgo 38–39; eund., in Dediche sacre 270; Brancato, Repertorium II 99; Buonocore, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 321; Evangelisti, Epigrafia anfiteatrale 49; Buonocore, in Colons et colonies 301; S. Sparagna, in Colonie e municipi 583. 12 at pro ad (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 117. 141). L. Vibius Severus pater ob honorem aedilitatis L. Vibii Rutili filii (cf. G. Wesch-Klein, in L’ordre équestre 307; M. Maiuro, in Uomini, istituzioni, mercati 476) venationem ad deam Pelinam (vide Radke, Die Götter Altitaliens2 247; nota hanc deam hic solum occurrere; in tit. Corfiniensibus, ex. gr., fusius cognomen Paelini memoratum est, quos titulos recensui in Epigraphica 79, 1997, 246) et ludos sollemnes primus Superaequi edidit (etiam cf. Cecconi, Governo imperiale 183. 230 n. 2). Cuius rei memoria ut traderetur, L. Vibius Nepos filius alter a. 271 p. C. n. titulum publice dicavit (de qua locutione vide ex. gr. S. Mrozek, Epigraphica 66, 2004, 119. 120). Ut pluries scripsi, non excludo, quin ludi hoc loco editi accerime verbum Christi repugnavissent (attamen contra meam sententiam vide Chr. J. Goddard, MEFRA 114, 2002, 1047 et G. Alföldy, JRA 17, 2004, 614). Titulus ad rem publicam Superaequanorum pertinere videtur: immo non dubito, quin constitutioni duovirali saec. III p. C. n. sit substituta quattuorviralis municipiorum Corfinii et Sulmonis exemplo (cf., inter al., Carsularum exemplum, de quo vide C. Letta, in Sestinum 232; eund., in Forme municipali 22). Contra Mommsen, qui in commentario Corporis scripsit: “L. Vibii Severus et Nepos non Superaequani origine videntur fuisse, sed Corfinienses potius; nam honores quos gesserunt Corfinio conveniunt, non Superaequo” (cum quo consentiunt Degrassi, Scritti vari I 155–156; A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 435; C. Letta, in Studi sulle magistrature 69; Van Wonterghem, Superaequum 15– 16). De Lucio Vibio Severo etiam vide Harmand, Le patronat 244, 311–312. 361. 370–372; Engesser, Stadtpatronat, 173–174 n. 644; Ausbüttel, Verwaltung 56; R. Duthoy, Anc. Soc. 15/17, 1984/86, 139 n. 402–405; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 272. De locutione splendidus eques Romanus vide S. Demougin, in Akten München 445–447; eand., Epigraphica 36, 1975, 174–187; eand., Ann. Ist. Orient. Napoli 2, 1980, 157– 160; eand., L’ordre équestre 592. Praeterea vide Buonocore, l. l., ubi alia bibliographia invenitur.
1515
ADDENDA ET CORRIGENDA De locutione decumae, si recte supplevi, inter al. vide J. Núñez – X. Dupré, Chiron 30, 2000, 340–342. Esse potest saec. I medii a. C. n. (litteras esse antiquiores adnotat Dressel). 3316 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 109; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 698. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 44; Splendore, Superaequum 100; Buonocore, Superaequum 54 n. 34; id., in Fonti latine e greche I 336 n. 18; Tarpin, Vici et pagi 393 n. IV.8.24; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 620; Todisco, Vici 122. 124–125. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 101 ad tit.; eund., ibid. 22, 2004, 137 ad tit.; C. Letta, Stud. Class. Orient. 51, 2005 (2009), 90–91; eund., RCCM 47, 2005, 91; eund., in Samnitice loqui II 300. 301 adn. 11; Iasiello, Samnium 144; Buonocore, in Dediche sacre 270; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 296. 304; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 941. [- - -] aed(ilis vel -iles) pag(i) d[ed(it) vel -ed(erunt)] ego dubitanter; [- - -] aed(iles scil. vici) pag(i) d(ecreto) [- - -] fortasse recte Letta, cum quo consentit Todisco; aed(ilis ? -iles), etc. pag(i) d[e - - - sent] vel sim. Tarpin. Quamvis titulus cuius saec. sit sub iudice relinquatur, saec. I p. C. n. fuisse quoque potest. 3317 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 700. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 65; Splendore, Superaequum 100; Buonocore, Superaequum 71 n. 61; id., in Fonti latine e greche I 336 n. 19. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 101 ad tit.; C. Letta, in Samnitice loqui II 300. [A- vel Te]stylo b(ene) [m(erenti) f(ecit)] fortasse legendum. Cui aetati tribuendum sit, incertum. 3318 = ILS 7430. Stela ex lapide calcario in fronte valde deturpata a tergo paululum scabra 48 x 48 x 10. Litt. 9,5/4,5. Puncta distingui nequeunt. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum (inv. n. 105), ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 10823; neg. D. A. I. Rom 998.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002134. 3538).
Dedicata a. 271 p. C. n., ex eo, quod laudantur consules duo illius anni (etiam vide O. Salomies, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 284), scil. Imp. Caesar L. Domitius Aurelianus Aug. cos. I (A. Stein, PIR2 D 135 = PLRE I Aurelianus 6) et [- - -] Pomponius Bassus [- - -]stus cos. II (PLRE I Bassus 17 = L. Vidman, PIR2 P 702). 3315 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 697. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 26; Splendore, Superaequum 97; Buonocore, Superaequum 55 n. 35; id., in Fonti latine e greche I 336 n. 17; id., in Epigrafia del villaggio 51–52; id., Panorami 8. 1, 1996, 22–24 (= id., Abruzzo e Molise I 33–35); E. Ricci, Secinaro 87; Buonocore, in Dediche sacre 271 n. 128; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 621. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 101 ad tit.; Splendore, Profilo archeologico 54; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 137 ad tit.; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 296. 304; A. Dionisio, ibid. 4, 2012 (2016), 14; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 941. 2 mag(ister vel -istri) [pag(i) ?], – 3 [- - -? dec]umae suppleverim; VN[.]AE male Ricci.
De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110; Buonocore, Tradizione manoscritta n.
ADDENDA ET CORRIGENDA 407; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 244. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 65; Splendore, Superaequum 102 cum im. phot. fig. 40; Buonocore, Superaequum 56 n. 37 cum im. phot. tab. XIII fig. 33; id., in Fonti latine e greche I 337 n. 20; E. Ricci, Secinaro 37 cum im. phot. fig. 22; R. Tuteri, in Tracce di millenni a Secinaro. Ricerche archeologiche nella Valle Cerenzana, Avezzano (AQ) [2006], 24 cum im. phot. – Cf. N. Persichetti, RM 28, 1912, 300; M. Moretti, Museo nazionale 280; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 101–102 ad tit.; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 38. 43; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 137 ad tit. 2 Pexsae pro Pexae, – 3 vestiplica pro vestiplicae. – 6 soror male Splendore. De officio vestiplicae vide imprimis H. von Petrikovits, in Handwerk 118. Ex litterarum forma saec. I a. C. n. posteriori tribuenda esse videtur. 3319 Tabula ex lapide calcario in fronte perquam adesa a tergo paululum scabra 62,3 x 46,5 x 14. Litt. 5,5–4,5. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Exstat L’Aquila in museo nationali antiquitatum sine inv. n., ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom 1017.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002135. 3542–43). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 400. 617. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 66; Splendore, Superaequum 103 cum im. phot. fig. 40; Buonocore, Superaequum 56– 57 n. 38 cum im. phot. tab. XII fig. 31; id., in Fonti latine e greche I 337 n. 21. – Cf. N. Persichetti, RM 28, 1912, 300; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 102 ad tit.; Brancato, Repertorium II 93. 5 uxsori pro uxori; uxori perperam Ricci. Nomen gentilicium Acrii non occurrit in aliis titulis Superaequanis (de nomine etiam cf. M. Chelotti, in Epigrafia e territorio II 51 et H. Solin – P. Caruso, Oebalus 12, 2017, 200), Gavii autem redit tit. n. 7386. 7394. 7406 (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 189. 199). Parentes cognominibus carere animadvertas; quam ob rem titulum non post saec. I medium p. C. n. scriptum esse puto, cui tempori forma litterarum sane congruit. 3319a Desideratur. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 18; Splendore, Superaequum 89; Buonocore, Superaequum 58 n. 40; id., in Fonti latine e greche I 337 n. 22. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 102 ad tit. Utrum Atilius Serranus idem sit atque Atilius Serranus tit. Tusculano huius Corporis vol. XIV 2735 saec. I p. C. n. memoratus (cf. A. Stein, PIR2 A 1308) necne, incertum. Cf. etiam Broughton, Magistrates 534. De nomine etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 465, Spadoni, Prefetti 72 et G. L. Gregori, in Comunicazione 92. De cognomine Balimae nescio quid dicam. Non excludo, quin saec. I ex. p. C. n. sit tribuendus. 3320 Stela ex lapide calcario in usum posteriorem recte scissa in fronte perquam adesa (101) x (47) x ?. Litt. 4,5–9. Puncta nulla. Etiam hoc die eodem loco vici Gagliano Aterno, quo Brunn et Dressel recognoverunt, i. e. muro cuidam exteriori adfixa ecclesiae S. Ioannis Baptistae ad coemeterium versae, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom 824.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002136. 3545. 15983). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 693. Exemplum repetiverunt Ricotti, Castelvecchio Subequo 26; E. Ricci, Peligni Superequani 26; Allega, Gagliano Aterno 16; Splendore, Superaequum 96; Buonocore, Superaequum 68– 69 n. 56 cum im. phot. tab. XVII fig. 46; id., in Fonti latine
1516
REGIO IV e greche I 337 n. 23. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 102 ad tit.; Splendore, Profilo archeologico 54; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 137 ad tit.
3 nymphiae male Ricci. Gens Poppidia non occurrit in aliis tit. Superaequanis (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 210; de nomine etiam vide S. Segenni, Stud. Class. Orient. 37, 1987 (1988), 479 et J. Patterson, in San Vincenzo al Volturno II 17). Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae mihi esse videtur. 3321 = I2 1798 (cf. p. 1042) = CLE 167 = ILLRP 967. Stela ex lapide calcario in usum posteriorem recte scissa in fronte perquam adesa. Etiam hoc die eodem loco vici Secinaro, quo Dressel a. 1878 descripsit, i. e. in aedibus quibusdam privatis iuxta viam Roma sitis, scil. stipes fenestrae, ubi a. 1984 quatenus potui contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002137–38. 3546). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4241; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 542; E. Ricci, Peligni Superequani 66–67 cum im. phot. fig. 26; Splendore, Superaequum 101; Buonocore, Superaequum 58–59 n. 41 cum im. phot. tab. XIII fig. 35; E. Ricci, Bosco sacro2 21; Buonocore, in Fonti latine e greche I 337 n. 24; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 39–40 n. 42 (= id., Abruzzo e Molise I 182 n. 42); id., in Metrische Inschriften 212–231 n. 4; id., in Temptanda viast 7 n. 30; id., Arch. Class. 57, 2006, 381. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 102 ad tit.; M. Massaro, Inv. luc. 12, 1990, 192– 194. 240; eund., Epigrafia metrica latina 21. 101. 149; Buonocore, BDASP 80, 1990 (1992), 75; eund., Suppl.
LXXI. SVPERAEQVVM It. 22, 2004, 137 ad tit.; C. Letta, in Samnitice loqui II 300; M. Massaro, in Metrische Inschriften 151; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; Dupraz, Vestins 401. 402; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293; G. Masaro – L. Mondin, Ostraka 19, 2010, 196; Buonocore, in Studi Giuseppe Papponetti 53; N. Katarzynski, SEBarc 13, 2015, 22.
3 in. quot pro quod. – 5 i[n]matura haud recte Degrassi; immatura male Splendore; inmatura pro immatura. 3–4 sunt senarii, quorum alter uno pede ditior, scil. quod par parenti fuerat facere filius, | mors inmatura fecit mater faceret filio (Italico sermone: “Quello che sarebbe stato giusto che un figlio facesse a un genitore, una morte prematura fece si che una madre lo facesse al figlio”; sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 147 ad n. CLE); ab iisdem verbis incipiunt versus senarii tit. Pinnensi huius Corporis vol. I2 3271 = n. 7482 et Firmano n. 5407. De sententia impendio metri sermonisque crebro varieque iterata, praeter ea, quae Bücheler apud CLE scripsit (etiam cf. CLE 165–166. 168–178. 1888–1890) et Massaro, l. l., vide B. Lier, Philologus n. s. 17, 1904, 446. 457; Galletier, Étude 281; Lattimore, Themes 189–190; M. T. Sblendorio Cugusi, Atti Mem. Arcadia s. 3°, 7, 1978, 165 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 868); Sanders, Lapides memores 92; L. Gamberale, Riv. Filol. 127, 1999 (2001), 471; R. Hernández Pérez, in Asta ac pellege 65; F. Socas Gavilán, ibid. 186; Antolini, Iscrizioni 102– 104; Kruschwitz, Römische Inschriften 52–53; P. Cugusi, Ostraka 19, 2010, 34–35 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, l. l. 1170–1172); A. M. Morelli, in Valle di Comino XIV 128–130. Aufidii alii non redeunt in tit. Superaequanis. Ex litterarum forma saec. I a. C. n. posteriori tribuenda esse videtur. 3322 Stela ex lapide calcario a dextra et infra fracta in fronte perquam dolata (56,2) x (26,8) x (39,8). Area titulo inscribendo destinata paululum cymatio inverso cincta, cuius partes supra et a sinistra servantur. Litt. detritae 3– 2,7. Puncta distingui nequeunt. Etiam hoc die eodem loco vici Molina Aterno, quo Dressel descripsit, margini viae inserta in platea S. Nicola, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002139. 3547). Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 18; Splendore, Superaequum 89; E. Ricci, Superaequum
1517
ADDENDA ET CORRIGENDA 27–29 cum im. phot. fig. 4; Buonocore, Superaequum 60 n. 43 cum im. phot. tab. XIV fig. 36; id., in Fonti latine e greche I 337 n. 25. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 102 ad tit.; eund., BDASP 80, 1990 (1992), 53; eund., in Fides amicorum 102.
1 M omisit, – 2 LIVIA, – 5 SERV vel CERV, – 7 LIBERTI perperam Ricci. – 9 pient[iss(imo) f(ecit)] nunc lapis. Nomina gentilicia Cervii et Livii non occurrunt in aliis tit. Superaequanis (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 196. 201). Ex litterarum forma et ex locutione D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. esse videtur. 3323 (cf. p. 680) Stela ex lapide calcario fortasse originis Peltuinatis suo loco relata. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002140). 3324 = EE VIII p. 39 n. 157. Delenda est utpote non Superaequana sed Marsa, suo loco relata. Cf. Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 103 ad tit.; eund., in Varia epigraphica 101 (= eund., Abruzzo e Molise I 251). 3325 = I2 1799 (cf. p. 714. 732. 840. 1042 cum im. phot. tab. 84 fig. 4) = ILLRP 923. Stela ex lapide calcario supra rotundata, in fronte levigata, infra passim scalpro dentato dolata, a tergo paululum scabra marginibus fracta (98) x (42) x 21,5. Litt. 5,4/4,5. Puncta triangularia sursum directa. Nunc exstat in curia publica vici Secinaro, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom 83.1017. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000751. 2141. 3548–50).
ADDENDA ET CORRIGENDA Exemplum repetiverunt Santarelli, Voci e ricordi 20; Diehl, Altlateinische Inschriften5 592; E. Ricci, Peligni Superequani 67–68 cum im. phot. fig. 27; Splendore, Superaequum 101; Buonocore, Superaequum 63–64 n. 48 cum im. phot. tab. XV fig. 40; id., in Fonti latine e greche I 338 n. 27. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 103 ad tit.; Splendore, Profilo archeologico 249 cum im. phot.; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 137 ad tit.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85.
Titulus nunc sic legitur: Novia 1mulieris2 l(iberta) | Delpis; fei|lei posierunt. – 2–3 Delpis feilei posierunt pro Delphis fili posuerunt (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 120. 121. 150); forma Delpis redit ex. gr. tit. ad Aufinum pertinente scil. n. 7505. Nomen gentilicium Novii in tota regione Paeligna Corfinii tantum memoratur (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 205). Ex litterarum forma alterius partis saec. I a. C. n. esse potest. 3326 Stela ex lapide calcario in usum posteriorem recte scissa in fronte perquam adesa (89) x (42) x ?. Litt. valde attritae 9/4,5. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco vici Gagliano Aterno, quo Dressel recognovit, i. e. muro cuidam exteriori affixa ecclesiae S. Ioannis Baptistae ad coemeterium versae, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom 825.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002142. 3551. 15983). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 435. 692. Exemplum repetiverunt Ricotti, Castelvecchio Subequo 17; E. Ricci, Peligni Superequani 25; Allega, Gagliano Aterno 17; Pace – Scarascia, Antiche civiltà 91 n. 71; E. Ricci, Elementi 17; Splendore, Superaequum 96; Buonocore, Superaequum 68 n. 55 cum im. phot. tab. XVI fig. 45; id., in Fonti latine e greche I 338 n. 22. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 103 ad tit.; Splendore, Profilo archeologico 54; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 137 ad tit. 2 LILIO perperam Pace – Scarascia. – 4 Leucadium re vera in lapide (cognomen tit. Sulmone rep. n. 7180 quoque invenies). – 5 omiserunt Ricci et Pace – Scarascia.
1518
REGIO IV Nomina gentilicia Pontii et Scaefii redeunt tit. Superaequanis n. 7389. 7392 et 7394 (cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 209. 212). Litterae videntur esse primae aetatis imperatoriae. 3327 Stela ex lapide calcario in usum posteriorem recte scissa, in fronte perquam adesa (50) x (33) x ?. Litt. 8/4,5. Puncta triangularia. Etiam hoc die eodem loco vici Gagliano Aterno, quo Dressel recognovit, i. e. muro cuidam exteriori affixa ecclesiae S. Ioannis Baptistae ad coemeterium versae, ubi a. 1984 quatenus potui contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom 820.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002143. 15983). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 478. 695. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 24; Allega, Gagliano Aterno 16; Pace – Scarascia, Antiche civiltà 91 n. 70; E. Ricci, Elementi 6; Splendore, Superaequum 96; Buonocore, Superaequum 66 n. 52 cum im. phot. tab. XVI fig. 43; id., in Fonti latine e greche I 338 n. 29. – Cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 150; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 103–104 ad tit.; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Splendore, Profilo archeologico 53; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 137 ad tit.; eund., in Epigrafia di confine 290; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 293.
5 FIL male Ricci et Pace – Scarascia. Nomen Petiedii non redit in tit. Superaequanis (passim autem memoratur in Corfiniensibus, cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 208; de quo nomine inter al. vide P. Poccetti, in Miscellanea Lidio Gasperini 760 et H. Solin, in Valle di Comino VII 138). Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae mihi esse videtur.
LXXI. SVPERAEQVVM 3328 Desideratur. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 36; Splendore, Superaequum 78; Buonocore, Superaequum 67 n. 54; id., in Fonti latine e greche I 338 n. 30. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 104 ad tit. 1 agitur de nomine gentilicio Pomponii vel Pomponaei (cf. infra tit. n. 7415). – 3 Philloda[ni] male Splendore. Non excludo, quin primae aetati imperatoriae sit tribuendus. 3329 = I2 1800 (cf. p. 1042). Desideratur. Fuit stela fastigiata, cuius tympanum rosa ornatum erat (de forma etiam cf. Dupraz, Vestins 440). “Litteris antiquis” Dressel. Exemplum repetiverunt Ricotti, Castelvecchio Subequo 17; E. Ricci, Peligni Superequani 21; Pace – Scarascia, Antiche civiltà 90 n. 68; Splendore, Superaequum 93; Buonocore, Superaequum 74 n. 67; id., in Fonti latine e greche I 338 n. 31. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 104 ad tit.; Splendore, Profilo archeologico 208; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 137 ad tit.; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; E. Dupraz, in Écriture 207. 1 Seleucus male Ricotti. – 2 Tryperae pro Thrypherae – 3 LILIAE male Pace – Scarascia; posit pro posuit (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 19, 1976, 129. 150). Saec. I a. C. n. posteriori tribuenda esse videtur. 3330 Aedicula ex lapide calcario marginibus fracta duabus protomis exornata 63 x 78 x 14. Litt. 3,5–3. Puncta triangularia. Stipes usui est fenilis, quod in vico Molina Aterno prope stationem viae ferratae est gentis Rosati, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002145–46. 3552). Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 18; Splendore, Superaequum 88 cum im. phot. fig. 35; Buonocore, Superaequum 69–70 n. 57 cum im. phot. tab. XVIII fig. 50; id., in Fonti latine e greche I 338 n. 32. – Cf. Van Wonterghem, Ritratti 57 cum im. phot. tab. XIV fig. 34; eund., Forma Italiae 102–103 cum im. phot. fig. 90; eund., Superaequum 33–34 cum im. phot. fig. 30; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 104 ad tit.; Splendore, Profilo archeologico 50; E. Fabbricotti, Abruzzo 36/38, 1998/2000 (2000), 41 cum im. phot. fig. 1; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 137 ad tit. 3 vivos pro vivus. Alii Varii Superaequani nominati sunt tit. n. 3305. 3306. 3310. 3313. 7421 (?). Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae esse videtur. 3331 = CLE 835. Desideratur. De traditione manuscriptorum vide G. Morelli, Epigraphica 52, 1990, 113. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4313; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 1266; E. Ricci, Peligni Superequani 36; Splendore, Superaequum 78; Buonocore, Superaequum 75 n. 70; id., in Fonti latine e greche I 339 n. 33; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 40 n. 43 (= id., Abruzzo e Molise I 182 n. 43); C. Zaccaria, in Usi e abusi 249–250 n. 3; Buonocore, in Temptanda viast 7–8 n. 31; P. Kruschwitz, ZPE 174, 2010, 212 n. 18; R. Hernández Perez, in Ex officina 159–160. – Cf. Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 104 ad tit.; eund., BDASP 80, 1990 (1992), 75; eund., Suppl. It. 22, 2004, 137 ad tit.; G. Masaro – L. Mondin, Ostraka 19, 2010, 196. Hexameter supplendus ex tit. Formiano huius Corporis vol. X 6193 = CLE 1466 (de quo vide Zaccaria, l. l. 250 n. 4), scil. [Parce opus hoc, scr]iptor, ita te tua vota sequantur (Italice: “Scrittore, rispetta questo monumento, cosicché i tuoi desideri si avverino”; sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica I 408 ad n. CLE). Locutio, ita vel sic te tua vota sequantur quoque memoratur tit. huius Corporis vol. VI 11529 =
1519
ADDENDA ET CORRIGENDA CLE 836; VI 23730 = CLE 837. De re universa praeter Lattimore, Themes 125; M. Massaro, Invigilata lucernis 12, 1990, 241; Sanders, Lapides memores 442 et F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 188, in primis vide Zaccaria, l. l. 237–254 cum amplissimo commentario et etiam Hernández Perez, l. l. 157–169. Dubito, an sit primae aetatis imperatoriae. 3332 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 701. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 65; Splendore, Superaequum 101; Buonocore, Superaequum 76–77 n. 73; id., in Fonti latine e greche I 339 n. 34. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 104 ad tit.; C. Letta, in Samnitice loqui II 300. Quid subsit, mihi non liquet. Aetatis incertae. 3333 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 639. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 36; Splendore, Superaequum 78; Buonocore, Superaequum 75–76 n. 68; id., in Fonti latine e greche I 339 n. 35. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 104 ad tit. Cuius aetatis sit, definire non possum. 3334 Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa in fronte levigata (24) x (35) x ?. Litt. affabre insculptae 20. Etiam hoc die eodem loco, quo Brunn et Dressel descripserunt, nempe in vico Gagliano Aterno parieti cuidam exteriori affixa in fronte ecclesiae S. Ioannis Baptistae prope coemeterium sitae, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi. Neg. D. A. I. Rom 823.VW.83. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002147. 3553). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 696. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 26; Allega, Gagliano Aterno 16; Splendore, Superaequum 97; Buonocore, Superaequum 77 n. 74 cum im. phot. tab. XX fig. 57; id., in Fonti latine e greche I 339 n. 36. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 104 ad tit.; Splendore, Profilo archeologico 54.
[- - -]FVS[- - -] Brunn et Dressel supra sub tit. n., ex quo Ricci et Splendore; [- - - R]ufus [- - -] legerim. Ex litterarum forma alteri parti saec. I a. C. n. tribuerim. 3335 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110; Buonocore, Tradizione manoscritta n. 699. Exemplum repetiverunt E. Ricci, Peligni Superequani 65; Splendore, Superaequum 101; Buonocore, Superaequum 78–79 n. 78; id., in Fonti latine e greche I 339 n. 37. – Cf. eund., Suppl. It. 5, 1989, 104 ad tit.; C. Letta, in Samnitice loqui II 300. 1 dubito, an fuerit locutio [D(is) M(anibus)] s(acrum) compendiis scripta. – 4 [- - - posu]it vel [- - - fec]it. Aetatis incertae.
TITVLI NOVI 781* = XIV 1405 Titulus, qui ex urbe Ostia advectus est. Servatur in castello vici Gagliano Aterno; maximas ago gratias Silvia Orlandi, quae me certiorem fecit.
d(is) m(anibus) p(ublio) nonio eutycheti p(ublius) nonius alphius fratri rarissimo.
Im. phot. a Van Wonterghem sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 93–94 cum im. phot. fig. 71 (AE 1984, 288); Buonocore, Superaequum 22–23 n. 3* cum im. phot. tab. II fig. 2; G. Martella, Abruzzo 26/28, 1998/2000, 67. Saec. III p. C. n. tribuo. 7382 = I2 2486 (cf. p. 737. 832. 1041) = ILLRP 143 tit. sacer Cippus ex lapide calcario instar pyramidis truncae undique levigatus infra fractus in fronte perquam adesus nec non fissuris laesus (74,5) x (30–23) x 27–19. Litt. impares tit. a profunde insculptae 1,3–1,8, tit. b graphio subtiliter ductae 3,5–2,8. Rep. a. 1920 prope Castelvecchio Subequo in fundo, q. d. Campo di Macrano vel Macrano, apud ecclesiam S. Agathae dicatam. Servabatur Romae in museo nationali Romano (n. inv. 80135), ubi a. 1984 contuli. Nunc exstat Chieti inter reposita musei nationalis antiquitatum. Tit. a: Sa(lvios) Seio(s) L(ouci) f(ilios) Herclei donom ded(it) brat(- - -) datas. Tit. b: L(oucios) Seio(s) Sa(lvi) f(ilios) Herclei Victurei. Im. phot. Gabinetto Fotografico Nazionale F 11844, ex Degrassi, Imagines 75 repetita. G. Bendinelli, NS 1921, 286–287 cum im. del. fig. 1–2 ab omnibus repetitis (inde Lommatzsch, I2 2486); Degrassi, ILLRP 143; Vetter, Handbuch 152 n. 217; Warmington, Remains IV 66–67 n. 22; Pisani, Testi latini arcaici2 112–113 n. 50 B; Diehl, Altlateinische Inschriften5 78 add.; E. Ricci, Peligni Superequani 15–16; M. G. Mosci Sassi, Stud. Etr. 42, 1974, 362 cum im. phot. tab. LXII fig. d; E. Ricci, Elementi 5; Splendore, Superaequum 56–58 cum im. del. fig. 17; Poccetti, L’area superequana 30–32 cum im. phot. tab. IV; Van Wonterghem, Forma Italiae 85 cum im. del. fig. 46 et im. phot. fig. 47; Buonocore, Superaequum 23–24 n. 1 cum im. phot. tab. III fig. 4; Wachter, Altlateinische Inschriften 409–
1520
REGIO IV
LXXI. SVPERAEQVVM 410 § 192a; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 105–106 n. 1 cum im. phot.; E. Ricci, Bosco sacro2 31; Buonocore, in Fonti latine e greche I 339 n. 38; id., in Dalla villa di Ovidio 195 n. 2; id., Xenia antiqua 4, 1995, 180–181 litt. a cum im. phot. fig. 1 (= id., Abruzzo e Molise II 606–608); Rix, Sabellische Texte Pg6; Buonocore, in Itinera archaeologica 84–86 n. 57 cum im. phot. tab. XIII fig. 20; id., in Dediche sacre 270 n. 122; Imagines Italicae I 244–245, Paeligni / SVPERAEQVVM 3 cum im. phot.; Santinelli, Santuari 159–160 n. 8 cum im. phot. et del.; Morandi, Epigrafia italica II 286 n. 308; Dionisio, La Valle del Sagittario 604 n. E270 cum im. del. – Cf. Degrassi, Imagines 75; Ricotti, Castelvecchio Subequo 21; E. Gabba, Stud. Class. Orient. 21, 1972, 97; Mattiocco, Il culto 11; F. Van Wonterghem, L’Ant. Class. 42, 1973, 42 cum im. phot. tab. VIII fig. 9; Buonocore, Klio 70, 1988, 575; M. Corbier, MEFRA 95, 1983, 727; P. Poccetti, in Caratteri e diffusione 75–76; eund., in Conoscenza 37. 55 adn. 6; H. Solin, in Atti Roma I 383; J. Linderski, JRA 11, 1998, 472 (= eund., Roman Questions II 392); Spadoni, I Sabini nell’antichità 47; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 138 ad n. 1; P. Poccetti, in Linguistica storica 172; Dupraz, Vestins 332. 334. 443; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 623; P. Poccetti, REL 92, 2014 (2015), 32–33; J. Gorrochategui – J. M. Vallejo, in Genres épigraphiques 344; Ehmig, Donum dedit 112. 143; A. Dionisio, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 15; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 934. 946; M. J. Strazzulla, in Scritti Maria Pia Rossignani 346; M. J. Estarán, ZPE 202, 2017, 305. 306.
1521
TITVLI NOVI fere 83 a. C. n. Seii memorantur tit. Superaequanis etiam n. 7418. 7419 [de Seiis imprimis vide Henning, Seianus 10 adn. 31; etiam O. Salomies, Arctos 46, 2012, 171 et C. Pepe, in Valle di Comino XV 109]. De praenomine Salvii vide Salomies, Vornamen 88–90 cum amplissimo commentario titulis collectis (titulus memoratur ad p. 88); eund., in Prénoms 33–34. Tit. a saec. II a. C. n. medio, tit. b priori parte saec. I a. C. n. tribuo (vide supra). 7383 = I2 3253 = ILS 3421 tit. sacer Cippus ex lapide calcario instar pyramidis truncae 110 x 20 x ?. Rep. a. 1898 prope Castelvecchio Subequo in fundo, q. d. Campo di Macrano vel Macrano, apud ecclesiam S. Agathae dicatam; frustra quaesivi. Descripsi ut potui a. 1989 ex De Nino ad im. ab ipso del.
Puncta triangularia tit. a (cf. R. Zucca, Misc. Greca e Romana 18, 1994, 145) in formam autem circuli tit. b redacta. Tit. a: Salvios Seios Louci filios Herclei donom dedit brat(- - -) datas pro Salvius Seius Luci filius Herculi donum dedit libens merito; 1 ex. F rectius, quam litteram legit Vetter, potius quam P, quam legerunt Bendinelli et ex eo Lommatzsch I2 2486. De locutione brateís datas (vocabulum brat. ‘grate’ vel ‘libenter’, ut videtur, significans in aliis quoque titulis occurrit; vide inter al. E. Vetter, Glotta 23, 1935, 187 et Moussy, Gratia et sa famille 26–34), cf. Hofmann, Stand und Aufgaben 390; M. Lejeune, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 29, 1974, 582 cum adn. 25. 584, qui exempla locutionis similia collegit; S. De Caro, Stud. Etr. 63, 1997 [1999], 457; P. Poccetti, MEFRA 113, 2001, 114–116. De re universa vide Euler, Donom do; P. Poccetti, in Campi aperti 384–385, eund., in Dediche sacre 78–88 (in utraque dissertatione amplissimum commentarium reperies). – Tit. b: Loucios Seios Salvi filios Herclei Victurei pro Lucius Seius Salvi filius Herculi Victori; 1 in. exstat vestigium praenominis Lucii, quod Bendinelli, Ricotti, Ricci, Mattiocco, Splendore et Poccetti omiserunt; 1 ex. F rectius, quam litteram legit Vetter, potius quam P, quam legerunt Bendinelli et ex eo Lommatzsch I2 2486; 3 V(i)kturei perperam Bendinelli. – De nom. sing. in -o(s)/-io(s) etiam cf. G. Alföldy, ZPE 43, 1981, 11. Tituli duo Herculi vel Herculi Victori a Seiis Superaequanis (Spadoni, l. l. cogitat Seios in hoc tit. laudatos negotiatiores Deli fuisse) temporibus inter se distantibus dicati duabus manibus scripti: tit. a ex lingua litterisque saec. II a. C. n. medio tribuendus esse videtur; tit. b, graphio scriptus, ex litterarum forma priori parti saec. I a. C. n. tribuitur (utrumque titulum extremo saec. II tribuit J. Ch. Balty, Alumni 34, 1964, 49; saec. II medio Imagines Italicae, l. l.). Cf. ex. gr. basim parvam quadrilateram, cuius tribus lateribus inscripti sunt tit. duo I2 1436 (cf. p. 987) = ILLRP 78 alter lateribus primo et secundo a Cn. Arbuxeio Cn. f. Baso alter lateri tertio a L. Lucreti(o) L. f. Sedulo Dianae dicati; vel etiam lamellam aeneam in agro Cubulterino repertam AE 2006, 856, de qua etiam vide Sisani, l. l. 624 et passim. Filium L. Seium Sa. f. votum patris Sa. Seii L. f. solvisse Poccetti putat, quod mihi aetatis quidem causa haud omnino certum videtur. Eodem loco prodierunt titulus recentior, qui sequitur ab alio Seio Herculi dicatus et denarius anni
L(ucius) Se7i8us C(ai) f(ilius) Hercolo donum dat Burus. Im. a De Nino del. A. De Nino, NS 1898, 76 cum im. del. ab omnibus repetita (= id., Scoperte archeologiche 398; Dessau, ILS 3421); Degrassi – Krummrey, I2 3253 cum im. del.; Vetter, Handbuch 217; E. Ricci, Peligni Superequani 35. 70; Pace – Scarascia, Antiche civiltà 33 n. 8; Splendore, Superaequum 56 cum im. del. fig. 16; Poccetti, L’area superequana 30–32 cum im. del. tab. IV; Van Wonterghem, Forma Italiae 85 cum im. del. (AE 1984, 283); Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 106–107 n. 2 cum im. del.; E. Ricci, Bosco sacro2 31; Buonocore, Superaequum 24–25 n. 2 cum im. del. tab. III fig. 5; id., in Fonti latine e greche I 339 n. 39; id., in Dalla villa di Ovidio 196 n. 3; id., Xenia antiqua 4, 1995, 181 litt. b (= id., Abruzzo e Molise II 608–609); Rix, Sabellische Texte Pg7; Buonocore, in Itinera archaeologica 84–86 n. 57 cum im. del. tab. XIV fig. 21; id., in Dediche sacre 270 n. 123; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 623 (etiam cf. p. 650. 665); Dionisio, La Valle del Sagittario 604 n. E270 cum im. del. – Cf. G. Bendinelli, NS 1921, 288; Mattiocco, Il culto 11; M. Corbier, MEFRA 95, 1983, 727; P. Poccetti, in Caratteri e diffusione 75–76; J. Linderski, JRA 11, 1998, 472 (= eund., Roman Questions II 392); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 138 ad n. 2; P. Poccetti, in Dediche sacre 62; Dupraz, Vestins 115. 332. 334; Ehmig, Donum dedit 112. 143; A. Dionisio, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 15; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 946. Puncta triangularia sursum, ut videtur, redacta (cf. R. Zucca, Misc. Greca e Romana 18, 1994, 145). 1 Selus De Nino, Bendinelli, Ricci, Splendore. – 2 Hercolo pro Herculi (cf. Herclo huius Corporis vol. I2 394 et 2873c, Hereklui Vetter, Handbuch 147 (= Rix, Sabellische Texte Sa1 = Imagines Italicae II 1200–1206, Pentri / TERVENTVM 34) A 13 et B 16, Herekui A. La Regina, Rhein. Mus.
TITVLI NOVI
1522
REGIO IV
109, 1966, 270–271 n. 17 (= Rix, Sabellische Texte Si1 = Imagines Italicae II 977–978, Pentri / VENAFRVM 1). – 4 Burus pro Burrus, i. e. cognomen (Dessau: “videtur cognomen Seii”) mea sententia postea additum (cf. ThLL II 10, col. 2252 lin. 74–75 s. v. Burrus; Vetter l. l.; A. Naso, Epigraphica 48, 1986, 196–197; nunc etiam tit. Trebulae Mutuescae repertum infra n. 8877 Tit. B lin. 16, ubi memoratur M(arcus) Valerius M(arci scil. filius) Qui(rina) Burrus); de cognomine etiam vide H. Solin, Arctos 40, 2006, 134. Etiam cf. formam Burri/Burrae in tit. aetatis imperatoriae huius Corporis vol. II 5330 et EE IX 133, de quibus vide I. M. Abascal – G. Alföldy (†), Inscripciones Romanas de la provincia de Toledo (síglos I–III) (Bibliotheca Archaeologica Hispana 42), Madrid 2015, 190– 192 n. 144 et 118–119 n. 68. Vir doctus Paolo Poccetti in Linguistica storica 171–173 non excludit, quominus cognomen Burrus idem ac cognomen Pyrrhus fuerit. Utrum fuisset vocabulum Oscum an lectio difficilior pro lubes, i. e. lubens
(cf. lubs huius Corporis vol. I2 62 et lubes I2 2675a; de hoc titulo vide Santinelli, Santuari 165–166 n. 11 cum im. phot. et del.), in editionibus prioribus quoque cogitaveram; de locutione libens merito fusius in titulis liberae rei publicae nominata vide S. Panciera, in Atti del Convegno Internazionale ANATHEMA: regime delle offerte e vita dei santuari nel Mediterraneo antico (Scienze dell’antichità. Storia, Archeologia, Antropologia 3–4), Roma 1991, 905–914 (= eund., Epigrafi I 21–30). De Seiis vide supra ad tit., qui praecedit. Ad eandem aedem Herculis pertinet titulus Vetter, Handbuch n. 216 (de quo etiam vide A. Degrassi, I2 3253; Poccetti, L’area superequana 29; eund., Athenaeum 61, 1983, 195; Rix, Sabellische Texte Pg2; Imagines Italicae I 246–247, Paeligni / SVPERAEQVVM 4). Ex litterarum forma saec. II ex. vel saec. I priori a. C. n. tribuitur.
7384 = I2 3254 tit. sacer Cippus ex lapide calcario instar pyramidis truncae marginibus fractus undique perquam deturpatus 101 x 30,8– 33,2 x 33,2–29,2. Litt. 2,5–3. In latere sinistro est clava anulo e pelle leonina facto suspensa (de pene et sole male cogitavit Ricci). Rep. a. 1968 una cum aliis titulis (scil. n. 7398–7399. 7402) prope vicum Secinaro muro cuidam exteriori infixus fontis cuiusdam in fundo, q. d. S. Gregorio. Nunc exstat Secinaro in curia publica, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi.
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. E. Ricci, Peligni Superequani 71–74 cum im. phot. fig. 29; Degrassi – Krummrey, I2 3254 cum im. phot. tab. 83 fig. 3– 4; Mattiocco, Il culto 13 cum im. phot. tab. III; F. Van Wonterghem, L’Ant. Class. 62, 1973, 43 cum im. phot. tab. VIII fig. 10; Pace – Scarascia, Antiche civiltà 91 n. 72; Splendore, Superaequum 59–60; Buonocore, ZPE 56, 1984, 247 n. 1 cum im. phot. tab. IX; Van Wonterghem, Forma Italiae 97–98 n. 3a cum im. phot. fig. 79–79b (AE 1984, 292); Buonocore, Superaequum 25–26 n. 3 cum im. phot. tab. III fig. 6; id., Suppl. It. 5, 1989, 107–108 n. 3 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 340 n. 40; id., in Dalla villa di Ovidio 196–197 n. 4; id., Xenia antiqua 4, 1995, 181–182 litt. c cum im. phot. fig. 2 (= id., Abruzzo e Molise II 609–610); id., in Itinera archaeologica 88–89 n. 59 cum im. phot. tab. XV fig. 22; id., in Dediche sacre 270 n. 125; Imagines Italicae I 248–249, Paeligni / SVPERAEQVVM 5 cum im. phot.; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 621 (etiam cf. p. 650); Dionisio, La Valle del Sagittario 603 n. E267. – Cf. E. Ricci, Elementi im. phot. fig. 31; eund., Superaequum 41–42; Buonocore, PP 39, 1984, 433; E. Ricci, Bosco sacro2 35; C. Letta, MEFRA 104, 1992, 114–115 adn. 30. 117 adn. 46; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 138 ad n. 3; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 85; A. Bencivenga, in Los lugares de la Historia 934. 935. Puncta distingui nequeunt. Supplevi praeter v. 4–6 exeuntes, quos edidi T(itus) Fuficius [- f(ilius)], | L(ucius) Amaus C(ai) f(ilius), | T(itus) Lucius [- f(ilius)]. Lectio, quam in Imagines Italicae nunc invenies, fere certa mihi videtur. – 3 curavit Ricci, Pace – Scarascia. – 4–6 omiserunt Mattiocco, Splendore, Van Wonterghem. – 4 omiserunt, – 5 LAMA. V Ricci, Pace – Scarascia; AMA[..]O Degrassi, I2 3254; Amaus pro Ammaus. – 6 T LVCIVS Ricci, Pace – Scarascia, Dionisio; L[- - -] Degrassi, I2 3254. Titulus similis est titulorum sacrorum, qui exstant in vicis Molina (n. 3302 = I2 1796) et Castelvecchio Subequo (n. 7382). – 1–2 nota nominativum pro dativo positum esse; cf. tit. huius Corporis vol. VI 36810–36812 = ILS 9251 a–c et G. Susini, Stud. Romagn. 11, 1960, 197–202 = ILLRP 1278. 1279. De cultu Herculis apud Superaequanos vide Poccetti, L’area superequana 29–32; Van Wonterghem, Forma Italiae 84–95. 97; eund., in Dalla villa di Ovidio 193; Letta, l. l. 116–117 et passim; Van Wonterghem, in Héraclès 331–333; Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 180–182 et passim. Titulos Herculi sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 221–222 (= id., Abruzzo e Molise I 148–150). De appellatione Victoris etiam vide F. Cenerini, in Epigrafia del villaggio 358–360 et
5
Hercules Victor; curave[run]t: T(itus) Fuficius T(iti scil. filius), L(ucius) Amaus C(ai scil. filius), T(itus) Lucius C(ai scil. filius).
LXXI. SVPERAEQVVM P. Wojciechowski, in Roman Empire 97–117. Quod ad nomina trium magistrorum fani vel pagi pertinet, animadvertendum est T. Ammaum P. f. Nervam quendam aedilem pagi tit. Superaequi n. 3312 nominari, gentilicio A(m)mai aliter ignoto; de nomine etiam vide Cristofori, Non arma virumque2 220. Saec. I medii a. C. n. vel imperatoriae aetatis in. esse potest. 7385 tit. sacer Cippus ex lapide calcario in fronte perquam dolatus, in usum posteriorem scissus (100) x (26) x (15). Litt. passim detritae 5. Unde quandoque prodierit, ignoro. Nunc in vico Secinaro postis usui est ianuae domus cuiusdam iuxta viam Roma sitae, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi.
1523
TITVLI NOVI riam pertinet; de re universa vide Gregori, l. l. 308–330 (etiam cf. G. Paci, in Beni culturali 95–96); de cultu Silvani Augusti, qui, quod attinet ad Paelignos, hic primum commemoratur (cf. F. Van Wonterghem, in Héraclès 333–334), vide Dorcey, Silvanus 30–52 et passim. Titulos Silvano sacros in regione quarta repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 227–228 (= id., Abruzzo e Molise I 157–158). De vocabulo lucus vide A. Pasqualini, Diz. epigr. IV 1969–1990, praeterea ThLL VII 2, col. 1750–1754 et F. Castagnoli, PBSR 52, 1984, 18–19 (= eund., Topografia antica II 625–628). Ex litterarum forma imperatoriae aetatis in. esse videtur. 7386 tit. sacer Fragmentum ex lapide calcario, rep. ab A. De Nino prope Castelvecchio Subequo in fundo, q. d. Campo di Macrano vel Macrano. A. De Nino recognovit apud fabrum ferrarium A. Bianchi. Desideratur. Textum restitui ex diagrammate a De Nino ipso delineato, quod Romae repperi apud Archivio di Stato. EUR. MPI. AABBAA. Antichità e Scavi. I versamento, b. 5, fasc. 8. 20. - - - - - -? Gavia 1mulieris2 l(iberta) Philippa tibic(ina) v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito).
Lucus S(ilvani) A(ugusti). Im. phot. a G. Calcagni sumpta. E. Ricci, Il bosco sacro del Sirente fra Sicinnide e leggenda, Secinaro (AQ) 1982, 8–12 cum im. phot. fig. 2; Buonocore, Superaequum 28 n. 7 cum im. phot. tab. IV fig. 8; id., Suppl. It. 5, 1989, 108–109 n. 4 cum im. phot. (AE 1990, 232); E. Ricci, Bosco sacro2 10–12. 35 cum im. phot. fig. 2; Buonocore, in Fonti latine e greche I 340 n. 41; E. Ricci, Secinaro 16; Buonocore, in Itinera archaeologica 89–90 n. 60. – Cf. J. Linderski, JRA 11, 1998, 472 (= eund., Roman Questions II 392); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 138 ad n. 4; eund., in Epigrafia d’età augustea 45; S. Antolini, in Nuove ricerche 24; Buonocore, in Dediche sacre 270; G. L. Gregori, ibid. 330. Puncta nulla. 2 S(ilvano) A(ugusto) Ricci. Lucus Silvani occurrit in Plaut. Aul. 674. 766 et tit. huius Corporis vol. VI 610; compendia S(- - -) A(- - -) Aquileiae passim memorantur (cf. Calderini, Aquileia romana 112–114 et nunc Inscr. Aquil. 162–170 n. 336–352; de re universa vide C. Zaccaria, in Miscellanea Lidio Gasperini 1111–1113). Appellatio Augusti (cf. Diz. epigr. I 925–927) significat Italice “sacro”, “grande”, “venerabile” neque ad domum imperato-
A. De Nino, l. l.; ex quo Buonocore, Superaequum 29 n. 8; id., Epigraphica 47, 1985, 42 adn. 31 (AE 1985, 329, ubi autem tit. nescio qua causa ad Peltuinum relatus est); id., Suppl. It. 5, 1989, 109 n. 5; E. Ricci, Bosco sacro2 23; Buonocore, in Fonti latine e greche I 340 n. 42; id., in Itinera archaeologica 91–92 n. 61; id., in Dediche sacre 271 n. 127. – Cf. L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 38. 43; Splendore, Profilo archeologico 46; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 138 ad n. 5; eund., in Donna e vita cittadina 530. Tibicinam alteram habes tit. huius Corporis vol. VI 33970 = ILS 5240 (vide CMC n. 103); cf. tit. AE 1938, 126 (Aquileiae; vide Inscr. Aquil. 37 n. 76 et CMC n. 164) ubi memorantur [- P]aelignus Philoc[les vel -alus] tibeicen et [P]aeligna C. l. Cla[ra?] aetatis liberae rei publicae ex. Tibicines in sacris Matris Magnae occurrunt (vide G. Thomas, in ANRW II 17, 3, 1984, 1532–1533; Chr. Vendries, L’Ant. Class. 70, 2001, 123–136; V. Péché, Rev. Belge de Philol. et d’Hist. 80, 2002 (2004), 133–157. Etiam vide C. Pavolini, Arch. Class. 66, 2015, 345–375 et praesertim Vincent, Jouer pour la cité, passim, et CMC n. 106); Matrem Magnam in regione Superaequana cultam esse testimonium est tit. n. 7398 (in agro Superequano tibias repertas esse non praetermittatur: E. Ricci, Epigrafi 63 cum im. phot. fig. 1). Titulos Matri Magnae sacros in regione quarta repertos ego recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 225 (= id., Abruzzo e Molise I 154). Etiam vide W. Spickermann, in E. Hemelrijk – G. Woolf (Ed.), Women and the Roman City in the Latin West (Mnemosyne Supplements, History and Archaeology of Classical Antiquity 360), Boston 2013, 147–168. Gavios Superaequanos habes tit. n. 3319. 7394. 7406. De cognomine Philippae vide Solin, Namenbuch2 237. Saec. I vel II p. C. n. tribuerim.
7387 = ILS 9007 tit. sepulcralis viri ordinis equestris Tabula magna ex lapide calcario in septem partes nunc coniunctas fracta supra imminuta, in fronte foraminibus nonnullis perforata, a tergo paululum scabra (92) x 193 x 13. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta, cuius partes a sinistra, a dextra et infra servantur, circ. 78 x 167. Litt. affabre insculptae 10,5–5,8. Rep. a. 1902 prope Castelvecchio Subequo in fundo, q. d. Aschiano, in praedio domini F. Branchi. Servatur L’Aquila in museo nationali (inv. n. 26), ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi.
TITVLI NOVI
1524
5
REGIO IV
Q(uintus) Octavius L(uci) f(ilius) C(ai) n(epos) T(iti) pron(epos) Ser(gia) Sagitta, IIvir quinq(uennalis) III, praef(ectus) fab(rum), prae(fectus) equi(tum), trib(unus) mil(itum) a populo, procurat(or) Caesaris Augusti in Vindalicis et Raetis et in valle Poenina per annos IIII, et in Hispania provincia per annos X, et in Suria biennium.
Im. phot. a G. Calcagni sumpta (adde neg. Sopr. Arch. Chieti n. 8025). A. De Nino, NS 1902, 123–125 (= id., Scoperte archeologiche 445–446) (AE 1902, 189); Dessau, ILS 9007; L. Cantarelli, BCAR 30, 1902, 113–114; N. Persichetti, RM 28, 1912, 304 n. 15; Howald – Meyer, Römische Schweiz n. 35; Ehrenberg – Jones, Documents2 n. 224; Laffi, Adtributio 173–174 cum im. phot. tab. IV; Calabi Limentani, Epigrafia latina1 247 n. 48 cum im. phot.; E. Ricci, Peligni Superequani 36; U. Laffi, Athenaeum 55, 1977, 369–379, qui alios auctores recensuit (AE 1977, 241); E. Ricci, Elementi 12–13; Splendore, Superaequum 76 cum im. phot. fig. 25; Buonocore, Superaequum 33–34 n. 12 cum im. phot. tab. V fig. 12; E. Ricci, Epigrafi 26–27; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 111– 112 n. 7; E. Ricci, Esegesi 10; Buonocore, in Fonti latine e greche I 340 n. 44; Calabi Limentani, Epigrafia latina4 235– 236 n. 48 cum im. phot.; E. Ricci, Nuova esegesi 34–35; id., Secinaro 78; Traverso, Esercito 117–118 n. 41; M. J. Strazzulla, in Fucino IV 121 n. 27; Buonocore, in Pluralidad e integración 121 cum im. phot.; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 622–623. – Cf. M. Moretti, Museo nazionale 260; Van Wonterghem, Ritratti 13 cum im. phot. tab. VIII fig. 13; eund., Antiche genti 53–54 cum im. phot. tab. XIII fig. 31; Jouffroy, La construction publique 77; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 531; L. Gasperini, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Macerata) 10, 1977, 72 adn. 40; Forni, Tribù O93; S. Zenodocchio, BDASP 87, 1997 (1998), 23 (= eund., Viabilità 110); J. Linderski, JRA 11, 1998, 472 (= eund., Roman Questions II 392); L. Mrozewicz, in Aspects of friendship 111; Sternini, Romanizzazione 42; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 138 ad n. 7; eund., in Epigrafia d’età augustea 42; eund., in Epigrafia 2006 574; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 52, 2006 (2009), 251; eand., in Quotidien municipal 224; W. Eck, Scripta Classica Israelitica
28, 2009, 88–89; Stek, Cult places 131; Buonocore, in Tribù romane 38; eund., in Colons et colonies 302; Engfer, Private Munifizenz 175. Puncta triangularia. 1 L. pron., – 4 procuratori De Nino. – Errores Ricci et Splendore omisi. – 5 Vindalicis pro Vindeliciis, – 7 Suria pro Syria. Q. Octavius Sagitta fuit praefectus fabrum, praefectus equitum, tribunus militum a populo Augusti temporibus (cf. C. Nicolet, MEFR 79, 1967, 58) vel potius, ut Demougin, Prosopographie 242–244 n. 281 est suspicata, praefectus fabrum, tribunus militum a populo, praefectus equitum, deinde procurator fiscalis potius quam praesidialis (cf. W. Eck, ZPE 70, 1987, 203–204) Caesaris Augusti in Vindeliciis et Raetis et in valle Poenina per annos quattuor (centenarius; de procurationibus etiam vide Laffi, Adtributio, 173–175) et in Hispania Citeriore vel Tarraconensi provincia per annos decem (ducenarius) et in Syria biennium inter a. 15/12 vel 14/11 a. C. n. (intra a. 15/14 a. C. n. et a. 1 p. C. n. cogitavit Pflaum); post militias equestres procurationesque domum ut videtur rediit et honore quinquennalitatis ter functus est (notandum eum quinquennalem iterum honoravisse pagum Boedinum; cf. supra tit. n. 3311). Titulus fortasse ad sepulcrum pertinet. Nepos potius quam filius eius fuisse videtur Octavius Sagitta ille senator, tribunus plebis a. 58, de quo refert Tac. ann. 13.44 (K. Wachtel, PIR2 O 57). De re universa, praeter auctores supra laudatos, vide praesertim Ritterling, Fasti 109 n. 3; Suolahti, Junior Officers, 377 n. 167; B. Dobson, in Britain and Rome, 70; Pflaum, Carrières 13–16 n. 1; III 957–958 n. 1; G. Winkler, Bayer. Vorg.-Bl. 36, 1971, 51–53; C. Gatti, Atti CESDIR 4, 1972/73, 90 adn. 40; G. Winkler, Bayer. Vorg.-Bl. 38, 1973, 119; Thomasson, SPQR 53; U. Laffi, Atti CESDIR 7, 1975/76, 399–400; Szramkiewicz, Gouverneurs 481; PME I 613–614 n. 11 (add. IV 1668; V 2188); D. B.
LXXI. SVPERAEQVVM
1525
TITVLI NOVI
Saddington, Actes Constantza 461–462; eund., The Proceedings of the African Classical Associations 15, 1980, 30 n. 15; M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 189; Van Wonterghem, Forma Italiae 92. 305; Thomasson, Laterculi I 77 n. 2; Van Wonterghem, Superaequum 13. 38; H. Devijver – F. Van Wonterghem, ZPE 59, 1985, 200–204; HänleinSchäfer, Veneratio Augusti 144–145; Saddington, in Festschrift A. Betz, Wien 1985, 530 n. 8; eund., in Atti Roma II 307 n. 14; K. Wachtel, PIR2 O 58, ubi argumenta et opiniones variae de procurationibus et de duumviratu Sagittae et de tempore sunt composita; Demougin, L’ordre équestre 354. 619. 623, 724. 730. 830 n. 281; Thomasson, Laterculi III 31 n. 15: 2; S. Demougin, in Actes du Colloque Degrassi 238; Saddington, Development 58; J. M. Ojeda Torres, El ser-
vicio administrativo imperial ecuestre en la Hispania romana durante el Alto Imperio, Sevilla 1993, 130–131; D. B. Saddington, Athenaeum 84, 1996, 161. 171 n. 2; M. Cerva, in Élites municipales 194; M. Verzár-Bass, ibid. 217; A. Magioncalda, MEFRA 115, 2003, 624. 626–627. 637; D. Faoro, Bayer. Vorg.-Bl. 73, 2008, 10–11. 17. 25; eund., Praefectus 121–122 cum alia bibliographia. De libertis Octavii Sagittae extra fines Superaequanorum memoratis cf. Van Wonterghem, Antiche genti 53–54. De cognomine Sagittae vide J.-M. Pailler, in L. Rivet – M. Sciallano (Ed.), Vivre, produire et échanger: reflets méditerranéens (Archéologie et histoire romaine 8), Montagnac 2002, 517–520.
7388 tit. operis publici Tabula ex lapide calcario supra, a sinistra et a dextra fracta, in fronte et a tergo levigata (21,8) x (23,8) x 18. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars infra tantum servatur. Litt. 3,8–3,2. Rep. a. 1898 prope Castelvecchio Subequo in fundo, q. d. Campo di Macrano vel Macrano, apud ecclesiam S. Agathae dicatam. Exstat ibidem in claustro conventus S. Francisci, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi.
core, Suppl. It. 22, 2004, 138 ad n. 8; Arnolds, Funktionen 2005, 101. 105–106; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 42; S. Segenni, in Quotidien municipal 224; Buonocore, in Pluralidad e integración 121; eund., in Colons et colonies 302; G. Iaculli, Quad. Arch. Abruzzo 3, 2011 (2014), 87 adn. 50; Laird, Civic Monuments 249. 304 n. 81; C. Ricci, Epigraphica 78, 2016, 172. Puncta in formam virgulae acclivis redacta. Q. Octavius L. f. S[agitta quinq. II ?] | sacras basilica[s restituendas] | et novas facien[das item forum ?] | reficiendum viam[que ad templum] | Romae et Augusti Ca[- - - curavit] De Nino, quae supplementa magna ex parte recepi. – 4 [usque ad aedem] mihi venit in mentem; viam[que aedem] Solin per litteras. – 5 de supplemento Augusti Ca[es(aris)] in dubio adhuc maneo. Agitur de publicis operibus (de quibus etiam vide Jouffroy, La construction publique 77. 352 et M. Verzár-Bass, in Élites municipales 217) a Q. Octavio Sagitta in municipio instructis, cum domum rediit (vide supra ad titulum, qui praecedit), fortasse ad thermas Superaequanas quoque pertinentibus (cf. Van Wonterghem, Superaequum 23–29). Prope ecclesiam S. Agathae exstat fanum Herculis dei cum aquarum cultu saepe coniuncti (vide Reggiani Massarini, Santuario degli Equicoli 69–70). De cultu deae Romae cf. Fayer, l. l., qui cultus in tota regione quarta hic solum memoratur. Ante a. 14 p. C. n.
5
Q(uintus) Octavius L(uci) f(ilius) S[agitta - - -] sacras basilica[s restituendas] et novas facien[das, item forum] reficiendum, viam [- - -] Romae et Augusti Ca[es(aris) sternendam cur(avit)].
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. A. De Nino, NS 1898, 75 (= id., Scoperte archeologiche 397– 398), qui titulum ampliorem describere potuit (AE 1898, 79); E. Ricci, Peligni Superequani 35; Fayer, Dea Roma 252; Splendore, Superaequum 76–77 cum im. phot. fig. 26; Van Wonterghem, Forma Italiae 83 cum im. phot. pleniore neg. Sopr. Arch. Chieti deprompta fig. 39 (AE 1984, 282); id., Superaequum 23–29 cum im. phot. fig. 14; Buonocore, Superaequum 34–35 n. 13 cum im. phot. tab. VI fig. 3; E. Ricci, Epigrafi 25–26; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 112– 113 n. 8 cum im. phot.; E. Ricci, Esegesi 11; Buonocore, in Fonti latine e greche I 340–341 n. 45; id., in Dediche sacre 271 n. 131; Campedelli, Amministrazione 214 n. 92; Dionisio, La Valle del Sagittario 605 n. E273 cum im. phot. sine autem supplementis; Engfer, Private Munifizenz 174–175 n. 263 (etiam cf. p. 97. 98. 100. 104. 107. 116). – Cf. Van Wonterghem, Ritratti 13 cum im. phot. tab. VIII fig. 14; eund., Antiche genti 53–54; U. Laffi, Athenaeum 55, 1977, 372–373; G. Forni, Abruzzo 23/28, 1985/90, 531; J. Linderski, JRA 11, 1998, 472 (= eund., Roman Questions II 392–393); Buono-
Ante a. 14 p. C. n.
7389 tit. fortasse honorarius viri ordinis equestris Tabula ex lapide calcario undique fracta. Unde prodierit, ignoro. Servatur Castelvecchio Subequo loco edito parieti cuidam exteriori affixa turris campanarum ecclesiae S. Ioannis, ubi a. 1984 et 1985 quatenus potui descripsi.
[C(aio) S]caefio C(ai) f(ilio) S[er(gia)] [Po]llioni, praef(ecto) qu[inq(uennali) -] [Ca]esar(is), praef(ecto) equi[t(um), trib(uno)] [mil(itum), praef(ecto)] co[h(ortis) - - -] - - - - - -?
TITVLI NOVI Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, ZPE 56, 1984, 249 n. 3; Van Wonterghem, Forma Italiae 305–306 (AE 1984, 293); id., Superaequum 13– 14; Buonocore, PP 39, 1984, 434 cum adn. 35; H. Devijver – F. Van Wonterghem, ZPE 69, 1985, 200–202 n. 1 cum im. phot. tab. XI (AE 1985, 328); H. Devijver, ibid. 215 n. 11bis; Buonocore, Superaequum 37 n. 16 cum im. phot. tab. VI fig. 15; id., Suppl. It. 5, 1989, 113–114 n. 9 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 341 n. 46; Spadoni, Prefetti 85 n. 96; Traverso, Esercito 119 n. 43. – Cf. E. Ricci, Epigrafi 39–40; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 138 ad n. 9; eund., in Epigrafia d’età augustea 85; Forni, Tribù S164; Buonocore, in Tribù romane 38. Puncta triangularia. Supplevi versus concinne ordinatos sequens bene monentem Silvio Panciera. – C(aio) Alfio C(ai) f(ilio) S[er(gia) - c. 4–5 -]|lioni, praef(ecto) qu[inq(uennali), proc(uratori) Ti(beri) ? Cae]|sar(is), praef(ecto) equi[t(um), - - -] | - - - - - - ego in prima editione; C(aio) Alfio C(ai) f(ilio) [- - -]|lioni praef(ecto) qu[inq(uennali) vel -aest(ori) - - - Cae]|sar(is) praef(ecto) equi[t(um) - - -] Van Wonterghem, Forma Italiae; [C(aio) S]caefio C(ai) f(ilio) S[er(gia)] | [Po]llioni, praef(ecto) qu[inq(uennali)] | ]Ti(beri) Ca]esar(is), praef(ecto) equi[t(um)] | [- - -]CO[- - -] Van Wonterghem, Superaequum; ego, PP; Devijver – Van Wonterghem, ZPE; Devijver, ibid.; ego, Superaequum. In hoc titulo fortasse honorario memoratur C. Scaefius C. f. Serg(ia) Pollio praefectus quinquennalis Caesaris (Tiberi Caesaris Devijver haesitans proposuit, nescio rectene; de praefectis municipalibus Caesaris etiam vide I. Didu, Ann. della Fac. di Lettere e Filosofia (Cagliari) n. s. 5, 1983/84, 53– 92; G. Mennella, Epigraphica 50, 1988, 65–85; M. S. Bassignano, in Actes du Colloque Degrassi 515–537; G. Amodio, in Élites municipales 71–98; G. Bandelli, ibid. 149–157), praefectus equitum (deestne consuetudine priore nomen alae ? cf. Devijver, ZPE l. l.), tribunus militum (de quo etiam vide S. Demougin, in Epigrafia 2006 III 989 n. 30) et praefectus cohortis (vide PME IV 1714 n. 11bis; V 2230 n. 11bis). Alter C. Scaefius commemoratur tit. n. 7394; etiam cf. tit. n. 3326 (vide Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 212). Ex litterarum forma aetatis Iuliae-Claudiae esse potest. 7390 tit. fortasse honorarius Cippus ex lapide calcario a dextra et infra imminutus in fronte perquam adesus, a tergo paululum scaber (46) x (53,2) x (42,3). Litt. 3–2,5. Unde prodierit, ignoro. Servatur in vico Castel di Ieri in platea pone ecclesiam S. Mariae Assumptionis sita aedium domini A. Lombardi muro cuidam exteriori infixus, ubi a. 1984 descripsi et im. phot. sumpsi.
-----++D+A+[- - -] Helvorum civita[- - -] ex Gallia Coma[ta - - -]. Im. phot. a G. Calcagni sumpta.
1526
REGIO IV Buonocore, ZPE 56, 1984, 256 n. 13 cum im. phot. tab. XI (AE 1988, 451); id., Superaequum 37–38 n. 17 cum im. phot. tab. VII fig. 16; id., Suppl. It. 5, 1989, 114–115 n. 10 cum im. phot. (AE 1990, 233); id., in Fonti latine e greche I 341 n. 47. – Cf. J. Linderski, JRA 11, 1998, 472 (= eund., Roman Questions II 393); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 138 ad n. 10. Puncta triangularia. 1 ++++ vestigia litterarum incertarum. – 2 civita[tes - - -] ego; civita[s - - -] fortasse recte AE et M.-Th. RaepsaetCharlier, L’Ant. Class. 61, 1992, 535. Legati civitatis potius quam civitatum Helvorum (qui fortasse sunt iidem ac Helvii, de quibus vide F. Haug, RE VIII 1, 1912, col. 222–223), quae fuerunt Galliae Comatae, civi cuidam nobis ignoto Superaequano, qui in eorum territoriis honore quodam functus esset, titulum dedicaverunt. De formula Galliae Comatae (cf. tit. huius Corporis vol. XI 7553 = ILS 916; Paci, Senatori e cavalieri 30–40; eund., in Scritti Marcello Zambelli 290–300) vide imprimis E. M. Wightman, Cahiers Numismatique 11. 39, 1974, 9–18. Ex litterarum forma et ex formula Galliae Comatae aetatis Caesarianae vel triumviralis potius quam imperatoriae in. esse potest. 7391 tit. operis publici Plinthus ex lapide calcario supra imminuta undique adesa, ex eo, quod limen domus cuiusdam usui fuit (18,5) x (46,3) x 35,4. Litt. 3–2,5. Rep. a. 1981 in fundo, q. d. Ponte Vecchio, prope oppidum Gagliano Aterno. Servatur ibidem in curia publica, ubi a. 1984 descripsi et im. phot. sumpsi.
-----Her(- - -) Neri(us) aed(iles) ded(erunt) pag(i) decre5[to], - - -6 5- - - - - -6 mag(istris) pag(i) a(nte) d(iem) IX k(alendas) Dec(embres). Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, ZPE 56, 1984, 247–248 n. 2 cum im. phot. tab. IX (AE 1988, 443); id., Superaequum 53–54 n. 33 cum im. phot. tab. XI fig. 29; E. Ricci, Ubicazione 102–103 cum im. phot. fig. 34; id., Epigrafi 27–28; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 115 n. 11 cum im. phot. (AE 1990, 234); E. Ricci, Esegesi 11; Buonocore, in Fonti latine e greche I 341 n. 48; E. Ricci, Nuova esegesi 37; Buonocore, in Epigrafia del villaggio 51 n. 1; id., Panorami 8. 1, 1996, 22 n. 1 (= id., Abruzzo e Molise I 33 n. 1); Tarpin, Vici et pagi 393 n. IV.8.25; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 620 (etiam cf. p. 637. 664); Todisco, Vici 122 (etiam cf. p. 91. 131). – Cf. Buonocore, Klio 70, 1988, 576; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 40–41 (cf. AE 1993, 571); eund., MEFRA 104, 1992, 114 adn. 29; J. Linderski, JRA 11, 1998, 472–473 (= eund., Roman Questions II 393–394); E. Ricci, Secinaro 88; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 138 ad n. 11; C. Letta, Stud. Class. Orient. 51, 2005 (2009), 90–91; eund., RCCM 47, 2005, 91; eund., in Samnitice loqui II 300–303; Buonocore, in Dediche sacre 270; Iasiello, Samnium 144; Stek, Cult places 131; C.
LXXI. SVPERAEQVVM
1527
Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 296. 304; Buonocore, Epigraphica 75, 2013, 342; eund., in Valle di Comino IX 30. Puncta triangularia ad formam crucis figuram referentem constanter posita. Errores Ricci omisi. – 1 praenomen Her(- - -) in Herennus vel Herius solvendum est; de quo praenomine cf. Salomies, Vornamen 72–75 cum amplissimo commentario titulis collectis (titulus noster memoratur ad p. 74); H. Solin, Ciceroniana 10, 1998, 73; Salomies, in Prénoms 22; Her(eius) Ner(ius) aed(ilis) ded(it) haud recte Tarpin. – 4 mag(istri) ego in editio-
TITVLI NOVI nibus prioribus; mag(istris) recte Letta, qui magistros eponimos fuisse suspicatur (incerti manent Tarpin, l. l. et Sisani, l. l.). Agitur de dedicatione quadam (de donatione in fano quodam oblata Letta, l. l. cogitat, nescio an recte) a duobus aedilibus vici cuiusdam facta. Magistros pagi scil. fortasse Boedini eponimos intellegas, cum commemorati sint una cum aedilibus pagi (vide supra ad tit. n. 3312). Ex litterarum punctorumque forma saec. I medio a. C. n. tribuerim (cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 287 n. 355 [= eund., Epigrafi I 78 n. 355]).
7392 = I2 3255 tit. operis publici Parallelepipedum ex lapide calcario basi foliis ornatae ut videtur impositum 46 x 70 x ?. Rep. a. 1912 iuxta Via Vecchia a Castelvecchio Subequo ab oppido Secinaro ad vicum ducentem circ. 1500 m ante Secinaro in loco, q. d. La Ira. Fuit in castello vici Gagliano Aterno, nunc autem ibi desideratur neque in museo Aquilano exstat. Descripsi ut potui a. 1983 ad im. phot. et ex Persichetti.
5
Sex(tus) Apicius V(ibi) f(ilius), T(itus) Crisplius L(uci) f(ilius), T(itus) Pontius T(iti) f(ilius), mag(istri) pag(i) iter(um) paganicam fac(iendam) ex p(agi) s(ententia) c(uraverunt) eidemq(ue) p(robaverunt).
Im. phot. a Persichetti sumpta. N. Persichetti, RM 29, 1914, 127–139 cum im. phot. (AE 1914, 270), inde omnes, imagine ipsa photographica quoque repetita; Santarelli, Voci e ricordi 21; Ricotti, Castelvecchio Subequo 12 cum im. phot.; A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 376. 433–434 cum im. phot. tab. XXV fig. 21; E. Ricci, Peligni Superequani 94–95; Degrassi – Krummrey, I2 3255 cum im. phot. tab. 84 fig. 5; Iovenitti, Paganica 40–43 cum im. phot.; E. Ricci, Elementi 19–24; Splendore, Superaequum 80–81 cum im. phot. fig. 30; E. Ricci, Superaequum 180–181; Placidi, Peltuinum 11; Van Wonterghem, Forma Italiae 98–99 cum im. phot. fig. 81; Buonocore, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 40, 1985, 187–192 cum im. phot. fig. 1 (= id., Abruzzo e Molise II 655–671); id., Superaequum 52–53 n. 32 cum im. phot. tab. XI fig. 28; E. Ricci, Epigrafi 46–50; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 116 n. 12 cum im. phot.; E. Ricci, Esegesi 25–26; Buonocore, in
Fonti latine e greche I 341 n. 49; E. Ricci, Nuova esegesi 29– 33; Buonocore, in Epigrafia del villaggio 51 n. 1; C. Letta, ibid. 36–37 (cf. AE 1993, 570); Buonocore, Panorami 8. 1, 1996, 22–23 (= id., Abruzzo e Molise I 33–35); E. Ricci, Secinaro 88–89; Tarpin, Vici et pagi 393 n. IV.9.21; D. Nonnis, in Sanctuaires 48 n. 157 (etiam cf. p. 38); E. Todisco, in Epigrafia e territorio VII 186–189 n. 1 (AE 2004, 492); Buonocore, in Dediche sacre 271 n. 130; Stek, Cult places 179–180 cum im. phot. fig. 8.2 (etiam cf. p. 126); S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 669. – Cf. Buonocore, PP 39, 1984, 433; eund., Klio 70, 1988, 575; A. M. Giuntella, in Domum tuam dilexi 418 (errore scr. 3312); J. Linderski, JRA 11, 1998, 473 (= eund., Roman Questions II 394); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 138–139 ad n. 12; C. Letta, Stud. Class. Orient. 50, 2004 (2008), 241; eund., ibid. 51, 2005 (2009), 90–91; eund., in Samnitice loqui II 300–301. 307; eund., RCCM 47, 2005, 91; S. Segenni, in Quotidien munici-
TITVLI NOVI
1528
pal 221; A. Rotellini, BDASP 99/100, 2009 (2010), 24; Todisco, Vici 124; C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 292. 296. 304; M. J. Strazzulla, in Vestini 203–204 adn. 36; A. Dionisio, Quad. Arch. Abruzzo 4, 2012 (2016), 14. Puncta, ut videtur, triangularia sursum directa. 4–5 iter | Paganicam fac(iendum) Persichetti, qui Paganicam idem valere ac Paganicam scil. versus statuit (exstat etiam nunc vicus nomine Paganica prope L’Aquila situs, inde autem ab a. 873 p. C. n. tantum memoratus [cf. Buonocore, Rend. Accad. Lincei, l. l. 187–189; Rotellini, l. l. 5–25]), e quo omnes fere pendent praeter me et auctores, qui sequuntur: R. Cagnat et M. Besnier, in AE, l. l., solverunt iter(um) et intellexerunt paganicam ex. gr. aedem; Latte, Religionsgeschichte 42 adn. 2 et A. Garzetti, Diz. epigr. IV fasc. 71, 1983, 2249 interpretati sunt lustrationem paganicam in Paganalibus a pagi magistris effectam esse (ex quibus ego, Rend. Accad. Lincei et Superaequum, l. l. quoque pendebam; attamen in ThLL X 1, 1, col. 77–78 s. v. paganic(i)us haec explanatio non invenitur); Letta, in Epigrafia del villaggio, l. l. intellegens vocabulum paganicam pro paganicum errore scriptum, cogitat in hoc titulo memorari iter paganicum quoddam aliunde ignotum, quod iter coniungens vicos nonnullos inter se nec non cum fano omnium illorum utilitatis per regionem omnem ad pagum pertinentem transiret; quamquam autem non est cur excludam errorem lapicidae, qui scripserit, genere permutato, paganicam pro paganicum (paganicm Dupraz) cf., ex. gr., locutionem iter communem pro iter commune, quam reperire potui tit. n. 2827 a. 19 p. C. n. nec non thesarium veterem pro tensarium vetus tit. a. 84 p. C. n. huius Corporis vol. XVI 30 (cf. p. 1963) = ILS 1997) [etiam cf. ex. gr. illud perennem testimonium tit. huius Corporis vol. X 4755. 5426], permaneo in mea pristina altera sententia (vide Suppl. It., Epigrafia del villaggio et Pano-
REGIO IV rami, l. l.), quod illud paganica esse videtur nomen vel adiectivum ad quoddam opus pertinens, quod magistri pagi tres iterum (de iteratione magistrorum pagi cf. tit. huius Corporis vol. XI 3040 = ILS 106 [etiam vide L. Gasperini – [R. Zucca], Misc. Greca e Romana 19, 1995, 248–270], in quo titulo memorantur duo magistri pagi Stellatini iterum, qui a. 4/3 a. C. n. aedem et signa de sua pecunia facienda curaverunt, et tit. huius Corporis vol. XIII 1670 = ILS 7036 Lugduni, ubi laudatur C. Gentius Olillus magister pagi bis) ex pagi sententia faciendum curaverunt idemque probaverunt (cf. tit. huius Corporis vol. VIII 16367. 16368 [de quo titulo vide Fagan, Bathing 257 n. 83, etiam cf. ad p. 370]. 23326, ubi leges, quae sequuntur, scil. … paganicum pecunia sua a solo restituerunt [16367], … paganicum et porticum et caldarium et cohortem cum omnibus ornamentis a solo sua pecunia fecit idemque dedicavit … [16368], … paganicum suum sua pecunia fecerunt … [23326]; vide R. Rebuffat, in Thermes Romains 2. 14. 33– 34; M. Mayer – I. Pagán, in L’Africa Romana 8, Sassari 1991, 421–428). De paganica etiam vide H. Solin, in Wie die Blätter 70; P. Poccetti, in Campi aperti 368. Praetermittendus quoque non est tit. Histonii repertus n. 2857, ubi memoratur P. Paquius P. l. Azmenus, qui sanctum refecit, pecunia publica idemque probavit. – 6 eidemq(ue) pro idemq(ue). Alia bibliographia a Todisco, l. l. collecta. Nomen gentilicium Crisplii, ut videtur, novum (vide Solin – Salomies, Repertorium2 64); de aliis nominibus Apicii et Pontii (quod nomen redit tit. Superequano n. 3326) passim in tota regione Paeligna memoratis vide Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 192. 209. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuerim (cf. S. Panciera, in Actes Nîmes 287 n. 356 [= eund., Epigrafi I 78 n. 358]).
7393 tit. operis publici Opus musivum i. e. pavimentum antiquius pronai aedis cuiusdam saec. II labente exstructi (vide A. Campanelli (Ed.), Il tempio italico di Castel di Ieri: architettura e religione dell’antica area superequana, Castel di Ieri (AQ) 2005; eand., in Castel di Ieri 157–195; V. Torrieri, ibid. 67–96) ex tessellis albis compositum et fascia continua ex tessellis nigris facta marginatum. Litt. ex tessellis nigris compositae. Rep. in effossionibus in praedio, q. d. Madonna del Soccorso, prope vicum Castel di Ieri a. 1988 institutis in situ suo. Titulum ibidem conservatum adhuc ineditum mihi libenter a. 1995 dedit edendum femina docta Adele Campanelli regionis Aprutinae antiquitatum rectrix, quae opus musivum effodit. Descripsi ut potui ad im. phot. et ad im. del., quas mihi ipsa officiose donavit. C(aius) [-3?-]idius C(ai) f(ilius) Ser(gia) Decr(ianus), L(ucius) P[eti]edius V(ibi) f(ilius), [a]ede(m) fac(iundam) ex pag(i) de[cr(eto)] c(uraverunt) eid(em)q(ue) [p(robaverunt)]. Fig. a: Im. phot. ex neg. Sopr. Arch. Chieti n. 39790. Fig. b: Im. del. ex neg. Sopr. Arch. Chieti. Buonocore, in Epigrafia di confine 288–290 n. 3 cum im. del. fig. 4; id., Suppl. It. 22, 2004, 139–141 n. 58 cum im. phot. (AE 2004, 489); C. Lega, in Castel di Ieri 122–130; Buonocore, in Dediche sacre 271 n. 129; S. Sisani, Mem. Accad. Lincei s. 9°, 27, 2011, 650 (etiam cf. p. 665); C. Lega, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 291–307 cum im. phot. fig. 1. 2a. 3–4 et im. del. fig. 2b; Todisco, Vici 123. – Cf. A. Campanelli, Rend. Pontif. Accad. Arch. 66, 1993/94 (1996), XX– XXI; Buonocore, Abruzzo e Molise I 41. 45 cum im. del. fig. 1; Splendore, Profilo archeologico 253; D. Nonnis, in Sanctuaires 49 n. 158 (etiam cf. p. 29. 38); Stek, Cult places 129– 130; A. Salcuni, in C. Angelelli – F. Rinaldi (Ed.), Atti del XIII Colloquio dell’Associazione Italiana per lo Studio e la Conservazione del Mosaico (Canosa di Puglia, 21–24 febbraio 2007), Tivoli (RM) 2008, 277–288 cum im. phot. fig. 1; Buonocore, in Tribù romane 38; Benelli – Rizzitelli, Culture funerarie 84; E. Piccardi, in AISCOM XVIII 338; Piva, Santuari 8–9 cum im. phot. fig. XIV–XVI. Puncta in formam quadrati redacta.
1 in. […]idius lapis, inde, titulis regionis Paelignae collectis, supplere potuisses ex. gr. [Alf]idius, [All]idius, [Ap]idius, [Ca(e)]idius, [Ob]idius et cet. – C(aius) [Ca]edius C(ai) f(ilius), Ser(gia) Decr(ianus) L. [- - -]edius V(ibi) [f(ilius)] ego, Abruzzo e Molise, l. l. 41; C(aius) [Ca]edius C(ai) f(ilius), Ser(vius) Decr(ius) L(uci) [f(ilius), - - -]edius V(ibi) [f(ilius)] id., ibid. 45; C(aius) [Vib]idius C(ai) f(ilius) Ser(gia) Decr(ianus), L(ucius) P[eti]edius V(ibi) [f(ilius)] id., Epigrafia di confine et Suppl. It., l. l., ex quo Todisco; C. [Vib]idius C. f., Ser. Decr(ius) L. f., [- - -]edius V. [f.] Sisani; + [- c. 2–3 -]idius C. f. Ser(gia) Decr(ius ? / ianus), L. P[eti]edius V. f. Lega (p. 292); + [- - -]idius C(aii) f(ilius), Ser(vius) Decr(ius) L(ucii) f(ilius), [- T?]edius V(ibii) f(ilius) ead. (p. 296). – 2 eid(em)q(ue) pro id(em)q(ue). Videntur memorari duo magistri fani potius quam pagi vel etiam curatores fani, qui aedem, nempe tres cellas templi, faciendam curaverunt et probaverunt ex pagi decreto. De re universa vide Buonocore et Lega. De nomine gentilicio Petiedii vide H. Solin, in Valle di Comino VII 138. De cognomine Decriani eund., Arctos 46, 2012, 201. Forma litterarum punctorumque ad saec. I medium a. C. n. adducit profecto post bellum sociale.
LXXI. SVPERAEQVVM
1529
TITVLI NOVI
Fig. a
Fig. b
TITVLI NOVI 7394 tit. operis publici Tabula ex lapide calcario a dextra et infra fracta in fronte passim fissuris laesa (78,3) x (57,2) x circ. 33,2. Litt. affabre insculptae 8,5–3,5. Unde prodierit, ignoro. Nunc exstat muro cuidam exteriori infixa ecclesiae ruralis S. Agapiti prope oppidum Castelvecchio Subequo, ubi a. 1983, 1984 et 1987 recognovi et emendavi et im. phot. sumpsi.
5
10
Q(uintus) Octavius Q(uinti) l(ibertus) Reutus, C(aius) Scaefius C(ai) l(ibertus) Seleucus, L(ucius) Vibius L(uci) l(ibertus) Stabilio, L(uci) Vibius Chrysus, T(itus) Gavius T(iti) l(ibertus) Hilarus, viocuri in via[m] silice sternend[am] [ab] Ianu Gemin[o ad] ------
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Splendore, Superaequum 82–83 cum im. phot. fig. 33; Buonocore, ZPE 56, 1984, 253–255 n. 10 cum im. phot. tab. X; Van Wonterghem, Forma Italiae 306 (AE 1984, 295); id., Superaequum 14. 43–44; Buonocore, Superaequum 49–50 n. 29 cum im. phot. tab. X fig. 25; id., Suppl. It. 5, 1989, 116– 118 n. 13 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 342 n. 50; Campedelli, Amministrazione 215 n. 93. – Cf. Buonocore, PP 39, 1984, 434; J. Linderski, JRA 11, 1998, 473 (= eund., Roman Questions II 394); S. Segenni, in Quotidien municipal 225; Buonocore, in Dediche sacre 270; Laird, Civic Monuments 304 n. 82. Puncta in formam acclivis redacta haud semper signata. Supplevi. – Q. Octavius Q. f. | [- - - - - -] | C. Scaefius [- - -] | Teleucus | [- - - - - -] | T. Vibius [- - -] | T. Vibius [- - -] | T. Gavius [- - -] | vio*cur*i in via [- - -] | silice*sternen [- - -] | [- - - - - -] Splendore; Q. Octavius Q. l. | Reutus | C. Scaefius C. l. | Seleucus | L. Vibius L. l. Stabilio | L. Vibius Chresus | T. Gavius T. l. Hilario | viocuri in viam | silice sternend[am] | [- - -]++NV++++[- - -] ego, ZPE, l. l.; Q. Octavius Q. l. |
1530
REGIO IV C[- - -]us | C. Scaefius C. l. | Teleucus | T. Vibius T. l. Spanio | T. Vibius Chresus | T. Gavius T. l. Hilaru[s] | viocuri in viam | silice sternend[am] | [- - -]nu gemin[- - -] Van Wonterghem, Forma Italiae; Q. Octavius Q. l. | Reutus | C. Scaefius C. l. | Seleucus | L. Vibius L. l. Stabilio | L.Vibius Chresus | T. Gavius T. l. Hilari[o] | viocuri in viam | silice sternend[am] | [- - -]NV GEMINV[- - -] AE; Q. Octavius Q. l. | Primus | C. Scaefius C. l. | Seleucus | T. Vibius T. l. Stabilio | T. Vibius Chresus | T. Gavius T. l. Hilaru[s] | viocuri in viam | silice sternend[am] | [- - -]nu gemin[- - -] Van Wonterghem, Superaequum. Est collegium quinque viocurorum libertorum, qui viam municipalem ab aede Iani Gemini (cf. sacellum Iani Gemini in Foro Romano fortasse situm: E. Tortorici, in Lexicon Topographicum III, Roma 1996, 92–93) usque ad locum nobis ignotum sternendam curaverunt; cf. ex. gr. quattuor magistros Augustales, qui viam Augustam ab via Annia extra portam ad Cereris silice sternendam curaverunt sua pecunia (huius Corporis vol. XI 3083 = ILS 5373 = I. Di Stefano Manzella, Suppl. It. 1, 1981, 133–134 n. 10). Officium viocuri in cursu quoque senatorio occurrit; de qua denominatione quattuorviri viarum curandarum imprimis in titulis Graecis sed quoque in Latinis usitata (etiam vide supra ad tit. n. 6519 olim n. 2342 et infra ad tit. n. 3384) amplius disseruerunt H.-G. Pflaum, JS 1962, 117–118 (= id., Scripta varia II 307–308); R. Gelsomino, in Antichità paleocristiane 68–69; M. Christol – Th. Drew-Bear, in Colons et colonies 204–207; aliam bibliographiam collegit G. Camodeca, in Studi Francesco Grelle 28–30 (= id., Ceti dirigenti 96–98). Locutio ab Ianu tit. quoque huius Corporis vol. X 4660 = ILS 5384 memoratur: Augustalis quidam pecunia sua stravit clivum ab Ianu ad Gisiarios porta[e] Stellatinae. De appellativo Gemini vide praesertim Radke, Die Götter Altitaliens2 147–149, G. Capdeville, MEFRA 85, 1972, 412–416, R. Turcan, in ANRW II 17, 1, 1981, 385–387 et Guarducci, Scritti scelti 165–179. Occurrunt Quinti Octavii alii tit. n. 3311. 7387. 7388. 7410. 7411; Scaefius quidam tit. n. 3326. 7389 (in hoc titulo praenomine Caii); Lucii Vibii tit. n. 3313. 3314. 7403 (tit. n. 3302 praenomine Sexti); Gavius quidam tit. n. 3319. 7386 (cave: tit. Corfiniensi n. 3231a T. Gavius T. l. Hilar(- - -) memoratur; utrum Hilar(us) an Hilar(io) fuerit, incertum). De cognomine Reuti nobis noto ex Cluviis (scil. tit. n. 2960) vide Holder, Sprachschatz II, 1904, col. 1180. Ex litterarum forma primae aetati imperatoriae tribuerim. 7395 tit. operis fortasse publici Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata, a tergo paululum scabra (15) x (21,2) x (2,5). Litt. 4,8. Rep. a. 1981 prope Castelvecchio Subequo in fundo, q. d. Sotto Castello. Nunc ibidem in aedibus domini Antonio Paolini iuxta viam Nazionale sub n. 240 sitis, ubi a. 1984 descripsi et im. phot. sumpsi.
LXXI. SVPERAEQVVM -----[- - -]dam +[- - -] [- - -] curav[- - -] -----Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, ZPE 56, 1984, 255 n. 11 cum im. phot. tab. XI (AE 1988, 450); id., Superaequum 50 n. 30 cum im. phot. tab. X fig. 26; id., Suppl. It. 5, 1989, 118 n. 14 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 342 n. 51. 1 [restituen]dam, [facien]dam, [sternen]dam et sim. – 2 curav[it vel -erunt vel -ere]. Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae esse potest. 7396 tit. sepulcralis magistratus municipii Stela ex lapide calcario a sinistra fracta in fronte perquam adesa (62,5) x (17,3) x circ. 10. Area titulo inscribendo destinata sulcis duobus continuis cincta, quorum partes a dextra supra et infra servantur, 58,8 x ?. Litt. 3,5/3. Ubi reperta sit, ignotum. Nunc exstat Castelvecchio Subequo muro cuidam exteriori infixa aedium quarundam sitarum prope viam Plainanino appellatam, ubi a. 1984 et 1987 descripsi et ectypum nec non im. phot. sumpsi.
5
[- - -] Sex(ti) f(ilio) [- - - d]ecurioni, [civitatis vel municipi ? Su]peraeq(uanorum), [qui vixit a(nnis) -]XXII m(ensibus) XI; [- - -]cia 1mulieris2 [l(iberta)] ------
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, ZPE 56, 1984, 250 n. 5 cum im. phot. tab. IX (AE 1988, 445); id., Superaequum 45–46 n. 25 cum im. phot. tab. IX fig. 21; id., Suppl. It. 5, 1989, 119 n. 15 cum im. phot.
1531
TITVLI NOVI (AE 1990, 235); id., in Fonti latine e greche I 342 n. 52. – Cf. E. Ricci, Secinaro 91–92; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 15; eund., in Colons et colonies 301. Puncta triangularia. Supplevi non sine dubiis. – 3 [civitatis Su]peraeq(uanorum) ego, ZPE et Superaequum, l. l.; [patr(ono) civ(itatis) vel mun(icipi) ? Su]peraeq(uanorum) id., Suppl. It. et Fonti latine e greche, l. l. – 5 [- - -] p(osuit) ego ZPE et Superaequum, l. l. De decurione civitatis etiam vide C. Zaccaria, in San Giusto e la tradizione martiriale tergestina (Ant. Alt. 60), Trieste 2005, 44. Esse potest saec. II p. C. n. 7397 tit. sepulcralis biselliarii Stela ex lapide calcario in usum posteriorem recte scissa in fronte perquam adesa et in marginibus valde effracta (70,2) x (25,3) x ?. Litt. supra ex maxima parte detritae 15,2/5,2. Nescio, quo loco reperta sit. Nunc in vici Castel di Ieri platea pone ecclesiam S. Mariae Assumptionis stipes ianuae muro cuidam exteriori aedium domini A. Lombardi infixa, ubi a. 1984 descripsi et im. phot. sumpsi.
5
10
- - - - - -? C++[- - -] [- - - - - -] [- - - - - -] AE[- - -] C(aius) [Al]bius C(ai) l(ibertus) [- - -]us +++[-] [- - -]+ biselli[o] [hono]ratus, mat[ri] c[ari]ssimae ben[e] de se meren[ti] posuere.
TITVLI NOVI Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Buonocore, ZPE 56, 1984, 253 n. 9 cum im. phot. tab. X (AE 1988, 449); id., Superaequum 46–47 n. 26 cum im. phot. tab. IX fig. 22; id., Suppl. It. 5, 1989, 119–120 n. 16 cum im. phot. (AE 1990, 236); id., in Fonti latine e greche I 342 n. 53. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 16; S. Segenni, Stud. Class. Orient. 55, 2009 (2011), 267. Puncta triangularia esse videntur. 11 posuere pro posuerunt; posuer[unt] ego ZPE et Superaequum. Nomen Albii in agro Superaequano adhuc ignotum (Sulmone quidem occurrit; de quo nomine vide G. Paci, in Atti Tibullo 275–290). Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuenda. 7398 tit. sepulcralis sacerdotis Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem scissa in fronte et a tergo levigata (27,5) x (60) x 16,5. Litt. affabre insculptae 4,5–3,5. Rep. a. 1911 una cum aliis titulis (vide ad tit. n. 7384) prope vicum Secinaro muro exteriori infixa fontis cuiusdam in fundo, q. d. S. Gregorio. Nunc servatur Secinaro in curia publica, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi.
-----[sa]cerdoti Cereris, [et] Veneris et M(atris) Deum; Sex(tus) Agrius Asiati[c]us filius fecit. Im. phot. a G. Calcagni sumpta (adde neg. D. A. I. Rom 1021.VW.83). N. Persichetti, RM 29, 1914, 129 adn. 2; Santarelli, Voci e ricordi 21; G. Colonna, Rend. Accad. Lincei s. 8°, 14, 1959, 299 adn. 5; A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 428 adn. 409; E. Ricci, Peligni Superequani 68–69 cum im. phot. fig. 28; Splendore, Superaequum 102; E. Ricci, Superaequum 147; Poccetti, L’area superequana 26 adn. 46; Buonocore, ZPE 56, 1984, 251–252 n. 6 cum im. phot. tab. X (AE 1988, 446); E. Ricci, Ubicazione 34–38 cum im. phot. fig. 5; Van Wonterghem, Forma Italiae 96–97 n. 14. 1a cum im. phot. fig. 77; Buonocore, Superaequum 43–45 n. 23 cum im. phot. tab. VIII fig. 19; id., Suppl. It. 5, 1989, 120–121 n. 17 cum im. phot. (AE 1990, 237); E. Ricci, Bosco sacro2 23. 36; Buonocore, in Fonti latine e greche I 342 n. 54; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 54 n. 24 (etiam cf. p. 35). – Cf. E. Ricci, Elementi im. phot. fig. 25; Buonocore, PP 39, 1984, 432; Van Wonterghem, Superaequum 36; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 17; eund., in Dediche sacre 270; S. Evangelisti, in Colons et colonies 334; A. Di Meo, Veleia 30, 2013, 40 n. 11; Hemelrijk, Hidden Lives 357. Puncta triangularia. Supplevi secundum Van Wonterghem. – 1 [- - -]clau[.]cl Persichetti; [- - -] Clau[dia] C. l. [sacerdos] Colonna, Poc-
1532
REGIO IV cetti; omiserunt Santarelli, Ricci (Peligni Superequani; Superaequum; Bosco sacro2), Splendore; sacerdos Ricci (Ubicazione). – 2 Veneris et de Persichetti, Veneris et [Ce]re[ris] Colonna, Poccetti; Veneris et M(atris) Deu(m) Santarelli, Ricci (Peligni Superequani; Superaequum; Bosco sacro2), Splendore; Veneris et M(atris) Deu(m) I(deae) ego (ZPE; Superaequum). – 2–3 [et] Veneris et M(atris) Deu|m iam recte Van Wonterghem. – 3–4 Asiati|cus Persichetti, Colonna, Poccetti, Ricci (Ubicazione); Asiati [- - -] | [- - -]us Santarelli, Ricci (Peligni Superequani; Superaequum), Splendore; Asiati|[c]us recte Van Wonterghem; Asiati[c]|us ego (ZPE; Superaequum) et Ricci (Bosco sacro2). Sacerdotium Cereris et Veneris cum eo Matris Deum coniunctum in agro Superaequano hic primum occurrit (cf. CCCA III n. 5; de cultu Matris Magnae etiam vide M. Silvestrini, Epigraphica 51, 1989, 67–84 et S. M. Marengo, in Miscellanea Lidio Gasperini 566, ubi aliam bibliographiam invenies); de sacerdotio Cereris saepius, ut constat, una cum Veneris in titulis Paelignis saepius memorato etiam vide G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216–217; I. Chirassi Colombo, in ANRW II 17, 1, 1981, 426; Poccetti, L’area superequana 22–26; praesertim G. Rocca, in Tavola di Agnone 645–658, cum qua ego adhuc consentio; contra vide C. Letta, Abruzzo 31, 1993, 30–31 et eund., Epigraphica 61, 1999, 9–26. Titulos Cereri et Veneri sacros in regione quarta repertos recensui in ZPE 56, 1984, 251–252, in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 219. 228–229 (= id., Abruzzo e Molise I 145–146. 159–160) et in Xenia antiqua 4, 1995, 188–189. Nomen Agrii memoratur tit. Corfiniensi n. 7273. De Sexto Agrio Asiatico etiam vide Van Wonterghem, Superaequum, l. l. Saec. I p. C. n. tribuerim. 7399 tit. sepulcralis sacerdotis Tabula ex lapide calcario in usum posteriorem supra et a dextra recte scissa, in fronte et a tergo levigata (56,3) x (41,8) x 18,2. Litt. 6,1–5,8. Rep. a. 1911 una cum aliis titulis (vide ad tit. n. 7384) prope vicum Secinaro muro exteriori infixa fontis cuiusdam in fundo, q. d. S. Gregorio. Nunc servatur Secinaro in curia publica, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi.
- - - - - -? Rutiliae [- - -] sacerdoti [- - -] Stephanus [- - -] Im. phot. a G. Calcagni sumpta (adde neg. D. A. I. Rom 1016.VW.83). E. Ricci, Peligni Superequani 8–9 cum im. phot. fig. 3; Mattiocco, Il culto 13; Pace – Scarascia, Antiche civiltà 86 n. 34; Buonocore, ZPE 56, 1984, 252 n. 7 cum im. phot. tab. X (AE 1988, 447); Van Wonterghem, Forma Italiae 96–97 n. 14. 1b cum im. phot. fig. 77 (AE 1984, 290); Buonocore,
LXXI. SVPERAEQVVM Superaequum 45 n. 24 cum im. phot. tab. VIII fig. 20; id., Suppl. It. 5, 1989, 121–122 n. 18 cum im. phot.; E. Ricci, Bosco sacro2 37; Buonocore, in Fonti latine e greche I 343 n. 55; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 54 n. 25 (etiam cf. p. 30); Dionisio, La Valle del Sagittario 603– 604 n. E269 cum im. phot. – Cf. E. Ricci, Elementi im. phot. fig. 26; Buonocore, PP 39, 1984, 432; H. Solin, Arctos 18, 1984, 144 (= eund., Analecta Epigraphica 216–217); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 18; eund., in Dediche sacre 270; Hemelrijk, Hidden Lives 382. Puncta nulla. Supplevi. – 1 omiserunt Ricci, Peligni Superequani), Mattiocco, Pace – Scarascia; U[rs]iliae ego, ZPE), unde Solin, l. l. cognomen Ursillae legere conatus est, quem Ricci (Bosco sacro2) est secutus (etiam vide Prosperi Valenti); [- - -]ilia[- - -] Van Wonterghem. – 2–3 SA[- - -]RDOII | SII[..]PIIANVS Ricci, Pace – Scarascia. – 3 Stifanus Mattiocco. Fuitne sacerdos Cereris vel Veneris? Nomen gentilicium Rutilii in titulis Superaequanis non memoratur. Stephanus fortasse libertus fuit. Ex litterarum forma I saec. p. C. n. tribuenda esse videtur. 7400 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario a sinistra fracta in fronte paululum levigata a tergo scabra 105 x (61) x 21. Area titulo inscribendo destinata cymatio inverso cincta 74 x 51. Litt. 10/3,8. Recentiore aetate aliis litteris inscriptis deturpata. Ubi reperta sit, ignoro. Nunc humi iacet in aedibus domini D. Di Berardino in vico Secinaro sitis, ubi a. 1991 descripsi et im. phot. sumpsi.
1533
TITVLI NOVI E. Ricci, Nuova esegesi 48–53 cum im. phot. fig., cuius et lectionem et interpretationem sprevi; Buonocore, Misc. Greca e Romana 17, 1992, 171–173 n. 11 cum im. phot. tab. VI fig. 12 (AE 1992, 334) (= id., Abruzzo e Molise I 372–373 n. 11); id., in Fonti latine e greche I 343 n. 56; id., Suppl. It. 22, 2004, 141–142 n. 59 cum im. phot. – Cf. eund., BDASP 80, 1990 (1992), 51–56; eund., in Epigrafia d’età augustea 83; eund., in Dediche sacre 270; eund., Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 321; C. Lega, ibid. 293; Buonocore, in Colons et colonies 301. Puncta distingui nequeunt. Restitui. Cultores Larum et Fortunae L. Caedii Cordi (de collegio funeraticio agitur) titulum posuerunt Scriboniae mulieris libertae Helice, quae in hoc collegium intrare voluit (cf. tit. huius Corporis vol. XIV 2112 = ILS 7212). Fortuna et Lares hic primum in Paelignis occurrunt; de Fortuna hominum vide I. Kajanto, ANRW II, 17, 1, 1981, 514–515; de Laribus G. Vitucci, Diz. epigr. IV, 394–406 s. v. Lares (cf. tit. Saepini n. 2481, ubi memoratur collegium Larum Marcellini). Titulos in regione quarta repertos Fortunae et Laribus dicatos recensui in ephemeride Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 220–221. 224 (= id., Abruzzo e Molise I 148. 152–153). De nomine gentilicio Scriboniae vide, quae scripsi in BDASP, l. l. Caedius quidam redit tit. Superaequi reperto, scil. n. 3312 (C. Caedius T. f. Pansa). De Scribonia etiam vide K. Wachtel, PIR2 S 274; D. Huntsman, Anc. Soc. 39, 2009, 141–153; G. Martina, Cahiers du Centre G. Glotz 26, 2015, 67–78. Litterae primae aetatis imperatoriae esse videntur. 7401 tit. sepulcralis seviri Augustalis Tabula ex lapide calcario anaglypho fastigii triangularis, in quo corona vittata incisa, ornata infra fracta undique levigata (33,2) x 48,1 x 7. Area titulo inscribendo destinata sulco continuo cincta ? x 44,2. Litt. 4,5–4,3. Rep. a. 1980 in fundo, q. d. Sotto Castello prope Castelvecchio Subequo. Nunc servatur ibidem in aedibus domini Antonio Paolini iuxta viam Nazionale sub n. 240 sitis, ubi a. 1984 descripsi.
D(is) M(anibus) s(acrum). C(aio) Iulio 1mulieris2 lib(erto) Stephano VI vir(o) Aug(ustali) et Antoniae Zosi------
5
Scriboniae 1mulieris2 l(ibertae) Helice, cultores Larum et Fortunae 7L(uci)8 Caedi Cordi p(osuerunt).
Im. phot. ab Ezio Mattiocco sumpta.
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, ZPE 56, 1984, 252–253 n. 8 cum im. phot. tab. X (AE 1988, 448); id., Superaequum 48 n. 28 cum im. phot. tab. XII fig. 30; id., Suppl. It. 5, 1989, 122 n. 19 cum im. phot. (AE 1990, 238); id., in Fonti latine e greche I 343 n. 57. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 15. Puncta triangularia. 4–5 Zosi|[mae vel -me vel -meni] (cf. Solin, Namenbuch2 890–894).
TITVLI NOVI
1534
In agro Superaequano seviri Augustales hic primum memorantur (cf. Buonocore, ZPE 108, 1995, 137 [= eund., Abruzzo e Molise I 95–96]). Nomina gentilicia Antonii et Iulii non reperiuntur in aliis titulis eiusdem loci. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. tribuerim. 7402 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in angulis et superioribus et inferioribus imminuta, in fronte et a tergo levigata 85,3 x 44,4 x 17,6. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 68 x 32. Litt. 7/4,3. Rep. a. 1967 una cum aliis titulis (vide ad tit. n. 7384) prope vicum Secinaro muro exteriori infixa fontis cuiusdam in fundo, q. d. S. Gregorio. Nunc servatur Secinaro in curia publica, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi.
REGIO IV ner, in Romanisation du Samnium 234; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 15. Puncta triangularia. 3 Seraniano Ricci, Peligni Superequani, Splendore; Serani anc(illa) La Regina, Van Wonterghem. – 5 Ihrates dis Ricci, Peligni Superequani, Splendore; Phrates (et) Dis La Regina; Phrates dis
(ensator ?) Van Wonterghem; forma dis(pensator) redit ex. gr. tit. AE 1990, 75. Nomen gentilicium Timinii novum in Paelignis. Phrates idem est P(h)rahates, gr. Fra0thv (cf. Perin, Lexicon II 486). De locutione have et tu vide ex. gr. P. Cugusi, Epigraphica 44, 1982, 79 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 554–555); eund., Aspetti letterari2 79; eund., in Metrische Inschriften 29 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 128) et praesertim G. L. Gregori, in Comunicazione 83–86. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuo. 7403 tit. sepulcralis Fuit, ut ex diagrammate a Piccirilli delineato elicitur, stela ex lapide calcario anaglypho fastigii triangularis, in quo rosa incisa, ornata 145 x 45 x ?. Rep. a. 1911 in fundo, q. d. Pescherenice, pone viam, qua itur ad stationem viae ferratae vici Molina Aterno, in praediis gentis Pignatelli. Nunc desideratur. Descripsi ut potui a. 1983 ex Piccirilli. Apolloniae, L(ucius) Vibius Eucharus coniugi suae p(osuit). P. Piccirilli, NS 1911, 352, ex quo omnes pendunt; Splendore, Superaequum 79; Buonocore, Superaequum 70–71 n. 59; id., Suppl. It. 5, 1989, 123–124 n. 21 cum titulo typis expresso ex Piccirilli repetito; id., in Fonti latine e greche I 343 n. 59. – Cf. Mattiocco, Pietro Piccirilli 147. De nomine gentilicio Vibii vide supra ad tit. n. 7394. Primae partis saec. I p. C. n. esse videtur. 7404 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra, a dextra et infra fracta in fronte levigata, a tergo scabra (22,1) x (23) x 11,5. Litt. 3,8. Rep. a. 1982/83 in fundo, q. d. Salitto, prope vicum Secinaro. Nunc exstat in aedibus domini Evandro Ricci Sulmonensis, ubi a. 1984 descripsi et im. phot. sumpsi.
5
Attice P(ubli) Timinì Seranì anc(illae) v(ixit) a(nnis) XV; Phrates dis(pensator) conservae p(osuit). Have et tu.
Im. phot. a G. Calcagni sumpta (adde neg. D. A. I. Rom 1019.VW.83). A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 428 adn. 409; E. Ricci, Peligni Superequani 75–77 cum im. phot. fig. 30; Splendore, Superaequum 101–102; Buonocore, ZPE 56, 1984, 255–256 n. 12 cum im. phot. tab. XI; Van Wonterghem, Forma Italiae 97 cum im. phot. fig. 78 (AE 1984, 291); Buonocore, Superaequum 55–56 n. 36 cum im. phot. tab. XIII fig. 32; E. Ricci, Bosco sacro2 22; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 123 n. 20 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 343 n. 58. – Cf. E. Ricci, Elementi im. phot. fig. 28; eund., Superaequum 173; Buonocore, PP 39, 1984, 433; S. Dieb-
[- - -] Cn(aei) f(il-) Caen[- - -] [- - -]+++ ------
LXXI. SVPERAEQVVM
1535
TITVLI NOVI
Im. phot. ab E. Ricci sumpta et ope machinae computatoriae tractata. Buonocore, ZPE 56, 1984, 258 n. 18 cum im. phot. tab. XII (AE 1988, 455); E. Ricci, Ubicazione 78–79 cum im. phot. fig. 16; Buonocore, Superaequum 71–72 n. 62 cum im. phot. tab. XVII fig. 48; id., Suppl. It. 5, 1989, 124 n. 22 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 343 n. 60. Puncta nulla. 1 Cae[- - -] Ricci; potest fuisse cognomen Caen[eus], Caen[ianus]. – 2 +++ vestigia litterarum incertarum. Ex litterarum forma primae aetati imperatoriae tribuo.
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. G. Bendinelli, NS 1921, 290; E. Ricci, Peligni Superequani 37; Splendore, Superaequum 79 cum im. phot. fig. 27; Buonocore, Superaequum 61 n. 44 cum im. phot. tab. XIV fig. 37; id., Suppl. It. 5, 1989, 124–125 n. 23 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 343 n. 61. Puncta triangularia redacta. – Litterae T (v. 1) et F (v. 5) et vocalis Y (v. 4) supra versum eminentes. TI CLAVDIO | DECIMBRO || DIONISIA | FILIO | PIISS … | P Ricci, qui duas partes errore non coniunxit. – 2 decimbro Splendore. Saec. I medii p. C. n. mihi esse videtur.
7405 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in duas partes inter se magna ex parte coniunctas composita, in fronte levigata a tergo paululum scabra corona pulvini instar cum vitta laurea acroteriisque pseudofloralibus ornata praedita infra rudis 99,5 x 32,2 x 12. Area titulo inscribendo destinata excavata alt. 54. Litt. affabre insculptae 10,2/3,5 (fusius litterae nonnullae minoris mensurae circ. 1,5/1,2 exaratae, scil. vocales O vocabulorum Claudio v. 1 et Decembro v. 2, et I vocabuli Claudio v. 1, litterae mo vocabuli piissimo v. 5). Rep. a. 1921 in fundo, q. d. Pietragalla vel Peschio di Nisio, prope vicum Castelvecchio Subequo iuxta viam, qua itur ad stationem viae ferratae vici Molina Aterno. Servatur Castelvecchio Subequo in claustro conventus S. Francisci, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi.
7406 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario a sinistra et infra fractus, a tergo scaber (46,2) x (38,2) x 17,5. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta, cuius partes supra et a dextra servantur, crass. 29,5. Litt. affabre insculptae 8/4,5 (littera altera R vocabuli Scurrae v. 3 minoris mensurae 1,5). Rep. a. 1911 in fundo, q. d. Pescherenice, pone viam, qua itur ad stationem viae ferratae vici Molina Aterno, in praediis domini Pignatelli. Servatur Castelvecchio Subequo in claustro conventus S. Francisci, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi.
Cydno C(ai) Cavi Scur`r´ae ser(vo) 5
fratres p(osuerunt).
5
Ti(berio) Claudio Decembro, Claudìa Dìonysia filio pìissimo p(osuit).
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. P. Piccirilli, NS 1911, 352; E. Ricci, Peligni Superequani 37; Splendore, Superaequum 79 cum im. phot. fig. 29; Buonocore, ZPE 56, 1984, 257 n. 15 cum im. phot. tab. XI (AE 1988, 453); id., Superaequum 59–60 n. 42 cum im. phot. tab. XV fig. 39; id., Suppl. It. 5, 1989, 125–126 n. 24 cum im. phot. (AE 1990, 239); id., in Fonti latine e greche I 344 n. 62. – Cf. S. Diebner, in Romanisation du Samnium 234; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 24; Mattiocco, Pietro Piccirilli 147–148. Puncta nulla. – Litt. Y (v. 1) supra versum eminens.
TITVLI NOVI
1536
REGIO IV
1 GYDNO Ricci. – 2 praenomen omiserunt Piccirilli et Ricci; P Splendore et ego in editionibus prioribus. – 6 D Ricci. Nomen gentilicium Cavii vel Gavii redit tit. n. 3319. 7386. 7394. De cognomine Scurrae etiam cf. H. Solin, Arctos 47, 2013, 277. Dubito, an saec. II p. C. n. tribuendus sit. 7407 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in usum posteriorem scissa (38,2) x (22) x ?. Litt. inter lineas ad delineandum ductas insculptae 5,5/2. Unde prodierit, ignoro. Castelvecchio Subequo in claustro conventus S. Francisci parieti infixam a. 1985 contuli im. phot. quoque sumens. - - - - - -? parentes Quintia [et - - -]nus, Florentiae [filiae] dulcissime, que [- - -] vixit annis XXIII [- - -]. Im. phot. a Van Wonterghem sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 93 cum im. phot. fig. 70 (AE 1984, 287); Buonocore, Superaequum 72–73 n. 64 cum im. phot. tab. XVIII fig. 51; id., Suppl. It. 5, 1989, 126–127 n. 26 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 344 n. 64. Puncta triangularia esse videntur. Supplevi. – Parentes Quintia|nus, Florentiae | dulcissimeque | vixit annis XXIII [- - -] Van Wonterghem. – 3 dulcissime, que pro dulcissimae, quae iam recte in AE. Litterae saec. III p. C. n. esse saltem videntur. 7409 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte scissa, in fronte perquam adesa, a tergo paululum scabra (32,6) x (65) x 6,2. Litt. circ. 11–6,5. Unde prodierit, ignoro. Nunc gradus scalarum, qua itur ad organum ecclesiae S. Mariae Assumptionis, usui est in vico Castel di Ieri, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi.
5
D(is) M(anibus). Expectato, Repentinus patri karissimo posuit; p(osuit).
Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Splendore, Superaequum 80 cum im. phot. fig. 29; Van Wonterghem, Forma Italiae 87 cum im. phot. fig. 53 (AE 1984, 286); Buonocore, ZPE 56, 1984, 258 n. 19 cum im. phot. tab. XII; id., Superaequum 72 n. 63 cum im. phot. tab. XVII fig. 49; id., Suppl. It. 5, 1989, 126 n. 25 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 344 n. 63. Puncta distingui nequeunt. Errores Splendore sprevi. – 2 Expectat[o], 4–5 carissi|mo Van Wonterghem; karissimo pro carissimo. Ex litterarum forma et ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 7408 tit. sepulcralis Tabula marmorea undique fracta, in fronte valde pessumdata (19) x (26) x ?. Litt. actuariae 2. Unde prodierit, ignoro (non excludo, quin ex urbe Roma vel Ostia sit translata). Fuit muri cuidam interiori infixa cellae castri vici Gagliani Aterni, ubi F. Van Wonterghem descripsit et im. phot. sumpsit; periit aut latet. Descripsi ut potui a. 1983 ad im. phot. et ex Van Wonterghem.
- - - - - -? [- - -] Methe [- - -] [- - - vix(it)] a(nnis) XV+[- - -] Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Splendore, Superaequum 93; Buonocore, ZPE 56, 1984, 258 n. 20 cum im. phot. tab. XII (AE 1988, 456); id., Superaequum 73 n. 65 cum im. phot. tab. XIX fig. 52; id., Suppl. It. 5, 1989, 127 n. 27 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 344 n. 65. Supplevi. – [- - -]ETHE | [- - -]A[- - -] Splendore. – 2 [- - -]AV[- - -] ego (ZPE et Superaequum). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. non sine dubiis tribuerim. 7410 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte levigata (27) x (48) x ?. Litt. 3,5–3. Unde prodierit, ignoro. Exstat humi iacens in gallinario aedium quarundam privatarum
LXXI. SVPERAEQVVM extra vicum Goriani Valli sitarum, ubi a. 1994 femina docta Flavia De Rubeis descripsit et im. phot. sumpsit, quam mihi ipsa officiose donavit. Descripsi ut potui a. 2001 ad im. phot. De Rubeis.
5
[- - - Ca]lendio pater et [- - - m]ater et C(aius) Occtavius (!) [- - - Oc(c)t]aviae C(ai) f(iliae) Exsoceni et [- - -]s et Colcini +S+[- - -] [- - -]nio C(ai) l(iberto) +[- - -] - - - - - -?
Im. phot. a F. De Rubeis sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 142 n. 60 cum im. phot. (AE 2004, 490). Puncta triangularia. Supplementa incerta manent. – 2 Occtavius pro Octavius (cf. ex. gr. tit. NS 1919, 294 n. 10). – 3 Exsoceni pro Exocheni. – 4 Colcini cognomen decl. fem., inde nom. in -is, dat. sing. In titulis Superaequanis Quintos Octavios semper habes (vide infra titulum, qui sequitur); notandum autem Quintum Octavium Sagittam illum (de quo supra ad tit. n. 7387) nepotem Caii Octavii cuiusdam fuisse. Ex litterarum forma saec. I p. C. n. saltem tribuerim.
1537
TITVLI NOVI Puncta in formam circuli signata. In titulo supplendo magna ex parte sum secutus Devijver – Van Wonterghem. – 1–2 Co[- - -]i Octavia | Q. l. Nome mat[er] | Daphnus l(ibertus) [- - -] Van Wonterghem. – 1–3 co[n]i[u]gi Octavia[e ?] | Q. l. Nome matri [- - -] | [- - -] | Daphnus T (?) Devijver – Van Wonterghem. – 4 Daphnus l(ibertus) [- - -] ego (ZPE et Superaequum). Errores Dionisio omisi. Quinti Octavii alii Superaequani commemorantur tit. n. 3311. 7387. 7388. 7394. 7410. Ex litterarum forma primae aetatis imperatoriae esse potest. 7412 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario in media parte ad usum posteriorem perterebratus cum inscriptionis detrimento a tergo scaber (90) x (60) x 40. In latere dextro insculpti sunt gladius et ascia, in sinistro urceus et baculum. Area titulo inscribendo destinata levigata paululum excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a dextra tantum adhuc inspicitur. Litt. attritae 9,5/3,5. Rep. nescio vel quo loco vel quando, fortasse prope vicum Secinaro. Servatur humi iacens in cavaedio aedium domini C. Sabatini sub praedio, q. d. La Villa, prope vicum Secinaro sitarum, ubi a. 1998 vir doctus Evandro Ricci descripsit et im. phot. sumpsit, quam mihi ipse officiose donavit. Descripsi ut potui a. 2002 ad im. phot. et ex Ricci.
7411 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario supra et a dextra imminuta in fronte valde pessumdata, a tergo levigata (35) x (88) x 13. Litt. attritae 4,9. Unde prodierit, ignoro. Servabatur in conventu S. Francisci in vico Castelvecchio Subequo sito, ubi F. Van Wonterghem descripsit et im. phot. sumpsit, quam mihi ipse officiose donavit. Descripsi ut potui a. 1983 ad im. phot. Van Wonterghem.
-----co[n]i[ug]i, Octavia[e] Q(uinti) l(ibertae) Nome matr[i], Daphnus p[osuit]. Im. phot. a Van Wonterghem sumpta. Van Wonterghem, Forma Italiae 86–87 cum im. phot. fig. 50 (AE 1984, 285); H. Devijver – F. Van Wonterghem, ZPE 59, 1985, 202–204 n. 2 cum im. phot. tab. XI; Buonocore, Superaequum 65 n. 50 cum im. phot. tab. XV fig. 41; id., Suppl. It. 5, 1989, 127–128 n. 28 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 344 n. 66; Dionisio, La Valle del Sagittario 605 n. E272 cum im. phot. – Cf. Buonocore, PP 39, 1984, 431.
5
10
-----[- - -]+ [- - - - - -] [- - -]E [- - -]+ +[- - -]+ M[- - -]E Q(uintus) [- - -]A T(itus) I[- - -] Q(uintus) +[- - -] [h]eredes b(ene) m(erenti vel -erentibus) p(osuerunt).
Im. phot. ab E. Ricci sumpta.
TITVLI NOVI
1538
REGIO IV
E. Ricci, Secinaro 20–21 cum im. phot. 9–13; Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 142–144 n. 61 cum im. phot. (AE 2004, 491). Supplevi quae supersunt magno ex modo ac Ricci. – 1–6 omisit, – 7 Q(uintus) [- - -], – 8 T(itus) P[- - -], – 9 Q(uintus) [- - -] Ricci, qui mea alia supplementa per litteras missa partim recepit. – 10 h[eredes b(ene) m(erenti vel -erentibus)] ego errore. Ex litterarum forma saec. II p. C. n. saltem tribuendus. 7413 tit. sepulcralis Cippus ex lapide calcario supra et a dextra fractus in fronte valde deturpatus et infra scalpro dentato dolatus a tergo scaber (42,5) x (35,3) x 14. Litt. 6. Rep. a. 1982 in praedio, q. d. Cornone, prope Castelvecchio Subequo sito. Nunc ibidem in collectaneis sodalicii rerum antiquarum Superaequanarum (Italice Archeoclub di Castelvecchio Subequo), ubi a. 1984 descripsi et im. phot. sumpsi.
[- - -]ANN[- - -] [- - -]vius Po[- - -] [nomin]e suo [et] [- - -]ni l(iberti) fe[cit]. Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, ZPE 56, 1984, 259 n. 22 cum im. phot. tab. XII (AE 1988, 458); id., Superaequum 78 n. 76 cum im. phot. tab. XX fig. 58; id., Suppl. It. 5, 1989, 129 n. 30 cum im. phot.; id., in Buonocore – Firpo, Fonti latine e greche I 344 n. 68. Puncta triangularia. - - - - - -? [- - -]PO[- - -] | [- - -]VO[- - -] | [- - -]L FI[- - -] ego (ZPE et Superaequum), cum fragmentum gradus scalarum usui erat. – 2 fuitne ex. gr. [- Octa]vius Po[llio - - -] ? Ex litterarum formis saec. I p. C. n. fortasse tribuenda.
- - - - - -? Peciu[s - - -]. Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, ZPE 56, 1984, 257 n. 17 cum im. phot. tab. XII (AE 1988, 454); id., Superaequum 65–66 n. 51 cum im. phot. tab. XVI fig. 42; id., Suppl. It. 5, 1989, 128 n. 29 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 344 n. 67. Nomen Pec(c)ii in titulis Superaequanis primum innotuit. Ex litterarum forma saec. I medii a. C. n. esse videtur. 7414 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra et a dextra imminuta, in partibus autem superiore et inferiore nihil inscriptionis periit, a tergo scabra (42) x (27) x circ. 18,2. Litt. 8–4,5. Unde prodierit, ignoro. A. 1985 Castelvecchio Subequo descripsi dimidiatam, cum usui erat gradus scalarum domus cuiusdam in platea S. Ioannis positae. Nunc ibidem in aedibus domini Antonio Paolini iuxta viam Nazionale sub n. 240 sitis, ubi a. 1988 denuo recognovi et im. phot. sumpsi.
7415 = I2 3256 tit. sepulcralis Cippus superne semicirculatus et margine ornatus ex lapide calcario undique paululum levigatus 43 x 35 x 21–25. Litt. 3–2,8. Rep. nescio quando loco incerto, fortasse prope vicum Secinaro. Olim muro cuidam exteriori infixus aedium domini Daniele Barbati in vici Secinaro iuxta viam Roma sitarum, inde ab a. 1968 ibidem in curia publica servatur, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi.
V(ibius) Peumpuni(us) L(uci scil. filius).
LXXI. SVPERAEQVVM Im. phot. a G. Calcagni sumpta (adde neg. D. A. I. Rom 1018.VW.83). E. Ricci, Peligni Superequani 9–10 cum im. phot. fig. 4; M. G. Mosci Sassi, Stud. Etr. 42, 1974, 364; Pace – Scarascia, Antiche civiltà 85 n. 28. 86 n. 35; Poccetti, Nuovi documenti 162 n. 217; id., L’area superequana 27 cum im. phot. tab. XII; Degrassi – Krummrey, I2 3256 cum im. phot. tab. 83 fig. 1; Van Wonterghem, Forma Italiae 95 cum im. phot. fig. 75 (AE 1984, 289); Buonocore, Superaequum 66–67 n. 53 cum im. phot. tab. XVI fig. 44; id., Suppl. It. 5, 1989, 129–130 n. 31 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 345 n. 69; Rix, Sabellische Texte Pg26; Imagines Italicae I 250, Paeligni / SVPERAEQVVM 6 cum im. phot.; Dionisio, La Valle del Sagittario 603 n. E266. – Cf. Mattiocco, Il culto 13 adn. 23; E. Ricci, Elementi im. phot. fig. 40; C. Letta, in Samnitice loqui II 300; E. Dupraz, in Onomastica 330; eund., Vestins 305. 332. 443. Litt. P apertissima (vide autem litt. P alteram); litt. E cum duabus hastis directe ad perpendiculum signata; litt. M cum hastis externis eodem fere gradu inclinatis ac internis; litt. N dextrorsum inclinata; litt. L cum hasta acclivi loco librata. – Puncta in formam hastae insculpta. V. PIIVMIVMI Ricci, Pace – Scarascia (86 n. 35); V PEVMPVNI A. Van Wonterghem, Dionisio. Peumpunii nomen idem esse videtur ac nomen Pomponii (nomen gentilicium ex. gr. occurrit Sulmone tit. n. 7116); de nominativo singulari breviato -i(us) vide J. Kaimio, Arctos 6, 1970, 23–42. Ex litterarum forma saec. II medio a. C. n. tribuerim.
1539
TITVLI NOVI - - - - - -? +[- - -] SCA[- - -] CVL[- - -] - - - - - -? Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 130–131 n. 33 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 345 n. 71. Puncta triangularia. 1 + est hasta recta. Potest esse D(is) [M(anibus) s(acrum)] | Sca[efia - - -] | Cul[- - -] | - - - - - -, nescio rectene. Litterae saec. II p. C. n. esse videntur. 7418 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, attamen quod marginis sinistri integrum servatur, in fronte et a tergo levigata (17,3) x (28) x 22. Litt. 6,5. Rep. nescio quando in vici Castelvecchio Subequo fundo, q. d. Rio S. Agata, pone vineam gentis Giannetti. Servatur ibidem in aedibus domini Antonio Paolini iuxta viam Nazionale sub n. 240 sitis, ubi a. 1991 descripsi et im. phot. sumpsi.
7416 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, quae scalarum gradus usui est domus cuiusdam prope ecclesiam S. Ioannis in vico Castelvecchio Subequo sitae Splendore. Frustra quaesivi. Descripsi quatenus potui a. 1983 ex Splendore. - - - - - -? [- - - Sat]urnin[- - -] [- - - vix(it)] a(nnis) XX[- - -] - - - - - -? Splendore, Superaequum 80; Buonocore, ZPE 56, 1984, 258–259 n. 21 (AE 1988, 457); id., Superaequum 74–75 n. 66; id., Suppl. It. 5, 1989, 130 n. 32; id., in Fonti latine e greche I 345 n. 70. Supplevi. – [- - -]VRNII | [- - -]A. XX Splendore. Titulus cuius saec. sit, sub iudice relinquatur. 7417 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (16) x (16) x 8. Litt. 4. Rep. a. 1986 prope Castelvecchio Subequo in fundo, q. d. Macrano. Servatur ibidem in aedibus domini Antonio Paolini iuxta viam Nazionale sub n. 240 sitis, ubi a. 1987 descripsi et im. phot. sumpsi.
L(ucius) Seiu[s - - -] ++[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Misc. Greca e Romana 17, 1992, 170–171 n. 10 cum im. phot. tab. V fig. 11 (AE 1992, 333) (= id., Abruzzo e Molise I 371–372 n. 10); id., in Fonti latine e greche I 345 n. 73; id., Suppl. It. 22, 2004, 144 n. 62 cum im. phot. Punctum triangulare. 2 ++ vestigia litterarum incertarum. De Seiis Superaequanis vide supra ad tit. n. 7382. Ex litterarum forma titulus imperatoriae aetatis in. esse quoque potest. 7419 tit. sepulcralis Stela ex lapide calcario in marginibus fracta, in fronte passim scalpro dentato dolata, a tergo paululum scabra (50,5) x (37) x 18. Litt. male ordinatae et incisae 9/2,5. Rep. a. 1985 in fundo, q. d. Macrano, prope vicum Castelvecchio Subequo. Nunc ibidem exstat in aedibus domini Giuseppe Musti in platea Fonte sitis, ubi Giorgio Filippi a. 1986 descripsit et im. phot. sumpsit, quam mihi ipse donavit.
TITVLI NOVI
1540
REGIO IV -----[- - -]+melia Thyrsilla filio dulcissimo. Im. phot. a G. Calcagni sumpta. Splendore, Superaequum 82 cum im. phot. fig. 32; Van Wonterghem, Forma Italiae 306 (AE 1984, 294); Buonocore, ZPE 56, 1984, 257 n. 19 cum im. phot. tab. XI; id., Superaequum 62–63 n. 46 cum im. phot. tab. XIV fig. 38; id., Suppl. It. 5, 1989, 132 n. 35 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 345 n. 74. – Cf. eund., PP 39, 1984, 434. Puncta triangularia. Litt. Y supra lineam eminens. – [- - -] Melia Yrsilla Splendore, Van Wonterghem; [- - -] Laelia AE et ego (ZPE et Superaequum). Potest fuisse Amelia, [C]amelia, [Mu]mmelia, [He]rmelia et sim. (cf. Solin – Salomies, Repertorium2 237). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. dubitanter tribuo.
5
T(ito) Seio T(iti) l(iberto) Ampioni, soror; 7T(ito)8 Ca7t8io T(iti) l(iberto) || 7a8o RECAT mater, Eros 7f 8rater p(osuerunt).
7421 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario a sinistra, a dextra et infra fracta, supra margine cymatio Lesbio constituto cincta, in fronte levigata, a tergo scabra (10) x (11) x 22. Litt. affabre insculptae circ. 7. Rep. inter a. 1983 et 1984 in fundo, q. d. La Ira, prope vicum Secinaro. Exstat ibidem in aedibus domini Loreto Fazi iuxta viam Castelli sitis, ubi a. 1984 contuli et im. phot. sumpsi.
Im. phot. a Filippi sumpta. Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 131 n. 34 cum im. phot. (AE 1990, 240); id., in Fonti latine e greche I 345 n. 72. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 34. Puncta triangularia sursum directa, in fine v. 1 quoque, insculpta. – 4 litt. A sine hasta et O in fine sub linea. 2 Ampioni pro Amphioni. – 4 I CAIIO T L || LO lapis; ao pro avo (vide tit. huius Corporis vol. VIII 18308. X 7648; ThLL II 7, col. 1610 s. v. avus). – 5 RECAT lapis fortasse pro Recta (de cognomine matris agitur); cf. H. Solin, in Acta Colloquii Epigraphici Latini 97. Etiam vide supra ad tit. Bucae n. 6886. – 7 ERATER lapis (etiam cf. ERATRES pro 7f 8ratres tit. Interpromii n. 3051). De Seiis Superaequanis vide supra ad tit. n. 7382. Nomen Catii in Paelignis adhuc ignotum fuit. Ex litterarum forma saec. I a. C. n. medii esse videtur. 7420 tit. sepulcralis Plinthus ex lapide calcario supra nec non in angulo superiore sinistro imminuta, in fronte scalpro dentato dolata fissuris autem laesa a tergo scabra (25,1) x (99,8) x 15,6. Litt. 5,1/3,2 (litt. O vocabuli dulcissimo minoris mensurae 1,5). Rep. a. 1979 Castelvecchio Subequo in domo quadam prope plateam Campo dei Fiori iuxta viam Porta Romana appellatam sita, ubi gradus scalarum usui erat. Servatur ibidem in curia publica, ubi a. 1983 et 1987 contuli et im. phot. sumpsi.
[- - -]VARI[- - -] Im. phot. ab Evandro Ricci sumpta. E. Ricci, Ubicazione 78–79 cum im. phot. fig. 15; Buonocore, Superaequum 70 n. 58 cum im. phot. tab. XVII fig. 47; id., Suppl. It. 5, 1989, 132–133 n. 36 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 345 n. 75. Utrum restituas nomen Varii an cognomen Ianuarii vel Ianuariae, incertum (de nomine gentilicio Varii fusius in regione Superaequana memorato vide tit. n. 3305. 3306. 3310. 3313. 3330). Litterae saec. I potius quam II p. C. n. esse videntur. 7422 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique in usum posteriorem recte et transverse scissa (24) x (45) x ?. Litt. 14. Unde quandoque prodierit, ignoro. Nunc exstat Castelvecchio Subequo in claustro conventus S. Francisci parieti cuidam exteriori infixa, ubi a. 1983 contuli et im. phot. sumpsi.
LXXI. SVPERAEQVVM
1541
TITVLI NOVI Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Superaequum 76 n. 71 cum im. phot. tab. XIX fig. 54; id., Suppl. It. 5, 1989, 133 n. 38 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 346 n. 78. In fine versus punctum triangulare signatum. Dubito, an fuerit [contubern]ali. Cui aetati tribuenda sit, incertum.
- - - - - -? [- - -] Sex(ti) f(il-) [- - -] - - - - - -? Im. phot. a G. Calcagni sumpta. E. Ricci, Peligni Superequani 37; Splendore, Superaequum 79 litt. d; Van Wonterghem, Forma Italiae 87 cum im. phot. fig. 52 (AE 1984, 284); Buonocore, ZPE 56, 1984, 259 n. 23 cum im. phot. tab. XII; id., Superaequum 74–75 n. 68 cum im. phot. tab. XIX fig. 53; id., Suppl. It. 5, 1989, 133 n. 37 cum im. phot.; E. Ricci, Esegesi 33; Buonocore, in Fonti latine e greche I 346 n. 76. – Cf. eund., Klio 70, 1988, 576; eund., Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 39. Puncta triangularia sursum directa. Ex forma litterarum saec. I medio p. C. n. fortasse tribuenda. 7423 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte, ut videtur, levigata (30) x (26) x (25). Litt. 4. Unde prodierit, ignoro. Servatur Secinaro in praedio, q. d. Il Pago di Secinaro, muro cuidam exteriori fenilium inserta, ubi a. 1990 Evandro Ricci descripsit et im. phot. sumpsit. Restitui ut potui a. 1995 ad im. phot. et ex Ricci. -----[- - -]A[- - -] [- - -]enus, [- - -] mat(er?) -----E. Ricci, Nuova esegesi 46–47 cum im. phot.; Buonocore, in Fonti latine e greche I 346 n. 77; id., Suppl. It. 22, 2004, 144 n. 63. 1 [- - -]F[- - -], – 2 [- - - V]enus Ricci. Titulum lectu difficilem ex im. phot. ita excipere studui. Litterae saec. I p. C. n. esse videntur.
7425 tit. sepulcralis Fragmentum ex lapide calcario in stratura viae repertum ante aedes domini Emidio De Gregoris in vico Castel di Ieri sitas. Descripsi quatenus potui a. 1985 ex De Nino. Tit. ita traditus est:
A. De Nino, NS 1896, 53 (= id., Scoperte archeologiche 358); Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 134 n. 39; id., in Fonti latine e greche I 346 n. 79. Supplementa incerta. – 4 agitur fortasse de vilico vel vilica. Aetatis incertae. 7426 tit. incerti generis Epistylium ex lapide calcario in fronte et a tergo levigatum, fascia in graduum formam redacta prominente ornatum (36) x (24) x 8. Litt. affabre insculptae nec non colore minio pictae 13,5. Lineae subsidiariae ad inscribendum ductae. Rep. a. 1983 prope Castelvecchio Subequo in fundo, q. d. Campo di Macrano vel Macrano. Nunc servatur Castelvecchio Subequo in aedibus domini Antonio Paolini iuxta viam Nazionale sub n. 240 sitis, ubi a. 1984 descripsi et im. phot. sumpsi.
7424 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (9) x (9) x 4. Litt. circ. 6. Rep. a. 1983 prope Castelvecchio Subequo in fundo, q. d. Campo di Macrano vel Macrano, ad ecclesiam S. Agathae dicatam. Nunc ibi exstat in collectaneis sodalicii rerum antiquarum Superaequanarum (Italice Archeoclub di Castelvecchio Subequo), ubi a. 1984 descripsi et im. phot. sumpsi.
-----[- - -]ALI [- - -] ------
[- - -]CAT[- - -] - - - - - -?
TITVLI NOVI
1542
REGIO IV
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Superaequum 76 n. 72 cum im. phot. tab. X fig. 56; E. Ricci, Epigrafi 38–39; id., Nuova esegesi 34; Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 134 n. 40 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 346 n. 80. Ex litterarum forma primae imperatoriae aetatis esse videtur. 7427 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte scalpro dentato dolata, a tergo paululum scabra (18) x (15) x 16,5. Litt. 5,5–4,5. Rep. a. 1986 in praedio, q. d. Cornone vici Castelvecchio Subequo. Nunc servatur Castelvecchio Subequo in aedibus domini Antonio Paolini iuxta viam Nazionale sub n. 240 sitis, ubi a. 1987 descripsi et im. phot. sumpsi.
Buonocore, Superaequum 77–78 n. 75 cum im. phot. tab. XIX fig. 55; id., Suppl. It. 5, 1989, 135 n. 42 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 346 n. 82. Quid subsit, mihi non liquet. Aetatis imperatoriae incertae. 7429 tit. sepulcralis Fragmentum ex lapide calcario a sinistra et a dextra imminutum rep. nescio quando in praedio, q. d. Cornone, in vico Castelvecchio Subequo. Nunc desideratur. Descripsi ut potui a. 1983 ex Splendore. - - - - - -? [- - -]RECEV[- - -] - - - - - -? Splendore, Superaequum 80; Buonocore, Superaequum 78 n. 77; id., Suppl. It. 5, 1989, 135 n. 43; id., in Fonti latine e greche I 346 n. 83. Incertum, an agatur de antiqua inscriptione.
- - - - - -? [- - -]++[- - -] [- - -]es II [- - -] [- - -]AE PRA[- - -] ------
7430 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (20) x (20) x 3,5. Litt. circ. 12. Rep. a. 1992 prope Castelvecchio Subequo in fundo, q. d. Macrano. Servatur Castelvecchio Subequo in aedibus domini Antonio Paolini iuxta viam Nazionale sub n. 240 sitis, ubi a. 1994 descripsi et im. phot. sumpsi.
Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 5, 1989, 134–135 n. 41 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 346 n. 81. 2 [mens]es vel [di]es. Litterae ad saec. II p. C. n. adducunt. 7428 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta, in fronte et a tergo levigata (9) x (12) x (7). Litt. 5. Rep. a. 1983 prope Castelvecchio Subequo in fundo, q. d. Campo di Macrano vel Macrano, ad ecclesiam S. Agathae dicatam. Servatur Castelvecchio Subequo in collectaneis sodalicii rerum antiquarum Superaequanarum (Italice Archeoclub di Castelvecchio Subequo), ubi a. 1984 descripsi et im. phot. sumpsi. -----[- - -]IBO[- - -] -----Im. phot. a M. B. sumpta.
-----[- - -]us -----Im. phot. a M. B. sumpta. Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 145 n. 64 cum im. phot. Aetatis imperatoriae incertae.
7431–7444 tit. sepulcrales Christiani Coemeterium, quod hodie visitur prope vicum Castelvecchio Subequo meridiem versus pone collem Moro appellatum, a. 1943 casu detectum est. Cuius titulos in tectorio ambulationum A et B stilo vel graphio scriptos bona fortuna evenit, ut peritissimus
LXXI. SVPERAEQVVM
1543
TITVLI NOVI
Antonio Ferrua Societatis Iesu a. 1950 reperiret et attente investigaret et in ephemeride Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 53–83 primum cum amplissimo commentario ederet, nam hodie iam sunt qui evanuerunt. Coemeteriis et titulis Christianis regionis quartae Augusteae investigandis praefuit vir doctus Giovanni Giacomo Pani, qui a. 1986 omnes rursus recognovit in ICI III 11–24 cum imaginibus photographicis, quas mihi comiter donavit. Inscriptiones, quae supersunt, omnes contuli a. 1984 (linea subducta indicavi litteras, quae iam perierunt). De aetate in universum Constantiniana omnium harum inscriptionum fusius disseruerunt Ferrua, l. l.; Pani, l. l.; Buonocore brevius Suppl. It. 5, 1989, 135–136; A. M. Giuntella cum aliis auctoribus in ephemeride Riv. Arch. Crist. 67, 1991, 241–321, ead., in Archeologia Cristiana II 590–591, ubi aliam bibliographiam invenies; C. Palumbo, Planus 2007, 25 n. 21. In toto coemeterio nullum titulum nota anni consularis praeditum repertum esse non praetermittatur.
7431 in pariete dextra amb. B. Litt. 5/2,5.
2 deposio pro depositio. De cognomine Kalendiani vide A. Ferrua, Vet. Christ. 21, 1984, 36. 7433 in pariete dextra amb. B; area titulo inscribendo destinata in formam tabulae ansatae redacta sulco continuo inciso cincta 32 x 35. Litt. 6–2,6.
Depossio Hilaritatis; VIII idus Ianuarias. Im. phot. a G. G. Pani sumpta. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 59. 77 cum im. del. fig. 2f; G. G. Pani, ICI III 12 n. 7 cum im. phot. (AE 1988, 460); Buonocore, Superaequum 79 n. 79 cum im. phot. tab. XXI fig. 60; id., Suppl. It. 5, 1989, 136 n. 44 cum im. phot. (AE 1990, 241); id., in Fonti latine e greche I 347 n. 84; id., in Valle di Comino XII 17 n. 18. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 44.
Deposio Maximes; VIII idus A[ugu]-
1 depossio pro depositio. 5
stas.
7432 in pariete sinistra amb. B. Litt. 4/2,5. Im. phot. a G. G. Pani sumpta. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 59. 78 cum im. del. fig. 2g; G. G. Pani, ICI III 14 n. 9 cum im. phot.; Buonocore, Superaequum 80 n. 81 cum im. phot. tab. XXI fig. 61; id., Suppl. It. 5, 1989, 137 n. 46 cum im. phot. (AE 1990, 243); id., in Fonti latine e greche I 347 n. 86; id., in Valle di Comino XII 17 n. 20. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 46. 1–3 deposio Maximes pro depositio Maximae. 7434 in pariete sinistra amb. B. Litt. 10/6. Desideratur. MusiVII non(as) Feb(ruarias)
cus.
deposio Kalendiani. Im. phot. a G. G. Pani sumpta. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 59. 76 cum im. del. fig. 2d; G. G. Pani, ICI III 13 n. 8 cum im. phot. (AE 1988, 459); Buonocore, Superaequum 80 n. 80 cum im. phot. tab. XXIV fig. 70; id., Suppl. It. 5, 1989, 136 n. 45 cum im. phot. (AE 1990, 242); id., in Fonti latine e greche I 347 n. 85; id., in Valle di Comino XII 17 n. 19. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 45.
A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 74; G. G. Pani, ICI III 15 n. 10; Buonocore, Superaequum 80 n. 82; id., Suppl. It. 5, 1989, 137 n. 47; id., in Fonti latine e greche I 347 n. 87; id., in Valle di Comino XII 17 n. 21. Cognomen Musici tit. ICVR 13279 = ILCV 4325B (Romae) quoque legitur. 7435 in pariete dextra amb. A; area titulo inscribendo destinata sulco continuo inciso cincta 29 x 14. Litt. 10.
TITVLI NOVI
1544
REGIO IV [Depos(s)io] Sabininis; XVII kal(endas) Sept(embres). Im. phot. a G. G. Pani sumpta. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 59. 73–74 cum im. del. fig. 2c; G. G. Pani, ICI III 17–18 n. 13 cum im. phot. (AE 1988, 462); Buonocore, Superaequum 81 n. 85 cum im. phot. tab. XXII fig. 64; id., Suppl. It. 5, 1989, 138 n. 50 cum im. phot. (AE 1990, 245); id., in Fonti latine e greche I 347 n. 90; id., in Valle di Comino XII 17 n. 24. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 50. 2 de forma genitivi Sabininis, i. e. Sabinae, vide exempla apud ILCV III p. 140 proposita.
Palilia. Im. phot. a G. G. Pani sumpta. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 59. 63–64. 78 cum im. del. fig. 2; G. G. Pani, ICI III 15–16 n. 11 cum im. phot.; Buonocore, Superaequum 81 n. 83 cum im. phot. tab. XXI fig. 62; id., Suppl. It. 5, 1989, 137 n. 48 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 347 n. 88; id., in Valle di Comino XII 17 n. 22. – Cf. H. Solin, Arctos 24, 1990, 126 (= eund., Analecta Epigraphica 338–339); Buonocore, Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 48. [- - -]a filia Solin, nescio rectene. Cognomen Palilii fortasse legitur tit. huius Corporis vol. V 6130 (Mediolani). 7436 in pariete sinistra amb. B; area titulo inscribendo destinata in formam tabulae ansatae redacta sulco continuo inciso cincta 20 x 40. Litt. 5/4.
7438 in pariete dextra amb. A. Litt. 3,3. Desideratur.
Severo f[- - -]. Im. a Ferrua del. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 59. 63 cum im. del. fig. 2 ab omnibus repetita; G. G. Pani, ICI III, 18 n. 14 cum im. del.; Buonocore, Superaequum 81 n. 86; id., Suppl. It. 5, 1989, 138–139 n. 51 cum im. del.; id., in Fonti latine e greche I 347 n. 91; id., in Valle di Comino XII 17 n. 25. 7439 in pariete sinistra amb. B. Litt. 12.
VII idus Decemb(res); Renatus dep(ositus). Im. phot. a G. G. Pani sumpta. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 75; G. G. Pani, ICI III 16 n. 12 cum im. phot. (AE 1988, 461); Buonocore, Superaequum 81 n. 84 cum im. phot. tab. XXII fig. 63; id., Suppl. It. 5, 1989, 138 n. 49 cum im. phot. (AE 1990, 244); id., in Fonti latine e greche I 347 n. 89; A. M. Giuntella, Riv. Arch. Crist. 67, 1991, 262–263 cum im. phot. fig. 10; Buonocore, in Valle di Comino XII 17 n. 23. – Cf. eund., Suppl. It. 22, 2004, 139 ad n. 49.
Im. phot. a G. G. Pani sumpta. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 59. 75; G. G. Pani, ICI III 18 n. 15 cum im. phot.; Buonocore, Superaequum 82 n. 87 cum im. phot. tab. XXII fig. 65; id., Suppl. It. 5, 1989, 139 n. 52 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 348 n. 92; id., in Valle di Comino XII 17 n. 26. Successes pro Successae.
7437 in pariete sinistra amb. B. litt. 5/4.
7440 in pariete dextra amb. B. Litt. 4,5.
Successes.
LXXI. SVPERAEQVVM [Depos(s)io - - -]ries; [- - - A]ugustas. Im. phot. a G. G. Pani sumpta. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 59. 77–78 cum im. del. fig. 2e; G. G. Pani, ICI III 19–20 n. 16 cum im. phot.; Buonocore, Superaequum 82 n. 88 cum im. phot. tab. XXIII fig. 66; id., Suppl. It. 5, 1989, 139–140 n. 53 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 348 n. 93; id., in Valle di Comino XII 17–18 n. 27. 1 [Vene]ries ex. gr. Ferrua; quomodo autem cognomen, quod terminatur in -ria, recte restituendum nescio (vide Solin – Salomies, Repertorium2 429–430).
1545
TITVLI NOVI Im. a Ferrua del. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 65 cum im. del. fig. 2 ab omnibus repetita; G. G. Pani, ICI III 21 n. 18 cum im. del.; Buonocore, Superaequum 82 n. 90; id., Suppl. It. 5, 1989, 140 n. 55 cum im. del.; id., in Fonti latine e greche I 348 n. 95; id., in Valle di Comino XII 18 n. 29. 7443 in pariete dextra amb. A. Alt. circ. 13.
7441 in pariete sinistra amb. B. Litt. 3,5.
XV kal(endas) Utobres. Im. phot. a G. G. Pani sumpta. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 66; G. G. Pani, ICI III 20 n. 17 cum im. phot.; Buonocore, Superaequum 82 n. 89 cum im. phot. tab. XXIII fig. 67; id., Suppl. It. 5, 1989, 140 n. 54 cum im. phot.; id., in Fonti latine e greche I 348 n. 94; id., in Valle di Comino XII 18 n. 28. 2–3 Utobres pro Octobres.
1chrismon2 Im. phot. a G. G. Pani sumpta. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 65; G. G. Pani, ICI III 22 n. 20 cum im. phot.; Buonocore, Superaequum 79 cum im. phot. tab. XXIII fig. 68; id., Suppl. It. 5, 1989, 136; id., in Valle di Comino XII 18 n. 30.
7442 in pariete dextra amb. A. Litt. 5. Desideratur. 7444 in pariete dextra amb. A. Alt. circ. 16. Desideratur.
1signum crucis2
- - - - - -? V kal(endas) [- - -].
7445 tit. incerti generis “Una lapide con iscrizione e con scultura raffigurante la testa di toro è stata usata da un cittadino come materiale di reimpiego per la costruzione di marciapiede in via della Madonna [in vico Secinaro], davanti alla casa di Angiolina Silveri”. E. Ricci, Peligni Superequani 75 (inde Buonocore, Superaequum 83 n. 91 et Suppl. It. 5, 1989, 140 n. 57).
Im. a Ferrua del. A. Ferrua, Riv. Arch. Crist. 26, 1950, 57. 67 cum im. del. fig. 1; G. G. Pani, ICI III 23 n. 21 cum im. del. e Ferrua repetita; Buonocore, in Valle di Comino XII 18 n. 31.
7446 tit. incerti generis “Un’altra lapide con iscrizione, coperta da uno strato di calcina, è murata nell’abitazione di un altro secinarese, tale Pasquale Carrozza”. E. Ricci, Peligni Superequani 75 (inde Buonocore, Superaequum 83 n. 92 et Suppl. It. 5, 1989, 140 n. 56).
PARS QVINTA: VESTINI LXXII. ATERNVM VICVS (Pescara 17*. 315) 341* Exemplum repetivit De Laurentiis, Iscrizioni 279 n. 7, qui titulum falsum recte iudicat. – De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983, 249; eund., in Varia epigraphica 101 (= eund., Abruzzo e Molise I 251); eund., in Tribù romane 32. 342*. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 278– 279 n. 6, qui titulum falsum recte iudicat (etiam cf. D. De Guidobaldi, Arch. Stor. Prov. Nap. 7, 1882, 427–428, qui titulum perperam non falsum iudicat); A. ColarossiMancini, RASLA 34, 1919, 324, qui tit. sine idonea causa genuinum iudicat. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110; Buonocore, BDASP 73, 1983, 248–249; eund., in Varia epigraphica 101 (= eund., Abruzzo e Molise I 251). 343* Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 279 n. 8, qui tit. recte falsum iudicat; A. Colarossi-Mancini, RASLA 34, 1919, 327, qui de tit. sine idonea causa genuino cogitat. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110; Buonocore, BDASP 73, 1983, 249–250. Attamen non excludo, quin titulus genuinus sit: cf. quae scripsi in Varia epigraphica 101 (= id., Abruzzo e Molise I 251–252). 344* Vide infra tit. n. 7447. 345* Exemplum repetivit De Laurentiis, Iscrizioni 281 n. 10, qui titulum falsum recte iudicat. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983, 251–252; eund., in Varia epigraphica 103 (= eund., Abruzzo e Molise I 255). 346* Exemplum repetivit De Laurentiis, Iscrizioni 282 n. 11, qui titulum falsum iudicat. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983, 252. Attamen non excludo, quin titulus genuinus sit [cf. quae scripsi in Varia epigraphica 103–104 (= id., Abruzzo e Molise I 255)], inde lege: D(is) M(anibus). | Quartillae | coiugi dulcissimae | et indulgentissimae, | cum qua vixi ann(is) XLVII | sine querela, | M. Vitrasius Q. f. Bulbus | b(ene) m(erenti); | h(oc) m(onumentum) h(eredem) n(on) s(equetur). 347* = huius Corporis vol. X 1777. – Cf. Buonocore, in Varia epigraphica 104 (= eund., Abruzzo e Molise I 256). 3336 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110; Buonocore, BDASP 73, 1983, 252– 253; R. Ricci, in Brunetti, Aprutii monumenta 30. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 171 n. 58; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3602; Buonocore, in Fonti latine e greche II 915 n. 1; id., in Dediche sacre 270 n. 132. – Cf. C. Letta, MEFRA 104, 1992, 121 adn. 91; eund., in Epigrafia del villaggio 39 adn. 22. 42 adn. 38; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 44; G. L. Gregori, in Dediche sacre 327. Ex eo, quod nominata Victoria Augusta, non excludo, quominus titulus primae aetati imperatoriae tribuendus (de Victoria Augusta vide, inter al., J. M. Santero, Athenaeum 61, 1983, 124; Fraschetti, Roma e il principe2 311). Augusta, i. e. appellatio deae, significat Italice “sacra”, “grande”, “venerabile” neque ad domum imperatoriam pertinet; de re universa vide Gregori, l. l. 308–330.
3337 = CLE 1265. Tabula lapidis calcarii ex tribus partibus inter se coniunctis composita supra a dextra fracta et fissuris laesa. Area titulo inscribendo destinata paululum excavata supra cymatio inverso ab utroque latere columna rudentata cincta. Litt. affabre insculptae. Ut mecum officiose vir doctus Andrea Staffa regionis Aprutinae antiquitatum praefecturae inspector communicavit, extat Lanciano in aedibus heredum gentis de Giorgi. Accessui clausam descripsi quatenus potui ad im. phot., quam mihi Staffa comiter dedit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003309). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983, 258–262; eund., Tradizione manoscritta n. 51. 245. 800; eund., Codici epigrafici 53. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 212. 258. 380, cuius errores omisi; Bindi, Monumenti 931; De Laurentiis, Iscrizioni 175–178 n. 60; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 235; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4210; A. Colarossi-Mancini, RASLA 34, 1919, 326; Waltzing, Corporations III 406 n. 1551; SIRIS 293–294 n. 677 (etiam cf. p. 224 n. 475); Malaise, Inventaire 52– 53 n. 1; Storoni Mazzolani, Iscrizioni funerarie 248– 249 n. CCXIII cum Italica versione; Budischovsky, Diffusion 28. 470 n. 31. 481 n. 92; Buonocore, Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 40 n. 44 (= id., Abruzzo e Molise I 182 n. 44); P. Selem, Izidin trag. Egipatski kultni spomenici u rimskom, Split 1997, 62–64 n. 2.2; Buonocore, in Fonti latine e greche II 915 n. 2; A. R. Staffa, Arch. Med. 17, 1991, 286–287; S. M. Marengo, in Cultes polythéistes 209. 216 n. E3; Buonocore, in Epigrafia di confine 313– 314 cum im. phot. fig. 8; Bricault, Recueil 722 n. 615/0401; C. Ricci, Cenotafi 81 n. 115 (cum versione Italica); Buonocore, in Temptanda viast 8 n. 32; Lorenzetti, Studio 163–165 n. 2; L. Bricault, in A. Mastrocinque – C. Giuffré Scibona (Ed.), Isis, Vesta, and Cybele. Studies in Greek and Roman Religion in Honour of Giulia Sfameni Gasparro (Potsdamer Altertumswissenschaftliche Beiträge 36), Stuttgart 2012, 98; Broekaert, Navicularii 229–230 n. 393. – Cf. B. Lier, Philologus 16, 1903, 464; Bücheler, Kleine Schriften I 157; Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 274; Ch. P. Sherman, in Studi Salvatore Riccobono II 72; SALAC, Isis 69. 100; M. Pavan, Mem. Ist. Veneto 32, 1958, 233; A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 421; Vidman, Isis und Serapis 88. 121; L. Gasperini, Abruzzo 10, 1972, 71; Ausbüttel, Untersuchungen 50; Buonocore, Stud. Class. Orient. 36, 1986, 286 (= eund., Abruzzo e Molise I 68); Ausbüttel, Verwaltung 50; Buonocore, BDASP 80, 1990, 76; De Salvo, Economia privata 289. 434. 615; L. Fiore, Anal. Rom. Inst. Dan. 22, 1994, 41. 44; Cugusi, Aspetti letterari2 207; Mora, Prosopographia Isiaca 401 n. 92; Bricault, Atlas 141; G. Paci, in Strutture portuali 76; A. R. Staffa, Arch. Med. 31, 2004, 371 cum alia bibliographia; J. M. Strazzulla, in Effetto Alba Fucens 52; G. Capriotti Vittozzi, in Confine nel tempo 654; Staffa, Riv. Top. Ant. 16, 2006 (2007), 10–11 cum im. phot. et del. fig. 3; Buonocore, in Dediche sacre 270; Wojciechowski, Cultores Deorum
LXXII. ATERNVM VICVS 150; S. Antonelli et al., Quad. Friul. Arch. 27, 2017, 68; G. Sfameni Gasparro, in Cults of Isis I 337; M. C. Mancini, in Paesaggi costieri 268.
Titulus nunc sic legendus: L(ucio) Cassio Hermo|doro nauclero | qui erat in colleg(io) | Serapís Salon(itano). Per | freta per maria tra|iectus saepe per und(as), | qui non debuerat | obitus remanere | ín Atern(o), set mecum | coniunx si vivere | nolueras, at Styga | perpetua vel rate | funerea utinam | tecum comitata | fuisse(m); Ulpia Candi|da domu Salon(is) coí(ugi) | b(ene) m(erenti) p(osuit). – 4 Salon(itano) L. Vidman apud SIRIS et Broekaert, Salon(is) Paci. – 9 set pro sed (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 141). – 10 coniunx pro coniux [cf. eand., ibid. 104 (scr. 2337)]. – 11 at pro ad (cf. eand., ibid. 141). – 14 tecu pro tecum (cf. eand., ibid. 144). – 15 coi(ugi) pro coni(ugi). V. 6–15 esse videntur dactyli hexametri et pentametri nonnullis vitiis affecti, commatibus vel clausulis mixti, scil. Per freta per maria traiectus saepe per und(as), | qui non debuerat obitus remanere in Atern(o), | set mecum coniunx si vivere nolueras, | at Styga perpetua vel rate funerea | utinam tecum comitata fuisse(m), quos sic in sermonem Italicum vertendos opinor: “A te, sempre sbattuto sui mari, sulle onde, sui flutti, non sarebbe stato destino, morendo, rimanere ad Aternum; ma, se non hai voluto vivere con me come coniuge, ti avessi almeno accompagnata sull’eterno Stige o sulla nave dei morti !” (sermonem Hispanicum apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 56 ad n. CLE quoque reperies). De locis similibus vide, praeter auctores supra laudatos, M. L. Ricci, in Convegno Virgiliano 204; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 192; M. Arena – I. Bitto, in L’Africa Romana 16, Roma 2006, 1029. De naufragio fusius disseruit I. Di Stefano Manzella, MEFRA 111, 1999, 79–106 (de re universa vide dissertationes publici iuris factas in Maia 67, 2015, 228–340, Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Dalmatiae 30 et D. Merola, in L. Chioffi – M. Kajava – S. Örma (Ed.), Il Mediterraneo e la Storia II. Naviganti, popoli e cultura ad Ischia e in altri luoghi della costa tirrenica. Atti del convegno internazionale, Sant’Angelo di Ischia, 9–11 ottobre 2015 (Acta Inst. Rom. Finl. 45), Roma
1547
ADDENDA ET CORRIGENDA 2017, 179–191; L. D’Amore, ibid. 193–211). De officio naucleri etiam vide N. VuletiC, Misc. Hadr. Med. 4, 2017, 81–98. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuo. 3338 Tabula ex lapide calcario a dextra fracta. Titulus in fascia superiore incisus, subter quam navis oneraria insculpta est (de quo anaglypho inter al. vide Zimmer, Berufsdarstellungen 208–210 n. 156–162; etiam cf. tit. Zarker, Studies 202, de quo Cugusi – Sblendorio Cugusi, Carmina Latina Dalmatiae 29–31 n. 3). Litt. affabre exaratae. Ut mihi officiose vir doctus Andrea Staffa regionis Aprutinae antiquitatum praefecturae inspector communicavit, extat Lanciano in aedibus heredum gentis de Giorgi. Accessui clausam descripsi quatenus potui ad im. phot., quam mihi Staffa comiter dedit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0000210–11). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983, 253–258 cum im. phot. tab. I e Raffaele Del Ponte deprompta; eund., Tradizione manoscritta n. 52. 801; eund., Codici epigrafici 53. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 212; Del Ponte, Riproduzioni tab. XXVIII; De Laurentiis, Iscrizioni 171–175 n. 59; Waltzing, Corporations II 406 n. 1552; A. Colarossi-Mancini, RASLA 34, 1919, 324; SIRIS 224 n. 476; Malaise, Inventaire 53 n. 2; Budischovsky, Diffusion 79. 395 n. 48; Buonocore, in Fonti latine e greche II 915 n. 3; S. M. Marengo, in Cultes polythéistes 216 n. E4; Buonocore, in Epigrafia di confine 314 cum im. phot. fig. 9 et cum im. del. a Del Ponte sumpta fig. 10; Lorenzetti, Studio 165– 166 n. 3 cum im. del. a Del Ponte sumpta; Bricault, Recueil 622 n. 508/0501. – Cf. Schnorr von Carolsfeld, Geschichte der juristischen Person 274; Sala, Isis 69; A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 421 cum im. phot. tab. XXIV fig. 50 e codice Del Ponte repetita; Vidman, Isis und Serapis 145; Buonocore, Stud. Class. Orient. 36, 1986, 286 (= eund., Abruzzo e Molise I 68); De Salvo, Economia privata 289. 434; Sirago, Sannio romano 178; J. M. Strazzulla, in Effetto Alba Fucens 52; G. Capriotti Vittozzi, in Confine nel tempo 654; Staffa, Riv. Top. Ant. 16, 2006 (2007), 40–41 cum im. phot. et del. fig. 27; Buonocore, in Dediche sacre 270; A. Di Meo, Veleia 30, 2013, 41 n. 18; M. C. Mancini, in Paesaggi costieri 268.
1 ex. ISIDIS Toppi. – Titulus sic legendus: - - - - - -? | Atern(-), qui fuit in coll(egio) Isid(is). L. Vidman apud SIRIS non excludit, quominus homo, Aternensis fortasse, ipse quoque nauclerus fuerit; Ater(nus) vel etiam [P]ater(nus) solvere Di Meo coniecit. Ex litterarum forma saec. III p. C. n. tribuerim. 3339 Stela ex lapide calcario in fronte levigata, a tergo rudis 114 x 56 x 16. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 96 x 39,5. Litt. 9/4. Puncta in formam hederae quoque exarata. Infra titulum dextrarum manuum iunctio illa est exsculpta (quo de anaglypho vide
ADDENDA ET CORRIGENDA
1548
REGIO IV
L. Reekmans, Bull. Ist. Belge Rome 31, 23–95; Brilliant, Gesture and Rank passim; etiam vide Diebner, l. infra l., 240–241 et Sinn, Marmorurnen 27. 63–66). Servatur Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9128), ubi a. 1979 contuli. Neg. Sopr. Arch. Chieti n. 570 et n. 24881; neg. D. A. I. Rom 60.403. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0003676–77). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983, 264–266 cum im. phot. tab. II. Exemplum repetiverunt De Laurentiis, Iscrizioni 180–181 n. 63; Buonocore, in Fonti latine e greche II 915 n. 4. – Cf. M. Cappelletti, in Saepinum 198; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 241 cum im. phot. fig. 15 (ex. neg. D. A. I.); Buonocore, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 34 cum im. phot. tab. IX fig. 3 (= eund., Abruzzo e Molise I 130). 4 de cognomine Aeschiniana agitur, ut me certiorem facit per litteras amicissimus Solin; Aescinhynes pro Aeschynes cogitavit M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 102. 147.
Litterae ad saec. II p. C. n. adducunt. 3340 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide Buonocore, BDASP 73, 1983, 262. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 380; De Laurentiis, Iscrizioni 178–179 n. 61; Buonocore, in Fonti latine e greche II 915 n. 5. Aetatis imperatoriae incertae. 3341 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110; Buonocore, BDASP 73, 1983, 263– 264. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 413; De Laurentiis, Iscrizioni 179–180 n. 62; Buonocore, in Fonti latine e greche II 916 n. 6. – Cf. Brancato, Repertorium II 95. 2 quomodo ratio nominis matris recte restituenda sit adhuc in dubio manet; Pulcriie Domne pro Pulchriae Domnae non excludit M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 99. 116. 130. 132; attamen nomen Pulchrii aliunde ignotum est. Saeculi II p. C. n. esse potest.
7447 (= 344*; add. p. 49*) = CLE 1321 tit. sepulcralis Fuit tabula margine cincta a sinistra et a dextra formulae D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scriptae geminis asciis ornata. Periisse videtur.
De Laurentiis, Iscrizioni 280–281 n. 9, qui titulum falsum iudicat. Titulum postea tractavit O. Hirschfeld, Sitzungsberichte der königl. Preussischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin 1893, 425 adn. 7 n. 7. Postremo Bücheler, CLE 1321, qui scripsit: “CIL. IX 344* ex Pollidoro, fictum Mommsenus et ego habuimus, defendit OHirschfeld in actis acad. Berol. 1893 p. 425 quia sufficere negat argumenta fraudis ducta ex persona auctoris uitiisque prosodiae, militiae circitores extitisse docens saeculo quarto”; a quo Buonocore, in Varia epigraphica 101–103 (= id., Abruzzo e Molise I 252– 255); id., Giorn. Ital. Filol. 53, 2001, 125–129 (cf. AE 2001, 899); id., in Temptanda viast 8 n. 33. De traditione manuscriptorum vide eund., BDASP 73, 1983, 250–251. Etiam cf. Fieberg, RE III, 2, 1899, col. 2569 [“inter suspectas”]; Bannier, ThLL III 5, col. 1101 lin. 14–15 [“nisi si est spurium”]; De Ruggiero, Diz. epigr., II, rist. an. 1961, 238 [“dubbio se sia falsa”]; Lattimore, Themes 134 (4th cent. A. D., of doubtful authenticity); Sanders, Lapides memores 300. 302; Cugusi, Aspetti letterari2 193; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 199; H. Belloc, Rev. Philol. 77, 2003, 79–95; M. Massaro, Maia 55, 2003, 192; eund., in Memoria poetica 85. 5 HOC TVMVLO pro HAC FVNCTO, – 6 HVMVM pro VRNAM Romanelli. – 7 GEMENS Pollidori (ms.), Muratori (thes.), Romanelli; PIO Muratori (Saggi), Mazocchi, scilicet Pollidori ante emendationem. De circitoribus inter al. vide Boulvert, Esclaves 145, Bruun, Water Supply 190 et passim nec non P. Cugusi, Corpus Epistularum Latinarum papyris tabulis ostracis servatarum (Papyrologica Florentina 23), II, Firenze 1992, 310–311; G. Migliorati, Epigraphica 69, 2007, 428; J. P. Lewis, ZPE 200, 2016, 519–530; etiam cf. tit. huius Corporis vol. XV 5016; AE 1938, 91. 99; 1939, 245; 1991, 1276 adn. Quamquam vitia, scil. in secundo v. Decimus et in tertio circitor (cave autem Bücheler ipsum in CLE scripsisse quae sequuntur: “Potuit circumitor: Vegetius III 8 quos circumitores appellabant”) extent, non excludo, quominus illud praemia parca v. 3 ad nominativum vel accusativum absolutum sit referendum. Immo in titulo locutiones saepius in carminibus adhibitae inveniuntur, ut, ex. gr., dum vita manebat (qua de locutione vide Hoogma, Der Einfluss Vergils 179–180) et sit mihi terra levis; etiam cf. locutiones condidimus cineres latebris et odoribus ossa (CLE 1829), sparge, precor, flores supra mea busta (CLE 1279), titulum ferale (CLE 465), ferali carmine (CLE 1122), ferali sepulcro (CLE 1222), ferali hora (CLE 1438), miserabilis urna (CLE 1151), gravis urna (CLE 1243), nobilis urna (CLE 1356). Quo facilius v. 5–6 explicentur, ante oculos pono locum illum Taciti (Ann. 3,1,4; 3,2,2), scil. postquam duobus cum liberis, feralem urnam (de locutione
5
D(is) M(anibus) s(acrum). Decimus, a prima sectatus castra iuventa, circitor morior – praemia parca! – senex. Qui nulli gravis extiteram, dum vita manebat, hac functo, aeternum sit mihi terra levis. Dat patruo, ob meritum, feralem Flauius urnam Ninnius et cinerem spargit odore gemens.
Im. aere incisa a Muratori publici iuris facta. P. Muratori apud Muratori, Saggi dell’Acc. di Cortona 2, 149; inde L. A. Muratori, Novus thesaurus veterum inscriptionum, I, Mediolani 1739, 540 n. 2; A. S. Mazocchi, De dedicatione sub ascia, Neapoli 1739, 128 (ex his P. Burmann jr., Anthologia veterum Latinorum epigrammatum et poematum, sive Catalecta poetarum Latinorum in VI. libros digesta ex marmoribus & monumentis inscriptionum vetustis & codicibus mss. eruta nunc locupletata, concinniorem in ordinem disposita & nonnullis virorum doctorum notis excerptis illustrata IV, Amstelodami 1773, 341) et apud ms. olim Neapoli servatum f. 222 (inde Romanelli, Antica topografia III, Napoli 1819, 78); inde H. Meyer, Anthologia veterum Latinorum epigrammatum et poematum, Lipsiae 1835, 1429; Mommsen, Inscriptiones regni Neapolitani 825* et supra n. 344*, cui quaerenti hoc modo Bücheler rescripsit: “Carmen fictum puto, nam qui tam cultos versus fundere potuit, non eadem opera tam turpia committit vitia quam sunt in primo v. Decimus et in altero circitor: tum praemia parca obscurissime interiectum est aliaque insunt insolentia, ut feralem urnam”; immo Mommsen addens: “praeterea circitores militares in lapidibus equidem nullos repperi et omnino Itali potius est quam Romani queri de processu impedito”, attamen apud p. 49* addidit, quae sequuntur: “Immo circitores militares in titulis non desiderantur; vide vol. V p. 1176”. E Mommsen pendet
LXXIII. ANGVLVS
1549
ADDENDA ET CORRIGENDA
feralis urna in Tacito tantum tradita vide ThLL VI 3, col. 486 lin. 22) tenens (scil. Agrippina), egressa navi, defixit oculos, idem omnium gemitus … Igitur tribunorum centurionumque umeris cineres portabantur … pro opibus loci vestem, odores aliaque funerum sollemnia cremabant. Attamen non sine dubiis titulum genuinum esse puto, eo magis, quod ratio duorum nominum, nempe Flavii Ninnii, excludenda non est (ne Ninnius cognomen sit). De re universa vide, quae scripsi Giorn. Ital. Filol., l. l. V. 2–6 sunt dactyli elegiaci, quos sic in sermonem Italicum vertendos opinor: “Io Decimus, che ho seguito la carriera militare fin dalla mia prima gioventù, muoio vecchio come circitor, magro riconoscimento. Io che, non ero stato di peso a nessuno finché fui in vita; dopo che l’ho compiuta mi sia leggera la terra per l’eternità. Flavius Ninnius offre in onore a suo zio l’urna sepolcrale e gemendo ne cosparge di profumi le ceneri” (sermonem Hispanicum reperies apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 75 ad n. CLE). Ex locutionibus adhibitis et ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. III p. C. n. tribuerim. 7448 tit. incerti generis Tabula ex lapide calcario undique fracta crass. 40. Rep. saec. XX ex. in urbe Pescara dum reficiuntur substructiones portus. Servatur Chieti in museo nationali antiquitatum. Descripsi a. 2010 ad im. phot., quam mihi Staffa comiter dedit. [- - - P]omponius [- - -]. Im. phot. ab A. Staffa sumpta. A. R. Staffa, Riv. Top. Ant. 16, 2006 (2007), 26–27 cum im. phot. fig. 17; eund., in R. Francovich – M. Valenti (Ed.), IV Congresso nazionale di archeologia medievale. Scriptorium dell’Abbazia. Abbazia di San Galgano (Chiusdino – Siena),
26–30 settembre 2006, Firenze 2006, 159. – Cf. eund., in L’Abruzzo costiero. Viabilità, insediamenti, strutture portuali ed assetto del territorio tra antichità ed altomedioevo (Storia e documenti 4), Pescara 2002. Forma litterarum ad aetatem imperatoriam in. adducunt. Non excludo, quin titulus ad opus quoddam pertinere potuerit.
LXXIII. ANGVLVS (Spoltore 316) 3342 Tabula ex marmore albo in fronte levigata 122 x 66 x ?. Litt. affabre insculptae 5,5/5,2. Servatur in vico Spoltore muro cuidam affixa aedium Giovanni Di Zio, ubi contuli m. Iun. a. 1988 una cum viro docto Candido Greco, qui im. phot. sumpsit [recens exemplum, scil. Imp(eratori) Caesari Dìvì f(ilio) | Augusto, co(n)s(uli) XI, | tribunicia potestate, quod Dressel vidit Spoltore in domo, q. d. Cocciafina, nunc exstat muro cuidam affixum in aedibus olim gentium Castiglione nunc dominae Luciana De Caesaris, ubi contuli eodem tempore cum Candido Greco, qui im. phot. quoque sumpsit. Agitur de tabula ex lapide calcario in utroque latere scissa in fronte paululum levigata 64,5 x 2,5 x ?. Litt. 5. Imaginem photographicam et textum publici iuris feci in Varia epigraphica 105 cum im. phot. fig. 15 (= id., Abruzzo e Molise I 256)]. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0002276. 2278). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3613; Buonocore, in Fonti latine e greche II 919 n. 1; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 18; id., in Varia epigraphica 105 cum im. phot. fig. 14 (= id., Abruzzo e Molise I 256); id., in Epigrafia d’età augustea 5759 n. 1 cum im. phot. fig. 1. – Cf. A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 420; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 40 adn. 26; Buonocore, Epigraphica 60, 1998, 48 (= eund., Abruzzo e Molise I 292); Lefebvre, in Élites municipales 297 n. 38; A. R. Staffa, in Valle del Piomba 143; Højte, Roman Imperial Statue 234 n. 33; De Benedittis, Provincia 35; A. R. Staffa, in Pinna Vestinorum II 182 cum im. phot. fig. 298.
Titulus dedicatus est inter d. 26 m. Iun. a. 23 a. C. n., cum Augustus tribuniciam potestatem accepit, et m. Iun. ex. eiusdem anni (nam consul XI appellatus est inter d. 1 m. Ian. et m. Iun. ex. a. 23 a. C. n.; cf. Kienast, Kaisertabelle6 57). 3343 = ILS 134. Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 919 n. 2; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 19; id., Epigraphica 60, 1998, 50–51 n. 2 (= id., Abruzzo e Molise I 294–295 n. 2); G. Cenerini, Riv. Stor. Antichità 40, 2010 (2011), 130. – Cf. A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 420; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 40 adn. 26; Hurlet, Les collègues du prince 119; M. G. Arrigoni Bertini, in Varia epigraphica 17; Buonocore, ibid. 99. 104–105 (= eund., Abruzzo e Molise I 248. 256); S. Lefebvre, in Élites municipales 297 n. 39; A. R. Staffa, in Valle del Piomba 143; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 79–81 n. 18; Segenni, Decreta Pisana 61; De Benedittis, Provincia 35; Buonocore, in L’iscrizione e il suo doppio 215. 3 iuentutis pro iuventutis (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 129). Teste Antinori, tituli cuiusdam ad Caium Caesarem pertinentis Sulmone in claustro ecclesiae S. Pamphili minorum observantium servati (vide supra ad n. 3078) transcriptio fuit: C. Caesari Augusti [f.] po[n]t. cos. pri[n]ci[p]i iuentutis. Mea sententia est idem ac titulus Spoltore repertus a Cirelli et Dressel ipso descriptus “in claustro minorum observantium”, hoc modo: C. Caesari Augusti f.
TITVLI NOVI
1550
REGIO IV
po[n]t. cos. principi iuentutis (tradunt in utroque titulo inscriptionem quandam medii aevi [ut ad tit. n. 3078] vel litteris Gothicis [ut ad tit. n. 3343] infra sequi). De re universa vide, quae disserui l. l. De Caio et Lucio Caesaribus vide, inter al., D. Sidari, Atti Ist. Veneto, Scienze, Lett., Arti 138, 1979/80, 275– 302, A. Vassileiou, ZPE 47, 1982, 119–129; Arrigoni Bertini, l. l. 15–21; Cenerini, l. l., 107–135; Segenni, l. l. passim. Imprimis vide S. Panciera, in Mausoleum 98–108 cum bibliographia ampliore. Ex eo, quod salutatio imperatoris in hoc titulo caret, inter a. 1–2 p. C. n. tribuerim (cf. Kienast, Kaisertabelle6 67–68; etiam vide, quae disseruerunt G. Alföldy, VI p. 4380–4381 ad tit. n. 40322–40325 cum bibliographia ampliore et R. Wolters, Chiron 32, 2002, 297–323). 3344 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3643; Buonocore, in Fonti latine e greche II 919 n. 3; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 22; D. Fasolini, in Senados municipales 61. – Cf. A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 420; C. Letta, in Epigrafia del villaggio 40 adn. 26; A. R. Staffa, in Valle del Piomba 143; Højte, Roman Imperial Statue 411 n. 55; D’Eredità, Aveia 143; De Benedittis, Provincia 35; L. D’Emilio, Quad. Arch. Abruzzo 2, 2010 (2012), 590. 8 d(ecurionum) d(ecreto) p(ublice) solve. Dedicatus est inter d. 10 m. Dec. a. 122 et d. 9 m. Dec. a. 123 p. C. n. (cf. Kienast, Kaisertabelle6 123–124). 3345 Desideratur.
Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 919 n. 4; id., in Annaei 66 n. 103–104. – Cf. A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 420; A. R. Staffa, in Valle del Piomba 143; De Benedittis, Provincia 35; Buonocore, Latomus 71, 2012, 889. 1 [- - -]IAEVS Dressel, inde Mommsen legit [- - -]iaeus ad p. 730 col. 4 sub indice nominum virorum et mulierum; nomen fortasse restituendum Anniaeus vel etiam Septimiaeus (cf. O. Salomies, Arctos 46, 2012, 178); attamen, si illam hastam rectam ad litteram N quoque refers, de nomine Annaeus cogitari potest (quod nomen in titulis Italiae repertis memorato fusius tractavi in Annaei 39–72). – 2 [Chr]estus supplevit Mommsen (nota autem sub indice cognominum virorum et mulierum hoc cognomen carere); de aliis cognominibus, quae terminantur in -estus vide Solin, Namenbuch2 1556. De seviro etiam vide R. Duthoy, Epigr. Studien 11, 1976, 157; Buonocore, ZPE 108, 1995, 129 (= eund., Abruzzo e Molise I 84). Ex eo, quod ratio nominis casu nominativo exarata est, tit. alteri parti saec. I a. C. n. saltem tribuendus videtur. 3346 Desideratur. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 919 n. 5. – Cf. A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 420; De Benedittis, Provincia 35. 1 [N]estor iam recte, ut opinor, Mommsen ad p. 740 col. 2 sub indice cognominum virorum et mulierum. – 2 [Bra]sidas mihi in mentem venit. Litterae, quae teste Dressel vetustae esse videntur, ad saec. I ex. a. C. n. saltem adducunt.
7449 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata. Rep. a. 1990 prope Spoltore in regione, q. d. Pescarina, in effossionibus ad praedium aetatis Romanae labentis in lucem detegendum a praefectura antiquitatum regionis Aprutinae institutis. Ubi extet, nescio. Descripsi ut potui a. 2015 ex im. phot. a Staffa publici iuris facta.
1 de locutione ossa sita vel hic sita est vel similia cogitaverim. Quomodo ratio nominis sit supplenda, incertum. Forma litterarum ad saec. II vel etiam III p. C. n. adducit.
- - - - - -? [- - -] sita [- - -]mae [- - -]atae [- - -]+tiae -----Im. phot. e Staffa repetita. Cf. A. R. Staffa, in Valle del Piomba 145 cum im. phot. fig. 168.
7450 tit. sepulcralis Tabula ex lapide calcario undique fracta in fronte levigata. Rep. a. 1990 prope Spoltore in regione, q. d. Pescarina, in effossionibus ad praedium aetatis Romanae labentis in lucem detegendum a praefectura antiquitatum regionis Aprutinae institutis. Ubi extet, nescio. Descripsi ut potui a. 2015 ex im. phot. a Staffa publici iuris facta.
- - - - - -? [- - -]+REI+[- - -] [- - -]rini[- - -] [- - -]reiu[s - - -] -----Im. phot. e Staffa repetita. Cf. A. R. Staffa, in Valle del Piomba 145 cum im. phot. fig. 167. Supplementa incerta manent. – 3 [- - - frate]r vel [- - mate]r vel [- - - pate]r vel etiam [- - - soro]r vel similia eiu[s - - -] supplere potuissem. Ex forma litterarum saec. II vel etiam III p. C. n. tribuerim.
LXXIV. PINNA VESTINA
1551
ADDENDA ET CORRIGENDA
LXXIV. PINNA VESTINA (Penne p. 17*. 317). Tribus Quirina 348* Cf. A. Pasqualini, in Antinoriana I 110; Buonocore, in Varia epigraphica 105 (= eund., Abruzzo e Molise I 257). 3347 Basis ex lapide calcario levigata corona crepidineque undique prospicientibus ornata, infra autem scalpro dentato passim dolata 91 x 36,5/33,5 x 25,5. Litt. affabre insculptae 3/2,8. Puncta triangularia sursum directa. Nunc exstat Chieti in museo nationali antiquitatum (inv. n. 9124; olim A. T. 547), ubi a. 1982 contuli. Neg. Arch. Sopr. Chieti n. 24875. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004458). Exemplum repetivi Buonocore, Xenia antiqua 4, 1995, 185 litt. l cum im. phot. fig. 9 (= id., Abruzzo e Molise II 615 litt. l); id., in Fonti latine e greche II 847 n. 1; id., in Valle del Fino 159 n. 1; id., in Dediche sacre 272 n. 136; id., in Pinna Vestinorum II 229 n. 4 cum im. phot. fig. 368. – Cf. C. Greco, in Centri storici 181; A. R. Staffa, in Valle del Fino 201; Ehmig, Donum dedit 143. Titulos Herculi sacros in regione Vestina repertos recensui in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 221–222 (= id., Abruzzo e Molise I 148–150). Fuficii alii non occurrunt in tit. Pinnensibus; rarum cognomen Suerrae, de quo, ex. gr., vide Schulze, Eigennamen 372. Ex litterarum forma saec. I medio a. C. n. tribuenda est. 3348 Desideratur. Exemplum repetiverunt Marini, ms. Vat. Lat. sign. n. 9071 p. 113 n. 13; Toppi, ms. p. 115. 198; Bindi, Monumenti 567 una cum tit. n. 3350; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3684; G. Cherubini, apud Autografi Ferrajoli – Raccolta Minervini 920–921 cum apographo (agitur de epistula a Gabriello Cherubini scripta ex urbe Hadria d. 1 m. Feb. a. 1858 ad Giulio Minervini missa, nunc in Bibliotheca Apostolica Vaticana servata; ex quo Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 257–258; id., Tradizione manoscritta n. 224); Rubini, Storia di Penne 44 n. 2 (etiam cf. p. 53); Buonocore, in Fonti latine e greche II 847 n. 2; id., Boll. Arch. 28/30, 1994 (1999), 28; id., in Valle del Fino 159 n. 2; id., in Pinna Vestinorum II 234 n. 14 cum im. del. fig. 379 ex. Autografi Ferrajoli deprompta; C. Greco, in Abruzzo nel Medioevo 670. – Cf. eund., in Centri storici 220. 2 FAELICISS. Toppi; foelicissimo Cherubini. Titulus sic legendus: D(omino) n(ostro) Constanti piissimo | felicissimo victori | semper Augusto. Agitur de Flavio Iulio Constante Augusto, ex quo titulus dedicatus inter m. Apr. a. 340, a quo anno victor ac triumphator erat, et m. Ian. a. 350, cum Constans defunctus est, antequam autem nomen suum ob usurpationem Magnentii a. 350 eiusdem m. Ian. erasum est (cf. Kienast, Kaisertabelle6 298–299). 3349 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 113; Rubini, Storia di Penne 45 n. 6 (etiam cf. p. 53); Buonocore, in Fonti latine e greche II 847 n. 3; id., in Valle del Fino 159 n. 3; id., in Pinna Vestinorum II 234 n. 15. Titulus, si genuinus est, dedicatus a. 43 a. C. n., cum memorati sunt consules eiusdem anni, scil. A. Hirtius A. f. (von der Mühll, RE VIII Hirtius 2) et C. Vibius C. f. Pansa Caetronianus (Gundel, RE VIIIA, 2, Vibius 16), qui collegae, ut constat, in campo Martio sepulti sunt. Etiam cf. F. Coarelli, in Lexicon Topographicum IV, Roma 1999, 290; A. Macciocca, ibid. 302.
3350 Desideratur. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 194; Bindi, Monumenti 567 una cum tit. n. 3348; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 3872; Buonocore, in Fonti latine e greche II 847 n. 4; id., in Valle del Fino 159 n. 4; id., in Pinna Vestinorum II 234–235 n. 16. – Cf. C. Greco, in Centri storici 220; A. R. Staffa, Rend. Pontif. Accad. Arch. 73, 2000/01 (2002), 316; eund., in Pinna Vestinorum II 164; Buonocore, in Varia epigraphica 105 (= eund., Abruzzo e Molise I 257); eund., Epigraphica 73, 2011, 322. T. Flavius Maximianus (etiam vide infra ad tit. n. 7493) esse videtur idem ac tribunus cohortis I Aeliae Dacorum ex evocato cohortis I praetoriae Maximinianae inter a. 235/238 tit. huius Corporis VII 810 (de quo vide R. G. Collingwood – R. P. Wright (Ed.), The Roman Inscriptions of Britain, I. Inscriptions on Stone, Oxford 1965, 1896; M. Hörig – H. Schwertheim, Corpus Cultus Iovis Dolicheni (EPRO 106), Leiden – New York – Københaven – Köln 1987, 356 n. 572; PME I 373 n. 60; PME Suppl. 1563 ad n.); Faure, Centurions 613. 3 ex maior(iario) solvendum est, sub exemplo tit. Aeclani reperti, scil. n. 1095 = ILS 3444, ubi nominatur Sammius Tertullinus quidam ex maioriario qui Herculi Aeliano titulum consecravit; quid autem vocabulum maioriarius certe significet, adhuc incertum (etiam vide tit. IRT 920); Mommsen ad tit. huius Corporis vol. VI 1611 putavit maioriarios principales praetorianorum esse; etiam cf. ThLL VIII 1, col. 158, ubi tit. huius Corporis vol. VI 1611 = 31831 (cf. p. 4719). 3445 et III 6775. 12489 quoque recensentur, et M. G. Granino Cecere, in Diz. epigr. V, 16, Roma 1997, 494–496 et Faure, l. l. 612–614 cum alia bibliographia; de officio maioriarii etiam vide A. Lajtar – J. Zelazowki, ZPE 192, 2014, 275. Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio; fuisse potest saec. II ex. p. C. n. vel etiam prioris partis saec. sequentis. 3351 = ILS 5781. Tabula ex lapide calcario in formam tabulae ansatae redacta in angulo superiore dextro fracta marginibus imminuta (57) x (83) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta, cuius pars superne a sinistra tantum deest, 70 x 47. Litt. 6–3. Puncta in formam rosae aculei haud semper signata. Exstat Penne muro cuidam exteriori porticus monasterii S. Dominici inserta, ubi a. 1991 et 2008 contuli una cum Candido Greco, qui im. phot. sumpsit. Neg. D. A. I. Rom n. 79.3654. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004459–60). De traditione manuscriptorum vide Buonocore, Tradizione manoscritta n. 804. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 115. 122, cuius errores omisi; Bindi, Monumenti 567; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4094; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 430; Rubini, Storia di Penne 44 n. 3; Buonocore, in Fonti latine e greche II 848 n. 5; A. Arnaldi, in Miscellanea Lidio Gasperini 59–60; Buonocore, in Valle del Fino 159 n. 5; id., in Dediche sacre 272 n. 139; id., in Pinna Vestinorum II 235–236 n. 17 cum im. phot. fig. 380; Fusco, Gestione delle acque 114–115 n. 19 (etiam cf. p. 33. 58). – Cf. I. Ludovisi, Boll. Antinori 9, 1897, 15 (= eund., Penne 21); Colasanti, Pinna 40. 122; Manni, Storia dei municipi 178; M. Corbier, MEFRA 95, 1983, 730. 737. 741; C. Greco, in Centri storici 220; eund., Città di Penne 29 cum im. phot.; A. R. Staffa, Rend. Pontif. Accad. Arch.
ADDENDA ET CORRIGENDA 73, 2000/01 (2002), 309; C. Letta, in Necropoli di Fossa IV 321 adn. 5 (scr. errore n. 3403); Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 43; Greco, Statuti 11. 48 cum im. phot.; A. R. Staffa, in Valle del Fino 151 adn. 55; A. Arnaldi, in Usus veneratioque fontium 73; Buonocore, Epigraphica 71, 2009, 335; Dupraz, Vestins 23; A. R. Staffa, in Pinna Vestinorum II 158.
2 ex. Lib[o] suppleverim. – 5 cludendam pro claudendam. – 8–9 curarunt, probarunt dedicaruntque pro curaverunt, probaverunt dedicaveruntque. Nomina gentilicia hic primum in tota regione Pinnensi occurrunt; nomen Teucidii autem rarissimum est (etiam cf. infra ad tit. n. 7484). De aqua Ventina, cuius caput in lucem est detectum a. 1827 (cf. Colasanti, l. l. 122), cf. Heichelheim, RE VIII, A, 1, Stuttgart 1955, 818–819. Fons redit tit. Corfiniensi n. 7226 (de deo vide Arnaldi, l. l. 47–61). De Viribus vide F. Cenerini, Tyche 4, 1989, 17–23 et Arnaldi, Neptunus 178–189. Etiam cf. locum illum Vitruvii (scil. 8,3,5), ubi legitur “Est autem aquae frigidae genus nitrosum, uti Pinnae Vestinae, Cutiliis aliisque locis similibus, quae potionibus depurgat per alvumque transeundo etiam strumarum minuit tumores” (“Esiste inoltre una qualità di acqua fredda ed alcalina, come quella che troviamo a Penne Vestina, alle Terme di Cotilia [vicino Rieti] e in altre località, che, una volta bevuta, passando attraverso l’intestino, riduce di molto l’ingrossamento delle tumefazioni linfoghiandolari” [de Aquis Cutiliis vide Guérin-Beauvois, Thermalisme 223–224 et passim]). De munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 351. De verbo dedicare vide S. Mrozek, Epigraphica 66, 2004, 123. Ex litterarum forma saec. I in. p. C. n. tribuenda mihi esse videtur. 3352 Desideratur. Exemplum repetiverunt Marini, ms. Vat. Lat. sign. n. 9071 p. 109 n. 2; Toppi, ms. p. 115. 198, qui dedit adiunctum ad tit. n. 3348; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4095; G. Cherubini, qui dedit titulum adiunctum ad tit. n. 3348, apud Autografi Ferrajoli – Raccolta Minervini 920–921 cum apographo (vide supra ad tit. n. 3348; ex quo apographo M. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 258; id., Tradizione manoscritta n. 225); Buonocore, in Fonti latine e greche II 848 n. 6; id., in Valle del Fino 160 n. 6; id., in Pinna Vestinorum II 236 n. 18 cum im. del. fig. 381 ex Autografi Ferrajoli deprompta. – Cf. I. Ludovisi, Boll. Antinori 9, 1897, 15 (= eund., Penne 21); Colasanti, Pinna 40; Manni, Storia dei municipi 178; Greco, Statuti 11. 48; A. R. Staffa, in Pinna Vestinorum II 158. C. AXENIVS SEX. TRANQ. | IIII. VIR. EX. S. C. Cherubini; legerim non sine dubiis: C(aius) Axenius Sex(ti) [f(ilius)] | Tranq(uillus) (vel potius Tranq[uillus] ut cogitat Mommsen in Indice cognominum virorum et mulierum
1552
REGIO IV Corporis sub p. 707 col. 1 et p. 746 col. 1) | IIIIvir ex s(enatus) c(onsulto). Nomen gentilicium Axenii in tota regione quarta hic solum occurrit. Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; prioris partis saec. I p. C. n. saltem esse potest. 3353 Basis ex lapide calcario a sinistra et a dextra in usum posteriorem recte scissa nec non fissuris infra laesa, corona crepidineque praedita, supra et infra passim scalpro dentato dolata 95,5 x (58,5) x (26). Area titulo inscribendo destinata excavata levigata cymatio inverso cincta 34 x 41. Litt. 4/3 (v. 9 in fascia infra aream marginatam sita insculptus). Puncta triangularia. Etiam hodie eodem loco, quo Dressel recognovit, nempe extra vicum Nocciano muro inserta cellae vinariae aedium dominae Liliana De Meco (olim Biagio De Mega) in regione Fonte Schiavo appellata sitarum, ubi a. 1991 contuli una cum Candido Greco, qui im. phot. sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004461–64). Exemplum repetiverunt Bindi, Monumenti 568; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4099; Rubini, Storia di Penne 47 n. 17; Buonocore, in Fonti latine e greche II 848 n. 7; id., in Valle del Fino 159 n. 7; id., in Pinna Vestinorum II 244–245 n. 33 cum im. phot. fig. 392a–b. – Cf. I. Ludovisi, Boll. Antinori 9, 1897, 16 (= eund., Penne 22); Buonocore, Epigraphica 71, 2009, 328–329; A. R. Staffa, in Pinna Vestinorum II 165; Brancato, Repertorium II 92.
4 Mitrhes pro Mithres. – 9 ex. IN k HOR k R k III sic lapis, id est in hor(tos) 7p8(edes) III. Seviros Augustales alios non invenies in titulis Pinnae repertis (cf. quae scripsi in ZPE 108, 1995, 135 [= id., Abruzzo e Molise I 93]), attamen vide infra tit. n. 7469. Nomen gentilicium Vibii redit in tit. n. 7452; nomen Gavennii autem hic solum in titulis eiusdem loci occurrit (de rarissimo nomine vide G. Camodeca, in Valle di Comino XIII 94). Ex litterarum forma saec. I p. C. n. tribuerim.
LXXIV. PINNA VESTINA 3354 = ILS 5327. Tabula ex lapide calcario a dextra in usum posteriorem recte scissa nec non operculo sepulcri adhibita in fronte levigata, bullis duabus in media area scripturae perterebrata (67) x (89) x ?. Litt. affabre insculptae 4,5– 3,3. Puncta in formam falculae redacta. Exstat Penne in pavimento inserta ecclesiae Sanctae Clarae, ubi a. 1991 et 2008 contuli una cum Candido Greco, qui im. phot. sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004465). Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4098; E. Pais, Atti Reale Accad. Arch. Napoli n. s. 6, 1918, 431; Rubini, Storia di Penne 45 n. 9 (etiam cf. p. 53); Buonocore, in Fonti latine e greche II 848 n. 8; id., in Valle del Fino 158 n. 8; id., in Pinna Vestinorum II 237 n. 20 cum im. phot. fig. 383. – Cf. I. Ludovisi, Boll. Antinori 9, 1897, 16 (= eund., Penne 22); Colasanti, Pinna 40. 78; Manni, Storia dei municipi 178; C. Greco, in Centri storici 220; Duncan Jones, Economy2 n. 485; Horster, Bauinschriften 126. 127; A. R. Staffa, Rend. Pontif. Accad. Arch. 73, 2000/01 (2002), 300; Greco, Statuti 12. 48 cum im. phot.; Buonocore, in Epigrafia d’età augustea 52; A. R. Staffa, in Valle del Fino 144; Buonocore, in Epigrafia 2006 576; Dupraz, Vestins 175–176. 390; A. R. Staffa, in Pinna Vestinorum II 152. 154; G. Gregori – D. Nonnis, Sc. Ant. 19.2–3, 2013 (2014), 502.
1 ex. Mevi[us] suppleverim; etiam cf. tit. infra n. 7481, ubi memoratur nomen Mevii (etiam vide R. Rovira Guardiola, in L’Africa Romana 17, Roma 2008, 2117–2124). – 4 ex. refici[und(am)] Mommsen supra ad tit., cui Dressel recognovit, ex quo omnes; refici[end(am)] ego. – 5 curarunt probarunt pro curaverunt probaverunt. – 6 H[S], 7 MMMMDCCCCXXXVII lapis. Nomina gentilicia hic primum in tota regione Pinnensi occurrunt; attamen vide fragmentum lateris saec. I medii a. C. n. Pul(- - -) signatum (AE 1968, 160 f = huius Corporis vol. I2 3486 = Dupraz, Vestins 389–390 n. 35). De locutione constat praeter ThLL IV 3, col. 529, vide G. L. Gregori, in Misurare il tempo 358–359. De munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 107. 351; S. Segenni, in Quotidien municipal 223; G. Camodeca, in Valle di Comino XV 166. Ex litterarum forma saec. I medio p. C. n. tribuenda mihi esse videtur. 3355 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110. Exemplum repetiverunt Rubini, Storia di Penne 46 n. 13; Buonocore, in Fonti latine e greche II 848 n. 9; id., in Valle del Fino, p. 159 n. 9; id., in Pinna Vestinorum II 245 n. 35. Fortasse legendum: - - - - - -? | [- - -]PE+[- - -] | [- - -]SER+[- - -] | [- - -] Egnati[us - - -] | Ruf(us) C[- - -] | Q(uinto) Lucio [- - -] | allecto [- - -].
1553
ADDENDA ET CORRIGENDA Egnatios alios non reperies. De Egnatiis etiam vide O. Wikander, Opuscula Rom. 18, 1990, 207–211. Nomen Lucii redit in aliis tit. Pinnae repertis (de nomine gentilicio Lucii etiam cf. C. Letta, in Valle di Comino VII 95). De allecto vide H. Mouritsen, Chiron 28, 1998, 242. Cui aetati titulus tribuendus sit, incertum; aetatis imperatoriae certe esse potest. 3356 Stela ex lapide calcario supra fracta, in fronte levigata (34) x (69) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta, cuius pars a dextra et infra servatur. Litt. 3,5/3. Puncta triangularia. Exstat Penne muro cuidam exteriori porticus curiae municipalis (olim monasterii S. Dominici) inserta, ubi a. 1991 et a. 2008 contuli una cum Candido Greco, qui im. phot. sumpsit. Neg. D. A. I. Rom n. 79.3653. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004466–67). Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 122, qui dedit plenum Trasmundo sequens; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4096; G. Cherubini apud Autografi Ferrajoli – Raccolta Minervini 918–919 cum apographo (vide supra ad tit. n. 3348; ex quo apographo M. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 258; id., Tradizione manoscritta n. 223. Etiam cf. A. Pasqualini, in Antinoriana I 110); Rubini, Storia di Penne 46 n. 12. 48 n. 21; Buonocore, in Fonti latine e greche II 849 n. 10; id., in Valle del Fino 159 n. 10; id., in Pinna Vestinorum II 238– 239 n. 22 cum im. phot. fig. 385a–b; id., in L’iscrizione e il suo doppio 219–220. – Cf. Kubitschek, Imperium 61; C. Greco, in Centri storici 220; Forni, Tribù L450; Buonocore, in Tribù romane 37; Brancato, Repertorium II 93.
Supplementa v. 1–6 a Trasmundo, qui titulum plenum servavit, deprompta in gypso ipsi lapidi magna ex parte adiecta sunt. Nunc lapis: D(is) M(anibus) s(acrum). | Cn(aeo) Lucio | Cn(aei) filio | Quir(ina) Vario | Festiano | decurioni,| vixit annis | IIII mens(ibus) VI; | Cn(aeus)Lucius | Faustus pa|ter testame|nto fieri ìussit | p(osuit).
ADDENDA ET CORRIGENDA Caii Lucii alii redeunt in tit., qui sequitur. Cf. tit. n. 3573 = ILS 2053, ubi laudatur C. Curtilius Faustinus quidam adlectus in ordinem decurionum cum esset annorum IIII; de re universa vide P. Garnsey, Historia 20, 1971, 317–318; Kleijwegt, Ancient Youth 318–319; H. Mouritsen, Chiron 28, 1998, 242–243; S. Lefebvre, in L’Africa Romana 12, Sassari 1998, 1123–1137 (praesertim vide p. 1136); Chr. Laes, Epigraphica 66, 2004, 145–184 (praesertim vide p. 176 n. 11); Fasolini, Aggiornamento 82. De nomine gentilicio Lucii vide supra ad tit. praecedentem. Saec. II p. C. n. esse potest. 3357 Desideratur. – Exemplum recens e titulo, qui Trasmundus unus idemque legere potuit, depromptum hodie exstat Penne muro cuidam exteriori porticus monasterii S. Dominici insertum, ubi a. 1991 contuli una cum Candido Greco, qui im. phot. sumpsit. Neg. D. A. I. Rom n. 79.3651. Agitur de stela quadam ex lapide calcario supra fracta in tres partes inter sese coniunctas in fronte levigata (45) x (66) x ?. Area titulo inscribendo destinata excavata cymatio inverso cincta 30 x 50. Litt. 5–2,5. Puncta in formam circuli insculpta. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0004468–69). De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110. Exemplum recens repetiverunt Toppi, ms. p. 115. 122, qui ex Trasmundo descripsisse videtur; Bindi, Monumenti 567; De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4097; Rubini, Storia di Penne 44 n. 1; WeschKlein, Funus publicum 162; Buonocore, in Fonti latine e greche II 849 n. 11; id., in Valle del Fino 159 n. 11; id., in Pinna Vestinorum II 236–237 n. 19 cum im. phot. fig. 382; id., in L’iscrizione e il suo doppio 219. – Cf. Kubitschek, Imperium 61; I. Ludovisi, Boll. Antinori 9, 1897, 15 (= eund., Penne 21); Colasanti, Pinna 40; Manni, Storia dei municipi 179; C. Greco, in Centri storici 220; Forni, Tribù L444–445; Buonocore, in Varia epigraphica 105 (= eund., Abruzzo e Molise I 257); eund., in Tribù romane 37; A. R. Staffa, in Pinna Vestinorum II 158; Brancato, Repertorium II 93; V. Acconcia, in Vestini 131. Caii Lucii alii redeunt in titulo, qui praecedit. De loco sepulturae dato decurionum decreto vide M. Antico Gallina, Epigraphica 59, 1997, 205–224 (praesertim p. 208), C. Zaccaria, in Terminavit sepulcrum 195–216 (praesertim p. 198) et I. Milano – V. Pistarino, in Quotidien municipal 708–708 n. 101. Non excludo, quin saec. I p. C. n. esse possit. 3358 = CLE 1125. Tabula ex lapide calcario infra fracta. Ut mecum officiose vir doctus Andrea Staffa regionis Aprutinae antiquitatum praefecturae inspector communicavit, extat Lanciano in aedibus heredum gentis de Giorgi. Accessui clausam a. 2004 descripsi quatenus potui ad im. phot., quam mihi Staffa comiter dedit. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4100; Cholodniak, Carmina sepulcralia2 1152; Buonocore, BDASP 80, 1990, 76; id., ZPE 90, 1992, 115 adn. 7; id., Giorn. Ital. Filol. 49, 1997, 40 n. 45 (= id., Abruzzo e Molise I 182 n. 45); id., in Fonti latine e greche II 849 n. 12; id., in Valle del Fino 159 n. 12; id., in Epigrafia di confine 314–317 n. 3 cum im. phot. fig. 11 (cf. AE 2004, 453); G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 59–60 n. 41 (etiam cf. p. 33); Buonocore, in Temptanda viast 8 n. 34; id., in Pinna Vestinorum II 243–244 n. 32 cum im. phot. fig. 391. – Cf. I. Ludovisi, Boll. Antinori 9, 1897, 15 (= eund., Penne 21); V. Morelli, in Centri storici 217; Aubert, Business Managers 259; G. Alföldy, in Biographie 34. 38; Buonocore, in Dediche sacre 272; Hemelrijk, Hidden Lives 361; I. Weiler, in Handwörterbuch I col. 1087.
1554
REGIO IV 4 posuere i. e. posuerunt, 13 preteri[en]s pro praeteri[en]s (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 117); 9–11 supplementa incerta; temptavit legere Cholodniak hoc modo, scil.: sed m[i]h[i], qua[e potuit], mir[a] pater omnia cura | [largit]ur: [cu]nctis sum decora[ta b]onis | [- - -] annos ++; cf. etiam, quae interpretatus est Bücheler ad tit.: sed m[atr]onali nutrita [pe]r omnia cura | [artibus et cu]nctis sum decora[ta b]onis | co … uitae ..... aeus iuuei … iainosus. Res autem omnino incerta manet (cf. etiam, quae Mommsen ipse scripsit ad tit. in commentario, scil. “Descripsi titulum evanidum, quatenus potui, eamque meam lectionem cum Buecheler a me rogatus emendasset, denuo saxum et ipse contuli et amicos Wilamovitzium et Kaibelium conferre iussi”). V. 3–14 sunt hexameter et quinque dactyli elegiaci, scil. sancta, tibi hunc titulum pueri posuere merenti; | hospes, si non est lasso tibi forte molestum, | oramus, lecto nomine pauca legas; | sum libertinis ego nata parentibus ambis, | pauperibus censu, moribus ingenuis; | sed m[i]h[i], qua[e potuit], mir[a] pater omnia cura | [largit]ur: [cu]nctis sum decora[ta b]onis | [- - -] annos ++ | hic defuncta piis sedib(us) ecce moror; | tu, qui pr(a)eteri[en]s legisti, lasse viator, | sit tibi lux dulcis, et mihi terra levis, quos in Italicum sermonem hoc modo vertendos opinor: “Oh donna irreprensibile, a te, lo hai di certo meritato, i figli hanno dedicato questo epitafio. Viandante, se per te, che sei stanco, non è forse un fastidio, ti preghiamo di leggere, dopo il nome della defunta, queste poche righe che seguono: «Sono nata da genitori entrambi figli di schiavi liberati, poveri, sì, di ricchezze, ma integri nei costumi; mio padre mi ha sempre fatto dono di tutte quelle amorevoli attenzioni che poteva, e sono stata onorata di ogni bene [- - -] e qui, ormai priva di vita, ecco, abito in queste sacre dimore; e per te, stanco viandante, che hai letto di passaggio questo epitafio, continui la vita ad essere soave e per me la terra sia leggera»” (sermonem Hispanicum apud Fernández Martínez, Poesía epigráfica II 515 ad n. CLE quoque reperies). De locis similibus vide Galletier, Étude 53. 66. 106; Purdie, Latin Verse 154; Z. Popova, Ann. Univ. Sofia. Fac. Lettres 68, 1969, 344; Sanders, Lapides memores 31. 32. 191. 433. 447. 466; Cugusi, Aspetti letterari2 345–346; F. Socas Gavilán, in Asta ac pellege 200; Cugusi, Carmina Latina Sardiniae 129; C. Fernández Martínez – J. M. Abascal – J. Gómez Pallarès – R. Cebrian, ZPE 161, 2007, 55. De v. hospes … pauca legas cf. locum Cat. 55, scil. oramus si forte non molestust, de quo etiam vide Cugusi, in Metrische Inschriften 29–30 (= Cugusi – Sblendorio Cugusi, Versi su pietra 128– 129) et A. M. Morelli, in Valle di Comino XIV 116. Nota Ninniam (de nomine etiam vide M. Torelli, in Epigrafia e ordine senatorio II 186) Primillam sacerdotem Cereriam id est Cereris fuisse (cf. laterem Pinnae repertum nomine deae Cereris inscriptum infra ad tit. n. 7456); de sacerdotio Cereris saepius, ut constat, una cum Veneris in titulis Paelignis memorato etiam vide G. Colonna, Arch. Class. 8, 1956, 216–217; I. Chirassi Colombo, in ANRW II 17, 1, 1981, 426; Poccetti, L’area superequana 22–26; imprimis G. Rocca, in Tavola di Agnone 645–658. Titulos Cereri et Veneri sacros in regione quarta repertos recensui in ZPE 56, 1984, 251–252 et in Rend. Pontif. Accad. Arch. 62, 1989/90 (1992), 228–229 (= id., Abruzzo e Molise I 145– 146) et in Xenia antiqua 4, 1995, 188–189. Ex forma litterarum saec. I p. C. n. tribuerim. 3359 = I2 3270. Plinthus ex lapide calcario recte et transverse resecta formam gradus referens in fronte levigata, a tergo in usum posteriorem recisa cum in opus adhibetur (17,5) x (146) x (27,5). Litt. 4,5. Puncta triangularia sursum directa. Nunc exstat Penne in museo civico dioecesano, ubi a. 1991 contuli una cum Candido Greco, qui im. phot.
LXXIV. PINNA VESTINA sumpsit. – Cf. im. phot. in ACE sub n. (inv. n. PH0001211–12. 4470). Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 113, qui e Trasmundo pendet; Bindi, Monumenti 568; G. Susini, Epigraphica 38, 1966, 146–147 (AE 1967, 110); A. La Regina, Mem. Accad. Lincei s. 8°, 13, 1968, 416 adn. 323 cum im. phot. tab. XXIII fig. 48; A. Degrassi, I2 3270 cum im. phot. tab. 89 fig. 4–5; Rubini, Storia di Penne 45 n. 7. 47 n. 20; Buonocore, in Fonti latine e greche II 849 n. 13; id., in Valle del Fino 159 n. 13; id., in Dediche sacre 273 n. 140; id., in Pinna Vestinorum II 241–242 n. 27 cum im. phot. fig. 388; Dupraz, Vestins 391–396 n. 36 (etiam cf. p. 309. 427). – Cf. F. Sartori, Atti Ist. Veneto, Scienze, Lett., Arti 116, 1957/58 250 (= eund., Dall’Italía 100); C. Greco, in Centri storici 220; Buonocore, in Epigrafia del villaggio 55; A. R. Staffa, Rend. Pontif. Accad. Arch. 73, 2000/01 (2002), 146; D. Nonnis, in Sanctuaires 49 n. 165; M. Cébeillac-Gervasoni, in Autocélébration 161; Buonocore, in L’ombelico d’Italia 71; eund., in Homenaje Armin U. Stylow 67; Laird, Civic Monuments 304 n. 78.
PONTEDIVS k P k F k Q k COSANVS k Q k L | TIBERIVS k SER k MAG k GRADVS k D k S k [F] sic Mommsen, qui e Trasmundo pendet; titulus, melius re perpensa, nunc hoc modo legendus: P(ublius) Ponted[i]us P(ubli) l(ibertus), Q(uintus) Cosanus Q(uinti) l(ibertus), Tiberius ser(vus) [- - -], | mag(istri) gradus d(e) s(uo) f(ecerunt); 1 ex. serv[- - -] La Regina, ser(vus) Degrassi in I2. – 2 maag(istri), p(osuerunt) pro f(ecerunt) haud recte Susini. In hoc titulo gradus fani cuiusdam in regione Pinnensi siti memorantur, quos gradus magistri quattuor, ut opinor, potius quam tres (ratio nominis quarti magistri illius, fortasse quoque servi ut tertius magister, in lacuna a dextera supplenda) fani ipsius de suo, id est pecunia fanatica, fecerunt (de munificentia inter al. vide Jouffroy, La construction publique 351). Nomen Pontedii est antiquior forma nominis Pontidii (etiam cf. tit. Peltuinatem n. 7527, ubi laudatur Lucius Pontedius quidam); nomen Cosani hic solum in tota regione Pinnensi occurrit (de nomine vide E. Dupraz, in Onomastica 327 et O. Salomies, Arctos 46, 2012, 150). Ex litterarum forma nec non ex nominis ratione (nota viros cognomine carentes) saec. I medio a. C. n. saltem tribuerim. 3360 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 195; Rubini, Storia di Penne 45 n. 5; Buonocore, in Fonti latine e greche II 849–850 n. 14; id., in Valle del Fino 159 n. 14; id., in Pinna Vestinorum II 245–246 n. 36. 1 omisit Toppi. – Fortasse legendum: - - - - - -? | [- - -]IVLVS[- - -] | [- - -]R DEC[- - -] | [- - -]DECES[- - -] | [- - -] censuit e[- - -] | [- - -] faciendo [- - -] | [- - -] dederunt [- - -?]. Subest ut videtur memoria quaedam de opere quodam instaurato, ob cuius dedicationem distributiones factae sunt. Tota res autem incerta manet.
1555
ADDENDA ET CORRIGENDA Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio. 3361 Desideratur. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 196; Buonocore, in Fonti latine e greche II 850 n. 15; id., in Valle del Fino 159 n. 15; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 60 n. 42 (etiam cf. p. 13–14); Buonocore, in Pinna Vestinorum II 242 n. 29. – Cf. C. Greco, in Centri storici 220; Buonocore, Epigraphica 71, 2009, 328; eund., in Dediche sacre 272. 1 nomen gentilicium Apitii, si recte traditur, hic primum occurrere videtur (vide Solin – Salomies, Repertorium2 18). – 2 de flamine municipali cogitat non sine dubiis Mommsen (cf. supra p. 783 col. 2), cum quo in editione priore quoque consensi; nota autem cognomen Flaminis esse quoque posse (de quo vide Solin – Salomies, Repertorium2 332); inde T(ito) Apitio | [T(iti) f(ilio) ?] Flamini [- - -] suppleverim; res autem incerta manet. Cui aetati titulus tribuendus sit, definire non possum. 3362 Desideratur. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 193; Buonocore, in Fonti latine e greche II 850 n. 16; id., in Valle del Fino 159 n. 16; G. Prosperi Valenti, BDASP 93/94, 2003/04 (2005), 60 n. 42a (etiam cf. p. 13–14); Buonocore, in Pinna Vestinorum II 242 n. 30. – Cf. eund., Epigraphica 71, 2009, 328–329; eund., in Dediche sacre 272. 2 de flamine municipali quodam cogitat non sine dubiis Mommsen (cf. supra p. 783 col. 2 et quae scripsi ad n. 3361). – 3 fortasse subest aedilis. Aetatis incertae. 3363 Desideratur. Exemplum repetiverunt C. Greco, in Centri storici 215; Buonocore, in Fonti latine e greche II 850 n. 17; id., in Valle del Fino 159 n. 17; A. R. Staffa, in Paesaggi I 57 (errore scr. 3353); Buonocore, in Pinna Vestinorum II 247 n. 40. – Cf. A. R. Staffa, Rend. Pontif. Accad. Arch. 73, 2000/01 (2002), 316–317. 9 Vicrene pro Vicrenae (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 116). Ut iam Mommsen ipse recte monuit, tribus coniugum paribus filii monumentum dedicavere. Nomina gentilicia Aponii, Saludeii et Vicreni hic solum in tota regione Pinnensi invenies. Ex formula D(is) M(anibus) compendiis scripta et ex eo, quod Aponii et Dicasius (de cognomine Dicasii etiam vide G. Uggeri, in Miscellanea Lidio Gasperini 1033) et Corinthus et Secundus praenominibus carent alteri parti saec. II p. C. n. saltem tribuerim. 3364 Desideratur. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 194; Buonocore, in Fonti latine e greche II 850 n. 18; id., in Valle del Fino 159 n. 18; id., in Pinna Vestinorum II 247–248 n. 41. – Cf. Brancato, Repertorium II 93; Buonocore, in L’iscrizione e il suo doppio 220. Cognomina Sabini et Sabiniani, quibus pater et filius nominati sunt, redeunt tit. eiusdem loci n. 7471, ubi memorantur C. Iulius Sabinus pater et C. Iulius Sabinianus filius. Arrii alii Pinnae Vestinae non occurrunt. Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 3365 Desideratur. Exemplum repetiverunt De Ruggiero – Vaglieri, Sylloge epigraphica 4290; Buonocore, in Fonti latine e greche II 850 n. 19; id., in Valle del Fino, p. 159 n. 19; id., in Pinna Vestinorum II 249–250 n. 46. – Cf. eund., in Temptanda viast 2 adn. 8; eund., Epigraphica 71, 2009, 337. De anaglyphis in parte superiore incisis ad dextrarum iunctionem illam pertinentibus vide L. Reekmans, Bull. Ist. Belg. Rome 31, 1958, 23–95; Brilliant, Gesture and Rank passim; Sinn, Marmorurnen 27. 63–66; S. Segenni,
TITVLI NOVI Epigraphica 51, 1989, 142 adn. 1; S. Diebner, in Romanisation du Samnium 240–241; Buonocore, Abruzzo 36/38, 1998/2000, 34 (= eund., Abruzzo e Molise I 129– 130. 3 nata pro natae (cf. M. G. Tibiletti Bruno, Abruzzo 9, 1971, 108). – 5 Adrumeto pro Hadrumeto (cf. eand., l. l. 145). – 10 conserve pro conservae (cf. eand., l. l. 116). De locutione sine ulla macula cf. etiam tit. huius Corporis vol. VI 22657. 23805. Ex formula D(is) M(anibus) s(acrum) compendiis scripta saec. II p. C. n. tribuerim. 3366 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110. Exemplum repetiverunt Rubini, Storia di Penne 46 n. 14; Buonocore, in Fonti latine e greche II 851 n. 20; id., in Valle del Fino 159 n. 20; id., Epigraphica 71, 2009, 336 n. 8 (AE 2009, 287); id., in Pinna Vestinorum II 252 n. 50. – Cf. A. R. Staffa, Rend. Pontif. Accad. Arch. 73, 2000/01 (2002), 316; eund., in Pinna Vestinorum II 124. 164 ATIATIC traditur inde fortasse Atiatic[he]/Atiatic(he) pro Atiatyche (etiam cf. tit. Larinatem AE 1997, 335, de quo vide M. Silvestrini, in Élites municipales 437. 450), potius quam, ut cogitavit Mommsen, A[s]iatic(ae) vel A[s]iatic[ae]. Non excludo, quominus pars sin. sit nunc tit. n. 7480. Aetatis imperatoriae incertae. 3367 Desideratur. De traditione manuscriptorum vide A. Pasqualini, in Antinoriana I 110. Exemplum repetivi Buonocore, in Fonti latine e greche II 851 n. 21; id., in Valle del Fino 159 n. 21; id., in Pinna Vestinorum II 253 n. 53. Nota cognomina matris et filiae, scil. Eutychia et Eutychis. Ex formulis saec. II p. C. n. fuisse videtur. 3368 Desideratur. Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 114. 121; Buonocore, in Fonti latine e greche II 851 n. 22; id., in Valle del Fino 159 n. 22; id., in Pinna Vestinorum II 254 n. 55. 2 [- - -]rtius sic traditur; si lectio recta est, utrum de nomine an de cognomine agatur, nescio; cf. nomina, quae terminantur in [- - -]rtius apud Solin – Salomies, Repertorium2 272–273 (etiam vide infra ad tit. n. 7478). – 3 ADVMENTVS interpolans Toppi, qui ex Trasmundo pendere videtur. Fuisse potest saec. I p. C. n. 3369 Desideratur. Exemplum repetiverunt Rubini, Storia di Penne 47 n. 16; Buonocore, in Fonti latine e greche II 851 n. 23; id., in Valle del Fino 159 n. 23; id., in Pinna Vestinorum II 254 n. 57. 5 memoratur, ut videtur, cognomen Saturnini vel Saturninae; alia supplementa incerta manent. Cui aetati titulus tribuendus sit, nescio. 3370 Desideratur.
7451 tit. sacer Arula ex lapide calcario a sinistra in margine superiore imminuta corona crepidineque undique praedita, in fronte levigata, ab utroque latere nec non a tergo perquam adesa (in latere dextro vestigia paterae umbilicatae adhuc inspiciuntur) (77) x (50) x 40. Litt. 3,8–3,2. Rep. nescio quando extra vicum Alanno iacens in alveo fluminis Aterni nunc Pescara appellati. Immissa dono domini Osvaldo Odoardi d. 9 m. Iun. a. 1989 in museum nationale antiquitatum urbis Chieti (inv. n. 36290), ubi a. 1990 descripsi.
1556
REGIO IV Exemplum repetiverunt Toppi, ms. p. 114. 215, cuius lectionem Mommsen emendavit; G. Cherubini apud Autografi Ferrajoli – Raccolta Minervini 916 cum apographo (vide supra ad tit. n. 3348; etiam cf. Buonocore, Misc. Greca e Romana 9, 1984, 258; eund., Tradizione manoscritta n. 67); Rubini, Storia di Penne 51 n. 34; Buonocore, in Fonti latine e greche II 851 n. 24; id., in Valle del Fino 159 n. 24; id., in Pinna Vestinorum II 255 n. 58 cum im. del. fig. 406 ex Cherubini deprompta. Quomodo nomen in versibus 2 et 4 memoratum certe legendum, adhuc incertum est: Visivil(l)ius vel etiam Visivius Solin – Salomies, Repertorium2 211 quoque esse dubitanter cogitant. Nepos et Patricia sunt cognomina. Inde legerim, scil. D(is) M(anibus). | Visivi