Corpus inscriptionum Latinarum: Fasc 2 Addenda et corrigenda ad inscriptiones pictas parietarias Herculanenses; auctarium addendorum ad inscriptiones pictas in fasc. 4.1 editas; novi tituli picti; addenda et corrigenda ad inscriptiones graphio inscriptas a Zangemeister et Mau editas 9783110729207, 9783110729696

Table of contents :
CONSPECTVS HVIVS FASCICVLI
Praefatio huius fasciculi
Conspectus librorum breviate laudatorum
Explicatio notarum, quae diacriticae dicuntur
Addenda et corrigenda ad inscriptiones pictas parietarias Herculanenses supra p. 1109–1113 editas collegerunt Heikki Solin et Antonio Varone
Auctarium addendorum ad inscriptiones pictas in fasciculo 4,1 editorum collegerunt Heikki Solin et Antonio Varone
Titulos pictos post absolutum tertium supplementum vol. IV detectos sive huic volumini nondum insertos edidit Antonio Varone
Addenda et corrigenda ad inscriptiones parietarias graphio scriptas a Zangemeister et Mau editas collegerunt Heikki Solin et Peter Kruschwitz
Addenda et corrigenda ad inscriptiones lectionis falsae vel suspectae
Addenda ad inscriptiones genuinas
Ad tit. n. 1205–2549c
Ad tit. n. 3025–3223
Ad tit. n. 3885–5506 (5534)
Ad tit. n. 6697–6910
Ad tit. n. 7016–7021
Ad tit. n. 7055–7108
Tabulae

Citation preview

CORPVS INSCRIPTIONVM LATINARVM CONSILIO ET AVCTORITATE ACADEMIAE SCIENTIARVM BEROLINENSIS ET BRANDENBVRGENSIS EDITVM

V O LV M I N I S Q VA RT I SVPPLEMENTVM

PARTIS QVARTAE FASCICVLVS SECVNDVS

DE GRUYTER MMXX

INSCRIPTIONES PARIETARIAE POMPEIANAE CONSILIO ET AVCTORITATE ACADEMIAE SCIENTIARVM BEROLINENSIS ET BRANDENBVRGENSIS EDITAE

S V P P LE M E N TI PA RS Q VARTA FA S C I C V LV S S E CV N D VS

EDIDERVNT

HEIKKI SOLIN, ANTONIO VARONE, PETER KRUSCHWITZ ADIVVANTIBVS STEFANO ROCCHI ET ILENIA GRADANTE

DE GRUYTER MMXX

Dieser Band wurde im Rahmen der gemeinsamen Forschungsförderung von Bund und Ländern im Akademienprogramm mit Mitteln des Bundesministeriums für Bildung und Forschung und mit Mitteln des Regierenden Bürgermeisters von Berlin, Senatskanzlei – Wissenschaft und Forschung erarbeitet.

Gedruckt auf säurefreiem Papier, das die US-ANSI-Norm über Haltbarkeit erfüllt.

ISBN 978-3-11-072969-6 eISBN (PDF) 978-3-11-072920-7 Bibliographische Information der Deutschen Nationalbibliothek Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://dnb.ddb.de abrufbar. Library of Congress Control Number: 2020950005

© 2020 Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston Druck und Bindung: Hubert & Co. GmbH & Co. KG, Göttingen www.degruyter.com

CONSPECTVS HVIVS FASCICVLI p.

Praefatio huius fasciculi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Conspectus librorum breviate laudatorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Periodica seriesque breviate laudatae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Explicatio notarum, quae diacriticae dicuntur (H. Krummrey) . . . . . . . . . . . . . . . .

XXI–XXIX XXXI–XLII XLII–XLIV XLV–XLVII

Addenda et corrigenda ad inscriptiones pictas parietarias Herculanenses supra p. 1109–1113 editas collegerunt Heikki Solin et Antonio Varone . . . . . . . . . . .

1557–1558

Auctarium addendorum ad inscriptiones pictas in fasciculo 4,1 editorum collegerunt Heikki Solin et Antonio Varone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1559–1561

Titulos pictos post absolutum tertium supplementum vol. IV detectos sive huic volumini nondum insertos edidit Antonio Varone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Praefatio ad novos titulos pictos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pompeii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Programmata antiquissima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tituli picti recentiores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Edicta munerum edendorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oplontis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Herculaneum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stabiae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1562–1631 1562–1566 1567–1618 1567 1567–1614 1614–1618 1618 1618–1630 1631

Addenda et corrigenda ad inscriptiones parietarias graphio scriptas a Zangemeister et Mau editas collegerunt Heikki Solin et Peter Kruschwitz . . . . . . . . . . . . . . . . Addenda et corrigenda ad inscriptiones lectionis falsae vel suspectae . . . . . . . . . Addenda ad inscriptiones genuinas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ad tit. n. 1205–2549c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ad tit. n. 3025–3223 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ad tit. n. 3885–5506 (5534) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ad tit. n. 6697–6910 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ad tit. n. 7016–7021 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ad tit. n. 7055–7108 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tabulae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

n.

10914–11053 10914–11039 10914–10915 10916–11032 11033–11039 11040 11041–11051 11052–11053

1632–1912 1632–1633 1633–1912 1633–1780 1780–1789 1789–1891 1891–1908 1908 1908–1912

3*–142*

tab. I–VIII

fig. 1–26

PRAEFATIO Huius supplementi partis quartae fasciculus secundus continet 1) addenda et corrigenda ad inscriptiones pictas parietarias Herculanenses supra p. 1109–1113 editas, a HEIKKI SOLIN et ANTONIO VARONE collecta, 2) auctarium addendorum ad inscriptiones pictas supra p. 1151–1555 editorum, quae iidem collegerunt, 3) novos titulos pictos parietarios hoc Corpore nondum comprehensos ab ANTONIO VARONE editos, 4) addenda et corrigenda ad inscriptiones graphio scriptas a ZANGEMEISTER et MAU editas, quae collegerunt HEIKKI SOLIN et PETER KRUSCHWITZ. A proposito huius novi supplementi exclusae sunt inscriptiones vasorum fictilium pictae vel graphio scriptae,1 ante a SCHOENE apud ZANGEMEISTER, necnon a MAU, DELLA CORTE, CIPROTTI editae. Novorum titulorum pictorum editionis rationem reddit VARONE in praefatione sua. De titulis graphio scriptis deque eorum studio inde a ZANGEMEISTER conspicuo et de indole huius supplementi dicendum est hoc. 1. Post auctores suo tempore valde notos et laudatos ut CHRISTOPHORUM MURR, CHRISTOPHORUM WORDS2 WORTH, FRANCISCUM MARIAM AVELLINO, IOANNEM FERDINANDUM MASSMANN, qui tamen nondum critica ratione operati sunt, et RAPHAELEM GARRUCCI, de quo mox agam, CAROLUS ZANGEMEISTER (1837–1902) studia titulorum parietalium Pompeianorum ad summam dignitatem elevavit.3 Eum in eius generis documentis legendis excelluisse omnibus patet. Subtili eruditione atque doctrina ornatus peritiaque incomparabili scripturarum cursivarum legendarum nisus opera sua omni laude digna fundamenta nova titulis parietariis Pompeianis indagandis posuit, certe et definite falsas lectiones et interpretationes priorum sustulit. Inter quos praesertim RAPHAELEM GARRUCCI (1812–1885),4 qui primam syllogen ampliorem inscriptionum Pompeianarum graphio scriptarum ediderat,5 austere impugnavit,6 iuste, si rationem respicias; meminerimus autem GARRUCCIUM primum inscriptiones id genus optimo sane consilio in unum contraxisse et in usum eruditorum contulisse. Utcumque res sese habet, ZANGEMEISTER lectiones, quas GARRUCCI expediverat, interdum sine ratione improbavit, nam per occasionem hic melius legit, ut patet ex tit. 1324. 1372. 2491. Porro ZANGEMEISTER titulos a solo GARRUCCI visos argumentis nimis severis reiecit et inter falsos vel suspectos movit (vide quae p. IX n. 27 notat), cum plures eorum manifeste genuini esse videantur (vide quae scripsi Iscrizione e il suo doppio 234–242 et infra p. 1632 sq.). Idem valet in alios auctores, quos ZANGEMEISTER sprevit, nominatim MURR et MASSMANN. Eo magis id admirari debemus quod ZANGEMEISTER consecutus est, si animum intendimus difficultatibus, quibus implicabatur, cum adversis temporum et locorum condicionibus operam navare coactus esset. Derant ei inter alia lux electrica et imagines photographicae, quam ob rem carebat usu lucis lateralis (i. q. ital. luce radente), quae hodie inscriptionum editoribus conditio sine qua non est. Porro ne obliviscaris iis temporibus perspicillum documentorum epigraphicorum investigatoribus vix late in usu fuisse, nobis autem eius instrumenti usus necessarius est, cum titulos graphio scriptos legere conamur. Praeterea a tempore et custodibus Pompeis necnon in museo Neapolitano vexatus saepe nimis properare debuit. Quae cum ita sint, eum munus suum eximie absolvisse confiteri debemus. Eum locum primarium inter omnes eruditos tenere, qui adhuc inscriptionibus Pompeianis operam navaverunt, non dubium esse debet, sicut omnibus apertissime patet. Si hic et illic male legit aut erroneas explicationes obtulit aut etiam in tabulis II–XL, XLVIII–LV, in quibus imagines delineatae repraesentatae sunt, mendas minoris momenti commisit, excusationem habere potest, si respicias illa impedimenta de quibus supra dixi. 1

Notandum tamen est inscriptiones vasorum fictilium per occasionem se fragmenta titulorum parietalium patefactas esse (tit. 5534).

2

De (CHRISTOPH GOTTLIEB) MURR (1773–1811) cf. E. MUMMENHOFF, ADB 23, 1886, 76–80; DE WORDSWORTH (1807–1885) M. PAWLEY,  ODNB 60, 2004; de AVELLINO (1788–1850) P. TREVES, DBI 4, 1962, 652–655 ; de (HANS FERDINAND) MASSMANN (1797–1874) W. SCHERER, ADB 20, 1884, 569–571. In universum de quaestione quantum ad textum inscriptionum Pompeianarum recensendum contulerint cf. ZANGEMEISTER p. VIII n. 21. 23–25.

3

De eo cf. Deutsche biographische Enzyklopädie (DBE) 10, 20082, 797.

4

De vita eius breviter agit C. FERONE, DBI 52, 1999, 388–390.

5

Sylloges editio prima nomine Inscriptions gravées au trait sur les murs de Pompéi, Bruxelles 1854 apparuit, editio secunda nomine Graffiti de Pompéi. Inscriptions et gravures tracées au stylet recuillies et interprétées, Paris 1856.

6

Nuper defensionem dignitatis GARRUCCII C. FERONE vehementer pluries aggressus est: vide e. g. C. FERONE, MGR 13, 1988, 17–50; alia studia eiusdem collecta sunt in Opuscula III: Lo studio delle antichità classiche nel Mezzogiorno d’Italia; Scritti su Raffaele Garrucci, San Severo 2013, ubi quaestionem inscriptionum Pompeianarum indagandarum tangit e. g. p. 176–178, 222–226, 243–247, 258 sq., 281; R. GARRUCCI, Questioni pompeiane, ed. C. FERONE, Roma 2008; C. FERONE – I. IASIELLO, Garrucci a Benevento. Temi e modi di uno scontro intellettuale alle origini della riscoperta archeologica di Benevento, Roma 2008, 16. 19. 38. 41. 63. 260. Attamen conatus a FERONE susceptus ad fidem et auctoritatem ZANGEMEISTERO derogandam se valde captiosum ostendit.

PRAEFATIO

XXII

CIL IV Suppl. 4

ZANGEMEISTER saepius lectionibus vel schedis THEODORI MOMMSEN nisus est, qui aestate a. 1846 quattuor vel quinque dies Pompeis Neapolique in museo inscriptiones parietales exscripsit;7 cuius apographa magni aestimavit (p. X n. 33).8 MOMMSEN autem non semper bene titulos huius generis excepit, quod hic illic manifestum fit (velut tit. 1230. 1258. 1322. 1324. 1343a. 1344. 1363a. 1372. 1403. 1476. 1802. 1847. 1879. 1900. 2324. 2348 male interpretans. 2488. 4182. 4227. 4862). Patet igitur MOMMSENUM schedas titulorum graphio scriptorum interdum satis neglegenter composuisse et suas lectiones temerarie exhibuisse. Verisimiliter scripturae graphio exaratae eius ingenio minus accommodatae fuerunt. 2. G. KAIBEL, Epigrammata Graeca ex lapidibus conlecta, Berolini 1878. Is n. 1124 tit. 2400a egregio commentario edidit. 3. ZANGEMEISTERO qui inscriptionum parietalium Pompeianarum editor successit AUGUST MAU mandatum suum optime perfecit. Plerumque eius lectiones bene quadrant; huc accedit quod summus rerum Pompeianarum peritus fuit. Si per occasionem male aut legit aut intellexit, nihil utilitatis eius editioni adimit. Aliter ac ZANGEMEISTER tabulas lithographas extremo volumini non inseruit, sed ipsi editioni selecta apographa addidit. In indice auctorum qui rationem reddit inscriptionum post absolutum volumen a. 1871 editarum, non est cur hic easdem res repetam. Solum significare velim ex novis effossionibus multas inscriptiones ab ANTONIO SOGLIANO in summa bene lectas prodisse; eius apographa etsi per occasionem quaedam menda complectuntur, SOGLIANO in universum munus suum optime absolvit. Operae pretium est etiam librum MAU, Pompeji in Leben und Kunst, Leipzig 19082 commemorare. 4. MATTEO DELLA CORTE,9 de studiis Pompeianis optime meritus ob eximium usum et consuetudinem rerum Pompeianarum, iam editioni quam MAU curaverat pauca suppeditavit (vide tit. 6667. 6836. 6887–6889. 6932. 6935. 6938. 6941. 6942. 6959. 6960. 6973. 7020. 7021. 7037. 7061–7063. 7076. 7108), posterioribus autem scriptis plures titulos denuo legere et explicare conatus est.10 Per occasionem primus lectionem correctam dedit (tit. 6885 v. 2 prioris partis; rursus alteram partem temere supplevit. 7094). Valde autem dolendum est, ut plane et aperte dicere coacti sumus,11 eum inscriptiones nimis saepe male legisse (velut tit. 1459. 1783. 1787. 1917. 3145. 4677. 5296. 5437. 6819. 6821. 6825. 6891. 6896. 6897. 6900. 6901) et praesertim male explicasse (velut tit. 1304. 1369. 1373. 1392–1398. 1406. 1457. 1481. 1482. 1493. 1503. 1505. 1595. 1604. 1625. 1635. 1646. 1649. 1698. 1699. 1710–1712. 1750. 1751. 1920. 1956. 2028. 2081. 2150. 2155. 2258. 2258a. 2310b. 2374. 2375. 2408. 3113. 3130. 3890. 3976. 4049. 4110. 4121. 4201. 4206. 4208. 4209. 4268. 4287. 4300. 4374. 4426. 4528. 4546. 4578. 4716. 4923. 5123. 5244. 5352. 5358. 6757. 6817. 6828. 6838. 6892). Praecipue studiosus vestigia Christianorum Pompeis obvia quaerendi fuit, eius autem conatus iam a priori omni probabilitate carent (velut tit. 1604. 1607. 2012. 2013. 2015. 2016. 2018c. 6819–6821. 6825. 6826).12 Conclusiones magni momenti ad res Pompeianas pertinentes, quas ex suis novis lectionibus colligere voluit, saepe omni fundamento carent (velut tit. 1291–1292a). Quae cum ita sint, maxime suspiciose cum lectionibus inscriptionum a nobis non visarum agere debemus. De huius voluminis tertio supplemento, quod DELLA CORTE maximam partem edidit, in fasciculo proximo dicam. 5. E. DIEHL, Pompeianische Wandinschriften und Verwandtes, Bonn 1910, 2. ed. Berlin 1930, ubi p. 61 sq. addenda ad priorem editionem suppeditavit. Collectio utilis, paucis explicationibus praedita. IDEM in De m finali epigraphica, Leipzig 1899 ad complurium inscriptionum parietalium textum recensendum contulit. Interdum interpretationes controversas aut lapsus calami minoris momenti offendis (velut tit. 1230. 1239. 1314. 1326. 1391. 1421. 1422. 1425. 1427. 1474. 1516. 1531. 1539. 1555. 1590. 1607. 1679. 1781. 1837. 1838. 1839. 1842. 1849. 1927. 1928. 1990. 2040. 2070. 2083. 2168. 2203. 2411. 2411a. 2425. 2507. 3200g. 3909. 3964. 4051. 4080. 4107. 4110. 4169. 4268. 4385. 4509. 4723. 4768. 4905. 5213. 5242, 5341. 5360. 5448. 6757. 6820. 6825. 6873. 6884. 6885). Omnia ex PRIORIBUS hausit. 6. E. ENGSTRÖM, Carmina Latina Epigraphica post editam collectionem Buechelerianam in lucem prolata, Gotoburgi – Lipsiae 1912. Utilis collectio carminum, quae post absolutam editionem a BÜCHELER prolatam prodierunt. Per occasionem minus bene interpretatus est (velut tit. 1655. 1852. 2247. 4379. 4603. 5187. 5244. 6825); rursus utilitatem auget quod aliquas inscriptiones, quae apud BÜCHELER aut LOMMATZSCH desunt, accepit. 7

MOMMSEN operae, quam Pompeis navavit, rationem reddit in litteris mensibus Iulio et Augusto HENRICO BRUNN, EDUARDO GERHARD et GUILIELMO HENZEN missis (vide WICKERT, Mommsen 2, 1964, 179 sq. 365).

8

Ut et MOMMSEN ZANGEMEISTERI ingenium magni aestimavit; cf. e. g. III p. 923; epist. n. 391 a. 1877 (M. BUONOCORE, Lettere di Theodor Mommsen agli Italiani, Città del Vaticano 2017, 740). n. 418 a. 1878 (ibid. p. 764).

9

De eo deque eius vita cf. A. GABUCCI, DBI 36, 1988, 782–784.

10

Eius scriptorum operae pretium est haec tria afferre: Case ed abitanti di Pompei, 3. ed. curata da P. SOPRANO, Napoli 1965; Amori e amanti di Pompei antica. Antologia erotica pompeiana, Roma 1958 (ed. anast. Pompei 1976); Iuventus, Arpino 1924. Cf. et eius schedas Berolini in archivo Corporis inscriptionum Latinarum servatas.

11

H. SOLIN, Gnomon 45, 1973, 277.

12

In hac re contradixerunt complures auctores eiusdem et posterioris aetatis.

CIL IV Suppl. 4

XXIII

PRAEFATIO

7. F. SLOTTY, Vulgärlateinisches Übungsbuch, 2. ed., Bonn 1918. Inter alia testimonia inscriptiones Pompeianas ad linguae Latinae historiam illustrandam edidit. Omnia e PRIORIBUS hausit. 8. E. LOMMATZSCH, Carmina Latina epigraphica. III. Supplementum (Anthologia Latina II 3), Lipsiae 1926. Schedis BÜCHELERI usus est; novos titulos parietales e libris hausit. 9. H. H. TANZER, The common people of Pompeii. A study of the graffiti, Baltimore 1939. Quaedam ad studium inscriptionum parietalium contulit, interdum minus bene (velut tit. 1239. 1512 periculose. 1604. 2016. 4745. 4824. 6733. 6750. 7069). 10. ROBERT MARICHAL pluries Pompeis Neapolique in museo commoratus confecit numerosas schedas inscriptionum parietalium necnon imagines a se plumbo defrictas (frottis), quas in editione ectypa appellabo. Ambae Lutetiae Parisiorum Sorbonne in bibliotheca instituti École pratique des hautes études servantur, ubi ANTONIO VARONE eas diligenter contulit (earum lectiones partim in Imagines divulgavit). Pariter MARICHAL anno 1957 imagines photographicas faciendas curavit, quae in Instituto Palaeographiae Universitatis Romanae La Sapienza servantur (infra nota “IP” distinguuntur); alia photographemata Lutetiae Sorbonne in eadem bibliotheca Instituti École pratique des hautes études servata sunt, quae a. 1954 facienda curavit. Frottis et schedae a MARICHAL confectae tamen paucam utilitatem habent; nihil fere ad textus constituendos conferunt, immo erroribus abundant (perperam e. g. tit. 1343a. 1356. 1357. 1363. 1364. 1821. 1842. 1860. 1884. 1887b. 1908. 1909. 1939. 2222. 2254. 2288. 2454a. 2456. 2508. 4207. 4593. 5296. 6882. 6884). Per occasionem MARICHAL melius legit quam priores, ut tit. 1831; cf. et tit. n. 2202. Paucas observationes publici iuris fecit; operae pretium est memorare commentationem in Studi di paleografia (1953), 345–363, ubi de formis cursivis litt. B disputat et rectam lectionem tit. 1831 dedit. 11. L. RUBIO – V. BEJARANO, Documenta ad linguae Latinae historiam illustrandam (Manual de lingüística indoeuropea, Cuaderno 6), Madrid 1955. Omnia e PRIORIBUS hausit. 12. PIO CIPROTTI schedas inscriptionum Pompeianarum Herculanensiumque composuit, quae Berolini in archivo Corporis servantur. Praeterea studiis minoribus interpretationem inscriptionum elucidare conatus est. Interdum interpretationes controversas praebet (velut tit. 1210. 1257. 1291. 1392. 1604. 2155. 2457. 3952. 6820). Praeterea memoremus eius librum Conoscere Pompei, Roma 1959. 13. H. GEIST, Pompeianische Wandinschriften. 400 Originaltexte mit Übersetzung und Angabe des Fundortes, 2. ed. cum operis socio W. KRENKEL producta, München 1960 (ed. prima a. 1936 e prelo exierat). Edidit quadringentos inscriptiones parietales, quas Germanice vertit, explicationibus non additis. Tit. 116* sincerum esse recte vidit. Rursus lapsus minoris momenti nihil eius utilitatis adimunt (velut tit. 1262. 1347. 1421. 1422. 1477. 1593. 1712. 1881. 2155. 2457. 2461. 3905. 4000. 4080. 4302. 4408. 4409. 4485. 4637. 4833. 5094. 6853). Omnia ex voluminibus Corporis nostri hausit. 14. V. PISANI, Testi latini arcaici e volgari con commento glottologico (Manuale storico della lingua latina 3), 2. ed., Torino 1960. Selectas inscriptiones parietales p. 117–126 edidit et commentatus est. Omnia e PRIORIBUS hausit. 15. W. KRENKEL, Pompejanische Inschriften, Leipzig 1961: selectos titulos Pompeianos (lapideos quoque) edidit, Germanice vertit, commentariis instruxit, imagines delineatas addidit. Omnia e PRIORIBUS hausit. Neglectis paucis mendis (velut tit. 1881. 2060. 2374. 2455. 5380) rem bene solvit. Idem in sua scripta minora valet, quae collecta sunt in Naturalia non turpia. Sex and gender in ancient Greece and Rome. Schriften zur antiken Kultur- und Sozialwissenschaft, hrsg. von W. BERNARD – CHR. REITZ (Spudasmata 113), Hildesheim – Zürich – New York 2006 (interpretationes controversas offendis velut tit. 1425. 1784. 1825. 1840. 1852a. 1940. 1969. 2028. 2081. 2266. 2268. 3968. 3995. 4304. 4699. 4862). 16. C. GIORDANO – I. KAHN, Gli Ebrei in Pompei, in Ercolano e nelle città della Campania Felix, Pompei 1965; editio tertia Romae 2001 apparuit. Liber sine ratione critica necessaria scriptus, cum auctores vestigia DELLA CORTE sequentes in pluribus inscriptionibus mentiones Iudaeorum male aut sine necessitate viderunt (velut tit. 1233. 1493. 1507. 1604. 2028. 2402. 4287. 4300. 4321. 5244. 6819–6821, 6825); C. GIORDANO – A. CASALE, L’amore nei graffiti pompeiani, Pompei 1993 (male ad tit. 5092); C. GIORDANO, Sylva mala 3, 1982, 5 (male ad tit. 6817. 6838). 17. M. GUARDUCCI, Arch. Class. 17, 1965, 219–270: optimae et consideratae observationes ad inscriptiones, quae quaestioni de exitu Pompeiorum coniunctae sunt (menda minoris momenti [vide tit. 6819] scriptum laudis plenum minime gravant). 18. R. ÉTIENNE, La vie quotidienne à Pompéi, Paris 1966. Saepius in inscriptionibus tractandis errat (tit. 1292. 1679. 1698. 1768. 4201. 4208. 4300. 4485. 6779. 6865). Omnia ex PRIORIBUS hausit. 19. V. VÄÄNÄNEN, Le latin vulgaire des inscriptions pompéiennes (Abhandlungen der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Klasse für Sprachen, Literatur und Kunst 58, 3), 3. ed., Berlin 1966 (prima editio a. 1937 dissertatio Helsingiensis prodiit). Maxima investigatio de lingua Latina Pompeis obvia. Cf. et Introduction au latin vulgaire (Bibliothèque française et romane A 6), 2. ed., Paris 1967, ubi in appendice selectam inscriptiones parietales edidit. Omnia fere e PRIORIBUS hausit.

PRAEFATIO

XXIV

CIL IV Suppl. 4

20. L. STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie, sortilegi e pronostici di Roma antica, Torino 1973: p. 285–321 edidit 17 inscriptiones parietales Pompeianas, Italice vertit et paucis commentariis instruxit. 21. P. CASTRÉN, Ordo populusque Pompeianus. Polity and society in Roman Pompeii (Acta IRF 8), Roma 1975 (ed. anast. Roma 1983). Investigatio historico-prosopographica de rebus gentibusque Pompeianis. 22. W.-D. LEBEK in pluribus commentationibus inscriptiones Pompeianas, praesertim metricas acute tractavit et optimis observationibus instruxit: ZPE 23, 1976, 21–40; 24, 1977, 25–31; 32, 1978, 215–220; 45, 1982, 53–57; 57, 1984, 63–72; 58, 1985, 45 sq.; 59, 1985, 1–6; 60, 1985, 53–61; 62, 1986, 49 sq. Solum perraro quaeri potest, num recte senserit (tit. 2138. 6819). 23. W. O. MOELLER, The wool trade of ancient Pompeii, Leiden 1976. Multas inscriptiones graphio scriptas ad artem textrinam pertinentes tractat. Interdum observationes controversas offendis (tit. 1293. 1392. 1493. 1570–1571. 1604. 3130. 4101. 4107. 4110. 5363. 6714). 24. M. GIGANTE, Civiltà delle forme letterarie nell’antica Pompei, Napoli 1979. In libro imprimis inscriptiones metricae et inter eas praesertim versus poetarum antiquorum in usum scriptorum Pompeianorum accommodati dispiciuntur. Accedunt carminum versiones Italicae, paratae ad ea – et cum iis studia litteraria Pompeiana – melius intellegenda. 25. Librorum ANTONII VARONE de studiis epigraphicis Pompeianis optime meriti hos enumerare licet: Presenze giudaiche e cristiane a Pompei, Napoli 1979: testimonia ad Iudaeos et Christianos pertinentes diligenter perscrutatus est; Erotica pompeiana. Iscrizioni d’amore sui muri di Pompei, Roma 1994: plures inscriptiones ex visu edidit, commentatus est et Italice vertit, additis compluribus im. del. et phot.; Titulorum graphio exaratorum qui in C.I.L. vol. IV collecti sunt imagines, Roma 2012 (= Imagines), ubi inscriptionum imagines photographicas in unum locum ordine topographico publici iuris fecit; praeterea suas varias lectiones patefecit, quas inscriptiones ex visu perscrutando collegerat. Minorum eius scriptorum operae pretium est memorare haec, edita in: Rediscovering Pompeii (1990) 26–41 (conspectus generalis); Abitare sotto il Vesuvio (1996), 196–201; Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 225–229 (editio inscriptionum aedium VI 9, 3–5); Ἐπιγραφαί (2000) 1071–1093 (de inscriptionibus Pompeianis ineditis); Donna e lavoro nella documentazione epigrafica (2003) 193–215 (de meretricio servili in lupanario Pompeiano conspicuo); Roma, la Campania e l’Oriente cristiano (2004) 165–187 (de Iudaeis Pompeis testatis); Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 93–109 (de meretricii ratione cum Castrensi); Unexpected voices (2008) 125–135 (de usu imaginum photographicarum aliorumque subsidiorum technologicorum in studiis epigraphicis Pompeianis); Inscriptions in the private sphere (2016) 113–169 (varia de inscriptionibus ad excrementa aliasque res privatas pertinentibus); Roman courtesan (2018) 87–99 (de pupae, puellae et dominae appllationibus Pompeis obviis); Domus Pompeiana M. Lucretii (2019) 16–44 (editio inscriptionum aedium IX 3, 5, 24). Eius labores devoti multum studiis inscriptionum parietalium regionis Vesuvianae profuerunt; si interdum lectiones vel explicationes controversas praebet, id eius maxima merita nullo modo detrahit. 26. E. MONTERO CARTELLE, Priapeos. Grafitos amatorios Pompeyanos. La velada de la fiesta de Venus. Reposiano, El concúbito de Marte y Venus. Ausonio, Centón nupcial (Biblioteca clásica Gredos 41), Madrid 1981. Praebet solam versionem Hispanicam complurium inscriptionum parietalium. Omnia e PRIORIBUS hausit. 27. J. N. ADAMS, The Latin sexual vocabulary, London 1982. Verba ad artem amatoriam pertinentia egregie tractat. Raro observationes controversas offendis (tit. 1391. 1825. 1840. 1879. 1884. 1898. 2258). 28. A. BALDI, Iscrizioni pompeiane, Cava de’ Tirreni 1982.13 Inscriptiones parietales Pompeianas paene ducentas edidit, Italice vertit et amplius commentatus est. Editio utilis, quamquam interdum locos inscriptionum corrupit aut saltem male legit (velut tit. 1405. 1679. 1787. 1898. 1998. 2060. 2155. 2183. 2306. 2457. 3174. 3948. 4000. 4024. 4126. 4189. 4207. 4208. 4533. 4767. 4888. 4976. 5244 [Anatema 51]. 5380. 6757. 6819). Omnia fere e PRIORIBUS hausisse videtur. Praeterea commemoranda sunt eius opera La Pompei giudaico-cristiana, Cava dei Tirreni 1964 et L’anatema e la croce: Ebrei e cristiani in Pompei antica, Cava dei Tirreni 1983, in quibus de vestigiis Iudaeorum Christianorumque Pompeis obviis ratione non nimis critica agit. 29. P. CUGUSI complura scripta ad inscriptiones parietales, praesertim metricas Pompeianas Herculanensesque pertinentia divulgavit: Epigraphica 44, 1982, 65–107 (de poetarum usu in carminibus epigraphicis); QUCC 48, 1985, 83–95 (de ratione metrica inscriptionum parietalium Pompeianarum Herculanensiumque); ZPE 61, 1985, 23–29 (de inscriptionibus parietalibus ‘politicis’); Aspetti letterari dei Carmina Latina epigraphica, Bologna 19962 (varia de carminibus epigraphicis); Aufidus 16, 2003, 17–29 (de poetis elegiacis in carminibus epigraphicis conspicuis); Boll. St. Lat. 33, 2003, 449–466 (de versibus intercalaribus Pompeis conspicuis); Per un nuovo corpus dei Carmina epigraphica Latina, Mem. Lincei ser. 9, 22, 1, 2007 (varia de novo corpore carminum epigraphicorum); Stud. philol. Valent. 11 = n. s. 8, 2008, 43–102 (varia de carminibus epigraphicis Pompeianis Herculanensibusque); Boll. St. Lat. 38, 2008, 478–534 (de Vergilii fortuna in 13

Cf. recensum A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 268–276.

CIL IV Suppl. 4

XXV

PRAEFATIO

inscriptionibus conspicua); RFIC 137, 2009, 235–238 (in recensu libri J. KRAMER [vide infra n. 49] inscriptiones parietales Pompeianas considerat); Boll. St. Lat. 40, 2010, 532–560 (de carminibus epigraphicis Pompeianis); GIF n. s. 1, 2010, 33–49 (de quaestione duplicationum in carminibus epigraphicis); Paideia 72, 2017, 73–126 (de ratione inter Ovidium et carmina epigraphica). Interdum explicationes controversas varii generis offendis (tit. 1237. 1593. 1780. 1837a. 1970. 2247. 2360. 2457. 4112. 4208. 4783. 6820. 6825. 6891). 30. S. FERRARO, La presenza di Virgilio nei graffiti pompeiani, Napoli 1982. Testimonia de Vergilii fortuna Pompeis collegit et interpretatus est. 31. M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari, n. s. 10, 1986, 5–44. Investigatio metrorum in carminibus Pompeianis adhibitorum, bonis observationibus praedita. Per occasionem fortasse nimis subtiliter metra discernit vel rem sine argumentis firmis explicat (tit. 1326. 1405. 1410. 1604. 1792. 1831. 1881. 2013. 2016. 2021. 2048. 2059. 2414). 32. H. MOURITSEN, Elections, magistrates and municipal élite. Studies in Pompeian epigraphy, Roma 1988. In administratione urbana indaganda etiam inscriptiones graphio scriptas adhibuit (indici Pompeianorum ab eo collecto pauca accedunt, e. g. tit. 5352). 33. L. CANALI – G. CAVALLO, Graffiti latini. Scrivere sui muri a Roma antica, Milano 1991.14 Editio inscriptionum parietalium selectarum, additis ampla praefatione, versionibus Italicis et paucis explicationibus et selectis imaginibus delineatis. Menda minoris momenti raro offendis (tit. 1477. 1880. 1883. 1904. 2258a. 2310b. 2360. 2400. 3117. 4208. 4528. 4592. 5092. 6893). Omnia e PRIORIBUS hausisse videntur. 34. L. ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis und Stadtplan der antiken Stadt Pompeji, Köln – Weimar – Wien 1993. Index utilis aedificiorum Pompeiorum secundum ordinem regionum et insularum dispositus. Quaedam iudicia dubia offendis (tit. 1339. 1375–1389. 1402–1408. 1459. 1567. 1639. 1646. 1661. 2076. 2146 al. 2150. 2258a. 2321. 3985. 4012. 4049. 4268. 5122–5123. 5363. 6714. 7059). Omnia ex PRIORIBUS hausit. 35. F. P. MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore, Foggia 1995 (selectas inscriptiones parietales edidit, Italice vertit et paucis figuris instruxit); Graffiti figurati, Foggia 1993 (im. del. et phot. figurarum, interdum inscriptionibus praeditarum, edidit); praeterea E l’acqua zampillerà dal deserto (Testimonianze giudaiche e cristiane a Pompei prima del 79), Napoli 1990. Inscriptiones partim ipse vidit. Saepius male legit vel intellexit (velut tit. 1375. 1476. 1493. 1507. 1750. 1751. 1773. 1882. 2028. 2175. 2193. 2258. 2258a. 2320. 2451. 2457. 4024. 4287. 4300. 4498. 4592. 4648. 5095). 36. P. MOREAU, Sur les murs de Pompéi. Cent vingt-trois inscriptions lapidaires et pariétales de Pompéi. Choisies et traduites, Paris 1993. Selectas inscriptiones Pompeianas edidit, Francogallice vertit, paucas im. del. addidit. Quaedam menda minoris momenti raro offenduntur (tit. 1422. 2048. 2457. 4302). Omnia e PRIORIBUS hausit. 37. D. NOY, Jewish inscriptions of Western Europe I, Cambridge 1993. Inscriptiones Iudaicas Pompeianas p. 57–60 n. 38–40 edidit, Anglice vertit et observationibus instruxit. 38. W. J. TH. PETERS & AL., La casa di M. Lucretius Fronto a Pompei, Amsterdam 1993. Inscriptiones parietales ediderunt E. M. MOORMANN et S. L. WYNIA, qui servatas omnes viderunt (menda minora in tractandis tit. 6783. 6786. 6789). 39. E. COURTNEY, Musa lapidaria, Atlanta 1995. Inter alia carmina in inscriptionibus parietalibus Pompeianis servata edidit, quae ex libris repetivit. Interdum interpretationes controversas praebet (velut tit. 1516. 1595. 1837. 1898. 5296). 40. K.-W. WEEBER, Decius war hier... Das Beste aus der römischen Graffiti-Szene, Zürich – Düsseldorf 1996. Sescentas fere inscriptiones parietales Pompeianas edidit et Germanice vertit; passim im. del. addidit. Mandatum non bene exsecutus est; saepius in textu constituendo aut vertendo erravit (velut tit. 1222. 1256. 1261. 1262. 1335. 1383. 1391. 1425. 1454. 1477. 1679. 1751. 1812. 2155. 2194. 2206. 2225. 2247. 2257. 2306. 2312. 2402. 2416. 2451. 2455. 2457. 3042. 4000. 4239. 4408. 4639. 4768. 4777. 4993. 5094. 5136). Omnia ex PRIORIBUS hausit. 41. P. KRUSCHWITZ pluribus commentationibus inscriptiones Pompeianas, praesertim metricas elucidavit: Gymnasium 106, 1999, 231–253; Nova Acta Leopoldina N. F. 83, n. 316, 2000, 147–158 (cum T. HIEPE); Arctos 38, 2004, 27–58; Temptanda viast (2006) 1–14; Arctos 41, 2007, 31–48 (cum H. HALLA-AHO); Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 225–264; Arctos 43, 2009, 57–84 (cum V. L. CAMPBELL); in Colloquial and Literary Latin (2010) 127–153 (cum H. HALLA-AHO); in The language of the papyri (2010) 156–170; ZPE 174, 2010, 207–218; Tyche 27, 2012, 93–111 (cum V. L. CAMPBELL & M. NICHOLLS); Studj Romanzi 10, 2014, 245– 279.15 Inscriptiones in situ Pompeis Neapolive vix scrutatus est. 14

Cf. recensum A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 5, 1991–1992, 241–246.

15

In Studj Romanzi p. 273 n. 27 pessimam lectionem tit. 1679, quam praebuit WOECKNER, imprudenter accepit. In Temptanda viast p. 4 nondum novam lectionem tit. 1523 cognovit, qua inscriptionis interpretatio plane mutatur.

PRAEFATIO

XXVI

CIL IV Suppl. 4

42. S. CONTINO, Iscrizioni latine volgari, Palermo 2000. Viginti fere inscriptiones parietales edidit et commentariis instruxit. Per occasionem male legit aut intellexit (tit. 4888). Omnia ex PRIORIBUS hausit. 43. P. G. GUZZO – V. SCARANO USSANI, Veneris figurae. Immagini di prostituzione e sfruttamento a Pompei, Napoli 2000, et eorundem Ex corpore lucrum facere. La prostituzione nell’antica Pompei, Roma 2009. Raro explicationes controversas offendis (tit. 1751. 2178a. 4277). 44. J. DEFELICE, Roman Hospitality. The professional women of Pompeii, Pennsylvania 2001. Copiose professiones femineas Pompeis conspicuas tractat. Interdum inscriptiones male intellexit (tit. 1292. 1383. 3905. 4025. 4259. 4441. 4816). Omnia ex PRIORIBUS hausit. 45. M. LANGNER, Antike Graffitizeichnungen. Motive, Gestaltung und Bedeutung (Palilia 11), Wiesbaden 2001 (cum disco). Collectio plus minus plena figurarum Pompeis graphio exaratarum, interdum inscriptionibus praeditarum. Magnam partem earum, quae adhuc restant, ipse vidit. Menda minoris momenti (velut tit. 1362. 1392–1398. 1396. 1474. 1499. 1639. 1644. 1847. 1850. 2056. 2173. 3204. 3936. 3994. 4303. 4723. 4827. 5120) nihil libri utilitatis adimunt. 46. L. JACOBELLI, Gladiatori a Pompei. Protagonisti, luoghi, immagini, Roma 2003 cum aliis commentationibus. Raro res controversas invenies (tit. 4287). 47. R. R. BENEFIEL complura scripta ad inscriptiones parietales Pompeianas Herculanensesque pertinentia divulgavit, quarum multas ipsa vidit: in Pompei, Capri e la Penisola Sorrentina (2004) 349–368; ZPE 167, 2008, 193–200; AJA 114, 2010, 59–101; in Latin on stone (2010) 45–75; in Ancient Graffiti in context (2011) 20–48; in Muse at play (2012) 65–80; in Inscriptions in the private sphere (2016) 80–100; AJA 122, 2018, 209–244. Raro interpretationes controversas offendis (tit. 2124. 3525 [cf. p. 1560 ad tit. 3525]. 4650. 6817). 48. R. E. WALLACE, An Introduction to Wall Inscriptions from Pompeii and Herculaneum, Wauconda Ill. 2005.16 Plus quam trecentas quinquaginta inscriptiones parietales Pompeianas Herculanensesque edidit et explicationibus praesertim ad linguam pertinentibus instruxit. Hic illic male legit vel intellexit (velut tit. 1222. 1347. 1421. 1589. 1783. 1864. 2016. 2124. 2258a. 2310b. 5127. 1597). Omnia ex PRIORIBUS hausit. 49. J. KRAMER, Vulgärlateinische Alltagsdokumente, Berlin – New York 2007. Inscriptiones parietales Pompeianas p. 105–112 edidit, Germanice vertit, explicationibus praesertim ad linguam pertinentibus et partim imaginibus delineatis instruxit. Errat in tit. 4592 exemplo constituendo. Omnia ex PRIORIBUS hausit. 50. J. BERRY, The complete Pompeii. The life of a Roman town, London 2008. Plures inscriptiones tangit, earum autem solam versionem Anglicam praebet. Interdum explicationes controversas offendis (tit. 1507. 1808. 1810. 1881. 2145. 2156. 2457. 3204. 4297. 4342. 4345. 4420. 5244). Omnia ex PRIORIBUS hausit. 51. V. HUNINK, Glücklich ist dieser Ort! 1000 Graffiti aus Pompeji, Lateinisch/Deutsch, ausgewählt, übersetzt und herausgegeben (Reclams Universalbibliothek 18842), Stuttgart 2011.17 Plus quam mille inscriptiones Pompeianas edidit et Germanice vertit; paucas explicationes addidit et passim im. del. inseruit. Inscriptiones in ordine topographico secundum regiones (aetate recentiore confirmatas) collocavit. Saepius legendo, intellegendo, vertendo erravit (velut tit. 1222. 1239. 1261. 1262. 1296. 1324. 1383. 1391. 1421. 1422. 1592. 1653. 1700. 1819. 1827. 1881. 1970. 1971. 1983. 2016. 2022. 2075. 2145. 2159. 2201. 2203. 2206. 2253. 2257. 2258. 2306. 2310b. 2311. 2375. 2393. 2410. 2411a. 2425. 2457. 3200aa. 3885. 3889. 3891. 3905. 3908. 4080. 4126. 4138. 4207. 4208. 4257. 4260. 4261. 4268. 4325. 4677. 4976. 4993. 4995. 5064. 5393. 6838. 7080). Omnia ex PRIORIBUS hausit. 52. A. E. COOLEY – M. G. L. COOLEY (Ed.), Pompeii and Herculaneum. A sourcebook, 2. ed., London 2014 (editio prima nomine Pompeii. A sourcebook, London 2004 e prelo exiit). Testimonia de Pompeis Anglice verterunt et paucis explicationibus instruxerunt. Raro interpretationes controversas praebent (tit. 1292. 4976). Omnia ex PRIORIBUS hauserunt. 53. P. KEEGAN, Graffiti in Antiquity, London – New York 2014. Plures inscriptiones cum sola versione Anglica reddit, interdum additis im. phot. Praeterea cf. commentationem ‛Graffiti as monumenta and verba: Marking territories, creating discourses in Roman Pompei’, in Inscriptions in the private sphere (2016) 248– 264. Interdum inscriptiones male legit vel intellexit, velut tit. 1334. 1339. 1343 a. 1352 c. 1354. 1364. 1365. 1837. 1852. 2258. 6815. Omnia ex PRIORIBUS hausit. 54. K. MILNOR, Graffiti and the literary landscape in Roman Pompeii, Oxford 2014. Complures inscriptiones praesertim metricas edidit, Anglice vertit et commentata est. Paucas im. del. et phot. addidit. Interdum male rem excepit (velut tit. 1237. 1520. 1595. 1679. 1812. 2360. 5297–5299. 6820. 6865). Omnia fere ex PRIORIBUS hausit. 55. J. F. DIBIASIE, The writings on the wall: the spacial and literary context of domestic graffiti from Pompeii, Diss. Texas 2015. Diligenter documenta epigraphica duodecim domuum scrutata est, quaestiones generales ut situs inscriptionum in diversis domus membris indagans. Plurimas inscriptiones earum domuum 16

Cf. recensum meum Gnomon 82, 2010, 527–531.

17

Cf. recensum meum Gymnasium 121, 2014, 91–105.

CIL IV Suppl. 4

XXVII

PRAEFATIO

edidit, Anglice vertit et commentariis et plurimis imaginibus delineatis et photographicis instruxit. Interdum interpretationes controversas offendis (tit. 2014. 2016. 2019. 2021. 2023. 2145. 2150. 2151. 2155. 2157. 2162. 2163. 4035. 4041. 4051. 4053. 4057. 4096. 4098. 4122. 4225. 4226. 4228. 4492. 4494. 4497. 4498. 4504. 4506. 4509. 4511. 4512. 4514. 4516. 4520. 6789. 6790). Complures inscriptiones ipsa contulit. 56. A. SPAL, Poesie – Erotik – Witz. Humorvoll-spöttische Versinschriften zu Liebe und Körperlichkeit in Pompeji und Umgebung, Berlin – Boston 2016. Duodeviginti inscriptiones metricas edidit, Germanice vertit et copiosis explicationibus instruxit; paucas imagines photographicas addidit. Interdum interpretationes controversas offendis (tit.1520. 1647. 1649a. 1820. 1821. 1822. 1822a. 1825. 1881. 2247. 2360. 4200). Omnia fere ex PRIORIBUS hausit. 57. H. SOLIN, in La collezione epigrafica. Museo archeologico nazionale di Napoli, a cura di C. CAPALDI – F. ZEVI, Milano 2017, 246–275. Omnes inscriptiones parietales Pompeianas, quae in parte epigraphica musei recens instituta expositae sunt, edidit, Italice vertit, im. phot. instruxit. Plures novas lectiones interpretationesque invenies et in Epigraphica 30, 1968, 105–125; GNOMON 45, 1973, 258–277; Neue Forschungen in Pompeji (1975) 225–244; Pompei 79 (1984) 278–288; Latin vulgaire – latin tardif 8, 2008, 60–68; Gnomon 82, 2010, 527–531; Variation and change in Greek and Latin (2012) 97–114; Veikko Väänänen, latiniste et romaniste (2012) 9–67; Studia in memoriam G. Alföldy (2013) 327–350; Gymnasium 121, 2014, 91–105; Iscrizione e il suo doppio (2014) 234–242; Modelli epistemologici (2015) 115–137; Vesuviana 8, 2016, 105– 127 (cum P. CARUSO); Arctos 50, 2016, 150–169; [vø:rtǝr]. Mélanges de linguistique, de philologie et d’histoire ancienne offerts à Rudolf Wachter, Lausanne 2020, 129–132. Quaedam Pompeiana tetigi et in L’interpretazione delle iscrizioni parietali. Note e discussioni, Faenza 1970. 58. P. LOHMANN, Graffiti als Interaktionsform. Geritzte Inschriften in den Wohnhäusern Pompejis (Materiale Textkulturen 16), Berlin – Boston 2018. In libri parte generali de compluribus inscriptionibus parietalibus disputat; in selectarum domuum catalogo omnes fere titulos edidit et numerosis imaginibus delineatis et photographicis instruxit. Interdum controverse legit vel intellexit (tit. 1764. 1837. 2510. 3091. 4107. 4195. 4196. 4204. 4778. 6783. 6824. 6909. 7070). Complures inscriptiones ipsa in parietibus contulit. 59. S. LEVIN-RICHARDSON, The brothel of Pompeii. Sex, class, and gender at the margins of Roman society, Cambridge 2019.18 Argumenta topographica et epigraphica lupanaris q. d. novi VII 12, 18–20 indagat. Praesertim elementa meretricii ibi in inscriptionibus graphio scriptis et picturis conspicui explorat. Omnes fere inscriptiones adhuc servatas ipsa vidit et imagines photographicas sumpsit. In appendice p. 154–162 lupanaris inscriptionum syllogen exhibet. Interdum interpretationes controversas offendis (velut tit. 2173. 2174. 2176. 2177. 2178b. 2179. 2180. 2183. 2189. 2192. 2197. 2198. 2200. 2203. 2204. 2208. 2228. 2234. 2235. 2237. 2239. 2242. 2243a. 2244. 2247. 2250. 2253. 2257. 2258a. 2259. 2267. 2279. 2280. 2285. 2289. 2294; praeterea significationi cognominum Victoris et Victoriae p. 57 sq. 123 sq. nimium valorem tribuit, contempta paronomasia tit. 2212. 2221. 2225. 2226). 60. R. WACHTER, Pompejanische Wandinschriften, Berlin – Boston 2019. Plus quam mille quingentas inscriptiones parietales edidit, Germanice vertit et commentatus est. Omnia ex PRIORIBUS hausit. Auctoris comitate libri plagulas adhibere potui. 61. Postremo dicendum est duas encyclopaedias Pompei. Pitture e mosaici I–X (1990–2003) et Pitture e pavimenti di Pompei I–III (1981–92), quas notis PPM et PPP significavimus, nobis maximam utilitatem supellectile photographica et topographica praestitisse. Per plures annos quidquid inscriptionum graphio scriptarum in parietibus Pompeianis Neapolique in museo adhuc restat investigavi descripsique, ut nova fundamenta earum bonae lectionis iacerem. Nam patet hoc genus documenta variis falsis lectionibus interpretationibusque facile exposita esse. Itaque pro parte mea arduo labore tales fraudes exstirpare conatus sum: inde ab anno 2003 Pompeios Neapolimque pluries profectus ratione et via operam dedi, ut parietes ad titulorum lectiones examinandas perquirerem. Neque me fefellit spes laboris huius sane operosi, ex qua non parvum redundavit emolumentum: trecentas novas lectiones adeptus sum, plura monstra sustuli. Sed iam pridem casualiter annis praeteritis inscriptionibus Pompeianis operam dederam (e. g. Neapoli a. 1967 carmina 4966–4973 et a. 1976 tit. 2508 primum contuli). Berolinum rursus inter annos 2000 et 2010 pluries adii, ut titulis parietalibus Pompeianis edendis operarer. Iam pridem HANS KRUMMREY, Corporis inscriptionum Latinarum olim procurator, a me quaesiverat, num inscriptionum graphio scriptarum supplementum curandum susciperem; aliis oneribus illo tempore gravatus eius rogationem invitus abnuere debui; sed aliquot annis post mutatis temporum condicionibus propositum aggredi potui. Ita rogatu Corporis tum procuratoris MANFRED SCHMIDT anno 2000 consilium inii addenda et corrigenda ad inscriptiones parietales graphio scriptas hucusque in Corpore editas componendi. Initio inscriptionum singularium schedas bibliographicas a KARIN IFFERT collectas perquisivi emendavi correxi et simul varios libros, inscriptionum apographa potissimum a ZANGEMEISTER et MAU facta, schedas a DELLA CORTE 18

Cf. recensum P. G. GUZZO, BMCR 2019.12.15.

PRAEFATIO

XXVIII

CIL IV Suppl. 4

et CIPROTTI conscriptas et in Corporis archivo servatas, alias notationes varii generis in Corporis bibliotheca et archivo excerpsi. Berolini ad munus promovendum contulerunt MARCUS DOHNICHT, ANNE GLOCK, ILENIA GRADANTE, KARIN IFFERT, ULRIKE JANSEN, PETER KRUSCHWITZ, PAOLA TOMASI, VOLKER WEBER. Corporis procuratorum mihi subsidium tulerunt MANFRED SCHMIDT quaeque ei successit ULRIKE EHMIG, eiusdem moderatorum GÉZA ALFÖLDY, WERNER ECK et MARIETTA HORSTER necnon BERND SEIDENSTICKER, qui socius Academiae Scientiarum Berolinensis et Brandenburgensis vice Academiae Corporis officio fungitur. Maxime autem mihi adfuit STEFANO ROCCHI, ab Academia Berolinensi nobis operis socius mandatus, qui qua est diligentia et sagacitate plagulas huius editionis perlegit et menda varii generis in iis obvia sustulit. Pompeis Neapolique me multimodis adiuverunt praefecti aliique officiales et ministri praefecturarum ad antiquitates Campanas gerendas: in museo archaeologico nationali Neapolitano ALFONSO DE FRANCISCIS, FAUSTO ZEVI, PAOLO GIULIERINI, VALERIA SAMPAOLO; Pompeis PIETRO GIOVANNI GUZZO, MASSIMO OSANNA, ANTONIO D’AMBROSIO, GRETE STEFANI, VINCENZO PAGANO. PAOLA CARUSO Beneventana et GIANLUCA MANDATORI Romanus me pluries Pompeios Neapolimque comitati sunt, mecum inscriptiones legendo emendaverunt et imagines photographicas sumpserunt (illa inde ab anno 2012, hic annis 2017–2019). MARTIN LANGNER me certiorem fecit de figuris graphio scriptis ab eo visis, sed post pessumdatis; cum POLLY LOHMANN titulos aedium delle Nozze d’argento inspexi (ea praeterea imagines photographicas earum aedium a se sumptas in usum meum dedit). PAOLO GIULIERINI et MASSIMO OSANNA nobis permiserunt, ut imagines photographicas a nobis sumptas in hoc volumine publici iuris faceremus. Ante omnia autem debeo amico carissimo ANTONIO VARONE, qui qua est humanitate fulcrum meum Pompeis Neapolique per decennia inceptum nostrum omnimodis promovit; magnam partem inscriptionum, quae Pompeis adhuc restant, communi labore quaesivimus inspeximus legimus et de earum interpretatione meditati sumus. Neque praetermittenda est ξενία haud communis eius eiusque familiarium. Omnes inscriptiones graphio scriptas in prioribus voluminibus huius Corporis editas, quae Pompeis Neapolive adhuc restant, invenire et recognoscere conatus sum. In hoc mihi magnum fuit emolumentum, quod ANTONIO VARONE omnes fere earum iam investigaverat et contulerat et imagines photographicas sumendas curaverat; alias imagines ego annis 2013–2019 sumendas curavi. Carum habui de locis recte statuere, ubi inscriptiones repertae essent; ea quaestio non raro difficilis fit, quod praesertim in inscriptiones a ZANGEMEISTER editas valet, nam eis temporibus divisio in regiones et insulas nondum in usu fuit, quam ob rem is interdum se ambigue exprimit. Nomina et numeros regionum, insularum, aedificiorum eorumque membrorum secundum operas Pompei. Pitture e mosaici et Pitture e pavimenti di Pompei significavimus. Rursus quo loco in pariete inscriptio exarata sit, mensuras a VARONE gravi labore collectas repetivimus; in editione titulorum pictorum a VARONE confecta mensurae in metris indicantur, cum in editione addendorum ad inscriptiones graphio scriptas in centimetris dentur. Munus lemmata inscriptionum singularium componendi ita disposuimus, ut KRUSCHWITZ maximae parti carminum Latinorum, EGO omnibus inscriptionibus soluta oratione scriptis necnon carminibus Graecis et parti carminum Latinorum provideremus. Quod KRUSCHWITZ ultimis annis aliis oneribus gravatus munus suum ad finem perducere non potuit, EGO hic illic praesertim addenda bibliographica aliaque additamenta ad carmina Latina contuli. De dispositione lemmatum singularium operae pretium est notare nos inscriptionum selectarum exemplum dedisse, si nova recensione textum a ZANGEMEISTER vel MAU datum nobis contigit aliquantum ut mutaremus. Si lemmatis initio notamus titulos perisse nec imagines photographicas servari, eo semper significamus neque VARONE neque ME titulum vel imagines photographicas vidisse. Deinde rationem reddimus imaginum delineatarum aut photographicarum deque ectyporum a MARICHAL confectorum (quae frottis appellat); huc accedit quod mentio facta est apographorum, quae VARONE charta perlucida exarata facienda curavit. Berolini servatae sunt plures imagines delineatae a ZANGEMEISTER aut MAU aut per occasionem ab alio quo confectae, quae interdum lectiones editorum aut confirmant aut refellunt; earum selectae infra publici iuris factae sunt. Imaginum photographicarum magna pars a praefectura ad antiquitates Pompeianas gerendas sumpta est, alias sumendas curavit ROBERT MARICHAL (de quibus vide supra p. XXIII n. 10 ad MARICHAL). Nuper ego quoque imagines photographicas sumendas curavi; paucas earum infra in lemmatis inscriptionum singularium edemus. Notitiam imaginum et ectyporum a MARICHAL confectorum Lutetiae servatorum amico VARONE debeo. In bibliographia ordinem bipertitum secuti sumus: primum editiones pervulgatas adducimus, deinde alias commentationes, omnes temporis ordine servato. Notae in indicandis imaginibus photographicis adhibentur hae: Mero numero, quem praecedunt litt. A/, B/, C/, D/, G/ (quarum A/–D/ amplitudines imaginum negativarum distinguuntur, G/ imagines digitales), indicantur im. phot. undique collectae in tabulis praefecturae ad antiquitates Pompeianas gerendas (Parco archeologico di Pompei). ALINARI: im. phot., quae Florentiae in tabulis societatis Fratelli Alinari servantur. ANDERSON: im. phot., quae Florentiae in tabulis societatis Fratelli Alinari servantur. DAIR: im. phot., quae Romae in Instituto Archaeologico Germanico servantur.

CIL IV Suppl. 4

XXIX

PRAEFATIO

ICCD: im. phot., quae Romae in Istituto Centrale per il Catalogo e la Documentazione servantur. IP: im. phot., quae in Instituto Palaeographiae Universitatis Romanae La Sapienza servantur; eas a. 1957 faciendas curavit R. MARICHAL. EUGENIO LUPOLI: photographus Neapolitanus a. 2007 aliquot imagines photographicas in meum usum sumpsit. SOLIN: im. phot., quas Pompeis Neapolique inter a. 2012–2019 sumpsi vel faciendas curavi et quae Berolini in Archivo Corporis Electronico (ACE) in tabulis Academiae Scientiarum Berolinensis et Brandenburgensis servantur. Huius supplementi fasciculus postremus continebit 1) addenda et corrigenda ad inscriptiones graphio scriptas a DELLA CORTE et CIPROTTI supra p. 845–1135 editas; 2) omnes inscriptiones parietales in Corporis vol. IV nondum editas; 3) indices inscriptionum in Supplementi partibus tertia et quarta editarum necnon novarum lectionum in addendis et corrigendis collectarum; 4) indicem topographicum secundum ordinem regionum insularumque hodie usurpatum compositum. Scripsi Helsingiae mense Martio a. 2020

Heikki Solin

CONSPECTVS LIBRORVM BREVIATE LAVDATORVM Notae scriptorum Latinorum ad novam editionem indicis Thesauri linguae Latinae (Lipsiae 1990) afferuntur, Graecorum autem congruenter operi, quod inscribitur Oxford Classical Dictionary, Oxford 42012. Inscriptionum editiones secundum elenchum, qua utitur AE (ultimum editus in vol. anni 2017, p. 843–859),19 papyrorum editiones secundum elenchum, quem apud J. F. OATES – R. S. BAGNALL – W. H. WILLIS – K. A. WORP, Checklist of Editions of Greek Papyri and Ostraca (BASP Suppl. 4), Atlanta 31985 (cuius nunc extat editio interretialis Checklist of editions of Greek, Latin, Demotic, and Coptic Papyri, Ostraca, and Tablets: http://papyri.info/docs/checklist) invenies, abbreviatas adhibuimus.

Abitare sotto il Vesuvio = AUCTORES VARII, Pompei. Abitare sotto il Vesuvio, Ferrara 1996. Ad itum liberum = Ad itum liberum. Essays in honour of A. Helttula, ed. O. MERISALO – R. VAINIO, Jyväskylä 2007. ADAMS, Bilingualism = J. N. ADAMS, Bilingualism and the Latin Language, Cambridge 2003. ADAMS, Latin sexual vocabulary = J. N. ADAMS, The Latin Sexual Vocabulary, London 1982. ADAMS, Regional Diversification = J. N. ADAMS, The Regional Diversification of Latin 200 BC – AD 600, Cambridge 2007. ADB = Allgemeine Deutsche Biographie 1–56, Leipzig 1875– 1912. Affaires Andreau = C. APICELLA – M.-L. HAACK – F. LEROUXEL, Les affaires de Monsieur Andreau. Économie et société du monde romain, Bordeaux 2014. AI5 vide DIEHL, AI5. ALDRETE, Daily life = G. S. ALDRETE, Daily Life in the Roman City. Rome, Pompeii, and Ostia, Norman 2004. ALMAR, Inscriptiones = K. P. ALMAR, Inscriptiones Latinae. Eine illustrierte Einführung in die lateinische Epigraphik (Odense University Classical Studies 14), Odense 1990. ALT, Bilderatlas = R. ALT, Bilderatlas zur Schul- und Erziehungsgeschichte I. Von der Urgeschichte bis zum Vorabend der bürgerlichen Revolution, Berlin 1966. Ancient Graffiti = J. A. BAIRD – C. TAYLOR (Ed.), Ancient Graffiti in Context, London 2011. Ancient Literacies = Ancient Literacies. The Culture of Reading in Greece and Rome, ed. W. A. JOHNSON – H. N. PARKER, Oxford 2009. Ancient Obscenities = D. DUTSCH – A. SURER (Ed.), Ancient Obscenities. Their Nature and Use in the Ancient Greek and Roman Worlds, Ann Arbor 2015. Ancient Sex = R. BLONDELL – K. ORMAND (Ed.), Ancient Sex. New Essays, Columbus 2015. ANDRÉ, Alimentation2 = J. ANDRÉ, L’alimentation et la cuisine à Rome (Études et commentaires 39), Paris 21981. ANDREAU, Jucundus = J. ANDREAU, Les affaires de Monsieur Jucundus (Coll. EFR 19), Rome 1974. ANDREAU, Vie financière = J. ANDREAU, La vie financière dans le monde Romain. Les métiers de manieurs d’argent (IVe siècle avant J.-C. – IIIe siècle après J.-C.) (BEFAR 265), Rome 1987. VAN ANDRINGA, Quotidien = W. VAN ANDRINGA, Quotidien des dieux et des hommes. La vie religieuse dans les cités de Vésuve à l’époque romaine (BEFAR 337), Rome 2009. 19

ANGUISSOLA, Intimità = A. ANGUISSOLA, Intimità a Pompei. Riservatezza, condivisione e prestigio negli ambienti ad alcova di Pompei (Image & Context 8), Berlin – New York 2010. Antike Lebenswelten = P. MAURITSCH – W. PETERMANDL – R. ROLLINGER – C. ULF (Ed.), Antike Lebenswelten. Konstanz – Wandel – Wirkungsmacht. Festschrift für Ingomar Weiler zum 70. Geburtstag, unter Mitarbeit von I. HUBER, Wiesbaden 2008. Antiquités d’Herculanum = Antiquités d’Herculanum gravées par TH. PIROLI et publiées par F. et P. PIRANESI, frères: Peintures, I–III, Paris 1804 (I–II) – 1805 (III). BADER, Formation = F. BADER, La formation des composés nominaux du latin, Paris 1962. BALDI, Anatema = A. BALDI, L’anatema e la croce. Ebrei e cristiani in Pompei Antica. Prefazione di P. Brezzi, Cava de’ Tirreni 1983. BALDI, IP = A. BALDI, Iscrizioni Pompeiane, Cava de’ Tirreni 1982. BALDI, Pompei = A. BALDI, La Pompei giudaico-cristiana, Cava de’ Tirreni 1964. BALME – MORWOOD, On the Margin = M. BALME – J. MORWOOD, On the Margin. Marginalised groups in ancient Rome, Oxford 2003. BANTA, Perfektbildungen = F. G. BANTA, Abweichende spätund vulgärlateinische Perfektbildungen (Diss. Bern), Freiburg i.d. Schweiz 1952. BASSI, Scrittura calligrafica = S. BASSI, La scrittura calligrafica greco-romana (Monumenta Italiae Graphica 2), Cremona 1957 (omnes im. del. titulorum Pompeianorum ex PRESUHN, Pompeji hausit, quamvis id nobiscum non communicet). BATTISTI, Latino volgare = C. BATTISTI, Avviamento allo studio del latino volgare (Collana di grammatiche storiche neolatine 1), Bari 1949. BAUER, Munificentia privata = J. BAUER, Munificentia privata Pompeiana. Private Baustiftungen in einer römischen Landstadt, München 1988. BEARD, Pompeii = M. BEARD, Pompeii. The life of a Roman town, London 2008. BECHTEL, HPN = F. BECHTEL, Die historischen Personennamen des Griechischen bis zur Kaiserzeit, Halle 1917. BENNER, The Emperor says = M. BENNER, The Emperor says. Studies in the Rhetorical Style in Edicts of the Early Empire (Studia Graeca et Latina Gothoburgensia 33), Göteborg 1975.

Nisi quod series Inscriptiones Italiae nota Inscr. It. affertur, item Inscriptiones christianae urbis Romae, nova series (1922–) sola nota ICVR n. s.

CONSPECTVS LIBRORVM

XXXII

BERRY, Complete Pompeii = J. BERRY, The Complete Pompeii, London 2008. Bilinguisme gréco-latin = F. BIVILLE – J.-C. DECOURT – G. ROUGEMONT (Ed.), Bilinguisme gréco-latin et épigraphie. Actes du colloque organisé à l’Université Lumière-Lyon 2 les 17, 18 et 19 mai 2004 (Collection de la Maison de l’Orient et de la Méditerranée 37, série épigraphique et historique 6), Lyon 2008. BLUM, Fresques = C. BLUM, Fresques de la vie quotidienne à inscriptions peintés en Campanie (Bulletin de liaison 13), Paris 2002. BOMGARDNER, Story of Roman Amphitheatre = D. L. BOMGARDNER, The Story of the Roman Amphitheatre, London 2000. BONARIA, MRF = Mimorum Romanorum fragmenta. Collegit disposuit recensuit M. BONARIA (Pubblicazioni dell’Istituto di Filologia Classica, Università di Genova 5), Genova 1955/56. BONFANTE, Origin of the Romance languages = G. BONFANTE (Ed.), The origin of the Romance languages. Stages in the development of Latin (Bibliothek der klassischen Altertumswissenschaften, 2. Reihe, NF 100), Heidelberg 1999. Bourgeoisies municipales = Les “bourgeoisies” municipales italiennes aux IIe et Ier siècles avant J.-C., Centre J. Bérard, Institut Français de Naples. Colloque 7–10 décembre 1981 (Colloques internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique 609, Sciences Humaines – Bibliothèque de l’Institut Français de Naples, 2e sér. 6), Paris – Naples 1983. BOYCE, Lararia = G. K. BOYCE, Corpus of the Lararia of Pompeii (MAAR 14), Rome 1937. BRICAULT, RICIS = L. BRICAULT, Recueil des inscriptions concernant les cultes isiaques (RICIS), I–III, Paris 2005. BUCHHEIT, Corpus Priapeorum = V. BUCHHEIT, Studien zum Corpus Priapeorum (Zetemata 28), München 1962. BÜCHELER, CLE = Carmina Latina epigraphica I–II, conlegit F. BÜCHELER, Lipsiae 1895–97; III: Supplementum, curavit E. LOMMATZSCH, Lipsiae 1926. BURFORD, Craftsmen = A. BURFORD, Craftsmen in Greek and Roman Society, London 1972. BUSCH, Versus balnearum = S. BUSCH, Versus balnearum. Die antike Dichtung über Bäder – Baden im römischen Reich, Stuttgart und Leipzig 1999. CALABI LIMENTANI, Epigrafia latina4 = I. CALABI LIMENTANI, Epigrafia latina. Con un’appendice bibliografica di A. DEGRASSI, Milano 41991. CAMODECA, Ceti dirigenti = G. CAMODECA, I ceti dirigenti di rango senatorio, equestre e decurionale della Campania romana 1, Napoli 2008. CAMODECA, TPSulp. = G. CAMODECA, Tabulae Pompeianae Sulpiciorum (TPSulp.). Edizione critica dell’archivio puteolano dei Sulpicii, I–II, Roma 1999. CANALI – CAVALLO, Graffiti latini = L. CANALI – G. CAVALLO, Graffiti latini. Scrivere sui muri a Roma antica, Milano 1991. CANTARELLA, Dammi mille baci = E. CANTARELLA, Dammi mille baci. Veri uomini e vere donne nell’antica Roma, Milano 2009. CANTARELLA, Pompei = E. CANTARELLA, Pompei. I volti dell’amore. Con apparati e schede di L. JACOBELLI, foto di A. e P. FOGLIA, Milano 1998. CANTARELLA – JACOBELLI, Nascere, vivere e morire = E. CANTARELLA – L. JACOBELLI, Nascere, vivere e morire a Pompei, Milano 2011. CANU, Lupanar = A. CANU, Inscriptions du lupanar, in Noctes Gallicanae. Le lupanar de Pompéi: libellus quem auctor a. circ. 1995–2000 composuit, invenitur in interreti: http:// www.noctes-gallicanae.fr/Lupanar/fututa.htm.

CIL IV Suppl. 4

CARCOPINO, Études = J. CARCOPINO, Études d’histoire chrétienne. Les fouilles de Saint-Pierre et la tradition. Le christianisme secret du „carré magique“, Paris 21963. CAROCCI & AL., Insulae = F. CAROCCI – E. DE ALBENTIIS – M. GARGIULO – F. PESANDO, Le Insulae 3 e 4 della regio VI di Pompei. Un’analisi storico-urbanistica (Archaeologia Perusina 5; Archaeologica 89), Roma 1990. CASSANELLI & AL., Case e monumenti = R. CASSANELLI – P. L. CIAPPARELLI – E. COLLE – M. DAVID, Le case e i monumenti di Pompei nell’opera di Fausto e Felice Niccolini. Presentazione di S. DE CARO, Novara 1997. CASTIGLIONE MORELLI – DE CAROLIS – SALERNO, Caio Giulio Polibio = V. CASTIGLIONE MORELLI – E. DE CAROLIS – C. R. SALERNO, Caio Giulio Polibio. Storie di un cittadino pompeiano, Dragoni (CE) 2015. CASTRÉN2 = P. CASTRÉN, Ordo populusque Pompeianus. Polity and Society in Roman Pompeii (Acta IRF 8), Roma 21983. CAVALLARO, Spese e spettacoli = M. A. CAVALLARO, Spese e spettacoli. Aspetti economici strutturali degli spettacoli nella Roma giulio-claudia, Bonn 1984. CÈBE, Caricature = J.-P. CÈBE, La caricature et la parodie dans le monde romain antique des origines à Juvénal (BEFAR 206), Paris 1966. CHANTRAINE, Freigelassene = H. CHANTRAINE, Freigelassene und Sklaven im Dienst der römischen Kaiser. Studien zu ihrer Nomenklatur (Forschungen zur antiken Sklaverei 1), Wiesbaden 1967. CHIAVIA, Programmata = C. CHIAVIA, Programmata. Manifesti elettorali nella colonia romana di Pompei (Collana del dipartimento di storia dell’Università di Torino), Torino 2002. CHIOFFI, Caro = L. CHIOFFI, Caro: Il mercato della carne nell’Occidente romano. Riflessi epigrafici ed iconografici (Atlante tematico di topografia antica Suppl. 4), Roma 1999. CIARALLO, Flora Pompeiana = A. CIARALLO, Flora Pompeiana (Studia Archaeologica 134), Roma 2004. CIPROTTI, Conoscere Pompei = P. CIPROTTI, Conoscere Pompei, Roma 1959. CIPROTTI, sched. 1959 = P. CIPROTTI, schedae, quae inde ab a. 1959 Berolini in archivo Corporis Inscriptionum Latinarum asservantur. CIPROTTI, sched. 1963 = P. CIPROTTI, schedae, quae inde ab a. 1963 Berolini in archivo Corporis Inscriptionum Latinarum asservantur. Città vesuviane = Città vesuviane. Antichità e fortuna. Il suburbio e l’agro di Pompei, Ercolano, Oplontis e Stabiae. Direzione scientifica P. G. GUZZO – G. TAGLIAMONTE, Roma 2013. CLARKE, Art = J. R. CLARKE, Art in the Lives of Ordinary Romans. Visual Representation and Non-elite Viewers in Italy, 100 B. C. – A. D. 315, Berkeley – Los Angeles – London 2003. CLARKE, Houses of Roman Italy = J. R. CLARKE, The Houses of Roman Italy 100 B. C. – A. D. 250. Ritual, Space, and Decoration, Berkeley – Los Angeles – Oxford 1991. CLARKE, Lovemaking = J. R. CLARKE, Looking at lovemaking. Constructions of sexuality in Roman art 100 B. C. – AD 250, Berkeley – Los Angeles – London 1998. CLE ENGSTRÖM vide ENGSTRÖM, CLE. Collezione epigrafica = La collezione epigrafica. Museo Archeologico Nazionale di Napoli, a cura di C. CAPALDI – F. ZEVI, Milano 2017. Collezioni Napoli = AUCTORES VARII, Le collezioni del Museo Archeologico di Napoli I 1, Roma 1986. I 2, Milano 1989. Colloquial a. Literary Latin = E. DICKEY – A. CHAHOUD (Ed.), Colloquial and Literary Latin, Cambridge 2010. Colonie e municipi nell’era digitale = S. ANTOLINI – S. M. MARENGO – G. PACI (Ed.), Colonie e municipi nell’era digi-

CIL IV Suppl. 4

XXXIII

tale: documentazione epigrafica per la conoscenza delle città antiche. Atti del Convegno di studi (Macerata, 10–12 dicembre 2015), Tivoli 2017. Companion to Sexualities = A Companion to Greek and Roman Sexualities, edited by T. K. HUBBARD, Chichester 2014. CONTINO, Iscr. volgari = S. CONTINO, Iscrizioni latine volgari, Palermo 2000. Contr. arch. vesuviana = Contributi di archeologia vesuviana 1–3 (Studi della Soprintendenza archeologica di Pompei 17, 18, 21), Roma 2006/07. COOLEY, Manual = A. E. COOLEY, The Cambridge Manual of Latin Epigraphy, Cambridge 2012. COOLEY – COOLEY, Sourcebook = A. E. COOLEY – M. G. L. COOLEY (Ed.), Pompeii. A sourcebook, London 2004. COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 = A. E. COOLEY – M. G. L. COOLEY (Ed.), Pompeii and Herculaneum. A sourcebook, London 22014. CORALINI, Pompei. Insula IX 8 = A. CORALINI, Pompei. Insula IX 8. Vecchi e nuovi scavi (1879–), Bologna 2017. COURTNEY, Fragmentary Latin Poets2 = E. COURTNEY, The Fragmentary Latin Poets, Oxford 22003. COURTNEY, Musa Lapidaria = E. COURTNEY, Musa lapidaria. A selection of Latin Verse Inscriptions (American Classical Studies 36), Atlanta 1995. CROISILLE, Natures mortes = J. M. CROISILLE, Les natures mortes campaniennes. Répertoire descriptif des peintures de nature morte du Musée de Naples, de Pompéi, Herculaneum et Stabies, Bruxelles 1965. CROSS, Syncope = E. Cross, Syncope and kindred phenomena in Latin inscriptions, New York 1930. CTP II = AUCTORES VARII, Corpus Topographicum Pompeianum 2: Toponymy, Rome 1983. CTP III = AUCTORES VARII, Corpus Topographicum Pompeianum 3: The rica maps of Pompeii, Roma 1984. CTP III A = AUCTORES VARII, Corpus Topographicum Pompeianum 3 A: The insulae of regions I–V, Rome 1986. CTP IV = Corpus Topographicum Pompeianum 4: Bibliography, Rome 1977. CTP IV A = Corpus Topographicum Pompeianum 4 A: Indices. Bibliography 1971–1994, Rome 1995. CTP V = AUCTORES VARII, Corpus Topographicum Pompeianum 5: Cartography, Rome 1981. CUGUSI, Aspetti2 = P. CUGUSI, Aspetti letterari dei Carmina Latina epigraphica (Testi e manuali per l’insegnamento universitario del latino 22), Bologna 21996. CUGUSI, Per un nuovo Corpus = P. CUGUSI, Per un nuovo Corpus dei Carmina Latina epigraphica (Mem. Accad. Lincei ser. IX, 22, 1), Roma 2007. CUPAIUOLO, Tra poesia e politica = G. CUPAIUOLO, Tra poesia e politica: le pasquinate nell'antica Roma (Studi latini 10), Napoli 1993. D’AMBROSIO – DE CARO, Porta Nocera = A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, Un impegno per Pompei. Fotopiano e documentazione della necropoli di Porta Nocera, Milano 1983. DANA, Onomasticon Thracicum = D. DANA, Onomasticon Thracicum (OnomThrac). Répertoire des noms indigènes de Thrace, Macédoine orientale, Mésies, Dacie et Bithynie (Μελετήματα 70), Athènes 2014. DBI = Dizionario biografico degli Italiani, Roma 1960–. DE CARO, Gabinetto segreto = S. DE CARO, Il gabinetto segreto del Museo Archeologico Nazionale di Napoli, Napoli 2000. DE CARO, Natura morta = S. DE CARO, La natura morta nelle pitture e nei mosaici delle città vesuviane, Napoli 2001. DEFELICE, Roman Hospitality = J. DEFELICE, Roman Hospitality. The Professional Women of Pompeii (Marco Polo Monographs 6), Pennsylvania 2001.

CONSPECTVS LIBRORVM

DEGRASSI, FC = A. DEGRASSI, I fasti consolari dell’impero Romano dal 30 avanti Cristo al 613 dopo Cristo (Sussidi Eruditi 3), Roma 1952. DEGRASSI, ILLRP = A. DEGRASSI, Inscriptiones Latinae liberae rei publicae I (Biblioteca di studi superiori 23), Firenze 21966; II (Biblioteca di studi superiori 40), ibid. 1963. DEGRASSI, Scritti vari = A. DEGRASSI, Scritti vari di antichità. Raccolta da amici e allievi nel 75˚ compleanno dell’autore I–II, Roma 1962. III, Venezia – Trieste 1967. IV, Trieste 1971. DE KIND, Houses in Herculaneum = R. E. L. B. DE KIND, Houses in Herculaneum. A New View on the Town Planning and the Building of insulae III and IV, Amsterdam 1998. Dei, uomini, eroi = V. SAMPAOLO – L. TONIOLO (Ed.), Dei, uomini, eroi, Milano 2019. DELLA CORTE, Amori e amanti = M. DELLA CORTE, Amori e amanti di Pompei antica. Antologia erotica pompeiana, Roma 1958 (ed. anast. con presentazione e note bio-bibliografiche di M. GRIEGO, Pompei 1976). DELLA CORTE, Case ed abitanti3 = M. DELLA CORTE, Case ed abitanti di Pompei, 3. ed., curata da P. SOPRANO, Napoli 1965. DELLA CORTE, Iuventus = M. DELLA CORTE, Iuventus, Arpino 1924. DELLA CORTE, Loves2 = M. DELLA CORTE, Loves and Lovers in Ancient Pompeii, Pompei 1960, iterum edita Cava de’ Tirreni 1976 [versio Anglica operis DELLA CORTE, Amori e Amanti]. DELLA CORTE, Nuovi scavi = M. DELLA CORTE, Pompei. I nuovi scavi e l’anfiteatro, Pompei 1930. DELLA CORTE, sched. 1962 = M. DELLA CORTE, schedae, quae inde ab a. 1962 Berolini in archivo Corporis Inscriptionum Latinarum asservantur. DEMOUGIN, L’ordre équestre = S. DEMOUGIN, L’ordre équestre sous les Julio-Claudiens (Coll. EFR 108), Rome 1988. DEMOUGIN, Prosopographie = S. DEMOUGIN, Prosopographie des chevaliers romains julio-claudiens (43 av. J.-C. – 70 ap. J.-C.) (Coll. EFR 153), Rome 1992. DE ROSSI, ICUR = G. B. DE ROSSI, Inscriptiones christianae urbis Romae septimo saeculo antiquiores I–II 1, Romae 1861–88. – Supplementum, ed. G. Gatti, Roma 1915. DESSAU, ILS = H. DESSAU, Inscriptiones Latinae selectae I–III, Berolini 1892–1916, ed. anastat. Berolini 1962. DEVIJVER, PME = H. DEVIJVER, Prosopographia militiarum equestrium quae fuerunt ab Augusto ad Gallienum 1–3, Leuven 1978–80; 4–5: Suppl., Leuven 1987–93; 6: Laterculi, ed. S. DEMOUGIN – M.-TH. RAEPSAT-CHARLIER, Leuven 2001 (Symbolae Facultatis Litterarum et Philosophiae Lovaniensis, ser. A 3). DE VOS – DE VOS, Pompei, Ercolano, Stabia2 = A. DE VOS – M. DE VOS, Pompei, Ercolano, Stabia (Guide archeologiche Laterza 11), Roma – Bari 21988. DIBIASIE, Writings = J. F. DIBIASIE, The writings on the wall: the spacial and literary context of domestic graffiti from Pompeii, Diss. Texas 2015. DIEHL, AI5 = E. DIEHL, Altlateinische Inschriften (Kleine Texte für Vorlesungenen und Übungen 38/40), Berlin 51964. DIEHL, De m finali = E. DIEHL, De m finali epigraphica, Leipzig 1899. DIEHL, Inscriptiones Latinae = E. DIEHL, Inscriptiones Latinae (Tabulae in usum scholarum 4), Bonnae 1912. DIEHL, PWV2 = E. DIEHL, Pompeianische Wandinschriften und Verwandtes (Kleine Texte für Vorlesungen und Übungen 56), Berlin 21930. DINKLER, Signum Crucis = E. DINKLER, Signum Crucis. Aufsätze zum Neuen Testament und zur christlichen Archäologie, Tübingen 1967. DNP = Der Neue Pauly, Stuttgart – Weimar 1996–2003.

CONSPECTVS LIBRORVM

XXXIV

Domus Pompeiana = P. CASTRÉN (Ed.), Domus Pompeiana. Una casa a Pompei. Mostra nel Museo d’arte Amos Anderson, Helsinki, Finlandia, 1 marzo – 25 maggio 2008, Helsinki 2008. Domus Pompeiana M. Lucretii = R. BERG – I. KUIVALAINEN (Ed.), Domus Pompeiana M. Lucretii IX 3, 5.24. The Inscriptions, Works of Art and Finds from the Old and New Excavations (Societas Scientiarum Fennica. Commentationes Humanarum Litterarum 136), Helsinki 2019. DONDERER, Architekten = M. DONDERER, Die Architekten der späten römischen Republik und der Kaiserzeit. Epigraphische Zeugnisse (Erlangener Forschungen A 69), Erlangen 1996. Donna e lavoro = A. BUONOPANE – F. CENERINI (Ed.), Donna e lavoro nella documentazione epigrafica. Atti del I seminario sulla condizione femminile nella documentazione epigrafica (Epigrafia e Antichità 19), Faenza 2003. Donna romana = La donna romana. Immagini e vita quotidiana. Atti del convegno Atina, 7 marzo 2009, Atina 2009. DORNSEIFF, Alphabet2 = F. DORNSEIFF, Das Alphabet in Mystik und Magie, Leipzig – Berlin 21925. DOSI, Eros = A. DOSI, Eros. L’amore in antica Roma (Vita e costumi nel mondo romano antico 30), Roma 2008. DUNCAN-JONES, Economy2 = R. DUNCAN-JONES, The economy of the Roman Empire. Quantitative studies, Cambridge 21982. DWH = vide WEEBER, DWH. DWYER, Domestic sculpture = E. J. DWYER, Pompeian Domestic Sculpture. A Study of Five Pompeian Houses and their Contents (Archaeologica 28), Roma 1982. DYER, Pompeii = TH. H. DYER, Pompeii. Its History, Buildings, and Antiquities, London 1867. EAA = Enciclopedia dellʼArte Antica, Classica e Orientale. Écriture dans la maison = M. CORBIER – J.-P. GUILHEMBET, L'écriture dans la maison romaine, Paris 2011. Écriture latine = J. MALLON – R. MARICHAL – CH. PERRAT, L’écriture latine de la capitale romaine à la minuscule, Paris 1939. EG vide KAIBEL, EG. EHRHARDT, Casa delle Nozze d’argento = W. EHRHARDT, Casa delle Nozze d’argento (V 2, i) (Häuser in Pompeji 12), München 2004. EHRHARDT, Casa dell’Orso = W. EHRHARDT, Casa dell’Orso (VI 2, 44–46) (Häuser in Pompeji 2), München 1988. EHRHARDT, Casa di Paquius Proculus = W. EHRHARDT, Casa di Paquius Proculus (I 7, 1. 20) (Häuser in Pompeji 9), München 1998. EI = Enciclopedia Italiana fondata da Giovanni Treccani. EICHENAUER, Arbeitswelt der Frau = M. EICHENAUER, Untersuchungen zur Arbeitswelt der Frau in der römischen Antike (Europäische Hochschulschriften, Reihe III 360), Frankfurt am Main – Bern – New York – Paris 1988. ENGSTRÖM, CLE = E. ENGSTRÖM, Carmina Latina Epigraphica post editam collectionem Buechelerianam in lucem prolata (Collectio Scriptorum Veterum Upsaliensis), Gotoburgi – Lipsiae 1912. EPIGRAMMATA = A. INGLESE (Ed.), EPIGRAMMATA. Iscrizioni greche e comunicazione letteraria in ricordo di Giancarlo Susini (Atti del Convegno Roma 1–2 ottobre 2009), Tivoli 2010. Ἐπιγραφαί = G. PACI (Ed.), Ἐπιγραφαί. Miscellanea epigrafica in onore di L. Gasperini I–II (Ichnia 5), Tivoli (Roma) 2000. Ercolano 1738–1988 = FRANCHI DELL’ORTO (Ed.), Ercolano 1738–1988. 250 anni di ricerca archeologica. Atti del convegno internazionale Ravello-Ercolano-Napoli-Pompei 30 ottobre – 5 novembre 1988, Roma 1993. Ercolano. Tre secoli di scoperte = M. P. GUIDOBALDI (Ed.), Ercolano. Tre secoli di scoperte, Milano 2008.

CIL IV Suppl. 4

ERNOUT – MEILLET, Dictionnaire4 = A. ERNOUT – A. MEILLET, Dictionnaire étymologique de la langue latine, Paris 41967. ESCHEBACH, Arzthäuser = H. ESCHEBACH, Die Arzthäuser in Pompeji (AW 15, 1984, Sondernummer), Feldmeilen 1984. ESCHEBACH, Entwicklung = H. ESCHEBACH, Die städtebauliche Entwicklung des antiken Pompeji (MDAI(R), 17. Ergänzungsheft), Heidelberg 1970. ESCHEBACH, Erlebte antike Welt = H. ESCHEBACH, Pompeji. Erlebte antike Welt, Leipzig 1978 (ed. altera 1984). ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis = L. ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis und Stadtplan der antiken Stadt Pompeji, Köln – Weimar – Wien 1993. ESCHEBACH, Stabianer Thermen = H. ESCHEBACH, Die Stabianer Thermen in Pompeji (Denkmäler antiker Architektur 13), Berlin 1979. Estudios arqueológicos I = M. CALDERÓN SÁNCHEZ – S. ESPAÑACHAMORRO – R. MONTOYA-GONZÁLES (Ed.), Estudios arqueológicos del área vesubiana I (BAR International Series 2701), Oxford 2015. Estudios arqueológicos II = M. CALDERÓN SÁNCHEZ – S. ESPAÑA-CHAMORRO – E. A. BENITO LÁZARO (Ed.), Estudios arqueológicos del área vesubiana II (BAR International Series 2818), Oxford 2016. ÉTIENNE, Vie quotidienne = R. ÉTIENNE, La vie quotidienne à Pompéi, Paris 1966. EVANS, War, Women and Children = J. K. EVANS, War, Women and Children in Ancient Rome, London – New York 1991. FEDOROVA, Latinskaja epigrafika = E. W. FEDOROVA, Latinskaja epigrafika, Moskva 1969. FEHLING, Ethologische Überlegungen = D. FEHLING, Ethologische Überlegungen auf dem Gebiet der Altertumskunde (Zetemata 61), München 1974. FERRARO, Presenza = S. FERRARO, La presenza di Virgilio nei graffiti pompeiani, Napoli 1982. FERTL, Von Musen, Miminnen und leichten Mädchen = E. FERTL, Von Musen, Miminnen und leichten Mädchen. Die Schauspielerin in der römischen Antike (Blickpunkte 9), Wien 2005. Festschrift Schuchhardt = F. ECKSTEIN, Θεωρία. Festschrift für W.-H. Schuchhardt (Deutsche Beiträge zur Altertumswissenschaft 12/13), Baden-Baden 1960. Filosofia greca = Colloquio italo-francese “La filosofia greca e il diritto Romano”, Roma 14–17 aprile 1973 (Problemi attuali di scienza e di cultura 221), Roma 1976. FIORELLI, Descrizione = G. FIORELLI, Descrizione di Pompei, Napoli 1875. Novis curis edidit U. PAPPALARDO, Napoli 2001. FIRA2 I–III = S. RICCOBONO et AL. (Ed.), Fontes Iuris Romani Antejustiniani I–III, Firenze 21940–43. FISHWICK, Imperial Cult = D. FISHWICK, The Imperial Cult in the Latin West. Studies in the Ruler Cult of the Western Provinces of the Roman Empire I–III 4 (EPRO 108), Leiden 1987–91. FLECKER, Gladiatorenbilder = M. FLECKER, Römische Gladiatorenbilder. Studien zu den Gladiatorenreliefs der späten Republik und der Kaiserzeit aus Italien (Studien zur antiken Stadt 15), Wiesbaden 2015. FLINCK, Epigrammatum forma = E. FLINCK, De singulari quadam epigrammatum antiquorum forma (Suomalaisen Tiedeakatemian Toimituksia / Annales Academiae Scientiarum Fennicae ser. B, 16, 2, 1922), Helsinki 1922/23. FLOHR, World of the Fullo = M. FLOHR, The World of the Fullo. Work, Economy, and Society in Roman Italy, Oxford 2013. FORA, Munera gladiatoria = M. FORA, I munera gladiatoria in Italia. Considerazioni sulla loro documentazione epigrafica, Napoli 1996. FRANK, ES = T. FRANK, An Economic Survey of Ancient Rome I. Rome and Italy of the Republic, Baltimore 1933.

CIL IV Suppl. 4

XXXV

FRANKLIN, Electoral Programmata = J. L. FRANKLIN JR., Pompeii. The Electoral Programmata. Campaigns and politics A. D. 71–79 (Papers and Monographs of the American Academy in Rome 28), Rome 1980. FRANKLIN, Pompeis difficile est = J. L. FRANKLIN JR., Pompeis difficile est. Studies in the Political Life of Imperial Pompeii, Ann Arbor 2001. FREY, CIJ = J.-B. FREY, Corpus inscriptionum Iudaicarum. Recueil des inscriptions juives qui vont du IIIe siècle avant Jésus Christ au VIIe siècle de notre ère I. Europe (Sussidi allo studio delle antichità cristiane 1), Città del Vaticano 1936 (ed. anast. cum addendis a B. LIFSHITZ confectis, New York 1975). FRIEDLÄNDER, Sittengeschichte10 = L. FRIEDLÄNDER, Darstellungen aus der Sittengeschichte Roms in der Zeit von August bis zum Ausgang der Antonine, Leipzig 101921–23. FRÖHLICH, Casa della Fontana piccola = T. FRÖHLICH, Casa della Fontana piccola (VI 8, 23–24) (Häuser in Pompeji 8), München 1996. FRÖHLICH, Fassadenbilder = T. FRÖHLICH, Lararien- und Fassadenbilder in den Vesuvstädten. Untersuchungen zur ‘volkstümlichen’ pompejanischen Malerei (RM Ergänzungsheft 32), Mainz 1991. FUTRELL, Roman Games = A. FUTRELL, The Roman Games. A sourcebook, Oxford 2006. GÄHWILER, Suffix = H. GÄHWILER, Das lateinische Suffix -ensis, Diss. Zürich 1962. GAHEIS, Altrömisches Leben = A. GAHEIS, Altrömisches Leben aus den Inschriften 1–3, Wien 1912–14. GARCÍA Y GARCÍA, Danni di guerra = L. GARCÍA Y GARCÍA, Danni di guerra a Pompei. Una dolorosa vicenda quasi dimenticata. Con numerose notizie sul “Museo pompeiano” distrutto nel 1943 (Studi della Soprintendenza archeologica di Pompei 15), Roma 2006. GARCÍA Y GARCÍA, Nova bibliotheca = L. GARCÍA Y GARCÍA, Nova bibliotheca pompeiana: 250 anni di bibliografia archeologica, etc., Roma 1998. GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools = L. GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools in Pompeii. Childhood, Youth and Culture in the Roman Era, Roma 2005. GARCÍA Y GARCÍA, Scavi = L. GARCÍA Y GARCÍA, Scavi ‛privati’ nei territori di Pompei. Disiecta membra di antiche strutture e villae rusticae, Roma 2017. GASSNER, Kaufläden = V. GASSNER, Die Kaufläden in Pompeji (Diss. Univ. Wien 178), Wien 1986. GEIST, PW2 = H. GEIST, Pompeianische Wandinschriften, München 21960. GIGANTE, Civiltà = M. GIGANTE, Civiltà delle forme letterarie nell’antica Pompei, Napoli 1979. GIORDANO – CASALE, L’amore = C. GIORDANO – A. CASALE, L’amore nei graffiti pompeiani, Pompei 1993. GIORDANO – KAHN, Ebrei3 = C. GIORDANO – I. KAHN, Testimonianze ebraiche a Pompei, Ercolano, Stabia e nelle città della Campania Felix, Roma 32001. Graff. Pal. = Graffiti del Palatino I–II (Acta IRF 3, 4), Helsinki 1966–70. Graffites antiques = M. CORBIER – M. E. FUCHS – P.-Y. LAMBERT – R. SYLVESTRE, Graffites antiques, modèles et pratiques d’une écriture (Actes du IIIe colloque Ductus, Paris 2015), Dremil-Lafage 2020. Graffiti latini vide CANALI – CAVALLO, Graffiti latini. GRANT, Eros = M. GRANT et AL., Eros in Pompeii. The Secret Rooms of the National Museum of Naples, New York 1982. GRASSI, Semitic Onomastics = G. F. GRASSI, Semitic Onomastics from Dura Europos. The Names in Greek Script and from Latin Epigraphs (History of Ancient Near East, Monographs 12), Padova 2012.

CONSPECTVS LIBRORVM

GRIFFIN, Nero = M. GRIFFIN, Nero. The End of a Dynasty, New Haven – London 1985. GRIMALDI, Pictores = M. GRIMALDI, Pictores. Mani dʼartista, dagli affreschi pompeiani alla pittura contemporanea, con un’intervista a William Kentridge, Napoli 2016. GUARDUCCI, San Pietro = M. GUARDUCCI, I graffiti sotto la Confessione di San Pietro in Vaticano I–III, Città del Vaticano 1958. GUIDOBALDI, Ercolano = M. P. GUIDOBALDI, Ercolano. Guida agli scavi, Napoli 2006. GUZZO, Pompei = P. G. GUZZO, Pompei. Storia e paesaggi della città antica, Milano 2007. GUZZO – GUIDOBALDI, Nuove ricerche = P. G. GUZZO – M. P. GUIDOBALDI (Ed.), Nuove ricerche archeologiche nell’area vesuviana (scavi 2003–2006), Roma 2008. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum = P. G. GUZZO – V. SCARANO USSANI, Ex corpore lucrum facere. La prostituzione nell’antica Pompei (Studi della Soprintendenza archeologica di Pompei 27), Roma 2009. GUZZO – SCARANO USSANI, Veneris figurae = P. G. GUZZO – V. SCARANO USSANI, Veneris figurae. Immagini di prostituzione e sfruttamento a Pompei, Napoli 2000. HARRIS, Ancient Literacy = W. V. HARRIS, Ancient literacy, Cambridge, MA 1989. HARTNETT, By Roman Hands = M. HARTNETT, By Roman Hands. Inscriptions and Graffiti for Students of Latin, Newburyport, MA 2008. HARVEY, Daily Life = B. K. HARVEY, Daily Life in Ancient Rome. A Sourcebook. Edited and translated, with an introduction, Indianapolis 2016. HATZFELD, Trafiquants = J. HATZFELD, Les trafiquants italiens dans l’Orient hellénique (BEFAR 115), Paris 1919. HEHL, Formen lat. 1. Deklination = A. HEHL, Die Formen der lateinischen ersten Deklination in den Inschriften, Diss. Tübingen 1912. HELBIG, Wandgemälde = W. HELBIG, Wandgemälde der vom Vesuv verschütteten Städte Campaniens, Leipzig 1868. HERAEUS, Cena Trimalchionis2, = W. HERAEUS, Petronii Cena Trimalchionis nebst ausgewählten pompejanischen Wandinschriften (Sammlung vulgärlateinischer Texte 2), Heidelberg 21923. HERAEUS, Kleine Schriften = W. HERAEUS, Kleine Schriften. Ausgewählt und herausgegeben von J. B. HOFMANN (Indogermanische Bibliothek III 17), Heidelberg 1937. HERTER, Kleine Schriften = H. HERTER, Kleine Schriften, München 1975. HOBSON, Latrinae = B. HOBSON, Latrinae et foricae. Toilets in the Roman World, London 2009. HÖNLE – HENZE, Amphitheater = A. HÖNLE – A. HENZE, Römische Amphitheater und Stadien. Gladiatorenkämpfe und Circusspiele, Feldmeilen 1981. HOFFMANN, Isis-Tempel = P. HOFFMANN, Der Isis-Tempel in Pompeji (Charybdis 7), Münster – Hamburg 1993. HOFMANN, Umgangssprache4 = J. B. HOFMANN, Lateinische Umgangssprache (Indogermanische Bibliothek I 17), Heidelberg 31951 (ed. anastat. 41978). HOFMANN – SZANTYR, Syntax und Stilistik = J. B. HOFMANN – A. SZANTYR, Lateinische Syntax und Stilistik (Handbuch der Altertumswissenschaft II 2), München 1965. HOLDER, Sprachschatz = A. HOLDER, Der alt-celtische Sprachschatz I, Leipzig 1896. II, ibid. 1904. III, ibid. 1907, ed. anastat. Graz 1962. Hommages J. Bayet = Hommages à Jean Bayet (Coll. Latomus 70), Bruxelles 1964. HOOGMA, Einfluß Vergils = R. P. HOOGMA, Der Einfluß Vergils auf die Carmina latina epigraphica. Eine Studie mit besonderer Berücksichtigung der metrisch-technischen Grundsätze der Entlehnung, Amsterdam 1959.

CONSPECTVS LIBRORVM

XXXVI

HÜTTEMANN, Pomp. Inschr. = A. HÜTTEMANN, Pompejanische Inschriften. Der heutige Bestand vor Ort im Stadtgebiet und in den Nekropolen: Lateinisch-deutsch (Reclams Universal-Bibliothek 18769), Stuttgart 2010. HUNINK, Graffiti = V. HUNINK, Glücklich ist dieser Ort! 1000 Graffiti aus Pompeji, Lateinisch/Deutsch, ausgewählt, übersetzt und herausgegeben (Reclams Universalbibliothek 18842), Stuttgart 2011. ICVR n. s. = Inscriptiones Christianae urbis Romae saec. VII antiquiores, nova series, Romae 1922– ILIESCU – SLUSANSKI, Latin = M. ILIESCU – D. SLUSANSKI (Ed.), Du latin aux langues romanes. Choix de textes traduits et commentés (du IIe siècle avant J.-C. jusqu’au Xe siècle après J.C.), Wilhelmsfeld 1991. Imag. Ital. = M. CRAWFORD – W. M. BROADHED et AL. (Ed.), Imagines Italicae: A Corpus of Italic Inscriptions (BICS Suppl. 110), London 2011. In memoria Pârvan = In memoria lui Vasile Pârvan, Bucureşti 1934. Inscr. It. = Inscriptiones Italiae, Romae 1936– Inscriptions private sphere = R. BENEFIEL – P. KEEGAN (Ed.), Inscriptions in the Private Sphere in the Greco-Roman World, Leiden – Boston 2016. IP vide BALDI, IP. IPVP vide ONORATO, IPVP. Iscrizione e il suo doppio = A. DONATI (Ed.), L’iscrizione e il suo doppio. Atti del Convegno Borghesi 2013 (Epigrafia e Antichità 35), Faenza 2014. Iscrizione esposta = A. DONATI (Ed.), Lʼiscrizione esposta. Atti del Convegno Borghesi 2015 (Epigrafia e Antichità 37), Faenza 2016. Italienische Reise = Italienische Reise. Pompeianische Bilder in den deutschen archäologischen Sammlungen. Italienische Reise. Immagini pompeiane nelle raccolte archeologiche germaniche. Redazione del catalogo B. CONTICELLO et AL. (Le mostre. Soprintendenza Archeologica di Pompei 8), Napoli 1989. JACOBELLI, Gladiatori = L. JACOBELLI, Gladiatori a Pompei. Protagonisti, luoghi, immagini, Roma 2003. JACOBELLI, Pitture erotiche = L. JACOBELLI, Le pitture erotiche delle Terme Suburbane di Pompei (Monografie. Soprintendenza Archeologica di Pompei 10), Roma 1995. JACOBELLI, Pompei = L. JACOBELLI, Pompei: la costruzione di un mito, Roma 2008. JACZYNOWSKA, Associations = M. JACZYNOWSKA, Les Associations de la jeunesse romaine sous le Haut-Empire (Archivum filologiczne 36), Wrocław 1978. JASHEMSKI, Gardens of Pompeii = W. F. JASHEMSKI, The Gardens of Pompeii, Herculaneum and the Villas Destroyed by Vesuvius (I), New Rochelle N.Y. – New York 1979. II, ibid. 1993. JASHEMSKI – JASHEMSKI, Pompeii = S. A. JASHEMSKI – W. F. JASHEMSKI, Pompeii and the Region Destroyed by Vesuvius in A. D. 79, New York 1965. JASHEMSKI – MEYER, Natural History = W. F. JASHEMSKI – F. G. MEYER (Ed.), The Natural History of Pompeii, Cambridge 2002. JOHNSON – RYAN, Sexuality = M. JOHNSON – T. RYAN, Sexuality in Greek and Roman Society and Literature. A sourcebook, London – New York 2005. JONGELING, North African Names = K. J. JONGELING, North African Names from Latin Sources (CNWS Publications 21), Leiden 1994. JONGMAN, Economy = W. JONGMAN, The economy and society of Pompeii (Dutch Monographs on Ancient History and Archaeology 4), Amsterdam 1988. JOSHEL – PETERSEN, Material life = S. R. JOSHEL – L. H. PETERSEN, The Material Life of Roman Slaves, Cambridge 2014.

CIL IV Suppl. 4

JUNKELMANN, Spiel mit dem Tod = M. JUNKELMANN, Das Spiel mit dem Tod. So kämpften Roms Gladiatoren, Mainz 2000. KAIBEL, EG = G. KAIBEL, Epigrammata Graeca ex lapidibus conlecta, Berolini 1878. KAJANTO, Cognomina = I. KAJANTO, The Latin Cognomina (Societas Scientiarum Fennica. Commentationes Humanarum Litterarum 36, 2), Helsinki 1965. KAJANTO, Supernomina = I. KAJANTO, Supernomina. A Study in Latin Epigraphy (Societas Scientiarum Fennica. Commentationes Humanarum Litterarum 40, 1), Helsinki 1966. KASER, Privatrecht2 = M. KASER, Das römische Privatrecht I. Das altrömische, das vorklassische und klassische Recht (Handbuch der Altertumswissenschaft X 3,3,1), München 21971. KEEGAN, Graffiti = P. KEEGAN, Graffiti in Antiquity, London – New York 2014. KLEBERG, Hôtels = T. KLEBERG, Hôtels, Restaurants et Cabarets dans l’antiquité Romaine, Études historiques et philologiques (Bibliotheca Ekmaniana Universitatis regiae Upsaliensis 61), Uppsala 1957. KLEBERG, Wirtshäuser2 = T. KLEBERG, In den Wirtshäusern und Weinstuben des antiken Rom, Darmstadt 21966. KLOFT, Wirtschaft = H. KLOFT, Die Wirtschaft des Imperium Romanum, Mainz 2006. KOCH, Inschriftenpaläographie = W. KOCH, Inschriftenpaläographie des abendländischen Mittelalters und der früheren Neuzeit. Früh- und Hochmittelalter, Wien – München 2007. KOCKEL, Grabbauten = V. KOCKEL, Die Grabbauten vor dem Herkulaner Tor in Pompeji. Mit einem Plan von B. WEBER (Beiträge zur Erschließung hellenistischer und kaiserzeitlicher Skulptur und Architektur 1), Mainz 1983. KRAMER, Vulgärlateinische Alltagsdokumente = J. KRAMER, Vulgärlateinische Alltagsdokumente auf Papyri, Ostraka, Täfelchen und Inschriften (APF Beiheft 23), Berlin – New York 2007. KRAUS – MATT, Pompeji = TH. KRAUS – L. V. MATT, Pompeji und Herculaneum. Antlitz und Schicksal zweier antiker Städte, Köln 1977. KRENKEL, Erotica antiqua = W. KRENKEL, Erotica antiqua, Leipzig 1990. KRENKEL, Naturalia non turpia = W. KRENKEL, Naturalia non turpia. Sex and Gender in Ancient Greece and Rome. Schriften zur antiken Kultur- und Sozialwissenschaft (Spudasmata 113), Hildesheim – Zürich – New York 2006. KRENKEL, PI = W. KRENKEL, Pompejanische Inschriften, Leipzig 1961. KRZYSZOWSKA, Cultes privés = A. KRZYSZOWSKA, Les cultes privés à Pompéi (Acta Universitatis Wratislaviensis 2385), Wrocław 2002. LAFORGE, Religion privée = M.-O. CHARLES-LAFORGE, La religion privée à Pompéi, Naples 2009. LAIDLAW, First Style = A. LAIDLAW, The First Style in Pompeii: Painting and Architecture (Archaeologica 57), Roma 1985. LAMPE, Stadtrömische Christen2 = P. LAMPE, Die stadtrömischen Christen in den ersten beiden Jahrhunderten (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament 2, 18), Tübingen 21989. LANGNER, Graffitizeichnungen = M. LANGNER, Antike Graffitizeichnungen. Motive, Gestaltung und Bedeutung (Palilia 11), Wiesbaden 2001 (cum disco). Language of the Papyri = T. V. EVANS – D. D. OBBINK (Ed.), The language of the Papyri, Oxford 2010. LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Guida = E. LA ROCCA – M. DE VOS – A. DE VOS, Guida archeologica di Pompei, Milano 1976.

CIL IV Suppl. 4

XXXVII

LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Pompei2 = E. LA ROCCA – M. DE VOS – A. DE Vos, Pompei (Guide archeologiche Mondadori), Milano 21994. Latin on Stone = F. FERAUDI-GRUÉNAIS (Ed.), Latin on Stone. Epigraphic research and electronic archives, Plymouth 2010. Latin vulgaire – latin tardif I = Latin vulgaire – latin tardif I, Actes du Ier Colloque international sur le latin vulgaire et tardif Pécs 2–5 septembre 1985, Tübingen 1987. Latin vulgaire – latin tardif II = Latin vulgaire – latin tardif II, Actes du IIe Colloque international sur le latin vulgaire et tardif Bologna 29 août – 2 septembre 1988, Tübingen 1990. Latin vulgaire – latin tardif III = Latin vulgaire – latin tardif III, Actes du IIIe Colloque international sur le latin vulgaire et tardif Innsbruck 2–5 septembre 1991, Tübingen 1992. Latin vulgaire – latin tardif VI = Latin vulgaire – latin tardif VI, Actes du VIe Colloque international sur le latin vulgaire et tardif Helsinki 29 août – 2 septembre 2000, Hildesheim – Zürich – New York 2003. Latin vulgaire – latin tardif VIII = Latin vulgaire – latin tardif VIII, Actes du VIIIe Colloque international sur le latin vulgaire et tardif Oxford 6–9 septembre 2006, Hildesheim – Zürich – New York 2008. Laughter down the Centuries = Laughter down the Centuries I–II, ed. S. JÄKEL – A. TIMONEN (Annales Universitatis Turkuensis, ser. B 208. 213), Turku 1994/1995. LAUSBERG, Einzeldistichon = M. LAUSBERG, Das Einzeldistichon. Studien zum antiken Epigramm (Studia et testimonia antiqua 19), München 1982. LAVAGNE, Jeunesse = H. LAVAGNE (Ed.), Jeunesse de la Beauté. La peinture romaine antique, Paris 1995. LENZI, Monochromata = S. E. LENZI, La policromia dei monochromata. La ricerca del colore su dipinti su lastre di marmo di età romana, Firenze 2016. LEPPIN, Histrionen = H. LEPPIN, Histrionen. Untersuchungen zur sozialen Stellung von Bühnenkünstlern im Westen des Römischen Reiches zur Zeit der Republik und des Prinzipats (Antiquitas I 41), Bonn 1992. Les élites municipales = M. CÉBEILLAC-GERVASONI (Ed.), Les élites municipales de l’Italie péninsulaire de la mort de César à la mort de Domitien entre continuité et rupture: classes sociales dirigeantes et pouvoir central, Rome 2000. Lettori latini e italiani = F. BESSONE – S. STROPPA (Ed.), Lettori latini e italiani di Ovidio, Pisa – Roma 2019. LEUMANN, Laut- und Formenlehre2 = M. LEUMANN, Lateinische Laut- und Formenlehre (Handbuch der Altertumswissenschaft II 2,1), München 21977. LEVIN-RICHARDSON, Brothel = S. LEVIN-RICHARDSON, The brothel of Pompeii. Sex, class, and gender at the margins of Roman society, Cambridge 2019. LEWIS – REINHOLD, Civilisation3 = N. LEWIS – M. REINHOLD, Roman civilisation II, New York – London 31963. Lex. Byz. Gr. = Lexikon zur byzantinischen Gräzität, Wien 1994/2017. LGPN = Lexicon of Greek Personal Names I–, Oxford 1987–. LILJA, Homosexuality = S. LILJA, Homosexuality in Republican and Augustan Rome (Societas Scientiarum Fennica. Commentationes Humanarum Litterarum 74), Helsinki 1983. LIMC = Lexicon iconographicum mythologiae classicae, Zürich – München 1981/99. LINDERSKI, Roman questions = J. LINDERSKI, Roman questions. Selected papers 1–2 (HABES 20. 44), Stuttgart 1995/2007. LINDSAY, Writing on the Wall = J. LINDSAY, The Writing on the Wall. An Account of Pompeii in Its Last Days, London 1960. LING, Pompeii = R. LING, Pompeii. History, Life & Afterlife, Brimscombe Port 2005.

CONSPECTVS LIBRORVM

Literacy = M. BEARD et AL., Literacy in the Roman World (JRA Suppl. 3), Ann Arbor 1991. LÖFSTEDT, Syntactica I2 = E. LÖFSTEDT, Syntactica. Studien und Beiträge zur historischen Syntax des Lateins über einige Grundfragen der lateinischen Nominalsyntax I2 (Acta Reg. Societatis Humaniorum Litterarum Lundensis X 1), Lund 21942. LOHMANN, Graffiti = P. LOHMANN, Graffiti als Interaktionsform. Geritzte Inschriften in den Wohnhäusern Pompejis (Materiale Textkulturen 16), Berlin – Boston 2018. LOMAS, Roman Italy = K. LOMAS, Roman Italy, 38 BC – AD 200. A Sourcebook, London 1996. LOMMATZSCH, CLE vide BÜCHELER, CLE. MAGALDI, Iscrizioni = E. MAGALDI, Le iscrizioni parietali pompeiane con particolare riguardo al costume, Napoli 1931. MAGALDI, Pompei = E. MAGALDI, Pompei e il suo dolore, Napoli 1930. MAIURI, Cena = A. MAIURI, La cena di Trimalchione e di Petronio Arbitro. Saggio, testo e commento, Napoli 1945. MAIURI, Mestiere3 = A. MAIURI, Mestiere d’archeologo. Antologia di scritti a cura di C. BELLI (Antica madre 1), Milano 3 1990 (21986). MAIURI, Pompei = A. MAIURI, Pompei, Novara 1929. MAIURI, Pompei ed Ercolano2 = A. MAIURI, Pompei ed Ercolano. Fra case ed abitanti (Itinerari del sud 2), Milano 21959 [iterum editum (in serie Saggi Giunti) Firenze 1998 sine imaginibus]. MAIURI, Saggi = A. MAIURI, Saggi di varia antichità (Collezione di varia critica 12), Venezia 1954. MALAISE, Inventaire = M. MALAISE, Inventaire préliminaire des documents égyptiens découverts en Italie (EPRO 21), Leiden 1972. MALLON, De l’écriture = J. MALLON, De l’écriture. Recueil d’études publiées de 1937 à 1981, Paris 1982. MALLON, Paléographie romaine = J. MALLON, Paléographie romaine (Scripturae. Monumenta et Studia 3), Madrid 1952. MALLON – MARICHAL – PERRAT, L’écriture latine = J. MALLON – R. MARICHAL – CH. PERRAT, L’écriture latine de la capitale romaine à la minuscule, Paris 1939. MARINI, Gabinetto segreto = G. L. MARINI, Il Gabinetto segreto del Museo Nazionale di Napoli, Torino 1971. MASSARO, Epigr. metrica = M. MASSARO, Epigrafia metrica latina di età repubblicana (Quaderni di Invigilata lucernis 1), Bari 1992. MASSON, OGS = O. MASSON, Onomastica Graeca selecta I–III, Paris – Genève 1990/2000. MATTUSCH, Pompeii and the Roman Villa = C. C. MATTUSCH, Pompeii and the Roman Villa: Art and Culture Around the Bay of Naples, Washngton 2008. MAU, Pompeji2 = A. MAU, Pompeji in Leben und Kunst, Leipzig 21908. MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore = F. P. MAULUCCI VIVOLO, Pompei. I graffiti d’amore, Foggia 1995. MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati = F. P. MAULUCCI VIVOLO, Pompei. I graffiti figurati, Foggia 1993. MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. = F. P. MAULUCCI VIVOLO, E l’acqua zampillerà dal deserto (Testimonianze giudaiche e cristiane a Pompei prima del 79), Napoli 1990. MAYESKE, Bakeries = B. J. B. MAYESKE, Bakeries, bakers, and bread at Pompeii. A study in social and economic history, Diss. Univ. of Maryland 1972. MCGINN, Prostitution = T. A. J. MCGINN, Prostitution, Sexuality, and the Law in Ancient Rome, New York – Oxford 1998. Mélanges J. Carcopino = Mélanges d’archéologie, d’épigraphie et d’histoire offerts à Jérôme Carcopino, Paris 1966. Mélanges M. Durry = Mélanges offerts à Marcel Durry par ses collègues et ses amis (REL 47bis), Paris 1971.

CONSPECTVS LIBRORVM

XXXVIII

CIL IV Suppl. 4

Mélanges M. Lebel = Melanges d’études anciennes offerts à M. Lebel, Québec 1980. Mercati nel mondo romano = E. LO CASCIO (Ed.), Mercati permanenti e mercati periodici nel mondo romano. Atti degli incontri capresi di storia dell’economia antica (Capri 13–15 ottobre 1997), Bari 2000. MILNOR, Graffiti = K. MILNOR, Graffiti and the Literary Landscape in Roman Pompeii, Oxford 2014. Modelli epistemologici = P. MOLINELLI – I. PUTZU (Ed.), Modelli epistemologici, metodologie della ricerca e qualità del dato. Dalla linguistica storica alla sociolinguistica storica, Milano 2015. MOELLER, Wool Trade = W. O. MOELLER, The Wool Trade of Ancient Pompeii, Leiden 1976. MONTEIX, Lieux de métier = N. MONTEIX, Les lieux de métier. Boutiques et atéliers d’Herculanum (BEFAR 344), Rome 2010. MONTERO CARTELLE, Priapeos = E. MONTERO CARTELLE, Priapeos. Grafitos amatorios pompeyanos. La velada de la fiesta de Venus. Reposiano, El concúbito de Marte y Venus. Ausonio, Centón nupcial (Biblioteca clásica Gredos 41), Madrid 1981. MOORMANN, Pompeii’s ashes = E. M. MOORMANN, Pompeii’s ashes. The reception of the cities buried by Vesuvius in literature, music, and drama, Berlin 2015. MORA, Prosopografia = F. MORA, Prosopografia Isiaca 1 (EPRO 113), Leiden 1990. MOREAU, Inscriptions de Pompéi = P. MOREAU, Sur les murs de Pompéi. Cent vingt-trois inscriptions lapidaires et pariétales de Pompéi. Choisies et traduites, Paris 1993. MORELLI, Epigramma latino = A. M. MORELLI, L’epigramma latino prima di Catullo, Cassino 2000. MOSCI SASSI, Linguaggio gladiatorio = M. G. MOSCI SASSI, Il linguaggio gladiatorio, Bologna 1992. MOURITSEN, Elections = H. MOURITSEN, Elections, Magistrates and Municipal Élite. Studies in Pompeian Epigraphy (Analecta Inst. Dan. suppl. 15), Roma 1988. MROZEK, Prix et rémunération = ST. MROZEK, Prix et rémunération dans l’Occident romain (31 av. n.è. – 250 de n.è.) (Societas Scientiarum Gedanensis – Gdańskie Towarzystwo Naukowe. Wydział i Nauk Społecznych i Humanistycznych, Seria Monografii 55), Gdańsk 1975. Muse at Play = J. KWAPISZ – D. PETRAIN – M. SZYMANSKI (Ed.), The Muse at Play. Riddles and Wordplay in Greek and Latin Poetry, Berlin 2013.

OCD = Oxford Classical Dictionary. ODNB = Oxford Dictionary of National Biography, 1–60, Oxford 2004. Officina epigrafica = A. DONATI – G. POMA, L’officina epigrafica romana. In ricordo di Giancarlo Susini (Epigrafia e antichità 30), Faenza 2012. OLCOTT, Word Formation = G. OLCOTT, Studies in the Word Formation of the Latin Inscriptions. Substantives and Adjectives with Special Reference to the Latin Sermo Vulgaris, Rome 1898. OLD = Oxford Latin Dictionary, Oxford 1982. OLIVA, Giulio Polibio = M. OLIVA AURICCHIO, La Casa di Giulio Polibio. Giornale di Scavo 1966/1978, ed. V. CASTIGLIONE MORELLI – L. FERGOLA, Tokio 2001. Onom. lat. = L’Onomastique latine. Paris 13–15 octobre 1975 (Colloques internationaux du Centre national de la recherche scientifique 564), Paris 1977. Onomastik = D. KREMER (Ed.), Onomastik. Akten des 18. Internationalen Kongresses für Namenforschung Trier, 12.–17. April 1993 (Patronymica Romanica 14–19), Tübingen 1999. ONORATO, IPVP = G. O. ONORATO, Inscriptiones Pompeianae. Honores et munera / Iscrizioni pompeiane. La vita pubblica, Firenze 1957. OPEL = Onomasticon provinciarum Europae Latinarum I– IV, Budapest aut Wien 1994/2002; I2, Budapest 2005. OPELT, Schimpfwörter = I. OPELT, Die lateinischen Schimpfwörter und verwandte sprachliche Erscheinungen. Eine Typologie, Heidelberg 1965. Opinione pubblica = M. G. ANGELI BERTINELLI – A. DONATI (Ed.), Opinione pubblica e forme di comunicazione a Roma: Il linguaggio dell’epigrafia. Atti del Colloquio AIEGL – Borghesi 2007 (Epigrafia e Antichità 27), Faenza 2009. OVERBECK, Pompeji4 = J. OVERBECK, Pompeji in seinen Gebäuden, Alterthümern und Kunstwerken. 4. im Vereine mit A. MAU durchgearbeitete und vermehrte Auflage, Leipzig 41884. Oxford Hb. Roman Studies = A. BARCHIESI – W. SCHEIDEL (Ed.), The Oxford Handbook of Roman Studies, Oxford 2010. Ozi di Ercole = F. PESANDO – M. P. GUIDOBALDI, Gli ozi di Ercole. Residenze di lusso a Pompei ed Ercolano, Roma 2006.

Neronia IV = J. M. CROISILLE (Ed.), Neronia IV: Alejandro Magno, modelo de los emperadores romanos. Actes du IVe Colloque international de la SIEN (Coll. Latomus 209), Bruxelles 1990. NEUE, Formenlehre3 = F. NEUE, Formenlehre der lateinische Sprache I–III, ed. tertia quam curavit G. WAGENER, Leipzig 1892/1902. Neue Forschungen = B. ANDREAE – H. KYRIELEIS (Ed.), Neue Forschungen in Pompeji und den anderen vom Vesuvsausbruch 79 n. Chr. verschütteten Städten, Recklinghausen 1975. New Directions in Ancient Pantomime = E. HALL – R. WYLES (Ed.), New Directions in Ancient Pantomime, Oxford 2008. NIEDERMANN, Lautlehre3 = M. NIEDERMANN, Historische Lautlehre des Lateinischen, Heidelberg 31953. NIELSEN, Thermae et balnea = I. NIELSEN, Thermae et Balnea. The Architecture and Cultural History of Roman Public Bath I–II, Aarhus 1991. NOY, JIWE = D. NOY, Jewish Inscriptions of Western Europe I–II, Cambridge 1993/95. Nuceria Alfaterna = AUCTORES VARII, Nuceria Alfaterna e il suo territorio II. Dalla fondazione ai Longobardi, Nocera Inferiore 1994.

PAGANO, Diari = M. PAGANO, I diari di scavo di Pompei, Ercolano e Stabia di Francesco e Pietro La Vega (1764–1810). Raccolta e studio di documenti inediti, Roma 1997. PAGANO, Ercolano = M. PAGANO, Gli scavi di Ercolano, Pompei 2003. PAGANO, Primi anni = M. PAGANO, I primi anni degli scavi di Ercolano, Pompei e Stabiae. Raccolta e studio di documenti e disegni inediti, Roma 2005. PAGANO, Teatro = M. PAGANO – A. BOLASCO, Il teatro antico di Ercolano, Napoli 2000. PAH = Pompeianarum Antiquitatum Historia, quam ex cod. mss. et a schedis diurnisque R. Alcubierre, C. Weber, M. Cixia, I. Corcoles, I. Perez-Conde, F. et P. La Vega, R. Amicone, A. Ribav, M. Arditi, N. D’Apuzzo ceteror., quae in publicis aut privatis bibliothecis servantur, nunc primum collegit indicibusque instruxit IOS. FIORELLI, I–II, Neapoli 1860–1862. PARSLOW, Rediscovering Antiquity = CH. PARSLOW, Rediscovering Antiquity. Karl Weber and the Excavation of Herculaneum, Pompeii, and Stabiae, Cambridge 1995. Peinture de Pompéi = AUCTORES VARII, La peinture de Pompéi. Témoignages de l’art romain dans la zone ensevelie par Vésuve en 79 ap. J.-C. I–II, Paris 1993. [Cf. La pittura di Pompei].

CIL IV Suppl. 4

XXXIX

PEKÁRY, Schiffsdarstellungen = I. PEKÁRY, Repertorium der hellenistischen und römischen Schiffsdarstellungen (Boreas Beiheft 8), Münster 1999. PESANDO – GUIDOBALDI, Pompei = F. PESANDO – M. P. GUIDOBALDI, Pompei, Oplontis, Ercolano, Stabiae (Guide archeologiche Laterza 14), Roma – Bari 2006. PETERS, Casa di Lucretius Fronto = W. J. TH. PETERS et AL., La casa di M. Lucretius Fronto a Pompei e le sue pitture, Amsterdam 1993. Petroniana = J. HERMAN – H. ROSÉN (Ed.), Petroniana. Gedenkschrift für Hubert Petersmann, (Bibliothek der klassischen Altertumswissenschaften ser. 2, 112), Heidelberg 2003. PETROVSKIJ, Stichotvorenija = F. A. PETROVSKIJ, Latinskie epigraficeskie stichotvorenija, Moskva 1962. PFLAUM, Carrières équestres = H.-G. PFLAUM, Les carrières procuratoriennes équestres sous le Haut-Empire, Paris 1960/82. PIR2 = Prosopographia Imperii Romani saec. I. II. III, I–VIII, Berolini 21933/2015. PIROZZI, Ercolano = M. E. A. PIROZZI, Ercolano: gli scavi, la storia, il territorio, Napoli 2000. PIRSON, Mietwohnungen = F. PIRSON, Mietwohnungen in Pompeji und Herkulaneum. Untersuchungen zur Architektur, zum Wohnen und zur Sozial- und Wirtschaftsgeschichte der Vesuvstädte, mit Zeichnungen von C. BRÜCKENER und M. LANGBEIN sowie einem Beitrag von C. DORL-KLINGENSCHMID (Studien zur antiken Stadt 5), München 1999. PISANI, Testi latini2 = V. PISANI, Testi latini arcaici e volgari con commento glottologico (Manuale storico della lingua latina 3), Torino 21960. Pittura di Pompei = AUCTORES VARII, La pittura di Pompei. Testimonianze dell’arte romana nella zona sepolta dal Vesuvio nel 79 d. C., Milano 1991. [Cf. La peinture de Pompéi]. Pittura pompeiana = I. BRAGANTINI – V. SAMPAOLO (Ed.), La pittura pompeiana, Milano 2009. Pitture d’Ercolano = Le pitture antiche d’Ercolano e contorni incise con qualche spiegazione (coll. Le Antichità d’Ercolano esposte), I–III, Napoli 1757 (I), 1760 (II), 1762 (III). Pompei 79 = F. ZEVI (Ed.), Pompei 79. Raccolta di studi per il decimonono centenario dell’eruzione vesuviana, Napoli 1984. Pompei, Capri e la Penisola Sorrentina = F. SENATORE (Ed.), Pompei, Capri e la Penisola Sorrentina. Atti del quinto ciclo di conferenze di geologia, storia e archeologia. Pompei, Anacapri, Scafati, Castellammare, ottobre 2002 – aprile 2003, Capri 2004. Pompei e i Greci = M. OSANNA – C. RESCIGNO (Ed.), Pompei e i Greci, Milano 2017. Pompei. La vita ritrovata = F. COARELLI (Ed.), Pompei. La vita ritrovata, fotografie di A. e P. FOGLIA, Udine 2002. Pompeian brothels = T. MCGINN et AL. (Ed.), Pompeian Brothels, Pompeii’s Ancient History, Mirrors and Mysteries, Art and Nature at Oplontis, the Herculaneum ‘Basilica’ (JRA Suppl. 47), Portsmouth, R. I. 2002. Pompeiana = Pompeiana. Raccolta di studi per il secondo centenario degli scavi di Pompei (Biblioteca della Parola del Passato 4), Napoli 1950. Pompeii and the Vesuvian Landscape = Pompeii and the Vesuvian Landscape. Papers of a symposium sponsored by the Archeological Institute of America, Washington 1979. Pompeis panem gustas = A. VARONE (Ed.), Pompeis panem gustas. Pompeji till bords, Roma 2008. Pompeji. Götter, Mythen, Menschen = Pompeji. Götter, Mythen, Menschen [Ausstellungskatalog], München 2014. Pompeji – Nola – Herculaneum = H. MELLER – J.-A. DICKMANN (Ed.), Pompeji – Nola – Herculaneum. Katastrophen am Vesuv, München 2011.

CONSPECTVS LIBRORVM

PPM = Pompei. Pitture e mosaici I–X, Roma 1990/2003. PPM, Disegnatori = Pompei. Pitture e mosaici, XI: La documentazione nell’opera di disegnatori e pittori dei secoli XVIII e XIX, Roma 1995. PPP = Pitture e pavimenti di Pompei. Repertorio delle fotografie del Gabinetto Fotografico Nazionale I–III, Roma 1981/92. Preistoria dell’italiano = J. HERMANN – A. MARINETTI (Ed.), La preistoria dell’italiano. Atti della tavola rotonda di linguistica storica, Università Ca’ Foscari di Venezia 11–13 giugno 1998, Tübingen 2000. PRELL, Armut im antiken Rom = M. PRELL, Sozialökonomische Untersuchungen zur Armut im antiken Rom. Von den Gracchen bis Kaiser Diocletian (Beiträge zur Wirtschaftsund Sozialgeschichte 77), Stuttgart 1997. Présence de Virgile = R. CHEVALLIER (Ed.), Présence de Virgile. Actes du colloque des 9, 11 et 12 Décembre 1967 (Paris E.N.S., Tours), (Caesarodunum XIII bis, numéro special), Paris 1978. PRESUHN, Pompeji2 = E. PRESUHN, Pompeji. Die neuesten Ausgrabungen von 1874 bis 1881, Leipzig 21882. PRINZ, De o et u vocalibus = O. PRINZ, De o et u vocalibus inter se permutatis in lingua Latina quaestiones epigraphicae, Diss. Halle 1932. Pro arte antiqua = Pro arte antiqua. Festschrift für H. Kenner (Sonderschriften Österr. Arch. Inst. Wien, 18), II, Wien 1985. PROSKAUER, Das auslautende -s = C. PROSKAUER, Das auslautende -s auf den lateinischen Inschriften, Straßburg 1910. PROVENZALE, Echi di propaganda = V. PROVENZALE, Echi di propaganda imperiale in scene di coppia a Pompei. Enea e Didone, Marte e Venere, Perseo e Andromeda (Antenor Quaderni 10), Roma 2008. PULGRAM, Italic, Latin, Italian = E. PULGRAM, Italic, Latin, Italian: 600 B.C. to A.D. 1260. Texts and commentaries, Heidelberg 1978. Rediscovering Pompeii = L. FRANCHI DELL’ORTO – A. VARONE (Ed.), Rediscovering Pompeii. Exhibition by IBM ITALIA New York City, IBM Gallery of Science and Art 12 July – 15 September 1990, Catalogue, Roma 1990. Regione sotterrata = A. DE FRANCISCIS (Ed.), La regione sotterrata dal Vesuvio: studi e prospettive. Atti del convegno internazionale, 11 – 15 nov. 1979, Napoli 1982. REINACH, RPGR = S. REINACH, Répertoire de Peintures Grecques et Romaines, Paris 1922 (ed. anastat. Roma 1970). REW = W. MEYER-LÜBKE, Romanisches etymologisches Wörterbuch, Heidelberg 31935. RICHARDSON, Casa dei Dioscuri = L. RICHARDSON JR., Pompeii. The Casa dei Dioscuri and its painters (MAAR 23), Rome 1955. RICHLIN, Garden of Priapus2 = A. RICHLIN, The Garden of Priapus. Sexuality and Aggression in Roman Humor, New York – Oxford 21992. RINALDI TUFI, Gladiatori = S. RINALDI TUFI, Gladiatori. Una giornata di spettacoli, Roma 2018. Rileggere Pompei 2 = M. VERZÁR BASS – F. ORIOLO (Ed.), Rileggere Pompei 2. L’insula 13 della regio VI (Studi della Soprintendenza archeologica di Pompei 30), Roma 2009. RISCH, Kleine Schriften = E. RISCH, Kleine Schriften, Berlin – New York 1981. ROBERT, Pompéi = J.-N. ROBERT, Pompéi et la Campanie antique, Paris 2015. ROBERTS, Life and death = P. ROBERTS, Life and death in Pompeii and Herculaneum, London 2013. RODDAZ, Marcus Agrippa = J. M. RODDAZ, Marcus Agrippa (BEFAR 253), Rome 1984. Römische Gräberstraßen = H. VON HESBERG – P. ZANKER (Ed.), Römische Gräberstraßen. Selbstdarstellung – Status – Standard. Kolloquium in München vom 28. bis 30. Oktober

CONSPECTVS LIBRORVM 1985 (Bayerische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-historische Klasse, Abhandlungen, n. s., n. 96), München 1987. ROHLFS, Sermo vulgaris = G. ROHLFS, Sermo vulgaris Latinus, Tübingen 31969. ROLLER, Dinig Posture = M. B. ROLLER, Dinig Posture in Ancient Rome: Bodies, Values, and Status, Princeton 2006. Roma, la Campania e l’Oriente = L. CIRILLO, G. RINALDI (Ed.), Roma, la Campania e l’Oriente cristiano antico, Roma 2004. Roman Amphitheatres = T. WILMOTT (Ed.), Roman Amphitheatres and Spectacula: a 21st-Century Perspective. Papers from an International Conference held at Chester, 16th – 18th February, 2007 (BAR International Series 1946), Oxford 2009. Roman courtesan = R. BERG – R. NEUDECKER (Ed.), The Roman courtesan. Archaeological reflections of a literary topos (Acta IRF 46), Roma 2018. Roman Toilets = G. C. M. JANSEN – A. O. KOLOSKI-OSTROW – E. M. MOORMANN (Ed.), Roman Toilets. Their Archaeology and Cultural History, Leuven 2011. Romana pictura = A. DONATI (Ed.), Romana pictura. La pittura dalle origini all’età bizantina, Mostra Rimini, Palazzi del Podestà e dell’Arengo 28 marzo – 30 agosto 1998, Martellago (Venezia) 1998. ROSCHER, Lexikon = W. H. ROSCHER, Ausführliches Lexikon der griechischen und römischen Mythologie I, Leipzig 1886/90. ROSTOVTZEFF, SEHRE2 = M. ROSTOVTZEFF, The Social and Economic History of the Roman Empire I–II, Oxford 21957. ROUGÉ, Commerce maritime = J. ROUGÉ, Recherches sur l’organisation du commerce maritime en Méditerranée sous l’Empire romain (Ports, routes, trafics 21), Paris 1966. RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. = L. RUBIO – V. BEJARANO, Documenta ad linguae Latinae historiam illustrandam (Manual de lingüística indoeuropea, Cuaderno 6), Madrid 1955. Rue = A. LEMÉNOREL (Ed.), La rue, lieu de sociabilité? Rencontres de la rue. Actes du colloque de Rouen 16–19 novembre 1994 (Publications de l’Université de Rouen 214), Rouen 1997. RUGGIERO, Scavi di Ercolano = M. RUGGIERO, Storia degli scavi di Ercolano ricomposta su’ documenti superstiti, Napoli 1885. SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria = P. SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria. Annunci di spettacoli gladiatorii a Pompei (Tituli 1), Roma 1980. SALOMIES, Vornamen = O. SALOMIES, Die römischen Vornamen. Studien zur römischen Namengebung (Societas Scientiarum Fennica. Commentationes Humanarum Litterarum 82), Helsinki 1987. SANDYS, Latin Epigraphy = J. E. SANDYS, Latin Epigraphy. An introduction to the study of Latin inscriptions, 2. ed., revised by S. G. CAMPBELL, Cambridge 1927. SARTORI, Storia costituzionale = F. SARTORI, Problemi di storia costituzionale italiota (Università degli studi di Padova. Pubblicazioni dell’Istituto di storia antica 1), Roma 1953. SAVUNEN, Women = L. SAVUNEN, Women in the Urban Texture of Pompeii, Diss. Helsinki 1997. SCHEFOLD, Wände Pompejis = K. SCHEFOLD, Die Wände Pompejis. Topographisches Verzeichnis der Bildmotive, Berlin 1957. SCHILLING, Religion romaine = R. SCHILLING, La religion romaine de Vénus depuis les origines jusqu’au temps d’Auguste (BEFAR 178), Paris 1954. SCHMIDT, Einführung = M. G. SCHMIDT, Einführung in die lateinische Epigraphik, Darmstadt 2004. SCHOPF, Fernwirkungen = E. SCHOPF, Die konsonantischen Fernwirkungen: Fern-Dissimilation, Fern-Assimilation und

XL

CIL IV Suppl. 4 Metathesis. Ein Beitrag zur Beurteilung ihres Wesens und ihres Verlaufs und zur Kenntnis der Vulgärsprache in den lateinischen Inschriften der römischen Kaiserzeit (Forschungen zur griechischen und lateinischen Grammatik 5), Göttingen 1919. SCHULZE, Eigennamen2 = W. SCHULZE, Zur Geschichte lateinischer Eigennamen (Abhandlungen der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen, Philologischhistorische Klasse N. F. 5, 2), Berlin 1904, ed. anast. cum corr. ab O. SALOMIES additis, Zürich – Hildesheim 1991. SCHUMACHER, Inschriften = L. SCHUMACHER, Römische Inschriften. Ausgewählt, übersetzt und kommentiert und mit einer Einführung in die lateinische Epigraphik (Reclams Universalbibliothek 8512), Stuttgart 1988. SEIDER, Paläographie = R. SEIDER, Paläographie der lateinischen Papyri in drei Bänden I. Tafeln und Urkunden, Stuttgart 1972. SEILER, Casa degli Amorini dorati = F. SEILER, Casa degli Amorini dorati (VI 16, 7. 38) (Häuser in Pompeji 5), München 1992. Sex in Antiquity = M. MASTERSON – N. RABINOWITZ – J. ROBSON (Ed.), Sex in Antiquity. Exploring Gender and Sexuality in the Ancient World, London 2015. Sexualität und Erotik = A. K. SIEMS (Ed.), Sexualität und Erotik in der Antike (Wege der Forschung 605), Darmstadt 1988. Sguardo archeologico = F. DE ANGELIS (Ed.), Lo sguardo archeologico: i normalisti per P. Zanker, Pisa 2007. Shape of Script = S. D. HOUSTON (Ed.), The Shape of Script: How and Why Writing Systems Change, Santa Fe 2012. SHERK, Roman Empire = R. SHERK, The Roman Empire. Augustus to Hadrian (Translated documents of Greece and Rome 6), Cambridge – New York – Melbourne – Sydney 1988. SKUTSCH, Annals of Ennius = O. SKUTSCH, The Annals of Q. Ennius, Oxford 1985. SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch2 = F. SLOTTY, Vulgärlateinisches Übungsbuch (Kleine Texte für Vorlesungen und Übungen 143), Berlin 1960. SMALLWOOD, Documents Gaius – Nero = E. M. SMALLWOOD, Documents Illustrating the Principates Gaius, Claudius and Nero, Cambridge 1967. Solemne praeconium = Solemne praeconium J. A. Galante ab amicis quinquagesimo recurrente anno ab inito ejus sacerdotio tributum, Neapoli 1921. SOLIN, Anal. epigr. = H. SOLIN, Analecta epigraphica 1970– 1997. Iterum edenda indicibusque instruenda curavit M. KAJAVA, adiuvantibus K. KORHONEN, M. LEIWO, O. SALOMIES (Acta IRF 21), Roma 1998. SOLIN, Beiträge = H. SOLIN, Beiträge zur Kenntnis der griechischen Personennamen in Rom I (Societas Scientiarum Fennica. Commentationes Humanarum Litterarum 48), Helsinki 1971. SOLIN, Interpretazione = H. SOLIN, L’interpretazione delle iscrizioni parietali. Note e discussioni (Epigrafia e Antichità 2), Faenza 1970. SOLIN, Namenbuch2 = H. SOLIN, Die griechischen Personennamen in Rom. Ein Namenbuch I–III (Corpus Inscriptionum Latinarum. Auctarium, Series nova 2), Berlin – New York 22003. SOLIN, Namenpaare = H. SOLIN, Namenpaare. Eine Studie zur römischen Namengebung (Societas Scientiarum Fennica. Commentationes Humanarum Litterarum 90), Helsinki 1990. SOLIN, Sklavennamen = H. SOLIN, Die stadtrömischen Sklavennamen. Ein Namenbuch. Stuttgart 1996. SOLIN – SALOMIES, Repertorium2 = H. SOLIN – O. SALOMIES, Repertorium nominum gentilium et cognominum Latinorum (Alpha – Omega, Reihe A: Lexika, Indizes, Konkor-

CIL IV Suppl. 4 danzen zur Klassischen Philologie 80), Hildesheim – Zürich – New York 21994. SOMMER, Laut- und Formenlehre3 = F. SOMMER, Handbuch der lateinischen Laut- und Formenlehre. Eine Einführung in das sprachwissenschaftliche Studium des Lateins (Indogermanische Bibliothek I 1,3,1), Heidelberg 31948. SPAL, Poesie = A. SPAL, Poesie – Erotik – Witz. Humorvollspöttische Versinschriften zu Liebe und Körperlichkeit in Pompeji und Umgebung, Berlin – Boston 2016. SPAL – BOVELET, Amor verdichtet = A. SPAL – H. BOVELET, Amor verdichtet – Graffiti und Liebeselegie. Lateinlektüre mit Graffiti, Göttingen 2017. STAUB, Casa del Torello di Bronzo = TH. STAUB, The Casa del Torello di Bronzo (V 1, 7) in Pompeii. Investigating a residential house and its complex water system, Stockholm 2013. STEIN, Geschichte und Verwaltung Ägyptens = A. STEIN, Untersuchungen zur Geschichte und Verwaltung Ägyptens unter römischer Herrschaft, Stuttgart 1915. STEMMER, Casa dell’Ara massima = K. STEMMER, Casa dell’Ara massima (VI 16, 15–17) (Häuser in Pompeji 6), München 1992. Storia e civiltà = G. PUGLIESE CARRATELLI (Ed.), Storia e civiltà della Campania. L’evo antico, Napoli 1991. Storie da un’eruzione = A. D’AMBROSIO – P. G. GUZZO – M. MASTROROBERTO (Ed.), Storie da un’eruzione. Pompei, Ercolano, Oplontis, Milano 2003. Storie di cultura scritta = P. FIORETTI (Ed.), Storie di cultura scritta. Studi per Francesco Magistrale, con la collaborazione di A. GERMANO e M. A. SICILIANI (Collectanea 28), Spoleto 2012. STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie = L. STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie, sortilegi e pronostici di Roma antica, Torino 1973. STROCKA, Casa del Labirinto = V. M. STROCKA, Casa del Labirinto (VI 11, 8–10) (Häuser in Pompeji 4), München 1991. Studi Castiglioni II = Studi in onore di L. Castiglioni II, Firenze 1960. Studi di paleografia = G. P. BOGNETTI (Ed.), Studi di paleografia, diplomatica, storia e araldica in onore di C. Manaresi, Milano 1953. Studi Salernitani = I. GALLO (Ed.), Studi salernitani in memoria di R. Cantarella, Salerno 1981. Studia in honorem V. Beševliev = Studia in honorem V. Beševliev, Sofia 1978. Studia mem. Alföldy = W. ECK – B. FEHÉR – P. KOVÁCS (Ed.), Studia epigraphica in memoriam Géza Alföldy (Antiquitas 1, 61), Bonn 2013. Studia Pompeiana = J. CURTIS (Ed.), Studia Pompeiana et classica in honorem of W. F. Jashemski 1, New Rochelles N. Y. 1988. Studien AG = H. KALCYK et AL. (Ed.), Studien zur alten Geschichte. S. Lauffer zum 70. Geburtstag, I–II, Roma 1986. Studien Sozialgesch. = W. ECK – H. GALSTERER – H. WOLFF (Ed.), Studien zur antiken Sozialgeschichte. Festschrift F. Vittinghoff (Kölner Historische Abhandlungen 28), Köln – Wien 1980. Studies Robinson = Studies presented to D. Ch. Robinson I–II, Saint Louis 1953. STUMPP, Prostitution = B. E. STUMPP, Prostitution in der römischen Antike, Berlin 21998. SVENNUNG, Palladius = J. SVENNUNG, Untersuchungen zu Palladius und zur lateinischen Fach- und Volkssprache, Uppsala 1935. TAMMISTO, Birds = A. TAMMISTO, Birds in Mosaics. A Study of the Representation of Birds in Hellenistic and RomanoCampanian Tesselated Mosaics to the Early Augustan Age (Acta IRF 18), Rome 1997.

XLI

CONSPECTVS LIBRORVM TANZER, Common people = H. H. TANZER, The common people of Pompeii. A study of the graffiti, Baltimore 1939. TCHERNIA, Commerce = A. TCHERNIA, Les Romains et le commerce, Naples 2011. TCHERNIA, Vin = A. TCHERNIA, Le vin de l’Italie romaine. Essai d’histoire économique d’aptès les amphores, Rome 1986. Temptanda viast = C. FERNÁNDEZ MARTÍNEZ – J. GÓMEZ PALLARÉS (Ed.), Temptanda viast. Nuevos estudios sobre la poesía epigráfica latina, Barcelona 2006 (editio interretialis). Territorio vesuviano = Il territorio vesuviano nel 79 d.C. Dallo scavo archeologico alla ricostruzione ambientale, Pompei 1992. THOMPSON, Romans and Blacks = L. A. THOMPSON, Romans and Blacks, London 1989. TRAN, Dominus tabernae = N. TRAN, Dominus tabernae. Le statut de travail des artisans et des commerçants de l’Occident romain Ier siècle av. J.C. – IIIe siècle ap. J.-C., Paris 2013. TRAN TAM TINH, Catalogue Louvre = V. TRAN TAM TINH, Catalogue des peintures romaines (Latium et Campanie) du Musée du Louvre, Paris 1974. TRAN TAM TINH, Isis à Pompéi = V. TRAN TAM TINH, Essai sur le culte d’Isis à Pompéi (Images et Cultes), Paris 1964. Unexpected voices = O. BRANDT (Ed.), Unexpected Voices. The Graffiti in the Cryptoporticus of the Horti Sallustiani and Papers from a Conference on Graffiti at the Swedish Institute in Rome, 7 March 2003 (Acta Instituti Romani Regni Sueciae, ser. in 4°, 69), Stockholm 2008. VÄÄNÄNEN, Graffiti = V. VÄÄNÄNEN, Graffiti di Pompei e di Roma (Conferenze e memorie di Villa Lante 1), Roma 1962. VÄÄNÄNEN, Introduction2 = V. VÄÄNÄNEN, Introduction au latin vulgaire (Bibliothèque française et romane A 6), Paris 21967. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 = V. VÄÄNÄNEN, Le latin vulgaire des inscriptions pompéiennes (Abhandlungen der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Klasse für Sprachen, Literatur und Kunst 58, 3), Berlin 31966. Varia epigraphica = G. ANGELI BERTINELLI – A. DONATI (Ed.), Varia epigraphica. Atti del colloquio internazionale di epigrafia. Bertinoro, 8–10 giugno 2000 (Epigrafia e antichità 17), Faenza 2001. Variation and Change = M. LEIWO – H. HALLA-AHO – M. VIERROS (Ed.), Variation and Change in Greek and Latin (Papers and Monographs of the Finnish Institute at Athens 17), Helsinki 2012. VARONE, Erotica Pompeiana = A. VARONE, Erotica Pompeiana. Iscrizioni d’amore sui muri di Pompei (Studia archaeologica 71), Roma 1994. VARONE, Erotica Pompeiana2 = A. VARONE, Erotica Pompeiana. Love Inscriptions on the Walls of Pompei, Roma 2002 (eos tantum titulos significavimus, qui in editione Italica desunt). VARONE, Erotismo = A. VARONE, L’erotismo a Pompei, Roma 2000. VARONE, Imagines = A. VARONE, Titulorum graphio exaratorum qui in C.I.L. vol. IV collecti sunt imagines (Studi della Soprintendenza archeologica di Pompei 31), Roma 2012. VARONE, Misteri = A. VARONE, Pompei. I misteri di una città sepolta. Storia e segreti di un luogo in cui la vita si è fermata duemila anni fa (I volti della storia 116), Roma 2000. VARONE, Presenze giudaiche = A. VARONE, Presenze giudaiche e cristiane a Pompei (Quaderni della Società per lo studio e la divulgazione dell’archeologia biblica 1), Napoli 1979. VARONE, Stabiae = A. VARONE, Iscrizioni parietali di Stabiae (Studi e ricerche del Parco Archeologico di Pompei 39), Roma 2020.

CONSPECTVS LIBRORVM VARONE – STEFANI, Imagines = A. VARONE – G. STEFANI, Titulorum pictorum Pompeianorum qui in CIL vol. IV collecti sunt imagines (Studi della Soprintendenza archeologica di Pompei 29), Roma 2009. Veikko Väänänen = J. HÄRMÄ (ED.), Veikko Väänänen, latiniste et romaniste: un bilan (Publications romanes de l’Université de Helsinki 5), Helsinki 2012. VERMASEREN, Corpus cultus Cybelae IV = M. J. VERMASEREN, Corpus cultus Cybelae Attidisque 4: Italia – aliae provinciae (EPRO 50), Leiden 1978. VETTER, Handbuch = E. VETTER, Handbuch der Italischen Dialekte I. Texte mit Erklärung, Glossen, Wörterverzeichnis (Indogermanische Bibliothek I 1,25,1), Heidelberg 1953. VIDMAN, SIRIS = L. VIDMAN, Sylloge inscriptionum religionis Isiacae et Sarapiacae (Religionsgeschichtliche Versuche und Vorarbeiten 28), Berlin 1969. Villa romaine de Boscoreale = A. BARBET – A. VERBANCKPIÉRARD (Ed.), La villa romaine de Boscoreale et ses fresques, I–II, Arles 2013. VILLE, Gladiature = G. VILLE, La gladiature en Occident des origines à la mort de Domitien (BEFAR 245), Roma 1981. Vinum nostrum = G. DI PASQUALE (Ed.), Vinum nostrum. Arte, scienza e miti del vino nella civiltà del Mediterraneo antico, Firenze 2010. VORBERG, Glossarium = G. VORBERG, Glossarium eroticum, Stuttgart 1932 (ed. anastat. Hanau a. M. 1965). WACHTER = R. WACHTER, Pompejanische Wandinschriften, Berlin 2019. WAGENVOORT, Pietas = H. WAGENVOORT, Pietas. Selected studies in Roman Religion (Studies in Greek and Roman Religion 1), Leiden 1980. WALDE – HOFMANN, LEW3 = A. WALDE – J. B. HOFMANN, Lateinisches etymologisches Wörterbuch I–III (Indogermanische Bibliothek I 2,1), Heidelberg 31938/56. WALLACE, Introduction = R. E. WALLACE, An Introduction to Wall Inscriptions from Pompeii and Herculaneum, Wauconda Ill. 2005. WALLACE-HADRILL, Imaginary Feasts = A. WALLACE-HADRILL, ‘Imaginary Feasts: Pictures of Success on the Bay of Naples’, in A. GALLINA ZEVI – J. H. HUMPHREY (Ed.), Ostia, Cicero, Gamala, Feasts, & the Economy. Papers in Memory of J. H. D’Arms (JRA Suppl. 57), Portsmouth RhI 2004. WARD-PERKINS – CLARIDGE, Pompeii AD 79 = J. WARD-PERKINS – A. CLARIDGE, Pompeii AD 79, Catalogue of the Exhibition London 20 November 1976 – 27 February 1977, London 1976. WARMINGTON, ROL IV = E. H. WARMINGTON, Remains of Old Latin IV: Archaic Inscriptions, Cambridge Mass. 1940.

XLII

CIL IV Suppl. 4 WARSCHER, Pompeji = T. WARSCHER, Pompeji. Ein Führer durch die Ruinen, Berlin – Leipzig 1925. WEBER, Gemeindebeamte = V. WEBER, Titel und Aufgaben der ädilizischen Gemeindebeamten im römischen Pompeji 1–2, Diss. dactyl. Berlin 1970. WEEBER, DWH = K.-W. WEEBER, Decius war hier. Das Beste aus der römischen Graffiti-Szene, Zürich – Düsseldorf 1996. WEEBER, Humor = K.-W. WEEBER, Humor in der Antike (Kulturgeschichte der antiken Welt 50), Mainz am Rhein 1991. WEEBER, Panem et circenses = K.-W. WEEBER, Panem et circenses. Massenunterhaltung als Politik im antiken Rom (Zaberns Bildbände zur Archäologie 15), Mainz 1994. WEEBER, Pompeii = K.-W. WEEBER, Pompeii und die römische Goldküste. Ein Zeitreiseführer in das Jahr 78, Darmstadt 2011. WICK, Vindiciae = F. C. WICK, Vindiciae carminum Pompeianorum, Napoli 1907. WICKERT, Mommsen = L. WICKERT, Theodor Mommsen. Eine Biographie 1–4, Frankfurt am Main 1959–80. Wie die Blätter am Baum = D. KRÖMER (Ed.), Wie die Blätter am Baum, so wechseln die Wörter. 100 Jahre Thesaurus linguae Latinae. Vorträge der Veranstaltungen am 29. und 30. Juni 1994 in München, Stuttgart – Leipzig 1995. Wiener Eranos 1909 = Wiener Eranos zur 50. Versammlung deutscher Philologen und Schulmänner in Graz 1909, Wien 1909. WILLIAMS, Roman homosexuality2 = C. A. WILLIAMS, Roman Homosexuality. With a foreword by M. NUSSBAUM, Oxford 2 2010. World of Pompeii = J. J. DOBBINS – P. W. FOSS (Ed.), The world of Pompeii, London 2007. Writing Matters = I. BERTI – K. BOLLE – F. OPDENHOFF – F. STROTH (Ed.), Writing Matters. Presenting and Perceiving Monumental Inscriptions in Antiquity and the Middle Ages, Berlin – Boston 2017. Written Space = G. SEARS – P. KEEGAN – R. LAURENCE (Ed.), Written Space in the Latin West, 200 BC to AD 300, London 2013. WUTHNOW, Personennamen = H. WUTHNOW, Die semitischen Menschennamen in griechischen Papyri und Inschriften des Vorderen Orients (Studien zur Epigraphik und Papyruskunde 14), Leipzig 1930. YOUNGER, Sex in ancient world = J. G. YOUNGER, Sex in the Ancient World from A to Z, London 2005. ZARKER, Studies = J. W. ZARKER, Studies in the Carmina Latina epigraphica, Diss. Princeton 1958.

PERIODICA SERIESQVE BREVIATE LAVDATAE A & R = Atene e Roma. Rassegna trimestrale dell’Associazione Italiana di Cultura classica AA = Archäologischer Anzeiger Acta Ant. Acad. Hung. = Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae Acta IRF = Acta Instituti Romani Finlandiae Acta Univ. Wrocław = Antiquitas. Acta Universitatis Wratislaviensis AE = L’Année épigraphique. Revue des publications épigraphiques relatives à l’Antiquité romaine AION (archeologia) = Annali di archeologia e storia antica. Istituto Universitario Orientale di Napoli AION (filol.-lett.) = AION. Sezione filologico-letteraria. Istituto Universitario Orientale di Napoli

AJA = American Journal of Archaeology AJPh = American Journal of Philology ALL = Archiv für lateinische Lexikographie und Grammatik mit Einschluss des älteren Mittellateins AN = Aquileia Nostra Analecta Inst. Dan. = Analecta Romana Instituti Danici Anc. Soc. = Ancient Society Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari = Annali della Facoltà di Magistero dell’Università di Cagliari Ann. S. Chiara = Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere «S. Chiara» Ann. Sc. sup. Pisa = Annali della Scuola Superiore di Pisa. Classe di Lettere e filosofia

CIL IV Suppl. 4

XLIII

ANRW = Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung Ant. Class. = L’Antiquité classique Antiqua = Antiqua. Rivista di archeologia, architettura, urbanistica, dalle origini al medioevo APF = Archiv für Papyrusforschung Arch. Class. = Archeologia classica. Rivista della Scuola nazionale di archeologia Arch. Journ. = The Archaeological Journal Arch. Pal. It. = Archivio paleografico italiano Archaeology = Archaeology. A magazine dealing with the antiquity of the world Arctos = Arctos. Acta philologica Fennica Athenaeum = Athenaeum. Studi periodici di Letteratura e Storia dell’Antichità Atti Acc. Arch. Nap. = Atti della reale Accademia di Archeologia, Lettere e Belle Arti di Napoli Atti Acc. Pol. = Atti dell’Accademia Polacca Atti Acc. Pont. = Atti dell’Accademia Pontaniana Atti Acc. Sc. Nap. = Atti della Accademia di Scienze morali e politiche della Società nazionale di Scienze, Lettere ed Arti di Napoli Atti Acc. Torino = Atti della Accademia delle Scienze di Torino, Classe di Scienze morali, storiche e filologiche Atti Centro Stud. Doc. = Atti del Centro Studi e Documentazione sull’Italia Romana Atti CeRDAC = Atti del Centro Ricerche e Documentazione sull’Antichità Classica Atti Mem. Acc. Mod. = Atti e Memorie dell’Accademia nazionale di Scienze, Lettere ed Arti [di] Modena Atti Mem. Soc. Tib. = Atti e Memorie della Società Tiburtina di Storia e d’Arte AU = Der altsprachliche Unterricht. Arbeitshefte zu seiner wissenschaftlichen Begründung und praktischen Gestalt Aufidus = Aufidus. Rivista di scienza e didattica della cultura classica AW = Antike Welt. Zeitschrift für Archäologie und Kulturgeschichte BCH = Bulletin de correspondance hellénique BEFAR = Bibliothèque des écoles françaises d’Athènes et de Rome BFC = Bollettino di filologia classica BMCR = Bryn Mawr Classical Review BNF = Beiträge zur Namenforschung Boll. Accad. It. Stenogr. = Bollettino della Accademia Italiana di Stenografia Boll. Arch. = Bollettino d'Archeologia Boll. St. Lat. = Bollettino di Studi Latini BphW = Berliner philologische Wochenschrift BSNAF = Bulletin de la Société Nationale des Antiquaires de France Bull. Arch. Crist. = Bullettino di Archeologia Cristiana Bull. Arch. Nap. = Bullettino Archeologico Napolitano Bull. Com. = Bullettino della Commissione Archeologica Comunale di Roma Bull. épigr. = Bulletin épigraphique Bull. Inst. = Bullettino dell’Instituto di Corrispondenza Archeologica Bull. SFER = Bulletin de la Société française d’études épigraphiques sur Rome et le monde romain Bull. Soc. arch. Alexandrie = Bulletin de la Société royale d’archéologie d’Alexandrie Cah. Glotz = Cahiers du Centre Gustave Glotz Civ. catt. = Civiltà cattolica Class. Bull. = The Classical Bulletin. A journal of international scholarship and special topics Class. Journ. = Classical Journal

CONSPECTVS LIBRORVM

Class. Phil. = Classical Philology Class. Quart. = Classical Quarterly Class. Rev. = Classical Review Class. World = Classical World Class. Wrat. = Classica Wratislaviensia Coll. EFR = Collection de l’École Française de Rome Cron. Erc. = Cronache Ercolanesi Cron. Pomp. = Cronache Pompeiane. Rivista dell’Associazione internazionale di “Amici di Pompei” Dial. Arch. = Dialoghi di archeologia Diz. Epigr. = Dizionario Epigrafico di antichità romane EE = Ephemeris epigraphica EPRO = Études préliminaires aux religions dans l’Empire romain Eranos = Eranos. Acta philologica Suecana FA = Fasti Archaeologici GIF = Giornale Italiano di Filologia Gymnasium = Gymnasium. Zeitschrift für Kultur der Antike und humanistische Bildung HABES = Heidelberger Althistorische Beiträge und Epigraphische Studien Hermes = Hermes. Zeitschrift für klassische Philologie Hist. Sprachf. = Historische Sprachforschung Historia = Historia. Zeitschrift für Alte Geschichte Historia (Milano) = Historia HSCPh = Harvard Studies in Classical Philology IF = Indogermanische Forschungen Inc. Filol. Class. = Incontri di Filologia Classica, Trieste It. dial. = L’Italia dialettale J. Eur. Arch. = Journal of European Archeology JbAC = Jahrbuch für Antike und Christentum JbI = Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts JEH = The Journal of Ecclesiastical History JJMJS = Journal of the Jesus Movement in its Jewish Setting JMA = Journal of Mediterranean Archaeology JRA = Journal of Roman Archaeology JRS = Journal of Roman Studies JS = Journal des savants Kodai = Kodai. Journal of Ancient History, Tokyo LCM = Liverpool Classical Monthly LEC = Les études classiques LF = Listy filologické MAAR = Memoirs of the American Academy in Rome Med. Ned. Inst. Rome = Mededelingen van het Nederlands Instituut te Rome MEFR = Mélanges de l’École française de Rome MEFRA = Mélanges de l’École française de Rome. Antiquité Mem. Acc. Arch. Nap. = Memorie della reale Accademia di Archeologia, Lettere e Belle Arti di Napoli Mem. Acc. Linc. = Memorie della Classe di Scienze morali, storiche e filologiche dell’Accademia dei Lincei Mem. Ist. Lomb. = Memorie dell’Istituto Lombardo. Accademia di Scienze e Lettere, Classe di Lettere, Scienze Morali e Storiche MGR = Miscellanea greca e romana Mitt. Gesch. Med. Nat. = Mitteilungen zur Geschichte der Medizin und der Naturwissenschaften MM = Madrider Mitteilungen Mnemosyne = Mnemosyne. Bibliotheca Classica Batava Mus. Belg. = Musée belge. Revue de philologie classique Mus. Helv. = Museum Helveticum. Schweizerische Zeitschrift für klassische Altertumswissenschaft. Revue Suisse pour l’Étude de l’Antiquité classique. Rivista svizzera di filologia classica

CONSPECTVS LIBRORVM

XLIV

NAC = Numismatica e antichità classica NPhM = Neuphilologische Mitteilungen NSA = Notizie degli Scavi di Antichità Oebalus = Oebalus. Studi sulla Campania nell’Antichità ÖJh = Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Instituts in Wien Opusc. Inst. Rom. Finl. = Opuscula Instituti Romani Finlandiae Ostraka = Ostraka. Rivista di antichità Paideia = Paideia. Rivista di filologia, ermeneutica e critica letteraria PBSR = Papers of the British School at Rome PCPhS = Proceedings of the Cambridge Philological Society Philologus = Philologus. Zeitschrift für antike Literatur und ihre Rezeption PHS = Pompeii – Herculaneum – Stabiae. Rivista dell’Associazione Internazionale Amici di Pompei PP = La Parola del Passato. Rivista di Studi antichità Pubbl. Ist. Filol. class. = Pubblicazioni dell’Istituto di Filologia classica, Napoli Puteoli = Puteoli. Studi di storia antica QAICC = Quaderni dell’Associazione italiana di cultura classica QUCC = Quaderni urbinati di cultura classica RA = Revue Archéologique RAAN = Rendiconti dell’Accademia di Archeologia, Lettere e Belle Arti di Napoli RAL = Rendiconti della Classe di Scienze morali e storiche e filologiche dell’Accademia dei Lincei (Atti) Rass. Stor. Salern. = Rassegna Storica Salernitana RE = Paulys Real-Encyclopädie der classischen Altertumswissenschaft REA = Revue des Études Anciennes REL = Revue des Études Latines Rend. Pont. Accad. Arch. = Rendiconti della Pontificia Accademia di Archeologia Rev. Bibl. = Revue biblique RFIC = Rivista di Filologia e d’Istruzione classica RhM = Rheinisches Museum RHR = Revue d’histoire des religions RIA = Rivista dell’Istituto Nazionale di Archeologia e Storia dell’Arte RIGI = Rivista Indo-Greco-Italica di Filologia, Lingua, Antichità

CIL IV Suppl. 4

RIL = Rendiconti del (Reale) Istituto Lombardo, Classe di Lettere, Scienze morali e storiche Riv. Stud. Pomp. = Rivista di Studi Pompeiani RLAC = Reallexikon für Antike und Christentum RM = Mitteilungen des deutschen Archäologischen Instituts. Römische Abteilung RQA = Römische Quartalschrift für christliche Altertumskunde und für Kirchengeschichte Scienze dell’Antichità = Scienze dell’Antichità. Sapienza Università di Roma. Dipartimento di scienze dell'antichità SDHI = Studia et Documenta Historiae et Iuris SEBarc = Sylloge epigraphica Barcinonensis Stud. Etr. = Studi Etruschi Stud. Ital. = Studi Italiani di Filologia classica Stud. Philol. Valent. = Studia Philologica Valentina Stud. Rom. = Studi Romani. Rivista bimestrale dell’Istituto di Studi Romani Stud. Urb. = Studi urbinati di storia, filosofia e letteratura Sylva mala = Sylva mala. Bollettino del Centro Studi archeologici di Boscoreale, Boscotrecase e Trecase T&C = Technology and Culture TAPhA = Transactions and Proceedings of the American Philological Association ThLL = Thesaurus linguae Latinae Traditio = Traditio. Studies in Ancient and Medieval History, Thought and Religion VDI = Vestnik Drevnej Istorii. Revue d’Histoire ancienne Vesuviana = Vesuviana. An international journal of archaeological and historical studies on Pompeii and Herculanum Vig. Chr. = Vigiliae Christianae WJA = Würzburger Jahrbücher für die Altertumswissenschaft WKlPh = Wochenschrift für klassische Philologie WSt = Wiener Studien WZ Rostock = Wissenschaftliche Zeitschrift der WilhelmPieck-Universität Rostock, Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche Reihe YClS = Yale Classical Studies ZPE = Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik ZRG = Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, Romanistische Abteilung ZRPh = Zeitschrift für romanische Philologie ZSS = Zeitschrift für Sexualwissenschaft und Sexualpolitik

EXPLICATIO NOTARVM QVAE DIACRITICAE DICVNTVR Et notae quae sequuntur et litterae eis e. g. additae cursivae q. d. redditae sunt notis ⸦ ⸧ exceptis, quae semper directae ponuntur. Animadverte variis locis, i. e. in exemplo apparatu critico commentario, scripturae quidem qualitatem et notarum et litterarum, quibus notae adiectae sunt, variare aptam consentaneam ei, quod editor intendit, ut perspiceretur. Unde invenies notas directas et cursivas litterasque et maiusculas et minusculas et directas et cursivas.

Versuum paginarumque divisio ab|c, abc |5 abc

Versuum divisio (quae non indicatur hoc signo nisi in apparatu critico)

abc || abc

Paginarum vel laterum monumenti divisio; litterarum quae non suo loco inscriptae sunt divisio

Litterae communes abc

Litterae planae lectionis ad verbum aut ad partem, quod quidem agnosci possit, verbi pertinentes

ABC

Litterae interpretationis incertae planae prorsus lectionis, quae tamen in incerto sunt utrum ad initium verbi an ad medium an ad finem pertineant an ad verbum plus quam unum an alio quo modo intellegendae sint; praeterea saepe tituli male traditi et lectiones variae maiusculis redduntur

V

Littera V typo maiusculo reddita, si incertum est quo modo phonetice explicanda sit

ạḅ

Litterae ita laesae ut certius extra tituli contextum agnosci non possint

+++

Vestigia litterarum ita corruptarum, ut nullo modo agnosci possint; pro littera quaque ponitur singula crux

abc

Litterae quae a prioribus lectae descriptae postea perierunt vel nunc latent

Litterarum formae notabiliores á, é, í, ó, ú

Vocales apicibus notatae

ì

I longa

abc, V

Litterae et notae numerorum lineis supra ductis notatae

⸦y⸧, ⸦v⸧

Litterae quae dicuntur Claudianae

âb, âbc

Litterae conexae (unaquaeque littera, quae cum sequenti coniuncta est nexu, notatur accentu circumflexo superposito)

Litterae erasae ⟦abc⟧, ⟦ABC⟧, ⟦ạḅ⟧

Litterae antiquitus erasae, quae nihilominus aut plane aut probabiliter leguntur

⟦[abc]⟧

Litterae antiquitus erasae quas editor supplevit

⟦[…]⟧, ⟦[-5?-]⟧, ⟦[- - -]⟧

Litterae antiquitus erasae, quarum numerus aut certius aut minus certe aut nullo modo computari potest

⟦[- - - - - -]⟧

Lacuna unius integri versus erasi

⟦- - - - - -⟧

Lacuna integrorum versuum erasorum quorum numerus incertus est

EXPLICATIO NOTARVM

XLVI

CIL IV Suppl. 4

Litterae in litura scriptae Litterae in litura scriptae non indicantur notis, si sunt tituli recentioris, qui loco antiquioris exsculpti incisus est. ⟪abc⟫, ⟪ABC⟫, ⟪ạḅ⟫

Litterae loco alterarum erasarum insculptae quae aut plane aut probabiliter leguntur

⟪[abc]⟫

Litterae loco alterarum erasarum insculptae, quae tamen fortuito superficiei damno aut fractura omnino perierunt quasque editor supplevit

⟪[…]⟫, ⟪[-5?-]⟫, ⟪[- - -]⟫

Litterae loco alterarum erasarum insculptae, quae tamen fortuito superficiei damno aut fractura omnino perierunt quarumque numerus aut certius aut minus certe aut nullo modo computari potest

Additamenta antiqua `abc´

Additamentum antiquum ad textum corrigendum aut supplendum

Litterae deperditae [abc]

Litterae fortuito superficiei damno aut fractura omnino deperditae quas editor supplevit

[abc-]

Litterae deperditae et suppletae ut supra, forma quidem declinationis aut coniugationis incerta; nota ponitur etiam, si stirps quidem verbi certa, verbum autem ex ea stirpe derivatum incertum est, praeterea, si ignotum est, quot litterae verbi perscriptae fuerint

[…]

Litterae omnino deperditae ut supra, quas editor supplere non potuit quamquam numerus earum haud dubie computatur; pro littera quaque ponitur singulum punctum

[-5?-], [- - -]

Litterae omnino deperditae ut supra, quas editor non supplevit quarumque numerus aut coniectura tantum aut nullo modo computari potest

[-]

Praenomen non perscriptum omnino deperditum cuius litterarum numerus incertus est quodque editor supplere non potuit

[- - - - - -]

Lacuna unius integri versus

⟦[- - - - - -]⟧

Lacuna unius integri versus erasi

------

Lacuna integrorum versuum quorum numerus incertus est

⟦- - - - - -⟧

Lacuna integrorum versuum erasorum quorum numerus incertus est

[-?], [- - -?], [- - - - - -?], ⟦[- - - - - -?]⟧, - - - - - -?, ⟦- - - - - -?⟧

Incertum sintne litterae fortuito superficiei damno aut fractura deperditae

Litterae ab editore expunctae, adiectae, correctae {abc}

Litterae errore adiectae quas editor expunxit

⟨abc⟩

Litterae errore omissae quas editor adiecit

(a)bc, a(b)c, ab(c)

Litterae e consuetudinibus quibusdam orthographicis phoneticis omissae, quas editor adiecit

⸢abc⸣

Litterae quas editor correxit

Verba breviata, notae, verba subaudita, inscriptiones non finitae a(bc)

Verbum non perscriptum quod editor solvit; nota ponitur etiam, si litterae ex consuetudine quadam omissae ab editore adiectae vel insertae sunt

a(bc-)

Verbum non perscriptum quod editor solvit ut supra, forma quidem declinationis aut coniugationis incerta; nota ponitur etiam, si stirps quidem verbi certa, verbum autem ex ea stirpe derivatum incertum est

CIL IV Suppl. 4

XLVII

EXPLICATIO NOTARVM

a(- - -)

Verbum non perscriptum quod certe solvi non potest

A(- - -)

Nomen (in titulo ineunte: nomen aut verbum) non perscriptum quod certe solvi non potest; nota ponitur etiam, si incertum est, utrum de verbo an de nomine agatur

⸦abc⸧

Verbum ab editore loco litterae inversae aut notae in inscriptione positae inductum

⸦Manius⸧

M’. i. e. Manius

⸦crux⸧

Imago inscriptioni inserta vel adiecta, quam editor verbo uno verbisve compluribus descripsit

(scil. abc)

Verbum in textu non scriptum, sed subauditum, quod editor addidit

⟨- - -⟩, ⟨- - - - - -⟩

Inscriptio non ad finem perducta

Interpunctio A◦B◦C

Interpunctio inter singulas aut litteras aut syllabas aut verba posita

Aliae notae editoris (!)

Nota editoris ut lector attento animo aliquid perpendat

(vac. 3), (vac. 3?), (vac.)

Tractus versus qui non inscripti fuisse videntur quorumque amplitudo, numero litterarum expressa, certius aut minus certe aut nullo modo computari potest (quae res non adnotatur nisi maioris momenti videtur)

(vac.?)

Superficies ita corrupta, ut utrum inscripta fuerit necne statui non possit

ab[c?], ab(c?), ab{c?}, ab⟨c?⟩, ab⸢c?⸣, abc (?)

Nota editoris quae ponitur post verbum aut syllabam aut litteram, si suppleta vel soluta vel expuncta vel adiecta vel correcta incerta sunt vel si de lectione interpretationeve dubitatur

H. KRUMMREY

ADDENDA ET CORRIGENDA AD INSCRIPTIONES PICTAS PARIETARIAS HERCVLANENSES SVPRA P. 1109–1113 EDITAS COLLEGERVNT HEIKKI SOLIN ET ANTONIO VARONE TITVLI PICTI RECENTIORES 1175 (cf. p. 1321, ubi origo Herculanensis ignoratur) Tit. rep. Herculanei (cf. supra p. 69 ad tit. 1175). BLUM, Fresques 55 n. 54; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 75 n. 22 cum im. del. ex ZANGEMEISTER; E. A. MEYER, AJA 113, 2009, 590 n. 8 cum fig. 3 (p. 571). H. S. 10478 Tit. rep. in III 14 atrii pariete septentrionali, scriptus litteris nigris. Iam periit. H. SOLIN, Cron. Erc. 3, 1973, 98; F. STRAZZULLO, in Regione sotterrata 162; U. PANNUTI, Mem. Acc. Linc. 26, 1983, 3, 201, qui Acta effossionum a. 1738–1756 manu scripta edidit; G. GUADAGNO, Cron. Erc. 16, 1986, 142; R. DE KIND, Cron. Erc. 21, 1991, 145; WACHTER 1403. Eadem fere lectio a DE ALCUBIERRE tradita legitur ad d. 9 m. Ian. a. 1741 in Cod. XX. B. 19 bis Societatis Neapolitanae Historiae Patriae (PANNUTI, l. l.), qui inscribitur Noticia de las alejas antiguas que se han descubierto en las escavaciones de Resina, y otras, en los diez y ocho años, que han corrido desde 22 de octubre de 1738, en que se empezaron, hasta 22 de octubre de 1756, que se van continuando, qui v. 4 exhibet NLMI pro NEMI. Rursus DE KIND sibi persuasit, collatis Actis, titulum repertum fuisse in membri n. 15 pariete orientali prope cavaedium: “In this courtyard Alcubierre and his men must have been on 9 January 1741, according to the find of the inscription … painted on the (east) wall”. Hoc probabile videtur nec discors Actis d. 28 m. Mart. a. 1928 (“sulla parete nord”), quae septentrionalem indicant ipsum parietem a DE KIND orientalem dictum (rectius: paries est ad septemtrionem atque orientem spectans). Acta referunt tit. qualem vides ex apographo a Fiorentino facto, sed v. 1 ex. littera I deest et v. 3 ex. ultima est E sine linea mediana ad libellam. Acta reddunt tituli mensuras tales: “La prima iscrizione è lunga m. 0.61 ed alta m. 0.10. La seconda è lunga m. 0.43 ed alta m. 0.12. La terza è lunga m. 1.67 ed alta m. 0.14”. 4 ita legendum videtur: AXBVCTDSERFQGPHOKNLMI. Litt. T, E, F, Q, G, K perperam lectas facile restitui, cum alphabetum redactum sit a litt. A ad litt. X (cf. QVINT. inst. 1, 4, 9), primis litteris cum ultimis alternatis. Litt. I tamen extra ordinem exhibetur. Sextam litt. T esse vidit iam H. SOLIN, Gnomon 45, 1973, 275. Ad ordinem litterarum cf. ZANGEMEISTER supra p. 164 et 166 ad tit. 2541. A. V. 10481 Tit. rep. in aedium IV 8 (del Papiro Dipinto) ambulacri membro posteriore, supra portam, in voluminis papyracei figura picta scriptus litteris nigris. Periit. Im. del. VARONE – STEFANI, Imagines 525. H. SOLIN, Gnomon 45, 1973, 274; ID., Cron. Erc. 3, 1973, 98; DE VOS – DE VOS, Pompei, Ercolano, Stabia2 273; V. CATALANO, in Regione sotterrata 959; M. CAPASSO, in Rudiae. Ricerche sul mondo classico 2, Galatina 1990, 33– 40 cum tab. I–VIII; DE KIND, Houses in Herculaneum 152;

BLUM, Fresques 53. 67, 51 (SEG LII 950); PESANDO – GUIPompei 336; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 75 n. 22 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica; G. BARATTA, in Officina epigrafica 129 sq.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 101 n. D84 cum sola versione Anglica (minus accurate); C. PEPE, in Pompei e i Greci 298. Vocabula pone Εὔτυχος incertae lectionis sunt (in ea re assentitur CAPASSO); quod valet et in lectionem Εὔτυχος χοριαμβικ[ὰ] | συναυλία, quam L. MORETTI apud CAPASSO proponit. – Miro modo CATALANO Eutychum dominum aedium et litterarum ludi reddit. H. S. 10483 Acta d. 12 m. Mart. a. 1932 non praebent lectionem, sed affirmant: “Sopra quella [scil. paries] sud vi è dipinto con pittura rossa un dolium e alcuni numeri romani fatti con pittura bianca… Ancora un’altra pittura vi è poco distante dalla prima e rappresenta un priapo con un bastone nella mano sinistra”. Titulus omnino evanuit, etiamsi sub vitro servatus. A. V. DE KIND, Houses in Herculaneum 166. 10484 Tit. periit, nec im. phot. servantur. A. V. 10488 Tit. extat in castelli aquae in decumano maximo contra cardinem IV siti facie orientali, in tectorio dealbato, scriptus litteris nigris valde evanidis. Hodie litterarum nihil fere cernitur, quae partim sublatae sunt, ut tit. antiquior 10489 melius legi posset. Im. phot. DAIR 67. 133. P. ARTHUR, in Ercolano 1738–1988 195; G. PACI, in Studi di archeologia in memoria di L. Mercando, Torino 2005, 191–193 (= Ricerche di storia e di epigrafia romana delle Marche, Tivoli 2008, 627–629); PESANDO – GUIDOBALDI, Pompei 344 sq.; G. CAMODECA, Ostraka 15, 2006, 15; ID., Ceti dirigenti 1, 194; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 181 sq. n. F87 cum sola versione Anglica. Editor princeps DELLA CORTE temere M. [Alf]icius Pa[u]lus supplevit, quod non negat CIPROTTI supra p. 1112, acceperunt ARTHUR, PACI; insuper DELLA CORTE unum tantum aedilem memoratum esse putat, CAMODECA autem duos fuisse affirmat. – 6 IDICIVM paries, i(n)dicium ARANGIO-RUIZ, ARTHUR, i(n)dictum vel ⸢e⸣dic⸢t⸣um SCHUBRING assentiente CIPROTTI, ⸢e⸣dic⸢t⸣um PACI. Hoc edicto aediles vetant, ne quis in hunc locum magni momenti aquae commeatus petendi causa stercus abiciat; similia praescripta in inscriptionibus sepulcralibus saepe inveniuntur. H. S. 10489 Tabula dealbata. Tit. extat sub tit. recentiore 10488, scriptus litteris nigris. Contulit a. 1992 A. VARONE, recognovit a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. DAIR 67. 133. 50895 (a. 1987). 855805 (a. 1995). 14512b (a. 1992) coloribus efficta. VARONE – STEFANI, Imagines 521–523. tab. XLVIII. DOBALDI,

ADDENDA ET CORRIGENDA

1558

HERCVLANEVM

K. SCHUBRING, Hermes 90, 1962, 243 sq.; PESANDO – GUIDOBALDI, Pompei 344 sq.; G. CAMODECA, Ostraka 15, 2006, 15 (AE 2006, 300); ID., Ceti dirigenti 1, 161. 194– 197. 213; P. FIORETTI, in Storie di cultura scritta 416 cum im. phot. tab. II 1; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 181 ad n. F87. 1 RO[MANVS] DELLA CORTE, CIPROTTI, immo RO[MAN]VS VARONE, ROBIA melius CAMODECA (inter RO et BIA antiquitus fuit cavum fistulae aquariae, hodie tectorio tectum). – 2 II◦VIR[I IVRE] DIC DELLA CORTE, CIPROTTI, potius II ◦ VIR◦ [IVR] DIC legendum. – 3 AD◦LAEV[AND- - -] CIPROTTI, AD◦LAV+++ EGO; aliorum quoque locorum v. 3–4 lectio suspecta sensusque partim obscurus. Edictum fortasse ad aquae usum publicum lavandi causa pertinens, si v. 3 vocabulum lavandi vel lavationis supplere licet. Lavatio oppidi habitantibus hospitibusque data in inscriptionibus saepe memoratur. Fortasse ad lavationem [- - -] vel ad lavacrum [- - -] aliudve quid simile subest; cf. e. g. tit. huius Corporis vol. X 3678 ad lavacrum balnear(um) publicar(um) … obtulit. Tum iisdem fere verbis ac in tit. 10488 de poenis mentio est; edictum igitur et praescripta complexum est, ut hic locus aquae a pollutione protegeretur. 1 nomen M. Rufellii Robiae IIviri aliis testimoniis confirmatum est (CAMODECA, Ceti dirigenti 195 sq.). Robiae cognomen perrarum (viris Inscr. It. X 5, 1077 tantum impositum). – Medii fere saec. I p. Chr. n. H. S. 10491 = 11051, ubi vide. 10492 = 2* adn. Tit. rep. loco incerto. Periit. Tit. falsus. H. SOLIN, Cron. Erc. 3, 1973, 98; GIGANTE, Civiltà 123 adn. 70; U. PANNUTI, Mem. Acc. Linc. 26, 1983, 3, 213, qui Acta effossionum a. 1738–1756 manu scripta edidit; MILNOR, Graffiti 233 sq.; C. PEPE, in Pompei e i Greci 297 sq. In eodem codice ac tit. 10478 legitur ad d. 6. m. Ian. a. 1743 “… y en un muro, que forma el angulo de una calle, se ha encontrado escrito con letras gruessas, negras y rojas, lo siguiente ὡς ἓν σοφὸν βούλευμα τὰς πολλὰς χεῖρας νικᾶ” (Pedro BARDET). Exhibent et H. ROUX – L. BARRÉ, Herculanum et Pompéi, Recueil général des peintures, bronzes, mosaïques, etc. IV: Peintures, sér. 3, Paris 1861, 28 sq. et RUGGIERO, Scavi di Ercolano 429: “Portici 1° noviembre 1763. D. Pasqual Carcani me ha dado ésta inscripcion

(Le Pitture ecc. d’Ercol. ecc., tom. II, 34) para buscarla en un canton de calle donde se encontrò un pomo de pino de bronce, y como Anielo se acuerda de haver encontrado el a.o 1743 esto pomo de pino, se va descaxando la correspon. Gruta que dirige al cit. lugar; la inscripcion es roja y negra sobra ladrillos.” WEBER. De epistula, quam P. La Vega misit F. Daniele d. 31. m. Mart. a. 1805, in qua ambigit num titulus exstiterit et de epistula G. Marini a F. Daniele missa d. 3. m. Mart. 4. a. 1805, in qua affirmat “Io l’ho avuta sempre per un’impostura”, diserte disseruit M. BUONOCORE, in P. BÁDENAS DE LA PEÑA – P. CABRERA BONET et AL. (Ed.), Homenaje a Ricardo Olmos: Per Speculum in aenigmate. Miradas sobre la Antigüedad (Estudios y textos de Erytheia 7), Madrid 2014, 57–59. Ex quo scimus ergo titulum inscriptum esse non tamen “a viatore aliquo bona fide”, sicut ZANGEMEISTER sibi persuasit, sed mala fide a “qualche letterato Oltramontano, e forse Franc(e)se, amico del Sig(nor) Bardet … O per beffarsi del Marchese di Palas, allora Seg(reta)rio di Stato [scil. José Joaquín Montealegre] o per imbrogliare le teste de’ Grecisti, i quali avevano creduto sino ad allora, essere molto posteriore la scrittura Greca co’ caratteri minuscoli, e cogli accenti, introdotti forse nel 7° Secolo” P. LA VEGA. Est EUR. Antiope frg. 200, 3–4 KANNICHT σοφὸν γὰρ ἓν βούλευμα τὰς πολλὰς χέρας | νικᾷ, pluries apud antiquos traditum. Probabiliter cui exscripsit textus Polybii 1, 35, 4 praesto erat, ubi eadem forma traditur. A. V. – H. S. 10493 Tit. rep. loco incerto. Frustra quaesivimus in decumano maximo. LANGNER, Graffitizeichnungen 35 cum im. del. tab. 10 n. 187. – H. SOLIN, Cron. Erc. 3, 1973, 100. A. V. – H. S. 10494 Tit. loco incerto descriptus timeo ne sit initium nominis aetatis modernae Giovan(ni), in cuniculo quodam scriptum ab operario saec. XVIII. De titulis a fossoribus eius saeculi scriptis multa exempla habemus Stabiis; vide A. VARONE, in A. BARBET – P. MINIERO (Ed.), La Villa San Marco a Stabia I, Napoli – Roma – Pompei 1999, 353 sq.; VARONE, Stabiae XXIX. 221–224. A. V.

AVCTARIVM ADDENDORVM AD INSCRIPTIONES PICTAS IN FASCICVLO 4,1 EDITORVM COLLEGERVNT HEIKKI SOLIN ET ANTONIO VARONE 14 (cf. p. 189. 1153) = I2 1641 f = 10914, ad quem vide. A. V. 102 (cf. p. 696. 1169) In codice manu scripto ubi liturarii actorum effossionis a FRANCESCO et PIETRO LA VEGA scripti servantur, quem M. PAGANO Neapoli apud Società Napoletana di Storia Patria (fondo Avellino) invenit et edidit, d. 11 m. Apr. a. 1789 clare legitur ab initio L◦AELIVM FVSCVM et q. s. insuper uno et eodem versu. PAGANO, Diari 100 adn. 88 cum fig. 3 dubitat ergo, num pertineat tit. ad Laelium Fuscum. Vix recte, credo, quod numquam innotuit Pompeis L. Aelius Fuscus quidam, insuper aedilitatis candidatus. Potius censeo punctum divisionis inter litteras L et A perperam in manu scripto adiectum esse. A. V. 122 (cf. p. 1174) In eodem codice d. 22 m. Sept. a. 1764 leguntur tit. 121–124. Tit. 122 v. 1 ad finem leguntur litterae ◦D◦R◦P, quas videre non iam possumus, pessima sectione tectorii in tabula inv. 4677 Neapoli in museo servata (cf. VARONE – STEFANI, Imagines 339). Dubitari autem non licet, quin eae litterae in pariete scriptae fuerint. A. V. PAGANO, Diari 20 adn. 4 cum fig. 1. 138 (cf. p. 193. 460. 1177) In eodem codice, in litteris a PIETRO LA VEGA ad MICHELE ARDITI missis, d. 7 m. Iul. a. 1810 dicitur: “Nell’angolo che forma la strada dietro all’isola di case, ora scoperte, vi si è trovata sul muro segnata col nero, la qui appresso iscrizione … Sopra di questa gli antichi c’avevano data una mano di bianco, colla calcine, e vi avevano scritto de’ caratteri rossi, quali nella maggior parte erano caduti; ed è stato facile far cadere gli altri per poter leggere la sopraddetta iscrizione”. Proscriptio legitur tali modo: v. 2. 6 ALIFI pro ALLEI errore – 4 praebitur eadem divisio quam exhibet ROMANELLI. – 5–6 in unum redacti (PAGANO, Diari 179; vide autem VARONE – STEFANI, Imagines 531 fig. 26). A. V. 346 (cf. p. 1204) SPAL, Poesie 25–32 n. 1 carmen diligenter perscrutatus est. H. S. 459 (cf. p. 1218) Neapoli in museo, in tab. inv. n. 4661 margine dexteriore, infra tit. 456 et ad dexteram tit. 455 plane legi CVSPIVṂ (litt. P est certa. Vide VARONE – STEFANI, Imagines 474). Non dubito, quin vox initium tit. 459 sit improbe parietis resectione amputati. Ibi vero ZANGEMEISTER, AVELLINO et GUARINI secutus et contra acta, AMICONE et ANN. CIV., legit [R]ustium pro Cuspium. Minime tit. ergo A. Rustio Vero, sed potius C. Cuspio Pansae aedilitatis candidato a. 79 p. Ch. n. (de quo vide WEBER supra p. 1168 ad tit. 97) tribuendus est. A. V. 679 (cf. p. 461. 1245) Bibliographiae supra p. 1245 enumeratae adde e. g. M. SORDI, AN 45–46, 1974/75, 277–282. Amplissime, sed parvo fructu disseruerunt T. A. WAYMENT – M. J. GREY, JJMJS 2, 2015, 100–146. H. S. 733 (cf. p. 196. 461. 1253) Edidit H. SOLIN, in Collezione epigrafica 250 n. CLVI.1 cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. WACHTER 839 cum versione Germanica. Cf. MILNOR, Graffiti 234–236 cum im. phot. De Hercule Callinico cf. et tit. huius Corporis vol. XIV 5291, 3c Ostiae hic ad Callinicum futui, scriptum fortasse ad statuam Herculis; IG XII Suppl. 424 (Thasi); I. Mylasa 343 ad aram

Herculis; I. Kios 24 Ἡρακλῆς καλλίνεικος κτίστης τῆς πόλεως; I. Erythrai 70 [καλλίν]εικον Ἡρακλέα; porro Ἡρακλεῖ καλλιν(ε)ίκῳ praecipue in dedicationibus privatis: Dimitsas, Ἡ Μακεδονία 18 = 291 (Bottiaea); IGBulg V 5038 (Odessi); SEG LI 947 (Odessi); ID 2433; IG XII Suppl. 413 (Thasi); I. Erythrai 207; I. Smyrna 769; Salamis XIII 45; OGIS 53 (Copti); I. Fayoum III 203. H. S. 875–880 (cf. p. 197. 1277 sq.) Tit. pictos aedium IX 3, 5, 24 (di M. Lucrezio) denuo edidit A. VARONE, in Domus Pompeiana M. Lucretii 24–31. H. S. 879 (cf. p. 197. 1278) DE CARO, Natura morta 107–109 n. 112; BLUM, Fresques 42. 45 n. 34; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 70 n. 16 cum im. del. ex DYER, Pompeii 455 et versione Anglica; E. A. MEYER, AJA 113, 2009, 589 sq. n. 3. H. S. 1093 (cf. p. 202. 1311) Edidit H. SOLIN, in Collezione epigrafica 260 n. CLVI.3 cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; tractavit Arctos 50, 2016, 150 sq., ubi praecipue de nominibus disserit; 3 unico adverbium interpretatur. H. S. 1094 (cf. p. 1311) Edidit H. SOLIN, in Collezione epigrafica 256 n. CLVI.6 cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Praeterea P. KRUSCHWITZ –V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 70 n. 16 cum versione Anglica. H. S. 1101 (cf. p. 1312) Cf. H. SOLIN, in Modelli epistemologici 130. Perperam WEBER, supra p. 1312, scribendi rationem Antiscius defendere conatur; certe de errore editoris pro Antistius agitur, qui error facile explicatur ex more recentiorum temporum ti ante vocalem ci reddendi (haec scribendi ratio fortuito inde a saec. III occurrit, sed est propria medii posteriorisque aevi). H. S. 1136 (cf. p. 204. 461. 820. 1314) Edidit H. SOLIN, in Collezione epigrafica 254 n. CLVI.5 cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. – COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 264 n. H73 cum sola versione Anglica; R. OLIVITO, Il foro nell’atrio. Immagini di architetture, scene di vita e di mercato nel fregio dai Praedia di Iulia Felix (Pompei, II, 4, 3), Bari 2013, 229–239. H. S. 1139 (cf. p. 820. 1315) Edidit H. SOLIN, in Collezione epigrafica 255 n. CLVI.5c cum im. phot. coloribus efficta (p. 254) et versione Italica; ibid. de Metelli cognomine. H. S. 1173 (cf. p. 204. 461. 1329) DE CARO, Natura morta 106 sq. n. 111; BLUM, Fresques 27–29 n. 17; MATTUSCH, Pompeii and the Roman Villa 216–218 n. 97; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 72 n. 20 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica; E. A. MEYER, AJA 113, 2009, 591 n. 13 cum im. del. fig. 7 et cum versione Anglica. Carmen diligenter retractaverunt SPAL, Poesie 46–61 n. 3 cum im. del. fig. 5 ex ZANGEMEISTER, fig. 6 ex H. JORDAN, Hermes 14, 1879, 279 et im. phot. fig. 4 a se sumpta et versione Germanica et WACHTER 1049 cum versione Germanica, qui v. 10–13 felices aḍias, ṃìa pupa (e)s ⟦ọ⟧ Martia. s(i) (in) te ṿiḅi(t) (= si in te vivit) legendum proponit. – Mirum in modum P. BALDI, The Foundation of Latin, Berlin 1999, 237 contendit inscriptionem non metricam esse. H. S. 1174 (cf. 204. 461. 1320) DE CARO, Natura morta 106 sq. n. 110; BLUM, Fresques 27 n. 16; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils,

ADDENDA ET CORRIGENDA Teachers and Schools fig. 63; MATTUSCH, Pompeii and the Roman Villa 216–218 n. 96; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 74 sq. n. 21 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica; E. A. MEYER, AJA 113, 2009, 591 sq. n. 14, quae in fine actu(m) Pomp(eis) legendum proponit, nescio an recte. H. S. 1175 (cf. p. 1321) Tit. Herculanei est rep.; cf. supra p. 69 et p. 1557 ad tit. 1175. H. S. 1175b (cf. p. 204. 462. 1321) DE CARO, Natura morta 108 n. 115; BLUM, Fresques 48. 51 n. 49 P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 72 n. 20 cum im. del. ex MAU, supra p. 462; E. A. MEYER, AJA 113, 2009, 589 n. 2. H. S. 1175f (cf. p. 1321) Edidit H. SOLIN, in Collezione epigrafica 272 n. CLVI.21 cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; explanavit Studia mem. Alföldy 346 sq. Neapoli in museo a. 2004 contulit A. VARONE, a. 2009 recognovi EGO, qua occasione data DIDVS legere mihi visus sum. Quod vix aliud esse potest nisi genetivus nominis reginae Carthaginis, quae forma Anth. Lat. 653, 10 R.; Ps. Ov. argum. Aen. 1, 9 redit; etiam in nominibus feminarum aetatis imperatoriae tit. huius Corporis vol. VI 16848 manibus Didus. XI 4682 Caesiae Didu(s). H. S. 1246 (cf. p. 206) In eodem codice, de quo supra p. 1559 ad tit. 102 dixi, d. 5 m. Ian. a. 1788 legitur: “… nella presente settimana a Pompei, si è lavorato a levare terra da sopra la strada altre volte accennata, e prossima alla porta di una casa, vi si è trovato dipinto di cattiva maniera un Mercurio, quale tiene con una mano il caduceo, e con l’altra una borsa; la carnagione del d(ett)o Mercurio è tutta dipinta d’un solo colore rosso, e sotto vi è scritto con caratteri negri ACCIPE”. Titulus fuit ergo penicillo pictus, non graphio exaratus. Porro vide infra ad tit. 1246 quae dicit SOLIN. A. V. 1897 (cf. p. 465) De hoc tit. picto aget infra SOLIN sub lemmate. 2166 = 2942 (cf. p. 215) De hoc tit. picto – albo colore quidem – aget [cf. 3442] infra SOLIN sub lemmate. 2993 (cf. p. 1344) Collato tit. Cron. Pomp. 5, 1979, 77 n. 14 Dianesis Gemmulae sal(utem) dubium non est, quin hic Dianesis Gemm[ulae - - -] supplendum sit (de Dianensi nuntiorum scriptore cf. infra ad tit. 7021). Perperam WEBER, supra p. 1344 ad tit. 2993 pro programmate habet. Cf. H. SOLIN, Arctos 53, 2019, 212 sq. H. S. 2993y (cf. p. 462. 1347) Tit. allatus est nescio quo tempore in Museum Neapolitanum, ubi a. 1998 contulit A. VARONE, d. 22 m. Martii a. 2011 recognovi EGO; insuper conferre potui ex im. phot. IP 294 non mala. Breviter tetigi Arctos 44, 2010, 325 et in Variation and Change 103 (SEG LXII 732); amplius egi in Studia mem. Alföldy 347 sq. Bibliographiae supra p. 1347 enumeratae adde e. g. HUNINK, Graffiti 28 cum (pessima) versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 41. 63; FRÖHLICH, Fassadenbilder 242; BLUM, Fresques 13–15 n. 2; F. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 227; W. PETERMANDL, in Antike Lebenswelten 187 adn. 49; L. ROCCO, in Pittura pompeiana 512; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 81–83 n. D41b cum im. phot. et sola versione Anglica; G. BARATTA, in Officina epigrafica 121 cum im. phot. e VARONE – STEFANI; EAD., in Iscrizione esposta 98 sq. cum im. phot. e VARONE – STEFANI; WACHTER 380 cum versione Germanica. Hucusque priores titulum Neroni dedicatum esse interpretati sunt, perperam; quidam eorum (ut COOLEY – COOLEY) cum rixa in amphitheatro a. 59 orta conectunt, quod nullis argumentis probari potest. Cum lectio v. 1–2 inter omnes constet (ubi Satrius Valens Pompeianus acclamatur [eum D. Lucretium Satrium Valentem in CASTRÉN2 186 n. 227, 12 esse, ut vulgo putant, probabile est, cf. tit. 2993x]), v. 3–4 non prospere explicari possunt; certe de acclamatione Neroni agi nequit, multis de causis: litt. prima v. 3 an sit O, plane incertum, potius est C; scri-

1560

POMPEII bendi ratio Ὀγ- nominis Augusti valde insolita esset, non solum propter usum litt. O loco Ω, sed etiam quia Augustus in lingua vulgari Agustus non Ogustus fit; tum verborum ordo Augustus – Nero in inscriptionibus plane inauditus; et postremo mirum esset imperatoris nomen ei Satrii Valentis postpositum esse. H. S. 3008 = 96* (cf. p. 460. 462. 1348. 1632) Contulit a. 2015 A. VARONE et im. phot. talem fecit:

A. V. 3024 (cf. p. 1348) P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 76 n. 23. Inscriptionis nihil erui potest. H. S. 3223 De hoc tit. picto aget infra SOLIN sub lemmate. 3407 (cf. p. 1354) B. BERGMANN, in Z. NEWBY – R. LEADERNEWBY (Ed.), Art and Inscriptions in the ancient world, Cambridge 2006, 60 sq.; L. PIAZZI, in Sguardo archeologico 192–197; E. PRIOUX, Petits musées en vers: épigrammes et discours sur le collections antiques, Paris 2008, 29– 63; EAD., in M. SIMON (Ed.), Identités romaines: conscience de soi et représentations de l’autre dans la Rome antique, Paris 2011, 13–34. H. S. 3442 (cf. p. 1357) Edidit H. SOLIN, in Collezione epigrafica 262 n. CLVI. 14 cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; ibid. de tituli interpretatione egit. De tabulis imagines convivii continentibus diffuse egit S. RITTER, JbI 120, 2005, 304–320 qui earum unitatem vulgo postulatam negat (eas annis 50–60 tribuit). H. S. 3494 (cf. p. 1363) Edidit H. SOLIN, in Collezione epigrafica 264 sq. n. CLVI. 16 cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; ibid. de tituli interpretatione egit. – S. RITTER, JbI 126, 2011, 156–205, qui de tabulis imagines convivii continentibus deque titulis ipsis et hoc et tit. 1291. 1292 copiose refert. H. S. 3508 (cf. p. 1365) Bacche et MAU, supra p. 768 et DIEHL, PWV2 4 et L. BARNABEI, in Contr. arch. vesuviana 3, 40 ad Bacchum referunt, eodem autem iure de cognomine feminae Bacche agi potest, quod Romae tit. huius Corporis vol. VI 10537 redit. H. S. 3525 (cf. p. 1367) SOGLIANO, MAU et ALIOS sequens WEBER Tegeano(m) idem esse contendit ac ad Teglanum (qui locus nusquam alibi notus probabiliter mera statio sim. fuit) in TAB. PEUT. inter Nolam et Nuceriam situm, quod nullo modo fieri potest: Tegeano(m) a scriptore inter veras colonias memorata nihil aliud esse potest nisi Tegianum Lucaniae, quam igitur coloniam fuisse patet. R. BENEFIEL, in Pompei, Capri e la Penisola Sorrentina 360–365 suspicata est scriptorem fortasse Tarentum in mente habuisse, quo Neronem coloniam deduxisse constat, sine ulla causa, nam primum Tegeanum clare scriptum quomodo in mente scriptoris Tarentum fieri possit, non video; secundum nullo modo colligi potest scriptorem colonias nominatim Neronianas memorare voluisse (deductiones non satis proprie iudicia Neronis dicuntur). Porro BENEFIEL putat scriptorum coloniis veris oppositam Nuceriam in mente habuisse, quod minime constat (et Tegianum non ita minoris momenti fuit, ut eius nomen indici verarum coloniarum additum esse non possit). [Nuper edidit WACHTER 93 cum versione Germanica.] H. S. 3691 (cf. p. 1382) P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 76 n. 24 cum im. del. ex MAU et versione Anglica. H. S.

CIL IV Suppl. 4 3722 (cf. p. 1385) Edidit H. SOLIN, in Collezione epigrafica 271 n. CLVI. 20 cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; ibid. de tituli picturaeque interpretatione egit. H. S. 6609 (cf. p. 1404) EHRHARDT, Casa delle Nozze d’argento 25 de programmate a. 1907 patefacto refert. H. S. 6635 (cf. p. 1406) L. PIAZZI, in Sguardo archeologico 183–191; E. PRIOUX, Pallas 93, 2013, 217–235; P. E. KNOX, in A Handbook to the reception of Ovid, Chichester 2014, 44– 46. H. S. 6696 (cf. p. 1412) CROISILLE, Natures mortes 120 n. 339; BLUM, Fresques 58 n. 60 (pessime); P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 80 n. 29 cum im. del. ex MAU; E. A. MEYER, AJA 113, 2009, 591 n. 11 cum im. del. fig. 5 (p. 572) et versione Anglica. H. S. 7015 (cf. p. 1412) EHRHARDT, Casa delle Nozze d’argento 29 programma profert hoc modo:

Fortasse de eodem agitur. H. S. 7147 (cf. p. 1421) Recte sentit FRANKLIN, Electoral Programmata 56: nam contractio id genus aevi labentis propria Pompeis inaudita esset. H. S. 7309a (cf. p. 1443) Lege Fortuna|t͆ us (linea transversa litt. T scripta supra dextram hastam litt. V). H. S. 7425 (cf. p. 1456) Emendavit H. SOLIN, Arctos 43, 2009, 179– 181. 1 Stab[ia]nus DELLA CORTE, NSA alii (vide supra p. 1456), quod excludi nequit, quamvis cognomen perrarum; aut Stablinus, i. e. Stabilinus, cognomen hucusque testimoniis non confirmatum, cf. autem Stabilio Stabilianus al. – 2 N. Marci legerim. De nomine tertii servi cf. quae dixi Arctos. – Tres servi non necessarie ministri (de magistris non est cogitandum) cultui arae compitalis addicti fuerunt, supra quam tit. scriptus est; eodem iure de tribus amicis servis agi potest, qui sua nomina iuxta aram quodam impulsu animi scariphaverint. – Bibliographiae supra p. 1456 enumeratae adde P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 64 sq. n. 9 cum im. del. ex DELLA CORTE et versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 156 n. E92 cum sola versione Anglica. H. S. 7534 (cf. p. 1470) De lectione valde dubitavi Arctos 44, 2010, 325: ex im. phot. patet lectionem omnium trium vocabulorum nullo modo restitui posse; male omnes EDITORES. Valde haesitans haec temptavi: 1 AMETVSṬ++ (fortasse subest Amethystus, Pompeis tit. 4858. X 825 confirmatum). – 2 ++BVRIS(?). H. S. 7711–7712 Vide infra ad tit. 10964. A. V. 7762–7763 (cf. p. 1501) Musei Neapolitani in actis (fondo ONORATO busta 161 fasc. 1) exstat im. del. talis, quam mecum amabiliter communicavit GABRIELLA PESCATORI, cui gratias ago.

In ea ad finem v. 1 plane legi potest inter litt. D et I litt. V, quam DELLA CORTE prius edidit in NSA 1936, 319 n. 103, postea expunxit supra ad tit. 7762. Censeo autem imaginem minime fide dignam. Non enim dubito, quin v. 2 pars extrema tit. 7763 sit, et ergo patet auctorem m. Martio a. 1935 in articulo effossionum titulos bene legere non potuisse. Non enim vidit tit. 7763 partem priorem et puncta perperam inseruit inter litt. A et E et D, quare puto

1561

ADDENDA ET CORRIGENDA lectionem excogitatam a DELLA CORTE hic editam praeferendam esse. A. V. 7807 (cf. p. 1505) = I2 2984a Bibliographiae supra p. 1505 enumeratae adde G. AMODIO, Athenaeum 84, 1996, 463. 475 (minus accurate); C. HASENOHR, BCH 127, 2003, 191 (minus accurate); P. FIORETTI, in Storie di cultura scritta 415 sq. cum im. phot. tab. I 2 (qui tituli indolem ut tabulam dealbatam diligentius exprimit). – Emendavi ex im. phot. Arctos 43, 2009, 181 sq.: 9 ante P cernitur M vel A, itaque verisimiliter [Pa]mphilus cognomen usitatissimum supplendum (nisi [Herm]aphilus). – 11 intellege [- - - co]mpit[i - - -], non [- - co]mpit[i], ut vult KRUMMREY, I2 2984a (ex im. phot. colligi potest partem dextram versus quondam perscriptam fuisse. – 14 ante RI erat aut I aut T; verisimile est patronum Satrium vel Tintirium fuisse (ambo gentes Pompeis pluries testatae; nota praesertim N. Tintirium teste tit. huius Corporis vol. X 890 aedilem a. 2/1 a. Chr. n.). H. S. 7976 b (cf. p. 1529) Ex ectypo DELLA CORTE nunc Berolini in archivo Corporis Inscriptionum Latinarum servato certiores facti sumus titulum (cf. et G. SPANO, NSA 1910, 407 n. 7) scriptum supra tit. 7981 fuisse, ergo eo recentiorem:

A. V. 7984 (cf. p. 1530) Si DELLA CORTE bene legit, Euhode, merum intellegendum; merum sc. vinum. Vix subest illud monstrum verbale, de quo vide infra ad tit. 1211. H. S. 9839 (cf. p. 1536) Bibliographiae supra p. 1536 enumeratae adde P. FIORETTI, in Storie di cultura scritta 149 adn. 38 cum im. phot. tab. IV 8. – Emendavi ex im. phot. Gnomon 45, 1973, 275 et ex alia im. phot. superiore Arctos 43, H. S. 2009, 182: 3–4 per geni[um] | iuratus legendum. 9876 a In libello manu scripto a C. GIORDANO nunc Pompeis in tabulis servato d. 5 m. Dec. a. 1953 est imago del. tituli. E vestigiis litterarum quae vidit nomen legit GIORDANO SABINVM, quod veri simile videtur. A. V. 9880 (cf. p. 1542) Editio princeps NSA 1958, 89 et 9880 in v. 2 reddendo inter se discrepant. Utcumque res sese habet, contractio ub(i)q(ue) insolita Pompeis esset; etiam formae litterarum primae et tertiae ita ut in exemplo typis exscripto redditae sunt, inopinatae. H. S. 9895 (cf. p. 1544) Emendavit H. SOLIN, Arctos 43, 2009, 183: [Nican]or, nica intellegendum. Eundem Nicanorem habes in tit. 3950 Nicanor, nica; qui gladiator fuisse potest (nisi actor erat). Acclamationes gladiatoribus inscriptae Pompeis saepe redeunt. Nicanor nomen artis gladiatori conveniens. H. S. 9934a (cf. p. 1548) P. FIORETTI, in Storie di cultura scritta 415 cum im. phot. tab. I 1, qui duas saltem manus tit. pingendo operam dedisse credit, fortasse recte. – Tractavi Gnomon 45, 1973, 275; quod etiam nomina feminarum praesto sunt, putavi fortasse de collegio funeraticio agi. H. S. 10229 b Tit. in sepulcro 12 EN (enumerationis D’AMBROSIO – DE CARO, Porta Nocera) extra portam Nucerinam repertus, quem DELLA CORTE dixit rubrica scriptum et edidit inter titulos graphio exaratos, est lato penicillo pictus. Cf. VARONE – STEFANI, Imagines 490; VARONE, Imagines 462. A. V.

TITVLOS PICTOS POST ABSOLVTVM TERTIVM SVPPLEMENTVM VOL. IV DETECTOS SIVE HVIC VOLVMINI NONDVM INSERTOS EDIDIT ANTONIO VARONE PRAEFATIO AD NOVOS TITVLOS PICTOS 1. Inscriptiones post absolutum tertium supplementum vol. IV Pompeis inter annos 1956 et 1978 repertae in Actis effossionum (sive Diari di Scavo, quae hic “Acta” breviantur), et in Regestis epigraphicis (hic “Reg. Epigr.” dictis) collectae et transcriptae sunt. Utraque curavit CARLO GIORDANO, adiuvantibus praepositis effossionibus et delineandi peritis. In Actis autem tituli haud raro ne laudantur quidem, vel si laudantur, parum accurate referuntur. Regesta epigraphica a mense Septembre a. 1951 ad mensem Decembrem a. 1956 redacta sunt a delineandi peritis tribus exemplaribus, quae nonnumquam inter se differunt, sed plerumque ita ut nihilominus in unum redigi possint. A mense Septembre a. 1953 ad mensem Februarium a. 1962 CARLO GIORDANO etiam Actis subscripsit. Idem GIORDANO, postquam muneris vacationem accepit, debito officio fere omnes edidit titulos illos, exceptis iis, qui in monumento Obellii Firmi exstant, adiuvante ANGELANDREA CASALE, antiquarum rerum studioso atque bene de ea scientia merito (= C. GIORDANO – A. CASALE, Iscrizioni pompeiane inedite scoperte tra gli anni 1954–1978, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 273–378). Erat autem eo tempore GIORDANO gravi morbo aeger, nec erat CASALE, qui eius schedas collegit et imprimendas curavit, inscriptionum doctrinae satis peritus quamobrem lectiones titulorum ab eis datae gravibus mendis aliquando affliguntur. Praeterea autem loca ubi tituli inventi sunt et mensurarum colorumque indicatio aut rationes scribendi titulorum graphio exaratorum vel carbone scriptorum vel penicillo pictorum interdum in Actis et Regestis et editione a GIORDANO – CASALE data differunt. Quare, cum tituli plerumque non iam exstent, saepe non facile diiudicabis, verum ubi sit inter memorias differentes ab eis traditas maximeque propterea quod patet editionem postea a GIORDANO – CASALE datam quadam in re deteriorem esse quam illam in articulo effossionis scriptam in Actis vel in Regestis. Semper notavi varias lectiones et semper fere mihi persuasi, ut Acta vel Regesta editioni a GIORDANO – CASALE datae anteponerem. Cum Pompeis officio suo fungeretur, GIORDANO edidit titulos praesertim domus Fabii Rufi (Le iscrizioni della Casa di M. Fabio Rufo, RAAN n. s. 41, 1966, 73–89) et domus Iulii Polybii (Iscrizioni graffite e dipinte nella Casa di C. Giulio Polibio, RAAN n. s. 49, 1974, 21–28). Inscriptiones domus Rufi contulit et denuo edidit HEIKKI SOLIN (Die Wandinschriften im sog. Haus des M. Fabius Rufus, in Neue Forschungen 243–72). Titulos monumenti Obellii Firmi edidit STEFANO DE CARO (Scavi nell’area fuori porta Nola a Pompei, Cron. Pomp. 5, 1979, 61–101), qui cum ANTONIO D’AMBROSIO vulgavit etiam ceteros titulos repertos in monumentis viae Nucerinae effossis (A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, La necropoli di Porta Nocera. Campagna di scavo 1983, in Römische Gräberstraßen 199–228). Edidit MARIO PAGANO, Diari titulos tres descriptos in codice saeculi XVIII acta effossionum continente apud Società Napoletana di Storia Patria servato. EGOMET descripsi et partim edidi titulos in lucem proditos ab a. 1985 usque ad a. 2015, exceptis duabus inscriptionibus. Quas repertas cum effoderetur via inter insulas 11 et 12 regionis IX edidit RIA BERG (Saggi archeologici nell’insula dei Casti Amanti, in P. G. GUZZO – M. P. GUIDOBALDI (Ed.), Nuove ricerche archeologiche a Pompei e Ercolano, Roma 2005, 200–215 et Saggi stratigrafici nei vicoli a est e a ovest dell’Insula dei Casti Amanti (IX, 12). Materiali e fasi, in P. G. GUZZO – M. P. GUIDOBALDI, Nuove ricerche archeologiche nell’area vesuviana (scavi 2003–2006), Roma 2008, 363–375). Titulos nuperrime repertos in Ins. 7 Reg. V m. Iunio a. 2018 mecum amabiliter communicavit MASSIMO OSANNA. Herculanenses titulos pictos recentioribus annis repertos vulgavit MARIO PAGANO (Una iscrizione elettorale da Ercolano, Cron. Erc. 17, 1987, 151 sq.; Semo Sancus in una insegna di bottega a Ercolano, Cron. Erc. 18, 1988, 209–214; Un ciclo delle imprese di Ercole con iscrizioni greche ad Ercolano, RM 97, 1990, 153– 161, tav. 43–45; Nuovi frammenti di albi da Ercolano, Cron. Erc. 22, 1992, 189–195; Rappresentazioni di imprese di Ercole ad Ercolano: alcune novità, MEFRA 113, 2001/2, 913–923); titulum autem pictum Oplontinum ADELE LAGI DE CARO (Torre Annunziata – Oplontis. Villa B, PHS 1, 1983, 369–375). Titulos Stabianos a me descriptos edidi in VARONE, Stabiae 217.

CIL IV Suppl. 4

1563

TITVLI PICTI

Cum exercerem magisterium Pompeis ab a. 1984 ad a. 2012 muneribus diversis functus apud praefecturam ad antiquitates Vesuvianas gerendas, etsi officiis quae ad res administrandas pertinent oppressus per huiusmodi intervalla insaniae attamen potui omnes parietes minute perscrutari, titulos qui etiamtum exstabant conferre et eos semper imaginibus photographicis, plerumque etiam delineatis reddere. Semper nisus sum ad eorum summae primae litterae collocationem in pariete accurate dandam. Nonnullos quoque titulos, qui editores priores corporis huius fugerant, inveni et hic inclusi sicut et illos manuscriptis aetatis Borbonum regum traditos quos neque GIUSEPPE FIORELLI neque MICHELE RUGGIERO in promptu habuerant. 2. Notae ad imagines photographicas appositae simplices respiciunt ad easdem Pompeis in tabulis praefecturae servatas. Aliter notitiam dedi de loco, ubi imagines serventur, idemque de notis eis datis. Ex imaginibus enim photographicis titulos nunc deperditos novimus qui antehac vulgati non erant. D.A.I. Rom et Bibliotheca Universitatis Marylandensis et Società Napoletana di Storia Patria aliquas ex eis mecum benigne communicaverunt, et hoc animo grato commemorare volo. 3. MATTEO DELLA CORTE et PIO CIPROTTI secutus, titulos Osce scriptos hic non inserui. DELLA CORTE enim non inclusit in supplemento a se redacto titulos Oscos domus I 7, 7 (Casa del sacerdote Amandus) ab AMEDEO MAIURI editos (vide A. MAIURI, NSA 1927, 18–23 = Nuovi scavi nella via dell’Abbondanza, Milano 1928, 18– 23; Imag. Ital., II, Pompei 45), nec CIPROTTI inclusit (vide supra p. 1107) titulos Herculanei repertos in vestibulo domus quae dicitur Sannitica (V 1), quos DELLA CORTE a. 1958 ediderat (Imag. Ital., III, Herculaneum 2). Ceterum etiam AUGUST MAU alphabeta Osca in aedibus del Fauno prodita (v. supra p. 600) in supplemento a se redacto non incluserat. Itaque in hoc supplemento non invenies e. g. titulos illos in tectorio turris VIII insculptos et postea colore nigro pictos, de quibus egit C. CHIARAMONTE TRERÉ (Ed.), Nuovi contributi sulle fortificazioni pompeiane, Milano 1986, 30 (Imag. Ital., II, Pompei 44, 15). De titulis pictis Pompeis Osce scriptis vide insuper Imag. Ital., II, Pompei 2–7. 28. 30–35. 38. 43. 47–57. 4. Cum ad huius Corporis vol. X pertineant, inserui neque titulum illum (m 0,67 × 0,12) N. Licistius litteris insculptis in tectorio et postea rubro colore pictis monumenti extra portam Sarnensem nuper effossi (vide A. D’AMBROSIO, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 198) hodie Pompeis in repositis inv. n. 85138 adservatum, neque fragmenta marmorea (inv. n. 3750. 3751. 3753. 3754A–B) albi nominibus pictis repleti edita a M. PAGANO, Cron. Erc. 22, 1992, 189–191 (= AE 1992, 286 a–d. 287); ea enim sunt opus lapicidae ad futuram scalpturam factum, quod bene probavit P. FIORETTI, in Storie di cultura scritta 422 sq. Ceterum iam G. CAMODECA, in Ercolano. Tre secoli di scoperte 94 docuerat eos fuisse additamenta temporibus ultimis civitatis albo X 1403 (cf. AE 1978, 119) adiecta. Eadem de causa (cf. X 8057) non inserui litteras C ◦ I ◦ P et litteram V rubro colore scriptas supra unum ex quattuor catillis molarum in pistrino IX 12 6 positarum, de quo egerant N. MONTEIX et AL., Chronique des activités archéologiques de l’École française de Rome. Les cités vésuviennes: Pompéi, pistrina (per interrete) 2013 § 41 cum fig. 20 coloribus efficta; ID. et AL., Bull. SFER 2014, 323; ID., in Affaires Andreau 269. 5. Equidem non inserui titulum Faustinum quem in tabula a GIACINTO GIGANTE aquatis coloribus picta (vide Pompeji. Leben und Kunst in den Vesuvstädten, Essen 1973, 249 n. 362) videre possumus in pariete qui est ad orientem aditus in Forum inter occidentem et septemtriones versus (Reg. VII, Ins. 7 n. 26). Pace MOURITSEN, Elections 140, quem sequitur CHIAVIA, Programmata 296 sq., artificibus credere non possumus, qui rerum veritatem mutant. Hoc satis constat cum videamus tabulas illas effusas, quas effossionibus Pompeis factis commoti pinxerunt artifices scholae di Posillipo dictae (vide e. g. L. FINO, Ercolano e Pompei. Vedute neoclassiche e romantiche, Napoli 1988; ID., Ercolano e Pompei tra 700 e 800, Napoli 2005) et ex quibus patet inventionem artis gratia ad verum adiunctam esse. Praeterea iam ZANGEMEISTER in volumine non inseruit litteras Graecas EΠI | MOY, quas W. GELL, Pompeiana: The Topography; Edifices and Ornaments of Pompeii. The Result of Excavations since 1819, II, London 1832, 187 delineavit in sillybo in tabula cum instrumentis scriptoriis in aedibus VI 8 3.5 (cf. I, 169) reperta. E. A. MEYER, AJA 113, 2009, 575 cum adn. 29. 592 n. 15  cum fig. 7 (p. 573) et cf. 574 adn. 24 clare explanavit imaginem commenticiam et imitatione ex partibus aliquot tabularum compositam esse. Ipse GELL ceterum dicit (II, 193) se tantum vidisse “… small picture still retaining the fragment of a book on roll, on which may be distinguished two or three Greek characters. It is, however, so mutilated …”. 6. Malui pariter non inserere litteras VIT quas S. MOLS – E. MOORMANN, Riv. St. Pomp. 6, 1993/94, 28 aiunt se legisse supra caput quarti hominis a sinistro in pictura convivii Pompeis in monumento C. Vestorii Prisci extra portam Vesuvinam posita. Nam G. SPANO, Mem. Acc. Linc., 7a, 6, 1942/43, 237–315, qui monumentum edidit, eas non refert in articulo effossionis (ibidem, 279 et cf. ID., NSA 1910, 402) nec EGO cernere potui a. 1999 de visu nec in im. phot. antiquioribus temporibus effictis. Quare cum auctores supra dicti nec im. phot. nec im. del. reliquiarum quae viderunt dederint nec saltem distinxerint litteras ut pictas vel potius graphio incisas, cautius praetulerim lectionis illius mentionem tantum referre. Pariterque egi de tit. Graeco – Latino (?), ut suspicata est BLUM, Fresques 57. 67 n. 57 cum im. phot. coloribus efficta tab. IV, Stabiis in villae

TITVLI PICTI

1564

PRAEFATIO

quae dicitur Arianna membri 7 pariete occidentali in volumine semiaperto, quod vir stans manibus tenet, picto. Litteram Graecam Φ, quae una visa est fortasse legi posse, vere EGO de visu non discrevi. Cf. autem G. BARATTA, in Officina epigrafica 120 cum fig. 10. Caute non inserui etiam litteras SE quas EAD., in Officina epigrafica 119 adn. 23 cum fig. 9 legere voluit in tabula picta illa praeclara quae Terentium Neonem cum muliere exprimit, in Museo Neapolitano custodita inv. n. 9058. Lineae enim quae in volumine, quod est in manu dextera Neonis, conspiciuntur non certe litteris tribui possunt. Minime credo ultro litteram C quam sequitur punctum legi posse in tabula nunc Neapoli in museo inv. n. 9017 ex domo Pompeiana VI 14, 42 quae exprimit mulierem virum togatum pingentem, ut velit BLUM, Fresques 37. 65 n. 26 cum fig. (p. 38). Vide enim PPM V, 1994, 409–425, praesertim 414 fig. 9; PPM, Disegnatori 334–336 fig. 142 sq. BLUM insuper habuit litteram C initium praenominis puncto breviati (!) viri. De lectione recte dubitat etiam BARATTA, in Officina epigrafica 122 cum adn. 32 et cum fig. 12, ubi autem errore edidit tabulam pictam in qua contra tit. 1174 scriptus est. Nihil certi dici potest de tit. (?) nunc omnino evanido nec prius lecto, quem BLUM, Fresques 51. 66 n. 47 suspicata est fuisse in tabula inv. n. 9731 (minime 9781), quae Neapoli in museo servatur, simul ac de tit. (?) BLUM, Fresques 57. 67 n. 55, ibidem inv. n. MCXXXI (cf. Pitture d’Ercolano IV 87 tab. XVIII). Denique in tit. BLUM, Fresques 57. 67 n. 56 cum im. phot. coloribus efficta tab. IV in tabula picta Stabiis in Museo servata inv. n. 64248 litteras veras non puto scriptas esse. 7. BLUM, Fresques habet hic non collectos titulos sequentes, qui contra in Corpore inclusi sunt: p. 50. 66 n. 45 est tit. 90a; p. 51. 66 n. 46 est tit. 2510; p. 55. 67 n. 53 (cf. G. BARATTA, in Officina Epigraphica 130 cum adn. 52 sq. ubi ampliorem bibliographiam leges) est tit. 3024; p. 58. 67 n. 60 est tit. 6696 (cf. EAND., in Officina epigrafica 127 adn. 42). De tit. non lectis de quibus egit BLUM, Fresques 51. 66 n. 48 cum im. phot. coloribus efficta tab. IV et n. 49 mentionem fecerat ZANGEMEISTER ad tit. 1175b (cf. VARONE, in VARONE – STEFANI, Imagines 527). Pariter qui in tabula picta (HELBIG, Wandgemälde 414 n. 1726) Neapoli in museo una cum tabula HELBIG, Wandgemälde 409 sq. n. 1702 servata (inv. n. 8598, ex praediis Iuliae Felicis) exstant, de quibus egit BARATTA, in Officina epigrafica 131 sq. cum fig. 17, eos tit. invenies supra p. 462 in add. ad tit. 1175b (cf. P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 79 n. 28; E. A. MEYER, AJA 113, 2009, 589 n. 2). Tit. ACCIPE a PAGANO, Diari 93 laudatus est ille 1246. Tit. quem PPM II, 147. 2 hic non collectum habet et cuius imaginem praebet, est denique ille 9830 (cf. VARONE – STEFANI, Imagines 114). 8. Tituli duo C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 277 n. 1 sq., quos editores habuerunt pictos, sunt autem carbone scripti. Itaque eos dabo inter titulos graphio exaratos, ubi invenies etiam titulum certe graphio scriptum a C. GIORDANO, RAAN n. s. 49, 1974, 25 n. 6 cum fig. 3 editum, quem BLUM, Fresques 49 sq. 66 n. 42 contra pro picto habuit. Pariterque ibidem aptius dabo salutem nigro colore scriptam super monumentum A extra portam Stabianam una cum salute simili carbone scripta, de quibus egit A. L. C. EMMERSON, Riv. St. Pomp. 21, 2010, 80 sq. cum fig. 7 (ambobus titulis “graffiti” appellatis) et tit. “in lettere rosse” in monumento F Nord extra portam Nuceriam posito de quo egerunt A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, in Römische Gräberstraßen 210. 224. Vide ultro infra quae dixi ad tit. 10992 – 10995. 11016. 11023. 11036. 9. Exstant reliquiae inscriptionum rubro colore pictarum non publici iuris factae, quae minime legi possunt (vide VARONE – STEFANI, Imagines 528 sub 5) et quarum im. phot. vel feci, vel faciendas curavi, vel repperi in tabulis. Ad futuras indagines ad locos ubi tituli scripti sint investigandos notavi: – Reg. I Ins. 8 ostii n. 4 ad occidentem (im. phot. G/104: a. 2004). – Reg. II “nei pressi della Palestra”, ubi frustra quaesivi (im. phot. D/100700: a. 1986). – Reg. VII Ins. 1 ostii n. 5 ad orientem, in area inter ostia, quae in forma acclusa volumini a ZANGEMEISTER edito n. 25 et 26 distinguuntur, ubi fuerunt tit. 757–758a, ad quos videntur non pertinere aut saltem partim non pertinere (im. phot. D/112206: a. 2004): legi possunt – ut mihi videtur – littera P (initium nominis Postumium tit. 758a?) et subtus littera T alterius inscriptionis praecedentis. – Reg. VII Ins. 1 in pila inter ostia n. 8 et 9 sita (im. phot. D/111259. D/112204. G/80: a. 2004). – Reg. VII Ins. 1 in pariete inter n. 9 et 10 sito (im. phot. G/131 sq. D/112201 sq.: a. 2004). Cf. VARONE – STEFANI, Imagines 349 cum tab. XXVIIb et quae diximus ZANGEMEISTER supra p. 46 ad tit. 764–766 et EGO, l. l. – Reg. VII Ins. 13 ostii n. 1 ad occidentem (im. phot. G/138: a. 2004). – Reg. VII Ins. 13 in pila inter n. 6–7 sita (im. phot. G/140: a. 2004). – Reg. VIII Ins. 4 in pila inter n. 4–5 sita (im. phot. G/148: a. 2004). – Reg. VIII Ins. 4 n. 17 ad occidentem (im. phot. G/85. G/149: a. 2004). – Reg. VIII Ins. 4 n. 17 ad orientem (im. phot. G/86: a. 2004). – Reg. VIII Ins. 5 in pila inter n. 6–7 sita (im. phot. G/139: a. 2004). – Reg. VIII Ins. 5 in pila inter n. 7–8 sita (im. phot. G/141: a. 2004). – Reg. VIII Ins. 5 in pila n. 19 ad occidentem sita (im. phot. G/142: a. 2004). – Reg. VIII Ins. 5 in pila inter n. 22–23 sita (im. phot. G/145. G/146: a. 2004). – Reg. VIII Ins. 5 in pila inter n. 23–24 sita (im. phot. G/147: a. 2004).

CIL IV Suppl. 4

1565

TITVLI PICTI

– Reg. VIII Ins. 5 ostii n. 30 ad orientem (im. phot. G/338: a. 2007). – Reg. IX Ins. 1 ostii n. 26 ad occidentem (im. phot. G/37: a. 2002). – Sepulcri extra portam Nucerinam siti 19 OS (enumerationis D’AMBROSIO – DE CARO, Porta Nocera) in pariete septemtrionali (im. phot. G/339: a. 2007). 10. Neapoli in museo in tribus tabulis sine n. inv. exstant reliquiae titulorum quae nunc minime legi possunt. Uni ex eis rubro colore est n. 10 Avellino, n. 1761 Sangiorgio, n. 1545 Bayardi, sed tamen distingui non potest (im. phot. D/110694: a. 2004). Ex reliquis alter est rubro colore scriptus (im. phot. D/110612: a. 2004), alter nigro (im. phot. D/110564: a. 2004). Dicere autem non possumus utrum iam lecti et inde vulgati sint necne. Cf. VARONE – STEFANI, Imagines 528. 11. De duobus titulis qui numquam exstiterunt hic decet referre: a) In domus VI 16, 15 (Casa dell’Ara massima) membri G pariete septemtrionali in tabula picta figurante Venerem cum Marte inter Cupidines sedentem auctor schedae im. phot. DAIB 78.2129 (a. 1978) sub imagine Veneris legit litteris albis: [- - -]ILEA. Guttulas autem colore albas passim et diffuse erosionis causa in tabula picta invenies, et EGO quidem non credo eas ibi litteras esse. Etiam STEMMER, Casa dell’Ara massima 28. 53 cum im. phot. 161. 178. 243, qui diserte agit de tabula, minime litteras in ea dignoscit, simul ac VIRI DOCTI reliqui, qui antea eam examinaverunt a STEMMER ibidem 26 enumerati.

b) In Reg. VIII Ins. 3 vicolo prope Forum patente in pariete exteriore sub pictura, qua duo angues redduntur, posuit BLUM, Fresques 50. 66 n. 43 titulum pictum litteris albis, quem novit ex M. MONNIER, Pompéi et les Pompéiens, Paris 1864, 67. Qui vero scripsit: “on lit, par exemple, dans une petite rue, près du Forum: Duodecim Deos et Dianam et Iovem | optimum maximum habeat iratos | quisquis hic minxerit aut cacaverit. Au-dessus de l’inscription rampaient les deux serpents vénérés qui suffisaient, à eux seuls, pour sanctifier l’endroit et le sauver de toute injure”. In altera autem editione et in sequentibus MONNIER expunxit hoc locum, nec ZANGEMEISTER, nec MAU eum commemoraverunt. Certe titulus est ille urbanus VI 29848b repertus in thermis Titi (vide etiam DIEHL, PWV2 41 n. 696) litteris quibusdam differentibus. Litterarum translationis causa puto MONNIER profectum esse a CH. BONUCCI, Pompéi décrite: ou précis historique des excavations depuis l’an 1748 jusqu’à nos jours (traduction de la troisième édition Italienne, Napoli 1827), Naples 1828, 167 sq., et locum illum male interpretatum esse. Scripsit enim BONUCCI ibidem: “Rue des douze Dieux. Ils sont représentés sur le haut du mur, et servoient à empêcher les passans de faire des ordures dans cet endroit. On lit sur ce sujet dans les Classiques: DUODECIM DEOS ET DIANAM ET IOVEM OPTIMUM MAXIMUM HABEAT IRATOS QUISQUIS HIC MINXERIT, AUT CACAVERIT. Au-dessous sont peints, selon l’usage, les deux Serpens”. Non aliter et, si licet, minus praeterea accurate, P. GUSMAN, Pompéi: la ville, les moeurs, les arts, Paris 1899, 123. Ara compitalis et angues et pictura duodecim deorum exstant partim in pariete exteriore orientali domus VIII 3, 10–12, id est in angiportus Vicolo dei Dodici Dei latere occidentali, nec constat ibi repertum esse titulum (de quo vide e. g. locos laudatos ab ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 364 sq.). Nescio quo pacto autem BLUM asseveraverit titulum litteris albis scriptum esse.

TITVLI PICTI

1566

PRAEFATIO

12. Postremo gratias agere permultas volo eis omnibus qui me adiuverunt ad hoc opus parandum, in primis adiutoribus meis VINCENZO PAGANO et VINCENZO SABINI in inscriptionibus recognoscendis. Praefecti et conlegae et ministri praefecturae ad antiquitates Vesuvianas gerendas semper faverunt meo labori, praesertim ANTONIO D’AMBROSIO et GRETE STEFANI Pompeis, MARIA PAOLA GUIDOBALDI Herculanei, GIOVANNA BONIFACIO Stabiis, LORENZO FERGOLA Oplonti, sicut VALERIA SAMPAOLO in Museo Neapolitano. JANA KEPARTOVÁ, ROBERTA MARCHIONNI, VOLKER WEBER, HEIKKI SOLIN consultum adivi, qui qua sunt doctrina et liberalitate magnopere opus auxerunt. Eorum praecipue amicus noster Finnicus carissimus et magister optimus SOLIN, cum quo de inscriptionibus parietalibus crebras litteras per trina decennia mutuo communicaveram et una etiam Pompeis et in Museo Neapolitano eas iterum ac saepius diuturno sodalicio inspexeramus, scriptum meum benevole correxit et emendavit summa sua scientia atque sapientia. WERNER ECK et MANFRED G. SCHMIDT uterque suo proprio officio continuo opus meum fulserunt et id in hoc corpus acceperunt. MARIETTA HORSTER et ULRIKE EHMIG quae eis successerunt, altera Corporis moderatrix altera eius procuratrix, ut id in lucem prodiret inconcussa cum constantia nisae sunt. Mihi porro adfuerunt primum PAOLA TOMASI deinde ILENIA GRADANTE et STEFANO ROCCHI qui ab Academia Scientiarum Berolinensis et Brandenburgensis selecti librum meum accurate legerunt, menda permulta sustulerunt et assidue mecum sua optima consilia communicaverunt. Praecipue ad textus dubios apte edendos mihi saepe suppeditavit GRADANTE, ROCCHI autem linguam meam egregie exornavit. MARCUS DOHNICHT, ANDREAS FASSBENDER et ULRIKE JANSEN opus meum arte ad editionem perfecerunt. Animum gratum libens merito demum dirigere volo ad HANS KRUMMREY memoriam, qui me stimulavit, ut hunc laborem susciperem et ad BALDASSARE CONTICELLO memoriam, qui me facultatibus subornavit ut eum exsequerer. Scribebam Marcinae pridie Kal. Decembres a. 2019

Antonio Varone

CIL IV Suppl. 4

1567

TITVLI PICTI

POMPEII PROGRAMMATA ANTIQVISSIMA REG. VI INS. 12

supra ZANGEMEISTER p. 1). Vide praeterea ad tit. 6601 sq. Descripsi a. 2002 et im. phot. coloribus effictam (G/35) feci.

n. 2 10914 = 14 (cf. p. 189. 1153) = I2 1641 f [cf. tab. I fig. 1] Exstat evanida ostii ad orientem, ubi contuli a. 2007 et im. phot. coloribus effictam (G/99) faciendam curavi. V. 2 plenior apparuit.

Fig. α [cf. tab. I fig. 2]

0,90 0,90

Aquti[um] IIv(irum) v͆(irum) b(onum)

0,35 0,35

Edidi in VARONE – STEFANI, Imagines 327 cum tab. XXIIa. Lectio autem non satis certa est. De Aqutio et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt vide supra p. 1151 ad tit. 2. De locutione virum bonum, qua candidati laudantur, vide supra p. 1169 ad tit. 102 et p. 1190 ad tit. 222.

REG. IX INS. 1 n. 15 10915 In pila ostii ad meridiem versa, in lapide tofaceo in integrum restituto et denuo in situ instructo, sed capite reverso. Itaque litterae quae supersunt, colore rubro, inversae leguntur, eaedem ac illae tit. 80. 81 et partim etiam tit. 30 (vide

Fig. β 1,10

[A]ṛ[to]riu͆m

0,26

Fig. α–β: Im phot. ab A. VARONE sumptae. M. CRAWFORD, in Imag. Ital. 674 ad Pompei 32. Prioris R nihil exstat nisi pars superior. Litterae VM sunt nexu coniunctae formae I 8 tab. I ZANGEMEISTER, quam frequenter tit. picti antiquiores exhibent. Vide MAU, Indices p. 782, ubi adde 71 et ultro 7120. 7123. ARIOR ◦ II ◦ V male legit CRAWFORD. M. Artorius fuit duovir candidatus coloniae primis annis. Vide CASTRÉN2 138; MOURITSEN, Elections 83; CHIAVIA, Programmata 278; WEBER supra p. 1152 ad tit. 5.

TITVLI PICTI RECENTIORES REG. I INS. 6 n. 3 10916 Aditus ad occidentem, in eodem spatio ubi scriptus erat tit. 7146 (vide VARONE – STEFANI, Imagines 54 im. phot. C/ 493), a. 2007 legi reliquias evanidas tituli colore rubro, quae mea sententia tit. 7147 sub illius dealbatione posito tribui non possunt, et ergo eundem quoque aetate praecedunt. 0,33

M(arcum) H[olconium?] [- - - - - -] [- - - - - -?]

0,28

Si recte interpretatus sum alterius litterae vestigia, titulus M. Holconio tribuendus est, qui certe nec Priscus (de quo vide supra p. 1169 ad tit. 103, p. 1178 ad tit. 140, p. 1199 ad tit.

TITVLI PICTI

1568

291 et M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89 et EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 612 et tit. 11001) nec Rufus (de quo vide supra p. 1199 ad tit. 291, p. 1419 ad tit. 7140 a) potest esse, cum titulus subiacuerit titulo illi 7147 foventi aut Marcellum candidatum aetatis fortasse Neronis vel Flaviorum, aut Marcellum ipsum duovirum a. 33/34 p. Chr. n. (vide supra p. 1196 ad tit. 273). Litterarum quoque ductus medium quendam locum inter programmata antiquissima et titulos ultimis Pompeiorum temporibus scriptos obtinet sicut in monumentis in fundo Pacifico effossis de quibus egit A. MAU supra p. 496, vel in tit. 10934. 10984. 11007. 11024. Titulum tribuerim ergo primorum imperatorum aetati. Ex praeclara autem gente Pompeiana Holconia, de qua vide supra p. 1169 ad tit. 103, novimus M. Holconium Rufum, duovirum tertium, duovirum quinquennalem iterum, tribunum militum a populo etc. Augusti aetate et M. Holconium Celerem, duovirum quinquennalem designatum a. 14 p. Chr. n. et M. Holconium Gellium duovirum a. 22/23 p. Chr. n. et M. Holconium Macrum, praefectum iure dicundo a. 40/1 p. Chr. n. (de quibus vide praesertim CASTRÉN2 176), nec diiudicari potest utrum uni ex eis an M. Holconio cuidam nobis adhuc ignoto titulus pertineat. Cf. etiam tit. 10982. 11005.

REG. I INS. 8 n. 1 10917 In pila ostii ad occidentem versa, supra podium signinum, ubi DELLA CORTE vidit tit. 7257, ex im. phot. a T. WARSCHER ante a. 1930 facta, hodie Romae in Instituto Archaeologico Germanico sine n. inv. servata (8764 in margine), distinxi aliquas litteras, quae hodie non exstant.

POMPEII [P]ọṣṭumium Fig. α–β: Im. phot. a T. WARSCHER sumpta et pars eiusdem dilatata. Edidi in VARONE – STEFANI, Imagines 92. Lectio est satis certa. Postumios candidatos novimus Modestum et Proculum et utrique fuit praenomen Quinti. Alter fuit duovir a. 56/7 p. Ch. n. et quinquennalis candidatus a. 75 p. Chr. n., ut permulti VIRI DOCTI consentiunt, de quo vide supra p. 1186 ad tit. 195 et M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 91‒95 et EUND. in Colonie e municipi nell’era digitale 607‒612 et cf. etiam infra ad tit. 10927, alter aedilis candidatus Flaviorum aetate, de quo vide supra p. 1195 ad tit. 266 (cf. etiam tit. 11013), nec statui potest utri eorum titulus attribuendus sit. Certe titulus fuit sub tit. 7257 dealbatione Cuspium Pansam aedilem foventis et ergo aetatis praecedentis. Docuit autem G. CAMODECA, in G. BONIFACIO – A. SODO (Ed.), Stabiae: Storia e architettura. 250° Anniversario degli Scavi di Stabiae 1749–1999. Convegno Internazionale Castellammare di Stabia 25–27 marzo 2000, Roma 2002, 65–71 (et vide etiam EUND., in G. CAMODECA – M. MAGALHAES – F. NASTI – A. PARMA, La collezione epigrafica dell’Antiquarium di Castellammare di Stabia (Studi stabiani in memoria di Catello Salvati, 2), Castellammare di Stabia 2002, 34–36 tit. n. 21) ex titulo X 8138, cuius rectam editionem praebuit, exstitisse Q. Postumium Proculum, aedilem a. 30 circiter, patrem duoviri Modesti et avum Proculi aedilis candidati Flaviorum aetate, sed certe hic de eo non agitur.

REG. I INS. 10 n. 4 10918 Fuit in membri 46 (atrii balneari) zophoro picto, ubi ioculariter illustratur Pasiphaes fabula nominibus additis sub specie Pygmaeorum figuris, sed repertus una cum tit. 7352 g–i in cumulo prope balnei praefurnium illuc ab antiquis iactus, testibus MAIURI et DELLA CORTE. Ille eum edidit, hic praetereundum putavit (vide supra p. 808 ad tit. 7352). Est hodie Pompeis in repositis, in tabula inv. n. 17608, una cum eisdem titulis 7352 g–i (sed capite reverso) compositus, colore rubro. Vidi et im. phot. D/58012 a. 1988 faciendam curavi et denuo a. 2007 contuli.

Fig. α

Fig. β

[- - -]ΘY[- - -]

CIL IV Suppl. 4

1569

A. MAIURI, La casa del Menandro e il suo tesoro di argenteria, Roma 1933, 471 cum im. del.; vide VARONE – STEFANI, Imagines 129 cum im. phot. Lectio minime certa, sed linea recta litt. Θ pro minima parte exstat. [- - -]ιο[- - -] legit MAIURI, sed nec iota nec omicron legi possunt, ut mihi videtur. Etiamsi fragmentum una cum MAIURI capite reverso ponemus, potius AΘ, vel ΛΘ, vel etiam ΧΘ legemus.

REG. I INS. 11

TITVLI PICTI L(ucium) C(eium) [S(ecundum)] Fig. α: Im. phot. C/740 (a. 1915). Fig. β: Pars eiusdem im. phot. dilatata. Edidi in VARONE – STEFANI, Imagines 134 cum im. phot. 134 sq. L. Ceius Secundus fuit aedilis atque duovir candidatus Flaviorum aetate. De eo et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt vide supra p. 1196 ad tit. 268 et M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89 et EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 612 et quae infra adnotavi ad tit. 10930. Vide praeterea infra tit. 10925. 10933. 10937 sq. 10940. 10952–10954. 10983. 10997. 11014.

n. 16 10919 Fuit ostii ad septemtrionem in tractu parietis dealbato, d. 30 m. Apr. a. 1962 in lucem prolatus lapsu tectorii rustici superioris, colore nigro. Periit. Anteros M[- - -]A C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 283 n. 46. 1 littera E scripta est II. Male E pro II GIORDANO – CASALE, namque ipse GIORDANO dedit II in Reg. Epigr. – 2 M[- - -]A Reg. Epigr. Male M GIORDANO – CASALE. Nomen Anteros praesertim servis inditum Pompeis pluries innotuit. De eo nomine Romae late passo vide SOLIN, Namenbuch2 18–21.

REG. I INS. 12 n. 1–2 10921 In membri 17 pariete ad septemtrionem atque orientem vergente 3,05 m ab eodem angulo 1,45 m a pavimento, rubro colore pictus. In lucem prodiit d. 13 m. Mar. a. 1961. Exstat partim. Contuli a. 2011 et im. phot. coloribus effictam (G/682) faciendam curavi.

n. 17 ad septemtrionem 10920 Fuit in insulae latere occidentali, prope angulum ad septemtrionem atque occidentem vergentem, supra aram compitalem Lares libantes et serpentem agathodaemonem exhibentem. Periit. Descripsi ab im. phot. C/740 (a. 1915, infra edita). C/756 (a. 1916).

0,42

Fig. α

A(ulum) Trebium aed(ilem)

0,20

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 280 n. 21; N. MONTEIX, Arch. Class. 69, 2018, 317. 319 cum adn. 87 et fig. 9 (im. phot. et im. del. coloribus effictis). Punctum distinguens inter litt. A et T positum est. A◦ TREBIVM tantum Reg. Epigr. et GIORDANO – CASALE; MONTEIX a. 2008 et 2009 litteras non iam vidit ante litt. BIVM, sed vidit post eas litt. AED minores, quas a. 2011 EGO legere non potui. Vide CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 316. Agitur de A. Trebio Valente, candidato aedilitatis Flaviorum aetate. De eo et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt vide supra p. 1173 ad tit. 118 et adde MONTEIX, Arch. Class. 69, 2018, 316–330. Vide etiam tit. 11030. Sibi persuasit MONTEIX ex investigatione structurae ubi programma fixum est titulum hunc ad antiquiorem petitionem aedilitatis A. Trebii Valentis pertinere. Hoc veri simile apparet, tamen certe affirmari nequit. Titulus scriptus est in interiore aedificii, de quo vide infra ad Reg. II, ins. 9 n. 4 et ad Reg. IX, ins. 13 n. 1–3. n. 15

Fig. β

10922 Fuit in membro 5 supra Lararium, nigro colore pictus (Reg. Epigr. d. 1 m. Oct. a. 1960). Tit. pone hominem stantem calicem sustinentem scriptus est. Periit. Dedi ex im. phot. A/1972.

TITVLI PICTI

1570

POMPEII

REG. I INS. 13 n. 12 10922a “II III 12. A sin. dell’ingr. avanzo” Reg. Epigr. d. 22 m. Iun. a. 1954. Insula II III appellata est hodie illa I 13. Periit. Non vidi. Dedi ex Reg. Epigr. 0,33

[- - - IIvir(um)] i(ure) d(icundo) o(ro) f(aciatis) [- - - - - -]

0,10

Puncta ad vocabula distinguenda inter litt. I D et D O posita. Praeteriit DELLA CORTE.

REG. I INS. 14 n. 7 10923 Fuit ostii ad occidentem inter titulos 9918 et 9919 colore rubro. Vidi, sed exstant nunc reliquiae tantum, quae nullo modo legi possunt, sed ostendunt titulum pluribus versibus constitisse et magna ex parte subfuisse tituli 9919 dealbationi. Descripsi ab im. phot. A/1568 (quam infra vides). D/1488. D/1489.

Satuṛ ṿ͆ạḷ[e]. Vina cap[e]: bibe C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 297 n. 101, qui perperam eum graphio scriptum volunt. “A pennello nero” Reg. Epigr. Puncta distinctionis ante v. 2 litt. V et post v. 3 litt. E. SATVR[- - -]I | VIN[- - -] | VBIISII GIORDANO – CASALE. Novimus Pompeis Saturum quendam ex tit. 2400.

0,20

[- - - - - -?] ⸦Maniu-⸧ [- - -] [- - - - - -]

0,12

VARONE – STEFANI, Imagines 164.

n. 11 10924 Fuit in pariete ostii ad orientem, ad sinistram fenestrae ex arcubus latericiis constructae, litteris rubris in tabula ansata dealbata. In lucem venit d. 5 m. Nov. a. 1957 (vide infra ad tit. 10925). Periit. Contuli ad im. phot. (D/2418).

CIL IV Suppl. 4

1571 0,71 0,71 0,84

TITVLI PICTI

Cn(aeum) Helvium Sabinum aed(ilem) d(ignum) r(ei) p(ublicae) Equitius cum suis rog(at)

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 278 n. 10 cum im. phot. (p. 285) (= AE 1992, 275). Inde CHIAVIA, Programmata 335 (partim). 354 (partim) et vide etiam 28 cum adn. 41. 291 et EAND., Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 278 cum adn. 75 (p. 284). COOLEY – COOLEY, Sourcebook 122 dant solam versionem Anglicam. 1 versus patet in altitudinem 0,21 m (Reg. Epigr.). Perperam 0,12 m GIORDANO – CASALE. 3 puncta divisionis inter litt. R et P et E posita sunt.

0,21 0,17 0,12

De adiectivo dignum cum casu genetivo pro ablativo coniuncto vide supra p. 1174 ad tit. 121 et CHIAVIA, Programmata 82. De Cn. Helvio Sabino aedilitatis candidato Flaviorum aetate vide quae adnotavi infra ad tit. 10930. Vide praeterea tit. 10932. 10937. 10941. 10961. 10969. 10979 sq. 10986. De gente Equitia vide CASTRÉN2 165 et SOLIN supra ad tit. 1825. Invenies Equitium faventem Helvio Sabino aedili etiam in tit. 10930.

10925 Fuit in pariete ostii ad orientem, ad sinistram fenestrae ex arcubus latericiis constructae infra titulum praecedentem litteris rubris. In lucem venit una cum tit. 10924 d. 5. m. Nov. a. 1957. Periit. Contuli ad im. phot. (D/2418).

0,85 0,90

L(ucium) Ceium Secundum IIvir(um) Successus cliens rog(at). Papilio (scribit)

0,20–0,17 0,06

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 278 n. 7 cum im. phot. (p. 285) (= AE 1992, 274). Inde ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 71 (partim) et CHIAVIA, Programmata 348 (partim) et vide 28 cum adn. 41. 77 cum adn. 111. 240 cum adn. 66. 87 cum adn. 154. 284. Cf. etiam FRANKLIN, Pompeis difficile est 176 cum adn. 88 sq.; C. CHIAVIA, Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 277 cum adn. 53 (p. 283). 278 cum adn. 88 (p. 284). Reg. Epigr. falso referunt tituli v. 1 0,25 m et v. 2 0,20 m patere in longitudinem. Puncta divisionis ubique posita sunt. – 1 II male GIORDANO – CASALE. II ◦ VIR litteris minoribus scriptum. – 2 errore Sucessus ESCHEBACH. De L. Ceio Secundo et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt vide supra quae adnotavi ad tit. 10920 et infra ad tit. 10930. Cf. praeterea tit. 10933. 10937 sq. 10940. 10952– 10954. 10983. 10997. 11014. De Papilione scriptore vide praesertim CHIAVIA, Programmata 87 adn. 154. 240 et WEBER supra p. 1167 ad tit. 95 et G. BARATTA, in Iscrizione esposta 101 sq. 10926 D. 5 m. Nov. a. 1957 Acta de taberna I 14, 11 referunt: “L’ingresso poi è ornato da tre programmi elettorali inneggianti Cn. Helvio Sabino, o L. Ceio Secondo ed [sic!] Rufo”. Primus et secundus sunt 10924. 10925; tertium tamen nec Reg. Epigr., nec GIORDANO – CASALE hic memorant. Ex im. phot. J64f1517 a STANLEY A. JASHEMSKI a. 1964 efficta, quae in archivo bibliothecae Universitatis Marylandensis servatur, clare cernere potui hunc titulum fuisse illum quem male Reg. Epigr. et GIORDANO – CASALE aiunt in lucem proditum d. 20 m. Oct. a. 1957, una cum tit. 10930 (ad quem vide) in pariete exteriore thermopolii Reg. I Ins. 14 n. 15 “sullo stipite di sinistra”. Satis constat titulum in aditus poste occidentali fuisse litteris rubris. Periit. Dedi im. phot. D/1045, quam infra vides, quoque usus.

0,30 0,35 0,05

Rufum [II]vir(um) Successus rog(at)

0,21 0,10 0,06

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 277 n. 5. Inde CHIAVIA, Programmata 348 (partim) et vide 28 cum adn. 41. 310. 1 II ◦ VIR male GIORDANO – CASALE. Reg. Epigr. clare indicant tectorii lacunam ante litteras VIR. – 2 punctum distinguens inter litt. R et S positum est. – 3 errore GIORDANO – CASALE versum patere in longitudinem 0,50 m aiunt. Diiudicari non potest duovir candidatus quis sit, cum Rufus nomen usitatissimum inter homines liberos fuerit et etiam inter Pompeiorum magistratos crebrum occurrerit (cf. supra WEBER p. 1189 ad tit. 219). Attamen C. Gavius (de quo vide supra p. 1169 ad tit. 103 et M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89 et vide etiam tit. 11032) vel N. Popidius (de quo vide supra p. 1172 ad tit. 116 et tit. 10965. 10977. 11000) mihi videntur hic vero propius sustentati esse. Vide etiam tit. 10929. 10935. 11009 et cf. ad tit. 10916. 10982. 11005 quoque. Successum habes rogatorem etiam in tit. 10925. n. 12 10927 Fuit in membri 1 pariete ad meridiem vergente in rudi tectorio litteris rubris. In lucem prodiit d. 5 m. Sep. a. 1958 (d. 8 m. Sep. a. 1958 Reg. Epigr.). Periit. Dedi ex Reg. Epigr. 0,85

Modestum a͆e͆d(ilem)

0,10–0,15

TITVLI PICTI

1572

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 279 n. 17. Vide CHIAVIA, Programmata 301. 28 cum adn. 41. Post nomen nexum A͆E͆D praeterierunt GIORDANO – CASALE. Reg. Epigr. ante nomen litteram S legunt, quae mihi videtur aliena. Aedilem candidatum nomine Modestum novimus M. Samellium Modestum (de quo vide supra p. 1175 ad tit. 125 et M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89 et EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 612), Iulium Modestum (de quo vide supra p. 1388 ad tit. 3747) et Q. Postumium Modestum (de quo vide supra p. 1186 ad tit. 195. 1266 ad tit. 805. 1404 ad tit. 6617 et EUND., Vesuviana 8, 2016, 91–95 et EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 607–612 et cf. etiam supra ad tit. 10917), nec diiudicari potest cui ex eis titulus tribuendus sit. 10928 Fuit in membri 1 pariete ad meridiem vergente in rudi tectorio litteris albis superior quam 10927 et una cum eo in lucem prolatus d. 8 m. Sep. a. 1958 (Reg. Epigr.). Periit.

[- - -]SANNI[- - -] Lectio valde incerta. Fuit fortasse sanni[s]? Si bene interpretatus sum, verbum ioculari licentia super nomen candidati tit. praecedentis positum erat ad eius virtutes detractandas. At [- - -]sînum quoque potest legi, et si res ita se habeat, [Cel]sinum esse possit. At N. Popidius N. f. Celsinus, quem unum novimus Celsinum Pompeis ex tit. huius Corporis vol. X 846. 848, adlectus est in ordinem decurionum “cum esset annorum sex”, aede Isidis restituta, paullo ante quam Pompeii perierunt, nec credo ergo titulum eum commemoravisse. Omiserunt C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 295. n. 14 10929 Fuit in aditus poste orientali litteris rubris, in lucem prolatus d. 24 m. Oct. a. 1957. Periit. Dedi ex GIORDANO – CASALE. 0,43 0,62

Rufum IIvir(um) Tegeticula rog(at)

0,22 0,06

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 277 n. 6. Inde CHIAVIA, Programmata 273 n. 49. 349 (partim) et vide 28 cum adn. 41. 310. 2 puncta divisionis inter omnia verba posita sunt. De Rufo candidato vide supra ad tit. 10926. Vide etiam tit. 10935. 10965. 10977. 11000. 11009. 11032 et cf. ad tit. 10916. 10982. 11005 quoque. Cognomen ioculare Tegeticula hic primum innotuit. De eo vide praesertim CHIAVIA, Programmata 201 adn. 68. n. 15 10930 Fuit in aditus poste occidentali litteris nigris (Reg. Epigr. Contra litteris rubris GIORDANO – CASALE). Perperam volunt eum GIORDANO – CASALE in lucem proditum ipso loco una cum tit. 10926 (ad quem vide) d. 20 m. Oct. a. 1957 (contra vide Acta: “20–10–1957: Oggi Festa Domenicale lo scavo è sospeso”). Periit. Non vidi.

POMPEII 0,83 0,68 0,12

Ceium IIvir(um) Equiti(us) rog(at) et Helvium Sabinum aed(ilem). O͆(ro) v͆(os) f(aciatis)

0,20 0,08 0,06

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 277 n. 4. Inde CHIAVIA, Programmata 335 (partim) et vide 28 cum adn. 41. 283 sq. 291. – Cf. FRANKLIN, Pompeis difficile est 176 cum adn. 88 et C. CHIAVIA, Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 278 cum adn. 75. 88 (p. 284). COOLEY – COOLEY, Sourcebook 124 dant solam versionem Anglicam. 1 male II GIORDANO – CASALE, recte Reg. Epigr. EQVITI Reg. Epigr. et Acta ab ipso GIORDANO redacta. Perperam ergo dedisse EQVITIVS GIORDANO – CASALE puto. – 1–2 puncta divisionis inter omnia verba posita sunt. Agitur de L. Ceio Secundo, aedile atque duoviro candidato Flaviorum aetate, de quo et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt vide supra p. 1196 ad tit. 268 et M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89 et EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 612. Vide praeterea tit. 10920. 10925. 10933. 10937 sq. 10940. 10952–10954. 10983. 10997. 11014. Agitur insuper de Cn. Helvio Sabino, aedile candidato Flaviorum aetate, quem VIRI DOCTI fere universi, excepto STEFANILE (v. infra), habuerunt aedilitatis candidatum propius a. 79 p. Chr. n. (de quo et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt vide supra p. 1171 ad tit. 110 et p. 1192 sq. ad tit. 241 et passim). Vide etiam tit. 10924. 10932. 10937. 10941. 10961. 10969. 10979 sq. 10986. Si Helvius Sabinus vere aedilitatem petiverit a. 79 p. Chr. n., dubitare non poteris quin Ceius quoque eodem anno duumviratus candidatus fuerit. M. STEFANILE contra, qui antea, Vesuviana 8, 2016, 89 cum appendice 96‒101 suspicatus erat Helvium Sabinum et Ceium Secundum candidatos fuisse a. 79 aut a. 78 p. Chr. n., postea, in Colonie e municipi nell’era digitale 612, id potius a. 77 vel 78 p. Chr. n. evenisse habuit, nulla reddita ratione. Quod autem MOURITSEN monuerat (Elections 40: “There is a considerable degree of certainty that M. Samellius Modestus ran for the aedileship in conjunction with Cn. Helvius Sabinus against the pair L. Popidius Secundus and C. Cuspius Pansa in 79. This dating seems difficult to alter”; insuper: “Cn. Helvius Sabinus, aedile candidate of 79, also seems to have stood at an earlier time” et q. s.; cf. etiam EUND., Elections 42) efficit ut caute hoc iudicemus, argumenta vel rationes dum expectemus. Ceterum STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 101 in appendice affirmat tit. 7965 ad Sabinum pertinentem tit. 7966 ad (Lollium) Fuscum spectantem texisse. Immo vero DELLA CORTE supra in tit. 7966 lemmate clare dicit contra: “supra 7965 recentior” et cf. VARONE – STEFANI, Imagines 470. De gente Equitia vide supra ad tit. 10924. Invenies Equitium foventem Helvium Sabinum aedilem etiam in tit. 10924.

REG. I INS. 16 De insulae appellationibus et de numeris adituum eius vide G. STEFANI, Riv. Stud. Pomp. 21, 2010, praesertim 87–89 cum adn. n. 2. 10931 “Atrio, a sinistra entrando, stipite destro, cubicolo n. 2, a pennello rosso” GIORDANO – CASALE. “Sullo stipite destro del cubicolo n. 2 entrando a sinistra nell’atrio a pennello rosso” Reg. Epigr. Puto titulum fuisse in membri n. 3 (atrii) pariete inter membra 2 et 4. Prodiit in lucem d. 12 m. Oct. a. 1957 (Reg. Epigr. Contra d. 20 m. Dec. a. 1957 GIORDANO – CASALE). Periit. Non vidi. 0,40

Piramus

0,05

CIL IV Suppl. 4

1573

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 277 n. 3. PIRAMVS est pro PYRAMVS scriptus (vide e. g. tit. 1213. 3674. 3703. VI 20343. 35385). De nomine v. etiam SOLIN, Namenbuch2 562. n. 5 10932 “A destra e a sinistra dell’ingresso vi sono due sedili. Più in alto …. sul sedile di sinistra su intonaco grezzo in lettere

TITVLI PICTI nere si legge” Reg. Epigr. Fuit ostii ad occidentem, in lucem prolatus d. 14 m. Feb. a. 1958. Periit. Dedi ex Reg. Epigr. 0,40

Helvium S[abinum]

0,17 0,15

Praeterierunt C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 294. De Cn. Helvio Sabino aedilitatis candidato Flaviorum aetate, vide quae adnotavi supra ad tit. 10930. Praeterea vide tit. 10924. 10937. 10941. 10961. 10969. 10979 sq. 10986.

10933 “A destra dell’ingresso, in rosso, su area dealbata” Reg. Epigr. Fuit ostii ad orientem litteris rubris, in lucem prolatus d. 14 m. Feb. a. 1958 una cum tit. 10934 (ad quem vide). Periit. Dedi ex Reg. Epigr., cum quibus Acta congruunt. L(ucium) Ceium Secundum IIv(irum) i(ure) d(icundo) o(ro) v(os) f(aciatis). Petronia c(upide) rogat

0,90 1,65

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 279 n. 14. Inde ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 77 (partim); SAVUNEN, Women 16 (partim) et vide 31 cum adn. 66. 34. 38 cum adn. 110. 41. 172; CHIAVIA, Programmata 343 (partim) et vide 52 adn. 16. 239 cum adn. 51; EAND., Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 276 cum adn. 34 (p. 283). Puncta distinctionis ubique posita sunt. – 1 L ◦ C ◦ SECVNDVM GIORDANO – CASALE. – 2 II GIORDANO – CASALE. CVPIDE GIORDANO – CASALE et inde CHIAVIA.

0,22 0,12

De L. Ceio Secundo et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt vide supra quae adnotavi ad tit. 10920. 10930 et vide praeterea tit. 10925. 10937 sq. 10940. 10952–10954. 10983. 10997. 11014. De gente Petronia vide CASTRÉN2 203 sq. De Petronia quadam cum Statia favente L. Albucio Celso et M. Casellio Marcello aedilitatis candidatis vide tit. 3678. De mulieribus quae candidatos programmatibus iuverunt vide supra p. 1171 sq. ad tit. 111.

10934 “A destra dell’ingresso …. Sotto la precedente (scil. tit. 10933), evanida, in rosso, si scorge un programma antiquissimum” Reg. Epigr. d. 14 m. Feb. a. 1958. “Nella parete meridionale dell’insula XVIII (hodie 16), ancora tra il N. 5 e 6 (?) si legge il giorno 14 il seguente programma (sequitur 10933 ille) e sotto (sequitur 10934 hic)” Acta. Fuit ostii n. 5 (n. 6 in forma a MÜLLERTROLLIUS edita apud ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis, quod ipsa autem 77 n. 5 vocat) ad orientem colore rubro, subter tit. 10933, in lucem prolatus d. 14 m. Feb. a. 1958. Periit. Non vidi. 0,40

[-1?-]AME[- - -] IIv(irum) v͆(irum) b(onum) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis)

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 279 n. 15. Inde CHIAVIA, Programmata 135 adn. 127 non satis recte et vide etiam 28 cum adn. 41. 311. [La]AME[llium] II ◦ V ◦ V͆B ◦ O ◦ V͆F Reg. Epigr. LAME ◦ II ◦ VIR ◦ V ◦ B ◦ O ◦ V ◦ F Acta. SAME(llium) ◦ II ◦ V͆B ◦ O͆V͆F GIORDANO – CASALE. [S]ame[llium] potest esse. Pace CHIAVIA certe non agitur de M. Samellio Modesto, aedile candidato Flaviorum aetate (cf. supra p. 1175 ad tit. 125 et M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89 et EUNDEM, in Colonie e municipi nell’era digitale 612). Non dubito quin titulus, nisi sane programma antiquissimum fuerit, tribuendus saltem primorum imperatorum aetati: hoc decla-

0,15

rant notae adhibitae, perspicue conexus V͆B, et is etiam proclivis (Reg. Epigr.), et litterarum ductus et color, quos certe GIORDANO conspexit ita ut in Reg. Epigr. titulum programma antiquissimum definiret. Postea tamen titulum inter recentiores edidit, quod habuit mea sententia eum potius similem titulis illis sepulcrorum viae Nucerinae, de quibus MAU supra p. 496 egerat, medium quendam locum inter programmata antiquissima et titulos Pompeiorum temporibus ultimis scriptos obtinentibus (cf. etiam tit. 10916. 10984. 11007. 11024). Si res ita se habet, CASTRÉN2 120. 216 non omnino recte sibi persuasit gentem Samelliam novam Pompeis fuisse.

10935 “Continua lo scavo nell’orto della casa N. 3, Ins. XVII^ Reg. I^ e nel vicolo divisorio l’Ins. XVIII^ e XIX^, dove sul muro meridionale dell’Ins. XVIII^ tra il N. 5 e 6 (?) si legge il seguente programma in rosso” Acta d. 11 m. Feb. a. 1958. “11–2–1958, I, XVIII: A [vacuum] della proscriptio n. 2 [id est tit. 10937] anche in rosso su area dealbata” Reg. Epigr. Ipse GIORDANO in relatione rerum gestarum mensibus Ianuario et Februario 1958 refert hunc titulum una cum tit. 10933. Ins. XVIII Reg. I est hodie I 16. Perperam ergo GIORDANO – CASALE et ex eis ESCHEBACH tribuunt titulum domo I 17 (ultro hodie 15) 3 et aiunt eum in lucem prodiisse d. 7 m. Feb. a. 1958 (vide etiam ad tit. 10936 sq,). Periit. Dedi ex Reg. Epigr. 1,30 0,30 0,12

Rufum IIv(irum) v(irum) b(onum) d(ignum) r(ei) p(ublicae) o(ro) v(os) f(aciatis) Hyp[sae]us rog(at)

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 278 n. 12. Inde ESCHEBACH Gebäudeverzeichnis 78 (partim) et CHIAVIA, Programmata 338 (partim) et vide 310. 1 puncta distinctionis inter omnia verba posita sunt. II GIORDANO – CASALE, qui ultro non adnotant litteras O ◦ V ◦ F, minores, supra lineam fuisse. – 2 HYPSAEVS GIORDANO – CASALE. HYPSAEVS ROG Acta.

0,28 0,10 0,10

De Rufo duoviro candidato lege quae scripsi supra ad tit. 10926. Hypsaeum novimus Pompeis D. Alfidium, aed. a. p. Chr. n. 2/3, et L. Veranium, duovirum a. 58/59, duovirum iterum et quinquennalem candidatum. Hypsaeus est cognomen rarum, quare veri simile est Veranium fuisse hunc rogatorem, Alfidio aetatis causa excluso.

TITVLI PICTI

1574

POMPEII

10936 “Sotto [scil. tit. 10935], in rosso, su frammento d’intonaco” Reg. Epigr. d. 11 m. Feb. a. 1958. Perperam GIORDANO – CASALE tribuunt titulum domo I 17 (hodie 15) 3 et aiunt eum in lucem prodiisse d. 7 m. Feb. a. 1958 (vide ad tit. 10935). Frustra quaesivi Pompeis in repositis. Latet aut periit. Dedi e Reg. Epigr. 0,35 0,42 0,28 0,04

[- - -?] Caio sa[l(utem) - - -?] [- - -]les triu[m] [- - -] Caecil[ium - - -] [- - - - - -] [- - -]NE[- - -]

0,15 0,08 0,07 0,07

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 279 n. 13.

1 punctum distinguens inter litt. O et S positum est. – 2 punctum distinguens inter litt. S et T positum est. LES ◦ TRIVM GIORDANO – CASALE. [SODA?]LES temptaverim EGO. De gente Caecilia Pompeiana vide CASTRÉN2 144 sq. et WEBER supra p. 1156 ad tit. 29 et cf. tit. 10946. 10959. Diiudicari non potest utrum titulus insolitus programma L. Caecilio Capellae favens an salutatio Caio Caecilio cuidam sit.

n. 6? 10937 “Continua lo scavo nell’orto della casa N. 3, Ins. XVII^ Reg. I^ [hodie I 15, 3: Casa della Nave Europa] e si riprende lo sterro nel vicolo divisorio l’ Ins. XVIII^ [hodie insula I 16] dalla XIX^ [hodie I 22]. Ivi sulla destra si rinviene il seguente programma in lettere rosse” Acta d. 6/7 m. Feb. a. 1958, quae tamen titulum non referunt. “A sinistra del vano d’accesso, in rosso, su area dealbata” Reg. Epigr. d. 7 m. Feb. a. 1958, quae mentionem faciunt tantum de Reg. I. Eadem Reg. Epigr. tamen tradunt tit. 10935 (ad quem vide), huic propinquum, ex insula I XVIII, hodie I 16, provenisse. Fuit ergo inter n. 5 et 6 insulae I 16. Perperam puto GIORDANO – CASALE titulum domo I 17, 3 tribuisse. Periit. 0,85 0,64 0,40

L(ucium) C(eium) Secundum IIvir(um) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis) et Sabinum aed(ilem) v(irum) p(robum?) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis)

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 278 n. 11. – Cf. FRANKLIN, Pompeis difficile est 176 cum adn. 88; C. CHIAVIA, Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 276 cum adn. 34 (p. 283). 278 cum adn. 80 (p. 284). 278 cum adn. 99 (p. 284); EAND., Programmata 28 cum adn. 41. 52 cum adn. 16. 239 cum adn. 51. 284. 291. COOLEY – COOLEY, Sourcebook 124 dant solam versionem Anglicam. Puncta divisionis ubique posita sunt. – 2 male II GIORDANO – CASALE. – 3 nisi notae V ◦ P compendium formulae V A S P P fuerint nec pro V ◦ B perperam lectae sint, vero propius solvendae virum probum. Easdem habes in tit. 896 et cf. tit. 1169. 3537. Vide supra ZANGEMEISTER p. 244 et MAU p. 763 et CHIAVIA, Programmata 55 adn. 32.

0,20 0,09 0,07

De L. Ceio Secundo vide supra quae adnotavi ad tit. 10920. 10930. Vide etiam tit. 10925. 10933. 10938. 10940. 10952– 10954. 10983. 10997. 11014. Sabinus iste, teste et CHIAVIA, Programmata 291, est certe Cn. Helvius Sabinus aedilitatis candidatus Flaviorum aetate, de quo vide supra quae adnotavi ad tit. 10930. Praeterea vide tit. 10924. 10932. 10941. 10961. 10969. 10979 sq. 10986. Ex titulis 222. 660 scimus enim alterum Sabinum candidatum, id est M. Epidium Sabinum, aedilitatem petivisse simul cum Paquio Proculo et Vettio Caprasio Felice duoviratum petentibus. Ex titulis isto 10937 et illo 10930 ergo nunc certe scimus eodem anno Cn. Helvium Sabinum aedilitatem petivisse simul cum L. Ceio Secundo duoviratum petente, quod tit. 1083 iam ostenderat, pace MOURITSEN, Elections 131 ad tit. 1083. De gente Popidia Pompeiana vide CASTRÉN2 207–209 et WEBER supra p. 1153 ad tit. 13. N. Popidium Felicionem quendam novimus e tab. cer. 3340, 80 testem octavum ex ordine.

REG. I INS. 17 n. 4 10938 “Il 24 aprile [scil. 1958] si rinviene sull’angolo Sud-Est dell’insula XX^ Reg. I^ [hodie I 17] il seguente manifesto elettorale in nero” Acta. “A destra dell’ingresso in rosso” male GIORDANO – CASALE. Periit. Non vidi. 0,85 1,24

L(ucium) Ceium Secundum IIv(irum) Popidius Felicio cliens rog(at)

0,11 0,11

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 279 n. 16. Inde ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 78 (partim) et CHIAVIA, Programmata 344 (partim), et vide 28 cum adn. 41. 52 cum adn. 16. 239 cum adn. 51. 284. – Cf. FRANKLIN, Pompeis difficile est 176 cum adn. 88; C. CHIAVIA, Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 276 cum adn. 34 (p. 283). 278 cum adn. 88 (p. 284). Puncta divisionis ubique posita sunt. – 1 L ◦ C ◦ SECVNDVM ◦ II ◦ V GIORDANO – CASALE. CEIVM Reg. Epigr. et Acta. De L. Ceio Secundo duoviro candidato Flaviorum aetate et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt vide supra quae adnotavi ad tit. 10920. 10930. Vide praeterea tit. 10925. 10933. 10937. 10940. 10952–10954. 10983. 10997. 11014.

REG. I INS. 19 n. 4 10939 In pariete exteriore ostii 4 ad orientem ex im. phot. B/ 923 (a. 1933) legere potui supra litteras PA tituli 7388 litteram singularem. Periit. Descripsi ex im. phot.

Fig. α

CIL IV Suppl. 4

1575

TITVLI PICTI

0,48 0,34

Fig. β R(- - -?) Fig. α–β: Im. phot. B/923 et pars eiusdem dilatata. Edidi in VARONE – STEFANI, Imagines 172. Dubium est utrum littera R fuerit littera singularis, quasi exemplum scripturae, an verbi ad finem non perducti initium. Cf. etiam tit. 10947. 10955. 10962. 11012.

REG. I INS. 21 n. 1 (olim 2)

0,15 0,07

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 278 n. 8. Inde FRANKLIN, Pompeis difficile est 176 adn. 89; CHIAVIA, Programmata 331 (partim) et vide etiam 28 cum adn. 41. 87 cum adn. 144. 255 cum adn. 135. 284; EAD., Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 280 cum adn. 123 (p. 285). Puncta distinctionis ubique posita sunt. 1 ĪĪ Reg. Epigr. II GIORDANO – CASALE. Agitur de L. Ceio Secundo, aedile atque duoviro candidato Flaviorum aetate, de quo et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt vide supra quae adnotavi ad tit. 10920. 10930. Vide praeterea tit. 10925. 10933. 10937 sq. 10952–10954. 10983. 10997. 11014. De Astylo, etiam ut programmatum scriptore noto, vide supra p. 1214 ad tit. 423 et p. 1167 ad tit. 95. Vide etiam infra ad tit. 10941 et adde nunc G. BARATTA, in Iscrizione esposta 101. 108. 10941 Fuit in pila orientali protyri ante fauces positi, colore nigro, ad dexteram tituli praecedentis et cum eo in lucem prolatus d. 5 m. Nov. a. 1957. De loci situ vide supra ad tit. 10940. Periit, nec iam exstat pila. Contuli quantum potui ad im. phot. D/779, quam infra pro parte dedi, et im. phot. D/2415 usus.

0,40 0,34 0,23

10940 Fuit in pila orientali prothyri ante fauces positi in area dealbata, colore nigro. “Una consimile istallazione a piano ribassato della soglia si presenta dopo il termopolio. Si tratta questa volta di una casa di cui è stata messa alla luce la sola facciata, costruita in tessitura omogenea di calcare sarnense e nella quale per accedere alla porta si deve scendere in uno stretto spiazzo rettangolare sottoposto al livello stradale. Tutto il sistema della porta e cortiletto era coperto da un portico sorretto da due colonne e da due pilastri rettangolari su cui si lessero due manifesti elettorali firmati dallo scriptor ….” Acta. Situs loci a me datus certus est. Insula hodie 21 Regionis I dicta erat a. 1957 Insula 16 et recte Reg. Epigr. illi titulum tribuunt. Perperam GIORDANO – CASALE Regioni I insulae 14 tribuunt, et inde ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 71. Titulus in lucem prodiit d. 5 m. Nov. a. 1957 una cum tit. 10941. Periit, nec iam exstat pila. Contuli quantum potui ad im. phot. D/779, quam supra totam et infra pro parte dedi, et im. phot. D/2415 usus.

Ceium IIvir(um) Astylus rog(at)

Helvium Sabinum (scil. aedilem) Astylus (scil. rogat)

0,15 0,10 0,08

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 278 n. 9. Inde CHIAVIA, Programmata 331 cum adn. 14 (partim) et vide etiam 28 cum adn. 41. 87 cum adn. 144. 240 cum adn. 66. 291; EAD., Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 277 cum adn. 54 (p. 283). 278 cum adn.73 (p. 284). De Cn. Helvio Sabino vide supra quae adnotavi ad tit. 10930. Praeterea vide tit. 10924. 10932. 10937. 10961. 10969. 10979 sq. 10986. De Astylo vide supra ad tit. 10940. Notabis eundem Astylum favisse Helvio Sabino aedilitatis candidato et L. Ceio Secundo duoviratum petenti. Binis candidatis ipsis eorundem magistratuum favent programmata 1083. 10930. 10937 (ubi vide). Cf. etiam in hoc fasciculo titulos inter se proximos 10924 sq. simul ac 10932 sq. n. 2 (olim n. 3) 10942 Fuit in pariete occidentali, aediculae ad sinistram, colore rubro, in lucem prolatus d. 28 m. Nov. a. 1961 una

TITVLI PICTI

1576

cum tit. 10943 sq. In Reg. Epigr. titulus hic ad sinistram et tituli illi 10943 sq. ad dexteram aediculae delineati sunt. “A destra guardando” ergo haud recte GIORDANO – CASALE. Periit. Non vidi. 0,23 0,21 0,21 0,04

Plocame Augustiane, va(le)

0,09

POMPEII 10943 Fuit in pariete occidentali, aediculae ad dexteram, colore rubro, in lucem prolatus d. 28 m. Nov. a. 1961 una cum tit. 10942. 10944. In Reg. Epigr. tituli hic et praecedens circum aediculam delineati sunt. “A sinistra della nicchia” haud recte GIORDANO – CASALE (vide supra ad tit. 10942). Periit. Non vidi.

0,09 0,21

0,09

0,22

0,09

0,30

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 283 n. 41. Inde FRANKLIN, Pompeis difficile est 118 n. 114. Tribuerim titulum fortasse L. Melissaeo Plocamo, ministro Fortunae Augustae a. 39–40 p. Chr. n, de quo egit CASTRÉN2 77. 190. 276 (vide X 827 et cf. NSA 1894, 383; GIORDANO – CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 287 n. 55) Ex quo officio tamen appellatio Augustianus non videtur originem trahere potuisse. Nam mulieres quoque A(u)gustianae dictae sunt (v. tit. 1379. 1382. 1384. 4754. GIORDANO – CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990 n. 119 sq. Inter eas FRANKLIN, Pompeis difficile est 116–118 laudavit ultro et tit. 2229, in quo non Aug(ustiana) pro non(is) Aug(ustis) errore solvit). Ea appellatio credibiliter spectat potius ad servos et libertos imperatoris mortui (v. infra H. SOLIN add. ad tit. 1330), sed non solum ad eos, cum tribuatur etiam L. Popidio Secundo patri (vide tit. 2383 et cf. tit. 2380 sq.) et Corneliae Fortunatae cuidam (v. GIORDANO–CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, n. 120), qui certe liberti domus imperatoris non fuerunt. Ceterum CASTRÉN2 207 de L. Popidio Secundo patre ait “who is called Augustianus as he must have been somehow connected with the imperial court”. Ea appellatio porro est aliis Pompeianis tributa, de quibus certe diiudicare non possumus utrum servi vel liberti domus imperatoris fuerint (vide tit. 1330. 1379 sq. 1382?. 1384 sq. 2413i cum add. p. 222. 4754. 7077; GIORDANO – CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990 n. 105. 119. 121. Scimus e TAC. ann. 14, 15 (et vide SUET. Nero 20, 25 et CASS. DIO 61, 20. 63, 8, 18) Neronem conscripsisse equites Romanos cognomento Augustianorum imperatori ut artifici in canendo plausuros, quare C. GIORDANO, Sylva Mala 3, 1982, 2 sq. postulavit Pompeis quoque idem evenisse. J.-L. MOURGUES, in Neronia IV 204, quem sequuntur A. ŁOŚ, Cah. Glotz 3, 1992, 287 et FRANKLIN, Pompeis difficile est 115 cum adn. 46, vero propius habuit in coloniis municipiisque ad eos accessisse quosdam de populo pariter Augustianos vocatos. De nomine Plocamus vide SOLIN, Namenbuch2 1234 et EUND. infra ad tit. 1879. De Augustianis vide praeterea O. ELIA, in Atti III Congresso Nazionale di Studi Romani, Bologna 1934, 215; E. MAGALDI, Riv. Stud. Pomp. 2, 1937, 133; C. GATTI, in Atti CeRDAC 8, 1976/77, 103–121; G. AMODIO, in Les élites municipales 89 sq. cum adn. 102 sq. Vide etiam tit. n. 10943.

0,04

Plocamus cum Aulo hic saepe

0,09 0,09 0,09 0,09

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 283 n. 42. Inde FRANKLIN, Pompeis difficile est 118 n. 115. 4 verbum e. g. moratur (cf. tit. 2060) vel conveniunt (cf. tit. 5358) subauditum. Vide tit. 10942 et quae ibi dixi. 10944 Fuit in pariete occidentali aediculae et tituli 10943 ad dexteram, colore rubro, in lucem prolatus d. 28 m. Nov. a. 1961 una cum tit. 10942 sq. (vide supra ad tit. 10942). Periit. Non vidi. 0,72 0,11 0,04

Firmus [- - -]OMV[- - -] saepe. Va(le)

0,11 0,10 0,10

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 283 n. 43. Inde FRANKLIN, Pompeis difficile est 119 n. 116. 1. collato tit. proximo 10943 coniecerim Firmus [cum R]omu[lo/a hic]. 2. verbum e. g. moratur (cf. tit. 2060) vel conveniunt (cf. tit. 5358) subauditum. n. 4 (olim n. 5) 10945 “Nel lungo corridoio d’accesso alla casa sul registro mediano bianco a pennello a lettere capitali in rosso” Reg. Epigr. d. 21 m. Aug. a. 1961 (d. 28 m. Aug. a. 1961 GIORDANO – CASALE). “Si porta alla luce parte della fauce dove sulla parete est vi è un’iscrizione [sic!] sono affiorate delle lettere in rosso” Acta (hic a praeposito redacta) d. 5 m. Aug. a. 1961. Titulum, die 5 repertum, descriptum esse a GIORDANO vicesimo primo demum die mensis Augusti feriarum mora puto. Periit. Non vidi. Pom[- - -] C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 282 n. 37. Fuitne Pom[peis]?

REG. I VICVS INTER INSVLAS 24 ET 25 10946 “Procedendosi ad un saggio per assicurarci dell’esistenza del probabile cardine a divisione tra l’ins. 24 e 25 (?) appare sul prospetto di una bottega e sullo stipite orientale di essa su bianco intonaco in lettere rosse il seguente manifesto elettorale” Reg. Epigr. d. 5 m. Dec. a. 1961. “Un saggio di scavo praticato su cavallo dell’ins. 25 per poter saggiare l’eventuale presenza del cardine mette alla luce parte del prospetto di una taberna sul cui muro attinto in bianco leggesi l’iscrizione” Acta mense Decembri 1961. “I, vicolo divisorio tra le insulae XXIV e XXV, lato Nord” GIORDANO – CASALE. Locus est hodie humo contectus, nec diiudicari potest ubi de facto titulus, quem non vidi, fuerit. 0,60

L(ucium) C(aecilium) C(apellam) d(uovirum) i(ure) d(icundo)

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 283 n. 44. – Cf. C. CHIAVIA, Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 276

0,20

et adn. 31 (p. 283); EAND., Programmata 28 cum adn. 41. 239 cum adn. 49. 280.

CIL IV Suppl. 4

1577

Punctum distinguens inter omnia verba positum est (Reg. Epigr. et Acta), quod autem inter litteras C et D omiserunt GIORDANO – CASALE. D ◦ T ◦ D male ad finem Acta.

TITVLI PICTI De L. Caecilio Capella, duoviro candidato Flaviorum aetate vide supra p. 1170 ad tit. 105. Cf. etiam tit. 10936. 10959.

REG. II INS. 2 n. 4 10947 Fuit ante titulum 7538 et supra litteram I v. 1 tituli 7539. Periit. Descripsi ab im. phot. C/1173 (a. 1917). S(- - -?) Edidi in VARONE – STEFANI, Imagines 201 cum im. phot. C/ 1173, qua V. SPINAZZOLA, Pompei alla luce degli scavi nuovi di via dell’Abbondanza (anni 1910-1923). Opera postuma a cura di S. AURIGEMMA, Roma 1953, 424 fig. 488 iam usus erat. Littera S non fuit initium versus 2 tituli 7544, qui supra tit. 7538 erat, cum DELLA CORTE eam non notavisset. Dubium est utrum ipsa littera S fuerit littera singularis, quasi exemplum scripturae, an verbi non ad finem perducti initium. Cf. etiam tit. 10939. 10955. 10962. 11012.

REG. II INS. 4 n. 3 (Complesso di Giulia Felice) 10948 Picturae illae celeberrimae Apollinem cum Musis exprimentes, quae d. 20 m. Iul. a. 1755 in praediorum Iuliae Sp. filiae Felicis membro 97 repertae sunt et quas Neapolitanorum rex Ferdinandus IV a. 1802 Napoleoni, Francogallicorum imperatori, donavit, nomina imaginum in tabulis depictarum exhibent, exceptis Apolline et Urania. Imago autem Euterpes maxime corrosa, cerni non potuit. Noluit ZANGEMEISTER eas hic colligere (cf. supra p. XVI ad n. 36), quod tamen nunc puto faciendum, nec opus est id subtilius explanari. Tabulae exstant hodie Lutetiae Parisiorum in museo quod Louvre dicitur. Contuli ad im. phot. per interrete editas (praesertim pompeiiinpictures.com/pompeiiinpictures/R2/2%2004%2010%20p2.htm) et ad im. in Pitture d’Ercolano del. a in tabula inv. n. P5 (0,46 m alta, 0,36 m lata), in volumine semiaperto quod mulier sedens manu sinistra porrigit, litteris nigris.

Fig. β

Fig. γ

Κλειὼ kη(δεύει) Ἱστορίαν

Fig. α

Fig. α: Im. phot. a pompeiiinpictures.com sumpta. Fig. β: Pars fig. α dilatata. Fig. γ: Im. del. a Pitture d’Ercolano sumpta. 1 ad finem ex im. phot. litteras KH certe legi, quas omnes AUCTORES omiserunt propterea quod auctor im. del. eas male descripsit; verbum solverim e. g. kη(δεύει), quod rationem reddit de accusativo vocis Ἱστορίαν et ceterarum in tabulis sequentibus. Punctum divisionis inter verba positum est. Versi tres qui infra v. 2 exstant verba vel potius litteras consulto non exprimunt.

TITVLI PICTI

1578

POMPEII

b in tabula inv. n. P4 (0,46 m alta, 0,36 m lata), in fronte tabulati sustinentis mulierem stantem volumen clausum in manibus tenentem, litteris fuscis.

Fig. β

Fig. γ Ἔρατω ψαλτρίαν Fig. α: Im. phot. a pompeiiinpictures.com sumpta. Fig. β: Pars fig. α dilatata. Fig. γ: Im. del. a Pitture d’Ercolano sumpta. Punctum divisionis inter verba positum est. d in tabula inv. n. P7 (0,46 m alta, 0,36 m lata), in fronte tabulati sustinentis mulierem stantem, lyra canentem, litteris albis.

Fig. α

Fig. β

Fig. γ Καλλιόπη ποίημα Fig. α: Im. phot. a pompeiiinpictures.com sumpta. Fig. β: Pars fig. α dilatata. Fig. γ: Im. del. a Pitture d’Ercolano sumpta. Punctum divisionis inter verba positum est. c in tabula inv. n. P6 (0,46 m alta, 0,36 m lata), in fronte tabulati sustinentis mulierem stantem, fidibus canentem quae plectro chordas tangit, litteris fuscis.

Fig. α

Fig. β

Fig. γ Tερψιχόρη λύραν

Fig. α

Fig. α: Im. phot. a pompeiiinpictures.com sumpta. Fig. β: Pars fig. α dilatata. Fig. γ: Im. del. a Pitture d’Ercolano sumpta. Punctum divisionis inter verba positum est.

CIL IV Suppl. 4

1579

TITVLI PICTI

e in tabula inv. n. P9 (0,46 m alta, 0,36 m lata), in fronte tabulati sustinentis mulierem stantem, personam tragicam manu sinistra ferentem et clavam sicut baculum manu dextera gerentem, litteris albis.

Fig. α

Fig. β

Fig. γ

Fig. α

Verbum κωμοδίαν errore pro κωμῳδίαν scriptum. Punctum divisionis inter verba positum est. g in tabula inv. n. P11 (0,46 m alta, 0,36 m lata), in fronte tabulati sustinentis mulierem stantem, digitum indicem ante os tenentem, litteris albis.

Fig. β

Fig. γ Mελπομένη τραγωδίαν Fig. α: Im. phot. a pompeiiinpictures.com sumpta. Fig. β: Pars fig. α dilatata. Fig. γ: Im. del. a Pitture d’Ercolano sumpta. Litt. iota muta diphthonga pone litt. omega scripta non est, sicut in more aetate imperii est. Punctum divisionis inter verba positum est. f in tabula inv. n. P10 (0,46 m alta, 0,36 m lata), in fronte tabulati sustinentis mulierem stantem, personam comicam manu sinistra et pedum manu dextera ferentem, litteris albis.

Fig. α

Θάλεια κωμοδίαν Fig. α: Im. phot. a pompeiiinpictures.com sumpta. Fig. β: Pars fig. α dilatata. Fig. γ: Im. del. a Pitture d’Ercolano sumpta.

Fig. β

TITVLI PICTI

1580

POMPEII Πολυμνία μύθους

Fig. γ In universum: PAH I, 1, 26 sq.; REINACH, RPGR 152, 1–3. 153, 1–2, 7. 155, 5; A. MAIURI, Napoli 7/8, 1955, 1–4 (qui male tribuit picturas membro 89); SCHEFOLD, Wände Pompejis 53; TRAN TAM TINH, Catalogue Louvre 25–34 n. 1–9 (cum bibliographia ampliore); Ch. PARSLOW, Riv. Stud. Pomp. II 1988, 42 sq. cum adn. 17 (p. 48); PPM III 197. 304 sq. ad im. phot. 199–200 (V. SANPAOLO); J. LANCHA, s. v. Musai I, in LIMC VII 1994, 1020 n. 71. 1027; S. C. NAPPO, in A. DE SIMONE – S. C. NAPPO, … Mitis Sarni opes, Napoli 2000, 116 adn. 53; M. MASTROROBERTO, in Storie da un’eruzione 386 cum adn. 14 (p. 389) ubi errore ex membro 27 picturae provenisse dicuntur. 518 adn. 77; R.-L. LING, The Insula of the Menander at Pompeii, II: the Decorations, Oxford Univ. Press 2005, 80; D. ESPOSITO, Riv. Stud. Pomp. 19, 2008, 48; E. A. MEYER, AJA 113, 2009, 578 cum adn. 46; J. MIZIOŁEK, Atti Acc. Pol. I 2009/ 10, 20. Im. phot. coloribus effictas tantum dedit A. BARBET, Conte-moi Stabies au temps de Pompéi, Université Bordeaux Montaigne, Pessac 2016, 48–51. Singillatim, e. g.: a) Pitture d’Ercolano, II, 7–11 cum im. del. (p. 13) (= Antiquités d’Herculanum II, tab. II); HELBIG, Wandgemälde 173 n. 859; TRAN TAM TINH, Catalogue Louvre 29 cum im. phot. 3; G. BARATTA, in Officina epigrafica 116

inter n. 6 et 7? 10949–10950 In codice tribus voluminibus composito, qui inscribitur Rapporti originali di Weber ed altri impiegati agli scavi di Pompei ed Ercolano al Sig.r Alcubierre e minute d’informi di Alcubierre a S. E. il Sig.r Marchese Tanucci dal 1753 al 1804 et qui serbatur Neapoli apud Società Napoletana di Storia Patria (m.s. Cuomo 1–4–24 f. 55 recto et verso) legitur: “Dia 17 de henero 1756. Miguel de Çiria da parte a V. S.a como en el cavamento de la torre de la Nunçiata …. Se ha encontrado en una muralla esto dos iscreciones que V. Sa ve”. Sequuntur titulus iste 10949 et proximus ille 10950.

Fig. α: Im. phot. a pompeiiinpictures.com sumpta. Fig. β: Pars fig. α dilatata. Fig. γ: Im. del. a Pitture d’Ercolano sumpta. Punctum divisionis inter verba positum est. cum im. del. e Pitture d’Ercolano replicata fig. 3 (p. 112); A. BARBET, in Graffites antiques 27 cum im. phot. coloribus efficta n. 5 (p. 28); b) Pitture d’Ercolano, II, 55–57 cum im. del. (p. 59) (= Antiquités d'Herculanum II, tab. IX); HELBIG, Wandgemälde 173 n. 858; TRAN TAM TINH, Catalogue Louvre 28 cum im. phot. 2; c) Pitture d’Ercolano, II, 33–39 cum im. del. (p. 41) (= Antiquités d’Herculanum II, tab. VI); HELBIG, Wandgemälde 174 n. 865; TRAN TAM TINH, Catalogue Louvre 29 sq. cum im. phot. 4; d) Pitture d’Ercolano, II, 27–29 cum im. del. (p. 31) (= Antiquités d’Herculanum II, tab. V); HELBIG, Wandgemälde 174 n. 868; TRAN TAM TINH, Catalogue Louvre 30 sq. cum im. phot. 5; e) Pitture d’Ercolano, II, 21–23 cum im. del. (p. 25) (= Antiquités d’Herculanum II, tab. IV); HELBIG, Wandgemälde 175 n. 871; TRAN TAM TINH, Catalogue Louvre 31 sq. cum im. phot. 6; f) Pitture d’Ercolano, II, 15–18 cum im. del. (p. 19) (= Antiquités d’Herculanum II, tab. III); HELBIG, Wandgemälde 175 n. 878; TRAN TAM TINH, Catalogue Louvre 32 sq. cum im. phot. 7; g) Pitture d’Ercolano, II, 43–46 cum im. del. (p. 47) (= Antiquités d’Herculanum II, tab. VII); HELBIG, Wandgemälde 177 n. 887; TRAN TAM TINH, Catalogue Louvre 33 sq. cum im. phot. 8. G. FIORELLI et VIRI DOCTI qui EUM secuti sunt appellaverunt Miguel de Çiria perperam Çixia. Patet e codice laudato nostrum ubicumque litteram R scripsisse litterae X similem; ceterum WEBER passim eum appellat Syria. Hoc de facto notavit etiam CH. PARSLOW, qui antea (Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 39 cum adn. 8 [p. 47]) de eius nomine scripsit Cixia, sed postea (Riv. Stud. Pomp. 7, 1995/96, 122 ad im. phot. 5) recte scripsit Çiria et (ibidem 130 adn. 2), cum commemoraret operam Pompeianarum Antiquitatum Historia quam ex cod. mss. et a schedis diurnisque R. Alcubierre, C. Weber, M. Cixia, I. Corcoles, I. Perez-Conde, F. et P. La Vega, R. Amicone, A. Ribav, M. Arditi, N. D’Apuzzo ceteror., quae in publicis aut privatis bibliothecis servantur nunc primum collegit indicibusque instruxit Ios. Fiorelli, post nomen Cixia sic addidit. Vide etiam PARSLOW, Rediscovering Antiquity passim, e. g. 115, et praecipue 347 adn. 31, ubi de vita eius diffuse egit. Acta, quae abbas dom VINCENZO CUOMO anno 1876 legavit Neapolitanae Civitati et eadem saec. XIX ex. reposuit apud Società Napoletana di Storia Patria, effugerunt FIORELLI propterea quod, PARSLOW, Riv. Stud. Pomp. 7, 1995/96, 116. 126. 129. 130 adn. 6 et PAGANO, Primi anni degli scavi 101 docentibus, fortasse translata erant – ut videtur – saeculo XIX ineunte domum can. ANDREA DE JORIO, Accademico Ercolanese, et inde postea saeculo XIX medio ad CUOMO pervenerunt. Omnes qui de his titulis egerunt tradunt eos in pariete exteriore septemtrionali praedii Iuliae Felicis repertos (“found of the facade of the baths” PARSLOW), quod verisimile est, cum idem ÇIRIA d. 26 m. Feb. a. 1756 scribat “en la misma muralla de las Inscripciones se ha incontrado esta, que V. S.a ve, los dos primeros versos [scil. tit. 1137] son letra negra y todos restante letra colorada” (m.s. laud. f. 62r.). Sequuntur tituli 1137. 1139 sq. 1145–1150, quos e forma WEBER (vide supra p. 66 ad tit. 1135) scimus repertos esse insulae II 4 ostii nr. 6 ad occidentem (1137. 1139 sq.) et inter ostia nr. 4 et 5 (1145–1150). Antea idem codex memoraverat (f. 59r. – 60v.) per epistulam a WEBER ad

CIL IV Suppl. 4

1581

ALCUBIERRE missam d. 7 (!) m. Feb. a. 1756 proscriptionem illam praeclaram 1136, quae exstat supra tit. 1137 (vide VARONE – STEFANI, Imagines 212 sq.). Titulos ambos 1136– 1137 memoravit idem WEBER per epistulam recentiorem ad ALCUBIERRE d. 21 m. Feb. a. 1756 (f. 61r.–v.) missam. Post epistulam d. 31 m. Ian. 1756 a WEBER ad ALCUBIERRE scriptam (f. 56r.–58v.) exhibet codex (f. 62) tit. 1143. Cum effossio iuxta viam quae dicitur dell’Abbondanza ab oriente ad occidentem versus processerit (vide PARSLOW, Rediscovering Antiquity 107–122), putandum ergo hos duos titulos inter n. 6–7 insulae, titulorum 1142–1143 (vide VARONE – STEFANI, Imagines 527 sub 2) ad orientem, inventos esse. 10949 Supra tit. 10950, ad quem vide. rotas opera tenet [a]ṛepo sator Non dubito quin titulus non exaratus, sed pictus sit, aut saltem lapide colorato scriptus, cum fossores Hispani illa prisca aetate numquam titulos graphio exaratos rettulerint (cf. ZANGEMEISTER supra p. VIII ad n. 20). Eius notitiam dederunt tantum M. GUARDUCCI, in ANRW II 16.2 (1978), 1744 adn. 27 (ea quoque proclivis ad titulum pictum habendum); VARONE, Presenze giudaiche 66 sq.; ID., in Pompei 79 (Suppl. Antiqua n. 15), Roma 1979, 141; ID., Campania Sacra 11/12, 1980/81, 23 adn. 81. Edidit CH. PARSLOW, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 39. – Cf. EUND., Rediscovering Antiquity 112, qui sibi persuasit titulum scariphatum esse (scratched); MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 119–121; J. KEPARTOVÀ, LF 114, 1991, 88; A. VARONE, in Roma, la Campania e l’Oriente 169; R. BENEFIEL, in Muse at Play 68; A. VARONE, Rend. Pont. Accad. Arch. 86, 2014, 384 adn. 11; ID. in Cultura e Territorio, n. s. I, 2019, 20 sq. cum fig. 8. 4 AREPO perperam PARSLOW. Cum litteram A ab initio Çiria non legisset reliquas litteras collocavit vix recte, ut mihi videtur, sub prima et sequentibus v. 3. Hic primum Pompeis ergo repertum est quadratum illud “magicum”, sive versus recurrens, quod postea innotuit mutilum e domo quae dicitur P. Paqui Proculi (vide supra tit. 8123) et integrum e Campo ad Amphiteatrum (vide supra tit. 8623). De hoc ludo scripturae permulti egerunt DOCTI, opiniones explanandi longe inter se dissimiles habentes, de quibus diffusius exposuit H. HOFMANN, s. v. Satorquadrat, in RE Suppl. XV (1978), 477–565 et post eum vide e. g. GUARDUCCI, in ANRW II 16.2 (1978), 1743–1746; VARONE, Presenze giudaiche 53–71. 97–113; M. MARCOVICH, ZPE 50, 1983, 155–171; G. M. BROWNE, ZPE 52, 1983, 60; BALDI, Anatema 78–97; CH. CARTIGNY, Le carré magique. Testament de Saint Paul, Cahors – Paris 1984; H. PFEIFFER, Gymnasium 93, 1986, 370–372; M. CORBIER, in L’Urbs: espace urbain et histoire (Ier siècle av. J.-C. – IIIe siècle ap. J.-C.) – Actes du colloque international de Rome (8–12 mai 1985) – (Publications de l'École française de Rome, 98), Rome 1987, 57 cum adn. 156;  K. ALAND, in T. BAARDA et AL., Text and Testimony. Essays on New Testament and Apocryphal Literature in Honour of A. F. J. Klijn, Kampen 1988, 9–23; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 103–121; J. KEPARTOVÀ, LF 114, 1991, 88–92 (AE 1991, 2a) et AUCTORES ibi laudatos (EAD. enumeravit etiam novos quadratos in castro Mamucio et Conimbrigae repertos); W. BELARDI, RAL, 9a, 2, 1991, 123–137 (AE 1991, 2b); M. GUARDUCCI, Arch. Class. 43, 1991, 589–596 (AE 1991, 387); R. CAMMILLERI, Il quadrato magico. Un mistero che dura da duemila anni, Milano 1999; F. VITALE, Astronomia ed esoterismo nell’antica Pompei e ricerche archeoastronomiche a Paestum, Cuma, Velia, Metaponto,

TITVLI PICTI Crotone, Locri e Vibo Valentia, Padova 2000, 127–141; M. MAYER – J. VELAZA, in Έπιγραφαί 613–620; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 11, 2000, 307–311; EUND., in Roma, la Campania e l’Oriente 167–172; T. BRESCIA, Mystero 5 n. 60, maggio 2005, 42–46; N. VINEL, RHR 223, 2006, 173–194; F. BENUCCI, Atti Ist. Ven. 166, 2007/08, 203–275; N. IANNELLI, Sator – Epigrafe del culto delle sacre origini di Roma – la genesi e il significato del quadrato magico svelati nella teoria della correlazione astronomica, Foggia 2009; S. ZANELLA, ENIGMA – La preghiera al Padre tra retorica e cosmologia, Milano 2010; R. GIORDANO, L’Enigma perfetto. I luoghi del Sator in Italia, Roma 2013; BENEFIEL, in Muse at Play 67–70; M. O’DONALD, ZPE 205, 2018, 77–91. Verbum sator graphio exaratum nuper innotuit Stabiis, in villa quae dicitur Arianna (vide VARONE, Rend. Pont. Accad. Arch. 86, 2014, 383 sq. n. 2 cum im. phot. 6 e 7; EUND., in Cultura e Territorio, n. s. I, 2019, 17–25 cum fig. 3–5 [p. 19]; EUND., Stabiae 140 sq. n. 378 cum im. phot. et im. del.). Si est hoc verbum initium ad finem non perducti quadrati pentagrammatici, ut mihi visum est, locutionem sator / arepo et q. s. iam antiquioris Romae imperii aetate una cum illa cui est verbum rotas ab initio in usum habebis. 10950 Inferius tit. 10949, ad quem vide. Caprasium De A. Vettio Caprasio Felice candidato aedilitatis duoviratusque Flaviorum aetate vide supra p. 1182 sq. ad tit. 171. 174. Vide etiam tit. 10999 et cf. tit. 10958. n. 7a 10951 In extremo insulae fronte septentrionali in aediculae compitalis quae tenet angulum inter septentrionem et orientem pariete sin. seu orientali, ubi DELLA CORTE a. 1912 legerat titulos 8503–8506. Aedicula, quae postea periit in bello a. 1943, primum terris contecta, denuo effossa est a. 1934. “La nicchia compitale, a destra dell’imboccatura della strada per l’Anfiteatro, è stata completamente scavata … Il rivestimento esterno d’intonaco bianco reca iscrizioni dipinte e graffite; altre lettere dipinte in nero si leggono sull’intonaco interno del pié dritto sinistro (vedi lucidi)” Acta d. 1 m. Dec. a. 1934. Imago a LUIGI IZZO a. 1934 mense Decembri delineata in tabulis Musei Neapolitani servata tale exhibet lemma: “Scavo in corso. Tratto orientale via Abbondanza. Iscrizioni dipinte nell’interno della nicchia sullo stucco bianco a sin., presso la svolta della strada per l’Anfiteatro. Dipinta in rosso”. Periit. Descripsi ab eadem im. del.

[Pro sa]ḷute Sequitur infra im. del. tituli carbone scripti (“a carbone”), quem infra in loco proprio dabo. Supra et ante V est linea transversa, quae explicari nequit.

TITVLI PICTI

1582

POMPEII

Titulus iste certe nequit esse idem ac ille 8506, lapide rubro scriptus, quem DELLA CORTE legit Procule | Postumi va, nec intellego quo pacto ipse eum praeterierit. Si autem fides huic imagini danda est (quandoquidem dormitat LUIGI IZZO. Vide VARONE, Imagines 517), statuere oportet – nec possumus – ubi tituli illi 8503–8506, qui evanuerunt, prae hoc scripti sint. Ceterum nec Acta commemorant intra aediculam litteras rubro colore pictas, nec EGO alias imagines delineatas (“lucidi”) inveni. Utcumque res se habet, credo hunc titulum non ad edictum muneris edendi pertinere, sed potius pro salute alicuius in aedicula compitali ex voto scriptum esse. n. 10 10952 In insulae pariete occidentali 1,83 m ostii n. 10 ad septemtrionem et postici n. 11 4,09 m ad meridiem 1,77 m a pavimento, in eadem area ubi tituli 10150–10162 lecti sunt, litteris rubris. In lucem prodiit a. 1992 delapso ex parte tectorio recentiore. Descripsi et imaginem delineatam simul ac imagines photographicas D/107494–D/107496 faciendas curavi. Im. phot. coloribus effictam, quam infra vides, EGOMET a. 2011 feci. 1,18 0,68

L(ucium) Ceium Secundum aed(ilem) Orphaeus facit

Im. phot. dedit R. A. STACCIOLI, Antiqua XXI, n. 2–3, 1996, 22 et inde F. SENATORE, ZPE 119, 1997, 284 adn. 10. Puncta divisionis ubique posita sunt. De L. Ceio Secundo et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt vide supra quae adnotavi ad tit. 10920.10930. Vide etiam tit. 10925. 10933. 10937 sq. 10940. 10953 sq. 10983. 10997. 11014. Nomen Orphaeus, pro Orpheus scriptum (de quo vide SOLIN, Namenbuch2 552 sq.) hic primum Pompeis innotuit.

0,24 0,12

REG. II INS. 9 n. 4 Sicut in nonnullis paucis Pompeiorum aedibus (e. g. IX 13, 1–3 – ubi vide – vel I 7, 1 vel in pistrino I 12, 1–2 – ubi vide – et vide supra MAU, Indices, 769 sub X. B. II; C. CHIAVIA, Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 278; EAND., Programmata 242) programmata scripta sunt in interiore domus. 10953 In membri 5 pariete orientali (vide formam in Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 196 fig. 46 editam) 0,50 m fenestrae ad septemtrionem 1,75 m a pavimento, litteris nigris, in lucem prolatus d. 10 m. Iul. a. 1986. Descripsi et imaginibus photographicis D/67703. D/ 67758 sub ipsa effossione effictis et imaginibus photographicis a. 1988 radiis i. r. falso colore et radiis u. v. effictis usus, et ultro imaginem photographicam D/100689 (a. 1986) et imaginem delineatam (a. 1988) faciendas curavi.

Fig. α [cf. tab. I fig. 3]

0,43 0,38

L(ucium) C(eium) S(ecundum) IIvir(um) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis). [Se]cundanụṣ rog(at)

Fig. β

0,08– 0,15 0,07

Fig. α: Im. phot. radiis i. r. falso colore efficta a MAURIZIO SERACINI (E.Di.Tech.) a. 1988 sumpta. Fig. β: Im. a RENATO MIELE a. 1988 del. De L. Ceio Secundo vide supra quae adnotavi ad tit. 10920. Edidi in Unexpected Voices 126 cum figuris 1–3. Notitiam tantum dedit A. M. SODO, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 201. 10930. Vide etiam tit. 10925. 10933. 10937 sq. 10940. 10952. 10954. 10983. 10997. 11014. 1 puncta divisionis inter omnia verba posita sunt. Locutio De nomine Secundano, quod hic primum Pompeis innotuit, L ◦ C ◦ S est litteris maioribus scripta. 2 [SE]CṾNDANVS vide KAJANTO, Cognomina 74. 292. errore typographico VARONE.

CIL IV Suppl. 4

1583

TITVLI PICTI

10954 In membri 5 pariete orientali (vide formam in Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 196 fig. 46 editam), 0,18 m fenestrae ad meridiem 1,88 m a pavimento, litteris rubris, in lucem prolatus d. 10 m. Iul. a. 1986. Descripsi et im. phot. D/100682 (a. 1986) et im. del. (a. 1988) faciendas curavi.

Fig. β

Fig. α

Fig. α: Im. phot. D/100690 a. 1986 sumpta. Fig. β: Im. a RENATO MIELE a. 1988 del. Dubium est utrum littera I fuerit littera singularis, quasi exemplum scripturae, an initium verbi non ad finem perducti. Cf. tamen etiam tit. 10939. 10947. 10962. 11012. n. 5 Fig. α 10956 [cf. tab. I fig. 4] In membri 3 (vide formam in Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 196 fig. 46 editam) pariete ad meridiem vergente inter membra 2 et 7 ad occasum latae fenestrae huius membri 7 descripsi a. 1986 paucas reliquias tituli longi litteris rubris picti quae non clare legi potuerunt et quarum im. phot. coloribus effictam a. 2011 feci.

Fig. β 0,43 0,09

L(ucium) C(eium) S(ecundum) IIvir(um) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis)

0,14 0,10

Fig. α: Im. phot. D/100682 a. 1986 sumpta. Fig. β: Im. a RENATO MIELE a. 1988 del. Notitiam tantum dedit A. M. SODO, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 201. Accedunt im. phot. D/67703. D/67720 sub ipsa effossione effictae. 1 puncta divisionis inter omnia verba posita sunt. De L. Ceio Secundo vide supra quae adnotavi ad tit. 10920. 10930. Vide etiam tit. 10925. 10933. 10937 sq. 10940. 10952. 10953. 10983. 10997. 11014. 10955 In membri 8 (viridarii; vide formam in Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 196 fig. 46) pariete occidentali, 1,98 m aditus ad meridiem 1,64 m a pavimento, litteris rubris, in lucem prolatus a. 1986. Vidi et im. phot. D/100690 (a. 1986) et im. del. (a. 1988) faciendas curavi. 0,07

I(- - -?)

0,245

Temptaverim: 0,24 0,15

ṿiṇ[-] ạ(ssibus) II

0,095 0,055–0,06

Lectio est admodum incerta. V. 1 littera I tantum est satis certa. Legi quoque potest verbum e. g. ISIA (vide tit. 787. 1011: Isiaci) vel IGIN (vide tit. 10233: [H]yginus) vel aliter, sicut littera prima v. 2 etiam R legi potest. Post eam tamen reliquiae litterarum II linea supra scripta videntur legi posse. Si autem divinatio mea quadrat, pretium vini in domus parte interiore non afficit nos admiratione, cum sciamus eam, sicut alias proximas prope amphitheatrum, usui fuisse ad tabernam deversoriam gerendam. Vide etiam tit. 1679.

REG. III INS. 3 in insulae pariete orientali 10957 “III, III, vicolo di Pinario Ceriale, a sud dell’ingresso A. Muro di fronte all’ingresso della Casa di Pinario Ceriale, in rosso, molto rovinata” GIORDANO – CASALE. “Sul muro di fronte alla porta susseguente quella di accesso al peristilio di Pinario Ceriale in rosso” Reg. Epigr. d. 17 m. Apr. a. 1961. Vide tit. 10958. Periit. Non vidi.

TITVLI PICTI

1584

0,22 0,26 0,16

[- - - - - -] [- - - - - -] L(ucius) Petilius (?) Flaccus d(uovirum) i(ure) [d(icundo) rog(at)] M(arcus) O[- - -]

Ediderunt C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 280 n. 23 ex quibus mensuras dedi. Reg. Epigr. referunt versos patere in altitudinem singillatim 0,22 m et 0,16 m et 0,16 m et mensuram in longitudinem omittunt. Puncta divisionis ubique posita sunt nisi inter v. 4 litt. S et D. 3 Petitius GIORDANO – CASALE et Reg. Epigr., Petilius H. SOLIN per litteras. – 4 FLACCVS . . . . D I. . . . . GIORDANO – CASALE. FLAC VS D ◦ I ◦ II[- - -] Reg. Epigr. Ad finem litterae traditae non liquent. – 5 M. . . . GIORDANO – CASALE. M ◦ O Reg. Epigr.

10958 “Più a destra, molto rovinata” GIORDANO – CASALE. Titulus colore rubro in lucem prodiit una cum tit. 10957 (ad quem vide) d. 17 m. Apr. a. 1961. Periit. Non vidi. Vettium C(aius) Hi[r(r)ius?] Fronto V[- - -]

0,18 0,16

0,12 0,12

Ediderunt C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 280 n. 24 ex quibus mensuras dedi. Reg. Epigr. eadem die referunt contra versos patere in altitudinem singillatim 0,26 m et 0,18 m et mensuram in longitudinem omittunt. Inde CHIAVIA, Programmata 322. 28 cum adn. 41. Puncta divisionis inter omnia verba posita sunt. 1 CHIAVIA, quamquam caute, (A.) Vettium C(aprasium) Fe[licem] legere maluit, habens litteras HI male lectas pro FE. Vettium candidatum novimus Caprasium Felicem et Celerem et Firmum et Restitutum (?) et Syrticum itaque diiudicari non potest ad quem eorum titulus attineat. Cognomen Fronto fuit compluribus ex Pompeianis (vide CASTRÉN2 252); quamquam nemini eorum fuit nomen Hirrius, attamen proposui rogatorem C. Hirrium Frontonem cum notus esset consul M. Hirrius Fronto Neratius Pansa (vide M. TORELLI, JRS 58, 1968, 170–175 [AE 1968, 145]) et gens Hirria Pompeis constitisset. De gente Pompeiana Vettia vide CASTRÉN2 239 sq. et supra p. 1182 ad tit. 171 et vide etiam tit. 10976. 10999. 10959 “Angolo cantonale nord est. Sulla facciata est a lettere nere, su zona dealbata” GIORDANO – CASALE. Titulus in lucem prodiit una cum tit. 10960 et 10961 d. 16 m. Sep. a. 1961 testibus etiam Reg. Epigr. Locus est hodie humo contectus. Non vidi. 0,49

L(ucium) Caecilium

POMPEII

0,15

0,11 0,11 0,11

Lectio Petitius est certe mendosa. Quod nomen Petitii nusquam alibi occurrit et Pompeis inaudita esset talis formatio nomenclaturae provincialis aetatis recentioris propria, recte, ut credo, Petilius emendandum proposuit SOLIN per epistulam ad me missam (sed cf. antea SOLIN – SALOMIES, Repertorium2 486). Quod nomen Pompeis in tit. 2455 redit (cf. CASTRÉN2 203 n. 304, 1‒2; quorum tamen 1 gladiatorem amove, qui non necessarie Pompeianus fuit, et ibi corrige 2508, 25‒26 pro 2508, 25–36). Habeo L. Petilium Flaccum et fortasse M. O[- - -] rogatores duoviri candidati cuius nomen in versibus 1–2 scriptum erat.

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 282 n. 38. – Cf. CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 280. Punctum distinguens inter litt. L et C positum est. De L. Caecilio Capella, duoviro candidato Flaviorum aetate, vide supra p. 1170 ad tit. 105. Vide etiam tit. 10936. 10946. 10960 “Angolo cantonale nord est. Sulla faccia nord su bianca coltre” GIORDANO – CASALE. Titulus litteris nigris in lucem prodiit una cum tit. 10959 et 10961 d. 16 m. Sep. a. 1961 testibus etiam Reg. Epigr. Locus est hodie humo contectus. Non vidi. 0,35 0,11

Suettium et Epidium IIvir(os)

0,10 0,06

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 282 n. 39. – Cf. C. CHIAVIA, Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 278 cum adn. 98 (p. 284); EAND., Programmata 28 cum adn. 41 et p. 288. 315. Puncta divisionis ubique posita sunt. M. Epidium Sabinum simul cum A. Suettio Certo duoviratum petivisse ex titulis 797 et 359–360 (atque vide etiam tit. 122. 373. 409. 447. 641) novimus. Hoc evenisse Flaviorum aetate consentiunt VIRI DOCTI, qui tamen inter annos 76–79 ambigunt. De iis vide supra WEBER p. 1174 sq. ad tit. 122. Docuit tamen M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 93–95 (cf. EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 609‒611) ex tit. 7580 Q. Postumium Modestum quinquennalem fovente et ex tit. 7579 pro M. Epidio Sabino duoviro superposito (cf. A. VARONE, in VARONE – STEFANI, Imagines 218) Epidium et Certum duoviros candidatos ante a. 75 p. Ch. n. fuisse et propius fortasse a. 72–74. De M. Epidio Sabino vide praeterea tit. 10966. 10972. 10978.

10961 “Ancora in nero, al di sotto” (scil. tit. praecedentis) GIORDANO – CASALE. Titulus in lucem prodiit una cum tit. 10959 et 10960 d. 16 m. Sep. a. 1961 testibus etiam Reg. Epigr. Locus est hodie humo contectus. 0,60 0,69

Cn(aeum) Helvium Sabinum aed(ilem) v(irum) b(onum) d(ignum) r(ei) p(ublicae) o(ro) v(os) f(aciatis)

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 282 n. 40. Vide C. CHIAVIA, Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 278 cum adn. 81 (p. 284) et EAND., Programmata 28 cum adn. 41. 291. Puncta divisionis ubique posita sunt.

0,18 0,09

De Cn. Helvio Sabino aedilitatis candidato Flaviorum aetate, et propius credo a. 79 p. Ch. n., vide supra quae adnotavi ad tit. 10930. Praeterea vide tit. 10924. 10932. 10937. 10941. 10969. 10979 sq. 10986. De adiectivo dignum cum casu genetivo loco ablativi coniuncto vide supra p. 1174 ad tit. 121 et CHIAVIA, Programmata 82.

CIL IV Suppl. 4

1585

REG. III INS. 4 n. 2 10962 fuit ostii n. 2 ad orientem, infra tit. 7685. Periit. Descripsi ab im. phot. C/1130 (a. 1918).

TITVLI PICTI Litt. T est longa. Cum litterae IVM, quae bene legi possunt ex im. phot., maiores sint quam praecedentes, puto nunc eas potius ad tituli 7692 nomen POPIDIVM pertinere. Nihil dici potest de tit. 7693, litteris nigris, quem DELLA CORTE pariter sub tit. 7692 vidit. Diiudicare non possumus Lucretius candidatus quis sit, utrum D. Lucretius Valens (filius) aedilitatis candidatus a. 68, testibus H. MOURITSEN – I. GRADEL, ZPE 87, 1991, 154 (AE 1991, 433), an M. Lucretius Fronto. De illo vide supra praesertim p. 1327 ad tit. 1185 et p. 1372 ad tit. 3571 et vide praeterea, post titulos in gentis monumento repertos a M. DE SPAGNOLIS, Riv. Stud. Pomp. 6, 1993/94, 147–166 (= AE 1994, 394–398), Decimorum Lucretiorum Valentium genealogiam a G. CAMODECA, in F. SENATORE (Ed.), Pompei, Capri e la Penisola Sorrentina, Capri 2004, 335–338 cum stemmate p. 343 instructam (AE 2004, 405); de hoc vide supra presertim p. 1196 ad tit. 271. p. 1387 sq. ad tit. 3740. p. 1425 ad tit. 7184. Si hic noster Fronto fuerit, titulus sane cum illo 7697 (vide VARONE – STEFANI, Imagines 264) coniungere possimus. Fronto fuit etiam duovirato quinquennali propositus. Quaestio autem omnino incerta manet. De gente Lucretia vide supra p. 1167 ad tit. 92. 10964 (= 7711) Ostii n. 3 ad orientem infra tit. 7705 et sub dealbatione tit. 7706, litteris rubris. Contuli et descripsi a. 2004 et im. phot. faciendam curavi. Lapso tectorio superiore titulus plenior apparuit:

S S Ṣ(- - -?) Cf. VARONE – STEFANI, Imagines, 256. Puncta distinctionis inter tres litteras posita sunt. Littera S prima est minor. Littera S tertia est valde evanida. Exemplum scripturae potius quam titulum inceptum et non ad finem perductum habeo inscriptionem. Cf. tit. 10939. 10947. 10955. 11012. Si autem res non ita se habet et prima S tantum scripta est probandi causa, collato titulo proximo 10964 (ad quem vide), quamvis dubitanter tribuerim hunc titulum L. Sextilio Syrtico, duoviro candidato aetate Neronis vel Flaviorum, de quo vide praesertim WEBER supra p. 1264 sq. ad tit. 799. n. 3 10963 ostii n. 3 ad occidentem, infra tit. 7690 et sub dealbatione tit. 7692 litteris rubris, in ipso loco ubi fuerunt litterae nunc evanidae L ◦ POPID eiusdem tituli, ubi descripsi a. 2004 et im. phot. D/112262 faciendam curavi.

Fig. α 1,14 0,85

L(ucium) Sextilium Sy[rticum] IIv(irum) i(ure) d(icundo) [P]inariu[s - - -]

0,36 0,19

Edidi in VARONE – STEFANI, Imagines 272 cum im. phot. coloribus efficta tab. XVIIc. Accedit im. phot. DAIR 61.1113 (1057_A08: a. 1961). Deinde inspexi a. 2012 et pro certo habui v. quem credideram tertium, fuisse initium quidem tituli 7712: M ◦ HOḶCOṆ. Collatis imaginibus photographicis hac et illa in VARONE – STEFANI, Imagines 270 vulgata, tit. 7712 redditur ergo fere omnino integer visu ab initio ad finem, excepta littera I inter litteras N et V per restitutionem phot. talem:

Fig. β 1,02

Ḷucret[ium - - -]

0,45–0,48

Edidi in VARONE – STEFANI, Imagines 265 (D/95559: a. 1957, quam supra vides); vide etiam 264 et tav. XVII. Accedit im. phot. DAIR 61.1112 (1057_A09: a. 1961).

Fig. γ

TITVLI PICTI

1586

Fig. α–β: Im. phot. ab A. VARONE a. 2004 sumptae. Fig. γ: Im. phot. ex VARONE – STEFANI, fig. β addita. Vide supra p. 1495 ad tit. 7712. Puncta divisionis ubique posita.

POMPEII De L. Sextilio Syrtico vide supra ad tit. 10962. Non dubito quin Pinarius fuerit ille Cerialis, de quo vide CHIAVIA, Programmata 194 cum adn. 26 sq.; KEPARTOVÁ supra p. 1489 ad tit. 7669 sq.

in insulae pariete occidentali 10965 “A sinistra dell’ingresso al peristilio della casa di Pinario Ceriale su intonaco bianco del registro sovrastante lo zoccolo in rosso” Reg. Epigr. d. 17 m. Mar. a. 1961, quae litterarum colorem non tradunt. Fuit ostii b ad septemtrionem. Periit. Non vidi. [- - - N(umerium)] Popidium Rufum IIvir(um) d(ignum) r(ei) p(ublicae) o(ro) v(os) f(aciatis) [Infan?]tio Augu[stianus]

1,70

Ediderunt C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 280 n. 22 e quibus mensuras dedi. Inde ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 106 (partim). – Cf. CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 77 adn. 111. 306, quae praesertim 87 cum adn. 150 putat Infantionem tantum scriptorem fuisse hoc titulo, quem noluit ergo inserere (338) illis Infantionem rogatorem habentibus. Puncta divisionis ubique nisi ad finem inter litt. O et A posita sunt. II ◦ VIR GIORDANO – CASALE, qui minime recte (Numerium) et (Infan)tio scribunt. Ante nomen POPIDIVM Reg. Epigr. notant magnam lacunam et ante TIO monent: “sembra esservi un RI”. Si litteras RI pro littera N male lege-

0,12

runt Reg. Epigr., nomen Infantionis, de quo vide supra p. 1174 ad tit. 120. p. 1220 ad tit. 485 et KAJANTO, Cognomina 299 et EUND., NPhM 66, 1965, 448. 454, valde admitti potest. De N. Popidio Rufo, duoviro candidato Flaviorum aetate, vide supra p. 1173 ad tit. 116 et tit. 10977. 11000 et cf. etiam tit. 10926. 10929. 10935. 11009. De Augustianis vide supra ad tit. 10942 et cf. etiam titulos proximos graphio scariphatos GIORDANO – CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 298 n. 105 et 299 sq. n. 119–121. De dignum adiectivo cum casu genetivo loco ablativi coniuncto vide supra p. 1174 ad tit. 121 et CHIAVIA, Programmata 82.

10966 “Nel vicolo, seconda porta susseguente a quella di accesso al peristilio di Pinario Ceriale su coltre di pittura bianca stesa sul rosso dello zoccolo a caratteri rossi” Reg. Epigr. d. 10 m. Mai. a. 1961. Fuit ostii d ad septemtrionem. Periit. Non vidi. Contuli quoad potui ad im. phot. sine n. inv. Pompeis in tabulis servatam.

2,00 0,35

Epidium aed(ilem) v(irum) b(onum) d(ignum) r(ei) p(ublicae) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis) Pamphilus rog(at) Acestes (scil. rogat)

Ediderunt C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 281 n. 25 e quibus fere omnes mensuras dedi. Reg. Epigr. tradunt v. 1 tituli in longitudinem 2,40 m et in altitudinem partim (EPIDIVM puto, collata im. phot.) 0,35 m, partim 0,12 m patere, nec reddunt v. 2 longitudinem. Contra GIORDANO – CASALE affirmant v. 1 in longitudinem 2,00 m et v. 2 0,35 m patere, nec differunt altitudinem inter litteras v. 1. Inde ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 106 (partim) et CHIAVIA, Programmata 330 (partim). 342 (partim) et vide etiam 28 cum adn. 41, quae recte affirmat (287) aedilem candidatum fuisse M. Epidium Sabinum Flaviorum aetate; et vide EAND., Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 278 cum adn. 97 (p. 284). 1 puncta divisionis ubique nisi ad finem inter litt. S et R posita sunt. 10967 Ad dexteram praecedentis (ad quem vide), cuius est adscriptio. In lucem prodiit d. 27 m. Feb. a. 1985, scriptus litteris rubris in neglegenti dealbatione rubro tectorio superposita. Descripsi a. 1985 et im. phot. D/28675. D/ 28677, quam infra dedi, faciendas curavi. 0,45

Velleius rog(at)

0,075

Nomen rogatoris adiectum habeo titulo praecedenti tempore posteriore, sicut antea iam Acestes fecerat. De gente Velleia vide CASTRÉN2 236.

0,35–0,12 0,12

De M. Epidio Sabino vide supra p. 1174 ad tit. 122 et etiam quae notavi ad tit. 10960. Praeterea vide tit. 10972. 10978. De nomine proprio Pamphilus vide SOLIN, Namenbuch2 134. De nomine proprio Acestes vide ID., Namenbuch2 609 et R. BIUNDO, Cah. Glotz 7, 1996, 184 adn. 20 (AE 1996, 401). Non dubito quin Pamphilus hic idem ac ille fuerit, de quo agunt tituli proximi 10968 hic et GIORDANO – CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 298 n. 108. 110. 111 illi, graphio scripti. De voce virum bonum, qua candidati laudantur, vide supra p. 1169 ad tit. 102 et p. 1190 ad tit. 222. De dignum adiectivo cum casu genetivo loco ablativi composito vide supra p. 1174 ad tit. 121 et CHIAVIA, Programmata 82. Vide etiam ad tit. seq.

CIL IV Suppl. 4

1587

TITVLI PICTI

10968 “Più in alto [scil. tit. 10966], su bianco intonaco, a lettere rosse” GIORDANO – CASALE. “Più in alto a sinistra sull’intonaco bianco” Reg. Epigr. d. 10 m. Mai. a. 1961. Fuit ostii d ad septemtrionem. Periit. Contuli ad im. phot. sine n. inv., infra editam, et ad im. a M. OLIVA del., Pompeis in tabulis servatas. Accedunt im. phot. J61f0555–J61f0557 a STANLEY A. JASHEMSKI a. 1964 coloribus effictae, quae in archivo bibliothecae Universitatis Marylandensis servantur.

Fig. γ

Fig. α

Fig. β 1,45 1,40(!)

Fig. δ

C(aium) Calventium IIv(i)r(um) i(ure) d(icundo) Pamphilus cum Natale rog(at)

Fig. α–β: Im phot. sine n. inv. Pompeis in tabulis servata et pars eiusdem dilatata. Fig. γ–δ: Im. a M. OLIVA del. Ediderunt C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 281 n. 26, e quibus mensuras dedi. Inde ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 106 (partim) et CHIAVIA, Programmata 342 (partim) et vide etiam 28 cum adn. 41. Ex im. phot. et im. del. Pompeis in tabulis servata satis constat v. 1 litteras II V ◦ R I ◦ D minores quam reliquas C ◦ CALVENTIVM ◦ fuisse et v. 2 in longitudinem plus quam v. 1 patuisse. Puncta divisionis ubique nisi inter v. 1 litt. M et II et inter litt. R et I posita sunt. 1 male GIORDANO – CASALE II pro II sine linea suprascripta et puncta inter litt. II et V et R et I dederunt. De ratione scribendi VR pro VIR ne mireris vide E. MAGALDI, Boll. Accad. It. Stenog. 7, apr. 1931, 66–69 et tab. 196 de modis, quibus verba in scribendo breviabantur. Notabis autem punctum inter litte-

0,24 0,13

ras V et R posuisse scriptorem ad compendium scripturae notandum. Una cum CASTRÉN2 148 et WEBER supra p. 1166 ad tit. 85 et pace MOURITSEN, Elections 129. 165 et CHIAVIA, Programmata 281 non dubito quin duovir propositus C. Calventius Sittius Magnus fuerit, qui solus C. Calventius Pompeis nobis notus est et duoviratum Pompeiorum ultimis annis, nisi vere 78 vel 79 p. Ch. n., petivit, de quo singillatim vide WEBER l. l. et p. 1382 ad tit. 3689 et adde M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89. ID. autem, in Colonie e municipi nell’era digitale 612 suspicatus est potius a. 77 vel 78 p. Ch. n. hoc evenisse, nulla reddita ratione. Vide etiam quae adnotavi ad tit. 10930. Vide praeterea tit. 10974. De nomine proprio Pamphili vide supra ad tit. 10966. De nomine proprio Natalis vide KAJANTO, Cognomina 23 adn. 6. 24. 290.

10969 “IV vano dopo quello di Ceriale [sic!]. Sul bianco intonaco a sinistra entrando del vano n. 5” Reg. Epigr. d. 20 m. Mai. a. 1961. “30 maggio 1961. Ingresso E. su bianco intonaco, a sinistra entrando, a lettere rosse” GIORDANO – CASALE. Fuit ostii e ad septemtrionem in albo tectorio, ubi conspici, sed non legi potest ex im. phot. ad tit. 10968 publici iuris facta. Periit. Contuli ad im. phot. J61f0558 a STANLEY A. JASHEMSKI a. 1964 coloribus effictam, quae in archivo bibliothecae Universitatis Marylandensis servatur et ad im. a M. OLIVA del., Pompeis in tabulis servatam, quas infra videre potes.

0,20 0,80

Cn(aeum) Helvìum Sabinum aed(ilem) Sodala rog(at)

Fig. α: Im. phot. a ST. A. JASHEMSKI a. 1964 sumpta. Fig. β–γ: Im. a M. OLIVA del.

0,12 0,09

Fig. α

TITVLI PICTI

1588

POMPEII

Fig. β

Fig. γ C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 281 n. 27. Inde ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 107 (partim) et CHIAVIA, Programmata 291. 347 cum adn. 62 (partim) et cf. 28 cum adn. 41. 201 cum adn. 68 et EAND., Riv. Stud. Pomp. 12/ 13, 2001/02, 278 cum add. 75 (p. 284). COOLEY – COOLEY, Sourcebook 122 dant solam versionem Anglicam.

Fig. α [cf. tab. I fig. 5]

Puncta divisionis ubique nisi inter v. 2 ad finem litt. A et R. 1 I longa. De Cn. Helvio Sabino aedilitatis candidato Flaviorum aetate vide supra quae adnotavi ad tit. 10930 et vide praeterea tit. 10924. 10932. 10937. 10941. 10961. 10979 sq. 10986. Collatis titulis VI 4641. 7993. 11434. 12213. 16315. IX 347. 3247 et N. BOLŠEC FERRI et AL., Umag, Umag 2012, 92 (et v. etiam SOLIN, Sklavennamen 615) affirmare possumus nomen Sodala Pompeianum masculinum esse, pace CHIAVIA. De nomine Sodalus/a, quod saepius in Africa redit, vide KAJANTO, Cognomina 23 n. 6. 306.

Fig. β

0,30 (?)

10970 “V vano dopo quello di Pinario Ceriale, a destra entrando su intonaco non attinto [sic!]. A destra entrando del sesto vano d’ingresso. In alto a grandi lettere manifesto in rosso evanido” Reg. Epigr. d. 17 m. Iun. a. 1961. “30 maggio 1961. III. IV. Vicolo di Pinario Ceriale, ingr. F. Manifesto a grandi lettere rosse evanide, a destra entrando” Fuit ostii f ad meridiem. Locus est hodie humo contectus. Contuli ad im. phot. J61f0705 a STANLEY A. JASHEMSKI a. 1964 coloribus effictam, quae in archivo bibliothecae Universitatis Marylandensis servatur.

[- - - - - -?] Augustalium [- - -?]

0,11 (?)

Fig. α–β: Im. phot. a ST. A. JASHEMSKI a. 1964 sumpta et pars eiusdem dilatata (fig. α tit. n. 10970–10972). C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 281 n. 28, qui tit. tribus v. factum dant. Miror litteras tantum 0,11 m altas notavisse editores, cum et ipsi et Reg. Epigr., quae mensuras non reddunt, tradunt “a grandi lettere” etsi tituli sequentis infra positi litterae 28 cm altae sunt. Credo autem mensuras inter se fortasse errore commutaverunt GIORDANO – CASALE. Ex im. phot. titulus videtur potius nigro colore scriptus et multo magis quam 0,30 m latus.

10971 “Sotto [scil. tit. praecedentis] in nero evanido” Reg. Epigr. d. 17 m. Iun. a. 1961, pariterque GIORDANO – CASALE (autem d. 30 m. Mai. a. 1961). Fuit ostii f ad meridiem. Locus est hodie humo contectus. Contuli quam potui ad im. phot. J61f0705 a STANLEY A. JASHEMSKI a. 1964 coloribus effictam, quae in archivo bibliothecae Universitatis Marylandensis servatur et quam supra ad tit. 10970 totam videre potes. 1,40

Holconi Iucundi, Q(uinti) Hateri Heleni, Allei? [- - -] N(umeri) Herenni [- - -?]

0,28?

CIL IV Suppl. 4

1589

Ediderunt C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 281 n. 29, qui non notant interpunctiones a Reg. Epigr. inter omnia verba traditas. Mensurae quoque ab ambobus datae non liquent: ex im. phot. certe statuere possumus litteras longe minores esse quam illas tituli 10972 (ad quem vide). Credo autem mensuras inter se fortasse errore commutavisse GIORDANO – CASALE, qui ultro Reg. Epigr. secuti titulum uno versu scripto dederunt, quod clare negat im. phot. 1. Reg. Epigr. supra nomen Allei notant punctum interrogationis. 2. ab initio V pro N perperam legunt GIORDANO – CASALE, una cum Reg. Epigr. Difficile est diiudicare nomina in casu genetivo posita quid sibi velint, sed non dubito quin titulus cum praecedente

TITVLI PICTI

coniungendus sit, quod neglecto colore diverso suspicari licet, et de Augustalibus agat. E titulo lapideo X 899 novimus Iucundum quendam servum Holconi Anterotis, ministrum Aug. a. 32 p. Ch. n. et ex apochis Iucundianis 3340 n. LXXIII. XCIII quendam M. Holconium Iucundum. Una cum CASTRÉN2 176, num idem fuerit servus qui postea ut libertus haec tria nomina recepit, diiudicare non possumus, nec tantopere num idem ac noster hic sit. De gente Holconia vide supra p. 1169 ad tit. 103. Gens Hateria, de qua vide SCHULZE, Eigennamen2 269, hic primum innotuit Pompeis. De cognomine Heleno vide SOLIN, Namenbuch2 514–516. De gente Alleia vide supra p. 1178 ad tit. 138. De gente Herennia vide supra p. 1158 ad tit. 28.

10972 “Sotto [scil. tit. praecedentis], in rosso” Reg. Epigr. d. 17 m. Iun. a. 1961, pariterque GIORDANO – CASALE (autem d. 30 m. Mai. a. 1961). Fuit ostii f ad meridiem. Locus est hodie humo contectus. Contuli ad im. phot. A/9146 (iam A/1976), quam infra dedi, et ad im. phot. J61f0705 a STANLEY A. JASHEMSKI a. 1964 coloribus effictam, quae in archivo bibliothecae Universitatis Marylandensis servatur et quam supra ad tit. 10970 totam videre potes, et ad im. phot. ad tit. 10974 editam.

0,30? 0,35? 0,65?

M(arcum) Epidium Sabinum iuvenem probum aed(ilem) v(irum) b(onum) utilem rei p(ublicae) o͆(rat) v͆(os) f(aciatis) Successus pucta

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 281 n. 30. Inde ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 107 (partim) et CHIAVIA, Programmata 273 n. 50. 348 (partim) et vide 28 cum adn. 41. 195. 287. – Cf. EAND., Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/ 02, 278 cum adn. 97 (p. 284). Ex im. phot. patet mensuras in latitudinem datas non liquere. Puncta divisionis ubique posita sunt. 3 inter verba VTILEM et REI legi possunt litterae MAR, nigro colore scriptae, ut notant Reg. Epigr. et im. phot. J61f0705 patefacit, quas GIORDANO – CASALE praeterierunt. Certe eaedem pertinent ad 10973 Translucebat sub titulo praecedenti. Ad im. phot. supra ad tit. 10972 publici iuris factam videre potes ab initio v. 2 tituli praecedentis litteram incertam et inter v. 3 verba VTILEM et REI litteras tres, quas Reg. Epigr. tradunt nigro colore scriptas, quod clare im. phot. J61f0705 patefacit (vide ad tit. 10970 et cf. etiam im. ad tit. sequentem expres-

0,12 0,09 0,09

titulum subpositum, de quo vide infra ad tit. 10973. In verbo PVCTA littera T supereminet. De M. Epidio Sabino aedili candidato Flaviorum aetate vide supra p. 1174 ad tit. 122 et quae adnotavi ad tit. 10960. De eo vide praeterea tit. 10966. 10978. De candidatorum laudibus vide supra p. 1260 ad tit. 768 et praesertim de locutione virum bonum p. 1169 ad 102 et p. 1190 ad tit. 222. Contra ESCHEBACH l. l. et una cum CHIAVIA, Programmata 195 habeo verbum pucta pro pycta (id est pugil, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 111) scriptum, de qua ratione scribendi vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32 sq. sam). Praeterierunt GIORDANO – CASALE. Descripsi ab im. phot. +[- - -] Mar[tialis - - -?]

TITVLI PICTI

1590

Notabis spatium relictum in titulo 10972 inter verba VTILEM et REI ubi litterae MAR exstabant. Ergo scriptor noluit litteras illas oblitterare. Hoc evenisse puto quia litterae ad nominem rogatoris tituli qui subtus erat pertinebant. E titulo proximo infra relato 10978 novimus Martialem quendam faventem eidem aedili candidato M. Epidio Sabino, et puctam quidem (vide etiam tit. 10979). Qua de causa puto conlegam Successum (aut scriptorem) vitasse litteras quae superessent nominis amici, suffragatoris ultro eidem candidato, deleri. 10974 “A destra [scil. tit. 10972], in rosso” Reg. Epigr. d. 30 m. Mai. a. 1961, pariterque GIORDANO – CASALE. Fuit ostii f ad meridiem. Locus est hodie humo contectus. Dedi im. phot. usus, ex chartis AMEDEO MAIURI, Pompeis in Centro Internazionale per gli Studi Pompeiani servatis, in qua etiam tit. 10972 sq. conspici possunt.

POMPEII 0,68

Calventium IIvir(um)

0,08

Ediderunt C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 281 n. 31, qui CALVENTIVM ◦ II ◦ V ◦ I ◦ D legerunt. Contra Reg. Epigr. ultimam litteram R legerunt et hoc satis constat ex im. phot. – Cf. CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 280. Puncta divisionis ubique posita sunt. Calventium duovirum candidatum novimus Quietum (vide tit. 7604) et C. Calventium Sittium Magnum; tit. 518 non indicat vero honorem quem M. Calventius Neronis aetate petivit. De C. Calventio Sittio Magno duoviratui proposito novimus unum et quadraginta programmata et ultro novem quae honorem non indicant (aedilem candidatum solus tit. 3689 eum testatur). Non dubitabis praeterea (vide supra ad tit. 10968) C. Calventium duovirum candidatum, de quo novimus quinque programmata et ultro tria quae honorem non indicant, idem esse ac Sittium Magnum. Mihi consenties et hunc titulum et tit. 843. 7812. 7870, licet praenomen non indicatum sit, pertinentes me putare ad eundemque candidatum, verisimillimum sane. De C. Calventio Sittio Magno, de titulis ei tribuendis et de anno duoviratui propositionis vide supra p. 1166 ad tit. 85, p. 1382 ad tit. 3689 et adde M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89 et EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 612. Vide praeterea tit. 10968, ubi lege etiam quae adnotavi.

10975 “Al di sotto [scil. tit. 10974], in rosso” Reg. Epigr. d. 30 m. Mai. a. 1961, pariterque GIORDANO – CASALE. Fuit ostii f ad meridiem. Locus est hodie humo contectus. 0,34 0,38

Nummianum aed(ilem) d(ignum) r(ei) p(ublicae) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis)

C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 282 n. 32. – Cf. CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 317. 2 puncta divisionis ubique posita sunt. Nummianum aedilem candidatum novimus illum P.

0,08 0,05

Vedium Nummianum aetate Flaviorum, de quo vide supra p. 1257 ad tit. 755. Cf. etiam ad tit. 11015. De adiectivo dignum cum casu genetivo pro ablativo coniuncto vide supra p. 1174 ad tit. 121 et CHIAVIA, Programmata 82.

10976–10977 “A destra [scil. tit. 10975], in rosso” Reg. Epigr. d. 30 m. Mai. a. 1961, pariterque GIORDANO – CASALE. Fuit ostii f ad meridiem. Locus est hodie humo contectus. 10976 0,35

P(ublium) [V]ettium (?) a(edilem) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis)

Ediderunt C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 282 n. 33, putantes v. duos uni titulo pertinere. Vide quoque CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 306. 320. Reg. Epigr. dant duos titulos inter se seiunctos, alterum pro Pettio (sic!), alterum pro Popidio scriptos et hoc mihi ad fidem pronius videtur. 10976 Puncta divisionis ubique posita sunt. PETTIVM GIORDANO – CASALE. 10977 Punctum distinguens inter verba positum est. Gens Pettia, de qua vide SCHULZE, Eigennamen2 205. 424, numquam innotuit Pompeis et dubitare licet num candidatus iste, aliquo modo cum Popidio Rufo coniunctus, aetate scilicet

10978 “A sinistra entrando in alto e in rosso” Reg. Epigr. d. 30 m. Mai. a. 1961. “Sempre presso l’ingresso F, in alto, entrando a sinistra, a lettere rosse” GIORDANO – CASALE. Fuit ostii f ad septemtrionem. Locus est hodie humo con-

10977 0,08

0,33

Popidium R(ufum)

0,08

Flaviorum, vero exstiterit. CHIAVIA, Programmata 320 suspicatur GIORDANO nomen PETTIVM pro VETTIVM legisse. Puto EGO vero propius litteram P recte lectam esse, omissa contra littera V evanida. Aedilem candidatum P. Vettium novimus Celerem et Syrticum, de quibus vide supra singillatim p. 1343 ad tit. 2990 et p. 1230 ad tit. 568, sed res manet omnino incerta. Vide etiam ad tit. 10958. De N. Popidio Rufo aedili et duoviro candidato Flaviorum aetate vide supra p. 1173 ad tit. 116 et vide etiam tit. 10965. 11000 et cf. etiam tit. 10926. 10929. 10935. 11009. De modis breviandi nomina candidatorum et munera vide praesertim CHIAVIA, Programmata 52–55.

tectus. Contuli ad im. phot. J61f0704 a STANLEY A. JASHEMSKI a. 1964 coloribus effictam, quae in archivo bibliothecae Universitatis Marylandensis servatur et in qua videre potes etiam tit. 10979 sq.

CIL IV Suppl. 4

1591

TITVLI PICTI 0,67 0,70 0,25

Fig. α

Fig. β

M(arcum) Epidium Sabinum aed(ilem) Martialis cliens rog(at) pucta

0,20 0,16 0,09

Fig. α–β: Im. phot. a ST. A. JASHEMSKI a. 1964 sumpta et pars eius dilatata. C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 282 n. 34. Inde ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 107 (partim) et CHIAVIA, Programmata 341 (partim) et vide 28 cum adn. 41. 195. 287. – Cf. etiam EAND., Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 278 cum adn. 97 (p. 284). Puncta divisionis ubique posita sunt. – 3 contra ESCHEBACH l. l. et una cum CHIAVIA, Programmata 195 habeo verbum pucta pro pycta (id est pugil, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 111) scriptum, de qua ratione scribendi vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32 sq. De M. Epidio Sabino aedili candidato Flaviorum aetate vide supra p. 1174 ad tit. 122 et quae notavi ad tit. 10960. De eo vide praeterea tit. 10966. 10972. De clientibus rogatoribus vide praesertim CHIAVIA, Programmata 64 cum adn. 59. 74 cum adn. 100. 196. 221. 222. 244. Martialis noster potest esse vero idem ac ille qui favet Helvio Sabino in titulo proximo 10979 et vide etiam supra tit. 10973.

10979 “A sinistra [scil. tit. 10978], in nero” Reg. Epigr. d. 30 m. Mai. a. 1961. “Al di sotto [scil. 10978], in nero” GIORDANO – CASALE. Fuit ostii f ad septemtrionem. Locus est hodie humo contectus. Contuli ad im. phot. J61f0704 a STANLEY A. JASHEMSKI a. 1964 coloribus effictam, quae in archivo bibliothecae Universitatis Marylandensis servatur, et in qua videre potes etiam tit. 10978. 10980.

Fig. β

Fig. α 0,65 0,67 0,66

Helvium Sabinum aed(ilem) d(ignum) r(ei) p(ublicae) o(rat) v(os) f(aciatis) Marˋiˊtalis pucta

Fig. α–β: Im. phot. a ST. A. JASHEMSKI a. 1964 sumpta et pars eius dilatata. C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 282 n. 35. Inde ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 107 (partim) et CHIAVIA, Programmata 341 (partim) et vide 28 cum adn. 41. 195. 291. 328 cum adn. 4 et EAND., Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 278 cum adn. 75 (p. 284). COOLEY – COOLEY, Sourcebook 122 dant solam versionem Anglicam talem: “Martialis, Pucta asks you to elect Helvius Sabinus aedile, worthy of public office”. Puncta divisionis ubique posita sunt. – 3 MARTIALIS OMNES. Ex im. phot. satis constat litt. I ante litt. T adiectam esse tempore posteriore (nota partem infimam litt. I supra litt. R positam) ad textum corrigendum, sed in loco non suo. Marˋiˊtalis ergo pro Martˋiˊalis errore scriptum, nisi Mar`t´ialis potius legere vis, quod autem EGO non credo. Litt. I finalem minorem non potest contra certe dici rem postea adiunctam fuisse. Contra ESCHEBACH l. l. et una cum CHIAVIA, Programmata 195 habeo verbum pucta pro pycta (id est pugil, cf.

0,20 0,14 0,09

VÄÄNÄNEN Latin vulgaire3 111) scriptum, de qua ratione scribendi vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32 sq. In hoc verbo litt. T est longa. Non recte putant Reg. Epigr. hunc versum, quem iure GIORDANO – CASALE huic titulo tribuerint, tit. sequentis v. 1 esse. Cum autem versus ad dexteram versus 2 et supra et ad dexteram tit. 10980 sit, potest haberi ad hos duos titulos pertinens ἀπὸ κοινοῦ. Nam verbum Martialis est non aliter ac tit. 10980 rubro colore scriptum, et verbum pucta non aliter ac v. 1–2 tit. 10979 est nigro colore scriptum. Ex im. phot. insuper etiam nomen Helvium v. 1 ab initio videtur rubro colore scriptum. De Cn. Helvio Sabino aedilitatis candidato Flaviorum aetate vide quae adnotavi supra ad tit. 10930 et vide praeterea tit. 10924. 10932. 10937. 10941. 10961. 10969. 10980. 10986. Martialis noster potest esse vero idem ac ille qui favet Epidio Sabino in titulo 10978 et vide etiam supra tit. 10973. De adiectivo dignum cum casu genetivo pro ablativo coniuncto vide supra p. 1174 ad tit. 121 et CHIAVIA, Programmata 82.

TITVLI PICTI

1592

POMPEII

10980 “Sotto [scil. 10979], in rosso” Reg. Epigr. d. 30 m. Mai. a. 1961, pariterque GIORDANO – CASALE. Fuit ostii f ad septemtrionem. Locus est hodie humo contectus. Contuli ad im. phot. J61f0704 a STANLEY A. JASHEMSKI a. 1964 coloribus effictam, quae in archivo bibliothecae Universitatis Marylandensis servatur et in qua videre potes etiam tit. 10978 sq.

Fig. β

Fig. α 0,69

Helvium Sabinum aed(ilem) v(irum) b(onum)

Fig. α–β: Im. phot. a ST. A. JASHEMSKI a. 1964 sumpta et pars eius dilatata. C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 282 n. 36. – Cf. CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 291 et EAND., Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02. 278 cum adn. 81 (p. 284). Reg. Epigr. non recte referunt sicut initium huius tituli versum 3 tit. praecedentis, quod mos programmata scribendi candidato rogatorem non anteponit. Potest tamen versus lau-

0,18

datus ad hos duos titulos pertinens ἀπὸ κοινοῦ haberi et hic ergo v. 2 esse. De hoc vide supra ad tit. praecedentem. Puncta distinctionis ubique posita sunt. De Cn. Helvio Sabino aedilitatis candidato Flaviorum aetate vide quae adnotavi supra ad tit. 10930 et vide praeterea tit. 10924. 10932. 10937. 10941. 10961. 10969. 10979. 10986. De voce virum bonum, qua candidati laudantur, vide supra p. 1169 ad tit. 102 et p. 1190 ad tit. 222.

REG. III INS. 6 n. 1 10981 Aditus ad occidentem, delapso tectorio recentiore in quo scripti erant tituli 7750. 7752 (alter priore recentior; vide VARONE – STEFANI, Imagines 279–281). 7753 (minima parte), a. 2014 ex. in lucem prodiit litteris magnis et nigris permixtus reliquiis, quae legi non possunt, tituli antiquioris colore rubro. Descripsi et im. phot. coloribus effictas feci.

Fig. β [cf. tab. I fig. 6]

Fig. α a 0,55 0,62 0,35 0,13

Elio f̣ḷam[i]ṇì Ascaloṇị[a?] f̣ẹḷịc̣ [iter]

0,32–0,37 0,14–0,20 0,09 0,07

Fig. γ

CIL IV Suppl. 4

1593

Fig. δ

TITVLI PICTI Fig. α–γ: Im. phot. tit. a ab A. VARONE sumptae. Fig. δ–ε: Im. phot. tit. b ab A. VARONE sumptae. a 1 ante primam litteram nullam reliquiam excepi. Littera L est longa. – 2 littera I est longa. – 3 lectio est parum certa. Vix autem credo versum legendum esse [C]asca Long[us], cum ad finem litterae reliquiae quae supersunt certe non possint ad litteram G pertinere, nec equidem Pompeis quendam cum illo P. Servilio Casca Longo contra Caesarem coniurationis participe nexum habentem putaram. – 4 lectionem docet contextus, quae tamen omnino incerta est. Littera F est longa. Si recte legi Ascaloṇi[a], habes nomen iocosum, sicut non rare invenimus Pompeis, vel potius mulierem ab oppido Iudaeae Ascalone (cf. PLIN. nat. 5, 68. 6, 213. 12, 109; MELA 1, 64) ex origine nominatam, non aliter ac cepam Ascaloniam (PLIN. nat. 19, 101). Si res ita se habet, nomen est nova affirmatio Iudaeorum qui fuerunt Pompeis, de quibus vide quod dicit infra SOLIN ad tit. 4976. b 1 scr(ipsit) aut scr(ibit). – 3 notandum signum distinctionis inter syllabas positum et litteram I longam. – 5 punctum distinguens inter verba positum est. Non dubito quin acclamatio dicata L. Aelio Magno sit, quem novimus magistratum candidatum ex tit. 670 et de quo vide supra p. 1243 ad tit. 670 et p. 1434 ad tit. 7243. Elio pro Aelio scriptum puto sicut Aelo pro Aelio in titulo illo 7243 L. Aelo Magno | feliciter, bis eodem nomine mire errore repetito. Tertiam acclamationem ei tributam habes in titulo 10039 in atrio domus I 11, 6 graphio scripto, cuius ratio non constat. De ratione scribendi Elius vide etiam H. SOLIN, Arctos 48, 2014, 391–393. Flamines Pompeis cognitos enumeravit CASTRÉN2 68 sq. Claudius Primus est fortasse idem ac scriptor Primus quem novimus titulo 9971. De scriptoribus et de VIRIS DOCTIS qui de eis egerunt vide supra p. 1167 ad tit. 95 et adde nunc G. BARATTA, in Iscrizione esposta 97–119. De gente Claudia vide supra p. 1157 ad tit. 32. Vaeturius Vitalis hic primum innotuit Pompeis, ubi novimus Veturium quendam e tabula cerata 3340 n. LXXXVIII. Gens autem Vaeturia innotuit in tit. huius Corporis vol. III 3898, sed credo scriptorem errore vel iocose scripsisse Vaeturio pro Veturio sicut Elio pro Aelio. Notandum est titulum distinxisse scriptorem a pictore. Verba in littera maiore inscripta exhibent tituli 740. 1177. 1178. 3884. 7992. 7993. 9961 et cf. tit. 7868. 7905. 11044. Vide praeterea BARATTA, in Iscrizione esposta 111–117 cum fig. 6–22. n. 5 10982 Aditus ad occidentem exstant reliquiae tituli litteris nigris in area ubi tit. 7767 sq. positi sunt, quae non bene, sed certe legi possunt. Descripsi et excepi tales a. 2002 et im. phot. coloribus effictam feci, denuo repetitam a. 2018.

Fig. ε b in v. 1 littera O 0,05 0,12 0,12 0,125 0,15

scr(i-) Claudius Prìmu[s] Vaeṭuṛịọ Vitali pict[or]e

0,05 0,035–0,045 0,035–0,04 0,03–0,035 0,03–0,035

M(arcum) Hoḷcoṇ[ium] [- - - - - -]

TITVLI PICTI

1594

Cum titulus scriptus sit sub tit. 7768 A. Suettium Certum duoviratum petentem fovente, tribui potest aetati a. 75 p. Ch. n. et fortasse a. 72‒74 praecedenti, de quo vide supra ad tit. 10960. Ex praeclara gente Pompeiana Holconia (de qua vide supra p. 1169 ad tit. 103) novimus candidatos Pompeiorum temporibus ultimis Priscum (de quo vide supra p. 1169 ad tit. 103, p. 1178 ad tit. 140, p. 1199 ad tit. 291 et M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89 et EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 612 et tit. 11001) et Rufum (de quo vide supra p. 1199 ad tit. 291, p. 1419 ad tit. 7140 a). Novimus insuper M. Holconium Rufum, duovirum tertium, duovirum quinquennalem iterum, tribunum militum a populo etc. Augusti aetate et M. Holconium Celerem, duovirum quinquennalem designatum a. 14 p. Chr. n. et M. Holconium Gellium duovirum a. 22/23 p. Chr. n. et M. Holconium Macrum, praefectum iure dicundo a. 40/1 p. Chr. n. (de quibus vide praesertim CASTRÉN2 176), nec diiudicari potest utrum uni ex eis an M. Holconio cuidam nobis adhuc non noto titulus pertineat. Cf. etiam tit. 10916. 11005.

POMPEII Cẹ[ium?]

Fig. α–β: Im. phot. B/980 (a. 1935) et pars eiusdem dilatata. Cf. VARONE – STEFANI, Imagines 288. Littera E translucet sub tectorio albo ubi tit. 7791 scriptus erat. Titulus pertinet fortasse ad eundem Ceium Secundum, cui favent tit. 7791 sq. in eodem pariete scripti, cum aedilitatem petiverit. De Lucio Ceio Secundo et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt vide supra quae adnotavi ad tit. 10920. 10930. Vide praeterea tit. 10925. 10933. 10938. 10940. 10952– 10954. 10997. 11014.

REG. V INS. 7 n. 6 10984 [cf. tab. II fig. 7] Exstat ostii n. 6 ad occidentem 2,10 m a solo. Defectu dealbationis recentioris ubi vox SAMELLIVM tituli 7049 scripta erat, in lucem venit litteris rubris. Titulus est supra tit. 7049 v. 2 et tit. 7050 ad sin. Descripsi et im. phot. coloribus effictam G/320 a. 2007 faciendam curavi.

REG. III INS. 7 nr. 1 10983 Ostii ad orientem sub titulo 7791 Ceium Secundum duovirum fovente ex im. phot. B/980 (a. 1935) legi potest titulus antiquior, qui periit.

2,40

Fig. α

Fig. β

[- - -] Ḷusiu[m - - -]

0,35

Cf. VARONE – STEFANI, Imagines 313. Lectio est non omnino certa, quod etiam IVSṬV[M] legi potest, etsi linea recta litterae T numquam videtur scripta esse. Inter magistratos novimus ex apochis Iucundianis L. Albucium Iustum, duovirum a. p. Ch. n. 58/59 (vide CASTRÉN2 132), et Q. Coelium Caltilium Iustum, duovirum a. p. Ch. n. 52/53 (vide CASTRÉN2 155 sq.); utriusque tamen programmata latent. Duobus his causis malui potius ḶVSIVM legere. Caute tribuerim ergo titulum illo L. Lusio Saturnino candidato Nuceriae de quo infra ad tit. 11024 (ad quem vide) diffuse egi. Ductus enim litterarum videtur mihi non ad extrema tempora Pompeiorum pertinere (vide ad tit. 10916); qua de causa, praeter quae dixi in VARONE – STEFANI, Imagines 313, hunc titulum cum v. 2 tituli 7049, sane litteris rubris scripto (v. 1 autem nigris), sed recentiore, coniungi non oportet. Si Lusius noster fuit ille Saturninus, ut suspicor, programmata ad res Nucerinas pertinentia scripta sunt etiam intra Pompeiorum moenia non modo extra portam Nucerinam.

n. 8 (ostium nuperrime effossum; de numeratione incerta insulae vide www.pompeiiinpictures.com/pompeiiinpictures/R5/ 5%2007%2007.htm) 10985‒10987 Mense Iunio a. 2018 effossiones novissimae in reg. V factae detexerunt titulos nonnullos de quibus MASSIMO OSANNA notitiam atque im. phot. vulgavit per interrete d. 8. 26. 27 m. Iun. a. 2018 (cf. www.instagram.com/massimo_osanna/?hl=it). Eos inde iteraverunt ephemerides permultae et situs interretiales, quos non opus est omnes laudare (e. g. R. PALOMBA, Il Mattino d. 9 m. Iun. a. 2018, 15; A. FERRARA, Repubblica Napoli d. 9 m. 6 a. 2018, 2; V. MONTI, www.artslife.com d. 11 m. Iun. a. 2018 et q. s.). Idem OSANNA, cui gratias ago, mecum communicavit im. phot. coloribus effictas et tit. mensuras. De aliis novis titulis ad insulam V 2 pertinentibus in Vicolo dei Balconi vix dispectis, oportet differre editionem donec effossiones perfectae sint.

CIL IV Suppl. 4

1595

TITVLI PICTI

10985 Ostii n. 8 ad orientem in pila angulari insulae ad meridiem ac orientem versa litteris rubris.

Fig. β 1,10

L(ucium) Albucium aed(ilem) - - - - - -?

0,23–0,35

Fig. α Fig. α–β: Im. phot. a M. OSANNA praebitae. Puncta divisionis inter verba posita sunt. Litt. AED sunt minores. Lucium Albucium magistratum Pompeianum novimus illum Celsum seniorem, qui aedilitatem gessit a. 33/34 (cf. tit. huius Corporis vol. X 901. 902) et illum Iustum, quem autem

tantum duovirum memorant tab. cer. 3340, 70. 142. 143. 147. 150. Non dubitabis ergo quin L. Albucius hic Celsus iunior fuerit, qui aedilitatem petivit anno incerto post 75 et ante 79 post Ch. n., et cuius abundant programmata Pompeis. De eo et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt et de anno petitionis v. supra WEBER p. 1184 ad tit. 182. Cf. infra ad tit. 10987.

10986 In eiusdem pilae facie orientali, in angiporto quod nunc vicolo dei Balconi appellatur litteris nigris in area dealbata.

Fig. β Fig. α 0,90 0,684

Helvium Sabinum aedilem d(ignum) r(ei) p(ublicae) v(irum) b(onum) o(ro) v(os) f(aciatis)

Fig. α–β: Im. phot. a M. OSANNA praebitae. 2 puncta divisionis ubique posita sunt. De adiectivo dignum cum casu genetivo pro ablativo coniuncto vide supra p. 1174 ad tit. 121 et CHIAVIA, Programmata 82.

0,20 0,09

De Cn. Helvio Sabino aedilitatis candidato Flaviorum aetate vide quae adnotavi supra ad tit. 10930. Vide praeterea tit. 10924. 10932. 10937. 10941. 10961. 10969. 10979 sq.

10987 Infra tit. praecedentem in area dealbata litteris rubris. 0,80

Albucium a͆e͆d(ilem)

0,13–0,28

Fig. α–β: Im. phot. a M. OSANNA praebitae. Punctum distinguens inter verba positum est. Litt. ȂȆD sunt minores. Noster est certe ille L. Albucius Celsus iunior de quo v. supra ad tit. 10985.

REG. VI 10988 In codice manu scripto ubi liturarii Actorum effossionum a FRANCESCO et PIETRO LA VEGA scripti servantur,

quem PAGANO Neapoli apud Società Napoletana di Storia Patria perscrutatus est et edidit, d. 12 m. Nov. 1780 legitur: “Nel pilastro esterno di altra bottega poco discosto dal descritto [scilicet tit. VETTER, Handbuch 54 n. 23], quale è benanche di semplici piperni vi è scritta la seguente iscrizione”. Titulum fuisse putandum prope via Consolare, in

TITVLI PICTI

1596

loco incerto insulae fortasse 2 (VI, 2, in pila inter n. 2–3?), si R. ANTONINI, in Quaderni di Studi Pompeiani 1, Pompei 2007, 47 recte tribuit tit. VETTER 23 tabernae VI 1, 1. Periit. Non vidi. Cuspium Pansam aed(ilem) || o͆(ro) v͆(os) f(aciatis) PAGANO, Diari 57. Codex reddit versuum distributionem tali modo: CVSPIVM | O͆V͆F | PANSAM AED, sed pro certo habeo litteras O͆V͆F, fortasse etiam minores, locum habuisse medium inter versos 1 atque 2, ad dexteram. De C. Cuspio Pansa aedilitatis candidato a. 79 p. Chr. n. vide WEBER supra p. 1168 ad tit. 97. M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89, qui parvulum ambigebat utrum a. 79 an a. 78 p. Ch. n. noster aedilitatis candidatus fuisset, postea, in Colonie e municipi nell’era digitale 612 clare affirmavit hoc a. 79 p. Ch. n. evenisse.

REG. VI INS. OCC. n. 41 10989 In membri 18 (bibliothecae) pariete orientali in pictura repraesentante poetam hederis redimitum in exedra stantem, sub lyra super scholam posita scriptus, 1,46 m ab angulo ad septemtrionem ac orientem pergente 1,25 m a pavimento litteris albis nunc valde evanidis. De domo, de membro et de pictura diserte egit V. M. STROCKA, RM 100, 1993, 321–351 cum tav. 69–75, praesertim 341–348 cum tav. 74, qui in adn. 58 etiam laudavit AUCTORES praecedentes. Post eum vide etiam V. SAMPAOLO, in PPM VI, 1996, 10–43, praesertim 37–40; M. BENTZ – B. WESENBERG, in H. VON STEUBEN (Ed.), Antike Porträts zum Gedächtnis von Helga von Heintze, Möhnesee 1999, 149–156; G. F. DE SIMONE, in M. AOYAGI – U. PAPPALARDO, Pompei (Regiones VI–VII) Insula Occidentalis, Napoli 2006, 43–67, praesertim 60–65; ST. WYLER, Ostraka 15, 2006, 155–163, praesertim 160. Contuli et im. phot. coloribus effictam feci a. 2018.

POMPEII ΦΙΛΟ[Ξ]ΕΝΟC ESPOSITO. ΦΙΛΟΞ̣Ε̣ΝΟC DAL MASTRO. Philóxenos MORENO, GRIMALDI. MORENO, qui iudicat figuram poetam Catullum repraesentare, nomen pro subnotatione pictoris habet, quod relegant ESPOSITO et DAL MASTRO, qui contra putant eum describere figuram Cytheraeii Philoxeni (de quo vide E. ROBBINS, s. v. Philoxenos, 2. in DNP 9, 2000, 897). Non diiudicat GRIMALDI, qui autem perperam interpretatus est nomen AIΘΡA tit. 3356 subnotationem pictoris. Multorum exemplorum gratia certiores facti sumus nomina in picturis ad figuras spectare. Cum pictor nomen suum tabulae adiecit – quod rarissime evenit – scripsit etiam ἐποίησε vel ἔγραφεν vel pinxit.

REG. VII INS. 2 n. 24/26 (Casa delle Quadrighe) 10990 In tabula picta alt. 0,57 m, lat. 0,92 m, hodie Neapoli in museo, inv. n. 9055, ubi vidi et im. phot. a. 2015 feci, sub imagine quadrigarum cursu inter se decertantium legi potest litteris magnis et albis, nunc evanidis. Nescimus plane ubi pictura reperta sit: in parvo membro tablini ad sin. posito dicit BONUCCI per epistulam ad AVELLINO missam d. 13 m. Sept. 1844 (in actis Musei Neapolitani, I B5, 1) at vere domus tablino caret, nec possumus certe statuere membrum quid sit; picturam in pariete externo esse coniectavit V. SAMPAOLO in PPM, Disegnatori 308 ad fig. 111. BONUCCI tamen affirmat: “Dirimpetto è il tablino non ancora interamente scavato. Alla sinistra v’ha uno stanzino ove si ammiravano in un fregio superiore le quattro quadrighe, ora nel Real Museo”. Hoc saltem excludit picturam in pariete externo fuisse.

Fig. α

0,09

Φιλό̣xε̣νος

0,01

P. MORENO, Archeo 266 aprile 2007, 116–119; D. ESPOSITO, in D. ESPOSITO – G. DAL MASTRO, JbI 123, 2008, 51–99, praesertim 60 cum fig. 9–10 coloribus effictis; G. DAL MASTRO, ibid. 90–92; P. MORENO, Boll. Arch. online I 2010 (vol. speciale Roma 2008 Intern. Congress of Class. Arch.) 78–155, praesertim 144 sq. cum fig. 68 (p. 146); GRIMALDI, Pictores 183–186 cum fig.11–12 coloribus effictis. Patet pictorem, litterarum Graecarum imperitum, usum esse Latina littera X pro Ξ Graeca ad nomen Φιλόξενος exprimendum. De litteris Latinis cum Graecis in uno et eodem verbo confusis vide e. g. tit. 1364 et H. SOLIN, in Variation and Change 110 n. 3 et VARONE, Stabiae 186 n. 490.

Fig. β

CIL IV Suppl. 4

1597

TITVLI PICTI rosse: IA; e a graffito: S…O fratri suo salu(tem)” Reg. Epigr. d. 12 m. Feb. a. 1963. Periit. Non vidi. [- - -]ia Perperam ediderunt C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 300 n. 126, qui hoc modo unum titulum dederunt graphio exaratum: (Cornel)IA FRATRI SVO SALVT(em). IID. titulum tribuerunt ostio n. 11, qui non est in Via degli Augustali et ultro eum d. 12 m. Iun. a. 1963 (fortasse errore typographico) indixerunt. Patet litteras IA minime graphio exaratas fuisse, nec intellegi potest quo pacto eae praesertim nomini Corneliae tribui possint.

Fig. γ 0,53

Mopsus r(ector?)

REG. VII INS. 11

0,08–0,11

Fig. α–γ: Im. phot. ab A. VARONE a. 2015 sumptae. V. SAMPAOLO, in PPM VI, 1996, 683 sq. 716 sq. cum fig. 60 (eadem ac PPM, Disegnatori 308. 310 cum fig. 111); LAVAGNE, Jeunesse fig. 72; BLUM, Fresques 39. 65 nr. 28 cum fig. (p. 38); F. TACCALITE in S. TORTORELLA – S. ENSOLI – E. LA ROCCA (Ed.), Roma. La pittura di un impero, Milano 2009, 299, cat. n. IV. 8; S. TORTORELLA, ibid. 120 sq., cf. 289. – Cf. Collezioni Napoli I 1, 170 ad n. 337 cum im. phot. (p. 171); F. GRASSO, in AA. VV., Capolavori dell’archeologia. Recuperi, Ritrovamenti, Confronti, Roma 2013, 372 cum im. phot.; V. SAMPAOLO, in Dei, uomini, eroi 211 sq. n. 169 cum im. phot. coloribus efficta (p. 164 sq.). Ultima littera, hodie fere omnino evanida, plane delineavit a. 1844 ABBATE (vide PPM, Disegnatori 310 sq., fig. 111– 112a). Mopsus R(- - -) dubitanter BLUM. TACCALITE et TORTORELLA habent MOPSVS nomen equi. Censeo autem una cum SAMPAOLO, in Dei, uomini, eroi Mopsum fuisse nomen quadrigarii victoris. Quod si ita est, recte fortasse r(ector) litt. R solvenda est, sicut mecum communicavit ILENIA GRADANTE (cf. S. ROCCHI, ThLL s. v. rector, 427, 4–13 et 24–35). Nomen MOPSVS innotuit Pompeis titulis 1979. 4226. 5005.

REG. VII INS. 9 n. 27 10991 “Via degli Augustali. VII 9 27. Pilastro a destra entrando, su intonaco vecchio nascosto dal nuovo in lettere

n. 11.14 (‛Albergo dei Cristiani’) 10991a Pompeis in repositis, in fragmento tectorii in tabula inv. n. 5148 lat. 0,17 m, alt. 0,095 m a. 1932 composito litteris rubris nunc fuscis. Descripsi et im. phot. D/57996 a. 1988 faciendam curavi.

0,127

[- - - q]uinqueṇ[nalem?]

0,055

Latuit tit. DELLA CORTE. Ceterum Acta, quae memorant m. Oct. a. 1932 opera restitutionis domi VII 12, 11.14 ubi die 7 duo nummi aenei (inv. n. 5140) reperti sunt, de tit. (et de rebus repertis n. inv. 5146–5149) silent. Litt. E est duplicis lineis directis scripta. Hoc et forma insolita litt. V mea sententia indicium sunt scriptoris fortuiti. Habeo tit. structuram similem ac tit. e. g. 596. 824. Parvae reliquiae litterae ad finem post II prohibent nos a lectura [q]uinque (cf. e. g. tit. 1136).

REG. VII INS. OCC. n. 22 10992–10995 “Ambiente accosto all’oecus a fondo rosso, ad oriente del triclinio. I titoli 1–4 (id est tit. 10992–10995) sono in bianca calcina” GIORDANO; “Insula occidentale. Nell’ambiente sito sotto la quinta volta a venire da est si legge sul muro di destra entrando. 1 a pennello in bianco” Reg. Epigr. d. 2 m. Ian. a. 1961, quae post n. 1–4 (id est tit. 10992–10995) notant titulos graphio exaratos sed silent de natura tit. 2–4. De titulo C. GIORDANO, RAAN n. s. 41, 1966, n. 16, “in bianca calcina” teste ipso GIORDANO, Reg. Epigr. d. 13 m. Dec. a. 1961 tradunt contra “a gesso bianco” (idem affirmaverunt etiam C. GIORDANO ― A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 283 n. 45), ergo non penicillo picto namque eum habebis in suppl. IV. 3. Ambigere hic licet an tit. 2–4, id est tit. 10993–10995, potius “a gesso bianco” scripti sint, eos attamen hic dedi GIORDANO secutus. De eodem titulo 16 Reg. Epigr. tradunt “Ambiente sotto il quinto arco a venire da Est”, et GIORDANO dicit “Ambiente accosto all’oecus a fondo rosso ad oriente del triclinio. Parete orientale.” Sine ulla dubitatione titulus ille in hoc ipso membro repertus est (v. etiam H. SOLIN, in Neue Forschungen 263 n. 13). GIORDANO – CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 283 n. 45 dant eidem titulo locationem hanc, quae ergo titulo quoque praesenti tribuenda: “VII, Ins. Occ., Casa di M. Fabio Rufo, ingr. C. Piano ammezzato. Ambiente n. 5 venendo da est”. Locus tamen incertus manet (v. etiam SOLIN, in Neue Forschungen 243 adn. 3). Si piano ammezzato est pars mediana nobilis aedium tribus scalis, triclinium membrum n. 62 est et oecus a fondo rosso est membrum

TITVLI PICTI

1598

POMPEII

n. 64, immo vero triclinii ad meridiem (GIORDANO tituli n. 13 locum ita notat: “Ambiente ad occidente del triclinio. Porta di comunicazione col giardinetto pensile sul muro di fortificazione”). Accosto est membrum 65. Si hoc membrum fuit sotto la quinta volta a venire da est nunc certe discerni non potest, sed verisimile videtur. 10992 Vide supra quae dixi ad tit. 10992‒10995. Periit. Non vidi. Fabi Rufi

10994 “A destra” [scil. tit. praecedentis] GIORDANO, in lucem prolatus d. 2 m. Ian. a. 1961. Vide supra quae dixi ad tit. 10992‒10995. Periit. Non vidi. Geniali

C. GIORDANO, RAAN n. s. 41, 1966, 75 n. 1 cum im. del.; H. SOLIN, in Neue Forschungen 263 n. 1 cum eadem im. del. n. 225, 1. – Cf. CHIAVIA, Programmata 288. De Fabiis Pompeianis vide CASTRÉN2 166 sq. et supra p. 1166 ad tit. 88. Nominatim de Fabio Rufo vide SOLIN, in Neue Forschungen 246 sq. Vide praeterea infra tit. 10995.

C. GIORDANO, RAAN n. s. 41, 1966, 75 n. 3 cum im. del.; H. SOLIN, in Neue Forschungen 263 n. 3 cum eadem im. del. n. 225, 3. De cognomine Genialis vide KAJANTO, Cognomina 260.

10993 “Al di sopra del n. 1” [scil. tit. praecedentis] GIORDANO, in lucem prolatus d. 2 m. Ian. a. 1961. Vide supra quae dixi ad tit. 10992‒10995. Periit. Non vidi.

10995 “Sotto” [scil. tit. praecedentis] GIORDANO, in lucem prolatus d. 2 m. Ian. a. 1961. Vide supra quae dixi ad tit. 10992–10995. Periit. Non vidi.

Bucolus

Fabi Rufi

C. GIORDANO, RAAN n. s. 41, 1966, 75 n. 2 cum im. del.; H. SOLIN, in Neue Forschungen 263 n. 2 cum eadem im. del. n. 225, 2. Una cum SOLIN habeo Bucolus cognomen. Pompeis novimus M. Epidium Bucolum e tabulis ceratis 3340 n. LXXXIV. LXXXIX.

C. GIORDANO, RAAN n. s. 41, 1966, 75 n. 4 cum im. del.; H. SOLIN, in Neue Forschungen 263 n. 4 cum eadem im. del. n. 225, 4; CHIAVIA, Programmata 335 (partim) et vide etiam 288. De Fabiis Pompeianis vide CASTRÉN2 166 sq. et supra p. 1166 ad tit. 88. Nominatim de Fabio Rufo vide SOLIN, in Neue Forschungen 246 sq. Vide praeterea supra tit. 10992.

10996 “VII, Ins. Occ., Casa di M. Fabio Rufo, ingr. C. Scalone adducente al giardino. Parete orientale a pennello rosso” GIORDANO – CASALE. Titulus, in lucem prolatus d. 15 m. Mar. a. 1969, periit nec ubi fuerit accurate statui potest. Fortasse in ea parte scalarum ad viridarium descendentium inter membra 44 et 47 et sub eis. Periit. Non vidi. Cestiliae felic(iter) C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 284 n. 47. Cum scalae domum cum litore maris coniungant, verisimile est titulum acclamationem fuisse secundam mulieri e mare domum pervenienti. Novimus Cestiliam quandam, quam titulus 2413h appellat ‛reginam Pompeianorum, animam dulcem’. De gente Cestilia vide CASTRÉN2 153.

REG. VIII INS. 4 n. 4 10997 [cf. tab. II fig. 8] Aditus ad occidentem, ubi fuit tit. 727, d. 28 m. Ian. a. 2014 delapso tectorio superposito in lucem prodiit litteris rubris. Descripsi et im. phot. G/675 faciendam curavi. 0,45

L(ucium) Ceium Sẹc̣ [undum]

0,22

Lectionem vulgavi per ephemeridem La Repubblica–Napoli d. 31 m. Ian. a. 2014; M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89–91 cum fig. 3–4.

Puncta divisionis inter verba posita sunt. Ṣẹc̣ [undum] STEFANILE.

De Lucio Ceio Secundo, aedilitatis et duoviratus candidato Flaviorum aetate et de locis ubi VIRI DOCTI de eo disseruerunt vide supra quae adnotavi ad tit. 10920. 10930. Vide etiam praeterea tit. 10925. 10933. 10937 sq. 10940. 10952–10954. 10983. 11014. Cum titulus sub tectorio eminente a. 79 p. Ch. n. scriptus esset, ipsum favisse Ceio aedilitatis candidato verisimile puto. Nam e titulis 10930. 10937, ubi vide, bene suspicari possumus Ceium duoviratum potius petivisse a. 79 (a. 78 vel 79 p. Ch. n. STEFANILE, qui postea, in Colonie e municipi nell’era digitale 612, hoc potius a. 77 vel 78 evenisse putat. Vide quae adnotavi ad tit. 10930). Ceium edilitatis candidatum anno incerto inter a. 74 et 77 p. Ch. n. proponit in praesenti STEFANILE. STEFANILE putat titulum potuisse etiam Ceio Secundo duoviro favere, sicut tit. 1830, scriptum in pila inter n. 4 et 5 eiusdem insulae, quod autem probabile non videtur. Atque latuit STEFANILE titulum illo 727 Popidio faventi subfuisse et ergo ad suffragium ultimum Pompeianorum pertinere non potuisse.

n. 6 10998 In pila occidentali litteris rubris supra dealbationem lateribus superpositam et subpositus titulo sequenti recentiori. Titulus in lucem prodiit d. 5 m. Sep. a. 1985 cum causa refectionis tectorium remotum esset quod eum tegebat una cum sequente et in quo scriptus erat tit. 731. Exstat partim 1,82 m a pavimento. Vero quaedam litterae eius tantum pro parte et passim superfuerunt ita

CIL IV Suppl. 4

1599

TITVLI PICTI

ut non facile legi possit et minime ad finem. Descripsi et imagines photographicas et imagines delineatas faciendas curavi. Post nomen candidati litterae sunt minores et in eodem spatio altitudinis in duobus versibus positae. Malui ergo in tribus partibus titulum reddere.

Fig. β

Fig. α 1,25

Fig. γ

P(ublium) Sittium Coniunctuṃ IIvị[r(um) i(ure)] ḍ(icundo) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis) [- - - - - -]

Fig. α: Im. phot. D/45749 a. 1985 sumpta. Fig. β–γ: Im. a MARIA OLIVA a. 1985 del. Edidi in Riv. Stud. Pomp. 1, 1987, 92–96. 98.100 cum im. phot. 1 (p. 93). 3 (p. 95). 7 (p. 98) et cum im. del. 9 (p. 99) (= AE 1988, 336b). – Cf. CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 34 cum adn. 75 et adn. 77. 314.

0,15– 0,265

Signum distinctionis certe legi potest inter tria nomina et ante litt. O. 3 nomen rogatoris vel scriptoris potius quam laus candidatis e parvis reliquiis litterarum legi non potest. De P. Sittio Coniuncto et de aetate petitionis duoviratus vide supra p. 1176 sq. ad tit. 130. 135 et praesertim p. 1252 ad tit. 726.

10999 In pila occidentali litteris rubris 2,34 m a pavimento superpositus supra titulum praecedentem et antiquiorem. Titulus in lucem prodiit d. 5 m. Sep. a. 1985 cum causa refectionis tectorium remotum esset quod eum tegebat una cum praecedente et in quo scriptus erat tit. 731. Discerni possunt reliquiae fortasse sex versuum, quorum tantum quattuor certi sunt. Tituli utrum duo an sane tres fuerint certe dici non potest, cum solus ille v. 1 legi potest. Dedi ergo omnes versos hic coniunctos. Descripsi et imagines photographicas et imagines delineatas faciendas curavi.

Fig. γ

1

Fig. α

Fig. β

Ạ(ulum) Ṿẹṭṭium Caprasium ------

0,22

Fig. α: Im. phot. D/45749 (pro parte) a. 1985 sumpta. Fig. β–γ: Im. a MARIA OLIVA a. 1985 del. Edidi in Riv. Stud. Pomp. 1, 1987, 92–95 cum im. phot. 1 (p. 93). 3 (p. 95). 7 (p. 98) et cum im. del. 8 (p. 99) (= AE 1988, 336a). – Cf. CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 34 cum adn. 75 et adn. 77. 322. Signum distinctionis certe legi potest inter litt. M C. De A. Vettio Caprasio Felice candidato aedilitatis duoviratusque Flaviorum aetate vide supra p. 1182 sq. ad tit. 171. 174 et tit. 10950. Cf. etiam tit. 10958.

TITVLI PICTI

1600

11000 In pila orientali litteris rubris supra dealbationem superpositam lateribus. Titulus in lucem prodiit d. 5 m. Sep. a. 1985 cum causa refectionis tectorium remotum esset quod eum et tit. 11001 tegebat et in quo tit. 732, omnino evanidus, scriptus erat. Exstat 1,84 m a pavimento, ubi descripsi et imagines photographicas et imagines delineatas faciendas curavi.

POMPEII Edidi in Riv. Stud. Pomp. 1, 1987, 92 cum im. phot. 1 (p. 93). 2 (p. 94). 4 (p. 96) et cum im. del. 6 (p. 97) (= AE 1988, 335). Vide CHIAVIA, Programmata 306 et vide etiam 28 cum adn. 41. 34 cum adn. 75 et adn. 77. Puncta divisionis ubique posita sunt. De N. Popidio Rufo vide supra p. 1173 ad tit. 116. De eo vide etiam tit. 10965. 10977 et cf. etiam tit. 10926. 10929. 10935. 11009. Habeo eum aedilitatis candidatum ante a. 74 p. Ch. n. cum programma 986 eo edili favens tit. 985 P. Paquio Proculo duoviro eius anni favente tectus sit. De quo vide supra WEBER p. 1205 ad tit. 354 et p. 1190 ad tit. 222.

n. 7 11001 In pila occidentali litteris nigris supra dealbationem lateribus superpositam et pergentem ad pilam quoque orientalem ostii n. 6. Titulus in lucem prodiit una cum praecedente d. 5 m. Sep. a. 1985 cum causa refectionis tectorium remotum esset quod eum tegebat et in quo tit. 732, omnino evanidus, scriptus erat. Exstat 1,81 m a pavimento, ubi descripsi et imagines photographicas et imagines delineatas faciendas curavi. Fig. α

Fig. β

Fig. α

Fig. γ 0,37

N(umerium) P(opidium) R(ufum) a͆e͆d(ilem)

Fig. α: Im. phot. D/45748 a. 1985 sumpta. Fig. β–γ: Im. a MARIA OLIVA a. 1985 del.

0,29

Fig. β

CIL IV Suppl. 4

1601

TITVLI PICTI In portico Theatrorum salutationes invenies etiam in titulis penicillo pictis 1084. 1087–1089. 1093. 1093a. 1095.

REG. IX INS. 1 n. 22 (Casa di Epidio Sabino)

Fig. γ 0,44 0,31 0,24

Holconium Priscum aed(ilem) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis)

0,14 0,09 0,06

Fig. α: Im. phot. D/45748 (pro parte) a. 1985 sumpta. Fig. β–γ: Im. a MARIA OLIVA a. 1985 del. Edidi in Riv. Stud. Pomp. 1, 1987, 91 sq. cum im. phot. 1 (p. 93). 2 (p. 94). 4 (p. 96) et cum im. del. 5 (p. 97) (= AE 1988, 334). Inde CHIAVIA, Programmata 293 sq. et vide etiam 28 cum adn. 41. 34 cum adn. 75 et adn. 77. 2 punctum distinguens post litt. M positum est. 3 punctum distinguens inter litt. D et O͆ positum est. Litt. O͆F sunt minores. De M. Holconio Prisco aedilitatis ac duoviratus candidato Flaviorum aetate vide supra p. 1169 ad tit. 103, p. 1178 ad tit. 140, p. 1199 ad tit. 291, et M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89 et EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 612 et cf. supra tit. 10916. 10982 et infra tit. 11005 quoque.

11003 In membri 19 (sive t’) pariete septemtrionali in pictura alt. 1,62 m et lat. 1,15 m nunc valde evanida et lacunosa figurante Heraclem audientem Orpheum lyra canentem cum Musis (cf. HELBIG, Wandgemälde n. 893; SCHEFOLD, Wände Pompejis 238; EUND., Vergessenes Pompeji. Unveröffentliche Bilder römischer Wanddekorationen in geschichtlicher Folge, Bern – München 1962, fig. 61) pictor notavit nomina actorum litteris albis. Maluit titulum ZANGEMEISTER non describere (cf. supra p. XI ad n. 36), quod tamen nunc puto faciendum, nec opus est id subtilius explanari. Vidi a. 2015 et im. phot. coloribus effictas, quas infra vides, feci. Contuli ultro ad im. del. HELBIG, Wandgemälde, Atlas tab. X (= DAIR, legatum WARSCHER 345 = PPM VIII, 1998, 1033 fig. 135) et ad im. phot. a K. SCHEFOLD, in Festschrift Schuchhardt 211 editam.

REG. VIII INS. 7

Fig. α

Theatrum maius 11002 In codice manu scripto ubi liturarii Actorum effossionum a FRANCESCO et PIETRO LA VEGA scripti servantur, quem PAGANO Neapoli apud Società Napoletana di Storia Patria perscrutatus est et edidit, d. 9 m. Iun. 1792 legitur: “… si è terminato a levare la terra dietro, e lungo la scena di quel Teatro per quanto è il taglio che si va continuando, e nel muro dalla parte di dietro di detta scena si è ritrovata la seguente Inscrizione da un lato dipinta sul muro [sequitur illa 11033, ubi vide]. E dall’altro lato dello stesso muro, dipinto egualmente come l’antecedente a caratteri rossi si legge”:

Cyrillus Liccaeo s(alutem) d(icit) PAGANO, Diari 116 cum adn. 98 et fig. 5. Puncta divisionis ubique posita sunt. De cognomine Cyrillo, quod Pompeis antea non innotuit, vide SOLIN, Namenbuch2 443. Cognomen Illyricum Liccaeus in Italia crebre occurrit Romae et in regione X, nec latuit in regionibus II. V. VI. In regione I quidem id invenies Atellae (X 3742), Capuae (X 4029. 4370), Minturnis (X 6054). Postremo Liccaeus ut nomen innotuit in tabella magica Dalmatica AE 1921, 95.

Fig. β Fig. α: Im. phot. ab A. VARONE a. 2015 sumpta. Fig. β: Im. del. ex HELBIG, Wandgemälde.

TITVLI PICTI

1602

a in media pictura sub Orpheo supra saxum sedente.

POMPEII g ad dexteram Musae sedentis superius ad sinistram scenae.  Μελπομέ[νη] h superius quoque sub figura omnino deperdita.  [Εὐρυδί?]κη

Όρφεύς

0,085

0,01–0,025

b ad dexteram Orphei sub Musa stante, laeva manu citharam regente, et conexa cum Thalia sorore. Εὐτέρπη

R. SCHÖNE, BdI 1867, 49 sq.; HELBIG, Wandgemälde 178 sq. n. 893; K. SCHEFOLD, in Festschrift Schuchhardt 209–215; V. SAMPAOLO in PPM VIII, 1998, 1032–1036 cum fig. 135–138 (cum indice AUCTORUM qui de pictura disseruerunt p. 957). d SCHÖNE et inde CETERI legerunt ΗΡΑ[ΚΛ]ΗC. h) SCHEFOLD, in Festschrift Schuchhardt 212: “Man hat an Eurydike oder eine Verkörperung der Landschaft gedacht, etwa Thrake”.

c ad dexteram Euterpes sub Musa cum ea conexa.

REG. IX INS. 7 n. 2

0,08

Θάληα

11004 Ex im. phot. C/495 (a. 1911) sub titulo 7814 cerni possunt reliquiae tit. antiquioris cuius superfuerat tantum littera A, posita ante primam litteram (D) v. 2 tituli illius. Periit. 0,015

d ad sinistram Orphei inferius sub heroe supra leonis pellem sedente.

Ἡρα[κ]λῆς

0,11

0,022–0,025

e ad dexteram Musae stantis cum sorore (Polyhymnia) pone Orpheum et Hercole superius. Fig. α

Οὐρ[α]νίη f pone Orpheum et ad dexteram Uraniae supra Musam sedentem.

Fig. β [- - -]A[- - -]

0,009

Τερψιχόρ̣̣[η]

0,002

Fig. α: Im. phot. C/495 (a. 1911). Fig. β: Pars eiusdem im. phot. dilatata. Edidi in VARONE – STEFANI, Imagines 385. Cf. supra p. 1507 ad tit. 7814.

CIL IV Suppl. 4

1603

TITVLI PICTI

n. 9 11005 Ex im. phot. A/7240 (olim A/93; a. 1912). C/518 (a. 1912) ostii n. 9 ad occidentem supra tit. 7851 crevi et descripsi titulum, qui nunc periit.

M(arcum) Holconium d(uovirum) i(ure) d(icundo) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis) Edidi in VARONE – STEFANI, Imagines 412 et vide etiam 414. Cf. KEPARTOVÁ supra p. 1513 ad tit. 7851. Nescio quo pacto DELLA CORTE hunc titulum praeterierit. Punctum inter omnia verba. M. Holconium aedilitatis ac duoviratus candidatum temporibus ultimis Pompeiorum novimus Priscum (de quo vide

supra p. 1169 ad tit. 103, p. 1178 ad tit. 140, p. 1199 ad tit. 291 et ultro M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89 et EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 612 et tit. 11001) et Rufum, honore non indicato (de quo vide supra p. 1199 ad tit. 291, p. 1419 ad tit. 7140a). Vide etiam supra ad tit. 10916. 10982 et cf. sane tit. 10926. 10929. 10935. 11009.

n. 10 11006 Ex im. phot. C/518 (a. 1912) ostii n. 10 ad occidentem supra et ad sin. tit. 7852 crevi et descripsi titulum a DELLA CORTE praeteritum, qui nunc periit.

Fig. β [- - -]um aed(ilem)

Fig. α

Fig. α–β: Im. phot. C/518 (a. 1912) et pars eiusdem dilatata. Edidi in VARONE – STEFANI, Imagines 414. Litterae AED minores sunt quam litterae VM.

REG. IX INS. 8 n. 1 11007 In pariete ostii ad orientem in dealbatione subposita tectorio in quo tituli 3730–3737 scripti erant. Titulus litteris rubris in lucem prodiit partim una cum tit. 11008. 11034 d. 16 m. Nov. a. 1985 delapso tectorio superposito. Exstat 1,81 m a solo, ubi descripsi et imagines photographicas et imagines delineatas faciendas curavi.

Fig. α

TITVLI PICTI

1604

POMPEII

Fig. β

1,80

Fig. γ

[- - - - - -] Ḷ(ucium) Ṛuṣt[i]elium Cẹḷẹṛem [- - -] ọ͆(ro) ṿ͆ (os) f̣(aciatis)? [- - - - - -?]

Fig. α: Im. phot. D/47878 a. 1985 sumpta. Fig. β–γ: Im. a MARIA OLIVA del. Edidi in Riv. Stud. Pomp. 1, 1987, 100 sq. cum im. phot. 10 (p. 102) et cum im. del. 11 (p. 103) (= AE 1988, 337). Inde MOURITSEN, Elections 179 adn. 4a; CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 34 cum adn. 75 et cum adn. 77. 138. 310 cum im. phot. 15–16 (p. 413); FRANKLIN, Pompeis difficile est 70 sq. cum adn. 25. 1 exstant reliquiae nominis probabiliter alterius candidati, quae tamen legi non possint. – 2 post nomen exstant litterarum reliquiae nec diiudicari potest utrum ad hunc titulum pertineant necne. Dubitanter dedi etiam hic formulam O͆V͆F quae fortasse legi poterit, quam autem caute separatim expressi etiam in titulo qui sequitur. – 3 pariter statui non potest utrum vesti11008 In pariete ostii ad orientem in dealbatione subposita tectorio in quo tit. 3730–3737 scripti erant. Titulus litteris rubris in lucem prodiit partim una cum tit. 11007. 11034 d. 16 m. Nov. a. 1985 delapso tectorio superposito. Exstat 1,70 m a solo, ubi descripsi et imagines photographicas et imaginem delineatam faciendas curavi.

0,305

gia aliqua litterarum cum hoc consentanea sint an ad alterum an ad tertium titulum pertineant. De gente Rusticelia et de L. Rusticelio Celere vide supra p. 1200 ad tit. 301 et CASTRÉN2 214. Ductu specieque suppositarum ultro titulis 3730–3737 litterarum, medium quendam locum obtinentium inter programmata antiquissima et titulos pictos ultimis Pompeiorum annis adscribendos, sicut in sepulcris viae Nucerinae, de quibus diffuse egit MAU supra p. 496 (et vide etiam tit. 10916. 10934. 10984. 11024), non dubito quin noster idem ac candidatus duumviratus aetatis imperatorum Iuliorum Claudiorum fuerit. Idem MAU supra p. 481 iudicat tit. 3572, L. Rusticelium Celerem duovirum iterum candidatum memorantem, a. 63 (vero 62) antiquiorem. Fig. α: Im. phot. D/48139 (pro parte) a. 1985 sumpta. Fig. β–γ: Im. a MARIA OLIVA del. Edidi in Riv. Stud. Pomp. 1, 1987, 101–104 cum im. phot. 10 (p. 102) et cum im. del. 11 (p. 103). – Cf. CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 34 cum adn. 75. 77. 1 lectio omnino incerta. Pro litteris O͆V͆F potest etiam littera R legi. Diiudicari non potest litterae huius tituli utrum coniungendae sint titulo praecedenti (ubi vide; hac in re fueritne Ateius rogator?) an titulo 11034 (ubi vide; hac in re fueritne Ateius lanista? Vide etiam tit. 4287: Edictum M. Ati Primi) an per se habendae. In dubio separatim dedi. De gente Ateia vide supra p. 1357 ad tit. 3441.

REG. IX INS. 11 Fig. α

n. 9 11009 In vico qui insulae ad orientem adiacet adhuc nondum plane effosso ostii nr. 9 ad septemtrionem e regione adversa ostio IX 12 c supra tituli 11035 (ubi vide) litteram O legere potui d. 19 m. Ian. a. 2009 litteris nigris et tenuibus et fluidis et im. phot. coloribus effictas feci.

Fig. β

Fig. γ 0,52 0,40

[- - -] ọ͆(ro) ṿ͆ (os) f̣(aciatis) (?) [.] Atei[- - -] [- - - - - -]

0,18 0,08

Fig. α

CIL IV Suppl. 4

1605

TITVLI PICTI Fig. α–β: Im. phot. ab A. VARONE a. 2009 sumptae. Litterae post Rufum sunt minime certae. Mihi videtur scriptor voluisse proficere Rufo candidato usus invitamento edicti muneris edendi subtus scripti. Diiudicare non potest candidatus quis sit, cum Rufus nomen usitatissimum inter homines liberos sit et etiam inter Pompeiorum magistratos crebrum occurrat (vide supra p. 1189 ad tit. 219). Attamen C. Gavius (de quo vide supra p. 1169 ad tit. 103 et M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89 et EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 612 et vide etiam tit. 11032) vel N. Popidius (de quo vide supra p. 1173 ad tit. 116 et tit. 10965. 10977. 11000) mihi videntur hic vero propius sustentati esse. Vide etiam tit. 10926. 10929. 10935 et cf. tit. 10916. 10982. 11005 quoque.

Fig. β 0,13

Rufum ọ(ro) ṿ(os) f̣(aciatis)

0,03–0,04

REG. IX INS. 12 n. 7 11010 = 7912 Delapsa dealbatione in quo tit. 7918 pictus erat, nunc plenior apparuit. Contuli et descripsi a. 2007 et im. phot. faciendas curavi.

Fig. α 1,67

Fig. β

Ti(berium) Claudium Claudianum

Fig. α–β: Im. phot. ab A. VARONE a. 2007 sumptae. Edidi in VARONE – STEFANI, Imagines 452. 454 sq. cum tab. XL sq. et cf. 451.

0,40

De Ti. Claudio Claudiano duumviratus candidato aetate Neronis vel Vespasiani priore vide supra WEBER p. 1338 sq. ad tit. 2947.

n. 9 (posticum: Casa dei Pittori al Lavoro) 11011 In porticus triplicis pariete occidentali, 1,09 m ab angulo ad septemtrionem atque occidentem vergente, 1,46 m a pavimento, in albo tectorio supra podium rubrum, colore nigro. Descripsi et im. phot. D/74473 et im. translucidam et im. del. faciendas curavi a. 1992. Im. phot. coloribus effictam feci a. 2010.

Fig. γ

0,233

Fig. α

Fig. β

Vìctores hìc [-2–3-]++nt

0,025–0,044

Fig. α: Im. phot. translucida ab A. VARONE a. 1992 sumpta. Fig. β: Im. phot. ab A. VARONE a. 2010 sumpta. Fig. γ: Im. ab A. VARONE del. Edidi in Έπιγραφαί 1073 n. 2 cum im. phot. 1b (= AE 2000, 300) sine v. 2. 1 ambae litt. I sunt longae. – 2 litterae ante NT, quae mox omnino evanuerunt, sunt valde incertae.

TITVLI PICTI

1606

11012 In vico qui ab occidente insulae adiacet, in pariete exteriore insulae, ostii a ad meridiem 12 m ab angulo insulae ad meridiem atque occasum vergente in rudi tectorio littera singularis colore albo in lucem prodita d. 3 m. Mai. a. 2004. Vidi et im. phot. faciendam curavi.

0,14

L

POMPEII 0,59 0,14

[P]ṛoculum [II]vir(um) ọ(ro) [v(os) f(aciatis)]

0,17–0,30 max. 0,08

Fig. α: Im. phot. a RIA BERG a. 2001 sumpta. Fig. β: Im. a RIA BERG a. 2001 del. Edidit R. BERG, in P. G. GUZZO – M. P. GUIDOBALDI (Ed.), Nuove ricerche archeologiche a Pompei e Ercolano, Roma 2005, 200 cum fig. 1 (p. 204). 1 littera M est minor. – 2 punctum distinguens inter litt. R et O. Diiudicare non possumus utrum litterae O [V F] nexu coniunctae sint necne. Proculum candidatum novimus P. Gavium et A. Hordonium et Q. Postumium tantum aedilitatis; ex apochis Iucundianis novimus L. Helvium Blaesium duovirum a. 52/53 (3340 n. CXXXVIII) et Sex. Pompeium duovirum a. 57/8 et praef. i. d. a. 60 (3340 n. CXLI. CXLIV–CXLVI), cuius cognominis tit. 325 (et cf. tit. 327) mentionem non facit. Ergo potius habuerim nostrum P. Paquium Proculum, duovirum candidatum Flaviorum aetate, cuius permulta programmata exstant, de quo vide supra p. 1190 ad tit. 222.

0,05

Edidit R. BERG, in GUZZO – GUIDOBALDI, Nuove ricerche 363. Inscriptionem pro exemplo scripturae potius quam pro titulo incepto et ad finem non perducto habeo. Cf. tit. 10939. 10947. 10955. 10962.

11014 In vico qui ab occidente insulae adiacet, in poste ostii b ad meridiem vergente in albo tectorio litteris colore rubro valde evanidis. In lucem prodiit d. 28 m. Mar. a. 2001. Descripsi et im. phot. feci.

11013 In vico qui ab occidente insulae adiacet, in pariete exteriore insulae, fenestrae ad meridiem, litteris nigris in tectorio albo. In lucem prodiit d. 23 m. Mar. a. 2001 (v. 2 vere d. 28 m. Mar. a. 2001). Vidi et im. phot. et im. del. faciendas curavi.

Fig. α

0,12 0,27

[Ce]ịụ[m] (?) [II]vịṛ(um) (?)

0,09 0,15

Lectio est admodum incerta itaque utere cautius. Nam unica littera certa est V alterius versus. De L. Ceio Secundo vide supra quae adnotavi ad tit. 10920. 10930. Vide etiam tit. 10925. 10933. 10937 sq. 10940. 10952–10954. 10983. 10997.

Fig. β

11015 [cf. tab. II fig. 9] In vico qui ab occidente insulae adiacet, in pariete exteriore insulae inter ostia b et c in albo tectorio colore rubro. In lucem prodiit d. 10 m. Mar. a. 1997. Descripsi et im. phot. D/100498 sq. faciendas curavi. Im. phot. coloribus effictam, quam infra vides, feci a. 2010.

CIL IV Suppl. 4

1607

TITVLI PICTI

Fig. β 1,92

[Suedium] Clementem Veḍ[ium - - -]

0,4–0,44

Edidi in Έπιγραφαί 1073 n. 1 cum im. phot. I m (p. 1078) (= AE 2000, 299); CHIAVIA, Programmata 28 adn. 41, quae confirmat lectionem Clementem ⟨S⟩uedium nec legi nec admitti posse. Inter litteras M et V est linea directa cuius effugit ratio (distinguendi nota?). Littera T est longa. Alterius nominis litterae sunt maiores. Cum nulli candidato noto fuerit cognomen Clemens, habeo Clementem nostrum fuisse tribunum illum T. Suedium Clementem, legatum Vespasiani, quem ex tit. 768. 791, 1059. 7203. 7579. 7780? novimus fovisse M. Epidium Sabinum duovirum candidatum et ex titulo 905 ipsum fortasse candidatum fuisse. De lectione autem tradita tit. 905 (ad quem vide supra p. 1282) dubitant K. ZANGEMEISTER et H. MOURITSEN et C. CHIAVIA et V. WEBER, qui pro SVEDIVM legere malunt ̍ˉPˉ̍VEDIVM, cum P. CASTRÉN putet Suedium Clementem acerbis facetiis candidatum habuisse. Vedius fuit fortasse P. Vedius Siricus, duovir quinquennalis propositus a. 70 aut 75 et certe duovir a. 60, de quo vide supra p. 1188 ad tit. 214 et p. 1265 ad tit. 805, nisi autem P. Vedius Nummianus, aedilis candidatus Flaviorum aetate et praecedenti propinquus, de quo vide supra loc. cit. et p. 1257 ad tit. 755 et cf. ad tit 10975. De Suedio Clemente autem vide STEIN, RE IV A1 (1931), 579 sq. et proximum M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 93‒95 (cf. EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 610 sq.).

REG. IX INS. 13 11016 “IX 13. Vicolo divisorio tra le insulae XII e XIII. Lungo il muro esterno della casa di C. Giulio Polibio, quasi all’inizio del vicolo, in rosso ed evanido” GIORDANO – CASALE. In vico qui ab occidente insulae adiacet, in pariete exteriore insulae in albo tectorio colore rubro. Prodiit in lucem d. 24 m. Ian. a. 1972. Periit. Non vidi. Contulit a. 1977 H. SOLIN, qui mihi im. del. et im. phot. quattuor a se sumptas suppeditavit. Im. phot. tres primas inter se EGO coniunxi. Quarta praebet prospectum meliorem partis fultura lignea conditae. Etiam im. del., quae bipertita erat, denuo expressi.

Fig. α

Fig. γ 0,93

Habitus hac hodie cum Issa. Sal(utem)

0,15

Fig. α–β: Im. phot. a H. SOLIN a. 1977 sumptae. Fig. γ: Im. a H. SOLIN a. 1977 del. C. GIORDANO, RAAN n. s. 49, 1974, 27 n. 13 (= AE 1977, 225 = AE 1985, 291). Inde C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 284 n. 49; S. DE CARO, Cron. Pomp. 5, 1979, 79 adn. 18. CUM YSASAL. (?) GIORDANO; cum Ysa sal(utem) GIORDANO per litteras d. 26 m. Sep. a. 1986 mihi missas; CVM YSSA SAL GIORDANO – CASALE; Habitus Issae DE CARO. Litteram I nominis Issa sicut V scriptam habes in tit. 1457 v. 3. 9153 et in tit. A. VARONE, in Unexpected Voices 128 cum fig. 5 (ubi I invenies errore typographico). Non dubito quin Habitus idem fuerit ac qui bis salutem dixerit Issae in monumento Obellii Firmi (S. DE CARO, Cron. Pomp. 5, 1979, 75 n. 6. 77 n. 13; ita et GIORDANO in litteris supra memoratis) et foris tabernam III 7, 2 (vide tit. 8954) et in Thermis Suburbanis (vide VARONE l. l.) et extra portam Marinam (vide tit. 9153) et fortasse in aede Veneris (vide tit. 1762) et in taberna VI 6, 7 (vide tit. 1457) et de quo diffuse egi ibidem 127. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 65 sq. 86, assentiente SOLIN, infra ad tit. 1457, bene docuit formas vulgares issus, issa ex pronominibus ipse/ipsus, ipsa derivatas esse. Cum DELLA CORTE, Case ed abitanti3 395 et DE CARO, Cron. Pomp. 5, 1979, 79 attamen puto in his titulis ab Habito scriptis nomen proprium Issam Ussam quoque scriptum esse. Neque enim in eisdem salutationibus potueris pronomen issa mulieri iam nomine notae tribuere. Titulum hic extra ordinem dedi cum inter inscriptiones pictas eum GIORDANO – CASALE inseruissent. At patet hunc titulum non aliter ac alios ab Habito scriptos carbone vel lapide albo vel lapide gilvo, vel rubrica vel colore nigro potius ad titulos graphio exaratos pertinere. Vide etiam infra ad tit. 11036.

n. 1–3 Domus C. Iuli Polybi et Philippi. Sicut in nonnullis paucis Pompeiorum aedibus (e. g. II 9, 4 – ubi vide – vel I 7, 1 vel in pistrino I 12, 1–2 – ubi vide – et vide supra MAU, Indices, 769 sub X. B. II, C. CHIAVIA, Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 278 et EAND., Programmata 242) programmata scripta sunt in interiore domus. Acta diurna effossionum, a MARIA OLIVA redacta, edita sunt curantibus V. CASTIGLIONE MORELLI et L. FERGOLA. Qui tamen titulos incertae lectionis praeterire maluerunt.

TITVLI PICTI

1608

POMPEII

11017 In membri 2 (faucium) pilae occidentalis facie orientali 1,61 m a pavimento litteris rubris. Prodiit in lucem d. 26 m. Mai. a. 1967. Contuli a. 1992 et im. phot. D/74419 et im. del. faciendas curavi. 0,36 0,125

C(aium) Iulium aed(ilem)

0,24 0,06

Fig. α: Im. phot. D/74419 a. 1992 sumpta. Fig. β: Im. a VINCENZA IORIO a. 1992 del. C. GIORDANO, RAAN n. s. 49, 1974, 27 n. 11 (= AE 1977, 223 = AE 1985, 289); OLIVA, Giulio Polibio 43; P. ALLISON, JMA 14, 2001, 65 sq.; CHIAVIA, Programmata 273 n. 48 cum im. phot. 11 (p. 410) et vide 28 cum adn. 41. 34 cum adn. 11 sq. 242 cum adn. 74. 295; A. VARONE, in CASTIGLIONE MORELLI – DE CAROLIS – SALERNO, Caio Giulio Polibio 99 cum im. phot. 5 (p. 108). – Cf. MOURITSEN, Elections 139; A. ŁOŚ, Cah. Glotz 3, 1992, 282 cum adn. 101. 283 cum adn. 104; A. VARONE, in Abitare sotto il Vesuvio 200; C. CHIAVIA, Riv. Stud. Pomp. 12/ 13, 2001/02, 278 cum adn. 103 (p. 284); N. MONTEIX, in Affaires Andreau, 264 cum adn. 19. Cf. E. M. VIITANEN – L. NISSIN, in Writing Matters 133 adn. 54. 1 punctum distinguens inter litt. C et I positum. Non dubitabis nostrum fuisse illum C. Iulium Polybium aedilem atque duovirum Flaviorum aetate de quo vide supra p. 1167 ad tit. 94, p. 1168 ad tit. 99, p. 1215 ad tit. 429, p. 1444 ad tit. 7316 et vide etiam infra tit. 11018 sq. et cf. tit. 11021 quoque.

Fig. α

Fig. β

11018 In membri N pariete occidentali super tectum membri 3 (culinae) litteris rubris. Titulus, in lucem prolatus d. 16 m. Mar. a. 1967 (Acta; contra d. 26 m. Mai. a. 1969 GIORDANO) scriptus est in loco edito 0,66 m ab angulo ad meridiem et occasum vergente 0,26 m a culmine parietis ut legi posset ab habitatoribus cenaculi. Exstat partim. Contuli a. 1992 et imagine usus a R. et M. OLIVA delineata Pompeis in tabulis servata (inv. P 546) et im. phot. a. 2010 faciendam curavi.

Fig. β

Fig. α 2,22

C(aium) Iulium Polibium d(uo)vir(um) d(ignum) r(ei) p(ublicae) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis)

Fig. α–β: Im. a R. et M. OLIVA del. C. GIORDANO, RAAN n. s. 49, 1974, 27 n. 12 (AE 1977, 224 = AE 1985, 290). Inde C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 284 n. 48 cum im. del. (p. 286); OLIVA, Giulio Polibio 30 cum im. del. (p. 243. 300. 303); P. ALLISON, JMA 14,

0,21

2001, 66; A. VARONE, in CASTIGLIONE MORELLI – DE CAROLIS – SALERNO, Caio Giulio Polibio 99. 102 cum im. phot. 13 (p. 115) ubi errore GIORDANO 11 pro GIORDANO 12 scriptum est. – Cf. MOURITSEN, Elections 139; A. ŁOŚ, Cah. Glotz 3, 1992, 282 cum adn. 101. 283 cum adn. 104; VARONE, Misteri 192. 196;

CIL IV Suppl. 4

1609

EUND.,

in Abitare sotto il Vesuvio 200; CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 34 cum adn. 75. 78. 242 cum adn. 74. 295; EAND., Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 278 cum adn. 100. 103 (p. 284); N. MONTEIX, in Affaires Andreau 269 cum adn. 39. Cf. E. M. VIITANEN – L. NISSIN, in Writing Matters 133 adn. 54. Imaginem delineatam dederunt etiam A. DE FRANCISCIS, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 31 fig. 15 et PPM X, 2003, 205 fig. 29. Latitudinem 2,22 m et altitudinem 0,21 m dedi ex actis; alteram 2,15 m alteram 0,22 m dedit GIORDANO. Quod non vidi dedi ex imagine delineata.

11019 In membri CC (porticus triplicis) pariete ad meridiem vergente, in pila inter membra UU et TT 1,31 m a pavimento litteris rubris. In lucem prodiit d. 23 m. Mai. a. 1973 (Acta; contra d. 21 Iun. a. 1972 GIORDANO). Contuli a. 1992 et im. phot. D/74416 et im. del. faciendas curavi.

TITVLI PICTI Prima littera nominis POLIBIVM est longa. POLYBIUM GIORDANO. POLIBIVM GIORDANO – CASALE, qui puncta divisionis ubique inseruerunt etiam inter litteras M et P et inter litteras D et V, ubi contra desiderantur. Litteras O V F minime nexu coniunctas dedit GIORDANO. C. Iulium Polybium d. vir d. ++ o v f male legit ALLISON. De Iulio Polybio duoviratus candidato vide supra ad tit. 11017 et vide etiam infra tit. 11019 et cf. tit. 11021 quoque. De adiectivo dignum cum casu genetivo pro ablativo coniuncto vide supra p. 1174 ad tit. 121 et CHIAVIA, Programmata 82.

2001/02, 276 cum adn. 32. 278 cum adn. 100. 103 (p. 284); N. MONTEIX, in Affaires Andreau 269 cum adn. 39. Cf. E. M. VIITANEN – L. NISSIN, in Writing Matters 133 adn. 54. Puncta divisionis ubique inseruerunt GIORDANO et GIORDANO – CASALE. Punctum inter litt. II et V autem nec Acta referunt nec EGO vidi. Locutio ◦ II ◦ VIR est litteris minoribus scripta. De Iulio Polybio duoviratus candidato vide supra ad tit. 11017 et vide etiam tit. 11018 et cf. tit. 11021 quoque. 11020 “Sul pilastro ad Est del 2° vano della fauce nr. 3 sopra la fascia gialla” Acta d. 7 m. Iun. a. 1967. Sub tribus titulis graphio exaratis Acta referunt “questo è dipinto”. Periit. Dedi ex Actibus (lectionem non invenies apud OLIVA, Giulio Polibio 45). VA N [- - -] IX

0,008

Quid sibi velit titulus nescio.

Fig. α

11021 “Sul muro W del peristilio a 40 cm dal pavimento del portico alcune iscrizioni con lettere rosse poco leggibili” Acta d. 6 m. Iul. a. 1973. Periit. Dedi ex Actis (lectionem non invenies apud OLIVA, Giulio Polibio 139). Titulus, male lectus, non potest intellegi et lectio ergo est certe corrupta. E litteris traditis attamen temptaverim unice exempli gratia, ergo utere cautius, hoc restituere.

Fig. β 0,4

C(aium) I(ulium) P(olybium) IIvir(um)

0,10–0,28

Fig. α: Im. phot. D/74416 a. 1992 sumpta. Fig. β: Im. a VINCENZA IORIO a. 1992 del. C. GIORDANO, RAAN n. s. 49, 1974, 28 n. 14 (= AE 1985, 292). Inde C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 284 n. 50 cum im. del. (p. 286); OLIVA, Giulio Polibio 136; A. VARONE, in CASTIGLIONE MORELLI – DE CAROLIS – SALERNO, Caio Giulio Polibio 99 cum im. phot. 6 (p. 109). – Cf. MOURITSEN, Elections 139; A. ŁOŚ, Cah. Glotz 3, 1992, 282 cum adn. 101. 283 cum adn. 104; A. VARONE, in Abitare sotto il Vesuvio 200; FRANKLIN, Pompeis difficile est 176 cum adn. 88; CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. 34 cum adn. 75 sq. 239 cum adn. 48. 242 cum adn. 74. 295; EAND., Riv. Stud. Pomp. 12/13,

a

Ser(- - -) Sat(urninus?) rog(at) C̣ (aium) I(ulium) P̣ (olybium) II[vir(um)]

b

C(aium) Iul(ium) ++++[- - -]

a 1 nomen Sat(urninus) Pompeis usitatum modum e. g. solutum est. – 2 punctum distinguens inter litt. C et I traditur. Pompeis novimus gentes Serviliam et Sertoriam et Sergiam et Serviam, quibus est SER principium nomini, sed ex earum viris neminem novimus cognomine Sat(- - -). Notabis insuper

TITVLI PICTI

1610

POMPEII

nemini ex candidatis notis fuisse nomen cum litteris traditis consentaneum. Si divinatio mea recta sit ergo fuerit Ser(- - -) Sat(- - -) rogator Polybio favens, qui contra consuetudinem nomini candidati suum anteposuit. Res autem manet valde incerta. b 2 fuitne Poly[bium]? Cf. tit. 11017 ― 11019.

EXTRA PORTAM NVCERINAM Sepulcrum 6 EN enumerationis D’AMBROSIO – DE CARO, Porta Nocera. 11022 In aediculae pariete orientali litteris rubris. Descripsi a. 2001 et im. phot. coloribus effictam feci. 0,16 0,105

Mima [- - -] ḥ[i]c̣

2 lectio est non satis certa cum litterae evanidae sint. Puto Mimam bustuariam ita dicentem se hoc locum ad fornicandum habuisse.

0,05 0,05

Sepulcrum A Nord prope fondo Pacifico enumerationis A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, in Römische Gräberstraßen tab. 3 A. 11023 In facie septemtrionali 1,30 m a podio litteris rubris. In lucem prodiit a. 1983. Contuli quantum potui a. 2007 etiam im. phot. in articulo effossionis efficta usus et im. phot. coloribus effictam feci.

Fig. β a

Fig. α

[- - -] o͆(ro) v͆(os) f(aciatis) [- - -]O[- - -] [- - - v(irum)?] b(onum?)

b 1,70

L(ucium) Munatium Caesernin͆u͆m d(uo)vir(um) quinq(uennalem) Nuceriae

Fig. α: Im. phot. D/46060 a. 1983 sumpta. Fig. β: Im. phot. ab A. VARONE a. 2007 sumpta. A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, in Römische Gräberstraßen 204 cum im. phot. tab. 31 b (= AE 1990, 176a; at vide infra). – Cf. MOURITSEN, Elections 97 cum adn. 383. 390 (p. 205); CHIAVIA, Programmata 94 cum adn. 221; A. VARONE, in Nuceria Alfaterna 44. b 1 punctum distinguens inter litt. L et M positum est. D’AMBROSIO – DE CARO dederunt lectionem talem: “[- - -]O͆V͆F | [- - -]O | [- - -]B | L. MVNATIVM CAESERNI | D VIR QVIN NVCERIAE N͆V͆M” quam IPSI solverunt compleveruntque talem: “L(ucium) Munatium Caeserninum d(uum) vir(um) quinq(uennalem) Nuceriae [v(irum)] O(- - -) b(onum) |

0,32

o(ro) v(os) f(aciatis)”. Editores ergo, cum titulum explicarent, versus quos legendo dederant 1–3, in finem locaverunt, positionibus ultro permutatis inter se. Quos versus nec vidi nec ubi legissent ex im. phot. in articulo effossionis efficta experiri potui. Puto autem litteras N͆V͆M quas editores dederunt post verbum NVCERIAE, continuas esse cum CAESERNI versus praecedentis, sed subpositas carente spatio. Dubia cum esset lectio a D’AMBROSIO – DE CARO data, malui quidem eiusdem versus 1–3 a ceteris separare. Si versus 1–3 ab initio vero ibi fuerint, habeam eos reliquias tituli praecedentis. Ceterum IID. 204 affirmant: “Resti di una precedente iscrizione su due righe in lettere rosse sono subito sopra la parola Munatium (Abb. 60a)”. At im. in illa tabula del. certe non exhibet tit. penicillo

CIL IV Suppl. 4

1611

duobus versibus pictum, cuius lectionem tantum in indicibus (p. 228) talem dederunt: “Sot..es”, et quem rectius dabo inter titulos graphio exaratos. Res attamen incerta manet. De Lucio Munatio Caesernino quinquennalitati Nuceriae proposito vide supra WEBER p. 1399 ad tit. 3857. De eius

TITVLI PICTI cognomine vide H. SOLIN, Arctos 49, 2015, 198. Aetati Neronis tribuit titulum MOURITSEN, nescio an recte. Contra CHIAVIA maluit hunc et alios titulos electionibus magistratuum Nuceriae faventes aetati Augusti ineunti vel liberae rei publicae exeunti ascribere. Vide ad tit. sequentem.

Sepulcrum D Nord prope fondo Pacifico enumerationis A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, in Römische Gräberstraßen tab. 3 A. 11024 In facie orientali litteris rubris 1,73 m a solo et 0,13 m ab angulo ad meridiem vergente, in lucem prolatus d. 19 m. Sep. a. 1983. Contuli a. 2007 et im. phot. coloribus effictam feci.

Fig. α 1,5 0,8

Fig. β

L(ucium) Lusium Saturn(inum) pr(aetorem) v͆(irum) b(onum) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis)

Fig. α: Im. phot. translucida 3030 a. 1983 sumpta. Fig. β: Im. phot. ab A. VARONE a. 2007 sumpta. A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, in Römische Gräberstraßen 206 cum im. phot. tab. 32 c (= AE 1990, 177d); MOURITSEN, Elections 97 cum adn. 383. 386. 389. 391 (p. 205). 392 (p. 206); G. CAMODECA, in Les élites municipales 109 cum adn. 37; CHIAVIA, Programmata 94 cum adn. 221. 1 primae duae litterae sunt longae. Saturn[inum] D’AMBROSIO – S. DE CARO. Et hic et in titulis 3861–3863. 9956 nomen Saturninus non est ad finem perscriptum. Vide et CHIAVIA, Programmata 240 adn. 69. Puncta divisionis inter tria nomina posita sunt. – 2 punctum distinguens inter litt. R et V positum est. Contra DELLA CORTE ad tit. 9956, non dubito quin L. Lusius Saturninus candidatus duoviratus Nuceriae fuerit et ergo praetor (hic et ad illum 9956) – minime praefectus –, idem ac duovir (ad tit. 3861 sq.) Nuceriae appellatus sit, vel duovir praetor in usum reductus. De quo vide K. SCHUBRING, Hermes 90, 1962, 240 et A. VARONE, in Nuceria Alfaterna 44 et WEBER supra p. 1026 ad tit. 9951. 9953 et p. 1399 ad tit. 3861. TituSepulcrum Gb Sud prope fondo Pacifico enumerationis A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, in Römische Gräberstraßen tab. 3 A.

11025–11026 “Sul lato sud del piedritto est, resti di iscrizioni dipinte in rosso” D’AMBROSIO – DE CARO. Frustra quaesivi. Vidi contra a. 2007 in facie septemtrionali reliquias ipsas quas IID. delineaverant, sed non descripserant, nec EGO plane interpretatus sum, et im. phot. talem feci.

0,4–0,22 0,2

lus 10984 (ad quem vide) cuidam Lusio favens, fortasse eidem ac nostro, intra moenia Pompeiorum scriptus est. Non dubito quin titulus tribuendus sit primorum imperatorum aetati, quomodo recte monstravit MAU supra p. 496 cum egit de illis titulis sepulcrorum viae Nucerinae, huic similibus, medium quondam locum inter programmata antiquissima et titulos ultimis Pompeiorum temporibus scriptos obtinentibus et vide etiam tit. 10916. 10934. 10984. 11007. Docuit ultro MOURITSEN, Elections 205 adn. 391 ex argumentis ab effossione viae Nucerinae arcessitis non ultro Tiberii aetatem tit. 3861 sq., Lusium Saturninum memorantes, scriptos esse. Maluit autem CHIAVIA hunc et alios titulos electionibus magistratuum Nuceriae faventes aetati Augusti ineunti vel liberae rei publicae exeunti ascribere. Sibi persuasit CAMODECA hunc Lusium patrem fuisse Q. Futi Lusi Saturnini consulis suffecti a. 41 p. Ch. n., quem novimus e TPSulp. 70 et de quo vide EUND., Puteoli 6, 1982, 5 sq. (= L’archivio puteolano dei Sulpici, I, Napoli 1992, 240 sq.); EUND. in G. GALASSO – R. ROMEO (Ed.), Storia del Mezzogiorno I 2, Napoli 1991, 69.

TITVLI PICTI

1612

POMPEII

11025 [cf. tab. II fig. 10] Litteris rubris longis et evanidis. Descripsi.

0,98

M(arcum) Ves[onium] (?)

0,30

Lectio est incerta. Punctum distinguens inter litt. M et V positum est. De Marco Vesonio Marcello duoviro a. 33/34 et fortasse quinquennalitatis candidato aetatis Neronis vide supra WEBER p. 1196 ad tit. 273. 11026 [cf. tab. III fig. 11] Infra, litteris rubris recentioribus. Descripsi.

0,90 0,50

[- - -]naẹ +ESSE o(ro) f̣(aciatis) ẹx d(ecurionum) ḍ(ecreto) [C(aio) Mem]ṃịọ co(n)ṣ(ule)

0,15 0,115

A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, Römische Gräberstraßen 224 cum im. del. 60 f (p. 203). Non expedivi et ultro lectio admodum incerta est. Litterae fere certae sunt tantum v. 1 O et EX et prior D et v. 2 C et altera O. 1 signum distinctionis post litt. E primam et tertiam. – 2

signum distinctionis inter litt. O et C. Consul v. 2 fuit fortasse C. Memmius Regulus, consul a. 63 p. Ch. n., mea sententia, potius quam L. Memmius Pollio, consul a. 49 p. Ch. n. vel reliqui consules nomen in -mius desinens habentes ad illud tempus priores.

11027 [cf. tab. III fig. 12] “Di un’altra scritta, pure rubricata, sono resti sulla guancia est del fornice” D’AMBROSIO – DE CARO, qui delineaverunt, sed non descripserunt. Descripsi et im. phot. feci a. 2015.

EXTRA PORTAM MARINAM Thermae quae Suburbanae dicuntur 11028 in membri 7 (apodyterii) parietum ad meridiem et ad orientem vergentium regione superiore pictae sunt quattuordecim arculae quae in fronte in tabulis dealbatis notas numerales litteris nigris alt. 0,04‒0,05 m exhibent. In pariete ad meridiem vergente arculae supra colligatae sunt cum septem tabulis pictis quae figuras sive iocos Veneris celebrant et cum figura poetae herniosi. In pariete ad orientem vergente cum pars superior tectorii perierit octo tantum arculae etiamnunc manent. Parietum pictura quarti qui dicitur stili est. Vidi et im. phot. coloribus effictas faciendas curavi a. 1987.

0,40

[ip?]so lo[c]ulo

0,10–0,18

Lectio est admodum incerta. A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, in Römische Gräberstraßen 224 cum im. del. 60 g (p. 203).

a

in pariete ad meridiem vergente, ab occidente ad orientem versus: I II III IIII V VI VII VIII

CIL IV Suppl. 4 b

1613

in pariete ad orientem vergente, a meridie ad septemtriones versus: IX X XI XII XIII XIIII XV XVI

Nota numeralis XV est partim obtecta capitis imagine ad novum ornatum pertinente. JACOBELLI, Pitture erotiche 31 cum im. phot. 16 (p. 26). 18 (p. 27) et 22 sq. (p. 34 sq.). 52 sq. (p. 61 sq.) coloribus effictis (de verisimili significatione notarum numeralium vide EAND., Pitture erotiche 60–70). – Cf. e. g. EAND., in Riv. Stud. Pomp. 1, 1987, 152; B. CONTICELLO, in Progetto Pompei primo stralcio. Un bilancio, Napoli 1988, 62; A. DE SIMONE, in L. FRANCHI DELL’ORTO (Ed.), Restaurare Pompei, Milano 1990, 150; CLARKE, Lovemaking 216 cum im. phot. 90 (p. 214); L. JACOBELLI, in CANTARELLA, Pompei 33 cum im. phot. coloribus effictis (p. 33. 35‒38. 40); VARONE, Misteri 171; EUND., Erotismo 31 cum im. phot. coloribus efficta 25 (p. 30); GUZZO – SCARANO USSANI, Veneris figurae 19 cum im. phot. coloribus effictis (p. 23‒25); V. SCARANO USSANI, Riv. Stud. Pomp. 12/13, 2001/02, 11 sq. cum ampliore bibliographia 13 sq.; J. R. CLARKE, Roman Sex. 100 BC ‒ AD 250, New York 2003, 123; C. SANCHEZ, Arte y erotismo en el mundo clásico, Madrid 2005, 127 sq. (= Arte ed eros nel mondo classico, Torino 2006, 132 sq.); J. R. CLARKE, Looking at Laughter. Humor, Power and Transgression in Roman Visual Culture, 100 B. C. – A. D. 250, Berkeley – Los Angeles – London 2007, 195 cum im. phot. 95; A. VARONE, in S. C. PÉREZ, La imagen del sexo en la Antigüedad, Barcelona 2007, 308 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 58 sq. (tantum im. phot. coloribus effictas); G. BARATTA, in Officina epigrafica 123. c in fragmento picto quod LUCIANA JACOBELLI, auctor effossionis, invenit in apodyterio inter materias etiam positu posteriore congestas, et quod EGO non vidi nec per imagines conferre potui, super caput hominis eadem legit litteras tales, quales EGO refero. A (?) L O R C

TITVLI PICTI b [- - -]os e Bovi L(uci) l[i]b(erti) Veneri [- - -] Edidi in VARONE – STEFANI, Imagines 477 cum tab. XLVIIc. Inde KEPARTOVÁ supra p. 1530 ad tit. 7978. a 1 punctum distinguens inter litt. M et S et M et F positum est. – 2 lectio, quam proposui, est incerta. Litterae DA, sint sane ita legendae, sunt fortasse nominis rogatoris initium. V nota breviata pro quinquennalem esse potuerit, sed talis adhuc non innotuit. Punctum distinguens inter litt. D et D et post litt. V extremam positum est. De M. Stlaborio vide supra p. 1529 ad tit. 7976, sed nota casum genetivum nominis Frontonis. Cognomen Fuscus fuit Pompeis pluribus gentibus, de quo vide CASTRÉN2 253. b Punctum distinguens inter litt. L et L positum est. Litterae post OSEB inter lineas superiorem inferioremque inclusae sunt. Post VENERI verbum desideratur casu ablativo cum praepositione e coniunctum. Recte si titulum interpretatus sum, novimus ipsius gratia Pompeis L. Bovium Luci libertum Venerium. L. Bovii innotuerunt Puteolis (tit. huius Corporis vol. X 1685 sq. 2171 sq.). Nomen Bovios (pro Bovius scriptum) legit M. GUARDUCCI, RQA 57, 1962, 116–125 in titulo 679 (cf. p. 461. 1245). Cognomen Venerius suppetiit Pompeis (vide supra MAU, Indices 754). Post programma a alter scriptor adiecit inscriptionem alteram b cuius lacunae prohibent nos ne sensum intelligamus. Titulus antiquior, quem in im. a DELLA CORTE del. et hic a CINZIA MORLANDO expressa nigris litteris scriptum vides, est ille 7979.

LOCA INCERTA 11030 Ex im. phot. D/100700 d. 9 m. Dec. a. 1986 efficta “nei pressi della Palestra. Reg. II”, legi titulum, quem frustra quaesivi et talem descripsi.

JACOBELLI, Pitture erotiche 31 adn. 9. EAD. tribuit fragmentum probabiliter parietis orientalis ornatui, sed per colloquium mecum communicavit hoc tamen incertum manere.

EXTRA PORTAM VESVVINAM Septimiae monumentum 11029 = 7978 (cf. p. 1530) Ex im. a. 1908 a M. DELLA CORTE delineata et Berolinum missa, ubi in archivo Corporis servatur, supra tit. 7979 (vide infra) legerim.

A(ulum) T(rebium)V(alentem) o͆(ro) v͆(os) f(aciatis) Lectio est vix certa. Puncta distinctionis inter verba posita sunt. De A. Trebio Valente, candidato aedilitatis Flaviorum aetate, vide supra ad tit. 10921.

a M(arcum) Stlaborium Frontonis (filium) [IIv(irum)] i(ure) d(icundo) DA[- - - o(rat)] v͆(os) f(aciatis) V ◦ Fuscụs

11031 “Insula occidentale. Nel materiale di risulta su due pezzi d’intonaco verde è segnata in rosso” Reg. Epigr. d. 17 m. Sep. a. 1959. Frustra quaesivi. [- - -?]M[- - -?] Praeterierunt C. GIORDANO – A. CASALE, Atti Acc. Pont. n. s. 39, 1990, 296.

TITVLI PICTI

1614

POMPEII

11032 Ex im. phot. DAIR 96.169 (a. circ. 1960–69; e legato MERCKLIN) descripsi titulum, qui nunc certe non exstat, nec ubi fuerit constat – piget referre – quamvis vitro tectus sit, actis ad administrationem pertinentibus pervolutatis et ministris Pompeianis maioribus natu auditis. Perperam acta Instituti Germanici tribuunt eum domo quae dicitur “di Orfeo”, vel “di Vesonio Primo” (reg. VI, ins. 14 n. 20), ubi vero duo, sed alii, tituli eiusdem candidati reperti sunt; nam patet locum quem imago figurat certe eundem non esse. C(aium) Gavium Rufum d(uovirum) i(ure) d(icundo) Puncta divisionis ubique posita sunt. De C. Gavio Rufo duoviro candidato a. 79 p. Ch. n. VIRORUM DOCTORUM maximae partis consensu vide supra p. 1169 ad tit. 103 et adde M. STEFANILE, Vesuviana 8, 2016, 89 et EUND., in Colonie e municipi nell’era digitale 612. Cf. etiam tit. 10926. 10929. 10935. 11009.

EDICTA MVNERVM EDENDORVM Reg. VIII Ins. 7 11033 In codice manu scripto ubi liturarii Actorum effossionum a FRANCESCO et PIETRO LA VEGA scripti servantur, quem M. PAGANO Neapoli apud Società Napoletana di Storia Patria perscrutatus est et edidit, d. 9 m. Iun. a. 1792 legitur: “… si è terminato a levare la terra dietro, e lungo la scena di quel Teatro [scil. Maioris] per quanto è il taglio che si va continuando, e nel muro dalla parte di dietro di detta scena si è ritrovata la seguente Inscrizione da un lato dipinta sul muro”. Titulus scriptus est litteris rubris (vide supra ad tit. 11002) in muro postscenii Theatri Maioris, non longe a tit. simili 1185, litteris nigris scripto, qui autem fuit in portico septemtrionali Theatrorum (vide supra WEBER p. 1310 ad n. 1092–1095), ubi a. 1768 lectus est.

Collatis in primis titulis 1185. 7995 et etiam titulis 3884. 7992, talem restituerim: [D(ecimi) Lucreti Satri] Valentis flaminis Neronis Aug(usti) f(ili) perpetui [glad(iatorum) par(ia) XX et] D(ecimi) Lucreti V⸢ale⸣ntis fìli glad(iatorum) [par(ia) X pug(nabunt) Pompeis ?] [ex a(nte) d(iem) ?] V k(alendis) Aprìl(ibus). Venatio et vela erunt PAGANO, Diari 116 cum adn. 98 et fig. 5. 1 pro certo habeo versum supra, in parte dilapsa parietis, scriptum esse. Cf. tit. 7992. 7995. – 3 prior I verbi FILI longa. Ad finem verba PVG POMPEIS subaudita sunt in tit. 7995. Litteras MI pro ALE codex praebere videtur. D ◦ LVCRETIVMINỊỊSEÌLI PAGANO. – 4 litterae EX A D restitui secundum

tit. 7995. Littera I verbi APRIL longa. [Ex ante diem] V k(alendis) April(ibus) pro ex die V ante k(alendas) April(es) scriptum habeo et cf. tit. 7992: ex a(nte) d(iem) Nonis Apr(ilibus). De D. Lucretio Satrio Valente, de flaminatu Neronis, de tempore tituli et de locutione ex ante diem vide supra p. 1327 ad tit. 1185 et ad locos ibi laudatos.

REG. IX INS. 8 n. 1 11034 In pariete ostii ad orientem in dealbatione subposita tectorio in quo tit. 3730–3737 scripti erant. Titulus litteris rubris in lucem prodiit partim d. 16 m. Nov. a. 1985 delapso tectorio superposito una cum titulis 11007 sq. Exstat 1,65 m a solo, ubi descripsi et im. phot. et im. del. faciendas curavi.

CIL IV Suppl. 4

1615

TITVLI PICTI

Fig. α +030 1,24

Fig. β

[- - -]+A[- - -] g̣[l]ad(iatorum) par(ia) X]X pugnabunt [Pompeis] [- - - - - -?]

Fig. α–β: Im. a MARIA OLIVA a. 1985 del. Edidi in Riv. Stud. Pomp. 1, 1987, 104 cum im. phot. 10 (p. 102) et cum im. del. 11 (p.103). – Cf. CHIAVIA, Programmata 28 cum adn. 41. Punctum distinguens certe legi potest inter litt. X et P. Diiudicari non potest utrum litterae tituli 11008 (ubi vide) huic titulo pertineant necne, quare v. imaginem.

0,13 0,75

1 ante litteram A exstant reliquiae litterae M vel litterae V cum ipsa A nexu coniunctae. – 2 complementum dedi e vestigiis litterarum, vero non certis, sed saltem congruentibus. De ludis gladiatoriis vide SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria.

REG. IX INS. 11 n. 9 11035 In vico qui insulae ad orientem adiacet adhuc nondum plane effosso ostii n. 9 ad septemtrionem e regione adversa ostio IX 12 c ex parte describere potui d. 19 m. Ian. a. 2009 litteris pulchris et rubris et im. phot. feci.

Fig. γ [cf. tab. IV fig. 16]

Fig. δ [cf. tab. IV fig. 17] Fig. α

Fig. ε [cf. tab. IV fig. 18] +0,32

Fig. β [cf. tab. IV fig. 15]

+0,32

[- - -] pro s[alute - - -] [pugna]b[u]n͆t [- - -]A+[- - -]

0,20 0,09

TITVLI PICTI

1616

Fig. α–ε: Im. phot. ab A. VARONE a. 2009 sumptae. 1 post litteram S titulus in spatium nondum effossum se extendit. Supra litteram O scriptus est tit. 11009. – 2 litterae omnes minime certae sunt. Post T et ante A reliquiae exstant plus minus sex litterarum quae nullo modo legi possint. Punctum distinguens est fortasse post litt. T. Post A fortasse est littera E. Versus extendit se in spatium nondum effossum. De ludis editis pro salute vide CAVALLARO, Spese e spettacoli 11; SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 77 adn. 1 et praesertim 132 sq. de ludis editis Pompeis pro salute imperatoris et domus Augustae.

EXTRA PORTAM NOLANAM Monumentum M. Obellii Firmi 11036 In fronte (pariete occidentali) litteris cursivis et rubris et tenuibus. Reg. Epigr. d. 29 m. Iul. a. 1976. Titulus est inscriptionibus lapide nigro exaratis postea scriptis permixtus. Contuli a. 2006. Litterae sunt evanidae. Dedi im. phot. (a. 1976) et im. a MARIA OLIVA del. usus.

Fig. α [cf. tab. III fig. 13]

Fig. β

POMPEII a 1,52 0,88 0,98

Pro salute C̣ ae[s(aris)] Augusti Pompeis qua die(s) patietur

0,19–0,33 0,23–0,25 0,09–0,15

b ad dexteram praecedentis litteris rubris, nunc valde evanidis Caesaris (scil. servus?) December sodalibus sal(utem). Tropine Fig. α: Im. phot. D/53599 coloribus efficta a. 1976 sumpta. Fig. β: Im. a M. OLIVA del. S. DE CARO, Cron. Pomp. 5, 1979, 73 cum fig. 10. – Cf. A. DE FRANCISCIS, Cron. Pomp. 2, 1976, 247. a–b DE CARO, qui perperam titulos a–b pro uno habuit, legit: PRO SALVTE CAE CAESARIS | AVGVSTI POMPEIS | DECEMBER [- - -] | QVA DIE PATIETVR | SODALES [- - -] SSAL ++++++. IDEM (77 sq.), qui non legit verbum Tropine v. b) 3 ad finem, interpretatus est titulum, partibus carentem, fuisse edictum munerum edendorum Pompeis diebus non notis mensis Decembris, et sodales fuisse scriptores aliquem salutantes. Patet contra vocem DECEMBER recto casu esse et nihil tituli desiderari. Vero tituli duo sunt. a 1–2 fortasse agitur de Nerone. Vide supra p. 462 (ad p. 70). – 3 de sensu vide SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 48 sq. et quae refert WEBER supra p. 1325 ad tit. 1181. PATIETVR fortasse errore pro PATIENTVR scriptum. De ludis editis pro salute vide CAVALLARO, Spese e spettacoli 11; SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 77 adn. 1 et praesertim 132 sq. de ludis editis Pompeis pro salute imperatoris et domus Augustae. b 2 de nomine December, quod Pompeis in tit. 2219 iam innotuit, vide KAJANTO, Cognomina 219. De nomine Tropine, pro Trophine scripto, vide SOLIN, Namenbuch2 1112. December addit salutem Tropine post salutem sodalibus dictam, sicut saepe in hoc genere titulorum evenit. Mea sententia December, servus fortasse imperatoris, usus est formula edicti muneris edendi ad dominum suum celebrandum et postea sodales salutavit. Dedi hos titulos 11036 a.b hic fortasse extra ordinem, sed reliqui tituli in monumento, colore nigro scripti (vide DE FRANCISCIS, Cron. Pomp. 2, 1976, 247; DE CARO, Cron. Pomp. 5, 1979, 74–79), proprie inter titulos graphio exaratos dabuntur, cum pertineant ad salutem cuiusdam Habiti (et sociorum eius), de quo egi supra ad tit. 11016.

EXTRA PORTAM NVCERINAM Sepulcrum D Nord prope fondo Pacifico enumerationis A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, in Römische Gräberstraßen tab. 3 A. 11037 In facie ad meridiem vergente litteris rubris, 1,58 m a solo et 0,05 m ab angulo occidentali, in lucem prolatus d. 27 m. Sep. a. 1983. Exstat nunc partim, cum pleraeque litterae evanuerint, quamvis sub vitro servatae. Contuli quantum potui a. 2007, im. phot. a. 1983 factis usus, et novam im. phot. coloribus effictam feci. 1,6 1,6

Glad(iatorum) par(ia) XL P(ubli) Furi et L(uci) R[- - -]a͆mi (?) pug(nabunt) Cap(uae) d(iebus) eid(ibus), X, IX (ante) k(alendas) Februar(ias). Vela et RAC(?) erunt. Aqua[- - -] CS C[- - -] RI PE[- - -]

Fig. α: Im. phot. Pompeis in tabulis servata a. 1983 sumpta. Fig. β: Im. phot. ab A. VARONE a. 2007 sumpta. Fig. γ–δ: Im. phot. translucida 3054 a. 1983 sumpta et pars eiusdem dilatata.

0,14 0,13 0,13 0,12

A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, in Römische Gräberstraßen 206 cum im. phot. tab. 32 b (= AE 1990, 177b). – Cf. E. MOURITSEN – I. GRADEL, ZPE 87, 1991 (AE 1991, 433), 147 adn. 9; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 54.

CIL IV Suppl. 4

1617

TITVLI PICTI

Fig. α [cf. tab. III fig. 14] Fig. γ

Fig. δ Fig. β Patet lectionem pluribus locis minime certam esse. Quod non vidi dedi attamen secundum editores. 1 non aliter ac in edictis 9985a. 9986 numerus gladiatorum extraordinarius hic est. Conlato opere SOLIN – SALOMIES, Repertorium2 vix credo nexum A͆M exstitisse, nec miror potiusne AN fuerit vel quid aliud sicut nomen R[ai]anius e. g. legi possit. – 2 Cap(uis) D’AMBROSIO – DE CARO perperam. – 3 Ex im. phot. antiquioribus satis constat versum certe non fuisse in margine laevo, ubi inter CAP v. 2 et AQVA v. 4 spatium deest, sed in medio. Hieme certe vela et racanae, vocabulum quod proposuerim ad litteras RAC solvendas, contra pluvias vel imbrem adhibebantur. Cum autem vox racana potius aetatis labentis sit (cf. J. BLUNDELL, ThLL XI 2, 15, 30–63), dubitare licet de lectione RAC, quam AE ceterum non recepit et de qua SOLIN per epistulam ad me missam valde dubitat. – 1– 3 Puncta divisionis ubique nisi inter litt. I et P v. 1 ad finem posita sunt. – 4 Aqua(tica) D’AMBROSIO – DE CARO. Ceterae

litterae vix certae sunt nec intellegi potest quid sibi velit enuntiatio. P. Furium duoviratus candidatum novimus Pompeis aetate liberae reipublicae (tit. 67 cum add. p. 191 = I2 1652 a et vide p. 1015 = ILS 6398 b. 2892 = I2 1652 b et vide p. 1015). P. Furium candidatum (tit. 22 cum add. p. 189 = I2 1652 c et vide p. 1015) eundem esse ac illum censent CASTRÉN2 170 et MOURITSEN, Elections 83 et CHIAVIA, Programmata 289 et WEBER supra, praesertim 1154 ad tit. 22. Cum autem novimus et P. Furium colonum insignem Faesulas missum esse (CIC. Catil. 3, 14) et postea gentis Furiae viros in urbibus Campaniae et admodum Capuae fuisse (tit. huius Corporis vol. X 4150. 4151/52), diiudicari non potest utrum P. Furius noster civis Pompeianorum fuerit necne. Titulus mea sententia non ultra Augusti aetatem scriptus est. Monent D’AMBROSIO – DE CARO, Römische Gräberstraßen 206 se reliquias inexplicabiles tituli anterioris subter primas litteras vidisse.

11038 In facie ad meridiem vergente litteris rubris 1,20 m a solo infra tit. praecedentem, in lucem prolatus d. 27 m. Sep. a. 1983. Exstat nunc partim, cum pleraeque litterae evanuerunt, quamvis sub vitro servatae. Contuli quantum potui a. 2007, et imaginibus photographicis usus, et novam im. phot. coloribus effictam feci (vide ad tit. praecedentem).

Fig. α 1,65 1,6 1

Glad(iatorum) par(ia) XXIIII et venatio pug(nabunt) in Falerno Foro Popili L(uciorum duorum) Atilìorum a(nte) d(ies) XIII, XII, XI, X (ante) k(alendas) Iuni(as)

Fig. β 0,12 0,12 0,12

TITVLI PICTI

1618

Fig. α: Pars im. phot. translucidae 3054 a. 1983 sumptae. Fig. β: Pars im. phot. ab A. VARONE a. 2007 sumptae. A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, in Römische Gräberstraßen 206 n. 2 cum im. phot. tab. 32 b (= AE 1990, 177c). Inde G. GUADAGNO, Campania antica. Storia, archeologia, vita quotidiana, Benevento s. d., 128. 151. – Cf. COOLEY – COOLEY, Sourcebook 54. Puncta divisionis inter omnia verba posita sunt. – 2 Popilii D’AMBROSIO – DE CARO male. L ◦ L ◦ ATILIORVM paries. – 3 Perperam Attiliorum AE pro d(iebus) XIII, XII, XI, X ante

Sepulcrum I Nord prope fondo Pacifico enumerationis A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, in Römische Gräberstraßen tab. 3 A. 11039 “La cattiva conservazione dell’intonaco non ha preservato i tituli picti in rosso, di cui si intravedono scarse tracce e, solo brandello superstite, presso l’estremità orientale

HERCVLANEVM k(alendas) Iuni(as) scriptum. Vide etiam supra ad tit. 11033 et cf. tit. 7992. Forum Popilii dicitur in agro Falerno (cf. PLIN. nat. 3, 64: ex Falerno) ut distingui possit a Foro Popilii secundum viam Aemiliam inter Forum Livii atque Caesaenam (hodie Forlimpopoli) ab itinerariis laudato et ab illo secundum viam Capua Regium in Tanagri valle (vide tit. huius Corporis vol. X 6950 et itineraria). Tituli qui in agro Falerno nomen Forum Popilii laudant reperti sunt prope urbem quae hodie Carinola appellatur (vide MOMMSEN ad X p. 460 sq.).

della fronte, la parola erunt di un annuncio gladiatorio” D’AMBROSIO – DE CARO. Periit. Non vidi. -----[- - -] erunt A. D’AMBROSIO – S. DE CARO, in Römische Gräberstraßen 214.

OPLONTIS TITVLVS PICTVS RECENTIOR dum negot[iator] | [artis ve]st[iariae], sed etiam [- - - non est] negot[iandum] vel similia vel diversa admitti possunt.

Villa B, sive L. Crassii Tertii 11040 “… Rinvenimento, nell’ala est del portico, di un titulus pictus in rosso su un frammento di intonaco bianco” LAGI DE CARO. Contuli ad im. phot. Oplonti in tabulis servatam. - - - - - -? [- - -]+ negot[iator? - - -] [- - -]ST[- - -] [- - -]+V(?)[- - -] - - - - - -? A. LAGI DE CARO, PHS 1, 1983, 372. Punctum divisionis est ante litt. N positum. 1, 3 sunt vestigia litt. incertarum. – 1 [- - -]N ◦ NEGOT[IATOR?] LAGI DE CARO. Reliquiae quas in im. phot. vides ad laevam partem v. 1 litterae N nequeunt assimilari, nec credo ibi fragmenta inter se coniungi posse. Ex his parvis fragmentis locutio certe intellegi nequit. Tantum exemplum ergo tale dan-

HERCVLANEVM TITVLI PICTI RECENTIORES INSVLA IV

a

b

n. 12 11041 “Nella casa n. 9 posta sul decumano minore lato sud sulla parete frontale vi sono due iscrizioni fatte con pittura rossa” Acta d. 29 m. Mar. a. 1932. Sequuntur tituli a–b, qui postea perierunt. Descripsi ab im. vix recte del., sicut plerumque exhibent Acta effossionum Herculanensium.

Felic(iter) Non liquet. Si autem titulus b simul ac a hauserit ex illo 10482, ubi vide, reperto in interiore eiusdem domus litteris nigris, possit talis legi: ac cup[iamus]. Res manet tamen incerta.

CIL IV Suppl. 4

1619

TITVLI PICTI

INSVLA V n. 7 (Casa di Nettuno e Anfitrite) 11042 [cf. tab. V fig. 19] = CIG 5863 = IG XIV 711 Neapoli in museo exstat tabula picta marmorea illa celeberrima mulierum talis ludentium inv. 9562, lat. 0,42 m et alt. 0,49 m, Herculanei reperta a. 1746 et inde a multis laudata. Studium ab HARALD MIELSCH actum monstravit eam opus proprium et pictam esse Augusti aetate et propius, GUIDOBALDI sententia, I saec. p. Chr. n. ineunte. Quod MIELSCH suspicatus est, tabulam hic repertam esse, GUIDOBALDI plane affirmat, sed LENZI hoc in medio relinquere mavult. Vere alia tabula marmorea reperta in ipsa domu saeculo huic praecedente exhibet subscriptionem ipsius pictoris (vide infra ad tit. 11043). Cum minime sciemus quis hic auctor fuerit vel ubi egerit (vide O. ROSSBACH in RE I2 (1894), 1462 s. v. Alexandros n. 107; cf. S. ANTOLINI, in Έπιγράμματα 271) malo cautius titulum hic includere, ceteroqui lege quae CIPROTTI supra p. 1107 dixit cum bis egit de titulo et cf. etiam ZANGEMEISTER supra p. XI ad n. 36.

– D. ESPOSITO, Ercolano. Colori da una città sepolta, S. Giovanni Lupatoto 2012, 62; EAD. in Città Vesuviane 125 cum fig. p. 705; GRIMALDI, Pictores 153 (im. phot. tantum); LENZI, Monochromata passim, praesertim 25–27. 57–63. 127–141. 241. 263. 333–338 cum im. phot. et im. del. 37–45, quae etiam auctores praecedentes enumeravit (p. 61 adn. 40–44. 46–47 et p. 129 adn. 7–25); V. SAMPAOLO, in Dei, uomini, eroi 214 n. 185. BALDI

Contuli a. 2015 et im. phot. feci. Titulus est hodie valde evanidus, sed litteras rubro colore pictas singillatim legi.

De tabula picta marmorea diserte disseruerunt auctores a MIELSCH passim laudati et postea e. g. R. BRILLIANT, Pompeii AD 79. The Treasure of Rediscovery, New York 1979, 200; V. VON GRAEVE, Dial. Arch., 3a, 2. 2, 1984, 102–104 (= ID., in Ricerche di pittura ellenistica, Quaderni dei Dialoghi di Archeologia 1, 1985, 240–242); CH. SCHWANZAR, in Pro arte antiqua 315 sq. cum tab. L sq.; Collezioni Napoli I 1, 172 ad n. 357 cum im. phot. (p. 173); L. KAHIL, s. v. Leto in LIMC, 6, 1992, 256–264; S. DE CARO, Il Museo Archeologico di Napoli, Napoli 1994, 199; V. SAMPAOLO, in Romana Pictura 315 n. 148 cum im. phot. (p. 240); I. BALDASSARRE – A. ROUVERET – M. SALVADORI – A. PONTRANDOLFO, Römische Malerei. Vom Hellenismus bis zur Spätantike, Köln 2002, 143 sq.; GUIDOBALDI, Ercolano 86 (im. phot. tantum); L. ROCCO, in Pittura pompeiana 167; P. MORENO, Boll. Arch. online I 2010 (vol. speciale Roma 2008 XVII Intern. Congress of Class. Arch.), 136 cum fig. 148 (p. 137); M. P. GUIDOBALDI in M. P. GUIDO-

a superius in margine sinisteriore

0,03 0,027 0,025

Ἀλέξανδρος Ἀθηναῖος ἔγραφεν

c ad dexteram praecedentis, super caput mulieris in medio stantis

0,003 0,003

Λητώ

Νιόβη

0,0025

0,003

b ad dexteram praecedentis, super caput mulieris ad sinistram stantis

0,015

0,018

0,0025

d ad dexteram praecedentis, super caput mulieris ad dexteram stantis

0,014

Φοίβη

0,0025

TITVLI PICTI

1620

e subtus a, ad sin. capitis Latonis. Pertinet ad mulierem genibus nixam laeva talis ludentem

0,023

Ἀγλαίη

0,0025

f ad dexteram umeri Phoebes. Pertinet ad mulierem genibus nixam dextra talis ludentem

HERCVLANEVM zig 1862, 157–159; HELBIG, Wandgemälde 48 sq. n. 170b; C. ROBERT, Die Knöchelspielerinnen des Alexandros, Halle a. S. 1897 cum im. del. extra textum; L. SAVIGNONI, Bull. Com. 25. 2 (apr.–iun.) 1897, 81–102, praesertim b–f ) 82 cum im. phot. tab. VI et im. del. tituli a) 98; G. RODENWALDT, JbI (Arch. Anz.) 28, 1913, 63–68 cum im. phot. et im. del. 1 sq. (col. 65 sq.: a); G. E. RIZZO, s. v. Alessandro di Atene in EI 2,1929, 323 cum im. phot.; M. GUARDUCCI, Epigrafia Greca, III, Roma 1975, 439 sq. cum im. phot. 165a et im. del. 165b (= JbI (Arch. Anz.) 28, 1913, 65 sq. fig. 2), quae novit tantum titulos a–d;  LAVAGNE, Jeunesse 267 cum im. phot. 62; V. SAMPAOLO, in Romana Pictura 315 n. 148 cum im. phot. 240; PAGANO, Primi anni 73 cum adn. 43 (edidit notitiam inventionis actam a R. G. D’ALCUBIERRE d. 24 m. Mai. a. 1746 – ms. Neapoli: Archivio di Stato, Casa Reale Antica, fascio 1538/64); M. P. GUIDOBALDI, in Ozi di Ercole 181; EAD., in Ercolano. Tre secoli di scoperte, Milano 2008, 251 cum im. phot. 17 (p. 123); S. ANTOLINI, in Έπιγράμματα 272 adn. 49; LENZI, Monochromata 27. 335 cum im. phot. 38 (a.e); V. SAMPAOLO, in Dei, uomini, eroi 214 n. 185 (a, partim) cum im. phot. coloribus efficta formae in aes incisae im. del. in Le Pitture antiche editae (p. 175). Im. phot. Alinari 34122. Anderson 23444. DAIR 75.1640– 1644.

0,02

Ἱλέαιρα

0,0025

Le Pitture antiche di Ercolano e contorni, I, 1–4 cum im. del. (p. 5) (= Antiquités d’Herculanum, I, tab. I); G. MINERVINI, Real Museo Borbonico 15, 1856 ad tab. XLVIII; W. H. ROSCHER, in ROSCHER, Lexikon, II, 1978–1979 cum im. phot. 1979 sq.; K. B. STARK, Niobe und die Niobiden in ihrer literarischen, künstlerischen und mythologischen Bedeutung, Leip11043 In tabula marmorea picta, nunc evanida et lacunosa et fracta, lat. 0,37 m et alt. 0,47 m, reperta in atrii larario et nunc Neapoli in museo, inv. n. 150211, in qua non clare distingui possunt ara fortasse Neptuno dicata vel peribolus sanctuarii et pedes duarum mulierum et coma hominis (?). Contuli a. 2015, cum titulus b) omnino perierat et im. phot. feci. Dedi infra im. a CH. SCHWANZAR del. cum lineamenta nunc vix discerni possent. Litterae, antea incisae, sunt colore nigro vel potius carbone delineatae.

a 3 perperam legerunt ἔγραψεν RIZZO, ΕΠΟΙΕΣΕ SAMin Romana Pictura. – b ΛΗΤΩ SAMPAOLO. – d ΦΟΙΒΗ SAMPAOLO. – e ΑΓΛΑΙΑ SAMPAOLO. – f ΙΛΕΑΡΑ SAMPAOLO. Nomen tradunt Ἱλάειρα ALCM. 8 (PAGE) et PAUS. 2, 22, 5. 3,16, 1. 4, 31, 12 et APOLLOD. 3, 10, 2 et cf. Schol. Hom. Il. 3, 243; Schol. in Lycophr. 447, 33. 511bis, 14. 538, 28–29;  cf. ROSCHER, Lexikon, I, 2659 s. v. Hilearia (SAUER) et ibid., 2658 s. v. Hilaeira (STOLL). PAOLO,

a inferius in margine dexteriore

0,052 0,032 0,030

Ἀλέξανδρος Ἀθηναῖος ἔγραφεν

0,005 0,004 0,003

b super comae (?) reliquias

0,010

Ἔρως

0,001

A. MAIURI, Ercolano, Roma 1946, 43; ID., Ercolano. I nuovi scavi, Roma 1958, 394 sq. (sine lectione); A. DE FRANCISCIS, FA

CIL IV Suppl. 4

1621

20, 1965, n. 111; ID. s. v. Monochromata, in EAA Supplemento 1970 (1973) 500; ID., Guide du Musée Archéologique National de Naples, Cava dei Tirreni 1975, 80; H. MIELSCH, RM 86, 1979, 241; A. DE VOS – M. DE VOS, Pompei, Ercolano, Stabia, Bari–Roma 1982, 293; CH. SCHWANZAR, in Pro arte antiqua 312–314 cum im. phot. LI 2 et im. del. LI, quae tamen non omnino fide digna videtur (= SEG XXXVII 777); M. PAGANO, Ercolano. Itinerario archeologico ragionato, Torre del Greco 1997, 62; PESANDO – GUIDOBALDI, Pompei 349; L. ROCCO, in Pittura pompeiana 119; GUIDOBALDI, Ercolano 86 sq.; EAD., in Ozi di Ercole 181; D. CAMARDO – M. NOTOMISTA, Vesuviana 4, 2013, 160 cum adn. 3; D. ESPOSITO, La pittura di Ercolano, Roma 2014, 82; LENZI, Monochromata passim, praesertim 39–42. 88 sq. 183–189. 246. 263 cum im. phot. 75–79, praesertim 76. Im. phot. MN/A6068 (a. 1969). MN/D56610 (a.1980). DAIR 75.1623 (a. 1975). b SCHWANZAR 313 monet lectionem esse parum certam et etiam EΩΣ (id est Ἐῶς) admitti posse. Dedi SCHWANZAR secutus, quae sibi persuaserat tabulam pictam aetate Augustea ineunte esse.

TITVLI PICTI 1738–1988, 88 cum tab. XVII 1; BLUM, Fresques 53. 67 n. 50 A; GUIDOBALDI, Ercolano 107; MONTEIX, Lieux de métier 49 cum fig. 15; P. FIORETTI, in Storie di cultura scritta 420 adn. 42. Im. phot. coloribus effictae D/14515b, quam infra vides, D/ 6149 – D/6153 (a. 1962); PIROZZI, Ercolano 60 (una cum tit. 11045. 11046). MAIURI, Mestiere2 345 n. 204 (una cum tit. 11045 sq.). Im. del. praebent Acta.

INSVLA VI 11044 In pariete intra n. 13 et n. 14, supra dei imaginem pictam colore rubro (perperam colore albo BLUM), ubi contuli a. 2001. In lucem prodiit una cum sequentibus duobus d. 18 m. Aug. a. 1961 (Acta. Errore d. 31 m. Iul. a. 1961 PAGANO). E pariete refixus refectionis causa instructus est in tabula lat. 0,63 m et alt. 1,30 m. Inspicientibus litterae ADS ad s. dei capitis sunt, ceterae ad d. 0,72

Ad Sancu͆m

0,12

Edidit M. PAGANO, Cron. Ercol. 18, 1988, 211 sq. cum im. phot. 210 fig. 1 et 211 fig. 3 (= AE 1989, 182c), qui nexum litterarum non notavit et cf. EUND., Riv. Stud. Pomp. 3, 1989, 268. Antea notitias nonnullas dederunt auctores aliqui a PAGANO 209 adn.1 enumerati et praeter caeteros V. CATALANO, Ann. S. Chiara 13, 1963, 272a cum adn. 144a. Deinde FRÖHLICH, Fassadenbilder 341; G. GUADAGNO, in Ercolano

Litterae V͆M breviores sunt et in littera C insertae (vide supra ad tit. 10981). AD SANTHVM errore CATALANO. Sancus, plerumque Semo Sancus vocatus, est Sabinorum deus qui Romae Semo Sancus Dius Fidius (= Ζεὺς Πίστιος) appellatus est. Sancus est apud VARRO ling. 5, 66, SERV. Aen. 4, 204, FEST. p. 254 et PAUL. FEST. p. 133 cum Hercule aequatus, ideo patet se in tabernae n. 14 signo ad negotiorum tutelam ac fidem adhibitum esse. De Sanco proxime vide J. POUCET in Recherches de philologie et de linguistique (Université de Louvain. Travaux de la Faculté de Philosophie et Lettres. Section de Philologie Classique, 3), Louvain 1972, 53–68; M. A. LEVI, PP 44, 1989, 341–360.

11045 Infra inscriptionem praecedentem, ubi vide, nunc instructus in rectis angulis tabula lat. 0,96 m et alt. 0,48 m, ubi quattuor urcei aenei picti sunt, colore rubro. Contuli a. 2001.

a supra urceos: 0,7

Ad cucumas

0,05–0,06

b infra urceos: 0,76

A(sses) IIII ⸦sextariis singulis⸧; a(sses) III ⸦sextariis singulis⸧; a(sses) IIII ⸦sextariis singulis⸧ s(emis); a(sses) II ⸦sextariis singulis⸧

M. PAGANO, Cron. Ercol. 18, 1988, 212–214 cum im. phot. 210 fig. 1 et 212 fig. 4 (= AE 1989, 182a, quae tantum titulum a recensuit) et cf. EVNDEM, Riv. Stud. Pomp. 3, 1989, 268. Antea notitias nonnullas dederunt auctores aliqui a PAGANO,

0,05–0,06

209 adn. 1 enumerati. Deinde FRÖHLICH, Fassadenbilder 340; G. GUADAGNO, in Ercolano 1738–1988 88 cum tab. XVII 1; A. BARBET, Les cités enfouies du Vésuve. Pompéi, Herculaneum, Stabies et autres lieux, Paris 1999, 161; A. VARONE, Riv. Stud.

TITVLI PICTI

1622

HERCVLANEVM

Pomp. 11, 2000, 279; BLUM, Fresques 53. 67 n. 50 B cum im. phot. (p. 52); G. STEFANI, in AA. VV., Cibi e sapori a Pompei e dintorni, Pompei 2005, 99 (tantum tit. a) cum im. phot. coloribus efficta; GUIDOBALDI, Ercolano 107 cum im. phot. coloribus efficta; A. VARONE, in Vinum nostrum, 223 cum im. phot. coloribus efficta 8 (p. 222) (una cum tit. 11046); MONTEIX, Lieux de métier 49 sq. cum fig. 15; F. PESANDO, in Écriture dans la maison 75 (tantum tit. a) cum fig. 1 (p. 86) et fig. in fronte libri; F. Grosso, Lanx 9, 2011, 6 sq. (tantum tit. a) cum im. phot. 3 coloribus efficta; L. JACOBELLI, in EAD. (Ed.), Além de Pompeia. Riscoprendo il fascino di Stabia, Castellammare di Stabia 2012, 98 fig. 11; A. BARBET, in A. BARBET ‒ J. CARAYON, in J. BOISLÈVE – A. DARDENAY – F. MONIER, Peintures murales et stucs d’époque romaine. De la fouille au musée (Actes des 24e et 25e colloques de l’AFPMA, Narbonne, 12 et 13 novembre 2010 et Paris, 25 et 26 novembre 2011, Pictor 1), Bordeaux 2013, 232 cum fig. 9 (tantum tit. a); EAD., in Graffites antiques 25 (tantum tit. a) cum im. phot. coloribus efficta n. 1 (p. 24). Im. phot. coloribus efficta D/14513b, quam supra vides. D/ 6149 – D/6153 (a. 1962). D/50898 (a. 1987). DAIR 67.134.

Abitare sotto il Vesuvio 199 fig. 57; T. BUDETTA, Ercolano. Un itinerario nell’area archeologica, Ercolano 1991, 79; PIROZZI, Ercolano 60 (una cum tit. 11044. 11046); MAIURI, Mestiere2 345 n. 204 (una cum tit. 11044. 11046); Pompeis panem gustas 74 (una cum tit. 11046). Im. del. praebent Acta d. 18 m. Aug. a. 1961. a littera A altera est brevior. Notandum pretia pro vinis differentibus in singulis cucumis servatis per gradus minuentes relata esse, aliter ac tit. 1679, ubi vina per gradus ascendentes memorantur. Male intellegit PAGANO 214, ad tertiam cucumam pretium assibus quaternis semis pro sextariis singulis fuisse; verum pretium fuit assibus quaternis pro sextariis singulis et semis, id est assibus binis et trientibus binis pro sextariis singulis. Cum partes assis obsolevissent maluit hostis pro pretio solido (IV assibus) huius vini modum largiorem venditare. De vini pretio Herculanei vide ad tit. 5448, Pompeis ad tit. 1679. 4442. 5380. 8566 et cf. COLUM. 3, 3. Contra GUADAGNO 89 sq. adn. 112, qui putat pretium se referre ad cucumas aeneas, minime ad vinum, vide MONTEIX 50 adn. 45; nota sextarii est autem certa.

11046 Fuit sub titulo praecedenti, in tectorio antiquiore, in lucem prolatus d. 18 m. Aug. a. 1961 (Acta). Nunc est infra eum propositus, instructus in tabula lat. 0,63 m et alt. 0,62 m. Contuli a. 2001 et dedi sicut eo tempore vidi.

M. PAGANO, Cron. Ercol. 18, 1988, 210 sq. cum im. phot. 210 fig. 2 (= AE 1989, 182b). Antea notitias nonnullas dederunt auctores aliqui a PAGANO 209 adn.1 enumerati. Inde BLUM, Fresques 53. 67 n. 50 C; GUIDOBALDI, Ercolano 107. – Cf. DE KIND, Houses in Herculaneum 22. Im. phot. coloribus effictae D/14513b, quam supra vides D/ 50897. D/50899 (a. 1987); Pompeis panem gustas 74 (una cum tit. 11045); PIROZZI, Ercolano 60 (una cum tit. 11044 sq.); MAIURI, Mestiere2 345 n. 204 (una cum tit. 11044 sq.); A. VARONE, in Vinum nostrum 222 fig. 8 (una cum tit. 11045); F. PESANDO, in Écriture dans la maison 86 fig. 1 et in fronte libri; A. BARBET, in Graffites antiques 24 fig. 1 (una cum tit. 10045). Im. del. praebent Acta d. 18 m. Aug. a. 1961. b 3 est punctum distinguens inter litt. A et C. Suspicatur PAGANO titulum edictum muneris edendi, primum qui innotuit Herculanei, fuisse cui DE KIND assensus est. Idem iam ante proposuerat et H. SOLIN, Cron. Erc. 3, 1973, 100 adn. 19. Hoc est verisimile, non tamen certum, quod titulus in podio scriptus est litteris permagnis et spatium in pariete non sufficit ad edictum perscribendum; ergo malui hic titulum reddere. De Aprile, scriptore Capuano, nullas habemus notitias. Putat GUIDOBALDI huius tituli causa programmatum scriptores quosdam fuisse per civitates vagantes, quod tamen ex hoc titulo tantum statui non potest.

a colore rubro 0,93

Nola[- - -?] [- - -]VA[- - -]

0,4

b inter litteras L et A v. 1, colore nigro Scr(ibit) Aprilis a Capua

0,06 0,06 0,05

INSVLA VII n. 16 11047 “Iscrizione lapidale (!) attintata su frammenti di stucco rinvenuti nella zona alta, lato Nord Est del III Cardo Superiore e sistemati sulla parete N-O dell’ambiente n° 15 del nuovo Scavo al III Cardo Superiore” Acta d. 5 m. Oct. a. 1960.

CIL IV Suppl. 4

1623

TITVLI PICTI

“Si avanza con lo scavo verso nord, III cardo superiore. Tra i materiali di risulta si è rinvenuto: numero 3 frammenti di iscrizioni lapidari attintate su stucco” Acta d. 14 m. Nov. a. 1960.

“Come ieri tra i materiali si è rinvenuto: numero 5 frammenti di stucco con iscrizioni” Acta d. 15 m. Nov. a. 1960.

“Si lavora sempre della (!) stessa zona, iniziando simultaneamente lo sterro della casa numero 5 a Nord della Casa dei Due Atri, rinvenendo…” Acta d. 30 m. Nov. a. 1960. In im. del. quae sequuntur est autem adscripta d. 14 m. Nov. a. 1960.

In fragmentis pictis nonnullis pertinentibus ad parietem orientalem aedificii vulgo (sed non omnium consensu) Basilica di Nonio Balbo vocati, quae reperta a. 1960 sunt (perperam 1961–62 M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2) in effossionibus in cardine III iuxta posticum domus del Colonnato Tuscanico dictae, et quae pars operis tectorii fuerunt quod Herculeos labores depingebat, colore albo. Cf. GUIDOBALDI, Ercolano 116. Fragmenta quae non omnino perierunt, diu sub divo servata in aede VII 15, exstant nunc in repositis, ubi a. 2014 contuli et im. phot. feci. Quae perierunt dedi ex im. phot. vel del., PAGANO secutus, qui ea a. 1990 edidit et rursus de eis a. 2001/2 tractavit, postquam imagines quas supra vides a DEL MASTRO delineatas in articulo inventionis, quae alia fragmenta nunc deperdita ostendunt et novas coniecturas permittunt, invenierat. DEL MASTRO fragmenta numeri ordine notavit a 7 ad 10 et a 12 ad 24. N. 11 cum sit titulus graphio exaratus, infra loco suo habebis.

a = SEG XL 823. 1 infra (a–b) = SEG LI 1406. I (i) ex parte (Φόλος) in margine inferiore tabulae nunc solum partim (m 0,23 × 0,34; inv. n. 82121) exstantis quae Heraclem centaurum Pholum morientem sustinentem ostendit.

Fig. γ Φόλος  Ἡρακλῆς

Fig. α

0,025

Fig. α: Im phot. B/149 (olim B/3422) = D/5844 (a. 1960). Fig. β: Im. phot. D/68582 (olim D/4341.8) (a. 1981). Fig. γ: Im. phot. a. 2014 ab A. VARONE sumpta. M. PAGANO, RM 97, 1990, 156 cum tab. 45,1; ID., MEFRA 113, 2001/2, 917 cum fig. 2 l = DEL MASTRO n. 10. Alterum nomen periit. b = SEG XL 823.1. infra (c) in fragmento deperdito sub figura, quod in im. phot. a PAGANO edita est in margine inferiore ad sin.

Fig. β

Ἡρακλῆς

0,025

TITVLI PICTI

1624

HERCVLANEVM

Im. phot. B/149 ex parte. M. PAGANO, RM 97, 1990, 156 cum tab. 45,1. SEG LI 1406 III (a) perperam putavit titulum hic infra sub c editum eundem esse ac nostrum, hoc quod im. phot., collata im. del., excludit. c = SEG LI 1406 III (a) in fragmento deperdito, in quo erat una cum titulis d–f, cuius im. a DEL MASTRO del. est. Supra cernitur pro parte inferiore figura Herculis ad dex. contra adversarium dimicantis.

Ἡρακλῆς

M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 917 fig. 4 = DEL MASTRO n. 8. Patet ex commentario SEG l. l. ad hoc fragmentum se referre. Qua de re male habuit hunc titulum eundem esse ac illum quem SEG XL 823.1. infra (c) edidit. Fig. α

d = SEG LI 1406. III (b) in eodem fragmento deperdito, in quo erat una cum titulis c. e. f, cuius imago a DEL MASTRO delineata est. Supra cernitur figura virilis ad dex. incedens brachio laevo sublato.

Fig. β [Ἡρ]α⸢κλ⸣ῆς

M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 917 fig. 4. PAGANO (916 sq.) tribuit, nescio quo modo, titulum et figuram deo Ari, Cycni patri (vide infra ad i), filium succurrenti. DEL MASTRO delineavit sane litteram K sicut R latinam, sed minime credendum est ARAHΣ Ἄρης significare posse. Puto autem DEL MASTRO male legisse non modum litteram K sed etiam litteram sequentem Λ, pro A habitam. Ceteroqui fragmentum hoc clare depingit certamen Herculis contra Centauros. Ἀράης legit SEG, sed explanat: “previously unattested variant of Ἄρης?; the dr., however, may be unreliable, since it shows ARAHΣ (with Latin R!)”.

Άλκυο[νε]ύς

0,025

Fig. α: Im. phot. B/149 (ex parte). Fig. β: Im. a DEL MASTRO del. M. PAGANO, RM 97, 1990, 156 cum tab. 45, 1, qui lectionem non dedit, sed affirmavit: “Va notata .. l’errata posizione nella fotografia, per una inesatta ricomposizione, del frammento con l’inizio del nome Άλκυονεύς, che va invece posto più in alto, allineato con le ultime due lettere”. ID., MEFRA 113, 2001/2, 917 cum fig. 4. Άλκυ[ονε]ύς SEG XL 823. Άλκυ[ονεύς] legit SEG LI 1426. Dedi ergo lectionem, collata im. del., PAGANO secutus. PAGANO opinatur hoc fragmentum ad pugnam Herculis cum Gigante se referre. g = SEG XL 823.2 (a–b) in fragmento lat. 0,16 m, alt. 0,15 m, inv. n. 82122.

e = SEG XL 823. 1 supra (b) = SEG LI 1406. III (c) in eadem imagine delineata a DEL MASTRO supra figuram Centauri. Ὅμαδ[ος] M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 917 fig. 4. Antea ID., RM 97, 1990, 156 cum adn. 11 (inde SEG XL 823) legerat ex im. phot. [- - -]ομασ[- - -]. Centaurum Homadum Hercules in proelio contra Centauros necavit. f = SEG XL. 823. 1. supra (a) = SEG LI 1406. III (d) in eodem fragmento deperdito, in quo erat una cum titulis c–e, cuius imago a DEL MASTRO delineata est. Plenior cerni potest in imaginis phot. a M. PAGANO, RM 97, 1990 tab. 45, 1 editae margine superiore (vide supra), ubi fragmenta inter se incongrue applicata sunt.

Fig. α

CIL IV Suppl. 4

1625

TITVLI PICTI [Ἴ]τωνος

0,025

Fig. α: Im. a DEL MASTRO del. Fig. β: Im. phot. D/68577 (a. 1981). Fig. γ: Im. phot. a. 2014 ab A. VARONE sumpta. M. PAGANO, RM 97, 1990, 157 cum tab. 44,3, qui opinatur titulum se referre ad civitatem Itonum ad quam Hercules Cycnum necavit; ID., MEFRA 113, 2001/2, fig. 3 d = DEL MASTRO n. 24. i = SEG LI 1406. I (e) in fragmento deperdito.

Fig. β Ἕβρο[ς] Σαρπηδ[ών]

0,025 0,025

Fig. α: Im. phot. D/68583 (olim D/4342.3) (a. 1981). Fig. β: Im. phot. a. 2014 ab A. VARONE sumpta. M. PAGANO, RM 97, 1990, 157 cum tab. 44,2, qui opinatur titulum se referre ad Sarpedontem ab Hercule interfectum apud Hebrum flumen; ID., MEFRA 113, 2001/2, 917. Non delineavit DEL MASTRO. h = SEG XL 823. 3 = SEG LI 1406. II (d) in fragmento lat. 0,23 m, alt. 0,175 m, inv. n. 82123.

⸢Κ⸣ύκνο[ς] M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 915 cum fig. 2 e (= DEL MASTRO n.16), qui legit nomen Kύκνος sine ulla dubitatione. Litterae ante Y positae reliquiae vero ad litteras Γ vel Τ vel sane Σ magis quam ad litteram K referri possunt. Cum autem nulla ex eis verbum insignitum configurare possit, magis putandum est DEL MASTRO minime precipue litterae reliquias ad libellam formatas delineavisse (vide enim ad l et cf. etiam im. phot. et im. del. fragmentorum a. f. h). Si ita est res PAGANO adsentire licet. j = SEG LI 1406. II (e) in fragmento deperdito.

Fig. α

Έπίδαυρος M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 915 cum fig. 3 e (= DEL MASTRO n. 23), qui suspicatur imaginem civitatis Epidauri fuisse prope illam civitatis Itoni, nescio an recte. k = SEG XL 823.4 in fragmentis duobus inter se congruentibus, inv. n. 82130; alter patet lat. 0,05 m et alt. 0,06 m, alter lat. 0,01 m et alt. 0,02 m. Fig. β

Fig. γ

Fig. α

TITVLI PICTI

1626

HERCVLANEVM

Fig. β

Fig. β [Ἡρακ]λ̣ῆς

0,025

Fig. α: Im. phot. D/68575 (a. 1981). Fig. β: Im. phot. a. 2014 ab A. VARONE sumpta. M. PAGANO, RM 97, 1990, 157 cum tab. 44,6, qui maluit [Ἡρ]α̣ḳλῆς legere, et inde SEG. Non delineavit DEL MASTRO. l = SEG XL 823. 5 in fragmento e quattuor frustis recomposito, lat. 0,12 m, alt. 0,14 m, inv. n. 82131.

Fig. γ Λιβύ̣[η] Fig. α: Im. a DEL MASTRO del. Fig. β–γ: Im. phot. a. 2014 ab A. VARONE sumpta et pars eiusdem dilatata. M. PAGANO, RM 97, 1990, 157 sq. cum tab. 44, 5, qui opinatur titulum se referre ad regionem Libyam ubi praecipue Heracles Anthaeum occidit. Post litteram B reliquiae litterae incertae legi possunt quas Pagano admonet ad litterae Y inferiorem partem pertinere, inde Λιβύ̣[η]; ID., MEFRA 113, 2001/2, 917 cum fig. 3 a = DEL MASTRO n. 20. n = SEG XL 823.7 (a–b) in fragmento lat. 0,27 m, alt. 0,31 m, inv. n. 82126. Ḳᾶκ[ος]?

0,028

Im. phot. D/68581 (a. 1981). M. PAGANO, RM 97, 1990, 157 cum tab. 44, 5, qui legit [- - -]ακ[- - -]. Non delineavit DEL MASTRO. Ante litteram A lineam directam litterae Γ aut potius litterae T legi posse PAGANO admonet (inde SEG). Lineam autem curvam ibidem video, quae potius ad litterae K partem superiorem dexteram, qualem vides in frg. i, pertinet. Qua de re titulum, quamvis dubitans, legi Ḳᾶκ[ος], id est nomen furis ab Heracle necati.

Fig. α

m = SEG XL 823. 6 = SEG LI 1406. II (a) in fragmento lat. 0,18 m, alt. 0,18 m, inv. n. 82129.

Fig. α

Fig. β

CIL IV Suppl. 4

1627

[- - -]ος τάφος Β⟨ο⟩ρι⸢ά⸣ου

TITVLI PICTI q = SEG LI 1426. IV in fragmento deperdito.

0,025–0,022

Fig. α: Im. del. e PAGANO, RM. Fig. β: Im. phot. a. 2014 ab A. VARONE sumpta. M. PAGANO, RM 97, 1990, 158 cum fig. 2. α) Litterae ος, ΟΣ scriptae, pertinent certe ad verbum illustrans figuram deperditam superpositam, qua de re recte Pagano, quem SEG secutus est, versum divisit. b) 1 Ṭάφος SEG, – 2 ΒΡΙΛΟΥ frg. et SEG. PAGANO, qui suspicatur titulum meminisse tumulum ab Hercule Teni erectum Zetae et Kalaidis, Boreae filiorum a se ipso necatorum, quod teste APOLL. RHOD. Arg. 1, 1302–1309 (v. etiam Schol. Hyg. fab. 14) vibrabatur Boreae spiritu. PAGANO admonet pictorem non recte intellegisse litteras adhibitas in graphide quam imitatus erat. Ei assentitur S. ANTOLINI, in Έπιγράμματα 263 sq. adn. 28. Non vidit DEL MASTRO. o = SEG XL 823.8 = SEG LI 1406. I (h) in fragmento lat. 0,13 m, alt. 0,11 m, inv. n. 82120.

Λεπρῆο[ς?] M. PAGANO MEFRA 113, 2001/2, 916 sq., qui autem lectionem non praestat, cum fig. 5 (p. 918) = DEL MASTRO n. 7. ΛΕΠΡΗΟ[Σ] est errore scriptum pro ΛΕΠΡΕO[Σ] (Λεπρέος sive Λεπρεύ[ς]) nisi quidem pro ΛΕΠΡEO[N] (Λέπρεo[v]). Suspicatur PAGANO – recte – scaenam egisse Heraclem dimicantem cum Lepreo (ATHEN. Deipn. X 2 = 412 a–b), sed potest etiam repraesentari urbs Λέπρεov ab eo condita, sicut antea vidimus designatos Itonum sive Epidaurum sive Libyam sive Hebrum flumen. r = SEG LI 1406. I (d) in fragmento deperdito.

Fig. α

Εὐρυ̣σ̣[ϑεύς] M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 917, qui autem lectionem non praestat, cum fig. 2 d (p. 915) = DEL MASTRO n. 15. Εὐρυ̣[σϑεύς] SEG. Fragmenta s–z quae sequuntur omnino praeteriit PAGANO. s = SEG LI 1406. I (f) in fragmento deperdito. Descripsi.

Fig. β [Ἡ]ρακλῆς

0,03

Fig. α: Im. a DEL MASTRO del. Fig. β: Im. phot. a. 2014 ab A. VARONE sumpta. M. PAGANO, RM 97, 159 cum tab. 44,4; ID., MEFRA 113, 2001/2, fig. 2 h = DEL MASTRO n. 18. p = SEG LI 1406. I (a) in fragmento deperdito.

[- - -] ΩΛ[- - -] M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 915 fig. 2 f = DEL MASTRO n. 17. [- - -?]Ω|⸌ [- - -] SEG. t = SEG LI 1406. I (c) in fragmento deperdito. Descripsi.

[Ἡρακλ]ῆς Βού[σιρις] [Ἀμφιά]ρηος M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 917 cum fig. 2 a (p. 915) = DEL MASTRO n. 12. Recte suspicatur PAGANO scaenam egisse Herculem regem Aegyptium Busiridem necantem.

M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 915 fig. 2 c = DEL MASTRO n. 14.

TITVLI PICTI

1628

u = SEG LI 1406. I (g) in fragmento deperdito. Descripsi.

HERCVLANEVM y = SEG LI 1406. II (b) in fragmento deperdito. Descripsi.

[- - -] OYΠΩ[C? - - -] M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 915 fig. 2 g = DEL MASTRO n. 19. Prima littera potest etiam Θ esse, sed ΘΥΠΩ[- - -] est vox nihili. [- - -?] ỌYΠΛ̣ [- - -] voluit SEG, sed ultima est certe Ω. Si autem οὔπω vel οὔπω[ς] legimus, necesse est alia verba nunc deperdita in titulo exstitisse.

[Ἡρακλ?]ῆς M. PAGANO MEFRA 113, 2001/2, 915 fig. 3 b = DEL MASTRO n. 21. z ex im. phot D/46287, quae effugit PAGANO, in fragmento deperdito describere potui.

w = SEG LI 1406. I (b) in fragmento deperdito. Descripsi.

[- - -]τ̣αίου λ?[- - -] M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 915 fig. 2 b = DEL MASTRO n. 13. Forma genetivi pendet a verbo quodam cuius primae litterae reliquiae, potius Λ quam A vel M, dextra adsunt. Vix credo primam fuisse litteram Γ. Γ̣AIOY vel ṬAIOY SEG.

Fig. α

x = SEG LI 1406. II (c) in fragmento deperdito, pictus sub pede viri. Descripsi.

KAΡE[- - -] M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 915 fig. 3 c = DEL MASTRO n. 22. ḲAΡẸ[- - -] SEG.

11048 (cf. SEG LI 1406) In fragmento deperdito, quod DEL MASTRO delineavit et adiunxit ad Acta d. 5 m. Oct. a. 1960 (n. 9; vide supra ad tit. 11047).

INSVLA QVAE QVINTAE A SEPTENTRIONE VLTRA DECVMANVM MAXIMVM ADIACET 11049 In porticu quae a septemtrione decumano maximo adiacet, in pilae latericiae parieti intra tabernas n. 5 et n. 6 adversae tectorio colore rubro. Exstat, sed litterae v. 2–3 ita

Fig. β [- - -]λανο[ς]? Fig. α–β: Im. phot. D/46287 et pars eiusdem dilatata.

[Mena?]nder M. PAGANO, MEFRA 113, 2001/2, 919 cum fig. 2 i = DEL MASTRO n. 9. Suspicatur PAGANO imaginem comoediarum scriptoris Graeci ornavisse idem aedificium ubi Herculeos labores celebrabantur, fortasse recte.

evanidae sunt ut paene legi desinant, v. 1 perierunt. Litterae sunt alt. 0,10–0,12 m, teste PAGANO. Contuli a. 2001. Dedi et im. phot. D/6878 (a. 1967) usus. M(arcum) Caecili(um) Potitum qu͆aes͆ tor(em) - - - - - -?

CIL IV Suppl. 4

1629

TITVLI PICTI lectum est S[ex], testibus M. DELLA CORTE – P. SOPRANO, RAAN n. s. 27, 1952, 215 et PAGANO. At CAMODECA merito suspicatus est nostrum potius duoviri filium fuisse. De gente Herculanensi Caecilia vide DELLA CORTE l. l. et DELLA CORTE – SOPRANO l. l. et E. LEPORE, PP 10, 1955, fasc. 45, 430.

THEATRVM 11050 “In uno degli ambienti prospicienti sul corridoio voltato che costeggia la sommità della media cavea, dal quale parte una delle scalette che conducono alla summa cavea, e precisamente il primo verso Ovest rispetto all’asse del teatro, sulla parete di fronte alla scaletta e a lato dell’ingresso”, PAGANO. Titulus litteris capitalibus colore rubro est inscriptione aevi nostri obtectus. Contuli a. 2014 et im. phot. feci.

M. PAGANO, Cron. Erc. 17, 1987, 151 sq. cum im. phot. n. 1 sq. (= AE 1987, 262); G. GUADAGNO, in Ercolano 1738–1988 tab. XVI 1 et cf. p. 88; MOURITSEN, Elections 179 adn. 3; G. CAMODECA, Cah. Glotz 7, 1996, 167. 178; I. C. MCILWAINE, Herculaneum. A guide to sources 1980–2007, Napoli 2009, 556 n. 1938. – Cf. M. F. PETRACCIA, I questori municipali dell’Italia antica, Roma 1988, 331; DE KIND, Houses in Herculaneum 22; CHIAVIA, Programmata 26 adn. 30; GUIDOBALDI, Ercolano 15; P. FIORETTI, in Storie di cultura scritta 419 adn. 34. Quaestura est nunc primum Herculanei ostenta eademque per programma. Hoc significare possit magistratus Herculanenses postremis urbis annis non ab ordine decurionum allectos, sicut A. DEGRASSI, Scritti vari I, 190 et M. DELLA CORTE, RAAN n. s. 33, 1958, 239 et H. SOLIN, Cron. Erc. 3, 1973, 100 opinati sunt, sed a civibus suffragio ornatos esse. De hoc autem dubitavit MOURITSEN. De M. Caecilio Potito, duoviro ante a. 61/62, agunt tabulae Herculanenses X II 4 (M. DELLA CORTE, PP 6, 1951, fasc. 18, 228), IV II b 1  (G. PUGLIESE CARRATELLI, PP 1, 1946, fasc. 3, 381 sq.), LIII II 4, 1 (ID., PP 8, 1953, fasc. 33, 462) et XXIX 4, 3 (ID., PP 3, 1948, fasc. 8, 182 sq.), ubi praenomen vix recte

[- - -]tia, non amo te. Mereris

0,24 0,13

Im. phot. coloribus efficta GUIDOBALDI, Ercolano 136. M. PAGANO Cron. Erc. 22, 1992, 193–195 cum im. phot. fig. 9 sq. (= AE 1992, 289); ID., Teatro, 64 cum im. phot. coloribus expressa (p. 68). 1 puncta divisionis inter omnia verba posita sunt. Suspicatur PAGANO [- - -]tiam mimam celebrem fuisse et amore dignam, quam scriptor tamen non diligebat.

11051 = 10491 In fornice vomitori extremi lateris occidentalis ad summam caveam pergentis (K in forma theatri a WEBER a. 1751 del. et a RUGGIERO, Scavi di Ercolano, XIX tab. III edita) litteris nigris. Contuli et im. phot. coloribus effictam faciendam curavi a. 2008. Denuo im. phot. repetivi a. 2014.

Fig. α

TITVLI PICTI

1630

0,50 0,35

HERCVLANEVM

Fig. β

Fig. γ

Fig. δ

Fig. ε

Baculus Sereno milita⸢b⸣iliter

Fig. α–ε: Im. phot. ab A. VARONE a. 2014 sumptae. PAGANO, Teatro 64–66 cum im. phot. (p. 60); A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 11, 2000, 278; VARONE – STEFANI, Imagines 524 cum tab. XLVIII b. 2 littera T est longa. Litteram S forma insuetam habui sicut B. Male PAGANO legit A. Sili Ter. et interpretatus est “è un saluto di un Baculus, probabilmente al suo padrone, il soldato Serenus, che militava sotto il comando del centurione A. Silius Ter.”. In v. 2 tamen leguntur etiam litterae, sicut MINIT a

0,10 0,10

RUGGIERO, Scavi di Ercolano 602 traditae, ante litteras ASILITER quas PAGANO rettulit, qua re legi EGO, l. l. MINITABILITER, ubi litteram B potius quam S dedi. Interpretatus sum in sui nominis significatum iocatus esse scriptorem, ut Sereno minitaretur. Denuo titulum, qui exstat in loco impervio, examinavi a. 2014 et potius pro littera N, litteram L legi et hanc lectionem dedi. De suffisso iocoso -biliter vide W. D. LEBEK, ZPE 45, 1982, 55; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 11, 2000, 278; ID., Riv. St. Pomp. 16, 2005, 109 adn. 109.

CIL IV Suppl. 4

1631

TITVLI PICTI

STABIAE TITVLI PICTI RECENTIORES Villa quae dicitur Arianna 11052 In pariete occidentali clivi tecti ad mare pergentis (membri 76) in area sub divo, 1,19 m a pavimento rubro colore nunc evanido. Vidi a. 2015 et im. phot. coloribus effictam feci.

0,05

V[- - -]

0,10

VARONE, Stabiae 217 cum im. phot. coloribus efficta. 11053 In membro 88, in parvo saepto septemtrionali aditus ad membrum 86, fere occultus pariete rotundo exteriore laconici 30, litteris rubris nunc valde evanidis. Vidi a. 2016 et im. phot. coloribus effictam feci.

Fig. α

Fig. γ Amẹrimnu[s]

Fig. β Fig. α: Im. phot. ab A. VARONE a. 2015 sumpta. Fig. β: Im. ab A. VARONE del. per instrumentum computatorium ex im. phot. Fig. γ: Im. ab A. VARONE del. VARONE, Stabiae 217 cum im. phot. coloribus efficta et cum im. del. Lectio non satis certa. De nomine, iam Pompeis noto, cf. SOLIN, Namenbuch2 920.

ADDENDA ET CORRIGENDA AD INSCRIPTIONES PARIETARIAS GRAPHIO SCRIPTAS A ZANGEMEISTER ET MAU EDITAS COLLEGERVNT HEIKKI SOLIN ET PETER KRUSCHWITZ ADDENDA ET CORRIGENDA AD INSCRIPTIONES LECTIONIS FALSAE VEL SVSPECTAE Universe de titulis Pompeianis graphio scriptis falsis vel suspectis cf. H. SOLIN, Falsi epigrafici II, in Iscrizione e il suo doppio 234–242. 3*–16* Tit. a MURR traditi rep. in columnis ludi gladiatorii VIII 7, 16. Quorum hi saltem genuini videntur: 3* (cf. p. 460) Tit. supra p. 460 recte sincerus iudicatur. Vix autem est idem ac tit. 2480 ut putat ZANGEMEISTER, sed intellegendum fures for[as], ut bene vidit MAU, supra p. 460, qui tit. 4278 fures faras (= foras) comparat. Cf. H. SOLIN, l. l. 236. H. S. 12* (cf. p. 460) Tit. supra p. 460 recte sincerus iudicatur. Cf. tit. 4839. 4861 et Stabianos AE 2013, 247. 248. Cf. E. PUGLIA, Minima epigraphica et papyrologica 7/8, 2004/05, 309 sq., qui numerum [ν]α' legit et amatae nomen Thalia fuisse credit; H. SOLIN, l. l. 236 (adsentitur A. VARONE, in Pompei e i Greci 203). H. S. 13* ZANGEMEISTER tit. 2471 comparat; an autem idem sit, potius veri dissimile est, quia hunc MURR tab. I 6 exhibet, sed illum tab. I 21 ut diversum. H. S. 18* Tit. rep. traditur a FINATI in columna ludi gladiatorii VIII 7, 16. Cf. H. SOLIN, l. l. 236, ubi in ambiguo reliqui, an sit genuinus necne. Propter auctoris pessimam famam praetulerim autem huc revocare. H. S. 19*. 20* Tit. genuini esse possunt, cf. H. SOLIN, l. l. 236: ambo cognomina, quae MASSMANN sine vitio exhibet, saepius Pompeis redeunt. Nota etiam MAU ea in indicem cognominum p. 753. 754 recepisse. H. S. 21* Tit. a MASSMANN traditus quoque genuinus esse potest. Cf. H. SOLIN, l. l. 236. Collatis tit. 6878. 6879 coniecerim hic quoque nomen Granius Latine, sed litteris Graecis scriptum subesse (ex im. del. a MASSMANN edita colligitur ultimam litt. sigma lunare iudicari posse, ut evenit in tit. 6878. 6879). Non videtur de eodem Granio agi, sed quandam similitudinem cum tit. 6878. 6879 inesse negare non possis, quod ad scripturam attinet. Haec omnia sinceritatem tituli suadent. H. S. 27*–32* (ad 27* cf. p. 460) Tit. a GARRUCCI in taberna VII 3, 10 rep. traduntur. Cf. H. SOLIN, l. l. 236 sq.: tit. 27* mihi manifeste sincerus videtur, ut ostendit formae Graecae exitus -ιος cognominis Natalis, ut fieri solet in cognominibus Latinis in -is Graece reddendis; male KAJANTO, NPhM 66, 1965, 453 sq. putat formam hanc illi Latinae Natalius respondere, quae quia saeculo II p. Chr. n. posterior esse necesse esset, titulum suspectum redderet. Itaque sincerus videtur et 28*; rursus 29* forma male lecta aut scripta videtur. Etiam 30* et 31* titulos sinceros reddere possunt; Suavis cognomen Pompeis redit tit. 1819. 2309. 8777. X 824. 850 et Pinytus Romae satis testatum (SOLIN, Namenbuch2 709). Quod ad 32* attinet, in mentem venit Tranquilli cognomen (si II male pro N lectum sit; ita iudicat et MAU, ind. cogn. p. 754). Facile intellexeris ZANGEMEISTER hos tit. non vidisse,

quia teste GARRUCCI tectorium mox ceciderat. Quod GARRUCCI tit. 1581–1585 in eadem taberna a MOMMSEN et ZANGEMEISTER descriptos non notat, fortasse inde pendet, quod in membro vel pariete diverso exarati erant. Postremo notandum est MAU omnia haec nomina in indicem cognominum p. 751. 752. 754 recepisse. H. S. 33*–41* Tit. a GARRUCCI in eadem cella ac 27*–32* rep. traduntur. Cf. H. SOLIN, l. l. 237, qui nomen Diadumenus Pompeis saepius testatum comparat, praetulerim autem huc revocare. Idem valet in tit. 35*–41*, quamquam in tit. 35* Μνῆστος, litt. Η errore omissa (ut notat et ipse GARRUCCI, qui mancante della  neglegenter notat) subesse, in 36* ΔΙΑ initium nominis Graecanici repraesentare, in 39* Ἄπρα esse potest, quod cognomen Pompeis tit. 2393 redit. H. S. 52* Tit. manifeste sincerus videtur, teste tit. 1944 Pyrrhicus Alcimo sal(utem). Cf. H. SOLIN, l. l. 237. Nota MAU ambo nomina in indicem cognominum p. 747. 752 recepisse. H. S. 56* Tit. sincerus esse potest et M. Ampliatus idem ac in amphora tit. 5762 memoratus. Cf. H. SOLIN, l. l. 237. H. S. 58* Tit. sinceritatem defendere conatur I. DI STEFANO MANZELLA, SEBarc 15, 2017, 201 (cf. infra ad tit. 1768. 1769), mihi autem valde suspectus. H. S. 61* Tit. sincerus esse potest (H. SOLIN, l. l. 237 sq.). Cf. Ἀπολόνιος tit. 2462 eadem scribendi ratione -λον-. H. S. 67*. 68*. 70*. 75*. 77*–80*. 82*. 83*. 86*–89* De tit. sinceritate deliberat H. SOLIN, l. l. 238 sq., qui plures genuinos iudicat. H. S. 96* = 3008 (cf. p. 460. 462. 1348. 1560) Tit. est pictus et H. S. genuinus. Cf. supra p. 1560; H. SOLIN, l. l. 239. 99* Tit. sincerus esse potest, cf. H. SOLIN, l. l. 239. Nomen est Martialis. De scribendi ratione -al- loco -ial, i. e. de vocali i omissa in hiatu Pompeis notissima, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 40. Nota MAU nomen in indicem cognominum p. 751 recepisse. H. S. 100* Tit. sincerus esse videtur; cf. P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL – M. NICHOLLS, Tyche 27, 2012, 94 sq. n. 1; H. SOLIN, l. l. 239. H. S. 101* Hic quoque tit. sincerus esse potest et eundem lusum nova varia lectione repraesentare. H. S. 103* s. l. GARRUCCI. Cf. H. SOLIN, l. l. 239. Messius M. l. ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto et MAU, ind. nominum p. 745, turbat autem quod deest praenomen liberti. Fortasse erravit aut scriptor aut GARRUCCI praenomine omisso. Messii Pompeis saepe occurrunt; Marci Messii tit. 3340, 32. AE 2008, 330. H. S. 105* Tit. sincerus esse potest. Gens Modia saepe in Campania testata. Cf. H. SOLIN, l. l. 239. H. S. 108* Tit. originis ignotae a GARRUCCI pl. XXVIII 15 NVIILA traditus sincerus iudicari potest, collato tit. 2430 certe sincero, quem GARRUCCI pl. XI 4 primus edidit; ad pl. XXVIII 15 dicit expressis verbis le nom NVIILA se retrouve à la pl.

CIL IV Suppl. 4

1633

XI, n. 4. Nuela(s) nomen viri Semiticum explicari potest (cf. WUTHNOW, Personennamen 83 sq.). Ceterum cf. H. SOLIN, l. l. 240; fortasse Nuela idem fuit ac curator tit. 2430. Porro nota MAU eum in indicem cognominum p. 751 recepisse. H. S. 110* Eundem esse ac Aggratum tit. 1613 ZANGEMEISTER haesitans putat, quod admodum incertum manet. H. S. 116* s. l. GARRUCCI, qui solus vidit. GEIST, PW2 90 sq. n. 19 cum versione Germanica. Cf. H. SOLIN, l. l. 240. Tit. manifeste sincerus est, quod iam GEIST tit. 7080 collato suspicatus est; et nota MAU pituita in indicem vocabulorum p. 762 recepisse. H. S. 118* (cf. p. 460) s. l. GARRUCCI, qui solus vidit. Cf. H. SOLIN, l. l. 240. Tit. sincerus videtur. Legi potest, ut haesitans proponit ZANGEMEISTER supra p. 460, Pyrrhicus ++ Acti. Collato tit. 2155 conicere possis agi de C. Cominio Pyrricho, studioso illius famosi actoris Acti Aniceti, de quo vide infra ad tit. 2155. Cf. autem et infra ad tit. 1903. H. S. 120* s. l. GARRUCCI, qui solus vidit. Cf. H. SOLIN, l. l. 240. Fortasse de altero exemplo tit. 3113 agitur, quamquam de ea re aliquantum incertus sum. Utcumque res se habet, tit. sincerus esse potest. H. S. 128* s. l. GARRUCCI, qui solus vidit. Cf. H. SOLIN, l. l. 240 sq. Nota MAU tit. in indices et cognominum p. 754 et vocabulorum p. 765 recepisse, eum igitur sincerum iudicasse, non autem decrevisse, SVASOR utrum cognomen an vocabulum esset. Et re vera difficile est iudicatu; Suasoris cognomen aliunde non innotuit, est autem formatio probabilis, cum suasor a quodam ioculatore Pompeiano facile exaratum esse possit (cf. e. g. PLAUT. Most. 916); sine necessitate de eius vocabuli usu Pompeis dubitavi. H. S. 129* s. l. GARRUCCI, qui solus vidit. Cf. H. SOLIN, l. l. 241. Cum Garrucci hic Successi cognomen statueris. Tit. ipse sincerus videtur; nota Mau Successum in indicem cognomi-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI num recepisse. Utcumque res se habet, Successi cognomen usitatissimum Pompeis fuit. H. S. 130* s. l. GARRUCCI, qui solus vidit. Cf. H. SOLIN, l. l. 241. Fortasse de tit. sincero agi potest. GARRUCCI in pariete IVCVLA legit, quod sucula explicavit. Sucula videtur appellatio contumeliosa feminae Pompeis tit. 2013 vana succula testata, nisi agitur de Suculae cognomine, quod in tit. 159 redit. H. S. 131* s. l. GARRUCCI, qui solus vidit. Cf. H. SOLIN, l. l. 241. Fortasse de tit. sincero agitur et de Mansueti cognomine (item MAU in ind. cogn. p. 751), quod Pompeis in tit. 2483 redit. H. S. 134* (cf. p. 460) s. l. GARRUCCI, qui solus vidit. Cf. H. SOLIN, l. l. 241. De tituli sinceritate non constat (quamquam MAU Venustum in indicem cognominum p. 754 recepit). Si sincerus esset, Venustius, ut legit GARRUCCI, admitti non posset, quod tale cognomen (de nomine gentili Venustius non est cogitandum, quod in provinciis occidentalibus et in Africa tantum occurrit) hucusque nusquam innotuit (in universum cognomina suffixo -ius ducta solum seriore aevo in usum venerunt). H. S. 136* s. l. GARRUCCI, qui solus vidit. Cf. H. SOLIN, l. l. 241. De tituli sinceritate non constat (quamquam MAU Hymnum [hic sine h scriptum] in indicem cognominum p. 750 recepit). H. S. 140* Taberna q. d. Fortunatae, cui tribuit MAZOIS, est VI 6, 19–21. Manifeste de titulo falso agitur. Cf. H. SOLIN, l. l. 241. H. S. 141*. 142* Taberna, cui tribuit MAZOIS, est I 3, 2; inscriptionum 141* in septentriones, 142* in meridiem ostii tabernae excogitat. Ambae autem ab eo manifeste inventae. Cf. H. S. H. SOLIN, l. l. 241.

ADDENDA AD INSCRIPTIONES GENVINAS 1205 Tit. rep. in muro exteriore monumenti C. Fabii Secundi q. d. (ita nuncupatum esse suspicatur KOCKEL, Grabbauten 89 ex tit. huius Corporis vol. X 1003) extra portam Herculanensem in viae dei sepolcri latere meridionali (n. 18 in ichnographia a KOCKEL, Grabbauten post p. 212 inserta), sub tit. 88. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. KOCKEL, Grabbauten 86 n. 5, qui non iam vidit. 1 monimentum, – 2 A KOCKEL neglegenter. H. S. 1206. 3025 Tit. rep. ante portam Herculanensem in taberna villae delle colonne a mosaico inserta n. 22 in ichnographia a ZANGEMEISTER tab. A data = n. 14 (perperam n. 28 WEBER supra p. 1167 ad tit. 91–92) apud V. KOCKEL – B. F. WEBER, RM 90, 1983, 73 sq. et in tabula post p. 89 inserta (eodem loco quo prodierunt et tit. picti 91–92). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 1206 MOMMSEN, qui solus vidit, nobiscum non communicat, utrum nomen Africani breviate scriptum sit an tectorium a dextra perierit. Africanus cognomen cuiusdam Pompeiani fuisse videtur (quod etiam alibi Pompeis redit: 817. 818. 2258a. 10155 [fem.]. 10246c); minus probabiliter de ethnico aut de cognomine ex virtute q. d. cogitandum. H. S. 1207–1219. 2536 Tit. rep. in villa delle Colonne a mosaico, cuius aditus ost. 15 viae dei sepolcri est; de qua vide V. KOCKEL – B. F. WEBER, RM 90, 1983, 51–89. Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1207 Tit. rep. teste ZANGEMEISTER, qui vidit, in extremo atrii 23a (in ichnographia ab eo tab. A data = n. 10 apud V.

KOCKEL – B. F. WEBER, RM 90, 1983, 85 sq. et in tabula post p. 89 inserta) cubiculo (cuius in dexteriore poste est columna), ad sinistram portae. Cf. KOCKEL, Grabbauten 8 adn. 66 (de effossionum historia). H. S. 1208 Tit. rep. teste ZANGEMEISTER, qui vidit, in porticus 23b (in ichnographia ab eo tab. A data = n. 7 apud V. KOCKEL – B. F. WEBER, RM 90, 1983, 85 et in tabula post p. 89 inserta) columna quarta a meridie numeranti, supra tit. sequentem. Cf. KOCKEL, Grabbauten 8 adn. 66 (de effossionum historia). Si CERA recte lectum (in im. del. a ZANGEMEISTER tab. XX 1 data ante C lineae incertae interpretationis fortasse ab eadem manu exaratae sunt; praeterea ZANGEMEISTER ultimam litt. A incertam ducit), de Cerati cognomine breviate scripto agi potest. P. Vedius Ceratus libertus Pompeis innotuit (CASTRÉN2 234 n. 433, 2–3 ex tit. 910. 3340, 40 [de eodem agi videtur, qui verisimiliter et tit. 2413i. 5914– 5915 memoratur]). Alibi Cerati cognomen pro certo non H. S. innotuit; cf. H. SOLIN, Arctos 49, 2015, 199. 1209 Tit. rep. teste ZANGEMEISTER, qui vidit, in porticus 23b (in ichnographia ab eo tab. A data = n. 7 apud V. KOCKEL – B. F. WEBER, RM 90, 1983, 87 et in tabula post p. 89 inserta) columna quarta a meridie numeranti, infra tit. praecedentem. Cf. KOCKEL, Grabbauten 8 adn. 66 (de effossionum historia).

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Exemplum a ZANGEMEISTER typis exscriptum Caeserninius daret; ex im. del. tab. XX 2 autem colligi potest ultimam longam lineam directam (ante VS) alienam esse. Caeserninus ut cognomen explicant ZANGEMEISTER, ind. p. 233 et MAU, ind. p. 748, recte sine dubio. Id cognomen Pompeis tit. hoc et 1217 (vide infra ad tit. 1217) redit, praeterea tit. 90. 549 femina nomine Caesernina salutatur; L. Munatius Caeserninus, pluries programmatis sepulcris viae Nucerinae inscriptis memoratus, candidatus quinquennalitatis Nuceriae fuit. Alibi non redit (cf. H. SOLIN, Arctos 49, 2015, 198). Quid rei cum eo alii Caesernini Pompeis traditi habeant, non perspicio; nota eorum testimonia procul via Nucerina prodisse. H. S. 1210 (cf. p. 205) Tit. rep. teste ZANGEMEISTER, qui vidit, in stabuli 23c (in ichnographia ab eo tab. A data = n. 23 apud V. KOCKEL – B. F. WEBER, RM 90, 1983, 87 et in tabula post p. 89 inserta) pariete, in quo sunt duae portae, ad dextram eius portae, quae dexterior est intranti. Fuit fere: Rom͆an(- - -) M͆aium. Ita EGO ex im. del., Rom͆an{mi}um CIPROTTI, sched. 1959 item ex im. del., minus recte; quomodo ZANGEMEISTER, add. p. 205 BONANNAIVM legere sibi visus sit, non clare perspicio. Quomodo tit. intellegendus sit, mihi non certe constat (ambo nomina in indicibus nominum et cognominum desiderantur; Romanus praeterea supra in indice geogr.). Agi potest de Romanio quodam Maio. Gens Romania hactenus Pompeis non innotuit, saepius autem inde ab aetate liberae rei publicae in Italia (in Campania quoque) provinciisque memorata (vide H. SOLIN, Oebalus 9, 2014, 80 sq.). Si ita est, Maius vice cognominis usurpatum. Explicari potest autem alio quo modo, ut Roman(us) Maium sc. salutat, quaerit (cf. tit. 1604) al. Nisi fortasse agitur de inscriptione in formam electionis programmatis redacta, cum Romanus Cn. Alleio Nigidio Maio illi celeberrimo quinquennali a. 55/56 favere studet; dissuadet autem quod in stabuli pariete scripta est. Aut omnino aliter legendum: e. g. Romana alum(na). Ceteras coniecturas supervacuum proferre est. H. S. 1211 (cf. p. 205) Tit. rep. infra tit. praecedentem. Meṛedemerumenus sa[lutem?]. Exemplum (aut hoc aut titulorum simillimorum infra editorum) repetiverunt et ex parte amplius tractaverunt DIEHL, PWV2 345 adn.; WACHTER 1490 cum versione Germanica. – M. GUARDUCCI, Arch. Class. 17, 1965, 262 (cum im. del. fig. 6 ex hoc ZANGEMEISTER tab. XX 5 repetita). – VARONE, Presenze giudaiche 68; H. SOLIN in Pompei 79, 284; de iis titulis copiose egerunt P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL – M. NICHOLLS, Tyche 27, 2012, 93–111, de hoc p. 95 n. 2 cum im. del. ex ZANGEMEISTER repetita. Puncta ad syllabas dividendas ubique fere posita esse testis est ZANGEMEISTER, ut et in tit. sequenti. 1 ex. sa[l(utem)] etiam KRUSCHWITZ – CAMPBELL – NICHOLLS, difficile autem est diiudicari, utrum auctor tituli compendio SAL Pompeis maxime pervulgato usus sit an salutem perscripserit, ut saepe quoque fiebat (vide ind. vocab. p. 764, ubi SAL 65ies circ. recensetur, SALVTEM autem 25ies cum SALVT(E) 16ies. Quod monstrum, ut ita dicamus, verbale, quo Heautontimorumenos nomen fabulae TERENTIANAE et Menedemus nomen patris huius fabulae coaluerunt, Pompeis saepius repertum est: tit. 100* (sincerus esse videtur, vide supra ad tit. 100*). 1212. 1616. 1637. 1870. 1913. 2100. 4555. 5189. 5417. 7102. 7104(?). 7310. 8322f. 8564a. b. 8581. Quod fortasse fuisse iocum discipulorum aestimat P. KRUSCHWITZ, Terenz (Studienbücher Antike 12), Hildes-

1634

POMPEII heim – Zürich – New York 2004, 211 sq.; alia vestigia lecturae Terentii Pompeis autem praesto non sunt. H. S. Cetera adhuc inexpedita. 1212 (cf. p. 205) Tit. rep. infra ad sinistram tit. praecedentis. Meṛedemerumenus. Meṛedemu[- - -?]. WACHTER 1491 cum versione Germanica. – P. KRUSCH– V. L. CAMPBELL – M. NICHOLLS, Tyche 27, 2012, 96 n. 3–4 cum im. del. ex ZANGEMEISTER repetitis. Cf. supra ad tit. 1211; ambo eadem manu exarati esse videntur. 1 ex. RVMLINVS ZANGEMEISTER, male, nam ex apographo patet loco LI facile II legi posse. – 2 ex. ZANGEMEISTER hiatum non indicat. Forma ut ita dicam vulgata illius monstri est Menedemerumenus; solum hic et in tit. 1211 Mer- scriptum est (aliam versionem habes in tit. 5417 Menderomenus). Cum ex ambabus im. del. a ZANGEMEISTER exaratis clare MERlegatur, conici potest scriptores Pompeianos (de quorum numero disputant KRUSCHWITZ – CAMPBELL – NICHOLLS 106 sq.) in hoc monstro scariphando consulto variasse. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 81 hanc formam per assimilationem explicat, nescio an recte. H. S. 1213 Tit. rep. infra tit. 1211. WITZ

Pyramus, Amarantus, Mitridas. 3 MITRICTAS ZANGEMEISTER, qui addit se tertium nomen expedire non posse (desideratur et supra, in indice cognominum). Ex apographo litterarum vestigia pone MITRI et ante AS fortasse litt. D formam cursivam legere licet, quae plus minus formis litt. D n. IV 11 et 12 apud ZANGEMEISTER tab. I respondet. Cognomen Mithridas (hic omissa aspiratione scriptum) saepius Romae redit (SOLIN, Personennamen2 241 sq.), alibi tit. huius Corporis vol. VIII 5443; in Graecis ignotum. H. S. 1214 Tit. rep. supra ad sinistram tit. 1212. Marci Caesi s(ervus) intellegunt ZANGEMEISTER ind. gent. p. 229 et MAU, ind. gent. p. 743, potest et Marci Caesi S(- - -). H. S. 1216 = ILS 6442 a Tit. rep. in villa delle colonne a mosaico (de qua vide supra ad tit. 1207), a loco ubi erat tit. 1210 orientem versus in eiusdem stabuli (de quo vide supra ad tit. 1210) pariete meridionali. DESSAU, ILS 6442 a; HUNINK, Graffiti 997 cum versione Germanica. – G. SPANO, RAAN n. s. 17, 1937, 274 sq. 311 sq. (diffuse de Campanis). Canpani ZANGEMEISTER, Campani DESSAU, quod ab im. del. a ZANGEMEISTER tab. XX 9 data fortasse probari videtur, si M et P nexu coniunctas esse videre licet (nota N antepaenultimam huius vocabuli diversam esse, cum linea tertia directa sit et non obliqua ut cernitur in tertia littera). Adde scribendi rationem Canp- Pompeis occurrere tit. 4099. 4121. De Campanis cf. supra ad tit. 470 et infra ad tit. 1293. H. S. 1217 Tit. rep. scriptus in litteris ET tit. praecedentis, litteris minimis ZANGEMEISTER, qui vidit. De Caesernini cognomine vide supra ad tit. 1209. Si ultima litt. recte V lecta est, ut ex im. del. tab. XX 5a patere videtur, Caeserninus, v(ale) intellexerim (v(ale) autem in indice vocabulorum p. 246 et 765 deest). Si ita est, nominativus pro vocativo adhibitus, cuius usus exempla PomH. S. peiana VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 115 collegit. 1220–1222a Tit. rep. in parietibus portae Herculanensis. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S.

CIL IV Suppl. 4 1221 (cf. p. 205) Tit. rep. secundum ZANGEMEISTER qui vidit, in ipsa porta media, in pariete dextro (s. meridionali) inter primam et alteram pilam. Cornelium Antiochum quendam commemoratum esse CASTRÉN2 157 n. 129, 10 haesitans proponit; cognominum Antio- incipientium Antiochus sane longe usitatissimum fuit, alia Graecanica quoque suppetunt talia ut Antiochas (nisi est Anthio aspiratione carens, ut in tit. huius Corporis vol. VI 7024. 36581 al.). H. S. 1222 (cf. p. 205) Tit. rep. teste ZANGEMEISTER (supra p. 205) in portae Herculanensis pila prima (venienti ex oppido) ad sinistram portae mediae positus, in eius pariete occidentali; ID. v. alterum alia manu scriptum fuisse ait. a) A(ulus) Mamius. b) Invide, va(le). WEEBER, DWH 24 n. 38 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 990 cum versione Germanica. – VARONE, Erotica Pompeiana 114 cum versione Italica; ID., Misteri 239 cum versione Italica; WALLACE, Introduction 71 sq. n. 114. ZANGEMEISTER titulum in addendis p. 205 melius reddidisse (quod probat MAU, ut ex indice nominum gentilium p. 745 apparet) fugit WEEBER, VARONE, WALLACE, HUNINK. Aulus Mamius albo Pompeianorum CASTRÉN2 188 n. 237 igitur addendus est. b invide est vocativus (ita et O. HILTBRUNNER, ThLL s. v. invidus, 212, 52–53, qui tamen amamius male amavimus interpretatus est); comparari potest e. g. tit. CLE 2066 (cum duobus phallis) invide, vive, vide. Minus probabiliter agitur de imperativo verbi invidendi. H. S. 1222a (cf. p. 205) Tit. rep. in porta Herculanensi sub programmate gladiatorio, quod vix est 1194, ut coniecit ZANGEMEISTER schedis FIORELLII nisus, nam 1194 cum multis aliis edictis munerum extra portam Herculanensem ad dextram ost. 6 villae quae dicitur Ciceronis in lucem venit (cf. WEBER, supra p. 1330 ad tit. 1193–1194). V͆erbalia(?). Quid subsit, non certe constat, nec magis de lectione (cf. quae dicit ZANGEMEISTER p. 205); verbalia in indice vocabulorum deest. An de lusu alicuius grammatici vel pueri agiH. S. tur, qui nomina verbalia tractabat? 1223–1225 Tit. rep. teste ZANGEMEISTER in pariete externo inter ostia aedium VI 1, 3 et 4. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1224 Tit. rep. supra sedile. 2 non expedivit ZANGEMEISTER. Fortasse subest Eari(nus). Earinus quidam (si de eodem semper agitur) Pompeis saepissime forma Iarinus memoratus est (tit. 958. 4250. 7387 Ear- scriptum). H. S. 1225 Tit. rep. una cum tit. praecedente. 2 latetne fortasse ut Niceni? Nices cognomen usitatissimum, Pompeis quoque tit. 4459. 4590. 9219l(?) testatum. H. S. 1226–1229 Tit. rep. in aedibus VI 1, 7 (delle Vestali) in peristylii columnis. H. S. 1226 (cf. p. 205) = ILS 6412 c Tit. extat in aedium VI 1, 7 peristylii 39 porticu orientali, in tertiae columnae a meridie (parum accurate M. DE VOS, PPP 2, 1983, 108 dicit extare in pila tertia computanti a septentrione) facie inter orientem et septentriones versus, 130 a pavimento litteris tenuibus satis corrosis. Parietis pictura generis quarti quod dicitur est. Tit. contulit A. VARONE a. 2003, recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/111250. D/111251. D/111525. VARONE, Imagines 242, 1–3.

1635

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI DESSAU, ILS 6412 c; DIEHL, PWV2 131; KRENKEL, PI p. 24 cum versione Germanica; WACHTER 159 cum versione Germanica. – CHIAVIA, Programmata 295. 1 periit litt. C. Inscriptio quamquam graphio litteris cursivis scripturam programmatum non imitantibus scripta tamen in formam electionis programmatis redacta est; simili modo scriptus tit. 1451. De C. Iulio Polybio notissimo candidato duoviratus vide supra ad tit. 99, de Infantione scriptore programmatum FRANKLIN, Electoral Programmata 25. 31 adn. – De brachylogia i. e. omissis e. g. ut sibi faveat, egit H. S. HOFMANN, Umgangssprache4 170 sq. 1227 (cf. p. 205. 463. 704) = CLE 928 = 2060 Tit. rep. in aedium VI 1, 7 peristylii 39 porticus columna angulari ordinum orientalis et meridionalis. Extat Neapoli in museo (sine n. inv.), in fragmento 15 × 17 × 2–3 cm (litt. alt. 0,5– 1 cm), scriptus litteris modice tenuibus et in parte dextra fragmenti aliquantum corrosis. Tit. contulerunt a. 1985 M. KAJAVA et H. SOLIN, qui et im. phot. sumpsit.

5

Venimus hoc cupidi, multo magis hire ⟨cupimus⟩, ut liceat nostros visere, Roma, Lares.

Im. phot. SOLIN (a. 1985, sine n. inv.), unde VARONE, Imagines 243. BÜCHELER, CLE 928; LOMMATZSCH, CLE 2060; DIEHL, PWV2 14 adn.; HUNINK, Graffiti 359 cum versione Germanica; WACHTER 1073 cum versione Germanica. – E. BORMANN, in Wiener Eranos 1909, 309 sq.; HERAEUS, Cena Trimalchionis2 40 n. 13; H. SCHMECK, ZRPh 1954, 110; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 215; PISANI, Testi latini2 118 n. B 3; LINDSAY, Writing on the Wall 44 cum sola versione (metrica) Anglica; CARCOPINO, Études2 68; BALDI, Pompei 56 sq.; ID., Anatema 88 sq.; M. GUARDUCCI, Arch. Class. 17, 1965, 245 sq.; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 87 sq.; P. CIPROTTI, Altertum 13, 1967, 92; GIGANTE, Civiltà 228 adn. 38–42; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 117 sq.; B. E. THOMASSON, Römische Inschriftenpoesie (Minuscula Romana 17), Stockholm 1991, 108; GIORDANO – CASALE, L’amore 5; VARONE, Erotica Pompeiana 54 cum adn. 68; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 80–82 n. 5; LANGNER, Graffitizeichnungen 25 adn. 123; WALLACE, Introduction 42 n. 1; P. KRUSCHWITZ, in Temptanda viast 8; ID., Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 248 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 76 sq.; ID., GIF n. s. 1, 2010, 40; R. R. BENEFIEL, in Latin on Stone 51; MILNOR, Graffiti 182–184 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et cum versione Anglica. Recte legit MAU in addendis p. 704, nisi quod v. 2 clare hoc scriptum est. – 4/5 m⸢alo⸣ | {h}ire [cu]⸢ie⸣t[us] HERAEUS. Exempla complura eiusdem distichi Pompeis reperta sunt, vide titulos 2995. 6697. 8114. 8231. 8891. 9849. 10065a, item H. SOLIN, in Neue Forschungen 243–272 n. 17 et n. 57, insuper exemplum illud Herculanei repertum tit. 10640. Initium distichi fortasse tit. 4880 (vide infra ad tit. 4880). V. 1 Narbone tit. graphio scripto AE 1997, 1068 innotuit. CARCOPINO quaedam exemplorum distichi post a. 79 a praedonibus scriptum fuisse putavit, alia ante. Quam opinionem recte respuit GUARDUCCI, cui constat omnia exempla ante a. 79 scripta fuisse. CIPROTTI cogitavit de civibus orbis Romani aliquot dies Pompeis degentibus, qui talia

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI scripserunt, cum eis commoditates et cetera Pompeis displicuissent. NOS quidem (vide praes. H. SOLIN, in Neue Forschungen 252 sq. (cum adn. 41) malumus cogitare tantum de civibus urbis Romae aliquot dies Pompeis degentibus, quos desiderium patriae ceperat. Quin exempla omnia huius carminis ante a. 79 scripta sint, non dubitamus (tit. IV 10640 Herculanei rep., ubi fossores clandestini post Vesuvi eruptionem descendere non potuissent, et Neue Forschungen 266 n. 57 set retinet nostros illa puella pedes ostendunt hoc distichum necessarie ante eruptionem manasse). WACHTER, qui similitudines quasdam sententiae et verborum huius carminis et locorum aliquorum Ovidii agnovit, contendit huius carminis exemplis vestigia inesse illius, quod lingua Anglica oral poetry vocatur, id quod dubitari potest. Inde, quod verbum cupimus v. 1 habet syllabam alteram more poesis antiquioris productam, certus est exemplum hexametri huius distichi aliquod quasi materiam fuisse versibus similibus Ovidianis. – 2 huc adverbium saepe hoc scriptum; plura cuius usus exempla collegit PRINZ, De o et u vocalibus 142; praesertim cf. B. REHM, ThLL s. v. hoc (sub huc) 3072, 60 – 3073, 65. P. K. – H. S. 1228 Tit. rep. in aedibus VI 1, 7 in peristylii 39 porticus ordinis meridionalis columna secunda ab oriente. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 358 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 37 n. 13 b. FRANKLIN, Electoral Programmata 25. 31 adn. 36 hanc inscriptionem inter testimonia eius Iarini programmatum scriptoris ex pluribus programmatis noti adnumerat, recte quidem, ut videtur. De quo Iarino vide et supra ad tit. 124. 223 et infra ad tit. 1638. 2205. In cassum MAU, ind. cogn., supra p. 750 quaerit, an de nomine feminae Iarine agatur. H. S. 1230–1231a. 3029 Tit. rep. in aedibus VI 1, 10 (del Chirurgo). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1230 Tit. rep. in domus VI 1, 10 faucium 12 pariete sinistro, i. e. septentrionali, paullo antequam intres culinam 13 (ZANGEMEISTER autem non bene meminit, an tit. in pariete sinistro viderit). Fortunatus futuet te inguine; veni, vide, Anthusa. DIEHL, PWV2 618; MONTERO CARTELLE, Priapeos 1331 n. 134 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 46 n. 96 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 360 cum versione Germanica; WACHTER 1233 cum versione Germanica. – VORBERG, Glossarium 252 cum versione Germanica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 47; VARONE, Erotica Pompeiana 74 cum versione Italica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. 1 FIATVNATVS MOMMSEN, FORTVNATVS FIORELLI ZANGEMEISTER RECENTIORES; FVTVIIT MOMMSEN, FVTVII vidit ZANGEMEISTER; T◦HINCVINII MOMMSEN, TIIINGVINE FIORELLI, iam imminutum vidit ZANGEMEISTER; t(e) hincuine aut te inguine DIEHL; exemplum a ZANGEMEISTER typis exscriptum lectionem firmam reddere vetat; item te inguine intellegunt ADAMS, WEEBER, VARONE, HUNINK, WACHTER, quod sensui respondet; ita et VORBERG (qui t(e) hincuine legit, in versione autem omittit). – 2 ANTHVSA integrum viderunt MOMMSEN FIORELLI, imminutum ZANGEMEISTER. 1 inguinis vocabulum hic adhibetur de genitalibus masculorum (de hoc usu cf. J. B. HOFMANN – W. EHLERS, ThLL s. v. inguen, 1580, 80 – 1581, 26). – 2 ad veni, vide (quae hic imperativi sunt) cf. illud notissimum Caesarianum veni, vidi, vici apud Romanos certe late passum (cf. SUET. Caes. 37, 2). – Anthusa sine dubio est vocativus;

1636

POMPEII DIEHL, De m finali 249 accusativum intellegit, m finalem omissam male compendium explicans (sed in PWV vocativum ducere videtur). H. S. 1232 (cf. p. 205) Tit. rep. in tabernae VI 17 (ins. occ.), 18 pariete dextro. Tit. periit, nec im. phot. servantur. De numerorum proposito non constat. H. S. 1233 (cf. p. 205) Tit. rep. in aedium VI 2, 4 (di Sallustio) cubiculo 15, ubi extat in pariete occidentali 102 cm inter septentriones et orientem versus, 124 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Parietis pictura generis tertii q. d. est. Contulimus A. VARONE et EGO una a. 2003.

5

10

Felix Ṃẹṿì Ḥelene Ceia(e) Creste, val(e) Primus Ṣẹundus Ṭẹṛtius Pardus Acan(thus) Vitalis Donata Ḥịạeriạ

Im. phot. D/111253. SOLIN, sine n. inv. (a. 2015). VARONE, Imagines 245. VARONE, Presenze giudaiche 13 n. 12. 85 n. 12; M. DE VOS, PPP 2, 1983, 118 (quae vidit); V. SAMPAOLO, PPM 4, 1993, 107 n. 34 (im. phot. tantum); H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 335 sq.; ID., Acta Ant. Acad. Hung. 69, 2019 (2020), 649. ZANGEMEISTER tit. prorsus aliter legit (p. 205 quaedam correxit). Lectio propter corrosum tectorium partim valde ambigua manet; huc accedit quod variae lineae alienae scripturae studium male perturbant. Quod autem supra in exemplo typis exscripto dedi, aliquo modo compertum habeo. Legenti tit. 3030, in quo partim eadem nomina occurrunt, adhibendus est. Agitur in ambobus titulis de indice nominum servorum, qui viros et feminas promiscue memorat. De singulis haec monenda sunt: 1 Felix (IIIILIX scriptum videtur) lectionis certae est; Mevì quoque lectio probabilis videtur (neglectis lineis alienis ante M et circum V); utcumque res se habet, Mevia gens Pompeis maioris momenti fuit (cf. CASTRÉN2 192 n. 252). – 2 IIILIINIICIIIA (litt. S, quam ZANGEMEISTER pone A dat, aliena scripturae huius versus esse videtur) clare legitur, scriptor autem HIIL- debuit; memorata esse videtur Helene Ceiae cuiusdam Pompeianae serva, nisi Helene Ceia intellegendum, cognomine nomini anteposito (nota tamen nomina huius inscriptionis potissimum servilia esse); gens Ceia Pompeis magni erat momenti (cf. CASTRÉN2 151 sq. n. 109). – 3 lectio certa (ORIISTIISV ZANGEMEISTER, male sine dubio; linea recta paullulum obliqua pone secundam II, quam pro S duxit, aliena videtur), tuetur et tit. 3030, 2, ubi Creste eodem modo sine aspiratione scriptum est. val(e) aliquantum incertum restat: V duabus lineis disiunctis scripta tamquam II esset; linea transversa litt. L aegre videtur; loco val(e) fortasse Val(eri) vel Val(eriae) intellegendum, ut nomen domini eodem modo ac in 1–2 pateat. – 5 SIICVNDVS scriptum videtur, neglectis quibusdam lineis alienis. – 6 MVTVS ZANGEMEISTER, melius TE[R]TIVS p. 205; praeterea vestigia litt. R cernere mihi visus sum. – 7 lectionis difficillimae propter lineas alienas ([- - -]MA ZANGEMEISTER); neglectis lineis, quae mihi alienae videntur, haesitans collato tit. 3030, 3 Pardus mihi legere visus sum. – 8 Acanthi nomen Graecanicum saepe testatum, Pompeis quoque tit. 8565b. 8588; cf. et 8585. – 9 opinionem Vitalem fortasse Iudaeum fuisse (quo alludunt GIORDANO – KAHN, Ebrei3 33.

CIL IV Suppl. 4 47) VARONE facile confutat. – 10 Donata legere mihi visus sum ([- - -]NA ZANGEMEISTER). – 11 ḤỊẠERIẠ valde haesitans proposuerim; PIIANNIA ZANGEMEISTER quaerens fueritne Lemnia (quod nomen apud Graecos inusitatum in Occidente Romano quoque testimoniis certis caret; contra Lemnias et masc. Lemn(i)us hic illic occurrunt). Rursus Hieria (litt. e brevis Pompeis quoque interdum dipthongo ae redditur, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 24 sq.) nomen Graecanicum in Italia provinciisque testatum (exempla H. S. Romana collegit SOLIN, Personennamen2 1099). 1234 (cf. p. 205) = CLE 232 Tit. rep. in aedium VI 2, 4 (di Sallustio) cubiculi 15 pariete postico, haud multum supra pavimentum. Tit. periit, nec im. phot. servantur. Pupa que bela is tibi me misit qui tuus es⟨t⟩. Val(e). BÜCHELER, CLE 232; HUNINK, Graffiti 362 cum versione Germanica; WACHTER 1102 cum versione Germanica. – SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 86; FLINCK, Epigrammatum forma 29; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 216; PISANI, Testi Latini2 121 n. B22; ROHLFS, Sermo vulgaris3 10 n. 77; STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie 286 sq. n. 139 cum versione Italica; PULGRAM, Italic, Latin, Italian 217 n. L 35 cum versione Anglica; GIGANTE, Civiltà 210; H. D. JOCELYN, LCM 6, 1981, 146; J. KEPARTOVÁ, LF 106, 1983, 187 sq. (cf. AE 1985, 14); VARONE, Erotica Pompeiana 32 sq. cum versione Italica; DOSI, Eros 148 sq.; FORTSON – WALLACE, Glotta 79, 2005, 24; KEEGAN, Graffiti 260. 282 cum sola versione Anglica; MILNOR, Graffiti 241 cum versione Anglica; C. FEDRIANI – P. RAMAT, in Modelli epistemologici 74; A. VARONE, in Roman courtesan 95. 1 Num qui aut que (i. e. quae) legendum esset in dubio reliquit ZANGEMEISTER (similiter HEHL, Formen lat. 1. Deklination 40), quamquam ex im. del. tab. XVI 6 lectio qu(a)e satis certa esse videtur; qu(a)e habent etiam AUCTORES RECENTIORES paene omnes nisi FLINCK, qui scripsit quae, errore aperto. – IS inscriptum; an recte ⸢e⸣s corrigant auctores nonnulli, incertum (Pompeis exempla certa scribendi rationis IS = es extant, cf. H. SOLIN, in Veikko Väänänen 19 adn. 40). – 2 es[t] legendum proposuit BÜCHELER, CLE ex im. del. tab. XVI 6. – Vale quasi perscriptum habet GIGANTE, errore; VA͆L͆E VARONE ex im. del., nescimus an recte. De carmine Priapeo cogitavit FLINCK, non sine dubiis, nescimus qua ratione. Melius iudicavit GIGANTE carmen esse “un tenero messaggio di sposo promesso”, vide autem ea quae conscripsit KEPARTOVÁ, quae demonstravit vocabulum pupae i. q. puellam (i. e. meretricem) significare et non sine probabilitate contendit vocabulum illud etiam in hoc titulo esse eiusdem significatus. Flinck dubitavit habuissetne “re vera in mente propositum is qui scripsit metrum facere”. ZANGEMEISTER autem versum tetrametrum appellavit, Bücheler aptissime inter septenarios posuit. Quem iure secuti sunt auctores paene omnes (vide inprimis JOCELYN, qui de huius metri in inscriptionibus Pompeianis usu amplius disseruit). GIGANTE haud recte habuit pro octonario. Vocabulum tibi v. 1 metri gratia syllabam alteram retinet longam. Nota scriptorem caesuram septenarii, quae lepide sita est inter pronomina tibi et me, respexisse, cum carmen in versus duos ordinaret. De versu quadrato in universum vide etiam bibliographiam supra ad tit. 538 laudatam. P. K. – H. S. 1235 Tit. rep. in aedium VI 2, 4 aditu porticus 29 (aut 30), ubi extant tit. reliquiae in pariete occidentali 53,5 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus 141 cm a pavimento, scripti litteris modice tenuibus. Pictura generis q. d. tertii. Contulit A. VARONE a. 2003; recognovit H. SOLIN a. 2008.

1637

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

5

Heracla, v͆a(le), Nymphodote, v͆a(le) [- - - - - -] Nymphoḍọṭẹ, v͆a(le) Nymphodo[te - - -?] Nymphodote, va(le) [- - - - - -]

Im. phot. D/111141. VARONE, Imagines 245. M. DE VOS, PPP 2, 1983, 120 (quae vidit); V. SAMPAOLO, PPM 4, 1993, 123 n. 62 (solam im. phot.); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. Perierunt 1–4. 7–9; 5 satis clare litt. cernuntur exceptis DOTE, quarum reliquiae tantum extant; 6 item cernuntur litt. exceptis OTE (TE ZANGEMEISTER non amplius vidit). Cum Heracla sine dubio nomen viri sit, non certe constat, utrum Nymphodotus nomen viri in vocativo (sic ZANGEMEISTER et MAU in indicibus cognominum) an feminae Nymphodote hic praesto sit (idem valet in formam Nunp[ho]dote tit. 4760, quam MAU in indice cognominum femineam explicat). Potius et hic et in tit. 4760 nomen est viri, quod aliis testimoniis Pompeis late passum est (tit. IV 207. 901. 1235. 3340, 34. 94. 114. 5526a. 9179b. X 895. 899. 908). Contra GUZZO – SCARANO USSANI nomen feminae habere videntur, quia hunc tit. in catalogum meretricum accipiunt. Cf. Nunp[o]dote tit. 4760; si eadem esset et si de femina ageretur, hic quoque feminam meretricem haberemus. H. S. 1236–1236a. 10202. 10203 Tit. rep. in tabernae VI 3, 5 latrina 21, de qua vide E. DE ALBENTIIS, apud CAROCCI et AL., InsuH. S. lae 98–101, qui praeterea figuram phalli notat. 1236 Tit. rep. in eius latrinae 21 pariete orientali, ad dextram tit. sequentis. Periit (quod confirmat DE ALBENTIIS), nec im. phot. servantur. E. DE ALBENTIIS, in CAROCCI et AL., Insulae 100 sq. H. S. 1236a = 10203 ubi vide. 1237–1238 Tit. rep. in postici VI 1, 24 pariete externo, teste LANGNER, Graffitizeichnungen 158. H. S. 1237 = CLE 32 Tit. extat in plures partes fractus Neapoli in museo (inv. n. 119959), litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 2004; recognovit H. SOLIN a. 2006. a sinistra: Prime[g]enius Soti(?) a dextra: Ṃystes Communi sụo salute. Vidisti quo Turnum aequoribus eibat in armiṣ. virtutis merces palma{m}, pretium gloria{e}. victoriae spem causa s[- - -?]. Im. phot. D/110920 (partis prioris). D/110922 (partis posterioris). VARONE, Imagines 243. BÜCHELER, CLE 32 (textum parum pleno); p. 823 n. 1785; DIEHL, PWV2 476; WEEBER, DWH 91 n. 291 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 357 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 92); WACHTER 614 cum versione Germanica. – PROSKAUER, Das auslautende -s 129; M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 178 n. 54; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 217; GIGANTE, Civiltà 174; FERRARO, Presenza 34 n. 26; W. D. LEBEK, ZPE 58, 1985, 45 sq.; A. BALDI, in Atti. Convegno naz. di studi su Virgilio, Messina 2003, 151–153; P. CUGUSI, Per un nuovo corpus 97. 145 adn. 24; ID., Boll. St. Lat. 38, 2008, 506. 523; ID., Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 49; ID., GIF

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI n. s. 1, 2010, 35; MILNOR, Graffiti 258 cum versione Anglica minus accurata. 270 n. 51 male. a 1 PRIMII[-]IINIVS legendum videtur. – 2 difficilis est lectu (nunc periit S ultima a ZANGEMEISTER visa, quae fortasse numquam exstabat); haesitavi inter SOII aut SOIS aut SOTI. – b 1 nunc restat MYSTIIS COMMVNI SV[- - -] (litt. M primae linea quarta tantum cernitur, item litt. V ultimae prima tantum). – 1 ex. ARMI/// ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto, sed litt. S in apographo tab. XXVII 1 adumbratam recognoverim. – 2 [- - -]RTVTIS ◦MIIRCII[- - -] tantum restat. – In punctis divisoriis ponendis ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto a tab. XXVII 1 paullulum abhorret: 1 pone MYSTIIS et 2 pone VIRTVTIS puncta recte posuit, quae in apographo desunt; item pone 1 IIIBAT et 2 VICTORIAII puncta in apographo desunt (eum sequitur in v. 2 LEBEK); difficile dictu num scriptor constanter punctis usus sit. a 1 sine dubio intellegendum est nomen Primi[g]enius (eadem scribendi ratio Primegen- redit tit. huius Corporis vol. XIII 1943. CAG 63, 1, 1994, 252). – 2 intellegendum videtur Soti, quod dat. nominis Graeci Σώτης esse videtur (laudatur tit. IG II2 1702. 3004): Primigenius Soten quendam salutat. Sin S ultima, quam legere sibi visus est ZANGEMEISTER, accipienda, habes nomen femininum Sotis, quod Romae (tit. huius Corporis vol. VI 7214) et in Baetica (tit. AE 2004, 755) innotuit; mihi autem valde incertum num S umquam in pariete exstiterit. – b 1 continet versum Vergilianum Aen. 9, 269 (de codicum v. l. rationem reddit GEYMONAT in sua editione recenti) deformatum (cf. HOOGMA, Einfluss Vergils 314; P. CIPROTTI, in Neue Forschungen 273, qui putat errorem Turnum aequoribus pro Turnus equo quibus usu accentus metrici loco accentus tonici explicari [FERRARO, Presenza]; LEBEK, l. l.). Idem versus Pompeis tit. 8292 occurrit. – De scribendi ratione eibat (posito IIIBAT recte lectum esse) cf. eitur tit. huius Corporis vol. I2 1529. 3192. eire 583, 71. 2662 et ThLL V 626, 28–34; Pompeis ei loco i saepe redit (VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 22 sq., ubi adde). – De scribendi ratione salute cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 72, qui hanc formam compendium putat, nescio an recte. – 2 rursus duas sententias in senariis (primum a BÜCHELER agnitis) scriptas continere docet LEBEK, l. l., qui textum hoc modo emendavit et supplevit: virtutis merces palma, pretium gloria. | victoriae spem causa s[emper dat bona] (lacunam exempli causa tantum supplens); versum Vergilianum et duos senarios omnes litteris vi incipientes separari non posse. Ad primam sententiam confert TRAG. inc. F 18 SCHAUER nam sapiens virtuti honorem praemium, haud praedam petit al., ad secundam PUBLIL. B 42 bona causa nullum iudicem verebitur al. – BÜCHELER (assentiente CUGUSI, Nuovo corpus p. 145) inepte SEN. Troad. 209 confert, qui locus nihil autem communis habet cum titulo Pompeiano, qui potius ex institutione puerili originem ducit, ut bene vidit iam ZANGEMEISTER et amplius corroboraverunt LEBEK ALII; si ita est, levior usus versus Vergiliani, qui et alibi Pompeis redit (tit. IV 8292), melius explicatur tanto plus si metrorum rationis causa evenit. – Turnus, quod est nomen Vergilianum, lapsu quodam in indicem cognominum supra p. 238 et 754 irrepsit. H. S. 1237a (cf. p. 205) Tit. rep. supra tit. praecedentem extat Neapoli in museo (inv. n. 119959), scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE, recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110923. VARONE, Imagines 243. Male reddit ZANGEMEISTER, non est Athụ. Scriptum est ATII+ (A linea transversa carens); ultima est aut A aut S. Legi potest et ATILA. Quid autem subsit, prorsus incertum: Atea, Ates? Fortasse latet nomen Ateia. Pompeis notus est aedilitatis candidatus C. Ateius Capito (CASTRÉN2 139 n. 50). De scribendi ratione ei > i ante vocalem etiam Pompeis

1638

POMPEII obvia cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 49 (Pompeo loco Pompeio). H. S. 1238 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. LANGNER, Graffitizeichnungen 158. discus n. 1620. 1621. H. S. 2 fortasse canis hicc ka(cat). 1239 (cf. p. 205) Tit. rep., secundum quod refert ZANGEMEISTER p. 205, in aedium VI 1, 7 (delle Vestali) conclavis 40 pariete occidentali prope aditum peristylii 39. Periit; neque im. phot. servantur.

5

Faenu alatuṃ VIII Idus Octo(bres) pondọ [- - -?] a(ssibus) +++(?) MAN(?)

DIEHL, PWV2 403; GEIST, PW2 92 sq. n. 29 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 361 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 92. 99); WACHTER 951 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 17 n. 57; A. VARONE, in Territorio vesuviano 20. Lectionem a ZANGEMEISTER p. 205 correctam in v. 1–4 secutus sum. – 5 ex MOMMSENI apographo tab. XV 5 dato non certe constat, an PONIO aut PONIDO aut PONDO in pariete steterit; utcumque se habet res, pondo intellegendum videtur; PONIDO (ut legit ZANGEMEISTER p. 205) esset merus error scripturae (aliter iudicat HUNINK, qui scribendi rationem optivam putat), certe non agitur de scribendi ratione anaptyctica, etiamsi WACHTER scribendi rationem hypercorrectam putat. – 6 ΛΘ ZANGEMEISTER p. 205; EGO primam litt. A linea transversa in im. del. tab. XV 5 saltem carentem putarim; ex ea im. del. in fine S scripta esse videtur, quam ZANGEMEISTER om. – 7 pro man utrum naan an maan legendum sit DIEHL quaerit. De faeno siccato agitur, quod mense Octobri non iam messis fiebat. Fortasse inscriptio ita explicatur, ut emptor faenum siccatum acquisiverit et in receptaculum suum attulerit. – 1 faeni emptio (assibus XVI) et in tit. 4000 memoratur; de faenu sine m scribendi ratione cf. DIEHL, De m finali 225, qui margine urgente omissam putat, vix recte. – 2 de l loco ll scribendi ratione vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 60 sq. – 5–6 obscuri; si in 5 post pondo faeni pondus vel capacitas sequebatur, in 6 valde haesitans a(ssibus) CC s(emisse) proposuerim, admirationem autem movet usus assium ducentorum in summa indicanda (cf. tamen tit. huius Corporis vol. VI 10298. XI 4766 de multis). – 1 scribendi ratio faenu memoratu digna, quod ex ea aliisque testimoniis epigraphicis apparet faen- loco fen- scripturam genuinam esse (vide K. WULFF, ThLL VI 165, 77 – 166, 23, qui autem nostrum locum, quem ex Diz. epigr. tantum laudat, perperam dubium putat), quae Pompeis quoque tit. 4000 redit; litt. m omissam VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 72 ex penuria spatii aut tectorio trito explicat, quod fieri potest. H. S. 1240. 3031a Rep. in aedium VI 2, 10 membri 5 pariete sinistro; ad hanc unam domum descriptio a ZANGEMEISTER data apte convenit. H. S. 1240 (cf. p. 205) Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 364 cum versione Germanica (om. prohibere al.) (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2104, 92); WACHTER 787 cum versione Germanica. Inscriptio simillima est 3031a. – Dubitat M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 29 adn. 25, inscriptioni num re vera insit hexameter, ut con-

CIL IV Suppl. 4 tendit ZANGEMEISTER, supra p. 205; versus tamen certe metricus est. – WACHTER ad rem comparat PLAUT. Trin. 370 tu modo ne me prohibeas accipere, si quid det mihi; de structura per inf. alia exempla dat K.-H. KRUSE, ThLL s. v. prohibeo 1788, 49 sq. H. S. 1241–1245. 2537. 3032. 3033 Tit. rep. in aedibus VI 2, 16. 21 (del Narcisso). Perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1241 Tit. rep. in aedium VI 2, 16 faucium 1 pariete dextro. DIEHL, PWV2 531; GEIST, PW2 38 sq. n. 10 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 62 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 135 n. 45 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 365 cum versione Germanica; WACHTER 654 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 43 n. 43; VÄÄNÄNEN, Introduction 229 n. 1; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 19 n. 84; WALLACE, Introduction 42 n. 2. De forma quo(n)servis vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 55. 68; de scribendi ratione proficisces, libes cf. ibid. 69. H. S. 1242 Tit. rep. infra tit. praecedentem. LEPPIN, Histrionen 191 sq. Anicetum LEPPIN dubitans eundem ac Actium Anicetum pantomimum ducit, cuius nomen Pompeis saepe innotuit. Quod prorsus incertum manet (idem valet tit. 2296. 2310f. 2993l. 2994. 4148. 4698. 5374. 7112 in amphora [!]); ut de aliis taceam, cognomen Aniceti usque quaque usitatissimum fuit, insuper Pompeis testatum extra greges histrionicos (e. g. tit. 9189, ubi Ti. Claudius Anicetus pluribus amphoris vinariis notus commemoratur, quamobrem ei cum arte scaenica nihil rei erat). H. S. 1243 Tit. rep. in aedium VI 2, 16 peristylio 20, in ordinis antici columna a sinistra secunda. ZANGEMEISTER proponit scriptorem fortasse L. Rocius voluisse, recte ut videtur; gens Rocia/Rogia aliis testimoniis H. S. Pompeis confirmata (CASTRÉN2 213 n. 334, 1–3). 1244 (cf. p. 206) Tit. rep. in eadem columna ac praecedens. Sopho intepretatur ZANGEMEISTER in ipso exemplo ut dativum, cum in indice cognominum (p. 238) de nominativo cogitare videatur (quod cognomen quidem extat: SOLIN, Namenbuch2 762 et saepe in Graecis); MAU (ind. cogn. p. 753) dativum habet. Sed sophos i. q. σοφῶς quoque intellegi potest, littera S v. 3 iterata ad gravitatem salutationis augendam. H. S. 1245 Rep. in aedium VI 2, 16 cubiculi 6 pariete septentrionali. DIEHL, PWV2 620 adn. – Écriture latine n. 6, 4 cum im. del. (ubi HIC om.) ex ZANGEMEISTER. H. S. 1246 (cf. p. 206) Tit. rep. nescio ubi in reg. VI 2; cf. FRÖHLICH, Fassadenbilder 319 F 37 qui de situ picturae Mercurii notat “Fassade eines unbekannten Hauses”; cf. et SCHEFOLD, Wände Pompejis 96. Periit, nec im. phot. servantur. Est titulus pictus, cf. VARONE supra p. 1560 ad tit. 1246. H. S. 1247 (cf. p. 206) Tit. rep. nescio ubi in reg. VI 2. Periit, nec im. phot. servantur. Haesitans legendum [- - -]t usinius proposuerim, ea condicione, ut litt. F neglegenter scarifata aut lecta sit. Fusinii gentilicum tit. huius Corporis vol. XIV 246 IV 31. Scavi H. S. di Ostia II 99 innotuit. 1247a Tit. rep. nescio ubi in reg. VI 2 ut videtur (vide quae ZANGEMEISTER in lemmate exposuit). Periit; nec im. phot. servantur. H. S. 1248–1250. 2531 Tit. rep. in aedium VI 5, 5 peristylio 9. Perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1248 Tit. rep. in eius peristylii 9 pila angulari ordinum septentrionalis et occidentalis. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 2540, qui frustra quaesivisse videtur. H. S.

1639

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1251 (cf. p. 206) cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. in aedium VI 5, 19 (dei fiori) aditus poste sinisteriore, quem a ZANGEMEISTER non visum descripsit MOMMSEN; contra tit., quem ZANGEMEISTER p. 206 exhibet, vidit in pariete externo illarum aedium VI 5, 19. Ambos perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. LOMMATZSCH, CLE 2292 adn.; HUNINK, Graffiti 369 cum versione Germanica (male). – P. CUGUSI, Boll. St. Lat. 38, 2008, 514; MILNOR, Graffiti 268 n. 40. De v. 1 vide infra ad tit. 1597. – De forma recomposita cumm[une]m cf. PRINZ, De o et u vocalibus 82 et P. K. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 27. 1252 Tit. rep. in aedium VI 5, 3 membri 23 pariete orientali, prope pavimentum. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. De nomine viri Nicia(s) agi videtur, quod Pompeis in tit. 3340, 45. AE 1990, 181. 2000, 303, necnon in inscriptione amphorae 6500 (quae tamen aliena esse potest) Νικία gen. (corrige igitur in indice cognominum, supra p. 751, ubi nominativus Νικίας scr.); vix est nomen feminae Nicia, quod seriore tantum aetate in usum venit (Nicius -ia Romae inde a saec. II testata: SOLIN, Namenbuch2 905). H. S. 1253–1261 Tit. rep. in muro externo aedium VI 8, 3. 5 (del poeta tragico), nescio ubi, sed verisimiliter non procul insulae angulo inter occidentem et meridiem versus, cum ZANGEMEISTER eos prope viam thermarum communicet. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1253 Tit. rep. in earum aedium muro externo. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 86 = ID., Naturalia non turpia 229 cum versione Anglica; S. LEVINRICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 336 cum versione Anglica. H. S. 1 FELATOREI KRENKEL, nescio an recte. 1254 (cf. p. 206. 463) Tit. rep. infra tit. praecedentem. J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 325. Idem tit. 1256 scripsit. FRANKLIN putat Hermerotem eundem esse, qui tit. 2192. 2195 signavit (et qui fortasse tit. 1466 memoratur), quod aliquantum incertum manet (Hermeros saepius etiam Pompeis redit; cf. indicem apud H. S. FRANKLIN). 1255 Tit. rep. infra tit. 1253 sinistrorsum. HUNINK, Graffiti 377 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 30, Heft 5, 1981, 53 = ID., Naturalia non turpia 298 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 337 cum versione Anglica. KRENKEL formam linget futurum intellegit, est autem H. S. praesens, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 22. 1256 Tit. rep. infra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 576; MONTERO CARTELLE, Priapeos 82 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 29 n. 59, item 56 n. 168 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 375 cum versione Germanica; WACHTER 725 cum versione Germanica. – E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 19 (errore inscriptionis nota numeri posita 1236); F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 21 n. 110; J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 325; VARONE, Erotica Pompeiana 123 cum versione Italica; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 274 sq. 280 cum versione Anglica. WEEBER 29 n. 59 Sabine, calos Hermeros, sed ibid. p. 56 n. 168 Sabine calos, Hermeros intellegit, melius sine dubio. Utrum calos hic adiectivi vocativus sit (ita B. MAURENBRECHER, ThLL s. v. calos, 183, 48–49; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 110 non diiudicat) an adverbium καλῶς (ita WACHTER), ambiguum est, nihil autem obstat, quominus in inscriptionibus huius generis, in acclamationibus post nomen viri in nominativo aut vocativo positum adiectivum calos sequatur (pauca exempla Graeca quae WACHTER pro-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI ponit, nihil ad quaestionem usus Pompeiani solvendam conferunt, utique in tit. Graecis raro tantum post vocativum nominis viri καλῶς sequitur; inter alia nota in vasis Atticis adverbium vix adhibitum esse). Vide et infra ad tit. 2179. Idem Hermeros in tit. 1254 memoratur. FRANKLIN putat etiam Hermerotem eum eundem esse, qui tit. 2192. 2195 signavit (et qui fortasse tit. 1466 memoratur), quod aliquantum incertum manet (Hermeros saepius etiam PomH. S. peis redit; cf. indicem apud FRANKLIN). 1257 (cf. p. 206) Tit. rep. infra tit. praecedentem. “Inspecta imagine (tab. XX, 14) posse legi dv(iratum?) Salassio speratis (vel sperat HS) coniecerim; in titulo 1886 memoratur N. Curtius Vibius Salassus, IIvir quinquennaH. S. lis” CIPROTTI, sched. 1959 arbitrario. 1258 (cf. p. 206) Tit. rep. in eodem loco (inter tit. 1257 et 1261 exhibet MOMMSEN). Quod proposuit Mommsen legi posse Gr[ip]u[s] omnino incertum manet; ut de aliis taceam, Gripus forma secundaria cognominis rari Grypi tantum explicari potest. Certe aliter supplendum praetulerimus, e. g. Gr[at]u[s]; quod cognomen Pompeis iam innotuit (tit. 1752. 4513; 8405 non ad Pompeianum spectat). H. S. 1260 Tit. rep. ibidem ac tit. 1258. CVRIAS quid significet, in incerto manet. ZANGEMEISTER id in indicem vocabulorum p. 240 relegat (item MAU p. 757); EGO potius de nomine gentis Curiorum cogitaverim et Curia s(alutem dicit) aut Curias (quas Curias alius quis igitur salutat memoratve) legerim. Gens Curia Pompeis alibique in Campania innotuit (cf. CASTRÉN2 160 n. 142, ubi adde tit. 3902). Potest autem nomen Graecanicum Cyrias quoque subesse. H. S. 1261 (cf. p. 206) Tit. rep. in eodem aedium VI 8, 3. 5 muro externo, ab illo quae in adn. ad 1259 memoratur, septentriones versus. DIEHL, PWV2 617 adn. cum add. p. 62; MONTERO CARTELLE, Priapeos 132 sq. n. 132 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 274 sq. cum versione Italica (de qua cf. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 5, 1991/92, 244–246); WEEBER, DWH 54 n. 148 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 376 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 94): WACHTER 1230 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 6; A. W. VAN BUREN, Rend. Pont. Accad. Arch. 19, 1942/43, 191–196; ID., in Mélanges J. Carcopino 958; CÈBE, Caricature 173; FEHLING, Ethologische Überlegungen 22. 27 = Sexualität und Erotik 301 sq. 308; GIGANTE, Civiltà 158 adn. 35. 160 adn. 64; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 116. 121. 192; G. BONFANTE, ANRW II 29, 1, 1983, 417; P. CUGUSI, QUCC 48 n. s. 19, 1985, 92 sq.; ID., ZPE 61, 1985, 27 sq.; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 25 adn. 12; W. KRENKEL, WZ Rostock 36, 1987, 6, 51; VARONE, Erotica Pompeiana 82 cum versione Italica; A. HELTTULA, in Laughter down the Centuries II 155; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 144; H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 63 sq.; K. MILNOR, in Ancient Literacies 299; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142; A. V. ZADOROJNYI, in Ancient graffiti 112 sq. cum versione Anglica; MILNOR, Graffiti 122–124. 247; S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Obscenities 238 cum versione Anglica. Civium Romanorum cunnus attractis pedibus futuebatur: VAN BUREN (assentientibus CÈBE, GIGANTE, CUGUSI, ALIIS) putat auctorem tituli duobus locis, uno CICERONIANO, altero CATULLIANO in eo componendo usum esse. Primum, Verr. 2, 5, 162 (CUGUSI p. 28 addit Mil. 91) caedebatur … civis Romanus, cum … nulla vox alia illius miseri … audiebatur nisi haec: ‛Civis Romanus sum’, emphasi comica per obscenum ridiculum detorsisse; si acu tetigit, in v. 2 voce VIICIIS (ex apogr. sic clare scriptum esse videtur), quae ple-

1640

POMPEII rumque vices explicatur (ita etiamtum WICK, DIEHL, VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21, FEHLING, BONFANTE, KRENKEL, WACHTER), praetulerim cum VAN BUREN, CÈBE, GIGANTE, CUGUSI, aliis litteram secundam male scriptam esse pro o ita (noli autem cum HUNINK de scribendi ratione optiva cogitare; certe agitur de mero errore scripturae), ut voces legerim – eo magis quod vices male ad sensum conveniat. Deinde, vestigiis insistens A. RIESE, illius celeberrimi Catulli editoris, VAN BUREN (assentiente GIGANTE; cf. et KRENKEL) atractis pedibus trahit ad CATULL. 15, 18, ubi eadem locutio redit (cf. ThLL II 1161, 7–8; VAN BUREN; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 192). Verba ultima dulcis(s)im(a)e et pi(i)ssimae VAN BUREN, Rend. Pont. Accad. Arch. dubitat an intellegenda sit finis senarii. Quae FELE comparat cum primo versu inscriptionis vol. V 1166 = ENGSTRÖM, CLE 71. De natura pugnaci et quasi bellicosa huius inscriptionis eodem tempore et obscenae et stilo sublimi scriptae vide CUGUSI, qui eam tractat una cum aliis (l. l. p. 23–29), inter quas Pompeianas 1939 et 6893. Haec alia singula sequenda sunt: 1 de futuendi verbo repetito J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 103; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 28 adn. 89. – cun(n)us i. q. culus esse videtur (cf. praecipue J. N. ADAMS, Glotta 59, 1981, 262 sq.; ID., Latin Sexual Vocabulary 116. 121; H. SOLIN, Veikko Väänänen 40); ad mulieres referunt VARONE et WEEBER et HUNINK, ut patet ex eorum versionibus). – inquam vi affirmativa pertinet ad unum certum verbum (de tali usu cf. A. SZANTYR, ThLL, s. v. inquam, 1785, 62 – 1786, 11); scriptor fortasse ut emphasim huic sententiae daret, verbum futuendi consulto male scriptum (de qua scribendi ratione vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 41) repetivit, inter duas formas inquam inserens. – 2 in qua i. e. in qua re, ut videtur (non inqua(m) intellegendum). – nota alternantem exitum nominativi pluralis -(a)e in nule aliae, dulcisime pissime (cf. HEHL, Formen lat. 1. Deklination 40) – de forma pleonastica nisissei pro nisi cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 127; G. PERL, Philologus 122, 1978, 114. H. S. 1262. 1263. 2542 Tit. rep. in aedibus VI 7, 3. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1262 Tit. rep. in aedium VI 7, 3 atrii tetrastyli 2 ordinis antici columna sinisteriore. GEIST, PW2 40 sq. n. 20 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 52 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 113 n. 382 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 368 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 92), WACHTER 1043 cum versione Germanica. – M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 26 adn. 20. O felicem me male GEIST praecedente GARRUCCI; o me felicem interpolavit WEEBER, fortasse memor PROP. 2, 15, 1. FELE dubitat, verba an sint initium versus dactylici aut trochaici. H. S. 1263 Tit. rep. in aedium VI 7, 3 atrii 2 pariete septentrionali. H. S. 1264 Tit. rep. in aedium VI 7, 1 membri 9 ut videtur pariete occidentali (ZANGEMEISTER titulum n. 146a formae A tribuit, i. e. membro 7, cum quo non congruit, quod eum “in cubiculo, in parietis dextri, i. e. occidentalis tectorii stratura antiquiore” vidisse dicit; fortasse delineator formae litt. a neglegenter paullum nimis sinistra collocavit). Periit; nec im. phot. servantur. H. S. 1265 Tit. rep. in tabernae VI 8, 16 membri 1 pariete dextro. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 1265a–1268 Tit. rep. in fullonica VI 8, 20. Tit. frustra quaesiverunt A. VARONE et H. Solin; nec im. phot. servantur. H. S. 1265a Tit. rep. in fullonicae VI 8, 20 aditus pariete dexteriore, in excelso. Fortasse eadem Phyllis tit. 7057 redit, si eius lectio certa est. H. S.

CIL IV Suppl. 4 1266 Tit. rep. supra tit. praecedentem ad dextram. DIEHL, PWV2 209; GEIST, PW2 32 sq. n. 4 cum versione Germanica; WACHTER 474 cum versione Germanica. Excludi non potest Valerium Sacrum militem cohortis V praetoriae fuisse, siquidem Martialis centurio huius cohortis tit. 1994 memoratus idem est, id quod bene fieri potest. Nota cognomen Sacri, quod praesertim in Gallia Cisalpina aliisque areis Celticis innotuit, e quibus regionibus praetoriani non rari saeculo I medio oriundi erant. Sed cave credas hos titulos confirmare posse cohortes praetorias Pompeis in statione fuisse, ut contendunt quidam viri docti (e. g. G. DELLA VALLE, Riv. Stud. Pomp. 1, 1934/35, 100 adn. 1). H. S. 1267 Tit. rep. inter tit. 1265 et 1266. Cai Iuli praeferunt ZANGEMEISTER in comm. et ind. nom. p. 230 et MAU, ind. nom. p. 744; EGO ex im. del. tab. XX H. S. 20 praenomen potius Gai legerim. 1268 Tit. rep. in ipsa fullonica VI 8, 20, nescio ubi. H. S. 1269 Tit. extat 216 cm ad septentriones ostii VI 8, 21 et 147 cm a solo, scriptus litteris tenuibus ita abrasis, ut aegre legi possint. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1994 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/85777. VARONE, Imagines 257. 1 CVIBIVD paries praebere videtur; punctum, quod ZANGEMEISTER inter C et V ponit, non iam extat, et lineae inter V et D, quas is nexui litt. V et A tribuit, extraneae videntur. – 2 haec fere hodie excipi possunt IIDIV I I IDI, nihil autem conicere ausim. – 3 haec fere cerni possunt [- - -] I I DIIV. – Extant v. 4 reliquiae, a ZANGEMEISTER non notatae: +IIVO (ante II est linea obliqua ut secunda linea litt. A interpretationis incertae); pone O VARONE litt. S sibi legere visus est, quae non iam cerni potest. – A sinistra huius inscriptionis legitur litteris maioribus +VLIV+. H. S. 1270–1274 Tit. rep. in aedium VI 8, 22 (della Fontana Grande) peristylio 10, in columna prima a dextra. H. S. 1270 (cf. p. 206) Tit. rep. in aedium VI 8, 22 peristylii 10 columna prima a dextra, in columnae stria. Periit, neque im. phot. servantur. In SIICRII[- - -] Secreti cognomen subesse putant et ZANGEMEISTER in comm. et MAU, ind. cogn. p. 753, hic quidem haesitans. Tale cognomen paene ignotum esse patet, cf. tamen M. Magnius Felix qui et Secretius tit. huius Corporis vol. VIII 7570 (igitur supernomen) et I. Ephesos 20 (54/59 p. Chr. n.) [- - -]ρως Σηκρῆτος, ubi vix aliud nisi nominativus inesse potest. Cum de lectione non dubitandum sit, Secreti cognominis hoc testimonium Pompeianum accipiendum. H. S. 1271 Tit. rep. pone tit. praecedentem in stria proxima. Periit, neque im. phot. servantur. De Atiniis agunt A. E. ASTIN, in Hommages à M. Renard, Bruxelles 1969, 34–39; CASTRÉN2 43. 140 n. 52. H. S. 1272 (cf. p. 206) Tit. extat in aedium VI 8, 22 membro 18, in primae columnae a septentrione facie inter meridiem et occidentem versus cm 144 a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2003 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. Solin. Im. phot. D/111142. VARONE, Imagines 259. 1 periit. De forma litt. B agit MALLON, De l’écriture 24 n. 11. 26. H. S. 1273 Tit. extat in aedium VI 8, 22 membro 18, in primae columnae a septentrione facie inter meridiem et occidentem versus 134 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2003 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/111143. VARONE, Imagines 259. Perierunt litt. IA. H. S.

1641

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1274 (cf. p. 206) Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens, in facie nescio qua. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 1275 Tit. extat in aedium VI 8, 23. 24 (della Fontana piccola) membri 24 (in tab. 55 apud FRÖHLICH) pariete occidentali 68 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 148 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2003 A. VARONE; recognovit a. 2008 et iterum a. 2009 H. SOLIN. Im. phot. D/111144. D/111145. VARONE, Imagines 259. FRÖHLICH, Casa della Fontana piccola 66. 2 post SVO VARONE reliquias litterarum vidit, quas expedire non ausus est, exceptis primis duabus PL legendis; pone eas litterarum vestigia IIIIA legere, i. e. pl[uri]ma, sibi visus est. H. S. 1276 Tit. rep. in aedium VI 7, 9 aditu a dextra intranti. Periit, neque im. phot. servantur. H. S. 1277–1278 Tit. rep. in tabernae VI 7, 13 aditus poste sinisteriore. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1277 Tit. rep. in v. 7 tit. sequentis. DIEHL, PWV2 333; WACHTER 545 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 218. Ex im. del. tab. XXVII 22 deduci potest, MOMMSENI lectione contempta, litt. N plane incertam esse. H. S. 1278 Tit. rep. in postis parte dextra. 6 ex im. del. tab. XXVII 22 legi potest Gallia, i. e. origo militis. Hanc inscriptionem haesitantes ad imperatorem Vespasianum ZANGEMEISTER, ind. p. 248, 3 et MAU, ind. p. 767, 3 referunt. H. S. 1279–1286. 3034 Tit. rep. in aedibus VI 7, 20 (dell’ArgenteH. S. ria). Perierunt, nec im. phot. servantur. 1279 Tit. rep. in aedium VI 7, 20 membro nescio quo. HUNINK, Graffiti 373 cum versione Germanica; WACHTER 96 cum versione Germanica. – LANGNER, Graffitizeichnungen 34 adn. 182. 37 adn. 204. im. del. tab. 112 fig. 1789 (e GARRUCCI). LANGNER negat mentionem imperatoris Othonis ad imaginem delphini referre, recte sine dubio. H. S. 1280 (cf. p. 463) Tit. rep. in aedium VI 7, 20 pila nescio qua. Ut apparet ex im. del. tab. XXI 23, sine dubio Fortunatu(s) aut Fortunatus legendum. H. S. 1281 Tit. rep. in aedium VI 7, 20 peristylii 19 pila angulari sinistra ordinis antici. 1 ex. lectio valde incerta. Proclus Clumenen urit videntur intellegere ZANGEMEISTER et MAU, ut ex ind. vocab. p. 247. 766 patet, quod fieri potest. Sed apogr. tab. XXI 15 et CLVMIINIIMPR IT vel TR IT al. admittit. H. S. 1282 cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. in aedium VI 7, 20 membro nescio quo. HUNINK, Graffiti 373 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 175; J. L. FRANKLIN, in Literacy 88; MILNOR, Graffiti 263 n. 1; S. MADRID MEDRANO – A. MARTÍNEZ ZAPATERO, in Estudios arqueológicos II 151. Est VERG. Aen. 1, 1. – Recurrit idem versus Pompeis P. K. circ. 17ies (cf. FERRARO, Presenza 15). 1283 Tit. rep. in aedium VI 7, 20 in peristylii 19 pila angulari dextra ordinis antici. DIEHL, PWV2 578; WACHTER 728 cum versione Germanica. – E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 19; S. LEVINRICHARDSON, ZPE 195, 2015, 276. 280 cum versione Anglica. calos hic et n. 1286 καλῶς intellegendum propter genus femininum cognominis (aliter B. MAURENBRECHER, ThLL s. v. calos, 183, 50, qui non de adverbio cogitare videtur; male VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 110 et LEVIN-RICHARDSON calos utrobique adiectivum iudicant). – Pro sua parte Hedia

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI vocativus esse debet (aliter iudicat WACHTER), calos, Hedia interp. H. S. 1284 Tit. rep. in eadem pila ac tit. praecedens. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 85 = ID., Naturalia non turpia 226 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 276 cum versione Anglica. 1 Secund[us] KRENKEL, potuit et Secund[io], quod cognomen Pompeis saepe redit. H. S. 1285 Tit. rep. in eadem pila ac tit. praecedentes. E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 20; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 276. 280 cum versione Anglica. 1–2 ad vocab. calos vide supra ad tit. 1283. – 4–5 MAU, Aeneae nomen ind. p. 747 inter cognomina, p. 768 haesitans inter heroum nomina refert; res in ambiguo manet. H. S. 1286 Tit. rep. in eadem pila ac tit. praecedentes. WACHTER 729 cum versione Germanica. – E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 19; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 276. 280 cum versione Anglica. Vide supra ad tit. 1283. – LEVIN-RICHARDSON calos perperam adiectivum intellegit. H. S. 1287–1287a. 3034a Tit. rep. in aedium VI 10, 7. 16 (della àncora) viridario 17 (vide et LANGNER, Graffitizeichnungen 158 ad tit. 1287). Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1287 (cf. p. 206) Tit. rep. in aedium VI 10, 7. 16 viridario 17, in lateris orientalis arcu octavo a septentrione numeranti, in pariete dextro. Tit. perisse affirmat et LANGNER. CIPROTTI, sched. 1959; LANGNER, Graffitizeichnungen 13 adn. 9. discus n. 223. Collato tit. 1329 CIPROTTI iniqu(u)m Nuch[erinis] intellegendum proponit. H. S. 1287a Tit. rep. in aedium VI 10, 7. 16 viridario 17, in lateris occidentalis noni a septentrione arcus pariete sinistro. ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto dat LOGIVS (litt. I incertam). In ind. cogn. p. 235 autem refert sub Logus, et item MAU p. 751. Λόγιος est tamen nomen Graecum titulis papyrisque confirmatum. In titulis Latinis Logii cognomen hucusque non innotuit; Logius VIII 2626 a, 15 est gentilicium ex Logus derivatum; et expungendum Logius tit. Inscr. It. XIII 1, 20 p. 286, ubi Lochus intellege. De his nominibus vide quod exposui Arctos 36, 2002, 134 sq. Ad summam nulla subest causa, cur id nomen in Latinis quoque titulis apparere non possit. H. S. 1288–1290. 3213a Tit. rep. in aedibus VI 10, 2 (dei cinque scheletri). Tit. perisse nec im. phot. servari affirmant A. VARONE et H. SOLIN. H. S. 1289 Tit. rep. in aedium VI 10, 2 viridarii 7 porticu, in ordinis sinisterioris (i. e. septentrionalis) columna prima (ubi rep. et tit. 1288. 1290). DIEHL, PWV2 339; WACHTER 536 cum versione Germanica. H. S. 1291–1292a Rep. in taberna VI 10, 1, in membro b proxime ost. 19. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 55 sq. hic lupanar fuisse coniecit, sine ullis argumentis firmis (ad rem cf. MCGINN, in Pompeian brothels 39; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 34–36). H. S. 1291. 1292 (cf. p. 206. 463) Tit. 1291 extat in tabernae VI 10, 1 membri b pariete septentrionali 40 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 141 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Recognovit a. 2003 H. SOLIN, contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit eodem anno A. VARONE. Im. phot. D/82444. VARONE, Imagines 260. DIEHL, PWV2 631. 632; GEIST, PW2 68 sq. n. 2–3 cum versione Germanica; BALDI, IP 60 sq. n. 78–79 cum versione Italica; WEEBER, DWH 78 n. 244. 243 cum versione

1642

POMPEII Germanica; HUNINK, Graffiti 387. 388 cum versione Germanica; WACHTER 911. 912 cum versione Germanica. – GAHEIS, Altrömisches Leben 13; SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 151; HERAEUS, Cena Trimalchionis2 41 n. 23; E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 105; V. VÄÄNÄNEN, Riv. Stud. Pomp. 1, 1934/35, 275; TANZER, Common People 49 cum im. phot.; J. COLIN, RFIC n. s. 31, 1953, 106; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 219; KLEBERG, Hôtels 108. 110 sq. 142 adn. 10 cum im. phot. fig. 11. 12 minus bona ex TANZER extracta; SCHEFOLD, Wände Pompejis 122; CIPROTTI, Conoscere Pompei 96 cum im. phot. fig. 65; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 44. 103. 112. 118; PISANI, Testi latini2 125 n. B 40; KLEBERG, Wirtshäuser2 50 cum eadem im. phot. tab. IX 16 ac KLEBERG, Hôtels; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 15 n. 34–35; I. BRAGANTINI, PPP 2, 1983, 227 sq.; Pittura di Pompei post p. 282 im. phot. fig. 57 picturae tit. 1291; FRÖHLICH, Fassadenbilder 215 adn. 1227 cum im. phot. picturae coloribus efficta tab. 18, 2 p. 216 adn. 1233–1234 cum im. phot. picturae coloribus efficta tab. 19, 2; ILIESCU – SLUSANSKI, Latin 23 sq. n. 16 adn. 31–32; I. BRAGANTINI, PPM 4, 1993, 1010 sq. n. 7 (cum im. phot. alba et nigra). 8 (cum im. phot. coloribus efficta); S. DE CARO, in Peinture de Pompéi II 115 sq. cum im. phot. picturae fig. 196 a. b; CONTINO, Iscrizioni volgari 83 n. 92. 114; BLUM, Fresques n. 24; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 162 n. H 13. 14 cum sola versione Anglica; 1292 male vertentes ‘Setinan’; WALLACE, Introduction 83 sq. n. 161–162; J. DEFELICE, in World of Pompeii 476; MONTEIX, Lieux de métier 98; TCHERNIA, Commerce 197; WEEBER, Pompeii 37 (1292) cum versione Germanica; S. RITTER, JbI 126, 2011, 165–167 cum versione Germanica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 236 n. H 21a-b cum sola versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 307 sq. cum im. phot. Hos titulos evanuisse primi KLEBERG, Hôtels et CIPROTTI, Conoscere Pompei notare videntur, 1291 autem hodie post tectorium restauratum clare legitur (vide infra quoque), tit. 1292 vestigia rursus paene perierunt. – 1291: scriptor male PVSLILVM exaravit, ut vidit et VARONE. – 1292: HAVE legere mihi visus sum, si praesumi licet litt. H formam cursivam habere (ut n. IV 11–12 apud ZANGEMEISTER tab. I), cuius linea transversa in tectorio corroso evanuerit; item haesitantes proponunt i. a. HELBIG, Wandgemälde n. 1504, ZANGEMEISTER, FRÖHLICH, RITTER; de imperativo habe cogitat WACHTER. Romani vulgo vinum aqua miscebant, quam ob rem probabile est verba da fridam pusillum ad vini mixtionem spectare (cf. mixsio in tit. 1292a in pariete eiusdem membri scariphato). Imprimis tituli hi picturis ad commendationem mercium aptis inscripti ad historiam linguae Latinae elucidandam magni sunt momenti; de qua re vide imprimis quod disseruit VÄÄNÄNEN; hic solum addiderim calicem metonymice adhibitum esse, ut CATULL. 27, 2. HOR. epist. 1, 5, 19. OV. fast. 3, 534. SEN. epist. 67, 7. – fri(gi)da, sc. aqua (certe non vinum, ut vult Magaldi; ambas optiones profert MONTEIX), hic substantive adhibitum (vide H. RUBENBAUER, ThLL s. v. frigidus, 1328, 80 – 1329, 11; VÄÄNÄNEN 112); COLIN de posca frigida cogitat, quod non persuadet; de forma fridam cf. etiam F. FANCIULLO, AGI 82, 1997, 191; BONFANTE, Origin of the Roman languages 94. – Vinum Setinum celeberrimum erat et Pompeis quoque adhibebatur (cf. J. DAY, YClS 3, 1932, 195) (male DEFELICE, Roman Hospitality 111 adn. 338 et CLARKE, Art 310 adn. 36 Setiam cum Sentino confundunt; ÉTIENNE, Vie quotidienne 222 male donne-moi du vin de Setius vertit). Picturae Flaviorum aetatis sunt, ut universe aestimatur (vide e. g. FRÖHLICH, BRAGANTINI, DE CARO, RITTER). H. S. 1292a Tit. rep. in eiusdem membri b pariete nescio quo. Periit, nec im. phot. servantur. KLEBERG, Hôtels 110 sq.

CIL IV Suppl. 4 mixsio (quod Avellino male a micando dictum aut nomen esse opinatur) i. e. mixtio, quod OLCOTT, Word formation 21 sensu obsceno adhibitum putat (ita et G. PFLIGERSDORFFER, ThLL s. v. mixtio, 1193, 23 intellegere videtur), vix recte; sine dubio cum KLEBERG ad rem potoriam revoces, ad quam spectant picturae tabernae. Rursus DEFELICE, Roman Hospitality 111 adn. 338 Mixsio nomen proprium habet, quod fieri nequit. H. S. 1293–1295. 2547 Tit. rep. in aedibus VI 9, 6. 7 (dei Dioscuri). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1293 = ILS 6443 a Rep. in aedium pariete externo occidentali, inter ost. 6 et 7. DESSAU, ILS 6443 a; DIEHL, PWV2 297; GEIST, PW2 24 sq. n. 12 cum versione Germanica; BALDI, IP 44 sq. n. 62 cum versione Italica; WEEBER, DWH 430 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 385 cum versione Germanica; WACHTER 458 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 36–39 cum im. del. fig. 3 e ZANGEMEISTER inscriptionem, figuram nescio unde; K. HINZE, RM 44, 1929, 194– 198 (= AE 1931 sub n. 93); G. SPANO, RAAN n. s. 17, 1937, 275 et passim; TANZER, Common People 2 (parum accurate), 72–74 cum im. del.; RICHARDSON, Casa dei Dioscuri 89–92; CIPROTTI, Conoscere Pompei 10 cum im. del. ex DELLA CORTE, Iuventus ut videtur; LINDSAY, Writing on the Wall 101–105 cum im. del. et sola versione Anglica; W. O. MOELLER, Historia 19, 1970, 84–95 cum duabus versionibus Anglicis; WARD-PERKINS – CLARIDGE, Pompeii AD 79 p. 35; H. GALSTERER, in Studien Sozialgesch. 332 sq. adn. 33; L. KEPPIE, PBSR 52, 1984, 81 = ID., Legions and veterans. Roman army papers 1971–2000, Stuttgart 2000, 267; JONGMAN, Economy 300–302; SCHUMACHER, Inschriften n. 264 cum versione Germanica; SHERK, Roman Empire 219. 222 n. 170 Na cum versione Anglica; MAIURI, Mestiere3 273 cum im. del.; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 190 sq.; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 20. 38 sq. cum im. del. nescio unde et versione Italica; V. RUDICH, Political dissidence under Nero. The price of dissimulation, London – New York 1993, 44. 274 (ubi aliam bibliographiam invenies); G. AMODIO, Athenaeum 84, 1996, 460; CASSANELLI et AL., Case e monumenti 192 n. 156, 8 (ex F. et F. NICCOLINI, Le case ed i monumenti di Pompei IV 1, Napoli 1896, 18 tab. VII 8); JUNKELMANN, Spiel mit dem Tod 114; A. TCHERNIA, in Mercati nel mondo romano 208; LANGNER, Graffitizeichnungen 57. 71. im. del. tab. 46 n. 927 et tab. 71 n. 1138 (utramque im. e DELLA CORTE, Iuventus 36 fig. 3); ibi p. 57 bibliographiam invenies; BLUM, Fresques 14; CLARKE, Art 157; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 62 sq. n. D 38 cum im. del. et sola versione Anglica; WALLACE, Introduction XXIII n. 22 cum versione Anglica. 55 n. 54; S. ADAMO MUSCETTOLA, in Storie da un’eruzione 83–85; L. ROMIZZI, in Contr. arch. vesuviana 2, 141; BERRY, Complete Pompeii 142 cum sola versione Anglica. 143 n. 8 cum sola im. del. (ex F. et F. NICCOLINI, Le case ed i monumenti di Pompei IV 1, Napoli 1896, 18 tab. VII 8); HARTNETT, By Roman Hands 17 n. 29 cum im. del. (ex Harper’s Dictionary of Classical Literature and Antiquities, New York 1897); W. PETERMANDL, in Antike Lebenswelten 185 sq.; WEEBER, Pompeii 85 cum im. del. et versione Germanica; COOLEY, Manual 114 cum versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 83 n. D 42a cum im. del. et sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 38 sq. cum sola versione Anglica; FLECKER, Gladiatorenbilder 61 cum adn. 312. 132 cum im. del. fig. 39 (ex LANGNER). Duae figurae a duabus manibus diversis exaratae videntur (sic LANGNER p. 57). De rixa a. 59 Pompeis in amphitheatro orta, de qua narrat TAC. ann. 14, 17 et ad quam universi fere VIRI DOCTI (omnes fere AUCTORES [excepto PETERMANDL] supra laudati, quibus adde quae E. KOESTER-

1643

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI MANN in Annalium commentario exponit) titulum referunt, num recte non certe constat. Nota titulum procul amphitheatro scariphatum esse, quam ob rem aut tituli scriptor aut dominus aedium quodammodo rixae participes fuisse possunt. In figura ad dextram gladiator depictus esse videtur; in figuris ad sinistram JUNKELMANN retiarium et secutorem agnoscere vult, quod excludi nequit. Hic solum, omissis ineptiis a DELLA CORTE, Iuventus 36–39 concoctis, explicationem a HINZE datam breviter tangam, qui gladiatorem scalis descendentem iuvenem, i. e. sodalem collegii iuvenum Pompeianorum, ludo voluntarie adiunctum putat, cum homo in altera imagine ante suggestum adstans depictus gladiator capitis damnatus sit, quem arbiter muneris ad causam dicendam venire invitet; quem arbitrum sodalem eius iuvenis in imagine dextra depicti certamen inter duos gladiatores pro sodali suo decrevisse. Quam caduca sit haec interpretatio, operae pretium non est subtilius exponere. Pro sua parte FLECKER a sinistra pontarium (i. e. gladiatorem in ponte pugnantem) depictum esse contendit, quod minime persuadet. – Ceterum multi VIRI DOCTI hac et aliis inscriptionibus Campanos memorantibus mentionem collegii iuvenum implicite continere credunt (e. g. DELLA CORTE, RICHARDSON, LANGNER 57, ADAMO MUSCETTOLA) aut factionis cuiusdam asseclarum gladiatorum (MOELLER, GALSTERER, contra JONGMAN), sed sine argumentis manifestis necessariisque. Campani vix cum collegio iuvenum coniungi possunt (cf. et CASTRÉN2 112; CLARKE); quid autem subsit, minus certum manet: Campani sunt aut cives urbis Capuae (ita e. g. BALDI, KEPPIE, AMODIO; contradicit JONGMAN), aut incolae vici Campani Pompeiani, Campanienses, ut volunt A. MAU, RM 4, 1889, 299 sq.; ID., Pompeji2 510; ALII); hos Campanos paganos pagi Campani iuxta portam Campanam habitasse putat SPANO. MIHI Campani sunt spectatores Capua venientes, quos scriptor in rixa una cum Nucerinis teste Tacito truncatis perisse dicit, cum Pompeianorum plebs validior victoriam consecuta sit. – una esse potest adiectivum aut adverbium. H. S. 1294 (cf. p. 206) Tit. rep. ad aedium VI 9, 6 aditum 6 ut videtur secundum ea, quae refert MOMMSEN. Periit. Contra extat tit. Graecus a ZANGEMEISTER in comm. memoratus in aedium VI 9, 6 membri 44 (cubiculi) pariete orientali 22,5 cm a fenestra, 114 cm a pavimento, scriptus litteris tenuissimis. Quem contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. tit. Graeci D/82445. VARONE, Imagines 260. DIEHL, PWV2 309; HUNINK, Graffiti 84 cum versione Germanica; WACHTER 493 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 128; E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 20; RICHARDSON, Casa dei Dioscuri 80. 86. 93–95; BONARIA, MRF II 83 n. 740. 176; ID. RE suppl. X, 1965, 483; LEPPIN, Histrionen 272– 275. 295; WALLACE, Introduction 63 n. 83; S. ADAMO MUSCETTOLA, in Storie da un’eruzione 83; S. LEVINRICHARDSON, ZPE 195, 2015, 278. 280 cum versione Anglica. Duo Parides pantomimi praeclari ante Vesuvii eruptionem noti sunt (PIR2 D 156. P 128). Nomen Paridis hac et multis aliis inscriptionibus Pompeianis Herculanensibusque commemoratum magnam partem ad unum et eundem pantomimum spectare videtur (negat autem M. HEIL, PIR2 P 128); utrum autem de liberto Domitiae amitae Neronis (ita e. g. RICHARDSON; J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 96) an de histrione Domitiano caro (ita e. g. LEPPIN, Histrionen 273; M. BONARIA, Maia n. s. 11, 1959, 234) agatur, VIRI DOCTI inter se dissentiunt; de ea re diffuse refert WEBER supra ad tit. 148, qui rem non diiudicat. MIHI potius de pantomimo aetatis Flaviae agitur, cum inscriptiones

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI graphio scriptae facile perirent et inde numerus conspicuus inscriptionum, quibus commemoretur Paris ille, spectare possit in civitatis aetatem exeuntem tantum. Indicem mimorum nomine Paridis in regione Vesuviana obviorum praebet LEPPIN, Histrionen 272 sq., ubi adde AE 1977, 222 = 1985, 288. 2002, 317; notandum tamen est non omnes Parides nudo nomine appellatos necessario mimos fuisse (vide infra ad tit. 2370). Septentrionem quoque fortasse histrionem fuisse LEPPIN putat, eo argumento nisus cognomen Septentrionis, quod duobus aliis histrionibus inditum traditur (LEPPIN, Histrionen 294 sq. n. I. II), arti pantomimi proprium esse. Quod quidem valde incertum manet; ut de aliis taceam, ii duo pantomimi, quibus nomen Septentrionis traditur, altera parte saec. II vixerunt. Si HUNINK, qui Septentrionem auctorem inscriptionis putat, recte sentit, eum ipsum pantomimum non esse posse patet. De forma isse i. e. ipse vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 65; J. ESKA, Glotta 65, 1987, 157; ADAMS, Bilingualism 440. De Euplo cf. RICHARDSON p. 86, qui ostiarium putat, sed sine causa idonea. In comm. l. 5 lege “1305” pro “1304”. H. S. 1294a Tit. rep. sub tit. praecedenti. RICHARDSON, Casa dei Dioscuri 85. Ad N. Nigidium Fuscum quendam ignotum inscriptionem referendam esse, quae in domo dicta Nigidiorum inventa sit, RICHARDSON putat, prorsus arbitrario; eodem modo L. ROMIZZI, in Contr. arch. vesuviana 2, 141 (quae tit. errore pictum ducit). H. S. 1295 (cf. p. 206) Tit. rep. in aedium VI 9, 6 viridarii 45 columna prima a meridie. CMA videntur praenomen et nomen repraesentare, e. g. C. Ma(rius); deest in indice nominum, supra p. 748; nisi latent notae praenominis, nominis, cognominis. – VASTJQ ex apographo tab. XX 3 patet lectionem valde incertam esse. H. S. 1296–1313. 2549a. 3034b. 3208. 6812 Tit. rep. in aedibus VI 9, 3–5 (del Centauro); ZANGEMEISTER VI 9, 3 et VI 9, 5 duas aedes separatas consideravit, iis n. 14 et 12 tribuens; nunc omnes perierunt praeter tit. 6812. Harum aedium inscriptiones post MOMMSEN et ZANGEMEISTER A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 225–229 collegit et edidit. H. S. 1296 Tit. rep. ad dextram aedium VI 9, 5 ostii. HUNINK, Graffiti 379 (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 100). – A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 225. HUNINK haesitans de versu Enniano cogitat, potius autem de Romulo quodam Pompeiano agitur, qui nomen suum urbis parietibus saepe aeternavit. H. S. 1297 (cf. p. 206) Tit. rep. in aedium VI 9, 5 peristylii 16 ordinis antici columna prima a dextra. CASTRÉN2 214 n. 342, 4; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 225. De Q. Rustio quodam agi CASTRÉN dubitans proponit, VARONE autem annotat etiam Q. Rusticelium memoratum esse posse. Ambae gentes Pompeis innotuerunt, praenomine Quinti neutra autem usa est. H. S. 1298 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 457; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 225. MAU, ind. cogn. p. 749 in cassum nominis lectionem in dubium vocat. Damus bona forma est, quam KAJANTO nomen Doricum pro Δῆμος habet, de qua re dubitare licet, quamquam hoc nomen, rarum quidem, Graece innotuit; potius de forma Celtica quadam cogitaverim (similia nomina praebet HOLDER, Sprachschatz 1, 1217–1222, praesertim 1222. H. S. 1299 Tit. rep. in aedium VI 9, 5 peristylii 16 ordinis antici columna a sinistra secunda. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 225. H. S.

1644

POMPEII 1300 Tit. rep. in aedium VI 9, 5 peristylii 16 ordinis antici columna angulari sinistra. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 226. Quid subsit, incertum, cognomen an nomen geographicum (de cognomine cogitat ZANGEMEISTER (ind. p. 233), cum indicibus a MAU confectis omnino desit; VARONE non diiudicat). H. S. 1300a Tit. rep. in eadem columna. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 226. V͆ar(- - -) cognomen esse VARONE sequens MAU, ind. cogn. p. 754, temere suspicatur. H. S. 1301 (cf. p. 206) Tit. rep. in eadem columna. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 226. Romulum habes etiam in tit. 1296, eundem probabiliter. H. S. 1302 Tit. rep. in aedium VI 9, 5 peristylii 16 ordinis dextri columna tertia. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 226. 1302a Tit. rep. in aedium VI 9, 5 peristylii 16 ordinis dextri columna quarta. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 226. 1303 (cf. p. 206) Tit. rep. in aedium VI 9, 5 viridarii 29 pariete occidentali prope angulum septentrionalem. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 226. Duobus primis litteris EC scriptor Echionis nomen H. S. praecepit: Ec(hio), Echio, v͆a(le). 1304 Tit. rep. ad sinistram aditus aedium VI 9, 5. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 54 n. 49 b; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 226. Vestalem eundem esse ac Helvium Vestalem patronum pomariorum (tit. 202) DELLA CORTE temere coniecit. H. S. 1305 Tit. rep. in aedium VI 9, 5 membri 15 pariete septentrionali, in excelso (circ. 3 m). WEEBER, DWH 138 n. 485 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 383 cum versione Germanica; WACHTER 499 cum versione Germanica. – RICHARDSON, Casa dei Dioscuri 94 sq.; ESCHEBACH, Arzthäuser 26–38 cum forma aedificii; LEPPIN, Histrionen 272 sq.; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 226; WALLACE, Introduction XVII n. 10 cum versione Anglica et 63 n. 84; BERRY, Complete Pompeii 103 cum sola versione Anglica. De Paride (si de uno pantomimorum illorum celeberrimorum agitur, quod aliquantum incertum manet, cf. infra ad tit. 2370) vide supra ad tit. 1294. H. S. 1306 Tit. rep. in aedium VI 9, 3 atrii 4 pariete occidentali, a sinistra intranti. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 226. II VIII | [- - -]S | VIII II d(e) luna p(lena) VARONE, recte probabiliter (ZANGEMEISTER et MAU in indicibus vocabulorum de forma *lunaes cogitaverunt; ita et PROSKAUER, Das H. S. auslautende -s 124). 1307 Tit. rep. sub tit. praecedenti. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 226. [..]angastes a(ssibus) (duobus) VARONE ex apographo tab. XVIII 5, cum ZANGEMEISTER [- - -]ANGASTII sine S det; difficile est diiudicatu, utrum de littera S an de signo puncti agatur. Παγκάστη est nomen paelicis Alexandri Magni, origine Larisaeae apud AELIANUM, Var. hist. 12, 34; si hoc nomen subest (id quod fieri potest, etiamsi nomen Pancastes alibi non innotuit), melius est signum post ANGASTE ut punctum interpretari. H. S. 1308 Tit. rep. infra tit. praecedentem. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 227. – Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER ut videtur exarata Berolini in Academia servata (litt. altas 1,3 cm esse notatur), quae pauxillum tantum ab ea tab. XVIII 6 publici iuris facta discrepat.

CIL IV Suppl. 4 PROIRII ZANGEMEISTER in schedis supra laudatis infra im. del. – ARESCIITONNI[- - -] VARONE ex im. del. tab. XVIII 6. Si ordire lectio vera est, habemus formam activam pro deponenti, ut vidit etiam VARONE (hoc exemplum deest apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 87; cf. H. SOLIN, in Veikko Väänänen 37); incertum autem manet, utrum cum coeperunt coniungendum, ita ut pleonasmum efficiat. Eodem iure autem ex novis schedis Berolinensibus proire legi potest; forma litt. d carens redit NOT. Tir. 13, 15 proit. 13, H. S. 16 proiit. 1308a Tit. a ZANGEMEISTER non visus rep. est inter tit. 1294 et 1308. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 227. H. S. 1309 (cf. p. 206) Tit. rep. ad dextram aditus aedium VI 9, 3. DIEHL, PWV2 284 cum add. p. 62; WACHTER 502 cum versione Germanica. – E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 19; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 227; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 152; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 275 sq. 280 cum versione Anglica. 2 ZANGEMEISTER, supra p. 236 et MAU, supra p. 752 haesitantes Pagita inter cognomina afferunt, tale cognomen autem prorsus ignotum et difficile explicatu. Rursus GARRUCCI sequens καλῶς, παγίδα εἶ explicat HERAEUS, Kleine Schriften 224 (item et ThLL s. v. pagita 92, 3–4), vocativum/nominativum vocabuli παγίς intellegens (comparat neograec. ἡ παγίδα), quod meretricem significaret (mutationis inter d et t affert tridicum tit. 5380, sed ceterum exempla huius generis Pompeis rarissima sunt et nihil fere de pronuntiatione testificantur; cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 54); meretricem Thaliam invictam fuisse putat, cuius nomen in vocativo steterit. Quae omnia admodum incerta sunt, quamquam concedendum est genus mutationis nominativi -ίς ˃ -ίδα aetate Romana notum esse (cf. e. g. K. DIETERICH, Untersuchungen zur Geschichte der griechischen Sprache, Leipzig 1898, 160 sq.). Pro sua parte SMOTHERS calos ad Thalia invicta refert, male. – 2 ex. I LEVINRICHARDSON I (asse) intellegit, quod non persuadet. – 3 nomen Thymeles mimae a MARTIALE et IUVENALE laudatae HERAEUS, l. l. subesse putat; re vera Thymele quaedam in pariete externo aedium vicinarum VI 11 inter ost. 15 et 16 nomen suum saepe scripsit, agi autem potest de qualibet femina nomine Thymele, nisi inest aliud quid; Pompeis innotuerunt Thyas quaedam tit. 4498 et Thyrsus tit. 3640. 7190. H. S. 1309a Tit. rep. pone tit. praecedentem. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 227. H. S. 1309b Tit. rep. pone tit. sequentem. Periit, nec im. phot. servantur. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 227. H. S. 1310 Tit. rep. sub tit. 1309a. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 227. Logus cer[d]o VARONE; si re vera paenultima D erat (id quod valde incertum manet), EGO potius de Cerdonis cognomine cogitaverim. Potest autem et CERFO aut CERIO legi. Cogitare possis de Cerfonii nomine; contra CERIO non facile explicatur (exstat cognomen Cereus, perraro quidem testimoniis confirmatum). H. S. 1311 (cf. p. 206) Tit. rep. in aedium VI 9, 3 aditus poste dexteriore. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 227. POMPEIIÌ ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto, contra apographum suum tab. IX 5, ubi POMPIIÌ legitur. H. S. 1312 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis, paullo superius. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 227. Cornua VARONE temere; de recta lectione non constat. H. S.

1645

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1313 Tit. rep. in aedium VI 9, 3 porticus 14 ordinis septentrionalis columna tertia. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 227. Vales. | Orte, remane et tolle | manus et TI[..]CE qui [..]R[..]IS | perperam. Pugna. |5 Tu candificos UBI[..] vis | et nunne (= numne) S[..]ME quam | acutas quam delicatas | times. [.]VA[.]O[.] non potest efficere me CRISI[.]NI |10 tibi MA[- - -] nec per|iat ITEME pater proponit VARONE, pluribus locis contra et textum, quem dedit ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto, et apographum a MOMMSEN tab. XXVII 4 exaratum. Ut iam monuit ZANGEMEISTER, lectio desperata est propter corrosionem tectorii, ut operae pretium non sit eam subtilius tractare. H. S. 1314–1319. 2527. 2527a Tit. rep. in hospitii VI 9, 1 aditus parietibus vel ad sinistram eius aditus; de quo hospitio, cuius nomen Gabinianum fuisse coniectura universe fere putatur, vide J. PACKER, Cron. Pomp. 4, 1978, 24–30 cum ichnographia aedificii; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 188; GARCÍA Y GARCÍA, Danni di guerra 77. Tit. omnes iam perierunt testibus PACKER et GARCÍA Y GARCÍA. A. VARONE et H. SOLIN quoque frustra quaesivimus; neque im. phot. servantur. H. S. 1314 Tit. rep. in hospitii VI 9, 1 aditus 1 pariete sinistro. DIEHL, PWV2 495; WACHTER 831 cum versione Germanica. – DIEHL, De m finali 71. 277; KLEBERG, Hôtels 32. 34; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 44 n. 29 adn. 3 c; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 68. 126; J. PACKER, Cron. Pomp. 4, 1978, 24; JASHEMSKI, Gardens of Pompeii 171 cum adn. 21 (p. 353); CASTRÉN2 170 n. 179. Inscriptionem hodie evanidam praeconium Gabinii cuiusdam hospitii esse KLEBERG putat, probabiliter quidem, si verba venies in Gabinianu(m) pro ma(n)su ita explicari licet, ut pro significationem finalem habeat et vocabulum mansus vim mansionis, commorationis, pernoctationis habeat (cf. VÄÄNÄNEN 126, qui e manendi verbo haesitans derivare videtur). Mansus vocabulum alibi in Latinitate antiqua semel tantum occurrit, saec. VI (cf. Fr. TIETZE, ThLL s. v. mansus, 332, 11–14). Pompeianum igitur vocabuli exemplum longe antiquissimum repraesentat, sed non est cur de eius explicatione dubites. (Contra medio aevo saepissime occurrit, cf. Novum Glossarium mediae Latinitatis, litt. M N, 150–159). – DIEHL, De m finali sine causa de omissa m finali in Gabinianu dubitat. – Gens Gabinia Pompeis praeterea uno testimonio paullulum dubio (tit. 87) tradita est (cf. DELLA CORTE et CASTRÉN, qui rem non diiudicant). H. S. 1314a Tit. rep. in tit. praecedenti. Infantio est sine dubio idem ac ille notissimus programmatum scriptor, de quo vide J. L. FRANKLIN, Cron. Pomp. 4, 1978, 58–61 (testimoniis ibi memoratis adde tit. 1634 adn. (vide quae scripsi infra ad tit. 1634 adn.). – COS quid significet nescio. H. S. 1315 (cf. p. 206) Tit. rep. infra tit. praecedentem. H. S. 1316 (cf. p. 206) Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Cf. supra ad tit. 1314. H. S. 1319 (cf. p. 206) Tit. rep. ad sinistram aditus hospitii VI 9, 1. Periit, neque im. phot. servantur. 1 hic quoque fida domin… exspectaveris. – 4 furunclai dubiae scripturae et interpretationis (forma feminina furunculi vocabuli nusquam testata est); cf. et HEHL, Formen lat. 1. Deklination 29, qui non diiudicat, furunclai utrum genetivus an dativus iudicandus sit. H. S. 1320–1332a. 3034c. d Maximam partem locis incertis lateris orientalis viae di Mercurio rep.; locus autem accuratius statui potest (secundum ea, quae refert ZANGEMEISTER p. 206) in his: 1321. 1322. 1323. 1324. 1330. 1331. 1332a = 3034c. 3034d. Probabile tamen est ceteros quoque titulos non longe repertos esse, cum MOMMSEN multos eorum

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI coniunctim cum illis exhibeat. Tituli perierunt neque im. phot. servantur. H. S. 1321 (cf. p. 206) Tit. rep. in pariete externo ad dextram ost. VI 9, 7. MOMMSEN, I1 ad tit. 590; DIEHL, PWV2 707; GEIST, PW2 36 sq. n. 18 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 141 n. 501 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 385 cum versione Germanica; WACHTER 519 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 220; CASTRÉN2 156 n. 123, 1; WALLACE, Introduction 84 n. 163; ALDRETE, Daily life 232 cum sola versione Anglica; HARVEY, Daily H. S. Life 146 n. 155 cum sola versione Anglica. 1322 (cf. p. 206. 463. 466 [sub tit. 3034c]) cf. CLE 46 adn. cum add. p. 853. Tit. rep. sub tit. praecedenti. ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 137 adn. 1; W. KRENKEL, WZ Rostock 36, 6, 1987, 52 sq. Partem dextram tit. a ZANGEMEISTER supra p. 84 descriptam ab hac inscriptione alienam esse perspexit iam ID., supra p. 206, ubi sub nota numeri 3034c denuo edidit. Quod primum fugit BÜCHELER, CLE 46 adn. (qui male incenato iter legit), qui autem errorem correxit in add. p. 858. Cf. infra ad tit. 3034c quoque. Non expedivi. Delos vocativus videtur. Si quidem anguem et non anguea (quod non est vocabulum huius temporis) nec augura, i. q. proposuit MOMMSEN, supra, legendum est, cogitaveris fortasse de Pythone a Delio victo. P. K. 1323 (cf. p. 206) Tit. rep. in pariete externo inter ost. VI 9, 5 et 6. H. S. 1324 (cf. p. 206; suppl. 2 p. V; 777 col. 1) Tit. rep. in pariete externo inter ost. VI 9, 5 et 6. omnia vota valent Im. del. a MOMMSEN exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 804; GEIST, PW2 78 sq. n. 7 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 92 n. 297 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 380 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 93); WACHTER 1038 cum versione Germanica. – F. BÜCHELER, RhM 12, 1857, 256 n. 18 (ex GARRUCCI); GIGANTE, Civiltà 185 cum adn. 1; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 8 sq. cum adn. 35. 36 (p. 31); R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 75; P. CUGUSI, Paideia 72, 2017, 87. OMNIA VOTA VALENT (VALIINT debuit credo) GARRUCCI, WICK (vide MAU, supra suppl. 2 p. V), MAU, supra p. 777 col. 1 (ibi errore paginae nota numeri posita 457); OMNIA VOTA VALIIATIS ZANGEMEISTER ex apographo a MOMMSEN exarato bis tradito in im. del. Berolini servata et a ZANGEMEISTER tab. XXVII, 5 edita (quorum exempla inter se nihil fere differunt). Mihi VALIINT praeferendum. Ex apographo a MOMMSEN dato (qui ceterum non semper bene legit) fortasse desumi potest ultimam litt. S alienam esse posse; si ita est, VALIINT facile agnoscas. Porro valeatis (quam accipiunt WEEBER et HUNINK) quod ad metrum attinet difficile explanatur (coacte septenarium trochaicum praesumere possis), cum valent (licet solum GARRUCCI ex autopsia confirmet) hemiepes dactylicum consummet (ut agnovit FELE p. 9; accipiunt praeterea DIEHL, GEIST, GIGANTE, WACHTER), quod resonat OV. am. 1, 4, 67 si mea vota valent (cf. et fast. 4, 895 vota valent meliora; MART. 8, 32, 6 flectere vota valent). Praeterea omnia vota valeatis quid significet paullulum obscurum restat (scriptor vota alloquitur?). H. S. 1326 Tit. rep. non longe a tit. 1323–1324 (cf. supra ad tit. 1320–1332a = 3034c. d). DIEHL, PWV2 569; WACHTER 711 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 221; PISANI, Testi latini2 122 n. B 27; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 27 adn. 23.

1646

POMPEII Non intellego cur ZANGEMEISTER (assentientibus DIEHL et RUBIO – BEJARANO et PISANI) lectionem a MASSMANN praesentatam praeferat; manifeste lectioni FELICEṢ a MOMMSEN in tab. XXVII 6 datae adhaerendum est (cf. H. SOLIN, Veikko Väänänen 27 ad. 86); secundum versum ibi delineatum non expedio. Inscriptioni subesse rhythmum quasi iambicum adnotat H. S. FELE, nescio an recte. 1329 = ILS 6443 b Tit. rep. non longe a tit. 1323–1324 (cf. supra ad tit. 1320–1332a = 3034c. d). DESSAU, ILS 6443 b; DIEHL, PWV2 298; GEIST, PW2 24 sq. n. 10 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 16 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 109 n. 356 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 381 cum versione Germanica; WACHTER 459 cum versione Germanica. – SMALLWOOD, Documents Gaius – Nero 48b; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 12; SHERK, Roman Empire 222 n. 170 Nb cum versione Anglica; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 113; WALLACE, Introduction 55 n. 55; BERRY, Complete Pompeii 142 cum sola versione Anglica; W. PETERMANDL, in Antike Lebenswelten 186. Cf. supra ad tit. 1293. – Infelicia adhibetur in execraH. S. tione; cf. ThLL s. v. infelix, 1363, 20. 1330 (cf. p. 206) Tit. rep. in pariete externo inter ost. VI 9, 5 et 6. Servos et libertos August(i)anos nuncupatos collegit E. DIEHL, ThLL s. v. augustus, 1409, 44–54. Hoc vocabulum partim spectat ad servos et libertos imperatoris mortui qui mere Augustus dicitur; de ea re disseruit CHANTRAINE, Freigelassene 304 sq. Hic quoque idem valere potest, et fortasse ad Neronem spectat, cuius nomen propter damnationem memoriae cautum est ne exprimeretur (huic servo tamen nihil rei cum illis iuvenibus Augustianis Neronis est, ut J. L. MOURGUES, in Neronia IV 197 cogitare videtur). H. S. 1331 (cf. p. 206) Tit. rep. in pariete externo inter ost. VI 9, 5 et 6. DIEHL, PWV2 649a; MONTERO CARTELLE, Priapeos 140 n. 159 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 51 n. 133 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 382 cum versione Germanica. – VORBERG, Glossarium 128 (de cunnilingo); OPELT, Schimpfwörter 122 (item); W. KRENKEL, WZ Rostock 30, Heft 5, 1981, 53 = ID., Naturalia non turpia 300 cum versione Anglica; WILLIAMS, Homosexuality2 400 adn. 227; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 152; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 339 cum versione Anglica. WILLIAMS eundem Martialem cunnulingum in tit. 8841 fellatorem irrisum esse putat, quod aliquantum incertum manet, cum Martialis cognomen usitatissimum fuerit. H. S. 1332a (cf. p. 206. 466 [sub tit. 3034c]) 3 delendus, est tit. 3034c. H. S. 1333–1365 Tit. rep. inter VI 9, 1 et 2, ut patet ex testimonio PAH III 152, 29 (a. 1839); cf. GARCÍA Y GARCÍA, Nova bibliotheca 144 n. 1053. Nunc maximam partem in Museo Neapolitano inter reposita tribus tectorii fragmentis ex pariete vel parietibus sectis (inv. n. 4682. 4683. 4687) H. S. extant (parum accurate CTP IV 267 col. 1). 1333 (cf. p. 206) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) in summa tabula ad sinistram, scriptus litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Bebius Im. phot. D/110539. VARONE, Imagines 247. CASTRÉN2 143 sub n. 72.

CIL IV Suppl. 4 BILIVS ZANGEMEISTER, potius autem BIIBIVS legendum videtur (vide H. SOLIN, in Veikko Väänänen 29); LOLIVS aut LILIVS VARONE (quem sequitur M. STEFANILE, Vesuviana 9, 2017, 106 cum adn. 9). Hac nova lectione gens Bilia albo Pompeianorum amovetur (lectionem suam prorsus incertam esse ZANGEMEISTER ipse concedit, et CASTRÉN quoque testimonium dubium videtur). Contra gens Baebia addenda est apud CASTRÉN p. 142 inter n. 68 et 69; et scribendi rationem Beb- pro BaebH. S. adde apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 23. 1333a Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) infra ad dextram tit. praecedentis, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95609 = IP 118. VARONE, Imagines 247. IVṆPRIMẠ legere mihi visus sum (sed de litt. E non constat). H. S. 1334 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) infra ad dextram tit. praecedentis, scriptus litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95609 = IP 118. D/95616 = IP 125. D/ 95632 = IP 142. VARONE, Imagines 247. 248. KEEGAN, Graffiti 63. 1 periit VERNA. – 2–3 alienos a praecedente esse ex autopsia colligi potest. Intellegendum probabiliter Verna Vernionis sc. filius (ZANGEMEISTER et MAU Verna in indice et cognominum et vocabulorum omiserunt; appellativum ducit KEEGAN). H. S. 1335 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) in summa tabula ad dextram, litteris modice crassis scriptus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95613 = IP 122. VARONE, Imagines 247. WEEBER, DWH 132 n. 435 cum versione Germanica. RVSTIOS[- - -] ZANGEMEISTER, post S autem paries deficit, quam ob rem S notam vocabuli breviati repraesentet; itaque ZANGEMEISTER bene de s(alutem) cogitat. – Antonius H. S. Rustico s(alutem) WEEBER, perperam. 1336 (cf. p. 206) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) ad sinistram tit. praecedentis, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/95609 = IP 118. D/95645 = IP 155. VARONE, Imagines 247. 248. – Ectypum MARICHAL. WACHTER 811 cum versione Germanica. – A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 107 adn. 38. Idem Phosphor iisdem fere verbis in tit. sequenti laudatur. Porro VARONE eundem in lupanari tit. 2241 Posphorus hic futuit memoratum esse putat, quod fieri potest, incertum autem manet. H. S. 1337 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) infra tit. 1335, scriptus litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95614 = IP 123. VARONE, Imagines 248. DIEHL, PWV2 512; WACHTER 812 cum versione Germanica. – A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 107 adn. 38. In fine ẠṢṂ? MARICHAL in schedis, clare autem ASV͆M legitur. CORIIS (coreis perperam reddit MAU, ind. p. 756) purus error scripturae pro CHORIIIS videtur, nisi subest scribendi ratio coriis litt. e in hiatu in i mutata (de qua scribendi ratione vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 36–38). Aut coriis quodammodo scribendi rationem liberam Graeci χορεία reddit (nota χορεῖος Latine interdum chorius transcriptum: Fr. REISCH, ThLL s. v. choreus 1020, 42 sq.). choreis secundum normam scriptum in tit. 1336. 1338. 1341.

1647

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Idem Phosphor iisdem fere verbis in tit. praecedenti memoratur. De quaestione, utrum idem sit, qui in lupanari tit. 2241 signaverit, vide supra ad tit. praecedentem. H. S. 1338 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) infra ad sinistram tit. 1335, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1896 exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/95609 = IP 118. D/ 95616 = IP 125. D/95632 = IP 142. VARONE, Imagines 247. 248. W. KRENKEL, WZ Rostock 30, Heft 5, 1981, 53 = ID., Naturalia non turpia 300 cum versione Anglica; A. VARONE, in Donna e lavoro 209; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 107 adn. 38. Pone CHOREIS ante lacunam tectorii vestigia unius vel duarum litt. videntur: linea similis hastae obliquae prioris litt. A, et linea recta verticalis. – 2 OPTIMII CVNV LINCIITAPVSIIII VII excepit MAU in im. del. Eadem Restituta eisdem verbis tit. 1341 appellatur. Porro eam se in tit. 2202 pervulgare et in tit. 3951 tunicam exuere conicit VARONE; cf. autem infra ad tit. 2202. H. S. 1339 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) infra tit. 1335 et supra tit. 1337, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95614 = IP 123. D/95616 = IP 125. VARONE, Imagines 248. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 55 n. 50 a; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 187. 193; KEEGAN, Graffiti 63. Recte legit ZANGEMEISTER; scriptorem forma litt. M ut ita dicam lusisse conicias. ZANGEMEISTER in comm. memor appellativum intellegit (similiter KEEGAN), in ind., supra p. 235, 4. 243, 2 autem ambigit, utrum appellativum an cognomen sit (ambigit et MAU ind., supra p. 751, 2. 761, 1). Cum Memor cognomen satis usitatum fuerit, etiam Pompeis, hic quoque nomen proprium ducatur, prorsus incertum autem manet, utrum Memorem incolam alterutrius domus, in cuius parietibus Memor quidam programmata scripsit (V 8, 23. 24 vel VI 10, 6. 17), fuisse cum DELLA CORTE et ESCHEBACH intellegere liceat. H. S. 1339a (cf. p. 206) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) sub tit. 1338, scriptus litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95609 = IP 118. D/95616 = IP 125. VARONE, Imagines 247. 248. Recte legit ZANGEMEISTER in addendis p. 206 ACACCIA (AC et ACCIA an eadem cuspide exarata sint, incertum est [negat VARONE], ad eandem inscriptionem tamen pertinere videntur). Gentis Acciae mentio probabiliter subest (ita et CASTRÉN2 129 n. 3, 1); intellege aut ac Accia aut potius Ac(cia), Accia. H. S. 1340 (cf. p. 206) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) infra ad sinistram tit. 1336, litteris tenuibus. Contulit A. VARONE et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95609 = IP 118. 155. VARONE, Imagines 247. CASTRÉN2 178 sq. n. 205, 24. Recte ZANGEMEISTER duabus manibus tribuit, in IVLIVS autem prima et quarta litterae sunt certae (igitur eius apographum accurate delineatum); primi nominis duae ultimae positae sunt intra Q. H. S. 1341 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) infra tit. praecedentem, litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 H. SOLIN.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. phot. D/95609 = IP 118. D/95632 = IP 142. VARONE, Imagines 247. 248. A. VARONE, in Donna e lavoro 209; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 107 adn. 38. Primum vocabulum valde corrosum nunc legi potest Ṛẹs[ti]tuta. Litt. S aliis longior est. Eadem Restituta iisdem verbis tit. 1338 appellatur. H. S. 1342 Exstat Neapoli in museo (inv. n. 4683) infra ad dextram tit. 1335, litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95613 = IP 122. D/95614 = IP 123. H. S. VARONE, Imagines 247. 248. 1343 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) sub tit. praecedenti, litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95613 = IP 122. D/95614 = IP 123. VARONE, Imagines 247. 248. – Ectypum MARICHAL. H. S. 1343a (cf. p. 206) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) sub tit. 1337, scriptus litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 2002, qui non aliter ac MOMMSEN legere sibi visus est. Deinde a. 2004 (d. 27 m. Oct.) ibidem descripsi. Ultimum a. 2019 recognovi.

Im. phot. D/95614 = IP 123. SOLIN 3840–3845 (a. 2019). VARONE, Imagines 248. A. W. VAN BUREN, AJPh 47, 1926, 177–179 (= AE 1927 sub n. 3, errore inscriptionis nota numeri posita 1363a); M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 5 (cum adn. p. 25); H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 66 sq.; ID., in Veikko Väänänen 39; ID., in Studia mem. Alföldy 328; ID., in Modelli epistemologici 129; KEEGAN, Graffiti 63. EGO de tit. hic non bene explicato alibi denuo agam. TIICVM MOMMSEN (similiter KEEGAN), quod admitti nequit. Etiam lectio a ZANGEMEISTER praebita admodum incerta (quod et in eam in addendis p. 206 datam valet); OPIVM MARICHAL in schedis (fueritne OTIVM rogat VARONE), sed littera V vix admitti potest. EGO aliquantum haesitans Opice vel opice pluries proposui, quod mihi non iam persuadet. Per se Opicus bene ad ingenium inscriptionum parietalium Pompeianarum quadrat: erat nomen priscum Oscorum hominem barbarum, rudem, spurcum al. significans (cf. P. FLURY, ThLL s. v. opicus 702–703; ADAMS, Bilingualism 122); cf. et infra ad tit. 1713 Secundus Opscus, ubi Opscus similem sensum accepisse potest. Lectio certa autem obtineri nequit: prima litt. O fortasse aliena manu exarata est et ad inscriptionem non pertinet; quae sequitur litt. aut P aut T est (EGO primae optioni faverim); sequuntur tres litt. paullulum curvae, quae multimodis legi possunt; pone has est litt. V, quae formam cursivam plus minus n. IV 7 vel 10 apud ZANGEMEISTER, tab. I

1648

POMPEII correspondentem ostendit; deinde tectorium corrosum alias litt. distinguere non permittit. Legendi optionum has operae pretium est afferre: initio OP probanti Opiciu[s] se praebet, quod nomen tit. huius Corporis vol. IX 6078, 123 redit (possis et Opici, v[a(le)]; minus probabiliter subest genetivus vocabuli supra laudati Opicus vel opicus; tit. Tincohanti se offert Teiu[s], nomen hic illic testatum. E lectione prorsus incerta quod putat VAN BUREN o tecum initium hexametri esse, non est cur subtilius tractetur H. S. (in dubium vocat et FELE). 1344 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4683) sub tit. 1339a, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2006 H. SOLIN. Amantes ipsi. in comm.: Tulliano. Im. del. a ZANGEMEISTER exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/95616 = IP 125. VARONE, Imagines 248. Est amantes ipsi (primum cogitavi et de amantes citi, inscriptione autem iterum inspecta in lectione ipsi perseverarim). Ex im. del. ZANGEMEISTER IPSTÌ legendum videtur; sed quod T delineavit, non est nisi longa linea extranea, cuius transversa cicatrix tectorii tantum videtur. Alia linea brevior pone Ì longam, quam delineavit, clare extranea est. De inscriptionibus a ZANGEMEISTER in adnotatione exhibitis dicenda sunt haec: PRIMI[- - -]+[- - -]S a MOMMSEN datum ZANGEMEISTER PRIN legere mavult; sunt autem duae inscriptiones diversae, illa sub tit. 1337, haec sub tit. 1344 ex. Quod sequitur legendum est non IISR[- - -], sed IIGR[- - -], alia manu exaratum. Denique +VLCIANO quod decripsit MOMMSEN potius Tulliano legendum. H. S. 1345–1352c Tit. extant Neapoli in museo in tabula inv. n. 4682. H. S. 1345 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) in tabulae parte superiore, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2006, tertium a. 2018–2019 H. SOLIN. Im. phot. D/95798 = IP 301. D/110817. 110818. SOLIN, 3669. 3672. 3778 (a. 2018). 4079. 4081 (a. 2019). H. S. VARONE, Imagines 249. 251. 1345a (cf. p. 206) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) infra tit. praecedentem, scriptus litteris modice crassis, ubi contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Ibi et tu is, egrote, ne SOII? [- - -]HAI[- - -] Im. phot. D/95798 = IP 301. D/110818. D/110827. SOLIN, 3670. 3672. 3778 (a. 2018). VARONE, Imagines 249. 251. 1 IBI IIT TV ES VARONE, simili modo EGO, nisi quod in fine cum ZANGEMEISTER (in addendis p. 206) IS lego (vide quae scripsi Veikko Väänänen 19 adn. 40); hic porro ibid. affirmat IS alienas a ceteris esse, sed litt. I saltem eadem manu exarata est, fortasse et S. – 2 IIGROTIINII bene ZANGEMEISTER in addendis; fortasse aegrote (vocativus), ne. Quod sequitur alia manu exaratum; de ultima non constat, utrum sit I an P (circulus litt. P fortuitus esse potest) an T (sed eius transversa fortasse aliena est). – 3 legendum videtur [- - -]HAI+[- - -] (in fine pone I sunt linea verticalis et obliqua ut hasta prior litt. V): tertia est I, non T, et quarta S non esse potest.

CIL IV Suppl. 4 1 ibi et tu is; de scribendi ratione is pro es cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 20 (inde autem amove is = es tit. 1234, ubi H. S. legendum est es, cf. add. p. 205). 1346 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) infra tit. 1352a, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95799 = IP 302. D/110824. SOLIN, 3674. 3675. 3777. 3781 (a. 2018). VARONE, Imagines 249. C◦VINII lege. H. S. 1347 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) in tabulae parte superiore sub tit. sequenti, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018, tertium a. 2019 H. SOLIN. Im. phot. D/95798 = IP 301. D/95799 = IP 302. D/ 110819. D/110820. SOLIN, 3673. 3775. 3778. 3779 (a. 2018). 4078. 4079. 4091 (a. 2019). VARONE, Imagines 249. – Ectypum Marichal. DIEHL, PWV2 560; GEIST, PW2 36 sq. n. 3 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 137 n. 480 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 378 cum versione Germanica; WACHTER 719 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 140; WALLACE, Introduction 42 sq. n. 3. 1 HOMINES [- - -] VA ZANGEMEISTER, inter duo vocabula nihil autem cecidit. – 2 alia manu scriptus, et ultimae litt. incertae lectionis; sequitur litteris minoribus fortasse bene. Felices homines nati hexametri speciem prae se fert; va[lete] DELLA VALLE et GEIST et WEEBER (perperam WALLACE va[lete] aut va[leate] supplet), supplementum va[leant] cum metro autem melius conveniret. H. S. 1348 (cf. p. 206) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) in tabulae parte superiore, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018, tertium a. 2019 H. SOLIN. Im. phot. D/95798 = IP 301. D/95799 = IP 302. D/ 110819. SOLIN, 3673. 3778 (a. 2018). 4078. 4079 (a. 2019). VARONE, Imagines 249. 2 litt. ultima est O, ergo de suino, postea in d(e) e`q´uino per ludibrium correctum, ut bene vidit VARONE. De re alimentaria agitur. H. S. 1348a Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) infra ad dextram tit. 1346, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a, 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95799 = IP 302. D/110826. SOLIN, 3675. 3781. VARONE, Imagines 250. – Ectypum MARICHAL. H. S. 1348b Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) infra ad dextram tit. 1352c, scriptus litteris modice crassis, ubi contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95799 = IP 302. D/110823. SOLIN, 3674. 3781 (a. 2018). VARONE, Imagines 250. ΕΠΑ scriptum (ita iam vidit AVELLINO); quod sequitur, alia manu exaratum est. H. S. 1349 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) infra ad dextram tit. 1347, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN.

1649

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. phot. D/95798 = IP 301. D/95799 = IP 302. D/ 110821. SOLIN, 3673. 3776 (a. 2018). VARONE, Imagines 250. Periit litt. O, prima P et M aegre cernuntur. H. S. 1350 (cf. p. 206) Tit. extat Neapoli in museo, inv. n. 4682 sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2018, tertium a. 2019. Im. phot. D/95798 = IP 301. D/95799 = IP 302. D/ 110821. SOLIN, 3673. 3776 (a. 2018). 4078. 479. 4081 (a. 2019). VARONE, Imagines 250. Eadem manu ac praecedens exaratus tit. legendus est POMPIIÌANIS. Tit. 1349 et 1350 unam eandemque inscriptionem reddunt: Pompeìanus/Pompeìanis. Ex hac nova lectione patet de mentione Pompeianorum agi (haesitat MAU, supra ind. cognominum p. 752 et geographico p. 768). H. S. 1351 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) sub tit. 1347, scriptus litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2018. Im. phot. D/95798 = IP 301. D/95799 = IP 302. D/ 110820. SOLIN, 3673 (a. 2018). VARONE, Imagines 249. 1 haec fere mihi legere visus sum: [- - -]BILINỊỊRS+ (pone S est linea verticalis, fortasse extranea). Voluitne scriptor [- - -]bil(is) iners? – 2 recte ZANGEMEISTER legisse videtur; intellegendum inquid = inquit, de qua scribendi ratione vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 70; illam formam non probat CAPER gramm. VII 95, 12, quae ceterum saepe in codd. redit (cf. H. S. A. SZANTYR, ThLL, s. v. inquam, 1763, 62 sq.). 1352 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) ad dextram v. 1 tit. 1345a, scriptus litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2018, tertium a. 2019. Im. phot. D/95798 = IP 301. D/110818. SOLIN, 3672 (a. 2018). 4079. 4081 (a. 2019). VARONE, Imagines 249. H. S. 1352a Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) in tabulae parte superiore ad dextram tit. 1347, infra tit. 1346, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2018. Im. phot. D/95799 = IP 302. D/110825. SOLIN, 3674. 3675. 3781 (a. 2018). VARONE, Imagines 250. Scripturam tit. 1339 comparans MIIMOR legendum proponit VARONE, recte sine dubio. Memor potius est cognomen quam appellativum; cf. supra ad tit. 1339. H. S. 1352b Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) sub tit. 1351, scriptus litteris tenuissimis. Contulit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/95798 = IP 301. D/95799 = IP 302. D/ 110827. SOLIN, 3673 (a. 2018). VARONE, Imagines 251. Inscriptio lectionis valde incertae est. Habet duos versus: 1 II; 2, plus a dextra incipiens, ḶIINIỊ (prima esse potest L formae acutangulae; ultima est linea verticalis brevior). An subsit (H)elene (ut haesitans proponit MAU in ind. p. 750, 2), aliquantum igitur in incerto manet (vide H. SOLIN, in Veikko Väänänen 34); si res ita se habet, adde in VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 58 inter exempla litt. h omissae. H. S. 1352c Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4682) infra tit. 1350 et ad dextram tit. 1345a, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2018.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. phot. D/95798 = IP 301. D/95799 = IP 302. D/ 110822. SOLIN, 3673. 3776. 3777. 3779 (a. 2018). VARONE, Imagines 251. KEEGAN, Graffiti 63. Est inscriptio Graeca. Excepi 1 ΝΥ+ΠΛΗ (inter Υ et Π sunt linea verticalis et pone eam vestigia minima cuiusdam lineae); – 2 ΩΤΥΧΗ (prima litt. incerta manet); a sinistra alia manu cuspide tenuiore ΖΕ exaratum est (VARONE ΖΕΧΩ legere sibi visus est, Ω [quod incertum manet] potius autem eadem manu ac ΤΥΧΗ scriptum). Miro modo [Vat]ile KEEGAN confuse supplet. H. S. 1353–1365 Tit. extant Neapoli in museo in tabula inv. n. 4687. H. S. 1353 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) in tabulae angulo superiore sinistro, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002, recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2006, tertium a. 2018. Im. phot. D/95811 = IP 313. D/110781. SOLIN, 3658. 3660 (a. 2018). VARONE, Imagines 251. Paries praebet inscriptionem duorum versuum CVMR | CV. – 1 litt. V a ZANGEMEISTER lecta aut periit aut is lineam longam certe alienam interpretatus est primam lineam eius litt. V; quam dedit ZANGEMEISTER ut B (vel D) sane est R et longior cuspideque crassiore scripta ad titulum hunc non pertinet. – 2 ante CV legitur [- - -]ẠVIS, quod autem cuspide tenuiore exaratum ad inscriptionem non pertinet (litt. A restat linea dextra). H. S. 1353a Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687), pone tit. praecedentem scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002, recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2018. Im. phot. D/95811 = IP 313. D/95808 = IP 311bis. D/ 110781. D 110784. SOLIN, 2476. 2477 (a. 2017). 3658– 3661 (a. 2018). 3866 (a. 2019). VARONE, Imagines 251. Litt. tertia vocabuli secundi sine dubio est N, non M. Vocabulum tertium legi potest et INITI et (potius) INICI; intellegere possis quibus non inici (ita et MARICHAL in schedis et VARONE), sensu fortasse obsceno, cf. G. PFLIGERSDORFFER, ThLL s. v. inicio 1612, 23–26. H. S. 1353b (cf. p. 206) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) pone tit. praecedentem, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2018. Im. phot. D/95808 = IP 311bis. D/110783. 110784. SOLIN, 3659. VARONE, Imagines 252. 254. Lectio a ZANGEMEISTER in addendis p. 206 data admodum certa, nisi quod punctum ante ET non superest et ultimum nomen AMPHỊỌNII (in quo I et O male cesserunt) legendum videtur (AMPHIONE MARICHAL in schedis). Inter ANTI et ET nihil cecidisse videtur, quamobrem Anti(- - -) formam breviatam alicuius nominis repraesentat (e. g. Antiochus Pompeis notissimum). Videntur duo sodales mulierem cui nomen erat Amphione salutare (hoc nomen perraro occurrit: tit. huius Corporis vol. VI 27546). H. S. 1353c (cf. p. 207) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) sub tit. 1353, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95811 = IP 313. D/110774. D/110775. SOLIN, 3658. 3660. VARONE, Imagines 252. Aliae litt. subter et pone cernuntur, ita ut difficile sit intellectu quae ad titulum pertineant necne. Versuum duorum primus cuspide crassiore exaratus est, secundus tenuiore. In v. 1 legendum videtur IIṬVIS FECI vel FELI;

1650

POMPEII igitur [- - -]e tuis feli(citer)? V. 2 est aut TVM aut CVM. Sub v. 2 VARONE EGRE legere sibi visus est, quod a. 2005 autem cernere non contigit. H. S. 1353d Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) pone tit. praecedentem, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002, recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95811 = IP 313. D/110776–110778. SOLIN, 3658. 3660 (a. 2018); 3865 (a. 2019). VARONE, Imagines 253. COMMVNIS (nisi quod N paullulum incerta manet, quamquam probabilis; et I sub fissura tectorii non clare cerH. S. nitur) videtur (ita et MARICHAL in schedis). 1353e (cf. p. 207) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95808 = IP 311bis. D/110785. VARONE, Imagines 253. 254. DIEHL, PWV2 349; WACHTER 601 cum versione Germanica. NIAEREIDI legendum videtur; incertum quidem est, utrum linea quae est pone secundam E intellegenda sit I an prima linea litt. D, nam pone hanc hastam quae cernitur linea brevior in ambiguo manet, utrum ad litt. D pertineat an extranea sit. Utcumque res se habet, subesse videtur nomen Nereis (ita et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 24), vix derivativum ex Νέαιρα. H. S. 1354 (cf. p. 207) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) infra tit. 1353a et 1353b, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95808 = IP 311bis. D/110784. SOLIN, 3659 (a. 2018). VARONE, Imagines 251. 254. DIEHL, PWV2 44; WACHTER 40 cum versione Germanica. – KEEGAN, Graffiti 63. bonum Faustum Felix KEEGAN perperam. H. S. 1355 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) infra tit. praecedentem, scriptus litteris modice crassis penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95808 = IP 311bis. D/110785. D/110786. SOLIN, 3659 (a. 2018). VARONE, Imagines 253. 254. DIEHL, PWV2 374; WACHTER 579 cum versione Germanica. Legendum est aut (ita GARRUCCI et MARICHAL in schedis) SVCIISSIVS aut SVCIISSTVS (quod praetulerit etiam VARONE): linea quae a capite litt. S prostat versus dextram aut pertinet ad hanc litt. S aut est linea transversa litt. T. Sine dubio subest cognomen Successus, in hoc quoque pariete usitatissimum, male scriptum, nisi Sucessi VS intellexeris. H. S. 1356 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) infra tit. 1354, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95808 = IP 311bis. D/110785. SOLIN, 3659 (a. 2018). VARONE, Imagines 253. 254. Litt. S crassior aliis est, ad eandem inscriptionem autem pertinere potest; PRIMIGENIAE LIX MARICHAL in schedis comparans lixa, liqueo, inepte, quamquam concedendum est litt. ante E LIX litt. A similem esse, est autem F. Ultimi vocabuli cernitur ORT; ZANGEMEISTER sequens opport(unus) legere possis. Quod ad sententiam attinet, Primigeni vocativus videtur, ut est in tit. sequenti; Primigenius igitur felix et oppor-

CIL IV Suppl. 4 tunus appellatur. – Vix subest Opportuni cognomen perraro testatum (bis tantum exhibet KAJANTO, Cognomina 286). H. S. 1357 (cf. p. 207) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95810 = IP 312. D/110796. D/110798. SOLIN, 3653. 3654 (a. 2018). VARONE, Imagines 254. DIEHL, PWV2 571; WACHTER 713 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 222. “PRIMIGNIES F(! ou P)ELIIX ou FELLIX ou PELLIX” temere MARICHAL in schedis. Bene excepit ZANGEMEISTER, nisi quod I ante X longior est quam I praecedens et sursum ad sinistram curvata. Quamquam praetulerim felex legere, quae scribendi ratio pro felix et alibi quoque occurrit (cf. ThLL s. v. felix 435, 1–3; Pompeis innotuit etiam feleciter: tit. 5157). H. S. 1358 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) infra ad sinistram tit. 1355, scriptus litteris modice crassis penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95808 = IP 311bis. D/110786. SOLIN, 3659. VARONE, Imagines 253. Lectio certa est. Substantivum rixa habent ZANGEMEISTER et MAU, ind. vocab. p. 245. 763. Esse potest et cognomen, de quo vide KAJANTO, Cognomina 267 (nova testimonia in Arctos 42, 2008, 226). H. S. 1359 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) sub tit. 1353b, scriptus litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95808 = IP 311bis. D/110783–110784. SOLIN, 3659 (a. 2018). VARONE, Imagines 252. 254. H. S. 1360 (cf. p. 207) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) ad sinistram v. 1 tit. 1364, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95808 = IP 311bis. D/95805 = IP 308. D/ 110788. SOLIN, 2446. 2447. 2449–2454. 2478 (a. 2017). VARONE, Imagines 254. H. S. 1361 Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) infra ad sinistram tit.1363b, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95810 = IP 312. D/95805 = IP 308. D/ 110792. SOLIN, 2446. 2447. 2449–2454 (a. 2017); 3663 (a. 2018). VARONE, Imagines 255. 256. Titulus integer videtur. H. S. 1362 (cf. p. 207) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/95810 = IP 312. D/110795. SOLIN, 3653. 3663 (a. 2018). VARONE, Imagines 254. 255. – Ectypum MARICHAL, qui in schedis explicationes nullius pretii dat (de iis refert VARONE). LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 34. 112; im. del. tab. 2 fig. 29 (ex GARRUCCI); A. BUONOPANE, in Opinione pubblica e forme di comunicazione 237 cum im. del. 238 ex ZANGEMEISTER; LOHMANN, Graffiti 269 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER. ZANGEMEISTER, ind. vocab. p. 245 et MAU, ind. vocab. p. 763 et LANGNER psyc(h)e intellegunt, sine dubio autem de nomine feminae Psyche agitur (nam psyches vocabulum in

1651

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Latinitate antiqua non extat), quod Romae usitatissimum H. S. erat (vide SOLIN, Namenbuch2 1350 sq.). 1362a Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) ad sinistram tit. 1363a, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95810 = IP 312. D/110795. D/110796. SOLIN, 3653–3655 (a. 2018). VARONE, Imagines 254. 255. 1 fortasse denique cum AVELLINO Linus legendum (lineae transversae litterae E quae putatur media [praeterea haec pedem litt. Y tit. 1362 repraesentat] et superior multo breviores illa inferiore sunt); ita etiam MAU, ind. cogn. p. 751 et VARONE. H. S. 1363 (cf. p. 207) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) sub tit. sequenti; scriptum litteris modice crassis prius vocabulum, tenuibus alterum; sunt igitur inscriptiones duae. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95810 = IP 312. D/110795–110798. SOLIN, 3653. 3654. VARONE, Imagines 254–256. DIEHL, PWV2 656; MONTERO CARTELLE, Priapeos 141 n. 165 cum sola versione Hispanica; WACHTER 1362 cum versione Germanica. – RICHLIN, Garden of Priapus2 83 cum versione Anglica. Post ΨΩΛΗ ZANGEMEISTER C (sequens AVELLINO) aut I legere sibi visus est (male MARICHAL in schedis). Sunt vestigia incerta; primum est linea verticalis, dein altera linea verticalis longa linea transversa inferiore praedita tamquam esset L, cuius transversa modum excedat. Quid autem subsit, prorsus incertum manet. Antus (lectio certa est) omissam aspirationem pro Anthus repraesentat; adde apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56. – De ψωλή vocabulo vide infra ad tit. 4142. H. S. 1363a (cf. p. 207) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) in tabulae angulo superiore dextro, sub tit. 1363c, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002, recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95810 = IP 312. D/110796. D/110798. SOLIN, 3653. 3654. VARONE, Imagines 254–256. Neque AVELLINO neque MOMMSEN (quem sequitur MARICHAL in schedis) neque ZANGEMEISTER (in addendis p. 207) secundam partem inscriptionis recte legerunt. Post MAMMI sequitur V, dein linea verticalis pede crassiore et duabus lineis horizontalibus tenuioribus praedita, tamquam esset litt. F (aut E), dein duae lineae plus minus verticales, dein linea verticalis aliquanto tenuior, dein linea verticalis crassior aliquantum infra, et postremo, post brevem lacunam, RI. Quomodo intellegenda sit haec secunda pars, mihi non constat. Latetne cognomen Mammi? Posito litt. pone V male scariphatam S (linea transversa mediana aliena esse potest), fortasse audacter Mammius Celer conicere possis. H. S. 1363b Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) infra ad sinistram tit. 1357, scriptus litteris modice crassis penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95810 = IP 312. D/95805 = IP 308. D/ 110794. D/110798. SOLIN, 3663. VARONE, Imagines 255. Ad sinistram v. 1 legitur MAR; in quo fortasse subest Mar(cius), gentilicium Ampliati, cuius nomen completum fuit Marcus Marcius Ampliatus, praenomine postposito (aliter VARONE). H. S. 1363c (cf. p. 207) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687), scriptus litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2018 H. SOLIN.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. phot. D/95810 = IP 312. D/110797. D/110798. SOLIN, 3653. 3654. VARONE, Imagines 256. Littera T certa est. H. S. 1364 (cf. p. 207) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) in tabulae parte superiore ad dextram tit.1353b. 1359 et ad sinistram tit. 1362, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovi EGO a. 2004 et iterum a. 2017.

5

10

Nomina NYCHI genice THITITICI dotice patagricae onomastice onagricae phyrrice By⸢z⸣antice Cretice dy⸢n⸣astice gymnice Chizecae

Im. phot. D/95805 = IP 308. D/95810 = IP 312. D/ 95808 = IP 311bis. D/110789. D/110793. SOLIN, 2445– 2454 (a. 2017). VARONE, Imagines 254. 256. – Ectypum MARICHAL. F. AVELLINO, Osservazioni sopra alcune iscrizioni e disegni graffiti 2, Napoli 1841; DIEHL, PWV2 823; WACHTER 1497 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 143 sq.; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 110 et passim; A. HELTTULA, in Laughter down the Centuries II 153 sq.; melius EAD., Arctos 29, 1995, 29–38 cum im. phot. (AE 1995, 296); F. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 221 sq.; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 39 sq.; H. SOLIN, in Variations and Change 105–107 (AE 2012, 341); ID., in Studia mem. Alföldy 328– 331 (AE 2013, 260); KEEGAN, Graffiti 63 (pessime). 1 NYCIII AVELLINO in tab., ny[mpharum] in comm., NYCtice (?) VÄÄNÄNEN. NYGHE vel NYGHI MARICHAL in schedis, perperam (quamquam concedendum est litt. tertiae lineam obliquam instar uncini litt. G adesse, quae tamen potius ad laesionem tectorii pertinet; praeterea uncinus litt. G aliter scribi solet, cf. e. g. v. 2); EGO clare NYCHI legi (linea directa inter H et I, quae in pariete extat, aliena est, ut est et brevis linea verticalis inter C et H, quam ZANGEMEISTER exemplo typis exscripto addidit). – 3 fortasse litterae parieti mandatae THITITICII aut A͆THITITICII nexu litt. A et T legendae; scriptor quid sibi voluerit, de ea re infra rationem reddam. Recte reddidit ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto, nisi quod tertia littera ex hasta verticali constat, quae supra a sinistra lineam transversam habet, et quod ultima littera non formam E habet, sed II. Porro notandum est inscriptioni multas lineas superimpositas esse; litt. antepaenultima esse debet I, quamvis speciem habet litt. O valde gracilis; item paenultimae superimposita est litt. R, ut de multis lineis horizontalibus alienis taceam. PHYSICE VÄÄNÄNEN auctore ZANGEMEISTER in addendis p. 207, qui haesitans quidem proposuerat; quod autem admitti nequit. – 6 ultima non habet formam E, sed II, i. e. agitur de litt. e cursiva. – 9 DYMASTICE paries praebere videtur; linea, quae a parte superiore litterae S litt. T transiens ad partem inferiorem litt. I extenditur, difficile est intellectu; an scriptor ST in NT corrigere voluerit ut ferunt (vide infra)? – 10 ante secundam litt. C linea verticalis paullulum obliqua cernitur, fortuita autem videtur. Est index verborum, quem fortasse Pompeianus quidam institutionis scholasticae memor parieti tradere voluit. Partem verborum indici iocose innexuit, quam ob rem non est certum, an de opere discipuli ad exercitationes artis

1652

POMPEII grammaticae spectante agatur (ut suspicantur MAGALDI HELTTULA BIVILLE), quamquam concedendum est delectum verborum certum ordinem ostendere: scriptorem primo nomina I 2–5 casuum Graeca praebuisse (deest vocativus κλητική), quae nusquam alibi Latine transcripta apparent, deinde varia nomina aut vocabula suffixo Graeco -ική praedita finxisse (I 6–11), denique aut eundem aut alium duo verba Graecae originis eodem suffixo -ice ornata addidisse (II 1–2). Praeterea HELTTULA scriptorem in verbis seligendis ordine alphabetico usum esse contendit, quod autem ad effectum non venit (nota e. g. nomina casuum sine ordine praecogitato reddita esse). Utcumque res se habet, omnia verba eundem habent exitum -ice (I 11. II 1–2 -icae scriptum), qui in casuum nominibus recte positus est, cum πτῶσις subaudiatur, sed v. 6 sq. dubiae sunt interpretationis: cum 6 phyrriche et 10 gymnice facile intellegi possint, Byzantice (ut et -icus), Cretice, Dymastice aut, si ita legendum, dynastice (ut et -icus), Cyzice Latine voces nihili sunt (e quibus Graece Κρητική tantum occurrit passim, δυναστικός -ή saepius apud Vettium Valentem et auctores Byzantinos, Βυζαντικός -ική ter quaterve in scriptis medii aevi, Κυζίκη non nisi apud Herodianum grammaticum Gramm. Gr. III 1, 316, 10). Secundae columnae verborum primum satis obscurum manet (vide infra), onagricae vox nihili et Graece et Latine (de interpr. vide infra). Difficile est dictu, utrum scriptori in animo fuerit formis femininis Graecis an adverbiis Latinis uti. Nomina casuum credas suffixo -ική reddita esse, de ceteris dubites. Concludere licet auctori placuisse nugas suas forma indicis iocosi per parietem divulgare. HELTTULA suspicatur col. II 1–2 alia manu exaratas esse, quod si verum est, manus secunda eodem modo indicem componere pergens duas tantum lineas addidit. – De scriptore nihil certi compertum habemus; videtur fuisse homo quadam eruditione praeditus nec prorsus negare possis eum Graecae originis fuisse, si consideres eum non nisi graeca verba latine transcripsisse (unum tituli vocabulum Latinum est nomina vice indicis inscriptionis fungens), et I 7 litteras X et Z fortasse vi scripturae Graecae inter se commutasse. Quod ad singula verba attinet, difficile est ea omnia recte intellegere, cum scriptor aut conscius luserit aut inscius verba corruperit; huc accedit quod inscriptio lineis litterisque alienis superimpositis abundat. Nominatim haec sunt monenda: 1 NYCHI quid significet, non certe constat; habuitne scriptor quodammodo gr. νύξ in mente, an lat. nugae nugax graecissans addere voluit? (Et nota vocabulum νυχική nychice non minus ignotum esse quam νυκτική nyctice.) Extat autem adiectivum νύχιος ‘nocturnus’, quod Romae nomen viri fit (SOLIN, Namenbuch2 1115 sq.); fortasse scriptor ita nuncupabatur, qui parieti nomina in suam mentem imbuta aeternavit. Inconsulte AVELLINO nomina nym⸢pharum⸣ emendandum coniecit. – 3 quod initio nomina casuum Graeca numerantur (quamvis non ex ordine), HELTTULA recte suspicari videtur scriptorem formam Graecam accusativi, αἰτιατική, eo vocabulo male quidem corrupto, denotare voluisse; quomodo corruptela nata sit, non clare perspicio (fortasse scriptor formae Graecae non recte meminerat, quam nescio ubi didicerat). Quod ZANGEMEISTER quaesiverat fuitne thetice, non praeceps reici potest, quamvis pariete tradito minime respondet, nam θετική, in usu et apud grammaticos Latinos serioris aetatis, non inepte ad alia vocabula docta huius indicis quadrat. – 6 phyrrice est pyrriche, ut iam vidit VÄÄNÄNEN (p. 58. 110), quod HELTTULA ad nomen versus pyrrichii rettulit (de quo vide H. BREIMEIER, ThLL, s. v. pyrr(h)ichius, 2792, 1–60); potius autem est coniungendum cum pyrricha, genere saltationis (ita et H. BREIMEIER, ThLL, s. v. pyrr(h)icha, 2791, 25–26). – 7 ad nomen urbis praeclarae Byzantii alludit (confudit igitur scriptor z et x, quae in scriptura Graeca

CIL IV Suppl. 4 inter se facile commutantur [DIDYM. GRAMM. In Demosth. 10, 38 ἐπὶ τὸ Βυξά[ν]τιον; sed 2, 23 Βυζ-]); AVELLINO olim dubitavit, utrum ad Byzantium an Buxentum referendum sit. – 8 cretice generaliter cum creta vel Creta coniungunt AVELLINO et MAGALDI (MAU sine explanatione in ind. vocab. p. 757 affert), potest autem vi speciali ad metrum creticum relatum esse, quatenus scriptor more suo suffixo -ice usus sit. – 9 difficilis est interpretationis. DYMA clare scriptum est, et quinta littera prius erat S. Si scriptor re vera ST in NT correxisset, ut post MOMMSEN et AVELLINO suspicata est HELTTULA assentiente BIVILLE (ZANGEMEISTER in app. crit. ambigit, utrum ST an N ex ST correctum legi debeat; aliter in ind. vocab. p. 241, v. infra), Dymantice ad heroa aut Troianum a Vergilio aut Thebanum a Statio laudatum spectare deberet (de Dymante Vergiliano cogitat HELTTULA); vix recte ad nomen oppidi Dyme vel Dymae rettulit AVELLINO. Mihi autem videtur quintam litteram non in N correctam esse (ut omittam nexum litt. N et T subesse): linea obliqua, quam MOMMSEN et AVELLINO ad N correctam rettulerunt, aliena videtur; est ceteris ad scripturam pertinentibus longior et ductu similis aliarum longissimarum. Igitur DYMASTICE legendum et cum ZANGEMEISTER, ind. vocab. p. 241 et MAU, ind. vocab. p. 758 et VÄÄNÄNEN (p. 100, qui quidem haesitat) dynastice intellegendum, quippe cum vox δυναστικός -ή etiam alibi extet. – 10 gymnice sc. τέχνη, ars. Nota feminine semper gymnica dici (E. BRANDT, ThLL, s. v. gymnicus, 2381, 31–77). – 11 eo quod scriptor posthac in suffixo inserendo dipthongo ae usum est, docemur quantulum is studium vocabulis recte reddendis tribuerit. – CHIZECAE lectio non omnino certa: litt. quinta potius I videtur, deest enim litt. E linea transversa superior, et quae loco illius mediae cernitur, fortasse aliena est (et nota iam MOMMSEN CHIZICAE legisse). Utcumque res se habet, interpretatio controversa. Cum CETERI desperent (ZANGEMEISTER, ind. vocab. p. 240 et MAU, ind. vocab. p. 756 chizecae exemplum typis exscriptum sine ulla explicatione repeterunt), VÄÄNÄNEN (p. 110) vocem ex gr. χέζω derivat, HELTTULA autem melius cum nomine urbis Cyzici (quae admodum celebris prope Byzantium sita erat) conectit, quod confirmatur lectione nostra supra proposita. Formam anomalam cum aspiratione Ch- et exitu -e tribuas scriptori iocis studenti. – II 1 de podagricae dubitanter cogitavit W. HERAEUS (vide ThLL X 1, 651, 56–57), cui postea assensi sunt BIVILLE et WACHTER. Quod HELTTULA quoque probat, praeterea de adverbio *patagiarice alibi ignoto cogitans, sed sine argumentis firmis. Contra ποδαγρικός -ική frequenter occurrit tam Graece quam Latine (Y. BARAZ, ThLL, s. v. podagricus, 2488, 51 – 2489, 46), et, quod maioris momenti est, podagrici et podagrosi adiectiva a grammaticis nonnumquam afferuntur (e. g. a PROBO gramm. IV 212, 14), unde per institutionem scholasticam scriptori familiaria facta esse potuerunt. – 2 onagricae (an recte lectum sit non certe constat) varie explanatum est. Cum K. PLEPELITS, ThLL, s. v. onagricae, 628, 60–62 coniciat iocose scriptum ad imitandam vocem iuxta positam onomastice, CETERI melius quodammodo cum onagri vocabulo coniungendum esse putant. HELTTULA adverbium prius cum nomine Graeco Ὀνάγρῳ Asinariae Plautinae conectit, postea autem monet onagri vocabulum ad exempla pertinere, quae a grammaticis (vide e. g. CHAR. gramm. p. 57, 3) adhibentur ad explanandas formas Latinas nominum Graecorum in -ρος desinentium. Iam pridem AVELLINO et MAGALDI contenderunt onagros a Pompeianis in amphitheatro spectari potuisse; scriptorem igitur onagros in quadam venatione amphitheatrali vidisse. MAGALDI insuper coniecit scriptorem onagri vocabulo adhibito suum propositum iocose exprimere voluisse: esse punitionem mali discipuli, qui poenam q. d. ‘pena del cavallo’ patiatur. H. S.

1653

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1365 (cf. p. 207) Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 4687) infra ad dextram tit. 1363a, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; descripsit H. SOLIN a. 2004, recognovit iterum a. 2005, tertium a. 2018. Im. phot. D/95810 = IP 312. D/110797. SOLIN, 3653. 3653. VARONE, Imagines 255. 256. – Ectypum MARICHAL. KEEGAN, Graffiti 63. 2 sine dubio hostis intellegendum (ita et Mau, supra p. 759 in indice vocabulorum; Hostis cognomen non extat, quod KEEGAN perperam proponit. – 3 est aut BENM[- - -] aut BEN A͆V[- - -] (ita et MARICHAL in schedis). Cum iuncturae bene (h)ave alia testimonia praesto non sint, cogitaveris de nomine Au(- - -) vel Av(- - -) incipiente. H. S. 1366 Tit. rep. in aedium VI 12, 2 (del Fauno Danzante) muro externo nescio quo. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. H. S. SOLIN; nec im. phot. servantur. 1367–1370 Tit. rep. in aedibus VI 11, 10 (del Labirinto); cf. STROCKA, Casa del Labirinto 64, secundum quem evanuere. Tit. perisse nec im. phot. servari affirmant A. VARONE et H. H. S. SOLIN. 1367 Tit. rep. in aedium VI 11, 10 aditus pariete meridionali. 1 quod nomen subsit incertum; MAU (ind. gent. p. 744) haesitans de gentilicio Cofii cogitat, aeque autem C. Ofius intellegi potest. Ambo raro tantum innotuerunt; illud Aquini (tit. huius Corporis vol. X 5503 add. AE 2004, 385), hoc item Aquini (X 5416) Cumisque (VETTER, Handbuch 113 = Imag. Ital. Cumae 14); praeterea nota plura alia nomina Of- incipientia, ut Ofellium Ofil(l)ium al. – 2 potest latere etiam cognomen Cofii vel C. Ofii: Aprhodisi(us); MAU uno loco in indicem cognominum p. 748 formam Aphrod… recepit, altero loco in indice rerum sacrarum p. 768 autem ad deam trahit. EGOMET cognomen C. Ofii intellexerim et ex apographo a ZANGEMEISTER, supra tab. XXVII 17 exarato Aphrodi[s]ị[- - -] legerim. Denique ex ZANGEMEISTER exemplo typis exscripto eiusque im. del. H. S. ita intellexerim: C. Ofius L. [I.] | Aprhodisi[us]. 1368 Tit. rep. in aedium VI 11, 10 atrii 27 pariete orientali inter duas ianuas. H. S. 1369 Tit. rep. superius in eodem pariete ac tit. praecedens. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 44 n. 28 a. b. Collato sigillo X 8058, 33 DELLA CORTE (assentiente STROCKA, Casa del Labirinto 134) Eutychum sine ulla causa servum vel procuratorem Fuficii Ianuarii (qui domus possessor esset) temere existimat. Ceterum nomen eius etiam Eutyches aut Eutychio fuisse potest. H. S. 1370 (cf. p. 207) Tit. rep. in aedium VI 11, 10 atrii 27 pariete septentrionali infimo. Periit, neque im. phot. servantur. M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 26 sq. adn. 21. FELE fragmenta dactylica agnoscit haec: siquis, huic ego, ignorat, quam duplex, sic eni[- - -]. Quod tamen admodum incertum manet. H. S. 1371–1371a Tit. rep. in aedium VI 9, 6–9 muro externo iuxta ost. 9, paullulum ad septentriones versus (si ZANGEMEISTER bene intellexi, qui parum accurate una de aedibus n. 11 et de porta postica [quae in tab. A editionis non videtur] verba facit). Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1372 Tit. rep. in pariete externo orientali aedium VI 12, 2 (del Fauno), a 65 cm intervallo ex angulo inter meridiem et orientem versus, in altitudine 120 cm e crepidine; ibidem adhuc lapidi tofaceo inscriptum a. 2004 recognovi una cum A. VARONE. Titulus fuit rubricatus. M͆alia͆nus. Im. phot. G/100. G/101. G/102 coloribus effictae. D/ 111254. VARONE, Imagines 265. CASTRÉN2 181 sub n. 215.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI In adn. dele punctum inter ‘MOMMSEN’ et ‘MIINVS’. Supra M legitur litt. N, omissa a ZANGEMEISTER. Litt. S in fine, licet abrasa, est certa et altior. MOMMSEN assentiente CASTRÉN MIINVS proposuit, quod menus = minus esset. Primum ex im. phot., deinde ex autopsia potius M͆alia͆nus mihi legere visus sum (similiter iam GARRUCCI Mal[l]ianus uno loco proposuerat, alteris autem M ALIAIVS aut MVNVS; VARONE praetulerit M ͆ ALIÂNVS vel M ͆ ALIAN͆VS); cuius cognominis pauca exempla testata sunt (tit. huius Corporis vol. VIII 6326 = 19300. 10815. IGUR 765); excepto tit. huius Corporis vol. XII 120 et Tyndaritano AE 1991, 901, formae geminatae Mall- exempla certa deficiunt ([M]alli- tit. Tab. Sulis 17 suppletum). H. S. 1373–1374 Tit. rep. VI 11 in muro externo inter ost. 13 et 14. Tit. perierunt nec im. phot. servantur. H. S. 1373 (cf. p. 207) LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 2121. – DELLA CORTE, Iuventus 28. Mnesterem iuvenem sodalium Veneri consecratorum fuisse DELLA CORTE more suo sine argumentis existimat (praeterea IVENIS alia manu scriptum est). H. S. 1374 Tit. rep. una cum tit. praecedenti. ZANGEMEISTER non vidit. Lectionis incertissimae. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 107 adn. 38 eandem Restitutam fortasse in tit. 2202. 3951 al. memoratam esse conicit, sed ex apographo non est explicatio temptanda. H. S. 1375–1389 (cf. p. 463). 4435 Tit. rep. VI 11 in muro externo inter ost. 15 et 16 (perperam ZANGEMEISTER contendit rep. esse ad dextram quarti ostii [pro quinto] a viculo Mercurii). Ibi in VI 11, 16 (accedunt tit. 1390. 1391. 2545 = 5466. 4435–4444 ad dextram ost. 16 scarifati) lupanar cum popina fuisse existimatur (DELLA CORTE, Case ed abitanti3 60 sq.; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 198; dubitant A. WALLACE-HADRILL, in Urban Society in Roman Italy, edited by T. J. CORNELL – K. LOMAS, London 1995, 61 adn. 73; MCGINN, in Pompeian Brothels 39 [ubi aliam bibliographiam invenies]; DEFELICE, Roman Hospitality 114 sq. 249 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 36). Et sane inscriptiones magnam partem re amatoria imbutae nihl fere ad questionem conferunt, an hic lupanar cum ganea fuerit; nota eas omnes parieti externo inscriptas esse et cunnulingum Isidorum tit. 1383 se etiam alibi pervulgasse (tit. 4441. 4699). – Praeter titulos a ZANGEMEISTER exhibitos extant in eodem pariete 189 cm in meridiem ostii VI 11, 16 et 117,5 cm a solo litt. reliquiae ita abrasae, ut nullo modo certe legi possint (legitur litt. M tantum). Ideo vix est ullus tit. 1382a. 1388–1389 a nobis non visorum. H. S. 1375 (cf. p. 207. 463) Tit. extat 45 cm in septentriones ostii VI 11, 15, 127,5 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus satis evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993, recognovit H. SOLIN a. 2003 et iterum a. 2005. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1896 exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/82446. D/82449. VARONE, Imagines 260. 262. FREY, CIJ I 55*. – D. MALLARDO, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 128 sq.; VARONE, Presenze giudaiche 20 n. 18. 88 n. 18; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 13; L. KANT, ANRW II 20, 2, 1987, 686 n. 96; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 34. Restant 2 TALIS, 3 IRPII. 4a Ṇ, 4b NỊỊRII (huius versus litt. propter tectorium valde corrosum plus minus deformatae). Lectio ipsa et interpretatio prorsus incertae et exemplum a ZANGEMEISTER typis exscriptum pluribus locis ab apographo tab. XXVIII 1 discrepat. – 1 si Ole recte lectum, est vocativus Oli, i. e. Auli praenominis, hic vice nominis servilis usurpati. – 2 NATALI FREY, -IS autem habet paries.

1654

POMPEII – 5–6 AITSIICVNDAII | DOMINAII (aut DOMINAII) +++ I I MAU, im. del. 3 quid sit verpe, non certe constat. Estne vocativus substantivi verpus, quod circumcisum significat, an Verpi cognominis (quod I. KAJANTO, NPh 66, 1965, 459, vestigiis insistens HOLDER, Sprachschatz 3, 241 Celticum esse suspicatur, perperam sine dubio)? Verpus Pompeis tit. 793 redit, ubi utrum cognomen verum an contumeliae causa datum sit, non constat (de re cf. WEBER, supra p. 1264); alibi fere ignotum (testimonia aliquantum obscura tit. huius Corporis vol. XII 686, 1186; AE 1997, 1073 Narbone). Cum circumcisione Iudaeorum coniungi non licet (ita et MALLARDO, FREY, VARONE; contra KANT et MAULUCCI VIVOLO haesitantes in rationem testimonii circumcisionis ducunt); si ita est, Natalis quoque vocativum iudicare decet. Collato autem tit. 1655 Natalis verpa (ubi verpa nominativus et Natalis genetivus esse videntur; aliter ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 12) te salutat, intellegi potest etiam verp(a)e. Notatne scriptor Olum verpae Natalis aliquid dare sim.? H. S. 1376 Tit. extant reliquiae (1 IVCVNDE tantum) 75 cm in meridiem ostii VI 11, 16, 140,5 cm a solo, scriptae litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE, recognovit a. 2003 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1896 exarata Berolini in Academia servata. Im. phot. D/82447. VARONE, Imagines 264. H. S. 2 valde aliter MAU in im. del. 1377 (cf. p. 207) Tit. reliquiae (v. 1 et 3) extant 84 cm in septentriones ostii VI 11, 15, 135 cm a solo, scriptae litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/82423. VARONE, Imagines 261. 3 ex. post V est linea obliqua, fortasse initium litt. M. 3 CALVM EXENERATV secundum ZANGEMEISTER, add. p. 207 aliena sunt a ceteris; de interpretatione egit p. 87. Fortasse, si litt. N et T in nexu a scriptore vel editore neglecto scriptae sunt, cal(v)um exen͆teratuṃ intellegi potest, exenterandi verbo translate, fere i. q. vexare, cruciare adhibito (cf. I. KAPP – G. MEYER, ThLL s. v. exentero, 1351, 50–54); utcumque res se habet, non constat, utrum m finalis in participio scienter omissa sit an ceciderit (cf. DIEHL, De m finali 278). [Miro modo A. MAUERSBERGER, ThLL s. v. calos, 183, 46–48 putat exaeneratum fuisse: sed tale verbum non extat.] H. S. 1378 (cf. p. 463) Tit. extat 79,5 cm ostii VI 11, 15 ad septentriones, 124 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993; recognovit H. SOLIN a. 2003 et iterum 2005. Im. phot. D/82450. VARONE, Imagines 261. Timele, quae forma in hoc pariete saepe redit (tit. 1387. 1388. 1388a. 1390) et ad eandem feminam spectat, est Thymele (fugit ZANGEMEISTER, ind. cogn. p. 238 et MAU, ind. cogn. p. 754); omissionem aspirationis (de qua vide H. SOLIN, in Veikko Väänänen 33) sprevit et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3, ubi p. 56 adde. – De Thymeles nomine, quod Romae saepius occurrit, vide SOLIN, Namenbuch2 1252. H. S. 1379 (cf. p. 463) Tit. extat 121 cm in septentriones ostii VI 11, 15, 132 cm a solo, infra tit. 1380, scriptus litteris tenuibus aliquantum evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993, recognovit H. SOLIN a. 2003 et iterum a. 2005 et 2006. Im. phot. D/82451. VARONE, Imagines 261. FRANKLIN, Pompeis difficile est 117 n. 111 cum versione Anglica; A. VARONE, in Donna e lavoro 211; ID., Riv. Stud.

CIL IV Suppl. 4 Pomp. 16, 2005, 100; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. 2 VARONE legit IIT IAS A, neque aliter legitur in im. phot. a. 1993 sumpta, nunc autem (a. 2006) restat IIT IA tantum. Perperam FRANKLIN hic Iucundae cognomen femininum videt et Aucustiani (quod argumentatione prorsus obscura in Augustianae commutat) male “classy” vertit, ut et in 1384. 2229 cet. (de vera eius significatione vide supra ad tit. 1330). – Eadem Ias redit in tit. 1384. Porro VARONE Iadem, quae in lupanari tit. 2174. 2231 signavit, eandem esse putat, quod fieri potest, aliquantum incertum autem manet. Idem cognomen etiam in tit. 1829 occurrit (vide infra ad tit. 1829), difficile autem dictu, an ad eandem spectet. H. S. 1380 (cf. p. 463) Tit. extat supra tit. praecedentem, 131 cm in septentriones ostii VI 11, 15, 142 cm a solo, scriptus litteris valde evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993, recognovit H. SOLIN a. 2003 et iterum a. 2005. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1896 exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/82424. VARONE, Imagines 261. 3 QVIQVETEN QVIS+II in im. del. legitur; hodie vocabuli dextri litt. QV tantum legi possunt; posteriores ita sunt deformes tectorio corroso, ut nihil conicere ausim. – cum 3 in exemplo typis exscripto quadrangulo marginatus sit, tab. XXVIII 9 lineis erasum monstrat (ex im. phot. res vera erui non potest). De Iucundo, servo, ut videtur, Augustiano (cuius nomen redit in tit. 1379. 1385; Ap(h)rodite et Ias AugustiaH. S. nae tit. 1384) cf. supra ad tit. 1330. 1381 (cf. p. 463) Tit. extat 179 cm in septentriones ostii VI 11, 15, 146 cm solo, scriptus litteris evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993, recognovit H. SOLIN a. 2003 et iterum a. 2005. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1896 exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/82452. VARONE, Imagines 262. 1 SIICVNDA HIC legendum videtur (H formam cursivam exhibet). – 2 [- - -]IC[- - -] tantum restat; LICII H. S. LIC+I+D+ sibi legere visus est MAU a. 1896. 1382 (cf. p. 463) Extant tit. reliquiae (APRO tantum restat) 226 cm in septentriones ostii VI 11, 15, 128 cm a solo, scriptae litteris valde evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993, recognovit H. SOLIN a. 2003. Im. phot. D/82455. VARONE, Imagines 262. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. Aphrodite sine dubio cognomen est et ad eandem feminam spectat quae in tit. 1384 redit. Cur a MAU in indicem cognominum non receptum sit, me plane fugit; addendum est p. 748. H. S. 1382a (cf. p. 463) Tit. rep. ubi tit. praecedentes. Frustra quaesivimus EGO et A. VARONE; nec im. phot. servantur. Cf. supra ad tit. 1375–1389. H. SOLIN, Acta Ant. Acad. Hung. 69, 2019 (2020), 649. Purami est vocativus nominis Pyramis, Graeco more formatus; male VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 80 litt. -s finalem cecidisse putat (vide quae scripsi Veikko Väänänen 35. H. S. 47 adn. 172; Acta Ant. Acad. Hung.). 1383 (cf. p. 463) Tit. extat in pariete externo ostii VI 11, 16, 138 cm meridiem versus, 128,5 cm a solo, scriptus litteris tenuibus evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993, recognovit a. 2005 H. SOLIN. Isidorum a(ssibus) III Demo[- - -] optime cunu lincet ++++++++++

1655

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. del. charta perlucida a MAU a. 1896 exarata Berolini in Academia servata. Im. phot. D/82453. VARONE, Imagines 263. WEEBER, DWH 50 n. 122 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 397 cum versione Germanica; WACHTER 1335 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 30, 1981, 5, 53 = ID., Naturalia non turpia 300 (cum versione Anglica); VARONE, Erotica Pompeiana 79 cum versione Italica; DEFELICE, Roman Hospitality 115, male; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142; WILLIAMS, Roman Homosexuality 401 adn. 236; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 339 cum versione Anglica. 1 VARONE ISIDORV legere sibi visus est, nunc autem ISIDOR tantum cernitur; reliqua pars versus periit. – 2 iam periit, cum VARONE tit. vidit. – OPTIMII CVNV LINCIITAPVSIIII VII excepit MAU in im. del. 1 sensus plus minus hic esse videtur: quaedam Demo[- - -] Isidorum assibus III cunni lingendi causa quaerit; aed(ilem) [o(ro) v(os) fac(iatis)] VARONE, WEEBER, HUNINK, LEVIN-RICHARDSON arbitrario; iam pridem MAU (add. p. 463) Alcidemo proposuit, quod tamen valde incertum manet; contra WACHTER melius assium numerum memoratum videt (cogitat de duobus assibus, ex im. del. a MAU p. 463 data asses potius tres inscriptos fuisse putes). – 2 intellege cunnum lingit; cunulincet ad unum verbum trahunt VARONE WEEBER, cuniligit WILLIAMS, minus verisimiliter; de m finali omissa in cunu cf. DIEHL, De m finali 278 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 74. Idem Isidorus cunnulingus redire videtur in tit. 4699. 4700, sine dubio idem est et in tit. 4441; vide et tit. 3117. H. S. 1384 (cf. p. 463) Tit. reliquiae extant (v. 1 et litt. A prima v. 2 restant) 165 cm in meridiem ostii VI 11, 16, 124 cm a solo, scriptae litteris maxime evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993, recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/82454. VARONE, Imagines 263. FRANKLIN, Pompeis difficile est 117 n. 112 cum versione Anglica; sed cf. supra ad tit. 1379; A. VARONE, in Donna e lavoro 211; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. 3 cognomen femininum subesse debet; si recte lectum est, et Ias intellege (ita et ZANGEMEISTER, ind. p. 235 et MAU, ind. p. 750 et FRANKLIN). – Eadem Ias redit in tit. 1379. Porro VARONE Iadem, quae in lupanari tit. 2174. 2231 signavit, eandem esse putat, quod fieri potest, aliquantum autem incertum manet. Idem cognomen etiam in tit. 1829 occurrit (vide infra ad tit. 1829), difficile autem dictu, an ad eandem spectet. H. S. 1385 (cf. p. 207. 463) Tit. extat 175 cm in meridiem ostii VI 11, 16, 147 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE, recognovit a. 2005 et iterum a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/82425. D/82426. D/82475. VARONE, Imagines 262. 1 restant litt. partis inferioris reliquiae tantum, omnino perierunt litt. DII; post AVGVSTIAN nihil deesse videtur (quamquam dextra litt. N linea verticalis valde tenuis et brevis aegre cernitur). Iucunde Augustian(e) sine dubio vocativus est, ut et in tit. 1376. 1379. 1380. H. S. 1385a (cf. p. 207. 463) Tit. extat 137 cm in meridiem ostii VI 11, 16, 145 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE, recognovit a. 2005 et iterum a. 2006, tertium a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/82425. D/82426. D/82455. D/82475. VARONE, Imagines 262. 263.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1 ZANGEMEISTER …SVRVS legit, inscriptionis a sinistra autem nihil deesse videtur (in tab. XXVIII 4 male exceptum); nunc restat SYR. Legerim igitur SYR, quae scribendi ratio Pompeis tit. 4831 Syrus nequa(m) redit (de cognomine, non de ethnico agi videtur, cf. infra ad tit. 4831). – 2 alia manu scriptus, alia inscriptio igitur est. ISIS ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto legit, in tab. XXVIII 4 IS tantum cernitur, quod VARONE quoque sibi legere visus est, quod nunc autem periit; restat solum litt. R quadruplis lineis exarata (quam male reddit ZANGEMEISTER in tab. XXVIII 4). – Proxime supra est tit. 4435. H. S. 1386 (cf. p. 463) Tit. rep. una cum tit. praecedentibus. Periit, neque im. phot. servantur. Sine dubio Successi nomen breviatum subscriptum (in ambiguo relinquit MAU, ind. cogn. p. 754). H. S. 1387 (cf. p. 463) Tit. extat 134 cm ostii VI 11, 16 in meridiem, cm 140 a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/82485. VARONE, Imagines 264. PROSKAUER, Das auslautende -s 152 (quae sine causa corruptum putat vocem felatris subesse credens). Perierunt litt. IS tectorio corroso; litt. A linea transversa caret, litt. R linea verticalis tantum cerni potest. De Timele pro Thymele scribendi ratione cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33 (i loco y); aspirationem omissam autem p. 56 praetermittit. H. S. 1388 (cf. p. 207) Tit. rep. una cum tit. praecedentibus. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 658 adn.; WEEBER, DWH 70 n. 216 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 398 cum versione Germanica; WACHTER 1293 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 87 = ID., Naturalia non turpia 230 cum versione Anglica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 25; DEFELICE, Roman Hospitality 115; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 332 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 241 cum versione Anglica. Cf. supra ad tit. 1375–1389. Formam felatris VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 65 peculiaritatem linguae Oscae putat (vide et F. ESKA, Glotta 65, 1987, 156, qui rem non diiudicat; cf. et PROSKAUER, Das auslautende -s 152, quae peculiaritatem Oscam tacet). H. S. 1388a (cf. p. 463) Tit. rep. una cum tit. praecedentibus. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1896 exarata Berolini in Academia servata, unde patet lectionem extaliosi vocabuli certam esse. DIEHL, PWV2 661; MONTERO CARTELLE, Priapeos 143 n. 172 cum sola versione Hispanica; HUNINK, Graffiti 399 cum versione Germanica; WACHTER 1315 cum versione Germanica. – F. A. TODD, Class. Quart. 57, 1943, 109; J. COLIN, Atti Acc. Torino 87, 1952/53, 340 adn. 9; J.-P. CÈBE, REL 43, 1965, 226; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 98; VARONE, Erotica Pompeiana 137 adn. 239; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 25; CANTARELLA, Pompei 91; EAD., Dammi mille baci 79; DEFELICE, Roman Hospitality 115; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143; S. ROCCHI, ZPE 189, 2014, 108; ROBERT, Pompéi 295. Cf. supra ad tit. 1375–1389. Memoria dignum est vocabulum extaliosae, quod hic tantum innotuit. Dubiae originis ab I. KAPP, ThLL s. v. extaliosa, 1965, 69 iudicatum, a VIRIS DOCTIS ab extalis collato biliosus, iliosus derivatur: ‘magnum extalem (i. clunes) habens’ (OLCOTT, Word formation 206; VÄÄNÄNEN); similiter “dal grasso sedere” verterunt CANTARELLA, “mit fettem

1656

POMPEII Arsch” HUNINK; Thymelen generaliter pathicam explicant TODD et COLIN, culosam DEFELICE et ROBERT; melius “voller Hämorrhoiden” vertit ROCCHI. Cf. Priscus extalio tit. 8843 (vide infra ad tit. 8843). H. S. 1389 Tit. rep. una cum tit. praecedentibus. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1896 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 657; MONTERO CARTELLE, Priapeos 142 n. 166 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 212 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 400 cum versione Germanica; WACHTER 1292 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 82. 87 = ID., Naturalia non turpia 217. 231 cum versione Anglica; DEFELICE, Roman Hospitality 115; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 332 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVINRICHARDSON, in Ancient Sex 241 cum versione Anglica. Cf. supra ad tit. 1375–1389. Felatrix cur cum OPELT, Schimpfwörter 122 irrisio intellegi debeat, non video; etiam de notatione artis, quam exercuit Nymphe, agi potest. H. S. 1390. 1391. 2545 = 5466 Tit. rep. ad dextram (i. e. in septentriones) aedium VI 11, 16 ostii sexti (i. e. a viculo Mercurii sexti; minus accurate dicit ZANGEMEISTER quinti); extant eorum reliquiae ita abrasae, ut nullo modo certe legi possint. H. S. 1391 (cf. p. 463) Tit. rep. eodem loco ac tit. praecedens, non multum supra solum.

5

10

Veneria Maximo mentla(m) exmuccaut per vindemia⟦ṃ⟧ tota(m) et relinque(t) putr(em) ventre(m), mucei os plenu(m) S

DIEHL, PWV2 625 cum add. p. 62; MONTERO CARTELLE, Priapeos 135 n. 144 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 54 n. 149 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 401 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 100); WACHTER 1290 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 43 n. 48; PH. HILDEBRAND, Wiener Medizinische Wochenschrift 1926, 520; P. DIEPGEN, Mitt. Gesch. Med. Nat. 25, 1926, 187; PH. HILDEBRAND, Mitt. Gesch. Med. Nat. 25, 1926, 341 sq.; O. IMMISCH, Mitt. Gesch. Med. Nat. 26, 1927, 87 sq.; A. VON NOTTHAFFT, Dermatologische Wochenschrift 87, 1928, 946 sq.; VORBERG, Glossarium 366 sq.; W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 80 = ID., Naturalia non turpia 213; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 142. 209; KRENKEL, Erotica antiqua 59, 2 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 77 cum versione Italica; PH. MOREAU, AC 64, 1995, 434; W. KRENKEL, Gnomon 69, 1997, 553; JOHNSON – RYAN, Sexuality 167 sq. n. 131 cum sola versione Anglica; H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII, 2008, 64 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142 sq.; A. VARONE, in Vinum nostrum 217; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 31 sq. (AE 2012, 343). Inscriptionem plus minus bene conservatam ZANGEMEISTER vidit, ut apparet ex eius apographo; scriptor quoque bene rem gessit, solum hic illic litterae paullum neglegenter exaratae sunt, praesertim v. 9–11.

CIL IV Suppl. 4 5 ex apographo a ZANGEMEISTER tab. XXVIII 6 dato VINDEMIAṂ legi posse videtur. – 7 RIILINQVII exemplum a ZANGEMEISTER typis exscriptum, quod ab apographo tab. XXVIII 6 confirmatum videtur, nisi quod fortasse RIILINQVIṬ in pariete steterit posito lineam transversam litt. T aut cecidisse aut ZANGEMEISTER fugisse. Cum autem pateat scriptorem consonantes finales saepe omisisse et alia quoque verba breviata reddidisse, RIILINQVII fortasse lectio difficilior praeferenda est. – 9 apographon etiam MVCCIII admittere videtur (vide infra). 7–9 relinque|t utr(umque) ventre | i͆ n͆ane VARONE parum probabiliter; similiter WEEBER et HUNINK; relinque|t v. 7–8 accepit MOREAU, reiecit KRENKEL, Gnomon. – 11 c(unnu)s HILDEBRAND male; C(aius) S(ergius) vel simile aliud quid VORBERG haesitans; C(aius) S(- - -) VARONE. Inscriptionem syphilidis testimonium afferri posse HILexistimat vocabulum Veneriae cum lue veneria comparans. Sine dubio autem de Veneria muliere quadam agitur, quae cum Maximo nescio quo modo commercium amoris habuit (DIEPGEN, IMMISCH, NOTTHAFFT, VORBERG, ADAMS, AL.). Mihi sententia inscriptionis plus minus hoc modo restituenda videtur: Veneria Maximo mentla(m) exmuccaut per vindemiam tota(m) et relinque(t) (aut relinquit) putr(em) ventre(m), mucei os plenu(m). Haec singula sequenda sunt: 2 Maximo dativus q. d. sympatheticus est, de quo similia Pompeiana collegit H. SOLIN, Epigraphica 30, 1968, 117. – 3 de syncope mentla, quae Pompeis saepius redit, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 44; non agitur de mero errore scripturae (occurrit et alibi: tit. huius Corporis vol. III 10189, 16. VII 204. AE 2005, 1054; mencl- GLOSS. II 481, 40; et cf. it. minchia); de m finali omissa cf. DIEHL, De m finali 249 (qui male compendium explicat) et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 773. – 4 de exmuccandi verbo (quod hic tantum occurrit) plus minus eodem sensu ac emungendi (quasi mucco exuendi) hyperbolice adhibito cf. B. REHM, ThLL s. v. exmucco, 1540, 30–34 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 107, de forma in -aut cadente ibid. 45 et H. SOLIN, in Veikko Väänänen 32; VORBERG et ADAMS 209 verbum sensu masturbandi usurpatum putant, perperam, quod Veneria actrix exmuccandi fuit. – 5–6 per vindemiam tota(m), sine dubio sensus obsceni, IMMISCH ad carmina vindemialia revocat, quae obscenis verbis recitata vindemiatores cantare soliti sint; insuper haec verba muro inscripta in lascivos versus populares transponit. – 5 scriptor videtur primum VINDEMIAM scariphasse, dein M erasisse; voluitne pronuntiationem veram observare (nota eum -m constanter omisisse)? – 7 de scribendi ratione relinque (si re vera ita legendum est) pro relinquit vide VÄÄNÄNEN, l. l. 22. 70; de -t omissa et F. FANCIULLO, AGI 82, 1997, 191. – 8–9 putr(em) … plenu(m) ad Veneriam spectat. – 8 venter hic sensum uteri feminae habere videtur; puter de partibus corporis animantium, cf. G. CLEMENTI, ThLL s. v. puter, 2750, 45 – 2751, 7 (locus noster non refertur); quem sensum hic habeat, difficile est eruere, fortasse aridi, inanis, oppositum ori muci pleno (KRENKEL vix recte de ventre sterili cogitat). – 9–10 effusio haec verisimiliter coitui orali alludit; ita contrarium ventris aridi et oris muci pleni melius in lucem profertur. – 9 de scribendi ratione mucei cf. VÄÄNÄNEN, l. l. 22, qui alia exempla collegit, ubi i innata ei redditur. Quod ad -c- attinet, nota v. 4 exmuccaut geminatione consonantis c scriptum esse; neque MVCIII (= mucei) teste ZANGEMEISTER lectio est certa, immo ex apographo suo re vera conicias fortasse etiam muccei legi posse; mucccum geminatione significanti saepe in codd. reperitur et in linguis Romanicis superest (REW 5709). – 11 quid subsit, non constat; certe non cunnus, ut vult HILDEBRAND (contra H. S. dicunt CETERI). DEBRAND

1392–1398 Tit. rep. in aedium VI 11, 13 atrio 8. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur.

1657

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI DELLA CORTE, Case ed abitanti3 60 n. 61 (assentientibus MOELLER, Wool Trade 67, ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 198, LANGNER, Graffitizeichnungen 69 adn. 433) argumentis nimis levibus nisus hic officinam vestiariam sitam fuisse putat, in qua vestimenta rudia praecipue nautis confecta sint; indicia ad res nauticas pertinentia, quae DELLA CORTE invenisse sibi videtur, autem nullius fere pretii sunt (cf. ad tit. 1396–1398), et quod ad quaestionem attinet, utrum de officina vestiaria agatur, notandum est mentiones tunicarum tit. 1392. 1393 factas nihil ad eam solvendam conferre posse. H. S. 1392 (cf. p. 207) Tit. rep. in aedium VI 11, 13 atrii 8 pariete septentrionali. DIEHL, PWV2 425; WACHTER 963 cum versione Germanica. – L. BREGLIA, in Pompeiana 51; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 60 n. 61; ÉTIENNE, Vie quotidienne 230; MROZEK, Prix et rémunération 38; MOELLER, Wool Trade 67 adn. 37; C. PERASSI, Comunicazioni. Circolare di informazione dei Soci della Società numismatica italiana 27, 1998, 7–11; WALLACE, Introduction XXI sq. n. 19 cum versione Anglica. 64 n. 90. DIEHL (cf. et EUND., De m finali 249) cum ZANGEMEISTER tunicam lautam denario uno (tanti igitur Pompeis constabat, si hoc pretium solitum fuit) intellegit (ita et BREGLIA et ÉTIENNE et MROZEK, contra DELLA CORTE assentientibus CIPROTTI (ad tit. 10664 Herculanensem) et MOELLER pretium esse non tunicae lautae sed emptae contendit; de eadem re disputatur in titulo sequenti, ubi prior interpretatio sine dubio praeferenda est. H. S. 1393 Tit. rep. supra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 426; GEIST, PW2 92 sq. n. 25 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 148 n. 516 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 396 cum versione Germanica; WACHTER 967 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJA3 RANO, Doc. ling. Lat. 223; DELLA CORTE, Case ed abitanti 60 n. 61; MOELLER, Wool Trade 67 adn. 37; WALLACE, Introduction 64 sq. n. 91; BERRY, Complete Pompeii 219 cum sola versione Anglica; HARVEY, Daily Life 149 n. 161 cum sola versione Anglica. Praeter DIEHL etiam GEIST et WEEBER et PERASSI et HUNINK (vide ad tit. praecedentem) cum ZANGEMEISTER de lavatione vestium cogitant, recte sine dubio. H. S. 1396 (cf. p. 207) Tit. rep. in aedium VI 11, 13 atrii 8 pariete meridionali. DIEHL, PWV2 37; WACHTER 1506 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 224; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 60 n. 61; MOELLER, Wool Trade 67 cum adn. 37. 1 ALIIIXS pro Alexis scriptum putat WACHTER, fortasse recte; potuit autem et Alexs(ander). – Menae cognomen Aegyptiacum putat I KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459 male, est gr. Μήνας, ubique usitatissimum. – 2 DELLA CORTE (assentiente LANGNER, Graffitizeichnungen 69 adn. 433) Numen et Honorem nomina navium quarundam esse suspicatur, pessime sine ullis argumentis. NOMEN WACHTER contra apographum. – De m finali in onore (si ita intellegendum) omissa cf. DIEHL, De m finali 258 et H. S. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 75. 1397 Tit. rep. sub tit. praecedenti. DIEHL, PWV2 492; MONTERO CARTELLE, Priapeos 112 n. 55 partim, cum sola versione Hispanica; WACHTER 1170 cum versione Germanica. – SVENNUNG, Palladius 498; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 60 n. 62; MOELLER, Wool Trade 67 cum adn. 37; W. HERAEUS apud HOFMANN, Umgangssprache4 191 (ad p. 61 § 62). Index nominum servorum et servarum est; I 3 Spurius et I 5 Domitius utrum servis indita sint an gentilicia vera, Macer et Alexander cognominibus adiunctis, repraesentent, ambigi potest. – III 1–2 et 5 fortasse in rhythmum

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI metricum tendent (per omnia fata, ego solus). – DELLA CORTE in indice nomina nautarum subesse putat, sine ullo autem argumento certo; ut de aliis taceam, obstat quod Synoris nomen servae est (quae insuper in tit. sequenti salutatur). Nominum memoria dignum est Dinibales, quod speciem linguae Thracicae prae se fert (cf. D. DETSCHEW, Die thrakischen Sprachreste, Wien 1957, 138; A. FOL, Ann. Univ. Sofia 62, 1968, 239 n. 909; de eius indole Thracica dubitat DANA, Onomasticon Thracicum 133); II 1 est Chius, quod saepius Pompeis redit (tit. 1820. 1852. 7425); non intellexit MAU, ind. cogn. supra p. 748 (adde et apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56). – III 2 fata scriptum esse pro factam volunt J. ESKA, Glotta 65, 1987, 156 et M. MANCINI, in Preistoria dell’italiano 51, qua de causa, non video; per omnia fata hexametri speciem prae se fert (de iunctura per fata vide O. HEY, ThLL s. v. fatum, 366, 36– 38; de dicendi genere J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 106). – III 3–4 [qu]o ibimus, [t]e te te balde ame(m) DIEHL, HOFMANN, SVENNUNG, WACHTER. – 5 nec vis DIEHL, qui adnotat “kaum nisi vis”; aut necuis(simus (= nequissimus, cf. tit. 4833). – SVENNUNG in 4–5 parataxin animadvertit. H. S. 1398 Tit. rep. sub tit. praecedenti. DIEHL, PWV2 530; WACHTER 649 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 60 n. 62; MOELLER, Wool Trade 67 cum adn. 37; LANGNER, Graffitizeichnungen 110 adn. 708; n. 2122 in disco, sine im. del. Navis et ancora ad sinistram inscriptionis delineatae nihil ad quaestionem conferunt, utrum hic locus taberna vestiaria a nautis frequentata sit, ut contendit DELLA CORTE; agitur de salutatione a Iucundo servo Synoridi servae scripta: navis et ancora varie explicari possunt; utcumque res ceciderit, auctor delineationis inter nautas aliosve rerum maritimarum peritos non quaerendus est, eo magis quod formam navis parieti delineatae non cognovimus. H. S. 1399–1401 Tit. rep. in aedibus VI 11, 16. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 1399 (cf. p. 207) Tit. rep. in aedium VI 11, 16 aditus 1 pariete septentrionali. Iulium Prepontem addas quaeso albo Pompeianorum CASTRÉN2 178 sq. n. 205, inter 23 et 24. H. S. 1400 Tit. rep. in aedium VI 11, 16 atrii 2 pariete septentrionali. H. S. 1401 Tit. rep. in aedium VI 11, 16 membri 9 pariete septentrionali. H. S. 1402–1408 Tit. rep. VI 13, 21 ad dextram et sinistram ostii (parum accurate DELLA CORTE, Case ed abitanti3 60 sq. et ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 198 [implicite quidem] VI 11, 16 tribuunt; ita et CTP II 260 col. 1). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1402 Tit. rep. VI 13, 21 ad dextram aditus. HUNINK, Graffiti 407 cum versione Germanica (cf. H. H. S. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 92 adn. 4). 1403 Tit. rep. eodem loco ac tit. praecedens. HERAEUS, Cena Trimalchionis2 43 n. 53; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 61 n. 65–71; A. FOL, Ann. Univ. Sofia 52, 1968, 239 n. 908; J. KOLENDO, Puteoli 12/13, 1988/89, 80 adn. 28. Utrum valea(s) an valea(t) intellegendum sit, in dubio sunt PROSKAUER, Das auslautende -s 171 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 80. – FOL et KOLENDO de nomine et ethnico Thracico Bessa cogitant, lectio autem incerta manet (litt. prima tamen B videtur, quam ob rem quod MOMMSEN legendum proposuit T(h)essala reiciendum). H. S. 1404 Tit. rep. VI 13, 21 ad sinistram aditus. MANIO ZANGEMEISTER, quod in ind. cogn. p. 235. 751 nominativus explicatur (eodem modo KAJANTO, Cognomina 173). Quod autem hoc cognomen perraro occurrit (tit. huius Corporis vol. V 8768 inter 394–402 p. Chr. n.),

1658

POMPEII praetuleris dativum cognominis Manius, quod late innotuit H. S. (KAJANTO, l. l. 15 exempla enumerat). 1405 (cf. p. 207) Tit. rep. VI 13, 21 ad sinistram aditus. BALDI, IP 96 n. 156 cum versione Italica; WEEBER, DWH 54 n. 151 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 408 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 92 adn. 4); WACHTER 1167 cum versione Germanica. – M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 10 sq.; VARONE, Erotica Pompeiana 86 sq. cum im. del. et cum versione Italica. Pusina, multi te amant legi posse videtur; quam lectionem CETERI quoque accipiunt. Pusina est aut cognomen Pusinnae (de quo vide KAJANTO, Cognomina 299) aut vocabulum pusin(n)ae (cf. SOLIN, Anal. epigr. 348); cum Pisinna Pusinna cognomen satis usitatum sit et cum pisinnus -a praecipue ad infantes parvos spectet, primam optionem praetulerim (aliter H. BEIKIRCHER, ThLL s. v. pusin(n)us, 2740, 39–40, qui appellativum iudicat). Secundam partem non expedio; ex apographo a MOMMSEN delineato (tab. XXVIII 28) legitur MVSTVLA; ibi lateret aut cognomen Mustuli -ae originis africanae [cf. JONGELING, North African Names 101 sq.] aut vocabulum mustulae quod quid significet non clare perspicitur, cogitari autem potest de vocabulo mustelae [de forma -ula cf. ThLL s. v. mustela, 1710, 19] contumeliose adhibito, nisi scriptor aliquo modo musculam in mente habuerit, deminutive formatam a musca, quae vox contumeliose usurpata esse potest [cf. OPELT, Schimpfwörter 58. 93]). Rursus ex apographo a ZANGEMEISTER delineato tab. LII 4 legerunt te [A]nicetus mentula (amat) VARONE et WEEBER; BALDI corrupit te unice Citus amavit (cui iam contradixit VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 274). Sub v. 1–3 FELE p. 11 detegit dimetrum iambicum suspicans v. 4–5 subesse alterum dimetrum iambicum, nimis subtiliter. H. S. 1406 Tit. rep. ubi tit. praecedens. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143. De forma connus (adde s. v. cunnus in ind. vocab. p. 757 s. v.) cf. PRINZ, De o et u voalibus 56; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 27; G. BONFANTE, ANRW II 29, 1, 1983, 418; DEFELICE, Roman Hospitality 115 (tit. 10078, ubi DELLA CORTE conu(s) legit, melius est intellegere conv(enimus) vel aliud simile quid). H. S. 1408 Tit. rep. ubi tit. praecedens. BVALI ZANGEMEISTER b(ene) vale explicat, potuit et bene valeas, quod praevalet, nisi est Bu⟨b⟩ali intellegendum (Bubali cognomen Pompeis tit. 2080 occurrit). H. S. 1409 Tit. rep. in aedium VI 5, 16 aditus pariete sinisteriore. Periit, neque im. phot. servantur. H. S. 1410–1416. 3035 Tit. rep. in aedibus VI 7, 6 (di Ercole). H. S. 1410 (cf. p. 207) Tit. rep. in aedium VI 7, 6 membri 13 (cf. PPM 4, 1993, 386) pariete occidentali (cf. supra p. 207). Extat Neapoli in museo (inv. n. 4694), scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2006, tertium a. 2017 H. SOLIN.

5

10

Venus enim plagiaria est: quia exsanguni meum petit, in vies tumultu pariet; optet sibi, ut bene naviget, quod et Ario sua r(ogat?).

CIL IV Suppl. 4 Im. phot. DAIR 1932. 4122 (a. 1932). D/110949. SOLIN 1020410. 1020410 (a. 2012); 2663. 2665. 2666 (a. 2017). VARONE, Imagines 246. DIEHL, PWV2 515; MONTERO CARTELLE, Priapeos 74 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 62–64 n. 83 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 76 sq. cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 372 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER) et versione Germanica; WACHTER 1028 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti del Congresso Nazionale di Studi Romani 1, 1931, 427–436; F. RIBEZZO, RIGI 16, 1932, 103–106 (AE 1935 sub. n. 158); G. DELLA VALLE, RIGI 18, 1934, 2, 15; ID., A & R ser. 3, 5, 1937, 153 sq.; A. MAIURI, PP 3, 1948, 162–164 (AE 1951 sub n. 214) = ID., Saggi 301 sg. = ID., Mestiere3 141–143. 642 cum versione Italica; ID., Pompei ed Ercolano2 130 sq.; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 225; M. GIGANTE, Pubbl. Ist. Filol. class. 2, 1969, 10–12; MARINI, Gabinetto segreto 81 im. phot. coloribus effictam; GIGANTE, Civiltà 205–209; A. GUARINO, Atti Acc. Pont. n. s. 29, 1980, 93–95; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 11– 14; I. BRAGANTINI, PPM 4, 1993, 388 n. 32 cum im. phot.; VARONE, Erotica Pompeiana 23 sq. cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 43 cum versione Italica; E. THIBAUT, Oebalus 3, 2008, 326 sq, n. 27 cum versione Francogallica (minus accurata); LAFORGE, Religion privée 164 sq. cum versione Francogallica et im. phot.; MILNOR, Graffiti 220; ROBERTS, Life and Death 126 cum adn. 23 (p. 303), cum sola versione Anglica, et im. phot. coloribus efficta; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 273 n. CLVI. 22 cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. 4 punctum a ZANGEMEISTER ante PETIT notatum non iam superest. – 5 linea litt. I pone lacunam, cuius partem inferiorem tantum ZANGEMEISTER vidit, integra superest. – 9 QVODI ◦ ET cum puncto paries, linea verticalis pone D autem fortasse extranea. – 10 est ARIO, quod confirmare possum inscriptione iterum iterumque inspecta; SVA R aegre cernitur propter tectorium incrustatum. Excepto v. 10 lectio certa videtur, interpretatio autem controversa. Qui scripsit effusionem suam non bene expressisse videtur, quam ob rem sententiam eius assequi difficile est. Fortasse scriptrix tituli fuit Ario, si quidem eius nomen v. 10 bene lectum est et nota litt. R rogat significat. Ario forsitan mater rogat, ut filius (si verba ex sanguine meum ad filium pertinent), qui impetus Veneris passus erat, bonam navigationem, εὔπλοιαν suscipiat; nonne incommoda generis erotici fugere debebat? Praesertim duo vocabula multum difficultatis praebent, scil. plagiaria et exsanguni. Quod ad primum attinet, ut explicationem a MOMMSEN prolatam Venerem hic corruptela pelagiam dictam esse aliasque similes eorum temporum omittam, ultimo saeculo primus MAGALDI a plaga i. e. ictus derivat et plagiariam quasi plagosam, ‘quae plagas dat’ esse putat (plagiarius autem a plaga, i. ‘reti’ plerumque derivatur: cf. B. FORSSMAN, ThLL s. v. plagiarius 2302, 12–14). RIBEZZO autem scortum significare putat; hanc explicationem nimis temerariam neglegere possumus. MAIURI pro sua parte (assentiente SCHILLING, Religion romaine 386) a plagium (quod cum gr. πλάγιος πλάγιον aequat; plagium est autem a plagiarius retrograde formatum) derivat epitheto sensum iuridicum attribuens: ‘quae ex transverso, furtim aggreditur’ (eodem fere modo DELLA VALLE, argumentatione quidem obscura). Omnibus his interpretationibus ea autem difficultas adhaeret, quod significatio contumeliosa furis aut corruptricis ei epitheto data male cum Venere Pompeis potissimum culta convenit. GIGANTE autem (cui assentiuntur GUARINO et VARONE) plagiariam derivat a plăga i. e. reti sine significatione peiorativa, quae in plagiarius (testimonia praebet M. OTTINK, ThLL s. v. plagiarius, 2302, 12–51) semper fere (cf. autem EAND., ThLL s. v. pla-

1659

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI gium, 2303, 57–62) insita erat: amantem a Venere dolose reti amictum esse; concedendum est hanc interpretationem plus accommodatam proprietati Veneris Pompeianae esse. – 3 quia exsanguem meum (i. e. eum qui est ex meo sanguine, qui est sanguis meus) explicaverat ZANGEMEISTER (cui ultimo saeculo adhuc MAIURI, Pompei ed Ercolano2 assensus est), melius tamen exsanguni i. e. ex sanguine compositum syntacticum VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 106 explicat, assentientibus omnibus fere VIRIS FEMINISQUE DOCTIS; de inflectione -uni pro -uine vide VÄÄNÄNEN, l. l. p. 20. 46 (EXSANGVNI lectio certa). Aliter FELE p. 34 adn. 52, quae exs anguni i. e. serpente intellegendum haesitans proponit, sed sine argumentis firmis (figura serpentis ad dextram inscriptionis picta ad eius mentionem probandam non sufficit). – 4–5 clavum in mediis versibus defixum esse priusquam inscriptio exararetur verisimile videtur, quam ob rem 4 meum certa, 5 vies lectio probabilis est; clavo vim magicam esse suspicatur BALDI, nescio an recte. – 5 de forma vies pro viis (si quidem ita intellegendum) vide HEHL, Formen lat. 1. Deklination 48 et VÄÄNÄNEN, l. l. p. 23; de tumultu sine m scribendi ratione cf. DIEHL, De m finali 225, qui margine urgente omissam putat, nescio an recte. – 6 pariat intellegit GIGANTE, vix recte (confusio temporum et modorum non offendit). – 8 navigandi verbum hic proprie, non in imagine adhibitum esse videtur (ita et I. HAJDÚ, ThLL s. v. navigo 231, 66–67). – 10 si recte lectum est, subesse videtur Ario, cognomen femininum, ut et universe fere explicatur, Graecum Ἀρ(ε)ιώ vel Ἄρ(ε)ιον, quod tamen adhuc nusquam alibi innotuit. – r(ogat) universe fere acceptum. FELE inscriptionem dividit in versus 5 metricos et p. 14 subesse putat structuram, in qua variant dimetri iambici (v. 1–2) et dimetri trochaici (v. 3–5), quod admodum incertum manet (etiam MILNOR et WACHTER inscriptionem metricam putant). Cf. titulum sequentem. H. S. 1411 (cf. p. 207) Tit. rep. una cum tit. praecedenti. Extat Neapoli in museo (inv. n. 4699), scriptus litteris modice crassis penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002, recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95646 = IP 156. D/110553. VARONE, Imagines 247. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 515 adn.; cf. BALDI, IP 62 n. 83; WACHTER 1029 cum versione Germanica. – De bibliographia vide ad titulum praecedentem. H. S. 1412 Tit. rep. in aedium VI 7, 6 tablini 8 poste dexteriore. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 1413–1416 Tit. rep. ad dextram aditus aedium VI 7, 6, in albo aut sub albo tit. picti 234. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1415 Tit. rep. in albo tit. picti 234. Collato tit. 1754 pro certo habuerim Euphemi cognomen inesse. Legendum est aut Eupemus omissa aspiratione aut fortasse potius Eup͆hemus nexu litt. P et H, quas secuta est II cuius linea secunda ZANGEMEISTER laeso tectorio fugit; cf. H. SOLIN, in Veikko Väänänen 33. H. S. 1417 Tit. rep. est secundum ZANGEMEISTER Vicoletto di Mercurio, lat. septentr., iuxta angulum occidentalem della strada di Mercurio, i. e. in orientem ostii VI 7, 7. Periit, nec im. phot. servantur. Passerina (asses) II s(emissem), Romana (asses) [I]I s(emissem); Erọticus Leucadi sal(utem). Videntur duae meretrices pretia sua divulgare, ut mecum communicavit VARONE per litteras, legendum igitur (asses) II s(emissem), quam formam et in 2 teste apographo ZANGEMEISTER, tab. XXIX 13 eo facile emendare possis (et

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI ZANGEMEISTER supra p. 237 et MAU supra p. 752 exitum -aes postulant, cum genetivum cognominis intellegunt); nota ZANGEMEISTER ipsum in exemplo typis exscripto litt. AIIS vel AIS incertas dedisse. 1 ex apographo tab. XXIX 13 patet etiam PASSA- legi posse (quamquam concedendum est litt. A a scriptore alio modo scariphatam esse). In nostris regionibus Passar- scribendi rationis exempla non raro occurrunt; Pompeis Passaratus tit. 995 redit, contra habes Passerinus tit. AE 2000, 304. – 2 Romana cognomen iudicavi, sin genetivum Romanaes cum ZANGEMEISTER et MAU praesumas, esse poterit et ethnicum. – 3 ex apographo etiam ERIITICVS legi posse patet, in qua scribendi ratione lateat Haereticus (nisi [Ha]ereticus supplendum). Quod cognomen solum raro testatum (Romae fortasse bis redit, cf. SOLIN, Namenbuch2 1361. 1457). Contra Eroticus saepius occurrit. Leucas nomen Graecanicum Romae potissimum testatum (SOLIN, Namenbuch2 638). H. S. 1418–1447a. 3036 Tit. rep. in aedium VI 11, 8–10 (del Labirinto) peristylii 36 columnis apud STROCKA, Casa del Labirinto 37; iam omnes perisse affirmat STROCKA. Im. phot. non servantur. De personis in his aedibus degentibus eorumque nominibus refert ID.; sine ulla causa H. MYGIND, Janus 25, 1921, 348 ex nominibus lupanar hic fuisse statuit. H. S. 1419 (cf. p. 207) Tit. rep. in aedium VI 11, 8–10 peristylio 36, in ordinis antici columna angulari occidentali. Ex apographo tab. XXVII 9 etiam CHII legi potest, si lineam litt. C praecedentem litt. S similem fortuitam iudicare licet. Quod esset Che(- - -) aut Chii, aut ethnicum aut cognomen Romae alibique in Italia late passum (Pompeis quoque testimoniis confirmatum: tit. IV 1364. 1820. 1852. 7425). H. S. 1419a Tit. rep. sub tit. praecedenti. Ex apographo tab. XXVII 9a Eros, v(ale); fa(ustum sc. sit al.) haesitans proposuerim. H. S. 1421 (cf. p. 207) Tit. rep. in aedium VI 11, 8–10 peristylii 36 ordinis occidentalis columna secunda a meridie, in tribus striis continuis lateris septentrionalis. DIEHL, PWV2 261 cum add. p. 62; GEIST, PW2 26 sq. n. 17 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 22 sq. cum versione Francogallica; HUNINK, Graffiti 390 cum versione Germanica; WACHTER 419 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 6 n. 19 c; ESCHEBACH, Erlebte antike Welt 303 sq.; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 54–56 cum im. del.; CASSANELLI et AL., Case e monumenti 192 n. 156, 7 (ex F. et F. NICCOLINI, Le case ed i monumenti di Pompei IV 1, Graffiti, Napoli 1896, 18 tab. VII 7); BERRY, Complete Pompeii 142 cum sola versione Anglica. 143 n. 7 cum im. del. et tit. et figurarum (ex IISDEM); LANGNER, Graffitizeichnungen 51 sq. cum adn. 307 (p. 51) et im. del. tab. 57 fig. 1040 (e GARRUCCI); COOLEY – COOLEY, Sourcebook 60 n. D 33 cum im. del. et versione Anglica; WALLACE, Introduction 56 n. 56; R. S. GARRAFFONI – P. P. A. FUNARI, in Roman Amphitheatres 190 fig. 17, 6 (ex LANGNER); COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 79 n. D38 cum im. del. et versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 206 cum sola versione Anglica; FLECKER, Gladiatorenbilder 118 sq. cum im. del. fig. 30 (ex LANGNER). 1 AMPITHEATR cum ZANGEMEISTER (p. 207) legendum. Thraex et murmillo exarati esse videntur (sic LANGNER p. 51 et FLECKER). – 1 de errore pro Iataci cogitat WALLACE, sine ulla causa; potius subest Graecanicum Ithacus scriptum sine aspiratione (ita iudicat et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56), quod cognomen iam in tit. Latinis innotuit: X 4294. XIII 1800(?). ILGR 83 (Sicyone); in Graecis IG II2 2085 (a. 161/2). Porro nota Faustum ex familia Neroniana in possessionem hominis privati transisse, quod Pompeis

1660

POMPEII hic tantum fit (de ea re vide VILLE, Gladiature 244 adn. 39). – 2 de N. Herennio Prisco haesitans cogitavit CASTRÉN2 175 n. 191, 15, id quod fieri nequit, quia vocabula et imagines sub nominibus exaratae ad duos gladiatores spectant; in tit. Pompeianis gladiatores solo nomine gentili praediti esse possunt, ut fit e. g. tit. 2508. – 3 L, ut et in tit. sequente, est nec l(ibertus), ut ZANGEMEISTER et MAU (ind. p. 760) solvunt (et cum EIS GEIST, KNOKE, HUNINK), nec l(iberatus), ut vult DIEHL p. 62, sed potius l(iber), si terminologiam gladiatoriam ut ita dicam officialem ad hanc inscriptionem minime publicam extendere licet; de hoc usu vocabuli liber cf. P. SABBATINI TUMOLESI, RFIC 112, 1984, 106–108 (male vertit ESCHEBACH, Erlebte antike Welt). – Nota hominem (fuit summa rudis?) a sinistra duorum gladiatorum delineatum pollicem manus sinistrae premere ut videtur, Herennium victum ut faveat, cum quo discrepant litt. P si pereat solvenda (de ea re vide LANGNER et FLECKER) et nota L, si liberum significat. H. S. 1422 Tit. rep. in eiusdem columnae latere meridionali. DIEHL, PWV2 262; GEIST, PW2 26 sq. n. 18 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 70 sq. cum versione Francogallica; HUNINK, Graffiti 391 cum versione Germanica; WACHTER 399 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 6 n. 19d; ESCHEBACH, Erlebte antike Welt 303 sq. (qui male vertit); VILLE, Gladiature 315 adn. 203. 318; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 54–56 cum im. del.; LANGNER, Graffitizeichnungen 51 cum adn. 307 et im. del. tab. 51 n. 1003 (e GARRUCCI); L. JACOBELLI, Gladiatori 50 cum im. del. figurarum; WALLACE, Introduction 56 n. 57; ROBERT, Pompéi 264 cum sola im. del. et inscriptionis et figurarum. Ociineanus male MOREAU. Videtur hoplomachus contra murmillonem pugnare (sic LANGNER p. 51 adn. 307). I 2 an c(oronarum) VII loco (victoriarum) CVII intellegendum sit quaerit VILLE; id autem non necessarium esse. – II 1 Oceanus gladiator est etiam in tit. 8055; idem videtur. F. A. TODD, Class. Rev. 53, 1939, 6 (cf. et CLARKE, Art 165) conicit et Oceanum in tit. 3494 d laudatum eundem esse, quod, licet incertum sit, fieri potest. – 2 intellege l(iber), ut in tit. praecedenti, neque l(ibertus) cum HUNINK neque l(iberatus) cum WACHTER, nullo modo LVI (pugnarum), ut H. S. volunt DIEHL et GEIST. 1425 (cf. p. 207) Tit. rep. in aedium VI 11, 8–10 peristylii 36 columna, quae est in angulo ordinum occidentalis et septentrionalis. DIEHL, PWV2 649; MONTERO CARTELLE, Priapeos 140 n. 158 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 50 n. 125 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 392 cum versione Germanica; WACHTER 1354 cum versione Germanica. – DIEHL, De m finali 278; W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 82 = ID., Naturalia non turpia 217 cum versione Anglica; ID., WZ Rostock 30, Heft 5, 1981, 53 = ID., Naturalia non turpia 298 cum versione Anglica; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 29 adn. 25; H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 65; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. 1 Gentius est nomen Illyricum (I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459; cf. etiam ZANGEMEISTER, ind. cogn. p. 234, 4); Clintius male corruperunt DIEHL, De m finali et WEEBER. – De cunnu scribendi ratione omissa m finali cf. DIEHL, De m finali et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 72 (ambo margine urgente explicant, fortasse recte). – 2 DIONVSIA legi posse affirmat ZANGEMEISTER add. p. 207. Utcumque legendum est, de Dionysiae cognomine agitur, ut recte vidit VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32. – 3 linget non est fut. (male W. KRENKEL, WZ Rostock 1981 et WEEBER), sed praes. (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 22). De interpretatione cf. et WACHTER, qui tres optiones profert Dionysiae nominis

CIL IV Suppl. 4 explicandi: aut Dionysia(m) aut Dionysia(e) (mihi esset dativus sympatheticus), aut nom. Dionysia. – FELE dubitat, inscriptio num metrica excogitata sit (ZANGEMEISTER de septenario cogitavit). H. S. 1426 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens, in alia stria. De Gentii cognomine cf. ad tit. praecedentem. H. S. 1427 Tit. rep. in eadem columna ac tit. 1425. 1426. DIEHL, PWV2 660; MONTERO CARTELLE, Priapeos 171 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 47 n. 101 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 392 cum versione Germanica; WACHTER 1366 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 82. 85 = ID., Naturalia non turpia 218. 226 cum versione Anglica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 131 (de fellandi verbo); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. 1–2 de Antiocu, luscu sine m scribendi ratione cf. DIEHL, De m finali 225, qui margine urgente omissam putat, nescio an recte. – 2 sine dubio luscu(m) intellegendum; male nomen proprium GUZZO – SCARANO USSANI. H. S. 1429 Tit. rep. in eiusdem peristylii 36 ordinis septentrionalis columna ab oriente septima. Nota libertum cognomine carentem (ex constitutione textus testibus MOMMSEN et ZANGEMEISTER colligi potest eum dextra integrum esse), quod aetate Augusti rarum fit (vide H. SOLIN, QUCC 18, 1974, 125–130; S. PANCIERA, in Onom. lat. 192–198); peristylii columnae aetatis satis antiquae esse videntur (cf. W. M. STROCKA, PPM 5, 26–31). H. S. 1431 Tit. rep. in eiusdem peristylii 36 ordinis septentrionalis columna ab oriente sexta. De forma Febres declinationis heteroclitae vide HEHL, Formen lat. 1. Deklination 48 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 85, de compendio E. MAGALDI, Boll. Accad. It. Stenogr. 7, num. spec., Aprile 1931, 67 (de puro errore scripturae autem agi potest). H. S. 1432 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Murrani cognomen Pompeis saepius redit. Utrum ad unum virum pertineat necne, non constat. Quod tamen saepe nomen gladiatoris est, fortasse omnia eius testimonia ad unum gladiatorem Pompeis illustrem pertinent. H. S. 1433 Tit. rep. in eadem columna ac tit. 1431. 1432. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 43 sq. n. 27 b. H. S. 1434 Tit. rep. in eiusdem peristylii 36 ordinis septentrionalis columan sexta ab oriente; inter tit. 1436 et 1435 exhibet MOMMSEN (ZANGEMEISTER non vidit). H. S. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 43 sq. n. 27 c. 1435 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens et sequentes; inter tit. 1434 et 1439 exhibet MOMMSEN (ZANGEMEISTER non vidit). DIEHL, PWV2 319; WEEBER, DWH 509 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 394 cum versione Germanica; WACHTER 508 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 43 sq. n. 27 a; WALLACE, Introduction 84 n. 164. Fuficium Ianuarium, cuius cognomen in tit. 1433. 1434 redit, DELLA CORTE dominum harum aedium fuisse putat; hodie autem constat (vide STROCKA, Casa del Labirinto 134 et ESCHEBACH) dominum paullulum ante a. 62 et etiam annis insequentibus P. Sextilium P. f. Fal. Rufum fuisse. Nota cognomen nomini antepositum; KRZYSZOWSKA, Cultes privés 86 male de Ianuario Fuficio cogitat. – De gente H. S. Fuficia Pompeis cf. CASTRÉN2 169 n. 173, 3. 1436 (cf. p. 207) Tit. rep. in eadem columna ac tit. 1431–1435 et 1437. Haesitat ZANGEMEISTER, utrum VII. K. Aug. an VII K. Apr. legendum. Insuper incertum manet, utrum nomen mensis tribus litteris scriptum fuerit an post hiatum aliae litt. secutae sint. H. S.

1661

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1437 (cf. p. 207) Tit. rep. in eadem columna ac tit. 1431–1436. 1438 Tit. rep. aedium VI 11, 8–10 peristylio 36, in ordinis postici columna ab oriente quarta. 1439 Tit. rep. in eiusdem ordinis columna ab oriente tertia. De ZANGEMEISTER lectione C◦CRATILI non est dubitandum. Cum autem Cratili gentilicium alibi testimoniis non confirmatum sit, fortasse de gente Gratilia agitur, quae saepe in Italia innotuit. Utcumque res sese habet, nomen frustra quaeritur in indice nominum supra p. 744, igitur albo Pompeianorum apud CASTRÉN2 aut p. 159 post n. 137 aut p. 172 post n. 187 addendum. H. S. 1441 (cf. p. 207) Tit. rep. in aedium VI 11, 8–10 peristylio 36, in columna, quae est in angulo ordinum orientalis et septentrionalis. DIEHL, PWV2 504; MONTERO CARTELLE, Priapeos 114 n. 65 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 48 n. 106 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 395 cum versione Germanica (minus accurate vertit); WACHTER 1198 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 81 = ID., Naturalia non turpia 215; RICHLIN, Garden of Priapus2 83 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. me(ntulam), me(ntulam) haesitans proposuit DIEHL; aut mē accusativus est, cum mentula scriptoris partes agit. H. S. 1442 (cf. p. 207) Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens. Periit, neque im. phot. servantur. Fuit Clovatius potius Cn(aeus) quam N(umerius); hanc optionem praetulerit CASTRÉN2 155 n. 120, 2; eodem modo CAMODECA, Ceti dirigenti 1, 313. Nota autem Cn. Clovatium Pompeis tit. huius Corporis vol. X 1065 testatum. H. S. 1446 Tit. rep. in aedium VI 11, 8–10 peristylio 36, in ordinis orientalis columna a meridie quarta. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 712; WACHTER 521 cum versione GermaH. S. nica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 226. 1447 Tit. rep. in eiusdem ordinis orientalis columna a meridie tertia. Sine dubio testimonium gentis Mesciniae subest, pluribus testimoniis Pompeis confirmata (in ambiguo relinquit Mau, ind. nom. supra p. 744), de qua vide CASTRÉN2 191 n. 249 (ubi adde). H. S. 1447a = 2434 (cf. p. 207. 223) ubi vide. 1448 (cf. p. 207) Tit. rep. fortasse in pariete externo ad sinistram ostii aedium VI 17, 44, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 1449 (cf. p. 207) Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens, sinistrorsum. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 733 partem primam; WACHTER 828 cum versione Germanica. H. S. 1450–1457a Tit. rep. in aedibus Pansae VI 6, 1. 8. 12. 13 (di Pansa) cum tabernis pistrinisque 7. 17–23. Excepto tit. 1454 perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1450–1451 Tit. rep. in aedium VI 6, 1 poste sinisteriore, in excelso (si aditus [sc. aedium], ubi hos titulos vidit ZANGEMEISTER, ut videtur, ei ianuae aditus [Eingangsportal] respondet, quam ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 173 sub n. 1 huius insulae ponit). Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 1451 Tit. rep. proxime sub tit. praecedenti. WEBER, Gemeindebeamte 210 cum adn. 1128 (II 135). Inscriptio est graphio scripta tamen in formam electionis programmatis redacta. WEBER, supra ad tit. 1128 confert titulum 7963, qui graphio scriptus item in formam electionis programmatis est redactus. – De candidato A. Rustio Vero cf. supra ad tit. 390. H. S. 1452 Tit. rep. in tabernae VI 6, 23 pariete sinistro, in excelso. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1453 Tit. rep. in tabernae VI 6, 22 pariete dextro, in excelso. DIEHL, De m finali 273, an vasu(m) intellegendum sit, in controversia relinquit. H. S. 1454–1456 Patet hos titulos in VI 6, 17 repertos esse, tit. 1454 in pistrino et tit. 1455–1456 in membro 2. H. S. 1454 (cf. p. 196 [ad tit. 733]. 207) cf. CLE 26 adn. Tit. rep. in VI 6, 17 pistrino 1 supra furnum (MAYESKE errore reg. I 12, 1–2 tribuit) testibus tab. XXXVIII a J. P. GANDY delineata in W. GELL, Pompeiana: the topography, edifices, and ornaments of Pompeii, London 18212 publici iuris facta et FIORELLI, Descrizione 105. Extat Neapoli in museo, Gabinetto segreto (inv. n. 27741), scriptus litteris crassis scalpro incisis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Im. phot. Sopr. Arch. Napoli 1929, 1071. D/110850. VARONE, Imagines 246. BÜCHELER, CLE 26 adn.; DIEHL, PWV2 6; GEIST, PW2 40 sq. n. 19 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 98 n. 3 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 164 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 65 n. 181 cum im. phot. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 370 cum versione Germanica; WACHTER 837 cum versione Germanica. – VORBERG, Glossarium 179 sq. cum im. phot. p. 180; E. MAGALDI, Riv. Stud. Pomp. 2, 1936/37, 194 sq.; M. GUARDUCCI, RM 60/ 61, 1953/54, 232; MARINI, Gabinetto segreto 39 cum sola im. phot.; J. SVENNUNG, in Studi Castiglioni II 977; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 18; J. ENGEMANN, JbAC 18, 1975, 33 tab. 13 c cum im. phot.; Eros in Antiquity. Photographs by A. MULAS, Milano 1978, 111 cum im. phot. coloribus efficta; B. J. MAYESKE, in Pompeii and the Vesuvian landscape 44; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 4 adn. 3; GRANT, Eros 109 cum im. phot. coloribus efficta; C. JOHNS, Sex or Symbol. Erotic Images of Greece and Rome, Austin (Texas) 1982, 64 sq. fig. 47 cum im. phot.; R. LING, in M. HENIG (Ed.), Architecture and architectural sculpture in the Roman Empire, Oxford 1990, 60; CRINITI, Gli affanni del vivere e del morire. Schiavi, soldati, donne, bambini nella Roma imperiale, Brescia 1991, 58 cum im. N. phot.; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 18. 21; CANTARELLA, Pompei 66 cum im. phot. et versione Italica; DE CARO, Gabinetto segreto 73. 81 cum im. phot. coloribus efficta; VARONE, Erotismo 16 cum im. phot. coloribus efficta fig. 4; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 91 n. E 24 cum sola versione Anglica; WALLACE, Introduction 72 n. 115; BERRY, Complete Pompeii 106 cum sola versione Anglica; cum im. phot. coloribus efficta (p. 108); M. MELOTTI, in JACOBELLI, Pompei 109 cum im. phot.; J. TONER, Popular culture in ancient Rome, Cambridge 2009, 103 cum sola im. phot.; CANTARELLA – JACOBELLI, Nascere, vivere e morire 163 cum im. phot.; ROBERTS, Life and Death 64 sq. cum im. phot. coloribus efficta; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 132 n. E 36 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 135 cum sola versione Anglica. Tit. in lapide calcario Sarnensi Tiburtini simillimo (perperam LING terram coctam definit) exaratus (phallus effigie eminenti sculptus) in pistrino supra furnum positus erat (parieti externo tabernae titulum inscriptum esse VORBERG et HOMMEL parum accurate referunt). Felicitas ut dea tutelaris in pistrino habitare dicitur; phallum rursus usu apotropaico vel prophylactico loco bene convenire putant, quia formam panis similem sumere potuerit (ita H. HOMMEL, in Silvae. Festschrift für E. Zinn zum 60. Geburtstag, Tübingen 1970, 85); ambos igitur munere tutelari a possessore pistrini memoratos esse. Panis Pompeis notus autem rotundus fuit, ignota forma eius oblonga. – Vix agitur de prostituta nomine Felicitatis (de lupanari male cogitat WEEBER),

1662

POMPEII ratione ducta loci, ubi inscriptio stetit. De phallo in Italia culto H. HERTER, RE XIX, 1938, 1719 sq.; de usu apotropaico MAGALDI, SVENNUNG, ENGEMANN, ADAMS. Eadem locutio in lucerna X 8053, 7. H. S. 1457 (cf. p. 207) Tit. rep. in tabernae VI 6, 7 pariete dextro. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 395 adn. 1. Issus, Issa non sunt nomina propria (ut vult DELLA CORTE), sed formae assimilatae pronominis ipse (VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 65 sq.) nec offendit dativus issae (ibid. p. 86); hanc coniecturam corroborat quod forma et masculini et feminini simili modo casu dativo altera alteram excipit (ZANGEMEISTER et MAU [cf. ind. voc. p. 242, 4. ind. cogn. p. 750, 4. ind. voc. p. 760, 1] modo cognomen, modo pronomen interpretantur). Habitus quidam saepe issae suae salutem dicit: cf. tit. 1762. 8954. 9153. 11011; Cron. Pomp. 5, 1979, 75–77 n. 6. 13. – A. VARONE, in Unexpected voices 128 adn. 20 in hoc tit. (in v. nescio quo) nomen Issianus sibi legere visus est, sed saltem ex apographo ZANGEMEISTER tab. XXIX 8 tale nomen nusquam alibi testatum erui non potest. H. S. 1457a (cf. p. 272. 463) Tit. rep. infra tit. praecedentem. De Habito cf. ad tit. praecedentem. H. S. 1458–1461 Tit. rep. in aedibus VI 8, 3–8 (del poeta tragico). Excepto tit. 1459a adn. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1458 Tit. rep. in aedium VI 8, 3–8 peristylii 10 porticus ordinis antici columna secunda a sinistra. Nota scriptores Pompeianos in Xysti nomine Graecanico reddendo inter Xyst- et Xust- variare. 1459 Tit. rep. sub tit. praecedenti. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 116. Aninio DELLA CORTE (assentientibus ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 183 et A. VARONE, in Abitare sotto il Vesuvio 198) cum tit. 1461 collegans, ipse ex apographo tab. XXIX 9 potius Successus Aniceto sa[l(utem)] coniecerim. Cognomen Aniceti Pompeis saepe memoratur; innotuit e. g. pantomimus ille notissimus (cf. LEPPIN, Histrionen 191 sq., qui autem male omnes fere mentiones nominis Aniceti ad illum pantomimum revocat; ita et DELLA CORTE ad tit. 10535; cf. autem quae adnotavi supra ad tit. 1242), cuius mentio in salutatione cuiusdam Pompeiani bene fieri potuit. H. S. 1459a (cf. p. 207) Tit. rep. supra tit. 1458. Periit, nec im. phot. servantur. Contra tit. in adn. commemoratum contulerunt a. 2003 A. VARONE et H. SOLIN. Im. phot. (tit. in adn. commemor.) G/575 (a. 2009). VARONE, Imagines 257. Tit. in adn. commemorati litt. OPR a ZANGEMEISTER visae nunc perierunt. ORARIA lectionis maxime incertae, immo male lectum; fuisse videtur cibaria. De Xysti cognomine Graecanico (de qua re haesitat ZANGEMEISTER, ind. p. 238. 247) vide supra ad tit. 1458. H. S. 1460 Tit. rep. in aedium VI 8, 3–8 stanzino accanto il vico della fullonica non chiuso MOMMSEN in schedis. 1 ad Lucceios revocat CASTRÉN2 184 sq. n. 225, 2, id quod bene fieri potest, etiamsi gentilicium Lucius cum u producta extat. – 2 de Sepuniis cf. EIUSDEM p. 219 n. 367 (cf. etiam infra ad tit. 1595). De sigillo L. Sepunii Amphionis cuiusdam, quod in eadem regione inventum est (VI 15, 5, vide ESCHEBACH p. 220), cf. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 append. 2, tab. n. 81. H. S. 1461 Tit. rep. una cum tit. praecedenti. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 116, qui cum tit. 1459 collegit (ita et A. VARONE, in Abitare sotto il Vesuvio 198). H. S. 1462–1469. 3037 Tit. rep. in parietibus thermarum del Foro VII 5, 2. 7. 8. 10. 12. 24. H. S.

CIL IV Suppl. 4 1462–1466 Tit. rep. in vestibulo l ad apodyterium muliebre VII 5, 8 (cui respondet vestibulum a apud ZANGEMEISTER). Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1462 Tit. rep. in vestibuli l muro interno ut videtur meridionali ZANGEMEISTER, qui vidit (cf. autem quae adnotat ZANGEMEISTER ad tit. pictum 1178, quem vidit in muro thermarum ad sinistram ost. 8; utcumque res sese habet, eum rem minus accurate expressisse patet). Ad summam ZANGEMEISTER errasse videtur, cum tit. 1462 ponat infra tit. 1178, nisi forte ad extremum tit. 1178 (ut tit. 1177, quem ZANGEMEISTER se in thermarum porticu G vidisse asseverat [confuse ad rem WEBER, supra p. 1322 ad tit. 1177]) una cum tit. 1462 in vestibuli l pariete interno meridionali stetit. 1 litt. Θ prorsus incertam esse ex tab. XXIX 11 patet. H. S. 1463 Tit. rep. infra tit. praedentem. DIEHL, PWV2 364; WACHTER 563 cum versione Germanica. Primogenius ( cum -o- vi Graeca, cf. Πρωτογεν-) iuxta Primig- raro tantum testatum (KAJANTO, Cognomina 291. H. SOLIN, Arctos 45, 2011, 157), Pompeis et tit. 7061 redit. Aliquantum saepius Primogenes Pompeis occurrit (tit. 3340, 37. 104 [idem 113]. 111. 3658. 4512. 10368. X 850. 1045. 1047). H. S. 1464 (cf. p. 207) Tit. rep. supra tit. praecedentem. PIROTES valde incertum et vox nihili; potius Protes legendum videtur, quod genetivus cognominis Prote sit (cf. et ind. p. 752). H. S. 1466 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedentes. J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 325 male. 1 posterius nomen ZANGEMEISTER conicit fortasse Ἑρμίων fuisse; fieri etiam potest, ut scriptor dativum Ἑρμίωι voluerit, licet Ἕρμιος Hermius raro tantum occurrat. FRANKLIN haesitans putat Hermerotem eundem esse, qui in tit. 1254. 1256. 2192. 2195 memoratur. Sin Sotas noster in lupanari tit. 2234 memoratur, fortasse et Hermeros lupanaris cliens (tit. 2192. 2195) idem est ac hic memoratus. H. S. 1467 Tit. extat in thermarum VII 5, 2 apodyterii virilis B pariete orientali 104 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 139 cm a pavimento, scriptus litteris satis tenuibus. Contulit a. 2003 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/111255. VARONE, Imagines 306. DIEHL, PWV2 830 adn.; WACHTER 773 cum versione Germanica. – H. SOLIN, in Veikko Väänänen 20; ID., in Modelli epistemologici 130 sq. NVGAS ES legendum; inter litt. E et S non est O, sed linea verticalis pauxillum curva (instar primae partis litt. O), clare extranea. Eandem irrisionem habes in tit. 5279. 5282. De indeclinabili nugas vide infra ad tit. 5279. Formam es adde in H. S. indice vocabulorum p. 236 et 765 s. v. sum. 1468–1469 Tit. rep. in palaestri porticu G, in pariete meridionali prope ost. 12. Perierunt, nec im. phot. servantur. Viselius Viselli gentilicii forma secundo loco adhibita est; gens Visellia Pompeis aliis duobus testimoniis confirmata: tit. huius Corporis vol. X 8042, 109 c. 8058, 94 (hoc H. S. adde albo Pompeianorum CASTRÉN2 243 n. 467). 1470 Tit. rep. in aedibus VI 10, 11, in cella quadam a culina septentriones versus, secundum ea, quae refert ZANGEMEISTER. Membrum fuit igitur ut videtur unum ex 8–12, quae a culina 7 septentriones versus sita sunt. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. Fortasse agitur de anni determinatione; ad sinistram ceciderit nomen imperatoris. H. S. 1471 Tit. rep. in aedium VI 10, 7. 16 porticus 17 pila angulari occidentali circ. 150 cm supra humum (ZANGEMEISTER male

1663

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI aed. VI 10, 11 tribuit). Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. In scribendi ratione Menipus de mera haplographia agitur, i. e. errore scripturae (alia exempla similia collegit VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 62). H. S. 1472 Tit. rep. in pila quae est inter ost. VI 10, 12 et 13. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. WALLACE, Introduction XVII n. 9 cum versione Anglica. H. S. 1473–1483. 2540. 3038 Tit. rep. in aedibus VI 12, 2 (del Fauno). Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 1473 Tit. rep. in aedium VI 12, 2 cubiculi 15 pariete orientali ut videtur. H. S. 1474 (cf. p. 463) Tit. rep. in aedium VI 12, 2 faucibus 38 inter peristylia 36 = 54 et 39 = 40, in pariete orientali ut videtur, in albo tectorio. DIEHL, PWV2 278; BALDI, IP 36 sq. n. 50 cum versione Italica; WEEBER, DWH 125 n. 422 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 405 cum versione Germanica; WACHTER 448 cum versione Germanica. – D. FACCENNA, Bull. com. 76, 1956/58, 53 cum im. del. e GARRUCCI; M. GRANT, Die Gladiatoren, Tübingen 1970, cum im. del. ante p. 65; VILLE, Gladiature 311; HÖNLE – HENZE, Amphitheater 41 sq. fig. 19; MOSCI SASSI, Linguaggio gladiatorio 194 (male Nerv); MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 20. 28 cum im. del. paullulum retractata ex GARRUCCI cum versione Italica; WEEBER, Panem et circenses 21 fig. 23; JUNKELMANN, Spiel mit dem Tod 108 cum im. del. fig. 153 (e GARRUCCI tab. XIII fig. 1); LANGNER, Graffitizeichnungen 47. 51; im. del. tab. 51 fig. 1006 (e GARRUCCI tab. X fig. 3; gladiator ad dextram versus). tab. 58 fig. 1046 (e GARRUCCI tab. XIII fig. 1); WALLACE, Introduction 56 n. 58. Col. I 1 mir(millo) pro Ner(onianus) FACCENNA (cf. et MAU, supra p. 463) vix recte, quamquam murmillo fuit, ut et Spic(u)lus, murmillo celeberrimus aetatis Neronianae (vide A. STEIN, RE III 2, 1899, s. v. Claudius 355, 2871, 34–44. III A2, 1929, s. v. Spiculus 1762, 27–34; H. DESSAU, PIR1 S 579; M. HEIL, PIR2 S 801; omnes testimonia Pompeiana tacent); de eius nomine cf. G. VILLE, in Hommages J. Bayet 722–733, qui cum MULTIS ALIIS putat Spiculum Pompeis traditum eundem esse ac illum celebrem murmillonem, sed male igitur. Potius Spiculus noster quilibet murmillo ex ludo gladiatorio Neronis fuit, insuper tiro appellatus. Contra incertum manet, an gladiator Spiculus tit. 6624 celeberrimus ille fuerit necne (WEBER, supra p. 1405 ad tit. 6624 sic cogitare videtur). – col. II 1 de cognomine Apt(h)oneti cf. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447 (sed male et is et MAU, ind. cogn. p. 748 Ap(h)t(h)onetus scribunt); P sine dubio periit solvendum. – II 2 intellegendum videtur lib(e)r, de quo usu vide supra ad tit. 1421 (ita et WALLACE ac WACHTER); vix esse potest lib(e)r(tus), ut putant DIEHL, BALDI, WEEBER, LANGNER (in disco), qui male P(ubli?) lib(e)r(tus) conectit; neque libr(arius), ut proposuit GARRUCCI; in medio reliquit HÖNLE. – PVI HÖNLE, de sex pugnis cogitans, quod apographum non admittit; VILLE de victoriarum numero 16 dubitat, nescio an recte. H. S. 1474a Tit. rep. pone tit. praecedentem. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 1453–1455, qui quoque tit. perisse affirmat. H. S. 1475–1483. 3038 Tit. rep. in aedium VI 12, 2 peristylio 39. Tit. omnes perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 1476 (cf. p. 207) Tit. rep. in eius peristylii 39 porticus ordinis meridionalis columna secunda a dextra. MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 36 cum im. del. (e GARRUCCI); CASSANELLI et AL., Case e monumenti 192 n. 156, 13 (ex F. et F. NICCOLINI, Le case ed i monumenti di

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Pompei IV 1, Graffiti, Napoli 1896, 18 tab. VII 13); BERRY, Complete Pompeii 143 cum sola im. del. n. 13 (ex IISDEM); LANGNER, Graffitizeichnungen 25 adn. 114. 31. 44 adn. 260. 46. 47 adn. 276. 110; im. del. tab. 37 fig. 780 (gladiatorem e GARRUCCI, inscriptionem e ZANGEMEISTER tab. XXX 19); R. S. GARRAFFONI – P. P. A. FUNARI, in Roman Amphitheatres 189 fig. 17, 5 (e LANGNER). MATVVTINVS GARRUCCI, MATIAS ATTIVS MOMMSEN, [PAN ͆ TACATHVS] ZANGEMEISTER, MATUNTINUS MAULUCCI VIVOLO, perperam OMNES. Lectio certa vix admitti potest; collato tit. 1474 EGO haesitans quidem Aptonetus conicere in animo habui, obstat autem quod noster murmillo est, cum ille tit. 1474 thraex sit; praeterea litterarum reliquiae in apographo a ZANGEMEISTER tab. XXX 19 dato tali lectioni certe non favent. Fortasse agitur de celebri quodam gladiatore, cuius nomen a fautore alius gladiatoris erasum est. Gladiator est murmillo (ita LANGNER); ZANGEMEISTER haesitans de samnite cogitat. – In loco indicando (corridoio H. S. dei teatri) erravit MAULUCCI VIVOLO. 1477 (cf. p. 207) Tit. rep. in eiusdem peristylii 39 porticus ordinis meridionalis columna tertia a dextra. DIEHL, PWV2 558; GEIST, PW2 50 sq. n. 4 cum versione Germanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 246 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 138 n. 482 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 406 cum versione Germanica; WACHTER 696 cum versione Germanica. – MAGALDI, Pompei 86 adn. 61; G. DELLA VALLE, A & R, ser. 3, 5, 1937, 148; DELLA CORTE, Amori e amanti 38 cum versione Italica; GIORDANO – CASALE, L’amore 10 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 38. 153 cum versione Italica; A. VARONE, in Abitare sotto il Vesuvio 198 cum versione Italica. 2 ubique MAULUCCI VIVOLO utroque loco errore. – vis DIEHL, sis pro vis Magaldi, es DELLA VALLE, GEIST, is DELLA CORTE et CANALI – CAVALLO et MAULUCCI VIVOLO utroque loco, (v)is WEEBER. – 3 STIIRNVITIS errore pro STIIRNVTIIS ZANGEMEISTER in addendis, DELLA VALLE, GEIST, DELLA CORTE (ita et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 88). sternutes pro sternutas scriptum esse male contendunt H. S. CANALI – CAVALLO et tamen coniunctivo vertunt. 1478 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens. Ephebus est sine dubio cognomen Pini amici (ita et MAU, ind. cogn. 749), non appellativum, ut putat A. H. S. VARONE, in Abitare sotto il Vesuvio 197. 1480 (cf. p. 207) Tit. rep. in eiusdem peristylii 39 porticus ordinis septentrionalis columna quarta ab oriente, infra dextrorsum tit. praecedentis. A. VARONE, in Abitare sotto il Vesuvio 197 Papum vernam fuisse putat, is autem erat dominus vernae, cuius nomen v. 2 stetisse videtur, siquidem Papi virna legi et Papi verna intellegi licet (scribendi ratio virna redit in tit. 4023). H. S. 1481 Tit. rep. in eiusdem ordinis columna secunda ab oriente. DELLA CORTE, Iuventus 31. 1 pone ego DELLA CORTE temere (iuvenis) supplet. H. S. 1481a Tit. rep. in columna, quae est in angulo peristylii 39 ordinum septentrionalis et orientalis. LANGNER, Graffitizeichnungen 47. 110. im. del. tab. 39 fig. 800 (e GARRUCCI; gladiator primus a sin.; duo alii gladiatores 110; n. 841. 879 in disco, sine im. del.). H. S. 1482 Tit. rep. in eodem peristylio 39, in ordinis orientalis columna secunda. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 118 n. 178 a; CASTRÉN2 150 n. 105, 6. M(arcus) (?) Cassius DELLA CORTE, N(umerius) (?) Cassius CASTRÉN.

1664

POMPEII DELLA CORTE sine ullis argumentis ex hac inscriptione duos rogatores, [Marc]ellum (tit. 297) et Saturninum (tit. 297a) gentiles Cassiae gentis fuisse putat. H. S. 1484–1485a Tit. rep. in pariete externo inter VI 13, 2 et 3. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 1484 (cf. p. 208) Tit. rep. in rubro tectorio. CASTRÉN2 203 sq. n. 305, s. v. Petronii, contempta lectione a ZANGEMEISTER in add. data. PHRONIM quod ZANGEMEISTER primum respuerat, in add. iterum recepit, nescio an recte (ex im. del. tab. XXX 23 ambae lectiones defendi possunt). H. S. 1485a Tit. rep. in eodem pariete ac tit. 1484. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 139 (qui errore I 13, 9 tribuunt). H. S. 1486–1488 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ost. 3 aedium VI 13, 2 (del Gruppo dei vasi di vetro). Perierunt, neque im. phot. servantur. H. S. 1486 (cf. p. 208) Tit. rep. in rubro tectorio. WEEBER, DWH 19 n. 491 cum versione Germanica lineae secundae tantum. 1 quod proponit ZANGEMEISTER legendum et Sosia excludi nequit. H. S. 1489–1511. 3209a. 3213. 3221. 4455–4459. Tit. rep. in aedibus VI 13, 6 (di M. Terentius Eudoxsus vel del Forno di ferro). Perierunt omnes, excepto tit. 4459. De eis aedibus egerunt S. LIPIZER et P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 103–175. H. S. 1489 Tit. rep. in aedium VI 13, 6 atrio 2 ad dextram tablini ZANGEMEISTER, i. e. in atrii 2 pariete septentrionali inter aditum in tablinum 7 et in membrum 6 ut videtur, in tectorio rubro non multum supra pavimentum. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 135 n. 1. Fragmenta picturae parietalis atrii ad quartum stilum q. d. pertinent (LIPIZER – LOCCARDI. l. l.). H. S. 1490–1507 Tit. rep. in aedium VI 13, 6 peristylii 13 porticus columnis variis. Perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. De usu eius peristylii et de textoribus, qui ibi artem suam exercuerunt, cf. W. O. MOELLER, T & C 10, 1969, 562–566 (qui perperam VII 8, 5 tribuit); JONGMAN, Economy 163 sq.; MONTEIX, Lieux de métier 175 sq. 1490 (cf. p. 272) Tit. rep. in aedium VI 13, 6 peristylii 13 porticus ordinis antici, i. e. meridionalis columna secunda a sinistra ZANGEMEISTER, i. e. ab occidente. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 135 n. 2. Si prima littera re vera C fuit, ut legit GARRUCCI, de nomine Corinthi cogitari potest; hoc cognomen, quod saepe Pompeis notatur, interdum sine -n- et -h- scriptum invenias (cf. e. g. tit. huius Corporis vol. VI 10013 = ICVR n. s. 23947; Coritias: ICVR n. s. 3633 = 13975). H. S. 1491 Tit. rep. in eius peristylii porticus ordinis dextri, i. e. orientalis, columna secunda. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 136 n. 17. 1 ex im. del. fortasse cum +++anis. H. S. 1492 = 4455 Tit. rep. in eiusdem peristylii porticus ordinis sinistri, i. e. occidentalis columna tertia. Δῖος Μᾶρκος. HUNINK, Graffiti 411 cum versione Germanica. – S. LIPI– P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 136 n. 19. Ex apographo tab. XXX 30 loco ΔΩC (quod quid sit nescio) potius ΔΙΟC legerim, cognomen Graecanicum, usitatissimum Romae (SOLIN, Namenbuch2 705 sq.); paullum aliter MAU in tit. 4455 exemplo typis exscripto, qui alteram lineam litt. O om., quae autem in tectorio evanescere potuit. H. S. ZER

CIL IV Suppl. 4 1493–1499 in eadem columna peristylii 13 ordinis antici scripti fuerunt, ut patet ex indicationibus ab AVELLINO, Bull. Arch. Nap. 4, 1845/46, 50. 5, 1846/47, 10 vulgatis. Quamquam ZANGEMEISTER omnes eorum titulorum ipse in situ vidit (1494–1499), mirum in modum columnae numerum in ordine antico nobiscum non communicavit. H. S. 1493 (cf. p. 208) Tit. rep. in eiusdem peristylii porticus ordinis antici, i. e. meridionalis, una ex quinque columnis. Deinde Neapoli in museo, ubi vidit ZANGEMEISTER. Ibi frustra quaesiverunt A. VARONE er H. SOLIN; neque im. phot. servantur. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 121 n. 186; CASTRÉN2 238 n. 449, 4; W. O. MOELLER, T & C 10, 1969, 564; ID., Wool Trade 102; A. VARONE, Presenze giudaiche 84 n. 8; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 21 sq. n. 4; GIORDANO – KAHN, Ebrei3 54; A. M. SODO, in Storie da un’eruzione 261; S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 135 n. 3. De gente Vesbiorum cf. quae supra ad tit. 237 adnotata sunt. Cognomen Tamudiani, quod MOELLER, T & C Hebraicum, Wool Trade Africanum, VARONE orientale, GIORDANO – KAHN et MAULUCCI VIVOLO urbis Arabiae Felicis (quam DELLA CORTE ET LIPIZER – LOCCARDI Hebraicam putaverunt), SODO Africanum vel Palaestinensem esse contendunt, vere ex nomine gentilicio Tamudii derivatum est (de ea re egi Arctos 35, 2001, 220). H. S. 1494 Tit. rep. supra tit. praecedentem, dextrorsum. Poth(-) Ias. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 135 n. 4. Lectio certa non admittitur. Ex apographo tab. XXX 32 autem valde haesitans coniecerim Poth(us), Ias aut Poth(o) Ias, si licet lineam transversam litt. H a scriptore omissam esse. Pothus quidam in vicinis eiusdem regionis ins. 14 tit. 1521 apparet, Ias rursus fuit nota meretrix, saepe in tit. graphio scriptis memorata (88* [cf. supra ad tit. 88*]. 1379. 1384. 1829 [vide infra ad tit. 1829]. 2174. 2231. 4174 [vide infra ad tit. 4174]. 4506 [vide infra ad tit. 4506]). H. S. 1495 Tit. rep. infra tit. praecedentem, dextrorsum. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 135 n. 5. De Vesbio cf. supra ad tit. 237 et 1493. H. S. 1496 Tit. rep. ad sinistram tit. sequentis. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 135 n. 6. H. S. 1497. 1498 Tit. rep. in eadem columna ac tit. 1493–1496. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 135 H. S. n. 7–8. 1499 (cf. p. 704) Tit. rep. in eadem columna ac tit. 1493–1498, infima. DIEHL, PWV2 99 adn.; WACHTER 358 cum versione Germanica. – LANGNER, Graffitizeichnungen 51 adn. 308; discus n. 1050 (de figura gladiatorum); FRANKLIN, Pompeis difficile est 51 adn. 308. 126 n. 132; S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 136 n. 9. De Poppaeensibus vide supra ad tit. 259 et infra ad tit. 2413i; collato tit. 2413i possis Nero(nenses) Poppaeeses intellegere (cf. et FRANKLIN). LANGNER duo nomina ad gladiatores in eadem columna repraesentatos referre videtur, quod fieri nequit. H. S. 1500. 1501 Tit. rep. in columna proxima ab ea, in qua tit. 1493–1499 fuisse patet. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 136 n. 10–11 (minus accurate). 1502 Tit. rep. in eadem columna ac tit. 1500. 1501. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 136 n. 12. Μαμος (Μᾶμος scribi debuit) cognomen habent ZANGEMEISTER et MAU (ind. cogn. p. 235, 3. 751, 2), id quod

1665

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI fieri potest, etiamsi origine praenomen erat, tamen nomen singulare Oscorum graecissantium apparet (cf. SALOMIES, Vornamen 75); nuper et Pompeis ut cognomen emersit: tit. P. M. ALLISON, The Insula of the Menander at Pompeii 3, H. S. Oxford 2006, 258 M. Antoni Mami. 1503 Tit. rep. in eadem columna ac tit. 1500–1502. WEEBER, DWH 131 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 412 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 121; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 152; S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 136 n. 13. DELLA CORTE et LIPIZER – LOCCARDI Ephesum originis orientalis putant, sine ulla necessitate. Cognomen Ephesius -ia Romae sepe usitatum (nota i. a. tit. huius Corporis vol. VI 38309 Ephesiam Hispania oriundam). Contra cognomen Ephesus perraro occurrit: tit. huius Corporis vol. XII 4391 Narbone; Ἔφεσος saepius in regionibus Graecis. H. S. 1504 Tit. rep. in in eadem columna ac tit. 1500–1503. WEEBER, DWH 131 cum versione Germanica. – S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 136 n. 14–15. H. S. 1505 Tit. rep. in eadem columna ac tit. 1500–1504. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 136 n. 16. DELLA CORTE et LIPIZER – LOCCARDI Xanthum originis orientalis putant, sine ulla necessitate. H. S. 1506 Tit. rep. in aedium VI 13, 6 peristylii 13 porticus ordinis occidentalis columna secunda. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 136 n. 18. H. S. 1507 (cf. p. 208) Tit. rep. in eiusdem porticus ordinis occidentalis columna tertia.

Im. del. ex RITSCHL

5

10

Vitalis: trama, peṣ+ Florentina: pesa III Amaryllis: pesu, trama et stamen Ianuaria: supte(men), pesa IIỊ; et sta(men), pes(a) dua s(emis) Heracla: pe(sum), suptemen Maria: p(ensa) III, stamen Lalage: p(ensa) III, stamen Ianuaria: p(ensa) II, trama Florentina: pesu, trama Damalis: trama, pesu Ṣịrusa(?): trama, pesu Baptis: pesu, trama Doris: pesu stamen

In textu constituendo potissimum im. del. a FIORELLI exaratam a RITSCHL, PLME tab. XVI 1 editam, necnon eam a ZANGEMEISTER exaratam tab. LI 1 editam exhibui.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI DIEHL, PWV2 427; GEIST, PW2 94–97 n. 39 cum versione Germanica; BALDI, IP 10–13 n. 13 cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 38 sq. cum versione Francogallica (partim); NOY, JIWE I 216 (partim); WEEBER, DWH 156 n. 545 cum versione Germanica; WACHTER 985 cum versione Germanica. – GAHEIS, Altrömisches Leben 3, 24; HERAEUS, Cena Trimalchionis2 41 n. 26; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 86 n. 40 (partim); W. O. MOELLER, T & C 10, 1969, 562 adn. 14; ID., Wool Trade 17 adn. 117. 102; VARONE, Presenze giudaiche 13; ID., Antiqua suppl. 15, 1979, 134; BALDI, Anatema 51; H. SOLIN, ANRW II 29, 2, 1983, 725; SAVUNEN, Women 96; S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 136 sq. n. 20; MONTEIX, Lieux de métier 175 sq.; TRAN, Dominus tabernae 130 sq. 1 PIISV PRIORES, legi potest et e. g. PII III. – 3 post PIISV in apographo RITSCHL linea verticalis cernitur, quae in eo ZANGEMEISTER deest; quam ob rem vix pesu I legendum, quod praeterea pleonasmus esset. – 4 PIISA II voluerit ZANGEMEISTER, sed in apographo RITSCHL clare III legitur, cum in eo a se exarato linea tertia incerta est; DVA S certum videtur (dua forma multo rarior quam duo); et stapes duas male LIPIZER – LOCCARDI. – 5 nisi cum DIEHL, GAHEIS, GEIST, MOREAU, WEEBER, WACHTER P II (= pensa II) legendum; utcumque res se habet, signum, quod in apographo ZANGEMEISTER post P cernitur (in eo RITSCHL deest) num punctum repraesentet, non certe constat, potius cicatrix tectorii videtur. Heracla pe(n)su stamen neglegenter LIPIZER – LOCCARDI ignarae novae lectionis a ZANGEMEISTER p. 208 datae. – 6 cum ZANGEMEISTER, supra p. 208 legendum esse videtur P III; vix est PIIS. – 7 STIAMIIN apographon ZANGEMEISTER; pe(n)s(u)stamen neglegenter LIPIZER – LOCCARDI ignarae novae lectionis a ZANGEMEISTER p. 208 datae. – 8 possis etiam PII (= pensum). – 9 ZANGEMEISTER, supra p. 208 recte ut videtur coniecit FLORIINTINA ex FRONIINTINA correctum esse. – 10 nisi PIIS, cf. ZANGEMEISTER, supra p. 208. – 11 ṢỊRVSA valde haesitans proposui, cogitavi et de SYNERVSA vel SINERVSA, cuius autem supplementum nimis longum esse videtur (ut de SYMPHERVSA taceam). – 12 BAPTIS sine dubio intellegendum. 12 ex. stamen neglegenter LIPIZER – LOCCARDI. Index nominum feminarum originis servilis (certe de feminis agitur, ut bene vidit MOELLER; perperam MONTEIX et TRAN id in dubium vocant), quae artem textrinam factitabant. Propositum indicis modo irregulari compositi incertum; fortasse quaedam operariarum aut textrinae officialis eum sustinebat, quo autem consilio non constat. De singulis haec sunt monenda: 5 intellegendum Heraclia, nam Heracla nomen viri est, cum cetera nomina feminina sint (aut RITSCHL litt. I in apographo errore omisit aut potius [quod ZANGEMEISTER p. 208 HIIRACLA clare legere sibi visus est] ea i in hiatu elisa est; de hac scribendi ratione Pompeis obvia cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 40; contra Heraclea, de quo MOELLER, T & C adn. 14 cogitat, vix in pariete stabat). – 6 Mariam mulierem Iudaeam esse multi VIRI MULIERESQUE DOCTI ducunt, e. g. A. SOGLIANO, Atti Acc. Pont. 41, 9, 1911, 11; MALLARDO, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 121 (AE 1935 sub n. 157); FREY, CII I 564; GIOR3 DANO – KAHN, Ebrei 56; ÉTIENNE, Vie quotidienne 192; MOELLER, VARONE, BALDI; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 21 n. 3; A. M. SODO, in Storie da un’eruzione 261; BERRY, Complete Pompeii 201. Melius autem est Maria aut cognomen originis Semiticae (Aramaicae) (de nominis origine postremo egit GRASSI, Semitic Onomastics 224) aut nomen Latinum munere cognominis functum (e. g. MOELLER, SOLIN, NOY) intellegere; non offendit servae id impositum esse, nam gentilicia iam saec. I p. Chr. n. in nomina servilia transire potuerunt (SOLIN, l. l. p. 678; sed noli Mariam cum CASTRÉN2 189 n. 242, 1 gentilem gentis Mariae ducere). – 7 de Lalages nomine cf. infra ad tit. 3041.

1666

POMPEII 3042. – 11 Spirusa, quamquam ἅπαξ λεγόμενον (vide SOLIN, Namenbuch2 1031), formatio est probabilis; Synerusa in apparatu memoratum, de quo spatii explendi causa non cogitaverim, per se Romae et in Italia saepe testatum. – 12 BAPTIS ZANGEMEISTER p. 208 recte. Nomen Graecum Βαπτίς Baptis nusquam alibi redit, formatio tamen est probabilis. – Formae pensi vocabuli sunt omnes compendia, etiam pesu, cf. DIEHL, De m finali 216. 277 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 72; de n omissa ibid. 68. Vocabula trama, subtemen, stamen artis textrinae propria MOELLER accurate tractat. De substantivo pensum cf. P. GATTI, ThLL s. v. pendo 1047, 68 – 1050, 14, praes. 1048, 38–40; hic adhibetur de quantitate lanae, in libris ut videtur, quam servae cotidie nere debebant. H. S. 1508–1511 Tit. rep. in aedium VI 13, 6 aditus 15 parietibus. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1508 Tit. rep. in aedium VI 13, 6 aditus 15 pariete meridionali. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 137 n. 22. H. S. 1509 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 137 n. 21. H. S. 1510 (cf. p. 208) Tit. rep. in aedium VI 13, 6 aditus 15 pariete septentrionali. WEEBER, DWH 50 n. 129 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 413 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 87 = ID., Naturalia non turpia 231 cum versione Anglica; SAVUNEN, Women 96; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143; S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 137 n. 24; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 331 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 241 cum versione Anglica. De Amarillis scribendi ratione pro Amaryllis vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33; haec forma in tit. 1507 nomen textricis redit, de eadem textrice autem agi potest (aliae Amaryllides Pompeis non innotuerunt). De forma fellatri cf. PROSKAUER, Das auslautende -s 171, quam ex fellaH. S. tris et non ex fellatrix breviatam putat. 1511 (cf. p. 208) Tit. rep. supra tit. praecedentem. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 137 n. 23. Lucius lectionis incertae manet. H. S. 1512–1547e. 2530. 3040–3042 Tit. rep. in aedibus VI 14, 43 (degli Scienziati); tit. 1512–1518. 2530 prope ostium aedium, tit. 1519–1547e. 3040–3042 in ipsis aedibus. H. S. 1512 Tit. rep. ad dextram ostii aedium VI 14, 43, in excelso. Periit; nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 562; HUNINK, Graffiti 438 cum versione Germanica; WACHTER 701 cum versione Germanica. – TANZER, Common People 93 (cum muneribus gladiatoriis coniungit); WALLACE, Introduction 43 n. 4; HARVEY, Daily H. S. Life 146 n. 155 cum sola versione Anglica. 1513 Tit. rep. sub tit. praecedenti ad dextram. Perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 27 adn. 22; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 61 n. 2 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et cum versione Anglica. 1 Parat(i) MOMMSEN ZANGEMEISTER haesitantes, Para[ti] KRUSCHWITZ – CAMPBELL. – 2 tab. XXIX 27 ex ZANGEMEISTER apographo clare HIIRCVLIS NIIRO legitur; qua re autem in exemplo typis exscripto HERCVLIS et in comm. Hercules reddat, non clare perspicio. ALII aliter legerunt: HIIRCV͆LIIS Mommsen, itemque fere GARRUCCI, HIIRCVLIIS AVELLINO; fortasse -IIS rectam lectionem repraesentat (fieri etiam potest, ut nomina in inscriptione memorata in genetivo steterint: Similis et Herculis). Utcumque res sese

CIL IV Suppl. 4 habet, quod interpretatur ZANGEMEISTER Hercules Nero(nianus), tamquam -is pro -es steterit, acu tetigisse videtur; quo alio modo explicari possit, non video. Nota tamen cognomen Hercules perraro hominibus inditum

1667

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI (KAJANTO, Cognomina 216 solum duo alia exempla affert). – FELE quaestionem, num inscriptioni subsit choliambus, ponit de ea re valde dubitans, recte quidem. H. S.

1516 = CLE 955. Tit. rep. iuxta ostium aedium VI 14, 43 AVELLINO. Extat Neapoli in museo (inv. n. 4685), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002, recognovit a. 2006, iterum a. 2009, tertium a. 2017 H. SOLIN. Hic ego nu[nc f]utui formosa fo[r]ma puella / laudata a multis, set lutus intus {e}erat. Im. phot. D/95804 = IP 307. D/95803 = IP 306. D/ 110950. D/110951. D/110953. SOLIN, 2673. 2675. 2676 (a. 2017). VARONE, Imagines 267. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 955; DIEHL, PWV2 615; MONTERO CARTELLE, Priapeos 129 n. 312; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 100 sq. WEEBER, DWH 47 n. 97 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 445 cum versione Germanica; WACHTER 1094 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 32 n. 53A; G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 165; VÄÄNÄNEN, Graffiti 36. 122. 143. cf. 119; GIGANTE, Civiltà 219 adn. 125; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 79; LAUSBERG, Einzeldistichon 339; RICHLIN, Garden of Priapus2 82 cum versione Anglica; DE VOS – DE VOS, Pompei, Ercolano, Stabia2 204 cum versione Italica; VARONE, Erotica Pompeiana 117 cum adn. 186 cum versione Italica; STUMPP, Prostitution2 123; COURTNEY, Musa lapidaria 98 sq. 307 sq. n. 94a cum versione Anglica; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 87 adn. 83; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 41 sq. cum versione Germanica; JOHNSON – RYAN, Sexuality 168 n. 132 cum sola versione Anglica; M. L. WEST, Class. Quart. n. s. 58, 2008, 372 sq.; GUZZO – SCARANO Ussani, Lucrum 143; S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Obscenities 235. 240 cum versione Anglica; H. SOLIN, Arctos 49, 2016, 151–154 n. 2. De inscriptione diffuse egit SPAL, Poesie 113–122 cum im. del. fig. 16 ex ZANGEMEISTER et cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 275 n. CLVI. 24 cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. VTVI scriptum (ita et VARONE, Imagines), dele igitur hunc locum testimoniorum scribendi rationis -e pro -i apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 23); vocabuli forma etiam litt. prima periit; EERAT legunt PRIORES, recte ut videtur, 1517 (cf. p. 463) cf. CLE 955 adn. Tit. rep. iuxta idem ostium ac tit. praecedens. Exstat Neapoli in museo (inv. n. 4703), scriptus litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Contra evanuit in eadem tabula tit. 330. Im. phot. D/110615. D/110616. D/110617. VARONE, Imagines 268. DIEHL, PWV2 624 partim; HUNINK, Graffiti 439 cum versione Germanica; WACHTER 1253 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 32 n. 53B; PROSKAUER, Das auslautende -s 172 (male ad vocabulum tuttu); I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447; W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 85 = ID., Naturalia non turpia 226 cum versione Anglica; COURTNEY, Musa lapidaria 98 sq. 308 n. 94b cum versione Anglica; VARONE, Erotica Pompeiana 118 adn. 187 (cf. 81 adn. 127); R. WACHTER, ZPE 21, 1998, 87 adn. 83; ADAMS, Regional Diversification 442 (de futue scribendi ratione); P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 258 adn. 73; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 67 n. 15 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica; J. BODEL, in Oxford Hb. Roman Studies 113 sq.; SPAL, Poesie 114–116 cum im. del. fig. 17 ex ZANGEMEISTER. Vide ad tit. praecedentem. P. K.

monendum tamen lineam transversam litt. E superfluae incertam manere, cum similis sit aliis lineis brevibus vicinis, quae clare alienae sunt. Forma errore pro forte scriptum esse putat COURTNEY p. 308 (ita iam BÜCHELER), nescimus an recte (contra dicit SOLIN); rursus WACHTER, ZPE auctorem puella bisyllabe (cum litt. u consonante) mensum esse putat forma ablativum interpretans quod non persuadet. De voce lutus hic inepte quasi sit masculini generis adhibito cf. COURTNEY p. 308, qui cogitavit de errore ex confusione cum nomine limi orto; sed vide ne syllaba novissima -tus errore corrupta sit ex ea vocabuli insequentis intus (cf. tamen SOLIN, Arctos). Intus i. e. in cunno, de qua re cf. ADAMS, qui contulit PRIAP. 83, 37. Quae opinio multo probabilior est quam ea in ThLL s. v. intus, 106, 36 [O. HILTBRUNNER] et s. v. lutum, 1904, 44–46 [H. v. KAMPTZ] proposita, ubi contenditur verba lutus intus erat spectare ad puellam revera (= intus) nequissimam (= lutus). Quod respuit COURTNEY p. 308 quoque, qui adnotavit verba minime ita intellegi posse, recte, id quod apertum est, si conferas exempla huic carmini similia; quae collegit COURTNEY 98 sq. et 308, inter quos titulos Pompeianos sequentem et 4029. De lutus diffuse egit SPAL 119–122; porro cf. JOHNSON – RYAN et SOLIN, Arctos. – De m omissa cf. DIEHL, De m finali 123. 249 (qui sine causa compendium explicat). Infra extant tituli a ZANGEMEISTER laudati ΠΟΖ (ultima non est Δ linea verticali dextra carens, ut legit ZANGEMEISTER), PRIS, non PRIN cum ZANGEMEISTER (im. phot. D/ 110952); tertium titulum MOLLIC, quem incertae lectionis vidit ZANGEMEISTER, frustra quaesiverunt VARONE et SOLIN. P. K. – H. S. 1519 Tit. rep. in aedium VI 14, 43 vestibuli 1 pariete sinisteriore. Periit; nec im. phot. servantur. Ex apographo tab. XXX 11 legi potest aut Philogeni s(alutem) aut, si lineae post GIIN alienae sunt, Philogen|es. Philogenis cognomen Pompeis quoque tit. 9916 redit. H. S. 1520 (cf. p. 208) = CLE 354 (partim) Tit. rep. in aedium VI 14, 43 atrio 2, ubi viderat MOMMSEN. Similiter fere BRETON, qui in pariete duo cubicula separante, in pila se vidisse dicit; ea cubicula esse debent inter 8–11; si ita est, tit. in atrii pariete septentrionali scriptus est. Extat Neapoli in museo (inv. n. 4665), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002, recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 H. SOLIN, qui statuit v. 4 alia manu scriptum esse. Candida me docuit nigras odisse puellas. Odero, si potero; si non, invìtus amabo. Scripsit Venus Fisica Pompeiana. Im. phot. D/95773 = IP 276. D/110549. SOLIN, 2669. 2670 (a. 2017). VARONE, Imagines 269. 270. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 354 (partim); DIEHL, PWV2 785. 25 adn.; GEIST, PW2 66 sq. n. 72 cum versione Germanica;

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI WACHTER 1070 cum versione Germanica. – E. BRETON, Pompeia décrite et dessinée, Paris 18702, 380; A. SOGLIANO, Atti Acc. Sc. Nap. n. s. 12, 1931/32, 361 sq.; E. MAGALDI, Arch. stor. Cal. Luc. 3, 1933, 33 sq.; G. DELLA VALLE, RIGI 18, 3/4, 1934, 5; ID., A & R 39, 1937, 157; SCHILLING, Religion romaine 383–385; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33. 57 adn. 2; C. KOCH, RE VIII A 1, 1955, 838–843 s. v. Venus; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 227; DELLA CORTE, Amori e amanti 59; J. F. SULLIVAN, WSt 74, 1961, 111 sq.; PISANI, Testi latini2 125 n. B 43; D. N. LEVIN, TAPhA 100, 1969, 229 adn. 23; STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie 304 sq. n. 148 cum versione Italica; E. WISTRAND, Miscellanea Propertiana (Acta Universitatis Gothoburgensis. Studia Graeca et Latina Gothoburgensia 38), Göteborg 1977, 38; GIGANTE, Civiltà 189 adn. 35–39. 205 adn. 14; M. T. SBLENDORIO CUGUSI, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 4, 1980, 266; P. CUGUSI, Epigraphica 44, 1982, 22; CUPAIUOLO, Tra poesia e politica 89; CUGUSI, Aspetti2 231 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER. 376; THOMPSON, Romans and Blacks 211 adn. 86; VARONE, Erotica Pompeiana 54 sq. (pictum 9847); ID., Kodai 13/14, 2003/04, 90; COURTNEY, Musa lapidaria 100 sq. 309 sq. n. 96 cum versione Anglica; L. MUNZI, AION (filol.-lett.) 18, 1996, 94–97; CANTARELLA, Pompei 31 cum versione Italica; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 73; P. CUGUSI, Aufidus 16, 2003, 22; ID., Boll. St. Lat. 33, 2003, 459 sq.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 72 n. D 74 cum sola versione Anglica; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 41 cum versione Germanica; ID., in Temptanda viast 3–12; CUGUSI, Per un nuovo Corpus 104; E. THIBAUT, Oebalus 3, 2008, 328 n. 35 cum versione Francogallica (minus accurata); MILNOR, Graffiti VII–IX cum versione Anglica. 92 cum im. del. ex ZANGE2 MEISTER. 150. 208. 247; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 102 n. D 87 cum sola versione Anglica; SPAL, Poesie 89– 100 cum im. phot. fig. 13 et im. del. fig. 14 ex ZANGEMEISTER et cum versione Germanica; SPAL – BOVELET, Amor verdichtet 34; P. CUGUSI, Paideia 72, 2017, 90; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 274 n. CLVI. 23 cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; LOHMANN, Graffiti 277; L. GRAVERINI, in Lettori latini e italiani 27 sq. cum versione Italica. 1 litt. OC perierunt. – 2 VS periit. 2 ODERIS SED ITERAS BRETON; SEPOTERO◦SED ZANGEMEISTER, ambobus locis SI mihi SOLIN legere visus sum; altero loco SEI NON CUGUSI. – Prima litt. I vocis INVÌTVS non est longa. Carmen ex hexametris altero apud PROPERTIUM, altero apud OVIDIUM inventis compositum esse perspexerunt viri docti: 1 e PROP. 1, 1, 5 (donec me docuit castas odisse puellas) adaptatus, 2 ex OV. am. 3, 11, 35–36 (odero si potero, si non, invitus amabo: / nec iuga taurus amat, quae tamen odit, habet) surreptus. E. COURTNEY, Hermathena 143, 1987, 7 (cf. COURTNEY, Musa lapidaria 309 sq. quoque) locum OVIDIANUM, quem interpolatum esse iam diu constat, in Amorum libros OVIDII translatum esse ex alius poetae opere, unde etiam auctorem carminis Pompeiani versus suos detraxisse contendit, fortasse recte. Nostra quidem sententia etiam fieri potest, ut versus eo tempore, quo carmen Pompeianum conceptum est, iam in opere OVIDII inserti essent et inde carmini accommodati. Candida simul adiectivum coloris capilli vel corporis indicandi et nomen puellae esse potest, de qua re vide praesertim LEVIN (qui ad PROP. 1, 1, 5 explanandum contulit, cf. SULLIVAN quoque); cf. COURTNEY, Musa lapidaria 310 (ego KRUSCHWITZ, Temptanda viast nunc ad colorem capilli refero; rursus aliter SPAL p. 96–100). Varias eiusdem carminis particulas habes in tit. 1523. 1526. 1528. 3040. 9847.

1668

POMPEII 4 ZANGEMEISTER (assentientibus MILNOR et SPAL p. 100) temere cum 1–3 coniunxit; re vera alia manu scriptus esse videtur et seiungendus a 1–3; alia inscriptio est (quamobrem MILNOR vane statuit auctorem amorem physicum v. 4 opposuisse illi morali poetarum); quidam Pompeianus hilare scripsit Venerem ipsam v. 4 parieti aeternasse. De Venere Fisica Pompeiana cf. infra ad tit. 6865. P. K. – H. S. 1521 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Extat Neapoli in museo (inv. n. 4665), litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE, recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/95773 = IP 276. D/110549. D/110550. SOLIN, 2669. 2670 (a. 2017). VARONE, Imagines 269. 270. – Ectypum MARICHAL. H. SOLIN, in Collezione epigrafica 274 n. CLVI. 23b cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. H. S. 1522 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Extat Neapoli in museo (inv. n. 4665), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE, recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Crocum Primus. Im. phot. D/95773 = IP 276. D/110550. SOLIN 2669. 2670 (a. 2017). VARONE, Imagines 269. 270. – Ectypum MARICHAL. H. SOLIN, in Collezione epigrafica 274 n. CLVI. 23c cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Tit. integer esse videtur. Cuius pars prior litteris paullulum minoribus scripta est, de una inscriptione tamen agi videtur, qua Primus Crocum salutat. Initium legi CROCVM: si tectorium inter C et R iam antiquitus laesum erat, scriptor lacunam neglecto brevi spatio inter C et R transiit. Croci cognomen Pompeis iam testatum; cf. CASTRÉN2 215 n. 348 (omnia testimonia ad eundem M. Salarium Crocum spectare videntur; alius Crocus in tit. 7997 redit). Quod sequitur, almus proposuit ZANGEMEISTER; potius tamen legendum est rimus. Primi cognomen Pompeis late diffusum. H. S. 1523 cf. CLE 354 adn. Tit. rep. sub tit. praecedenti. Extare videtur Neapoli in museo (inv. n. 4665), ubi frustra quaesivit A. VARONE, sed se repperisse a. 2006 in tabulae 4665 parte inferiore sinistra (si quidem idem est) credit H. SOLIN, qui a. 2018 iterum recognovit.

Andria P. KRUSCHWITZ, in Temptanda viast 4 sequens ZANGEH. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 331. Legere mihi visus sum Anḍria, loco CANDIDA Λ a ZANGEMEISTER lecti. Lectio mea certa est, in qua nota I longam in hiatu, quae Pompeis saepe occurrit. ZANGEMEISTER in errorem inductus est, quod putat tit. iisdem fere litteris ac tit. 1520 scriptum et quod vestigia ante primam litt. A litt. C interpretatus est, quae re vera ad scripturam non pertinent. Perturbat autem litt. ultimae Λ a ZANGEMEISTER visae nihil superesse. Si recte excepi, illud carmen notissimum, de quo vide supra ad tit. 1520, igitur non subest. Andria esse potest nomen sive viri sive feminae (cf. SOLIN, Namenbuch2 1021. 1284). H. S. MEISTER;

CIL IV Suppl. 4 1524 cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. in eodem atrio ac tit. 1520 MOMMSEN. Periit, nec im. phot. servantur. M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 174; A. VARONE, AION (filol.- lett.) 25, 2003, 190; MILNOR, Graffiti 271 n. 57. Cum titulus prope alterum idem nomen praebentem 1527 (ubi vide) repertus sit, fortasse is qui nomen Rustici scripsit alludere voluit ad VERG. ecl. 2, 56. Sed res mihi incerta videtur, cum rusticus possit esse vel cognomen vel aliqua offensio (vide infra quoque ad tit. 1529). P. K. 1526 cf. CLE 354 adn. Tit. rep. in eodem atrio ac tit. 1520 MOMMSEN. Periit, nec im. phot. servantur. P. KRUSCHWITZ, in Temptanda viast 4. De quo carmine vide supra ad tit. 1520. P. K. 1527 (cf. p. 208) cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. in eodem atrio ac tit. praecedentes. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 789; HUNINK, Graffiti 425 cum versione Germanica; WACHTER 1431 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 174; D. JOLY, in Présence de Virgile 95 cum im. del. fig. 2 ex ZANGEMEISTER; GIGANTE, Civiltà 166 adn. 20; A. BALDI, in Atti. Convegno naz. di studi su Virgilio, Messina 2003, 154 sq.; A. VARONE, AION (filol.- lett.) 25, 2003, 190; MILNOR, Graffiti 271 n. 56. Est initium versus VERG. ecl. 2, 56. Cum apud VERGILIUM in codicibus longe plurimis legatur rusticus es Corydon, codices nonnulli autem rusticus est Corydon tradant variam lectionem, id quod legitur in hac inscriptione, quaeras num hic lectionem veterem in manu habeas an verbum e. g. ad Rusticum quendam irridendum mutatum sit. Haec quidem discernere nolo nequeoque. De locis similibus cf. C. HOSIUS, P. Vergili Maronis Bucolica cum auctoribus et imitatoribus in usum scholarum, Bonn 1919 ad ecl. 2, 56. [De codicum v. l. rationem reddit GEYMONAT in sua editione recenti. H. S.] Vide supra ad tit. 1524 quoque. P. K. 1528 = CLE 354 adn. Tit. rep. in eiusdem atrii 2 pariete sinistro inter membra 9 et 10. Periit, nec im. phot. servantur. P. KRUSCHWITZ, in Temptanda viast 5. De quo carmine vide supra ad tit. 1520. P. K. 1529 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit; nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 653; MONTERO CARTELLE, Priapeos 141 n. 163 cum sola versione Hispanica; HUNINK, Graffiti 440 cum versione Germanica; WACHTER 1361 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143. De irrumatoris vocabulo, quod hic nullo nomine comitante adhibetur, VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 90 et ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 125. H. S. 1530 Tit. rep. in aedium VI 14, 43 tablini 7 pariete sinistro. Periit; nec im. phot. servantur. WALLACE, Introduction XVII n. 8. H. S. 1531 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Periit; nec im. phot. servantur. M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 176; CIPROTTI, sched. 1963; H. SOLIN, Gnomon 45, 1973, 263 n. 11; GIGANTE, Civiltà 172, adn. 71; W. D. LEBEK, ZPE 60, 1985, 54 sq.; P. CUGUSI, Boll. St. Lat. 38, 2008, 493; MILNOR, Graffiti 266 n. 21. Antenor potu[it] CIPROTTI et ALII. Est initium versus VERG. Aen. 1, 242. (Nova lectione cadit, quod exposuit DIEHL, De m finali 278.) P. K. – H. S. 1535 (cf. p. 208) Tit. rep. in aedium VI 14, 43 peristylii 14 pariete septentrionali, ad dextram portae membri 19, sub larario (de quo vide BOYCE, Lararia 54 n. 209). Periit; nec im. phot. servantur. HOLDER, Sprachschatz 1, 650; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459.

1669

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Quomodo hic nomen Celticum latere possit, ut volunt HOLDER (qui alia exempla talis nominis non novit) et H. S. KAJANTO, non perspicio. 1536 Tit. rep. prope tit. praecedentem. Periit; nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 25; WACHTER 1032 cum versione Germanica. – P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 265 cum versione Anglica Scribet sine dubio praesens est, cf. VÄÄNÄNEN, Latin H. S. vulgaire3 21 sq. 1538 cf. CLE 43 adn. Tit. rep. ubi tit. praecedens. Periit, nec im. phot. servantur. BÜCHELER, CLE 43 adn.; DIEHL, PWV2 813; GEIST, PW2 78 sq. n. 5, 3; HUNINK, Graffiti 441 cum versione Germanica; WACHTER 1468 cum versione Germanica. – GIGANTE, Civiltà 202 adn. 2. Exordium fabellae AESOPIAE imitari visum est BÜCHELER; similia invenies infra ad tit. 3136. P. K. 1539 (cf. p. 208) Tit. rep. in eiusdem peristylii 14 pariete septentrionali, ad dextram portae membri 19, sub larario (de quo vide supra ad tit. 1535), ante tit. 1533. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 14 adn.; WACHTER 845 cum versione Germanica. – FRÖHLICH, Fassadenbilder 279 adn. 60; LAFORGE, Religion privée 169. ZANGEMEISTER putat ITE fortasse alienum a sequenti esse, quod inspectio im. del. tab. XXX 16 neque confirmat neque confutat. Similiter FRÖHLICH contendit duo vocabula duabus manibus inscripta esse et inscriptionem ad lararium domus revocat (cautior BOYCE, Lararia 54 n. 209). Ite, Lares hexametri speciem prae se fert; sed minus apte DIEHL confert illum notissimum versum tit. 1227 ut liceat nostros visere, Roma, Lares. H. S. 1542 (cf. p. 208) Tit. rep. in eiusdem peristylii 14 pariete septentrionali, ad dextram membri 16 ut videtur. Periit, nec im. phot. servantur. Lectio a ZANGEMEISTER in add. data cum apogr. tab. H. S. XXII 19 non congruit. Neque EGO expedivi. 1544 (cf. p. 463) Tit. rep. in aedibus VI 14, 43 nescio ubi. Periit; neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 109; GEIST, PW2 86 sq. n. 9 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 100 n. 321 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 442 cum versione Germanica; WACHTER 52 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 18 n. 61; WALLACE, Introduction 84 n. 165. Afrenio KNOKE, male. Significatio exiendi verbi ambigua: in epitaphiis paganis perraro moriendi sensum habet, apud auctores Romanos saepius (vide H. SOLIN, Latium 32/33, 2015/16, 12); ita hic quoque intellegendum videtur propter sollemnem anni indicationem (similiter M. LEUMANN, ThLL s. v. exeo 1363, 56–57). – M. Annius Afrinus (PIR2 A 630) et C. Paccius Africanus (PIR2 P 10; de eo vide nunc B. E. THOMASSON, Fasti Africani, Stockholm 1996, 44) consules suffecti erant anno 66 p. Chr. n. (cf. G. CAMODECA, Cron. Erc. 23, 1993, 113 sq.; ID., ZPE 193, 2015, 280). H. S. 1545 (cf. p. 208) Tit. rep. in aedibus VI 14, 43 nescio ubi. Periit; neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 93; GEIST, PW2 44 sq. n. 44 cum versione Germanica; BALDI, IP 46 n. 65 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 152 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 111 n. 363 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 443 cum versione Germanica; WACHTER 87 cum versione Germanica. – V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 19; H. SOLIN in Pompei 79, 283; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 27 adn. 22; WEEBER, Humor 56 cum sola versione Germanica.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI An de minis Neroni et Poppaeae agitur, ut haesitans proponunt HUNINK et WACHTER, satis incertum manet. – Inscriptioni an subsit tetrapodia trochaica dubitat FELE. H. S. 1547e Tit. rep. in aedibus VI 14, 43 nescio ubi. Periit; neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 348; WACHTER 600 cum versione Germanica. Dat. Νέμεσι sinistrorsum scriptus. Nemesis hic potius nomen feminae quam deae (ita et MAU, ind. cogn. p. 751). H. S. 1548–1551a Tit. rep. in aedibus VI 14, 42 (dell’Imperatrice di H. S. Russia). Perierunt; neque im. phot. servantur. 1548 Tit. rep. in aedium VI 14, 42 atrii 2 pariete occidentali ad dextram intranti. 2 fortasse Surus male scriptum aut male delineatum. H. S. 1549 (cf. p. 208) Tit. rep. in eiusdem atrii 2 pariete dextro, in rubro tectorio. H. SOLIN, in Variation and Change 101 (de Caeciliae Maximae origine non necessarie orientali). H. S. 1550 Tit. rep. in aedium VI 14, 42 tablini 5 in pariete meridionali. De scribendi ratione et significatione vocis bubla cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 44. 108; J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 97; H. SOLIN – P. CARUSO, Vesuviana 8, 2016, 112. H. S. 1552–1564. 3043 Tit. rep. in aedibus VI 14, 5 (dei Cinque conH. S. solati). Perierunt; neque im. phot. servantur. 1552 (cf. p. 463) Tit. rep. in aedium VI 14, 5 atrii 2 summo pariete dextro. DIEHL, PWV2 107; WACHTER 46 cum versione Germanica. Pertinere videtur ad C. Rubellium Blandum, consulem suffectum anni 18 p. Chr. n. (PIR2 R 111), minus probabiliter ad filium eius C. vel L. Rubellium Blandum (PIR2 R 107); cf. A. TORTORIELLO, I Fasti consolari degli anni di Claudio (Mem. Lincei ser. IX, 17, 3), Roma 2004, 608; haesitat inter patrem et filium K. WACHTEL, PIR2 ad loc. H. S. 1553 (cf. p. 208. 463) Tit. rep. ibidem, inferius. DIEHL, PWV2 105; WACHTER 47 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 228. Mam. Aemilius Scaurus (eius praenomen, ut et aliorum Mamercorum Aemiliorum, interdum M. scribitur; cf. L. R. TAYLOR, AJPh 63, 1942, 392 sq.) et Cn. Tremellius consules suffecti erant aestate anni 21 p. Chr. n. (vide e. g. DEGRASSI, FC 8; PIR2 A 404). – 4 Primogenes index cognominum p. 752; haesitans proposuerim Primogeniae du(a)e si sunt, calos habui (Primogenia loco Primigenia raro tantum testatum, cf. H. Solin, Arctos 52, 2018, 192). – in locutione calos habui (si quidem recte lecta est) calos hic sine dubio adverbium καλῶς reddere videtur (vide H. SOLIN, in Veikko Väänänen 39); habendi verbum intransitive de corporis et animi habitu (similia collegit V. Bulhart, ThLL s. v. habeo 2452, 15 sq.). In universum de vocabulo calos titulis parietariis Pompeianis inscripto vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 110 (ubi adde) et WACHTER 725 cum versione Germanica. H. S. 1554 (cf. p. 463) Tit. rep. sub tit. praecedenti. De lectione nominum consulum non constat; cf. PIR2 C 1520. R 222. H. S. 1555 (cf. p. 463) Tit. rep. sub tit. praecedenti. DIEHL, PWV2 108; GEIST, PW2 88 sq. n. 12 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 98 n. 309 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 409 cum versione Germanica (cf. H. Solin, Gymnasium 121, 2014, 105). – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 17 n. 58; ILIESCU – SLUSANSKI, Latin 20 n. 4;

1670

POMPEII VARONE, Misteri 262 cum sola versione Italica; WALLACE, Introduction 84 sq. n. 166; VAN ANDRINGA, Quotidien 153. De consulibus suffectis anni 29 p. Chr. n. L. Nonio Asprenate et A. Plautio (Plotio legitur etiam CAMODECA, TPSulp. 66) vide PIR2 N 119. P 457. 2 Assellus DIEHL et WALLACE, lapsu calami, ut puto, nam sine dubio de appellatione animalis agitur. – 3 pridie Nonas Capratinas, i. e. die 6 mensis Iulii (de origine et forma epitheti egit M. LEJEUNE, REL 45, 1967, 194–202; noli credere Capratinam formam secundariam tantum Caprotinae esse, ut universe fere existimatur [e. g. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 20], nam omnia testimonia epigraphica -a- dant, quae forma et in PLUT. Romul. 29, 2. Numa 2, 1. Camill. 33, 6 redit). Cave credas inscriptioni aliquid rei cum sacrificio Iunonis Caprotinae esse (de quo vide MACR. Sat. 1, 11, 36); agitur de mera mentione fastorum diei facta. H. S. 1556 (cf. p. 463) Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. 2 P SILANO in apogr. tab. XIX 14 clare legitur; fortasse ZANGEMEISTER male excepit detrito tectorio superficiei. De consulibus ordinariis anni 19 p. Chr. n. M. Iunio Silano et L. Norbano Balbo cf. PIR2 J 839. N 165. H. S. 1560 (cf. p. 208) Tit. rep. in aedium VI 14, 5 tablini 6 poste dexteriore. DIEHL, PWV2 418; WACHTER 961 cum versione Germanica. 1 dat(i sunt) WACHTER, haesitans quidem (dat. DIEHL), eodem autem iure dat intellegi potest. – 2 ligulae CVII si recte lectum, memoria digna est magna copia cochlearum (de ligulae vocabulo in universum vide J. A. R. KEMPER, ThLL s. v. ligula 1395, 2–47. H. S. 1563 Tit. rep. secundum ea, quae refert MOMMSEN, in aedium VI 14, 5 cubiculo nescio quo. H. S. DIEHL, PWV2 482 adn. 1564 Tit. rep. secundum ea, quae refert AVELLINO, in aedium VI 14, 5 cubiculo nescio quo. DIEHL, PWV2 334. 482 adn.; WACHTER 551 cum versione Germanica. ΔΕΞΤΡΟ collato tit. praecedente dativus videtur; interdum evenit, ut manus incerta Latina exitum dativi in scriptura Graeca Ο pro Ω reddat. H. S. 1565–1567 Tit. rep. in aedibus VI 14, 12. Perierunt; nec im. phot. servantur. H. S. 1567 (cf. p. 208. 463) Tit. rep. in aedium VI 14, 12 atrii 2 pariete dextro. A. BUONOPANE, in Opinione pubblica e forme di comunicazione 237 cum im. del. ex MOMMSENI apographo, supra tab. XXXI 17. Oppia legunt CASTRÉN2 200 n. 290, 1 et ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 210 sq., contemptis addendis p. 208; melius Eppia BUONOPANE, qui inscriptionem ab ea Eppia scriptam putat; porro contendit eam inflata ostentatione nomenclaturae mariti exemplum a primariis ordinibus sumpsisse, nihil autem in eius nomine peculiare est. – De L. Numisio Raro cf. supra ad tit. 293; de geminatione -ssVÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 60, qui sine necessitate de lectione dubitat. H. S. 1568 (cf. p. 208) Tit. rep. VII 4, in pila inter ost. 61 et 62. Tit. periit, nec im. phot. servantur. H. S. 1568a Tit. rep. in aedibus VII 4, 59 (della parete nera) in peristylii o columna ordinis postici secunda a dextra. Tit. periit, nec im. phot. servantur. Ex apographo tab. XXXI 2 haesitans ϹΥΠΑ eruerim. Quod esse potest adiectivum σύμπαντες al., vix nomen personae nomen Graecum, quod talia in Συπα(-) aut in Συμπα(-) breviata non extant. H. S. 1569–1572 Tit. rep. in aedibus VII 4, 57 (dei capitelli figurati), in peristylii t pariete postico infimo; cf. ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 283 sq.; M. STAUB GIEROW, Casa del

CIL IV Suppl. 4 Granduca VII 4, 56) (Häuser in Pompeji 7), München 1994, 66 sq. 70 adn. 106. 80, de earum usu etiam MOELLER, Wool Trade 40; JONGMAN, Economy 164 adn. 2 et 3; MONTEIX, Lieux de métier 183. Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. Inscriptiones, quas omnes iam perisse notat etiam STAUB GIEROW, locos Tiburtini, Erati et Crescentis textorum notare putant MOELLER et ESCHEBACH; cautius iudicant STAUB GIEROW, JONGMAN et MONTEIX, recte quidem. H. S. 1569 Tit. rep. in eius parietis tectorio gilbo. GEIST, PW2 98 sq. n. 49 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 543 cum versione Germanica (cf. H. Solin, Gymnasium 121, 2014, 92 adn. 4). Tiburtinus explicari potest nominativus “fixus”, ut domus Lupercus tit. 4853 (de eo vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 115 ubi adde; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 42), nisi interpungere velis Tiburtinus, locus. – De lucus scribendi ratione in tit. in adn. memorato obvia (si vere recte a MOMMSEN excepta) cf. PRINZ, De o et u vocalibus 90); alia exempla Pompeiana, ubi ŏ brevis litt. V reddita est, collegit H. S. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 27, hoc autem respuit. 1570. 1571 (cf. p. 208) Tit. rep. pone tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 428; WACHTER 1005 cum versione Germanica. – MOELLER, Wool Trade 40; JONGMAN, Economy 164. Texe, Erati locus intellegit DIEHL, imperativus postulatur et a ZANGEMEISTER, ind. p. 246 et a MAU, ind. p. 765. Lectio quidem certa est, sed difficile est dictu, qualem significationem TIIXII habeat; profecto maxime incertum manet, an hae aedes textrinae tribui possint, ut vult MOELLER (non diiudicat JONGMAN). Texe(ntis) Erati locus proponit VARONE. Cf. supra ad tit. 1569–1572 quoque. H. S. 1572a–1574. 3044. 3045 Tit. rep. in aedibus VII 4, 31. 51 (dei Capitelli colorati). Tit. perierunt, neque im. phot. servantur. H. S. 1572c Tit. rep. in aedium VII 4, 31. 51 peristylii 18 latere occidentali, in pariete ad sinistram aditus in triclinium 26, in tectorio albo. Si ZANGEMEISTER recte excepit et LACHI integrum est, agi videtur de dativo cognominis Graecanici Λάχης Laches (de quo vide H. SOLIN, BNF 53, 2018, 85), quod saepius Romae (Solin, Namenbuch2 266 sq.) et in Italia redit. H. S. 1574 (cf. p. 208) Tit. rep. in aedium VII 4, 51 oeci 39 aditu, ad sinistram intranti. DIEHL, PWV2 486; GEIST, PW2 36 sq. n. 2 cum versione Germanica; partim; MONTERO CARTELLE, Priapeos 111 n. 50 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 172 sq. cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 50 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 56 n. 163 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 544 cum versione Germanica; WACHTER 1159 cum versione Germanica. – R. MARICHAL, in Studi di paleografia 352 (de B litterae forma); VARONE, Erotica Pompeiana 154 cum versione Italica; ID., Pompei 262 cum sola versione Italica; CANTARELLA, Pompei 61 cum versione Italica; EAD., Dammi mille baci 54 cum sola versione Italica H. S. (male Eulalio vertit). 1575 (cf. p. 208) Rep. in taberna VII 4, 49, 1. Periit, nec im. phot. servantur. Fortasse Romanum Plaṇ[ci], cf. Fro⟨n⟩to Planc(i) tit. 2257 (vide infra ad tit. 2257). Ambo fuerunt servi Planci cuiusdam Pompeiani. H. S. 1576–1579 Rep. in aedibus VII 4, 48 (della Caccia antica), iam dudum perierunt, cf. P. M. ALLISON – F. B. SEAR, Casa della Caccia antica (Häuser in Pompeji 11), München 2002, 88 ubi notatur nullam inscriptionem hodie cerni posse (sed

1671

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI fugit auctores hos titulos a ZANGEMEISTER editos esse). Neque im. phot. servantur. H. S. 1576 Tit. rep. in aedium VII 4, 48 peristylii 12–13 ordinis antici pila angulari dextra (n. 1 in tabula ab ALLISON – SEAR edita). Litterarum formae suspectae; agiturne de titulo recenti? H. S. 1577 Tit. rep. in eadem pila ac tit. praecedens. De Livio Balbino vide CASTRÉN2 182 n. 219, 2. H. S. 1578 Tit. rep. in aedium VII 4, 48 membri 9 (quod ZANGEMEISTER minus accurate ad sinistram faucium collocat) pariete septentrionali, supra lararium (BOYCE, Lararia 66 n. 275) ad dextram. Periit cum tectorio. CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 98 sq. cum versione Italica, quam reprehendit A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 5, 1991/92, 244; WEEBER, DWH 121 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 545 cum versione Germanica; WACHTER 1193 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 30, Heft 5, 1981, 53 = ID., Naturalia non turpia 298 cum versione Anglica; VARONE, Erotica Pompeiana 79 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 114 cum versione Italica; errore inscriptionis nota posita 1778; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 338 cum versione Anglica. Laidi est dativus q. d. sympatheticus, de quo similia Pompeiana collegit H. SOLIN, Epigraphica 30, 1968, 117. H. S. 1580 Tit. rep. aut prope ost. VII 3, 1 aut prope ost. VII 4, 46, secundum ea quae duce TH. MOMMSEN refert ZANGEMEISTER. Periit, nec im. phot. servantur. Gentilicium Setii notum est (SCHULZE, Eigennamen2 231), ut non necessarie de nomine oppidi Latii agatur, quod CASTRÉN2 220 sub n. 372 hic praeferre videtur. H. S. 1581–1585. 27*–50* Tit. rep. in taberna VII 3, 10. Perierunt, neque im. phot. servantur. H. S. 1581 (cf. p. 209) Tit. rep. in tabernae VII 3, 10 pariete sinistro. TRAN TAM TINH, Isis à Pompéi 178 n. 159; MALAISE, Inventaire 264 n. 4, qui contemptis addendis p. 209 pro testimonio certo cultus Isiaci ducunt; melius VIDMAN, SIRIS 229 ad n. 489 et BRICAULT, RICIS 605 n. 504/0213 rem in ambiguo relinquunt. H. S. 1586–1587 Tit. rep. in muro externo ins. V 1 inter infectoria 4 et 5. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1586 Fortasse gentis Cominiae, de qua plura testimonia Pompeis habemus; CASTRÉN2 156 sub n. 122 in incerto manet. H. S. 1587 Sindii gentilicium alibi non innotuit. CASTRÉN2 222 sub n. 380 recte de lectione dubitat. H. S. 1588–1592a. 3049. 3050. 4016. 5454. 5455 Tit. rep. in aedibus V 1, 7 (del Torello di Bronzo). Tit. perierunt, neque im. phot. servantur. H. S. 1588 (cf. p. 209) Tit. rep. in aedium V 1, 7 aditu. H. S. STAUB, Casa del Torello di Bronzo 32. 1589 (cf. p. 209) Tit. rep. in aedium V 1, 7 atrio 4. DIEHL, PWV2 2; HUNINK, Graffiti 259 cum versione Germanica; WACHTER 593 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 70; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 229; PISANI, Testi latini2 117 n. B 1; CONTINO, Iscrizioni volgari 82 n. 83. 113; WALLACE, Introduction 85 n. 167; STAUB, Casa del Torello di Bronzo 32. Aprodite MAU, ind. p. 768 (assentiente WALLACE p. 119) inter nomina dearum affert (STAUB de blanda appellatione deae mulieri data), collato autem tit. 1590 Euge (= Euche) issa, melius est id cognomen feminae interpretari. Pluris autem interest nomen deae Latine semper sine fere exceptione Veneris nomine reddi (cf. SOLIN, Namenpaare 21). Cf. supra ad tit. 1367 et infra ad tit. 2096. 2411a. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1590 (cf. p. 209. 704) Tit. rep. in eodem atrio 4 ac tit. praecedens. DIEHL, PWV2 336; WACHTER 594 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 70; STAUB, Casa del Torello di Bronzo 33. Minus accurate HOFMANN, Umgangssprache4 27 hic et in 1591. 1592 interiectionem εὖγε inesse putat (item et STAUB), nam sine dubio intellegendum est nomen femininum Euc(h)e, ut ex add. p. 209. 704 colligi potest; etiam DIEHL et HERAEUS minus accurate Euge scribunt. Cf. tit. 1591 sq. quoque. H. S. 1591 (cf. p. 209. 704) Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens. STAUB, Casa del Torello di Bronzo 33. Cf. supra ad tit. 1590 et infra ad tit.1592. H. S. 1592 (cf. p. 209. 704) Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedentes. DIEHL, PWV2 335 cum add. p. 62; GEIST, PW2 48 sq. n. 57 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 113 n. 383 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 260 cum versione Germanica; WACHTER 670 cum versione Germanica. – STAUB, Casa del Torello di Bronzo 33. CERIALIS ZANGEMEISTER add. p. 209, ALII; GENIALIS WEEBER. Cf. tit. 1590 sq.; euge male DIEHL, WEEBER, HUNINK, H. S. STAUB. [1592a (cf. p. 209. 463) Titulus rep. in eodem atrio ac tit. praecedentes delendus ut novicius. Tit. legendus est Vincenzo Majorino, cf. A. VARONE, in Atti. XI Congresso Internazionale di Epigrafia greca e latina, Roma 1999, 614 adn. 17. H. S.] 1593 (cf. p. 209) Tit. rep. esse videtur secundum ea, quae ZANGEMEISTER refert, in muro externo fortasse in orientem (aut in occidentem?) a V 4, 7, sed res ambigua manet. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 480 cum add. p. 62; GEIST, PW2 58 sq. n. 42 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 257 cum versione Germanica; WACHTER 615 cum versione Germanica. – SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 82; HERAEUS, Cena Trimalchionis2 43 n. 50; M. NIEDERMANN, BPhW 35, 1915, 1091; H. SOLIN, Epigraphica 30, 1968, 105; VARONE, Erotica pompeiana 49; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11 = n. s. 8, 2008, 46; A. BUONOPANE, in Opinione pubblica e forme di comunicazione 239 sq.; MILNOR, Graffiti 168 cum versione Anglica; H. SOLIN, in Modelli epistemologici 129; LOHMANN, Graffiti 112 cum versione Germanica. 3 MVNTV (quod editores opportune mu⸢l⸣tu(m) intellegunt) quam veri simillime errore lectum esse pro multu(m) demonstravit SOLIN. Unde minime apte iudicavit Niedermann de re phonetica et huius vocabuli et verborum linguarum Romanicarum ex hoc vocabulo derivatorum (vide etiam ThLL s. v. multus, 1606, 51–52), id quod iam contenderat VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 74 adn. 1 (vide insuper LEUMANN, Laut- und Formenlehre2 215). – 4 [si male perias] supplere maluit DIEHL add.; s[i - - -]icite[s a]deo, “se (muori), accorro” temere VARONE, assentiente BUONOPANE. (Nota quidem quae dixit ZANGEMEISTER supra p. 209 ad tit. 1593: reliquias v. quarti aliud supplementum vix admittere ac illud supra p. 101 sub tit. 1593 propositum, quamquam ita sententiam pessum dedisse videtur is qui titulum conscripsit; eius monitione contempta plures editores ut SLOTTY, GEIST, CUGUSI, MILNOR cum LOHMANN haud cunctanter s[i perieris gau]deo accipiunt.) P. K. – H. S. 1594 (cf. p. 209) Tit. rep. videtur secundum ea, quae refert ZANGEMEISTER, in muro externo IV 1 prope ost. 1 et 2. Si revera Carustius (vide add. p. 209) legendum est, quaestio ponitur, utrum hic subsit gentilicium Carustii (ut volunt I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 452 et CASTRÉN2 150

1672

POMPEII n. 103, 1), quod ceterum nusquam alibi testimoniis confirmatum est, an cognomen Graecanicum Carystii (MAU, ind. p. 748, 3 inter cognomina ponit), e. g. Athenis et Deli testimoniis confirmatum (LGPN I 253. II 256). EGOMET hanc interpretationem plane praetulerim (ut dixi in Veikko Väänänen 32); si ita est, scribendi rationem u pro y adde apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32 – Idem nomen eadem H. S. forma Carustius in tit. 1606. 5335 redit. 1595 (cf. p. 209. 463) = CLE 927. Tit. rep. a. 1841 presso all’ingresso di una casa, la cui porta principale è a sinistra della spaziosa strada che va verso la porta detta di Nola AVELLINO; domus quaerenda est in V 1 aut V 2. Extat Neapoli in museo (inv. n. 4693), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002, recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 H. SOLIN. [Ser]pentis lusus si qui sibi forte notavit, Sepumius iuvenis quos fac⟨i⟩t ingenio, spectator scaenae sive es studiosus ẹuorụṃ: sic habeas lances semper ubique pares. Im. phot. D/95800 = IP 303. D/110563. SOLIN, 2526. 2532. VARONE, Imagines 211. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 927; DIEHL, PWV2 304; GEIST, PW2 100 sq. n. 54 cum versione Germanica; KRENKEL, PI p. 40 cum versione Germanica; BALDI, IP 38 sq. n. 54 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 258 cum versione Germanica; WACHTER 855 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 24 sq. 29–31 cum im. del.; K. SCHNEIDER, RE XIII 2, 1927, 2064 sq. s. v. Lusus Troiae (qui notam numeri huius tituli posuit errore 1795); E. MAGALDI, Atti Acc. Sc. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 134–136; A. W. VAN BUREN, RE XXI 2, 1952, 2036 s. v. Pompeii; J.-P. MOREL, in Hommages M. Renard 529 adn. 2; H. CANCIK, Die kleinen Gattungen der römischen Dichtung in der Zeit des Prinzipats, in Römische Literatur. Neues Handbuch der Literaturwissenschaft 3 (ed. M. FUHRMANN), Frankfurt a. Main 1974, 263 cum im. del. et versione Germanica; JACZYNOWSKA, Associations 74 n. 36; GIGANTE, Civiltà 229 sq. adn. 53–56 (ubi nota numeri huius tituli errore posita est 1795); M. LE GLAY, in Mosaïque. Recueil d’hommages à H. Stern, Paris 1983, 268 adn. 25; BALDI, Anatema 106; CASTRÉN2 219 sub n. 366; M. A. CAVALLARO, Spese e spettacoli 14 adn. 27; L. BOUKE VAN DER MEER, Ktema 11, 1986, 176 sq.; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271; G. WOJACZEK, WJA, N. F. 14, 1988, 248–252 cum im. del. et versione Germanica; P. P. A. FUNARI, J. Eur. Arch. 1, 2, 1993, 137 cum im. del. ex ZANGEMEISTER; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 189; COURTNEY, Musa lapidaria 118 sq. 328 sq. n. 120 cum versione Anglica; L. GAMBERALE, RFIC 128, 2000, 501; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 75 n. D 82 cum sola versione Anglica; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 56 sq. cum versione Germanica; ID., Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 256 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER; MILNOR, Graffiti 26 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica minus accurata; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 106 n. D 97b cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 214 sq. cum im. del. et sola versione Anglica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 261 cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; LOHMANN, Graffiti 82 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica; G. BIANCHINI – G. L. GREGORI, in Présences ovidiennes (Caesarodunum 52–53bis), Clermont-Ferrand 2020, 114–127. Multae litterae visae ab AVELLINO GARRUCCI ZANGEMEISTER (quorum AVELLINO partim male legit, GARRUCCI integrum, ZANGEMEISTER minus integrum viderunt) abrasae perierunt, saltem ECTATOR SC et inde ab SIC HABEAS usque ad finem (litterarum antecedentium exiguae reliquiae

CIL IV Suppl. 4 VM visuntur, cum R prorsus perierit; de EQ non constat an cuiusdam formae nexus, ut eum Garruci dat, praesto sit). Nomen Sepumius, cuius lectio certa est (SEPTVMIVS lapsu GARRUCCI), hic tantum legitur, quam ob rem fortasse per errorem scripturae ex Septumius vel Sepunius corruptum iudicare licet (ambo nomina Pompeis pluries testata: CASTRÉN2 219 n. 365 et 367); ex iis illud metro optime convenit (praetulerint e. g. MOREL et LE GLAY), cum de mensione huius non constet. Est exemplum unicum carminis figurati saec. I p. Chr. n.; de qua re vide amplius WOJACZEK. – 1 verba [se]rpentis lusus omne carmen figuratum explanantia quam lepidissime initio posita sunt. Utrum vocabulum lusus ad (τεχνο)παίγνιον significandum positum sit, id quod contendit WOJACZEK, non certe constat. Quod autem probabilius videtur quam opiniones aliae quae propositae sunt: nequimus enim cogitare de quodam praestigiatore (imprimis de gente Marsorum) animos hac inscriptione ad lusus suos advertente, ut putaverunt e. g. BÜCHELER et COURTNEY 328: impedit vocabulum forte (quod non metri gratia positum, sed ratione ad eos qui praetereunt directum esse putamus). Insuper videtur inscriptionem meram salutationem esse, non qua animi ad ludos alliciantur, cum obstet ratio sententiae si qui sibi forte notavit … sic habeas etc. Neque melius cogitaverunt DELLA CORTE, SCHNEIDER, BALDI de inscriptione, in qua lusus Troiae commemoratus sit. – 3 in. intellege ⟨sive es⟩ spectator (de primo sive omisso cf. HOFMANN – SZANTYR, Syntax und Stilistik 670). – studiosus equorum est OV. am. 3, 2, 1. met. 14, 321. – 4 varie explanare conati sunt VIRI DOCTI (de opinionibus antiquioribus, quae non est cur repetantur, vide amplius WOJACZEK, qui inepte putat tituli scriptorem dicere voluisse ludos scaenicos et equorum cursus ad lectorem aequali modo pertinere). Recte fortasse iudicavit COURTNEY 119. 328 sq. qui interpretatus est “may you always and everywhere find scales evenly balanced” et “may you never be cheated by a shopkeeper putting false weights on the scales” (simili fere modo PRIORES, ut GIGANTE et BALDI; aliter e. g. WOJACZEK 251, qui putat lances pares ad aequabilitatem inter spectatorem scaenae et studiosum ludorum circensium spectare, obscura tamen argumentatione). Nuper BIANCHINI – GREGORI v. 4 legere volunt sic habeas [facil]es s[emp]er ubiq[ue deos] revocantes OV. her. 16, 282 sic habeas faciles in tua vota deos, fortasse recte (magni interest iudicare, utrum GARRUCCI, qui se tit. integrum vidisse dicit, hic recte legerit). Animadverte litt. S in hoc carmine (imprimis v. 1 et 3) abundantem, quae litt. optime convenit cum sibilatione serpentis. P. K. – H. S. 1596 (cf. p. 209) Tit. rep. secundum ea, quae refert ZANGEMEISTER, sine dubio in taberna IX 5, 12. Periit, nec im. phot. servantur. Fortasse depositum est aliquid, e. g. pecunia, aut, si nota p. p. significet pondus (ut haesitans putat MAU, supra p. 762 in indice vocabulorum), instrumenta cuiusdam generis numero XXXV, pondo e. g. librae LXVI. H. S. 1597–1608 Tit. rep. in aedibus III 8, 4. Perierunt omnes, neque im. phot. servantur. H. S. 1597 (cf. p. 209. 463) = CLE 38 Tit. rep. in aedium III 8, 4 faucium (aut aditus, ut a ZANGEMEISTER vocatur; quamobrem de III 8, 3 agi nequit) pariete orientali. BÜCHELER, CLE 38; DIEHL, PWV2 429; GEIST, PW2 18 sq. n. 61 cum versione Germanica; KRENKEL, PI 22 sq. cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 1012 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 92 adn. 4); WACHTER 982 cum versione Germanica. – B. BORECKIJ, VDI 3, 1956 (1957), 119; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 8; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 12 n. 54; COURTNEY, Musa lapidaria 104 sq. 315 n. 104 cum versione Anglica; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 44 cum

1673

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI versione Germanica; KLOFT, Wirtschaft 99 cum im. del. et cum versione Germanica ex KRENKEL; MILNOR, Graffiti 119 sq. cum versione Anglica. De actione communi dividundo, qua secundum legem Licinniam (de qua vide A. BERGER, RE suppl. VII, 1940, 398 sq.) nummus communis collegii a sociis dividi potuit, vide KASER, Privatrecht2 124 sq. 346 sq. 494, insuper TH. DROADOWSKI, Das Verhältnis von actio pro socio und actio communi dividundo im klassischen römischen Recht (Schriften zur Rechtsgeschichte 72), Berlin 1998 et F.-S. MEISSEL, Orbis iuris Romani – Journal of Ancient Law Studies 5, 1999, 142–173. Nota litteras N et M in hoc carmine abundantes et allitterationem verborum priorum v. 2. – De m omissa vel adservata in magna - pecuniam cf. DIEHL, De m finali 122. Initium v. 1 huius carminis legitur in titulis Pompeianis 1251. 1766. 4272 (ter). 5046 quoque. Optimo autem iure dubites, quin etiam his titulis carmen subsit. P. K. 1598 Tit. rep. in eodem pariete, in parva frugum pictura. M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 20 sq.; VARONE, Erotica Pompeiana2 90 adn. 203. Tit. speciem hexametri prae se fert, ac quidem repraesentare potest initium VERGILIANI ecl. 8, 70 quem versum totum praebet tit. 1982 (ita et FELE); cf. autem e. g. tit. 1635 carminibus credo (ubi autem verba seiungenda sunt, cf. infra ad tit. 1635); alia quoque similia invenire potes. H. S. 1599. 1600 (cf. p. 209) Tit. rep. in eadem pictura ac tit. praecedens. Vet(t)ulenus hic sine dubio nomen gentile est (de quo cf. SCHULZE, Eigennamen 256 sq.); ita et I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 452, qui nomen tamen perperam Vettullinus laudat; male cognomen intellegunt ZANGEMEISTER (ind. p. 238, 3) et MAU (ind. p. 754, 3). Adde igitur albo Pompeianorum H. S. apud CASTRÉN2 240 inter Vettios et Veturios. 1601 Tit. rep. in eodem pariete extremo. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 14 sq. Tit. speciem clausulae dactylicae prae se fert (ita et FELE); cf. e. g. VERG. Aen. 11, 340 seditione potens et SEN. Thy. 350 ambitio impotens. H. S. 1604 Tit. rep. in earundem faucium pariete occidentali. DIEHL, PWV2 496; GEIST, PW2 70 n. 8 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 80 n. 254 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 816 cum versione Germanica; WACHTER 823 cum versione Germanica. – TANZER, Common People 17; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 80 n. 108. 138 n. 230–232; VARONE, Presenze giudaiche 51 sq. 96 n. 34; BALDI, Anatema 72; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 28 adn. 23; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 91; WALLACE, Introduction 85 n. 168. Duo amici quaerendi sunt apud tertium sodalem nomine Cotinum (Zechgesellschaft vocabulum decuriae apte vertunt GEIST et WEEBER), siquidem decuria hic eodem modo iocose usu laxiore adhibetur ac PLAUT. Persa 143. CAECIL. com. 15 (aliter E. LOMMATZSCH, ThLL s. v decuria, 223, 78, qui illum locum ex his separat); alii decuriae vocabulo usum strictiorem attribuunt (e. g. BALDI, Pompei 34 sq., VARONE). Pessime sine ullis argumentis certis DELLA CORTE (assentientibus CIPROTTI, Conoscere Pompei 61, GIORDANO – KAHN, Ebrei3 110 adn. 9, MOELLER, Wool Trade 77 adn. 22) Cotinum (et cum eo alios in titulis ibidem inventis memoratos) Christianum putat et ducem decuriae; Christianos Pompeis igitur in decurias ordinatos esse (contra VARONE). Cotinus sine dubio cognomen est

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI (male MAU in indice vocabulorum p. 757, 2 memorat; item TANZER, quae ex PLIN. nat. 16, 73 explicat ad colorem purpureum producendum). Contra cognomen Fallacis, quod nusquam alibi testimonio confirmatum est, lectionis incertae est; praeterea nomen minus aptum esset, quod ad significationem attinet. Quare de lectione dubitandum est (subest fortasse Falyx, de quo cf. SOLIN, Namenbuch2 1402), nisi scriptor iocose ad hominem fallacem alludere in mente habuit et Fabii nomine plus ad hominem proprietate quadam praeditum quam ad quendam Fabium definitum alludere voluit (nota etiam allitterationem Fa- ~ Fa-); cf. H. SOLIN, Arctos 44, 2010, 238. Inscriptionem legi posse hexametrum, cui desit syllaba ultima, animadvertit FELE; certum autem habendum est scriptorem ad rhythmum metricum conscie non contendisse. H. S. 1605a Tit. rep. in eodem pariete ac tit. 1604. H. S. 1 fortasse noṇ edo? 1606 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens. De Carustii nomine cf. supra ad tit. 1594. H. S. 1607 (cf. p. 209) Tit. rep. secundum ea, quae refert MOMMSEN, in aedium III 8, 4 muro externo iuxta ianuam. DIEHL, PWV2 513; WACHTER 826 cum versione Germanica. – DIEHL, De m finali 71 (minus clare); DELLA CORTE, Case ed abitanti3 138 sq. n. 233–236; VARONE, Presenze giudaiche 51 sq. n. 34 adn. 70. 96 adn. 34; BALDI, Anatema 72; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 91. 1 rogo ut Rufelium haesitans DELLA CORTE, qui eodem modo ac tit. 1604 hic Christianos memoratos videt; Urgulanam aliam decuriam Christianorum esse (contra dicit VARONE). Sed cf. supra ad tit. 1604. – In v. 1 ex., si ZANGEMEISTER in add. p. 209 recte legit, intellegendum est aut nomen Rufelius aut cognomen Rufellus (de quo vide H. SOLIN, Arctos 42, 2008, 226). – 2 subesse videtur gentilicium Urgulan(i)us -(i)a (de quo vide SCHULZE, Eigennamen 381); miro modo MAU Urgulana in indice vocabulorum, supra p. 767 collocavit (eam lectionem acceperunt et DIEHL, De m finali et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 73). Gens Urgulan(i)a igitur albo Pompeianorum CASTRÉN2 232 post n. 425 inserenda. Cetera obscura. H. S. 1608 (cf. p. 209) Tit. rep. secundum ea, quae refert MOMMSEN, in eodem muro, sed in altro zoccolo. Tit. Latinus periit, neque im. phot. servantur. Contra extat tit. Oscus a ZANGEMEISTER laudatus in portae Nolanae pariete septentrionali 122 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 126 cm a solo. Contulerunt a. 1994 A. VARONE et a. 2008 H. SOLIN. – Im. phot. D/84405; VETTER, Handbuch 64; Imag. Ital. Pompei 65. H. S. 1609 Tit. rep. videtur secundum ea, quae refert ZANGEMEISTER, in tabernae VII 5, 22 pariete dextro. Periit, nec im. phot. servantur. Afius nomen defendi potest (SCHULZE, Eigennamen 112, ubi alia eiusdem radicis nomina enumerantur), cum Apius diversam tantum scribendi rationem repraesentet. H. S. 1610 Tit. rep. in VII 4, 2, nel murettino a dritta dello ingresso dello stanzino AMICONE, i. e. sine dubio in membri 2 pariete septentrionali ad dextram prope portam. Periit, nec im. phot. servantur. Iullus cognomen Celticum I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459 habet, sed est potius Latinum, ex praenomine Iulli ductum. H. S. 1611–1616. 2514. 2525 Tit. rep. ad dextram ostii aedium VII 3, 38. H. S. 1611 Tit. extat 109 cm ab ostio VII 3, 38 in meridiem, 138 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/85480. VARONE, Imagines 305.

1674

POMPEII DIEHL, PWV2 535 adn.; HUNINK, Graffiti 540 cum versione Germanica. – WALLACE, Introduction 43 n. 5. Perierunt prima litt. S et LICITER; litt. FEL restat pars superior tantum. De Saliniensibus cf. supra p. 1176 ad tit. 128 et G. H. S. AMODIO, Athenaeum 84, 1996, 458. 474–478. 1612 (cf. p. 209) Tit. rep. proxime ad tit. praecedentem, superius. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 94 adn. – H. MOURITSEN apud H. MOURITSEN – I. GRADEL, ZPE 87, 1991, 152 sq. cum adn. 30 (p. 152); FRANKLIN, Pompeis difficile est 122 n. 125 cum versione Anglica. De iudiciis Augusti cf. ad tit. 528. 670. 1074. 3525, item MOURITSEN p. 15 et FRANKLIN, Pompeis difficile est 121–125. H. S. 1613 (cf. p. 209) Tit. rep. sub tit. praecedenti; perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. Cur esse debeat idem ac 110*, ut haesitans proponit ZANGEMEISTER ad 110*, non perspicio. H. S. 1614 (cf. p. 209) Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedentes, signaculo tectorio impressus quater, sed solum quartum exemplum inscriptionem integram exhibet. Perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. E. MAGALDI, Boll. Accad. It. Stenogr. 7, num. spec., Aprile 1931, 68 tab. 198 im. del. H. S. 1615 (cf. p. 209) Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedentes. Periit, nec im. phot. servantur. R. R. BENEFIEL, in Latin on Stone 48. H. S. 1616 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedentes aut in pariete vicino. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. SOLIN in Pompei 79, 284; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL – M. NICHOLLS, Tyche 27, 2012, 96 sq. n. 5 cum im. del. MOMMSENI ex ZANGEMEISTER tab. XX 6. Menedemeruminus legendum proponit ZANGEMEISTER, et sane im. del. -MINVS exhibet, fieri autem potest, ut paries MIINVS praebuerit (in parietibus Pompeianis II facile I fit; nota et GARRUCCI E habere). Ludus iocosus idem legitur in inscriptionibus graphio scriptis aliis quoque nonnullis; vide supra ad tit. 1211. H. S. 1617–1620a Tit. rep. in aedibus VII 2, 23 (dell’amore punito). H. S. 1617 Tit. rep. in aedium VII 2, 23 tablini f pariete septentrionali, in picturae, a qua aedes vocantur, margine dextro. Extat cum pictura Neapoli in museo (inv. n. 9257), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110878. D/110879. VARONE, Imagines 303. 304. Clare scriptum LEON͆TIA. Si re vera lectio certa est et dextra nihil deest, ut videtur, exemplum habemus antiquissimum cognominis Leontiae in documentis Latinis traditum. Nam Romae alibique in parte occidentali imperii Leontius -ia est nomen solum fere apud Christianos usitatum; apud Graecos autem Λεόντιος -ία inde ab aetate q. d. classica in usu communi erat; Pompeios igitur ex Magna Graecia venisse verisimile est. H. S. 1618 (cf. p. 463) Tit. rep. sub tit. praecedenti. Illatus cum eo Neapolim, ubi extat in Museo (inv. n. 9257), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110878. VARONE, Imagines 303. 304. DIEHL, PWV2 170; WACHTER 740 cum versione Germanica. – N. W. BRUUN, C & M 39, 1988, 217 sq. Lectio certa videtur (3 est INMA, litt. A linea transversa carente), interpretatio autem controversa. Errore in 2 pro prolibo posito temptaverunt BRUUN, C & M et ThLL s. v.

CIL IV Suppl. 4 penis, 1074, 59–60 prolibo pen(em) in ma(nu) et H. BEIKIRCHER, ThLL s. v. prolibo, 1825, 19–22 paulo aliter prolibo pen(e) in ma(num). Prolibandi verbum igitur in obscenum verti, id quod aliquantum incertum manet. Aliter J. WORDSWORTH in recensu editionis ZANGEMEISTER Academy 2, 1981, 444 prolipo (= προλείπω) pen(ates) inm(aturus) intelH. S. legendum proposuit (similiter fere WACHTER) 1620 Tit. rep. in eiusdem tablini f ac tit. 1617. 1618 pariete meridionali, ad dextram picturae. Periit, nec im. phot. servantur. MAU, supra p. 755 adiect. inter vocabula collocat, fortasse recte, cum sequatur numerus XX. Potuit autem et Adiecti cognomen, quod late passum est. H. S. 1621 Tit. rep. in aedium VII 2, 25 (delle Quadrighe) membro nescio quo ad dextram andronis. Iam dudum periit (non iam vidit ZANGEMEISTER), nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 361; WACHTER 603 cum versione Germanica. H. S. [1622 (cf. p. 209. 463) = X 871. Tit. extat in lapide e materia ignea Vesuvina in vico Storto prope ostium VII 2, 28, 65 cm ab utroque margine viae. Recognoverunt a. 1987 M. KAJAVA et H. SOLIN. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993. Im. phot. D/85483; DAIR 87.1022. VARONE, Imagines 304. Est inscriptio lapidaria inter titulos huius editionis delenda. H. S.] 1623–1624. 3052a Tit. rep. VII 6, inter ost. 28 et 29. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 1623 (cf. p. 209) Tit. rep. in tectorio subfusco. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 85 = ID., Naturalia non turpia 226 cum versione Anglica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 132 (de fellandi verbo); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144. H. S. 1625 Tit. rep. in tabernae VII 6, 29 membri 30 pariete dextro. Tit. periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 26; GEIST, PW2 52 sq. n. 9 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 27 n. 49 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 553 cum versione Germanica (perperam an der Fassade tabernae rep. dicit); WACHTER 1033 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Amori e amanti 50 cum versione Italica, Case ed abitanti3 171 n. 312 b; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 14 n. 18; WEEBER, Humor 47 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 28 cum versione Italica; E. THIBAUT, Oebalus 3, 2008, 327 n. 31 cum versione Francogallica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144; WEEBER, Pompeii 64 cum versione Germanica; STAUB, Casa del Torello di Bronzo 33. DELLA CORTE de domina lupanaris nomine Venere cogitare videtur (de quo lupanari vide infra ad tit. 1626– 1649b); nota autem cognomen Veneris raro tantum in usu fuisse (cf. KAJANTO, Cognomina 216). De muliere Veneris pulcritudine praedita VARONE (assentiente STAUB) cogitat. Potius autem de nomine deae agitur (ita et MAU, ind. p. 768), adhibito utpote pro libidine. Quod ad lectionem attinet, ex apographo tab. VI 7 loco IIS haesitans HIC coniecerim. Fuisse potest e. g. Venus hic (est); ve(ni) (imp., ut tit. 1230), nisi Veneris nomen repetitum est ad eius vim augendam. H. S. 1626–1649b Hos tit. temere DELLA CORTE, Case ed abitanti3 170 sq. ad lupanar Veneris refert (vide supra ad tit. 1625). H. S. De quo egit MCGINN, in Pompeian brothels 40. 1626–1634. 3052b Tit. rep. in qua pila est Bacchi pictura, inter tabernas VII 6, 33 et 34; cf. FRÖHLICH, Fassadenbilder 65 sq. 327; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 297 sq. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S.

1675

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1626 Tit. rep. sub Bacchi pede dextro. DIEHL, PWV2 16; WACHTER 8 cum versione Germanica. – V. SAMPAOLO, PPM 7, 1997, 207; KRZYSZOWSKA, Cultes privés 204; L. BARNABEI, in Contr. arch. vesuviana 3, 40; LAFORGE, Religion privée 91. MAU, ind. p. 768 cum CETERIS, addito FRÖHLICH, Fassadenbilder 327 ad Bacchum, sub cuius pede dextro tit. inscriptus est, refert, recte verisimiliter (excludi autem nequit cognomen Liberalis subesse, quod saepe Pompeis redit). Unde autem ne concludatur hic lupanar fuisse, ut interdum evenit (vide supra ad tit. 1626–1649b). H. S. 1631 Tit. rep. infra Bacchi picturam. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 85 = ID., Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; A. VARONE, in Donna e lavoro 209 adn. 57; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 43 (qui propter fellationis mentionem hic fortasse lupanar fuisse suspicantur, haesitantes quidem). 144. Restitut[us] KRENKEL, eodem iure autem de felatrici Restituta agi potest; VARONE pro parte sua de quaestione refert, utrum de viro an femina agatur et an eadem sit ac prostituta in tit. 2202. 3951 al. memorata. H. S. 1632 (cf. p. 209. 704) Tit. rep. superius ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. Cereal(is), Repentinus. Dedi exemplum ad novam collationem MAU supra p. 704. CERIIAL ZANGEMEISTER supra p. 104, MAU; CIINIAL ZANGEMEISTER supra p. 209, sed secundum nomen in exemplo typis exscripto p. 104 corrupit, cum iam ex tab. XIX 16 REPENTINVS facile colligatur. De scribendi variatione inter Cerealis et Cerialis vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 37. Ut cognomen maxime Cerialis redditur (vide ThLL Onom. II 344, 45 – 345, 75), etiam Pompeis; Cerealis saepius solum Romae et in Africa redit, alibi tit. huius Corporis vol. V 8988e. IX 4653. X 3647. 5524. XIII 10010, 543. AE 1993, 899. I. Brindisi 112. In schedis Berolini in Academia conservatis super CERIIAL scriptus est litt. maioribus tit. a ZANGEMEISTER omissus SOD. Quod aut vocabulum sodalis aut cognomen Sodalis repraesentare videtur. H. S. 1634 Tit. rep. in eadem pila, ad dextram.

Quintiọ, v͆a(le). Im. del. manu libera exarata Berolini in Academia servata. – DELLA CORTE, sched. 1962. QVINTILLA praetulerit DELLA CORTE (qui vix vidit), nescio an recte. Ex im. del. potius legerim QVINTIỌ V͆A; in schedis una cum im. del. servatis MAU autem “quinti va” legendum proponit (omisit lineam curvam inter I et V, quam haesitans O explicavi). Ex iisdem schedis sub tit. 1634 legitur repetitum QVIN. Legitur et “supra” (videtur significari super tit. 1631) CANVS vel CIANVS. Habent

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI schedae et “in portae marg(ine) d(extro)” tit. LOCRVS vel LOCHVS. Tit. a ZANGEMEISTER in adn. memoratus ex iisdem schedis loco [IN]FATIONAE potius legendus est Ifation͆e͆m. Scribendi rationis -f- pro -nf- Pompeis exempla desunt, in titulis autem aetatis imperatoriae n ante f (ut ante s) saepe omittitur, secundum pronuntiationem. Litt. n ante t omissa est fortasse vi formae nominativi infas (quae scribendi ratio Pompeis testata est tit. 7374); Pompeis autem et alibi -ntsaepe -t- redditur (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 67). Infantio noster sine dubio idem est ac ille notissimus programmatum scriptor, de quo vide J. L. FRANKLIN, Cron. Pomp. 4, 1978, 55, nam hoc cognomen nusquam alibi testatum est. Infra hanc inscriptionem in iisdem schedis legitur H. S. IVLIV, i. e. Iulium vel Iulius. 1635–1643 Tit. rep. VII 6, in pila inter ost. 34 et 35, in pictura. Nunc extant in fragmento tectorii cm 132 × 68 Neapoli in museo, Gabinetto segreto (inv. n. 27683). De eo fragmento eiusque pictura in universum cf. BOYCE, Lararia 111 n. 17; P. MINGAZZINI, RM 60/61, 1953/54, tab. 60, 1; H. KENNER, Das Phänomen der verkehrten Welt in der griechisch-römischen Antike (Aus Forschung und Kunst 8), Klagenfurt 1970, 8–13; MARINI, Gabinetto segreto 69 solam im. phot. coloribus effictam; FRÖHLICH, Fassadenbilder 65 sq. 327 F51 tab. 58, 1, qui de picturae interpretatione optime refert; V. SAMPAOLO, PPM 7, 1997, 207–209; DE CARO, Gabinetto segreto 13 im. phot. coloribus effictam (ubi omnes tituli huius tabulae plus minus bene cernuntur). 41. 45. 47 im. phot. coloribus effictam; GARCÍA Y GARCÍA, Danni di guerra 109. Tit. aetati terrae motu a. 62 priori tribuendi sunt (cf. H. S. FRÖHLICH, Fassadenbilder 327). 1635 (cf. p. 209) Tit. rep. in pictura, superius. Extat Neapoli in museo (inv. n. 27683), scriptus litteris tenuibus. Contulerunt a. 2002 A. VARONE et a. 2006 et iterum a. 2007, tertium a. 2017 H. SOLIN; item contulerunt gladiatorum figuras (im. phot. D/110869–110871. DAIR 64. 576) a ZANGEMEISTER in adn. memoratas. Im. phot. D/110869–110875. DAIR 64.576. EUGENIO LUPOLI (a. 2007; sine n. inv.). SOLIN 2488 (a. 2017). VARONE, Imagines 308. DIEHL, PWV2 678; WACHTER 1505 cum versione Germanica. – A. W. VAN BUREN RE XXI 2, 1952, 2035, s. v. Pompeii; DELLA CORTE, Love2 94 adn. 2 cum versione Anglica; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 15 sq.; VARONE, Erotica Pompeiana2 125 cum versione Anglica. – De gladiatoribus infra tractandis agunt MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 35 cum im. del. et im. phot.; LANGNER, Graffitizeichnungen 47 adn. 276 et 280. 48. 75 adn. 467. 76. 88 adn. 556. im. del. (ab auctore) tab. 37 fig. 775 (gladiator sin.). tab. 38 fig. 782 (gladiator dexter); im. phot. praebent et J. MARCADÉ, Roma amor, Genève 1961, 35 (coloribus effictam); H. KENNER, Das Phänomen der verkehrten Welt in der griechisch-römischen Antike, Klagenfurt 1970, 13; PPM 7, 209 fig. 3 (coloribus effictam); DE CARO, Gabinetto segreto 13 (coloribus effictam); exiguam partem superiorem figurarum tantum P. MINGAZZINI, RM 60/61, 1953/54, tab. 60, 1 et FRÖHLICH, Fassadenbilder tab. 58, 1. Certe v. 1 et 2 seiungendi sunt, cum hic litteris minoribus valde disparibus et verisimiliter alia cuspide scriptus sit. Praeterea lectio valde incerta est, praesertim v. 2, quem ZANGEMEISTER in tab. XXVI 19 minus accurate delineavit (eum i. a. fugit ante CREDO ab eo lectum alias litteras scariphatas esse, quae autem fortasse huc pertinentes non sunt), ut et partim v. 1 (e. g. litt. B cursivae curva inferior

1676

POMPEII deest). EGO firmam et solidam lectionem interpretationemque praebere non audeo. Quod ad rem attinet, viri docti lectione a ZANGEMEISTER prolata nisi varias interpretationes caducas exposuerunt. Duos versus hexametri speciem prae se ferre credit VAN BUREN, quod specimen superstitionis putat: scriptorem se ad carmina serio animo composuisse. Aliter DELLA CORTE putat inscriptionem scriptam esse ab iuvene quodam infelici, qui causam fati sui deploret incantationem, nimis subtiliter. FELE p. 15 confert VERG. ecl. 8,70 ut ad tit. 1598. Gladiatorum figurarum infra tit. scariphatarum a ZANGEMEISTER in adn. memoratarum sinistra Thraecem repraesentat, dextra autem murmillonem, sed ad inscriptionem referendae esse non videntur. – Pariter alienae et ab hac et ab illis sunt litterae pone v. 1 scriptae et a ZANGEMEISTER in addendis p. 209 male datae, quas autem potius FA[-ca. 1-]++IIA+ASIIX (II ex. lineis multo minoribus) legerim et infra ad dextram NVI; sensus autem earum prorsus incertus manet; in. valde haesitans Fa[u]sṭe legerim. A sinistra (sub litt. NIB tit. 1635) est alia inscriptio lectionis incertae, de qua vide infra ad tit. 1644. H. S. 1636 (cf. p. 209) Tit. rep. ad dextram gladiatorum, de quibus vide ad tit. 1635. Extat Neapoli in museo (inv. n. 27683), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007, tertium a. 2017 H. SOLIN. Cerialis, va(le), Faustila, va(le). Im. phot. D/110868. EUGENIO LUPOLI (a. 2007; sine n. inv.). SOLIN 2484. 2488 (a. 2017). VARONE, Imagines 308. LANGNER, Graffitizeichnungen n. 775. 782 in disco. Caput litt. L in FAVSTILA exaggeratum ad dextram versus, L autem esse debet. CER NICA | FAVSTIN VA ZANGEMEISTER, CERIALIS | FAVSTILA VARONE EGO. ZANGEMEISTER et LANGNER (nisus falsa lectione a ZANGEMEISTER data) duos gladiatores Thraecem et murmillonem, de quibus vide supra ad tit. 1635, cum hac inscriptione coniungunt. De Faustila scribendi ratione cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 62 (agitur de simplificatione suffixi cognominalis -illus -illa). H. S. 1637 (cf. p. 209) Tit. rep. infra tit. praecedentem et gladiatores et ad dextram tit. 1639. Extat Neapoli in museo (inv. n. 27683), scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007, tertium a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/110865. EUGENIO LUPOLI (a. 2007; sine n. inv.). SOLIN 2483. 2485. 2489 (a. 2017). VARONE, Imagines 308. 309. Écriture latine n. 6, 9 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER); H. SOLIN in Pompei 79, 284; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL – M. NICHOLLS, Tyche 27, 2012, 97 sq. n. 6 cum im. del. ex ZANGEMEISTER tab. XX 7 et cum im. phot. Omnium litterarum, quas perisse indicavit ZANGEMEISTER p. 104. 209), reliquiae etiamnunc cernuntur. Ludus iocosus idem saepe legitur in parietibus Pompeianis; vide supra ad tit. 1211. H. S. 1638 (cf. p. 210) Tit. rep. supra tit. 1641. Extat Neapoli in museo (inv. n. 27683), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007, tertium a. 2017 H. SOLIN. Iarinus serus.

CIL IV Suppl. 4 Im. phot. D/110856 –110859. EUGENIO LUPOLI (a. 2007; sine n. inv.). SOLIN 2489 (a. 2017). VARONE, Imagines 308. 309. 1 IARINVS clare legitur, ut iam proposuerunt FIORELLI et ZANGEMEISTER haesitans in addendis p. 210 (adsentiente H. S. VARONE). – 2 litt. S ultima binis lineis exarata. 1639 (cf. p. 210) Tit. rep. ad sinistram tit. 1637. Extat Neapoli in museo (inv. n. 27683), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007, tertium a. 2017 H. SOLIN. Mystes Im. phot. D/110864. EUGENIO LUPOLI (a. 2007; sine n. inv.). SOLIN, 2489 (a. 2017). VARONE, Imagines 309. MYSTES legendum esse ZANGEMEISTER p. 210 vidit, nomen meretricis igitur fuisse nequit (ut vult ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 297; male intellexit Myrtis LANGNER, Graffitizeichnungen n. 775. 782 in disco). Idem Mystes fortasse tit. 1237. 2142 redit. H. S. 1640 Tit. rep. supra ad sinistram tit. 1639. Extat Neapoli in museo (inv. n. 27683), scriptus litteris tenuissimis. Contulit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007, tertium a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/110862. EUGENIO LUPOLI (a. 2007; sine n. inv.). SOLIN, 2486. 2488. 2489 (a. 2017). VARONE, Imagines 309. Legi potest etiam RIIDVX̣I[- - -] vel REDVX̣I[- - -]; si primae lectioni adhaerendum, lineam dextram litt. II a longa linea aliena crassiore occultam esse putari debet, sin secundae, quaedam breves lineae transversae litt. E habendae sunt. Utcumque res se habet, intellexerim reduxi vel reduxi[t]. Infra a sinistra huius tit. alius tit. trium versuum (si v. 1–2 et 3 ad eandem inscriptionem pertinent) incertae lectionis scariphatus est, qui ZANGEMEISTER fugit; est is cuius v. 3 FIORELLI ACISCVLVS legit, quae lectio tamen admitti nequit (melius VARONE, Imagines, qui [..]VSCV[L]VS legit, nunc autem, ut mecum communicavit, Musculus correxit, recte sine dubio). H. S. 1641 (cf. p. 210) Tit. rep. ad sinistram tit. 1639. Extat Neapoli in museo (inv. n. 27683), scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007, tertium a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/110856. D/110857. EUGENIO LUPOLI (a. 2007; sine n. inv.). SOLIN, 2483–2485. 2487. 2489. 2490 (a. 2017). VARONE, Imagines 309. [- - -]VCVNCV paries; certe cum ZANGEMEISTER W legi nequit (quam intellexit partem dextram huius W, distat multum a V et est multo minor, itaque aliena est); neque extat linea, quam indicat supra V; ibi non extat nisi lacuna tectorii. Male insuper in addendis p. 210 contendit secundam esse posse , quintam esse G (quam ZANGEMEISTER intendit esse lineam transversam litt. E lunaris, clare aliena est, ut est etiam linea obliqua deorsum prolongata, quam caudam litt. G interpretatus est). Difficilis intellectu. Idem non est, quem FIORELLI legit ACISCVLVS (de quo vide supra ad tit. 1640). Fueritne [- - h]uc (vel [ill]uc) uncu(m)? Cf. tit. 2183 uncu Pompeianis. Nisi scriptor Iucundae nomen, quod redit tit. 1643, scariphare in animo habuit, errore autem syllabam secundam repetivit (nota in fine et CV͆N legi posse), nomen autem ad finem non perduxit? H. S. 1642 (cf. p. 210) Tit. rep. ad sinistram v. 1 tit. 1635. Extat Neapoli in museo (inv. n. 27683), scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007, tertium a. 2017 H. SOLIN.

1677

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. phot. D/110876. EUGENIO LUPOLI (a. 2007; sine n. inv.). SOLIN, 2486. 2488. 2491. 2492 (a. 2017). VARONE, Imagines 310. Restat litt. II secunda, quam ZANGEMEISTER se non iam vidisse dicit. H. S. 1643 (cf. p. 210) Tit. rep. sub tit. praecedenti. Extat Neapoli in museo (inv. n. 27683), scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007, tertium a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/110876. EUGENIO LUPOLI (a. 2007; sine n. inv.). SOLIN, 2486. 2488. 2491. 2492 (a. 2017). VARONE, Imagines 310. H. S. 1644 Tit. collocatio dubie tradita est, sed verisimiliter scriptus fuit in tabernae VII 6, 35 pariete occidentali, iuxta lararium. DIEHL, PWV2 17; HUNINK, Graffiti 554; WACHTER 10 cum versione Germanica. – BOYCE, Lararia 68 n. 294; LAFORGE, Religion privée 169. In eo tectorii fragmento, de quo vide supra ad tit. 1635– 1643, nullus extat titulus, qui bono iure MARS (cuius litt. R et S cursivae) legi possit et pone quem extent cursiva S, mox RS (quarum S cursiva), quas ZANGEMEISTER legere sibi visus est. Extat quidem inscriptio 33 cm a margine sinistro tabulae et 64 cm a margine inferiore (inter v. 1 et 2 tit. 1635, supra litt. v. 2 a ZANGEMEISTER CRE lectas; bene cernitur in im. phot. SOLIN 2486 et 2488), qui fortasse MARS (litt. M autem incerta manet, nisi nexum litt. M et A praesumas, contra lineae intra primam partem litt. M breviorem vix fingunt) legi potest, pone autem litt. S et RS non extant. Quod rursus ad retiarium, super quem LANGNER Mars legere sibi visus est, attinet, de ea re mox disseram. Fieri quidem potest, ut Mars a ZANGEMEISTER visum in una fracturarum tabulae tectorii hic illic extantium steterit, si cecidit tectorium, postquam ZANGEMEISTER titulum legit. Fortasse autem ZANGEMEISTER in tit. 1644 hic collocando quodammodo erravit, nam extabat in taberna VII 6, 35 inscriptio graphio scripta MARS in larario instar aediculae ad parietem applicato, iuxta serpentem et aram in tectorio eminentem, ut patet ex FIORELLI, Descrizione 438 = 160 novae ed. Admirationem moveret hunc titulum ZANGEMEISTER fugisse, quamobrem tit. 1644 idem habendus videtur ac ille a FIORELLI memoratus, igitur in taberna 35 collocandus (FIORELLIO assentiuntur BOYCE, Lararia 68. 111; V. SAMPAOLO, PPM 7, 1997, 207; GARCÍA Y GARCÍA, Danni di guerra 109). In tabula infra tit. 1639 extat imago gladiatoris retiarii fuscina armati, quam contulerunt a. 2004 A. VARONE et a. 2017 H. Solin. Delineavit LANGNER, Graffitizeichnungen 46. im. del. tab. 42 fig. 829, qui vidit (e LANGNER R. S. GARRAFFONI – P. P. A. FUNARI, in Roman Amphitheatres 189 fig. 17, 5). Im. phot. D/110866. SOLIN, 2484. 2485. 2487. 2489. 2490 (a. 2017). VARONE, Imagines 310. Figura gladiatoris a LANGNER delineati certe eadem est (ambae sunt altae cm 6), titulus autem, qui super retiarium scriptus est, nullo modo cum LANGNER Mars feliciter(?) (ex im. del. a LANGNER delineata potius autem FELICIIR, i. e. felic⟨it⟩er vel felicit⟨e⟩r stat) legi potest (neque VARONE neque EGO inter inscriptionis reliquias Martis nomen agnoscere potuimus). Fieri autem potest, ut LANGNER tit. ineditum inter tit. 1637 et retiarii figuram litteris tenuissimis scriptum perperam Mars feliciter interpretatus sit (accuratum scrutinium huius tit. coniecturam corroborat LANGNER hic re vera feliciter cernere potuisse; contra a sinistra Mars nullo modo legi potest), nisi simpliciter tit. 1644 alicubi reperire voluit et eum hic vidisse temere credidit. – De huius tituli et collocatione et lectione vide quae disserui Arctos 40, 2006, 267 sq. Ad sinistram scariphata est imago alius gladiatoris admodum detrita, similiter delineata (pedum status similli-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI mus). Non esse potest adversarius illius retiarii, quod ambo ad dextram inclinant. Contra reliquiae linearum ad dextram retiarii fortasse ad eius adversarium pertinent; restant ut videtur crura hominis tunicati. H. S. 1645–1649a Tit. rep. VII 6 ad sinistram ost. 35, in pila. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1645 (cf. p. 463) = CLE 953, cf. CLE 45 adn. Tit. rep. sub pictura Mercurii. BÜCHELER, CLE 953; DIEHL, PWV2 600; GEIST, PW2 62 sq. n. 59 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 126 n. 107; WEEBER, DWH 37 n. 71 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 555 cum versione Germanica (male); WACHTER 1066 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 25 n. 39; G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 153; DELLA CORTE, Amori e amanti 77 sq. cum versione Italica; ID., Case ed abitanti3 171 n. 311 a–f; GIGANTE, Civiltà 216 adn. 95; ID., Mélanges M. Lebel 241–246; J. KEPARTOVÁ, LF 106, 1983, 187 sq. (cf. AE 1985, 14); EAD., Klio 66, 1984, 195; P. CUGUSI, QUCC 48 (n. s. 19), 1985, 94; FRÖHLICH, Fassadenbilder 327; GIORDANO – CASALE, L’amore 15; VARONE, Erotica Pompeiana 109 cum versione Italica; COURTNEY, Musa lapidaria 98 sq. 307 n. 93a cum versione Anglica; RICHLIN, Garden of Priapus2 81 cum versione Anglica; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 78 sq.; HARTNETT, By Roman Hands 96 n. 139; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144; P. CUGUSI, GIF n. s. 1, 2010, 35 sq.; MILNOR, Graffiti 93–95 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 114 cum sola versione Germanica (proponit scriptorem fortasse Mercurio, sub cuius pictura versus inscripsit, supplicasse, ut rivales pessumdaret). Vio[lare] i. e. vitiare, de quo verbi usu vide VARR. ling. 6, 80, insuper OLD s. v. violo, 2069, § 2 c et ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 199. 223. De clausula violare puellam cf. TIB. 1, 6, 51, de vi vocabuli puellae in hac inscriptione positi cf. KEPARTOVÁ, l. l. Amatorem in desertis montibus se morantem habes in PROP. 1, 18, quod carmen cum huius tituli exsecratione v. 2 P. K. contulit COURTNEY p. 307. 1645a Tit. rep. infra tit. praecedentem. Ex schedis Berolini in Academia conservatis patet lectionem primi vocabuli valde incertam evenire. Praeterea forma RVNDAS vel RVNDASI explicari nequit. H. S. 1645b Tit. rep. sub tit. 1645. H. S. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144. 1646 (cf. p. 210) Tit. rep. sub tit. 1645. E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 132; M. BONARIA, MRF II 86 n. 779. 177; ID. RE Suppl. X, 1965, 3 s. v. Actius Castrensis. 1113 s. v. Ummidius n. 2a; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 170 sq.; J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 98–101; EHRHARDT, Casa dell’Orso 76– 79; LEPPIN, Histrionen 31. 193 sq.; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 297 (332 perperam refertur); SAVUNEN, Women 104; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 101; J. H. STARKS, in New Directions in Ancient Pantomime 134–137 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER). De Actio Castrensi (ita duobus cognominibus appellatus est, ut patet praeter tit. Pompeianos 2150. 2413d etiam ex tit. Albae Pompeiae detecto AE 1984, 416) pantomimo, cuius mentio hic haud dubie fit, vide imprimis LEPPIN, ubi aliam bibliographiam invenies; de eius nomine infra ad tit. 2150 et 2413d (adde EHRHARDT 76, qui ad tit. 1679 de nomine aliquantum periculose tractat). Actius Castrensis fuisse debet pantomimus par fere Aniceto (de quo vide LEPPIN, Histrionen 191 sq.), certe non eius libertus, ut contendit BONARIA, aut eius gregis saltem socius, ut putat FRANKLIN; de ratione quae inter Actios Anicetum et Castrensem intercedit, cf. infra ad tit. 2413d). FRANKLIN

1678

POMPEII (assentiente SAVUNEN; eodem modo iam MAU, ut patet ex comm. ad tit. 3891) autem male Actii nomen a Castrensi abiudicat, et Chloen mimam Actii, sc. Aniceti, gregis sociam esse putat (SAVUNEN prostitutam ducit). Melius LEPPIN eam sociam gregis Castrensis iudicat; fuisse autem potest etiam mera artis Castrensis studiosa. Alii ut EHRHARDT et ESCHEBACH et VARONE putant Castrensem socium vel possessorem huius lupanaris q. d. Veneris fuisse (contra DELLA CORTE lupanar a quadam Venere administratum [cui adsensi sunt e. g. MOURITSEN, Elections 212 ad. 507 et BIUNDO, Athenaeum 91, 2003, 86], quod non persuadet, et nomina mulierum ibi reperta meretricum esse conicit) atque prostitutas possedisse, vix recte (de ea re cf. infra ad tit. 2150) et Chloen eius servam fuisse (BONARIA eius libertam), quod a priori excludi nequit, si quidem Acti genetivus est, esse autem potest et vocativus (EHRHARDT male Actii intellegit, tamquam solus genetivus esse possit). Si Chloe tit. 8618b. 8626. 8635 memorata, ut coniciunt FRANKLIN et SAVUNEN et VARONE (dubitat STARKS), eadem est, quod fieri potest (licet Chloe nomen satis notum sit), potius erat assecla admiratrix Castrensis, non eius serva, cum in his titulis numquam serva Castrensis appellata sit. H. S. 1647 Tit. rep. sub tit. praecedenti. HUNINK, Graffiti 556. – SPAL, Poesie 67–69. Scamander vulgo, recte ut videtur, nomen hominis habetur, quamquam fluvii nomen apud scriptores late passum erat; hic autem Scamander quidem nomen suum ter scariphasse videtur, quod, si de nomine fluvii agatur, aliquantum insolitum sit. Vide tamen quod exposui ad Rheni nomen infra ad tit. 4905. – Aliter SPAL, qui tit. cum fluvio Homerico coniungit, nimis periculose; vide infra ad tit. 1649a. H. S. 1648 Tit. rep. ad sinistram tit. 1645 v. 1. Im. del. a. 1894 manu libera a MAU ut videtur exarata Berolini in Academia servata. Ex im. del., quae pauxillum tantum ab illa a ZANGEMEISTER in tab. XXXI 13 edita differt, C C GEMELVS legi potest; infra im. notatur “gerapius” (id quod ex im. del. tab. XXXI 13 excludi nequit, licet explicatio talis lectionis obscura maneat). H. S. 1649 (cf. p. 463) = CLE 944. Tit. rep. sub tit. praecedenti. BÜCHELER, CLE 944; DIEHL, PWV2 592; GEIST, PW2 62 sq. n. 54 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 123 n. 98 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 101 n. 162 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 24 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 34 n. 64 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 557 cum versione Germanica; WACHTER 1068 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 30 n. 48; CIPROTTI, sched. 1963; G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 164; TANZER, Common People 86; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 171 sub n. 311 a–f. adn. 1–2; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 122; DELLA CORTE, Amori e amanti 82 cum versione Italica; GIGANTE, Civiltà 210 et adn. 52–55; M. LAUSBERG, Das Einzeldistichon. Studien zum antiken Epigramm (Studia et testimonia antiqua 19), München 1982, 336; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 39 cum sola versione Anglica, 40 cum sola versione Italica; WEEBER, Humor 48 cum sola versione Germanica; GIORDANO – CASALE, L’amore 14 sq.; VARONE, Erotica Pompeiana 60 cum versione Italica; I. GALLO, Rass. Stor. Salern. n. s. 22, 1994, 209; COURTNEY, Musa lapidaria 96 sq. 304 n. 87 cum versione Anglica; WALLACE, Introduction 72 n. 117; DOSI, Eros 150 cum versione Italica; MILNOR, Graffiti 94 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER et cum versione Anglica; SPAL, Poesie 64–69 cum im. del. fig. 8 ex ZANGEMEISTER et cum versione Germanica; SPAL – BOVELET, Amor verdichtet 20. 1 de hic loco is posito vide VÄÄNÄNEN. – auras pro aures scriptum esse coniecit DELLA CORTE, male (cf. i. a. GIGANTE

CIL IV Suppl. 4 p. 210 adn. 54). – quis habet syllabam metri gratia productam. 2 de pentametri clausula fontis aquas cf. TIB. 2, 1, 14. PROP. 1, 20, 24. Sententiae figurae, quae Graece ἀδύνατον nominatur, verisimillime subest imago Aeoli (id quod perspexit COURTNEY p. 304, qui insuper contendit complura huiusce generis exempla ad sententias de amore vel amicitia dictas pertinere collato H. V. CANTER, AJPh 51, 1930, 32–41, inprimis 34 sq.). Verba aurarum alligandarum proverbialia habet M. C. SUTPHEN, AJPh 22, 1901, 385 (= ID., in R. HÄUSSLER, Nachträge zu A. Otto: Sprichwörter und sprichwörtliche Redensarten der Römer, Hildesheim 1968, 224) s. v. ventus 8 locis similibus scriptorum Graecorum allatis. P. K. – H. S. 1649a Tit. partim primo vocabulo tit. praecedentis superimpositus. SPAL, Poesie 64–69 cum im. del. fig. 8 ex ZANGEMEISTER. De Scamandri nomine viri vide et supra ad tit. 1647; praeterea Pompeis tit. 1748. 3340, 56. 92. 103. 11. 4159 redit. SPAL – aliter ac ZANGEMEISTER – quaerit, an scriptor HOM. Il. 21, 218–200 in mente habuerit, ubi Achilles alveum Scamandri cadaveribus Troianorum obturat ita eius cursum in mare impediens. Quod admodum incertum manet. H. S. 1649b Tit. supra tit. praecedentem alia manu litteris quadratis scriptum nobiscum communicat ZANGEMEISTER, in cuius apographo tab. XIV 4 tamen deest. SPAL, Poesie 65 adn. 293. ZANGEMEISTER, qui ipse de lectione valde dubitat, alias quoque litt. et a sinistra et a dextra huius vidit. H. S. 1650 Tit. rep. in aedium VII 7, 23 membri 14 ut videtur pariete orientali (sed parum accurate LANGNER, Graffitizeichnungen 26 VII 7, 21 attribuit). Iam periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 705; GEIST, PW2 56 sq. n. 28 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 550 cum versione Germanica; WACHTER 509 cum versione Germanica. – H. S. WALLACE, Introduction 85 n. 169. 1651–1652a. 3053 Tit. rep. ad sinistram arae Iovis (quam ZANGEMEISTER etiamtum Larum nuncupavit) VII 7, 22 (parum accurate AUCTORES CTP IV 313 col. 1 ad orientem ex ost. 20 ponunt). Tit. perierunt nec im. phot. servantur. H. S. 1651 Tit. rep. in nigro tectorio. HUNINK, Graffiti 692 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 85 = ID., Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 329 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVINRICHARDSON, in Ancient Sex 240 cum versione Anglica. H. S. 1653 Tit. rep. in pariete externo aedium VII 7 inter ost. 20 et 21. Tit. periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 283; BALDI, IP 75 n. 106 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 580 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 102); WACHTER 426 cum versione Germanica. – LANGNER, Graffitizeichnungen 46 adn. 265. 48 adn. 293. 51 adn. 308; in disco n. 1052 sine im. del.; WALLACE, Introduction 56 sq. n. 59. E. RICHTER, Vox Romanica 2, 1937, 112, gladiatoris figurae causa, “Das ist (Hier ist) der unüberwindliche H.” intellegit. Potius autem “Hermaiscus hic fuit” intellexerim; H. S. ita et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 120 et BALDI. 1654 cf. CLE 43 adn. Tit. rep. in aedium VII 7, 19 membri 5 pariete orientali, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur.

1679

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI BÜCHELER, CLE 43 adn.; DIEHL, PWV2 811 cum add. p. 62; GEIST, PW2 78 sq. n. 5, 2; HUNINK, Graffiti 582 cum versione Germanica; WACHTER 1467 cum versione Germanica. – GIGANTE, Civiltà 202 adn. 2; P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 276 n. 36 cum versione Anglica. Exordium fabellae AESOPIAE imitari visum est BÜCHELER, CLE; similia reperies infra ad tit. 3136. P. K. 1655 = CLE 1938 Tit. rep. in aedium VII 7, 19 membri 5 pariete septentrionali, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 545 cum add. p. 62; ENGSTRÖM, CLE 141; LOMMATZSCH, CLE 1938; WACHTER 1154 cum versione Germanica. – W. HERAEUS, Hermes 48, 1913, 453 = Kleine Schriften 184; F. A. Todd, Class. Quart. 57, 1943, 110; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 109 sq.; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 12 sq. Natalis est nomen et non vocabulum (ut dederat ENGSTRÖM), id quod perspexit HERAEUS, qui inter puer et Natalis interpungere voluit (sed nihil offendere, quin etiam coniungas puer Natalis, puto, si verpa nominativum habes). Quem sequitur LOMMATZSCH, CLE, qui insuper contendit HERAEUS nomen genetivo positum esse dixisse, at tale nihil inveni apud HERAEUS. Aptius fortasse cum ADAMS p. 13 de vocabulo verpa nominativo posito et quasi parte pro toto (i. e. pro pedicatore aut irrumatore) scripto cogites (tunc autem Natalis nominativus esse debet) collato tit. 1363 Antus ψωλή (nisi sunt tit. duo); sed vide infra quae scripsi de metro tituli. Cave vocabulum verpae pro cognomine habeas, cum in tit. Pompeiano 1375 legatur Natalis Verpe (id quod non sine dubiis cognomen duxit ZANGEMEISTER, ind. cogn. p. 238, 3). De vi vocabuli verpae vide amplius ADAMS 12 sq., cf. etiam VÄÄNÄNEN. Salutationes in titulis Pompeianis repertas collegit VARONE, Erotica Pompeiana 123 cum adn. 202. Is, qui versum scripsit, metrum sane pessum dedit. Hexametrum scribere voluisse metro initio ex nomine et fine ex vocabulo te corrupto putant AUCTORES OMNES. Quin autem cogitem de senario hypermetro initio ex nomine male pacto, nescio. (Quod si accipias, cogitaveris etiam de vocabulo verpae ablativo instrumentali posito.) P. K. 1656. 3056. 3057 Tit. rep. in pariete externo aedium VII 7 inter ost. 18 et 19. Tit. perierunt nec im. phot. servantur. H. S. 1657 (cf. p. 210) Tit. rep. VII 7 ad dextram, i. e. in occidentem ost. 18 nescio quantum. Tit. periit, nec im. phot. servantur. H. S. 1658–1664. 3054. 3055. 4836 Tit. rep. in insulae VII 15 pariete externo ad sinistram, i. e. in orientem ost. 11 (tit. 1661 ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 275 parum accurate ost. VII 4, 15. 16, ibid. 297 sq. ost. VII 6, 35. 36 attribuit, sed ibid. 344 tit. 1662 rectius in VII 15, 11. 11a collocavit). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1658 (cf. p. 210) Tit. rep. in eius parietis tectorio rubro. Vetti Vere, amator, coctor. DIEHL, PWV2 199. 126 adn.; MONTERO CARTELLE, Priapeos 102 n. 17 cum sola versione Hispanica; WACHTER 348 cum versione Germanica. – P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 88 n. 18. Collato tit. 1662 conicere possis de Vettio Vero agi, qui in tit. 1662 mero cognomine memoratur. Scriptor (quem in ambobus tit. eundem esse excludi nequit) Veri cognomini sensum duplicem dedisse potest in tit. 1558, quatenus eius oratio praeter Vetti Verĕ (ita ZANGEMEISTER, ind. nom. p.232, cogn. p. 238, MAU, ind. nom. p. 747, cogn. p. 754) etiam Vetti, verē amator (ita DIEHL, PWV, CUGUSI) sibi voluit. Utcumque res sese habet, hic Vettius albo Pompeianorum apud CASTRÉN2 addendus, 239 sq. n. 454, aut ante 1

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI aut post 22. – Cum Coctor cognomen hucusque ignotum et aliquantum singulare sit, melius est coctor intellegere (ita et TANZER, Common People 48; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447. 455; aliquantum haesitant ZANGEMEISTER ind. voc. p. 240, 2 et MAU ind. voc. p. 756, 4 (sed in comm. tit. 6823 appellativum ducit) et O. PROBST, ThLL s. v. coctor, 1402, 30–31); nota coctoris verbum perraro testatum (PETRON. 95, 8 i. q. coquus), hic probabiliter sensu erotico adhibitum, ut amator simul usurpatum ad credendum adducit (non excludi potest eodem sensu tit. 6823 Aprilis coctor adhibitum esse, utique sine dubio appellativum est). – CUGUSI suspicatur inesse quaternarium trochaicum, i. e. dimetrum trochaicum acatalecticum, quod fieri potest. H. S. 1661 Tit. rep. ad sinistram tit. 1658. E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 132; J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 99; EHRHARDT, Casa dell’Orso 76–79; LEPPIN, Histrionen 193 sq.; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 275. 297. 332; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 101. Castrensem eundem ac Castrensem in aliis tit. Pompeianis quoque memoratum putant OMNES FERE VIRI supra relati. Quorum EHRHARDT et LEPPIN eum ex Sicilia oriundum esse posse putant (FRANKLIN praeterea optionem mentionis duorum virorum, Castrensis et Siculi, refert). Ut omnes tituli Pompeiani, in quibus Castrensis laudatur, ad eundem spectare possint, fieri quidem potest, aliquantum incertum autem manet (ut et in tit. 2290), nam Castrensis cognomen saepius testatum est (KAJANTO, Cognomina 208). Agi potest e. g. de quovis viro ex Sicilia oriundo aut de quodam Siculo munere castrensi praedito. De Castrense opinato possessore tabernarum et prostitutarum vide infra ad tit. 2150. – Chrysaspis sine dubio cognomen est alius personae (de ea re paullulum dubitat MAU, ind. cogn. p. 748). Fuisse potest sive vir sive femina (nomen viri: SOLIN, Namenbuch2 710. duo servi in tit. Lucerino AE 1994, 510; nomen feminae: tit. huius Corporis vol. V 1947). Si in hoc tit. de pantomimo Castrense agitur, Chrysaspis fuisse potest studiosus studiosave artis Castrensis, nisi ad gregem Castrensis pertinebat. Potius autem de mera salutatione Chrysaspidis agitur (ita et VARONE, qui feminam habet), Castrensis sive pantomimus erat sive quivis vir. Minus verisimiliter Sicule dativum Siculae repraesentat; nota Siculae cognomen femininum perraro occurrere. H. S. 1662 Tit. rep. proxime tit. praecedentes. DIEHL, PWV2 708; GEIST, PW2 42 n. 26 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 106 n. 340 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 583 cum versione Germanica; WACHTER 786 cum versione Germanica. – M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 16; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 344; J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 105 (de duplici ellipsi et sensu sententiae); WALLACE, Introduction 50 n. 33. Collato tit. 1658 facile conieceris de Vettio Vero agi, cuius cognomine scriptor ut in tit. 1658 per paronomasiam lusit. – FELE putat fortasse subesse aut hemiasclepiadeum primum et reizianum catalecticum aut phalaecium catalecticum nimis subtiliter. H. S. 1664 Tit. rep. ad sinistram tit. 1661. DIEHL, PWV2 281; GEIST, PW2 28 sq. n. 25 cum versione Germanica; WACHTER 425 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 6 n. 20 a; ADAMS, Bilingualism 406; C. PEPE, in Pompei e i Greci 294. H. S. 1665 (cf. p. 210) Tit. ubi rep. sit, non certe constat; memoratur a G. MINERVINI, Bull. Arch. Nap. 1859, 68 aut cum tit. 1656 rep. VII 7 inter ost. 18 et 19, aut cum tit. 1661 et 1662 rep. in insulae VII 15 pariete externo in orientem ost. 11. Ceterum AUCTORES in loci descriptione dissentiunt: ins. VII 15 iuxta ost. 12 in CTP IV 313 col. 1; ost. VII 5, 15 BALDI; ost. VII 6, 34–36 vel VII 15, 11.511a ESCHEBACH,

1680

POMPEII Gebäudeverzeichnis 297 sq. (sed vide supra ad tit. 1658– 1664); VII 15, 15 VARONE. Periit, nec im. phot. servantur. GEIST, PW2 58 sq. n. 44 cum versione Germanica; BALDI, IP 74 n. 105 cum versione Italica. HUNINK, Graffiti 559 cum versione Germanica; WACHTER 1267 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 43 n. 52; VARONE, Erotica Pompeiana 150 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 61 cum versione Italica; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 107 adn. 38; WALLACE, Introduction 72 n. 118; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149. VARONE eandem Restitutam fortasse in tit. 2202. 3951 al. memoratam esse conicit, quod fieri potest, incertum autem manet; cf. infra ad tit. 2202. H. S. 1666 Tit. rep. inter insulae VII 4 tabernas 27 et 28, ut videtur (quod respondet ZANGEMEISTER collocatione inter ostia 12 et 13 lateris septentrionalis viae degli Augustali); iam periit teste LANGNER (in disco), quod confirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = ID., Naturalia non turpia 229 cum versione Anglica; LANGNER, Graffitizeichnungen 37 adn. 208. 39. 62. 87. 110 adn. 708. 159 (in indice topographico); n. 298. 534. 535. 692 omnes in disco tantum et sine im. del.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144. H. S. 1667–1667a Tit. attribuendi videntur ost. VII 4, 31 (si aditus aedium di Arianna ubi ZANGEMEISTER inscriptionem vidit idem iudicari potest ac fauces n. 31 apud ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 278 sq.). Tit. perisse nec im. phot. serH. S. vari confirmant A. VARONE et H. SOLIN. 1667 (cf. p. 210) I. I. RUSSU, Epigraphica 10, 1948, 16 n. 3 (AE 1950 sub n. 86). M(arcus) Lollius [M(arci) l(ibertus)] Bithus RUSSU. Bithus nomen Thracicum (vide DANA, Onomasticon Thracicum 40–58) et ita M. Lollius Thrax est. RUSSU eum igitur libertum existimat (assentiente M. STEFANILE, Vesuviana 9, 2017, 106 cum adn. 4), sed eodem iure originis peregrinae fuisse potest; nota Bithi cognomen usitatissimum apud milites fuisse. Quod non constat, utrum M. f. an M. l. in pariete steterit, res in ambiguo manet (milites Thracici, potissimum legionarii, notam patris more Romano nullo labore ferre potuerunt). H. S. 1667a (cf. p. 210) Tit. rep. infra tit. praecedentem. Si ZANGEMEISTER in addendis de lectione recte refert, hic Q. Vinnius Laetus ex albo Pompeianorum (CASTRÉN2 242 n. 463, 6, qui ceterum male O. [Aulus vel Quintus?] VinH. S. nius Laetus legit) amovendus est. 1668–1671 (cf. p. 210) Tit. rep. in tabernae VII 4, 32 pariete occidentali, in tectorio rubro. Tit. perierunt, neque im. phot. servantur. 1672–1678 Tit. rep. in aedibus VII 2, 35 (di Mercurio). H. S. 1672 cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. in aedium VII 2, 35 atrii b columna ordinis postici orientali. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 532 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 177; M. GIGANTE, A & R n. s. 28, 1983, 44 sq.; MILNOR, Graffiti 266 n. 25. Est VERG. Aen. 2, 1; idem versus recurrit in titulis Pompeianis 16ies saltem, secundum indicem a HOOGMA, Einfluß Vergils 236 sq. compositum, ubi adde tit. 1006 (ut P. K. notat FERRARO, Presenza 27) et 8222. 1676 (cf. p. 210) Tit. rep. in eiusdem atrii b pariete orientali, inter aditus in cubicula d et e, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. P(ondo) adipe CXXXII. Collata p. 210 nova lectione tit. 1678 interpretatio a ZANGEMEISTER ibidem data rem sine dubio acu tetigit. Quae cum ita sint, intellegendum est adipem pondo CXXXII. H. S.

CIL IV Suppl. 4 1677 Tit. reliquiae extant in aedium VII 2, 35 triclinii f pariete occidentali 134 cm in septentriones ab aditu, qui ducit in membrum k, 119 cm a pavimento, scripti litteris valde abrasis, cuspide crassa exaratis. Contulit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/75769. VARONE, Imagines 304. Reliquias, quae mediae parti tit. a ZANGEMEISTER exhibiti ascribi posse videntur, agnovimus VARONE et EGO has: [- - -?]X ◦ CXXXIX ◦ CXX[- - -?]. H. S. 1678 (cf. p. 210) Tit. rep. in aedium VII 2, 35 triclinii f pariete orientali, superius ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 410; WACHTER 949. Collato tit. 1676 lectio a ZANGEMEISTER ambobus p. 210 data rem sine dubio acu tetigit. H. S. 1679–1685. 3059 Tit. rep. in aedibus VII 2, 45 (dell’Orso), de quibus vide EHRHARDT, Casa dell’Orso, praesertim p. 20. 76. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 1679 (cf. p. 210. 463. 704) = CLE 931 (partim) Tit. rep. in aedium VII 2, 45 atrii b pariete meridionali, intranti a sinistra.

5

10

Invicte Castresiṣ, habeas propiteos deos tuos tres, ite et qui leges. Calos Edone. Valeat qui legerit. Edone dicit: Assibus hic bibitur, dipundium si dederis, meliora bibes, quattus si dederis, vina Falerna bib(es). Calos Castresi TṚ+

BÜCHELER, CLE 931 (partim); DIEHL, PWV2 34; GEIST, PW2 70 sq. n. 12 partim, cum versione Germanica; KRENKEL, PI p. 57 sq. partim, cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 99 sq. n. 10 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 67 n. 89 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 210 sq. (v. 5–13 in.) cum versione Italica; WEEBER, DWH 79 n. 250 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 533 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 102); H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 332 sq.; WACHTER 916 cum versione Germanica. – E. BORMANN, in Wiener Eranos 1909 311 sq.; Gaheis, Altrömisches Leben 1, 13; FRANK, ES 1, 403; E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 20 (errore inscriptionis nota numeri 1639 posita); RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 230; LEWIS – REINHOLD, Civilisation3 2, 359 n. 93 IV cum sola versione Anglica; KLEBERG, Hôtels 75. 79. 89. 107; PETROVSKIJ, Stichotvorennija 139 sq. n. 147; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 180 n. 335; ÉTIENNE, Vie quotidienne 222 partim; cum sola versione Francogallica; VÄÄNÄNEN, Introduction2 229 n. 3; FEDOROVA, Latinskaja epigrafika 218; BENNER, The Emperor says 196; F. KNOKE, AU 20, 3, 1977, 15 n. 32; TCHERNIA, Vin 36 sq. (de Falerni proprietate); J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 100 cum versione Anglica, male; EHRHARDT, Casa dell’Orso 20. 76–79; LEPPIN, Histrionen 193; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 262 sq.; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 36 cum sola versione Italica. 37 cum sola versione Anglica; ID., Erotica Pompeiana 135 cum adn. 231. 136 adn. 236; N. KAMPEN, in Women in the Classical World. Image and text, New York – Oxford 1994, 337 (male); COURTNEY, Musa lapidaria 88 sq. 294 n. 72 partim; cum versione Anglica; W. EHRHARDT, PPM 6, 1996, 744; PRELL, Armut im antiken

1681

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Rom 183; SAVUNEN, Women 106 adn. 126; C. PERASSI, Comunicazioni. Circolare di informazione dei Soci della Società numismatica italiana 27, 1998, 7–11; A. TCHERNIA, in Mercati nel mondo romano 208; VARONE, Misteri 261 cum sola versione Italica; E. WOECKNER, in Women Writing Latin From Roman Antiquity to Early Modern Europe 1 (ed. L. J. CHURCHILL and J. E. JEFFREY), New York – London 2002, 72–84 (textus pessimus p. 81, cum versione Anglica); COOLEY – COOLEY, Sourcebook 162 n. H 12 cum sola versione Anglica; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 102– 104 cum im. del. p. 100 (ex ZANGEMEISTER, v. 13 ex. a reliqua parte versus separata); WALLACE, Introduction 65 sq. n. 93; BERRY, Complete Pompeii 231 cum sola versione Anglica; PROVENZALE, Echi di propaganda 175 (errore inscriptionis nota numeri posita 1979); A. BUONOPANE, in Opinione pubblica 243 cum im. del. ex ZANGEMEISTER; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144; A. VARONE, in Vinum nostrum 222 sq.; TCHERNIA, Commerce 197; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 325 cum adn. 37; H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 332 sq. (AE 2013, 261); ROBERTS, Life and Death 68 cum adn. 87 (p. 302); P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 273 n. 27 cum versione Anglica; MILNOR, Graffiti 80 cum versione Anglica; HARVEY, Daily Life 282 sq. n. 301 cum sola versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 235 n. H 20 cum sola versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 277. 281 cum versione Anglica. Utrum inscriptio una sit necne non certe constat. Tota tamen eadem manu exarata esse videtur (nisi quod v. 13 ex. litteris maioribus et fortasse altera manu scriptus est; ex apographo patet e. g. litt. A diverse scariphatam esse). Utcumque res se habet, inscriptio ex duabus partibus constat: v. 1–6 continent salutationem Castrensi et ignoto cuidam et Hedone redditam, cum v. 7–13 Hedone forma edicti in pariete atrii divulgati (de qua re vide BENNER) pretia vinorum referat. Sin v. 1–13 una manu scripti sunt et si v. 5 Hedone salutatur, necesse est praeconium Hedones a manu ignota scriptum esse (ita e. g. PROVENZALE). Quod fieri potest, et scriptor fuisse e. g. minister ministrave Hedones, quae fortasse vinaria tabernae fuit, domina potius quam ministra (de qua egerunt DELLA CORTE, EHRHARDT, ESCHEBACH). Cuius nomen alibi Pompeis non redit, usitatissimum autem Romae erat (SOLIN, Personennamen2 1328–1330). Ex Graeco nomine non concludere licet Hedonen servam fuisse (de ancilla cogitant DELLA CORTE et ESCHEBACH et SAVUNEN); itaque nihil impedit eam dominam tabernae ducere, quae liberta quidem fuisse possit (in hac re iudicanda haesitat KLEBERG p. 89, qui non diiudicat utrum fuerit domina popinae an ministra). Castrensis sine dubio nomen est viri (mirum in modum ÉTIENNE hic mentionem militis videt: Beau militaire v. 13 ex. vertit). Idem nomen Pompeis saepius redit, semper in regione VII (excepto tit. 2413d in insula IX 7 reperto; 10643c Herculanei rep. ad eum non spectat, ut contendit LEPPIN). Haec omnia testimonia ad eundem virum spectare possunt; nota nomen Castrensis in Campania extra Pompeios solum tit. huius Corporis vol. X 3699. EE VIII 448 testatum esse. De eo eiusque nomine cf. praecipue supra ad tit. 1646 et infra ad tit. 2150 et 2413d. Mihi est actor ille celeberrimus Actius Castrensis (ita i. a. et FRANKLIN et WOECKNER), non possessor aedium, ubi prodiit titulus, et prostitutarum, ut contendunt complures VIRI DOCTI (vide infra ad tit. 2150). Melius actori quam aedium domino convenit adiectivus invictus, vocabulum Pompeis sensu erotico quoque adhibitum (cf. e. g. tit. 1309. 2226); ante omnia autem Castrensis non necessarie civis Pompeianus erat, sed potius actor peregrinator (nota tit. AE 1984, 416, qui ostendit eius famam late passam; ex tit. 1661 sumi potest eum fortasse a Sicilia oriundum fuisse). – Inscriptio

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI post terrae motum a. 62 scariphata esse videtur (cf. EHRHARDT, Casa dell’Orso p. 76). Hedones praeconium v. 8–13 ex dactylis elegiacis constat, qui partim claudicant. Lusit BÜCHELER (adsentiente GAHEIS adn. 47 p. 23) emendans binis meliora dabuntur; confert MART. 13, 119 commodiora bibes et ad 13 EIUSDEM 13, 120 musta Falerna bibes. – 8 de plur. assibus vide infra ad v. 8. Haec singula sequenda sunt: 1 requiritur CASTRESIS (ita bene in suo exemplo typis exscripto WALLACE); ultimam a ZANGEMEISTER in im. del. male exaratam S esse probabile est; cave ne ex v. 13 hic Castresit ponas (ut F. REISCH, ThLL Onom. s. v. Castrensis, 250, 34); neque cum DIEHL et VÄÄNÄNEN Castrese (ultima E litt. II scripta) neque cum BALDI Castre(n)s formis insolitis intellexeris. – 1–4 Castres⟨n⟩si⟨s⟩ t⟨u⟩ | habeas propiteos | deos ⟨C⟩astres⟨n⟩si⟨s⟩ t⟨u⟩ | e(m) et κτλ. WOECKNER pessime, quod KRUSCHWITZ accepit; similiter Castresi t(u) FRANKLIN temere. De scribendi ratione Castres- litt. n omissa (ita et v. 13) vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 68. – 2 abeas neglegenter BALDI. – de scribendi ratione propiteos (i hiatu in e mutata) vide VÄÄNÄNEN, l. l. 36. – 3 deos (ita legendum videtur, non deas) tres Castrensis Iovem Neptunum Plutonem fuisse ZANGEMEISTER, haesitans quidem, conicit, qua de causa, non recte video; saltem loco Plutonis (qui plerumque cum aliis dis cthoniis colebatur) de Venere dea tutelari Pompeiorum cogites, et alia numina urbis tutelaria Herculem Bacchum scriptor in mente habuisse potest. R. PORTILLO – A. U. STYLOW, MM 26, 1985, 213 teste PETRON. 60, 8 sq. de duobus Laribus et genio cogitant, perperam sine dubio. EHRHARDT, Casa dell’Orso p. 76 adn. 559 pro parte sua deos prostitutas Castrensis fuisse conicit, quod minime admittitur. – 3–4 ite(m) ZANGEMEISTER recte sine dubio (ita et VÄÄNÄNEN, l. l. 75); pessime tresi|e LEVIN-RICHARDSON). – 4 leges sine dubio legis intellegendum (ita et VÄÄNÄNEN, l. l. 22 et WACHTER). – 5 est probabiliter καλῶς (καλός cum nomine feminae non coniunxerim; vide supra ad tit. 1283. 1286; perperam LEVIN-RICHARDSON adiectivum esse contendit) Edone, quod est aut nominativus/vocativus aut dativus (minus apte B. MAURENBRECHER, ThLL s. v. calos 183, 53– 54 et VÄÄNÄNEN, l. l. 110 et LEWIS – REINHOLD de substantivo ἡδονή cogitant; vide et BÜCHELER. Sine causa eius usum in caupona cum significatione illius appellativi conectit WOECKNER); an eadem sit ac Hedone tit. 10233 memorata, ut vult WOECKNER, plane incertum (nota eius cognomen late passum esse). De aspiratione omissa cf. VÄÄNÄNEN, l. l. 58. – 8–11 de pretiis vini, quod Pompeis veniebat, cf. FRANK, ES; L. BREGLIA, in Pompeiana 51; KLEBERG, Hôtels 107 sq.; MROZEK, Prix et rémunération 15 (iniuria KLEBERG aggreditur). 20; DUNCAN-JONES, Economy2 46. 364; A. TCHERNIA, Le vin de l’Italie romaine (BEFAR 261), Rome 1986, 36; LAMPE, Stadtrömische Christen2 163; VARONE, Erotica Pompeiana 135. Pretia ad sextarium probabiliter spectant; asse (plur. assibus asses singuli denotantur; praeterea scriptor fortasse metri causa plurali usus est) vinum commune venum ibat. – 9 dupundium neglegenter COURTNEY; de scribendi ratione dipundium cf. W. BANNIER, ThLL s. v. dupondius 2285, 16; VÄÄNÄNEN, l. l. 26. 29. – 11 ex apographo tab. IV 2 lectio vera certo erui nequit; vide quod animadvertit ZANGEMEISTER add. p. 463. Collato autem tit. Graff. Pal. II 169 coniecit inesse quattus (quod iam F. BÜCHELER, ALL 1, 1884, 102 viderat). Haec vox indeclinabilis (de ea LEUMANN, Laut- und Formenlehre2 486) sermonis colloquialis propria redit tit. huius Corporis vol. XI 5717. VIII 25902 III, 19. ICH 22; sensum sestertii habere videtur (cf. P. CASTRÉN, in Graff. Pal. II p. 93; ANDREAU, Vie financière 459 adn. 69). V. l. operae pretium est enumerare has: qua[rtum] (assem) DELLA CORTE et quartos KNOKE, WEEBER minus apte, quamquam a priori numerus ordinalis

1682

POMPEII excludi nequit; quantus = quartos = quarternos (asses) FRANKLIN confuse et nescius addendorum p. 463 (quantus? male MILNOR); ceterum quattus universe fere acceptum. – 12 litt. F, quam dat ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto (et cum eo FRANKLIN), mihi ex apographo iudicanti potius fortuita videtur. – 13 de forma litt. B secundae vide MALLON, Paléographie romaine 42–44; agi videtur de B à panse à gauche q. d., quae circuli parte sinistra caret, in im. del. ZANGEMEISTER saltem. – ex im. del. tab. IV 3 difficile est statutu, quomodo calos vocabulum scriptum fuerit; an litteris mixtis Graecis Latinisque CALΩϹ? – ZANGEMEISTER in adn. CASTRES IT legendum proponit, collato v. 1; ex apographo tab. IV 3 potius intellexerim Castresi TṚ+ (aut simile quid); negat ZANGEMEISTER dativum intellegendum esse, cf. tamen tit. 9146h, ubi calos (= καλῶς) cum dativo qoponi (= cauponi) fortasse compositum est (male DELLA CORTE). Inesse autem potest et nominativus/vocativus breviate (nisi per errorem, ut vult WALLACE) scriptus (in ea re calos et καλός intellegi licet). Miro modo HERAEUS, Kleine Schriften 224 adn. 3 Castresi vocativum post calos = καλῶς adhibitum ex Καστρήσιος = Castrensis derivat. Male corruperunt Castre(n)s valeat BALDI et Castre(n)si(s) t(u). I[nvicte] FRANKLIN. Quod ad significationem et propositum inscriptionis attinet, patet eam in atrio domus scariphatam esse; qualem rationem cum vicina culina g – magna dico – habeat, incertum manet. Et fortasse totum atrium, immo ipsa domus caupona vocari potest, ubi hospites bibebant et in cubiculis amoribus fruebantur. Ad summam excludi nequit quendam domus habitatorem vel hospitem impulsu animi inscriptionem partim poeticam parieti aeternare voluisse (MILNOR coniecit auctorem versus ex quodam carmine populari attulisse, nescio an recte). Porro nota cubiculum vicinum h saltem locum elegantem ad res amatorias exercendas fuisse. H. S. 1680 Tit. rep. in aedibus VII 2, 45 in atrii b pariete dextro. Ex 1 FILVM[-]Ʌ[- - -] et 2 FIIVMIIVII a ZANGEMEISTER descriptis admodum haesitans nomen Philumene conicere ausim. Philumenus quidam Pompeis tit. 3185 redit; in 2 aut nomen feminae aut voc. nominis viri praesto esse potest. H. S. 1682 Tit. rep. in aedium VII 2, 45 atrio b. 3 “est Hime(r) non finitum” ZANGEMEISTER in comm.; H. S. potius R cecidit, scr. igitur Hime[r]. 1684 (cf. p. 210) Tit. rep. ad dextram aditus aedium VII 2, 45. DIEHL, PWV2 474; GEIST, PW2 46 sq. n. 52 cum versione Germanica; BALDI, IP 76 n. 110 cum versione Italica; WEEBER, DWH 22 n. 17 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 534 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 102); WACHTER 1118 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 231; PISANI, Testi latini2 122 n. B 24; VARONE, Erotica Pompeiana 40 sq. cum versione Italica; LANGNER, Graffitizeichnungen 112 adn. 713; im. del. tab. 162 fig. 2523 (e ZANGEMEISTER supra, tab. XX 1; cum hic autem imaginem se vidisse non dicat, ea tota ex FIORELLI recepta erit; prima inscriptio a LANGNER in disco tantum redditur); A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 209; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100; ID., in Roman courtesan 95. Ut Pompeis saepe fit, ĕ brevis et ae facile inter se mutantur (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 18. 23–25), et non est cur hanc varietatem a scribendi ratione Graeca (E. RISCH, Mus. Helv. 32, 1975, 107 = Kleine Schriften 591) aut Osca (H. MYSLIWIEĆ, Antiquitas 11, 1984, 161) ducas. – 5 de scribendi ratione sucuras pro succ- vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 60; contra adde graphiam simplicem -r- pro -rrapud EUND. p. 62 (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 30). – 6– 7 aetati meae notionem ipsius hominis circumscribere potest (est proprietas sermonis colloquialis: J. G. KEMPF,

CIL IV Suppl. 4 ThLL s. v. aetas 1126, 18–28), pleonastice igitur Zosimus dicit ut mihi succurras aetati meae; eodem modo tit. AE 1975, 449 mihi meaeque aetati. – 10 ex. litt. E vix cecidit (ut putare videtur ZANGEMEISTER); e omissa purus error videtur. – VARONE putat Victoriam eam esse, quae saepius in lupanari memoratur; sed cf. infra ad tit. 2225. H. S. 1685 (cf. p. 210) Tit. rep. sub programmate 587, quod repertum esse VII 2 inter ost. 45 et 46 adnotat EHRHARDT, Casa H. S. dell’Orso 61 adn. 227. 1686 Tit. rep. ins. VII 2 inter ost. 47 et 48. Tit. periit, nec im. phot. servantur. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 532. In inscriptione viri duo memorati esse videntur (Delphicus vix ethnicon iudicandum). Cum huius nomen late apud Romanos confirmatum sit (vide e. g. Solin, Namenbuch2 622), Ἰαπετός Iapetus nusquam alibi nomen proprium historicum innotuit; in summa nomina Titanum nec in Graecia neque Romae populariter usitata erant. – 3 P◦V ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto, sed quod punctum in tab. XXVI 7a deest, fortasse conicere licet scriptoH. S. rem puer vel pueri in mente habuisse. 1687 (cf. p. 210). 3060 Tit. rep. videntur in aedibus VII 2, 48 (di D. Caprasius Primus) (sic CTP IV 270) vel in taberna VII 2, 50. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1688. 3061–3063 Tit. rep. in aedibus VII 2, 51. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1688 (cf. p. 210) Tit. rep. in aedium VII 2, 51 aditus a pariete dextro. Ruibundus amnis. DIEHL, PWV2 774; WACHTER 1472 cum versione Germanica. De ruibundus, quod est ἅπαξ λεγόμενον, vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 100. P. LANGLOIS, REL 39, 1961, 133. De connotatione erotica haesitans cogitat WACHTER, qui in inscriptione praeterea metrum iambicum aut trochaicum videt, quod autem casu accidisse potest. H. S. 1689 Tit. rep. inter ost. VII 2, 51 et 52. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1690 (cf. p. 211) Tit. rep. inter ost. VII 9, 13 et 14. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 555; WACHTER 721 cum versione Germanica. Caietanus sine nullo dubio hic cognomen est, raro tantum testatum (KAJANTO, Cognomina 181. H. SOLIN, Arctos 41, 2007, 92). H. S. 1691 (cf. p. 211) Tit. rep. in eadem pila ac tit. praecedens. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144. Forma pedicaut (vide p. 211) defendi potest (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 32); cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 45; eadem redit praeterea fortasse tit. 1391. 4523; cf. infra ad tit. 4523. H. S. 1692. 1693. 3064. 3066 Tit. rep. ins. VII 9 inter ost. 15 et 16 (tit. 1692. 3064. 3066) aut in taberna ipsa VII 9, 15. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1694. 1695. 3065 Tit. rep. (secundum ea, quae refert ZANGEMEISTER in add. p. 211) in taberna VII 9, 18. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1696 (cf. p. 211) Tit. rep. in tabernae VII 12, 11 pistrini d pariete occidentali, ad dextram Larum picturae (de qua vide BOYCE, Lararia 70 n. 316). Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur.

1683

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI LANGNER, Graffitizeichnungen 39. 62. 87. 121; n. 297 in disco tantum, sine im. del. 1 MEPOC quid sit non constat; num [Ἀγαθή]μερος? Agathemeri cognomen Pompeis redit tit. 8565b. X 824. 927; C. Hostius Agathemer quoque, cuius nomen in collo amphorarum tit. 5605–5610 pictum est, Pompeianus fuisse videtur. H. S. 1697–1699 Tit. rep inter ostia aedium VII 12, 13 et 14. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1697 (cf. p. 211) Tit. rep. ad dextram ostii aedium VII 12, 14. Ex im. del. tab. XXXII 18 legere licet IANARA (ita et MAU, ind. cogn. p. 750), latet sine dubio Ianuaria. Similes elisiones vocalium i et u Pompeis praesto sunt e. g. Febrarias, Febrares, de qua re vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 40 sq. H. S. 1698 (cf. p. 463. 704) cf. CLE 359. Tit. rep. sub tit. praecedente. BÜCHELER, CLE 359; DIEHL, PWV2 679; GEIST, PW2 70 sq. n. 11 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 512 cum versione Germanica; WACHTER 1046 cum versione Germanica. – DIEHL, De m finali 237 (de litt. m omissa a ZANGEMEISTER perperam postulata); DELLA CORTE, Case ed abitanti3 185; ÉTIENNE, Vie quotidienne 219 cum adn. 35 (male); H. SOLIN, in Neue Forschungen 253 sq.; W. D. LEBEK, ZPE 23, 1976, 21. 25 adn. 8; GIGANTE, Civiltà 88– 92; O. HILTBRUNNER, Gymnasium 88, 1981, 45–53; L. SEMMLINGER, Ziva antika 31, 1981, 191–198; VARONE, Erotica Pompeiana 20 adn. 7; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 83; MORELLI, Epigramma latino 254 adn. 65. De interpretatione carminis et de exemplis ceteris vide infra ad tit. 10241. 10242 (ubi autem DELLA CORTE [adsentiente MORELLI] auctorem Loreium Tiburtinum fuisse affirmat, sine ullis argumentis certis). P. K. 1699 (cf. p. 211) Tit. rep. sub tit. praecedenti. M. DELLA CORTE, Stud. Rom. 7, 1959, 625; ID., Case ed abitanti3 184. Pessime et sine ullis argumentis firmis DELLA CORTE, ignarus ZANGEMEISTER titulum melius in addendis p. 211 legisse, contendit appellationem Sabiniani ad Proculum (quem Q. Postumium putat) pertinere, cum programmate 635 Sabino faveret. H. S. 1700–1710 Tit. rep. in aedibus VII 12, 14. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1700 (cf. p. 464) Tit. rep. in aedium VII 12, 14 membri c poste sinisteriore. DIEHL, PWV2 666; MONTERO CARTELLE, Priapeos 144 n. 176 cum sola versione Hispanica; HUNINK, Graffiti 513 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 105); WACHTER 791 cum versione Germanica. – A. SONNY, ALL 10, 1898, 528; ID., ALL 11, 1900, 275 sq.; C. PASCAL, RIL 53, 1920, 493–496 (AE 1922 sub n. 110); RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 232; A. LUNELLI, Aerius. Storia di una parola poetica (Ricerche di storia della lingua latina 10), Roma 1969, 125. 129–132. 137 sq.; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 64 sq. 233; J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 326; S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Obscenities 234. 240 cum versione Anglica M. C. SCAPPATICCIO, Paideia 73, 2018, 286-290. ZANGEMEISTER tres manus distinguit: primam diced – edatis scripsisse, alteram qui scripseras, tertiam Sopionis, recte ut videtur (ei assensi sunt PASCAL, LUNELLI, MONTERO CARTELLE saltem; ALII aliter manus distinguunt). 1 ET SOPIO ZANGEMEISTER recte sino dubio, IIISOPIO LUNELLI, EI SOPIO HUNINK; fortasse intellegere possis et sopio (est). – 2 ⸢Q⸣VI ZANGEMEISTER (qui adnotat: “O scriptum est pro Q”) et ALII, ex im. del. autem QVI colligere licet. – 3 SOPIONIS ZANGEMEISTER, SOTIONIS PASCAL, LUNELLI, EGO.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Difficile est sensum huius effusionis consequi. Duas interpretationes operae pretium est hic afferre. PASCAL legit diced vobis Sineros et Sotio; Synerotem et Sotionem duos servos esse et eos merdas edere scriptorem anonymum cupere; deinde sequi responsum Sotionis, qui votum scriptoris retorqueat: qui scripseras; et postremo Sotionem suo nomine imprecationem ignoti inimici retorquere: ut edas merdas Sotionis. Huic interpretationi obstat quod ex apographo clare legitur NOBIS non VOBIS et SOPIO non SOTIO (praeterea plur. edatis, quod clare id quoque scriptum est, ad illum inimicum ignotum spectare nequit). Rursus LUNELLI hoc modo intellegit: primam manum (quae esset Synerotis, qui ut ita dicam se exhibere vellet) scripsisse diced nobis Sineros trisopio ut merdas edatis; secundam qui scripseras; tertiam Sotionis. Intempestive autem interpretatus est IIISOPIO = trisopio (ut IIIvir), id quod nullo modo fieri potest; hoc vocabulum, quod nusquam alibi testatum est, formatum ut Triphallus triverbero Trimalchio, significare eum ‘qui triplicem sopionem i. e. penem habet’. Quam sit facticia haec interpretatio, nemo est qui neget (praeterea, si loqueretur Syneros, admirationem moveret nobis pro vobis). SCAPPATICCIO Sopio agnomen explicat (quasi qui et Sopio esset), nescio an recte; porro contendit in diced futurum dicet loco praesentis dicit subesse, quod non persuadet. Mea quidem sententia in lectione a ZANGEMEISTER data et sopio perseverandum est. sopio penem significare videtur (de ea re inter alios egit ADAMS), sed quomodo Sineros et sopio intellegendum sit, non clare perspicio; fortasse quidam rivalis Synerotem irridere voluit hoc modo: Syneros et cum eo eius sopio nobis dicit, ut merdas edatis (pro edamus); deinde alius quis addidit: qui scripseras; postremo fortasse Sotio quidam (EGO ex apogr. apud ZANGEMEISTER hic cum PASCAL et LUNELLI Sotionis praetulerim) vocabulo sopionis a se lecto attractus nomen suum subscripsit (vix hic cum A. ZIMMERMANN, ALL 13, 1904, 487 de nomine Graecanico Sop(h)ionis cogitari potest; male et SCAPPATICCIO, quae sopionis pro sopionibus scriptum esse autumat). Libenter autem concedo sensum effusionis huius aliquantum obscurum manere. Pro sua parte MAU, supra p. 464 ambobus locis SOP- legit et Sopionem nomen ioculare explicat; indicibus et cognominum (p. 753) et vocabulorum (p. 764) addidit. – 1 de scribendi ratione diced vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 70, qui eam esse propriam linguae Oscae iudicat; contradicit F. FANCIULLO, AGI 82, 1997, 193 sq. cogitans de assimilatione ad sonum sonorum sequentis consonantis n (plus minus similiter et WACHTER). FRANKLIN conicit Synerotem eundem esse, qui in lupanari (tit. 2252. 2253) memoratur, quod fieri potest, incertum autem manet (Syneros usitatissimum erat; exempla Romana collegit SOLIN, Namenbuch2 153 sq.). Cf. etiam infra ad tit. 2340. H. S. 1703 Tit. rep. infra tit. 1700. LOHMANN, Graffiti 277. 1 in PIILIICRIO SCHOPF, Fernwirkungen 84 et I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 454 sq. cognomen Peregrionis inesse proponunt; quod cognomen nusquam alibi notum tamen forma probabile iuxta alia ut Peregrinus sit (KAJANTO id ex peregre derivat, agi autem potest etiam de haplologia in casibus obliquis orta: Peregrinionis ˃ Peregrionis). Forma Pelecrio pro sua parte dissimilationem illam regressivam notissiman monstret (exempla quaedam praeter SCHOPF collegit J. SCHWIND, ThLL s. v. peregrinus, 1307, 31–34), et si re vera pro Peregrio scripta sit, exemplum antiquissimum huius generis habeamus (nota alterum exemplum eiusdem dissimilationis Pompeis in alborarius tit. 8115 [scr. ALBOSARIVS] extare; cf. et infra ad tit. 3182). Ad summam cum cautela proponere possis hic re vera cognomen Peregrionis dissimilatione praeditum praesto esse. H. S.

1684

POMPEII 1704 Tit. rep. sub tit. 1701. In comm. corrige “1592a”. H. S. 1708 Tit. rep. in aedium VII 12, 14 muro exteriore, ad sinistram aditus. WEEBER, DWH 112 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 514 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = ID., Naturalia non turpia 229 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 336 cum versione Anglica. H. S. 1710 (cf. p. 211) Tit. rep. proxime tit. 1708. M. DELLA CORTE, Stud. Rom. 7, 1959, 625 sq.; ID., Case ed abitanti3 183–185 n. 350 sq.; CASTRÉN2 157 sq. n. 129, 9. De L. Cornelio Amando cf. supra ad tit. 634. Eum DELLA CORTE putat magistrum ludi cuiusdam opificibus instituendis (assentiente ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 328); nulla tamen testimonia certa de ea re extant. H. S. 1711–1713. 3067 Tit. rep. in tabernae VII 1, 42 pariete meriH. S. dionali; de taberna GASSNER, Kaufläden 164. 1711 Tit. extat scriptus litteris crassis penitus scariphatis Pompeis inter reposita (inv. n. 15101). Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58000. D/95675 = IP 188. VARONE, Imagines 303. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 207; GEIST, PW2 32 sq. n. 5 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 514 cum versione Germanica; WACHTER 471 cum versione Germanica. – GAHEIS, Altrömisches Leben 1,19 sq.; WALLACE, Introduction 61 sq. n. 78. Caesium centurionem GAHEIS et WARSCHER, Pompeji 143 et DELLA CORTE, Case ed abitanti3 186–188 n. 354– 355, assentientibus ESCHEBACH, Erlebte antike Welt 304 et Gebäudeverzeichnis 250 et CASTRÉN2 146 n. 85, 6. 196 n. 273, 2, eundem putant esse ac M. Caesium Blandum in tit. 1717. 1719. 1733(?) memoratum, qui possessor aedium VII 1, 40–43 esset (in qua re eum sequitur ESCHEBACH, qui praeterea tabernam, ubi inscriptio M. Noni Campani scripta est, huius officinam sutoriam vocat). Quae ineptiae facile eo confutantur, quod M. Nonius Campanus ut praetorianus Romae serviebat ut et Caesius centurio; nihil probant picturae parietales quas DELLA CORTE pro causa sua appellat. Nota M. Caesium Blandum nullo loco centurionem appellatum et gentem Caesiam Pompeis pluries testatam. H. S. 1712 Tit. rep. pone tit. praecedentem. Ectypum MARICHAL (unde lectio certa non admittitur). DIEHL, PWV2 417; GEIST, PW2 100 sq. n. 53 cum versione Germanica; BALDI, IP 76 sq. n. 111, qui vidisse videtur, cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 516 cum versione Germanica; WACHTER 955 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 67; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 233; PISANI, Testi latini2 122 n. B 28; W. GAITZSCH, AW 14, 1983, 3, 10 sq. adn. 22; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 273; ILIESCU – SLUSANSKI, Latin 21 n. 9 cum adn. 12; CONTINO, Iscrizioni volgari 85 n. 108. 117. 2 scalpru(m) anglatu(m) GEIST, temere ad normam reddens; scalpra anglata ex im. del. ZANGEMEISTER tab. IV 5 praetulerit VARONE. Recta inscriptionis in officina sutoris exaratae interpretatio pendet ex iudicio casuum v. 2–3 utrum sint accusativi an ablativi. Cum ZANGEMEISTER et MAU de ablativo cogitare videantur (desunt haec exempla in ind. gramm. p. 257. 780 inter accusativos litt. m carentes; desunt et apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3) et DIEHL et ILIESCU – SLUSANSKI non diiudicent, CETERI accusativum habent. Si res ita se habet, in scalpro anglato mutatio u > o postulari debet, ut et m finalis omissa, quod quidem fieri potest. Quod VARONE contendit scriptum esse scalpra anglata, paullulum infirmatur forma harum A finalium, quae diversae sunt ab aliis A litt. Putat

CIL IV Suppl. 4 VARONE omni sensu carere ipsum negotium vulgare et cottidianum sutoris parieti traditum esse. Eodem autem iure quaeri potest, cur sutor tanta instrumenta in uno die refecerit. Mihi potius dicere voluit se eodem ipso die, quo notam scripsit, calceos instrumentis suis refecisse. Praeterea quaestio ponitur, num talia instrumenta potius non ab ipso sutore, sed a fabro refecta sint. Porro admirationem movet sutorem, si quidem voluisset instrumenta sua reficere, unam solam subulam [subla pro subulas scriptum esse minus verisimile est] memorasse, scalpra autem pluria de eorumque numero tacuisse. Cf. quae scripsi in Veikko Väänänen 28 adn. 92. 46 adn. 169. – De syncope in subla et anglato vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 43–45 (p. 44, ubi collocari debuit, subla lapsu calami omisit, quamquam in indice p. 137 hoc exemplum notavit); de adiectivo nerviarius EUND. p. 91; quod ad hanc formam attinet, ZANGEMEISTER de substantivo nerviaria sensu corrigiae cogitare videtur, quod esset acc. plur. neutrius generis, cum praecedant ablativi; mihi potius agitur de ablativo adiectivi a subla recto (quomodo sutor corrigiam subula refecerit, mihi saltem non constat). DELLA CORTE Menecratem et Vesbinum, qui programma 636 repertum in pila inter ost. 41 et 42 scribendum curaverunt, sutores ipsos putat (in hac re eum sequuntur AUCTORES CTP II 272 col. 1 et GAITZSCH), arbitrario sine ullis argumentis. H. S. 1713 (cf. p. 211) Tit. rep. in tabernae VII 1, 42 pariete meridionali. DIEHL, PWV2 355; WACHTER 570 cum versione Germanica. – H. SOLIN, in Modelli epistemologici 129. Sine dubio Opscus originem Secundi indicat (ita et ZANGEMEISTER et MAU qui in indice geographico referunt: p. 248 et 768; haesitantes tamen et in indice cognominum ponunt: p. 236 et 752; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 446 sq. sine ulla necessitate cognomen corruptum ducit). Opsci, ut omnibus patet, antiqua forma nominis Oscorum est. H. S. 1714–1736. 2539 Tit. rep. in aedium VII 1, 40–43 (di M. Caesius Blandus) peristylio 17. Tit. perisse affirmant A. H. S. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. 1714 (cf. p. 464) Tit. rep. eius peristylii 17 parietis dextri (= occidentalis) regione secunda ZANGEMEISTER. DIEHL, PWV2 773; WACHTER 971 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 62; TANZER, Common People 93 cum versione Anglica; BERRY, Complete Pompeii 103 cum sola versione Anglica; HARVEY, Daily Life 149 sq. n. 161 cum sola versione Anglica. 1 passì loco passūs (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 85). Quod ad rem attinet, MAU supra p. 464 rem plus minus bene explicat; ex versionibus, quas praebent TANZER (similiter BERRY) “640 paces for ten turns back and forth” et HARVEY “it took 640 paces to walk back and forth between here and there ten times” res non clare colligitur; itu(m?) reditu(m?) DIEHL, De m finali 237. 270. 277 formas ambiguas iudicat. Propositum scriptoris non clare colligi potest. H. S. 1717 (cf. p. 464 [ad tit. 1719]) Tit. rep. in eius peristylii 17 ordinis septentrionalis columna secunda a sinistra. De M. Caesio Blando vide supra ad tit. 1711. H. S. 1719 (cf. p. 464) Tit. rep. in eius peristylii 17 ordinis septentrionalis columna angulari sinistra. De M. Caesio Blando vide supra ad tit. 1711. H. S. 1727 Tit. rep. in eiusdem peristylii 17 ordinis orientalis columna secunda, scriptus litteris quadratis. NVLTVS traditur; quod Mau, supra p. 761 audaci coniectura sub nullus collocat. Potuit et e. g. I(?) vultus. H. S. 1730 Tit. rep. in eius peristylii 17 ordinum orientalis et meridionalis columna angulari.

1685

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI LANGNER, Graffitizeichnungen 68; im. del. tab. 133 fig. 2054 (e ZANGEMEISTER supra tab. XXXII fig. 26; perperam VII 9, 47 perist. 8 locum, ubi prodiit inscriptio, notat). De ratione, quae inter inscriptionem et navis figuram intercedit, nihil certi constat. MAU, ind. vocab. p. 764 de vocabulo stema cogitat, quod esse debet stemma. H. S. 1731 (cf. p. 464) Tit. rep. in eius peristylii 17 ordinis meridionalis columna secunda ab occidente. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 149; WACHTER 186 cum versione Germanica. De A. Rustio Vero cf. supra ad tit. 390. – Lin. 5 apparatus lege “397” pro “437”. H. S. 1732 Tit. rep. infra tit. praecedentem. De forma J vel generatim de I longa ad indicandam semivocalem  vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 34 sq., J. SAFAREWICZ, Eos 63, 1975, 93. Collato tit. 2947, ubi Claudianus (qui teste tit. 7912 Ti. Claudius Claudianus esse videtur) et Rustius duoviri propositi sunt, fortasse hic et in titulo praecedente iidem nominantur, praesertim cum casu accusativo appareant (MAU Claudianum huius inscriptionis neque in indice cognominum neque in eo ad rem municipalem pertinenti nescio qua causa refert; deest in CASTRÉN2 154 sub. n. 118, 6, ut et in FRANKLIN, Electoral Programmata et Pompeis difficile est; haesitantes acceperunt ut testimonium Ti. Claudii Claudiani MOURITSEN, Elections 132 et CHIAVIA, Programmata 285). H. S. 1736 Tit. rep. in eius peristylii 17 ordinis occidentalis columna quarta. WEEBER, DWH 132 n. 437 cum versione Germanica. H. S. 1737 Tit. rep. in aditu tabernae VII 12, 17. Tit. perisse nec im. phot. servari affirmant A. VARONE et H. SOLIN. H. S. 1738. 1739. 3067a. 3068 Tit. rep. inter ostia aedium VII 1, 35 et 36. Tit. perisse nec im. phot. servari affirmant A. VARONE et H. SOLIN. H. S. 1738 Tit. rep. in tectorio rubro. Nomen gentile Anulini incertum; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 188 n. 356 (assentiente ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 249) sine haesitatione Caesius legit et virum necessarium vel familiarem centurionis Caesi Blandi facit. H. S. 1740–1750 Tit. rep. in thermarum suburbanarum VII 16 a porticus pilis secunda et quarta a porta Marina. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. In thermis his suburbanis lupanar fuisse vulgo putatur (vide MCGINN, in Pompeian brothels 41, ubi adde e. g. PESANDO – GUIDOBALDI, Pompei, Oplontis, Ercolano, Stabiae 89), propter picturas eroticas de quibus vide JACOBELLI, Pitture erotiche, quod fieri potest; inscriptiones tamen ad hanc rem examinandam nihil conferunt, ne tit. 1748. 1750 quidem, male a DELLA CORTE explicati (cf. et infra ad tit. 1751). H. S. 1740–1742 = 9147 ubi vide. 1744–1750 (cf. p. 211) Tit. rep. in eius porticus secunda a porta pila, in tectorio rubro. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1744 Tit. rep. in eius pilae latere occidentali, in tectorio rubro. Ex apographo ZANGEMEISTER tab. XVII 13 legendum coniecerim Neroṇ[i], | Pope[ae]. Poppaeae nomen Pompeis sine geminata scriptum invenies tit. 1499(?). 3038a. 10049. H. S. 1745 Tit. rep. supra litt. NII in comm. tit. 1744 memoratas. H. SCHILLER, Geschichte des römischen Kaiserreichs unter der Regierung des Nero, Berlin 1872, 137; DELLA CORTE, Iuventus 41; C. GMYREK, Römische Kaiser und griechische Göttin. Die religiös-politische Funktion der

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Athene/Minerva in der Selbst- und Reichsdarstellung der römischen Kaiser, Milano 1998, 49. Num hic certamen nomine Neronia Augusta(lia) commemoratum sit, valde incertum est (vide SCHILLER et GMYREK); de triplice certamine musico, gymnico equestri, quod Nero teste SUETONIO (Nero 12, 3) Neronia appellavit, extra Romam nihil compertum habemus. – DELLA CORTE Neronea Augusta(lia) munera Neronis fuisse proponit. H. S. 1746 (cf. p. 211) Tit. rep. in eiusdem pilae latere antico, i. meridionali, in tectorio rubro. LANGNER, Graffitizeichnungen 46 adn. 265; n. 895 in disco tantum, sine im. del. LANGNER gladiatoris figura Saturnum repraesentari putat, quod incertum manet. Eodem iure ad figuram nomen Scamandri tit. 1748 referri potest. Nota Saturnum et cognomen esse (MAU, supra p. 753 suo iure inter cognomina ducit). H. S. 1747 (cf. p. 211) Tit. rep. infra ad sinistram tit. praecedentis. MALLON, Paléographie romaine 42–44; R. MARICHAL, in Studi di paleografia 351 sq. Salus sal(- - -) MARICHAL, fortasse recte; si recte legit, cadit quod MALLON considerat de forma ultimae litt., quam ZANGEMEISTER B loco litt. L haesitans legerat (de B à panse H. S. à gauche q. d. cogitat). 1748 (cf. p. 211) Tit. rep. infra ad dextram tit. praecedentis. DELLA CORTE, Amori e Amanti 68 cum versione Italica; 3 ID., Case ed abitanti 441 n. 994; WEEBER, Humor 49 cum sola versione Germanica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 33. 68 cum versione Italica; LANGNER, Graffitizeichnungen n. 695 in disco tantum (sine im. del.). De hominis figuris huius generis (haec Scamandrum delineare videtur) agit LANGNER, Graffitizeichnungen 43– 45. – Vide inferius ad tit. 1750. H. S. 1749 (cf. p. 211) Tit. rep. pone tit. sequentis. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 235. H. S. 1750 (cf. p. 211) Tit. rep. sub hominis figura ad tit. 1748 memorata. DELLA CORTE, Amori e Amanti 68 cum versione Italica; 3 ID., Case ed abitanti 441 n. 994; WEEBER, Humor 49 cum sola versione Germanica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 33. 68 cum versione Italica. Victimas fecit MAULUCCI VIVOLO errore. DELLA CORTE, WEEBER, MAULUCCI VIVOLO cum tit. 1748 coniungunt intellegentes Scamander victimas (fecit puellas) reicientes vestiH. S. gia litterarum post victimas. 1751 (cf. p. 211. 464) Tit. rep. Pompeios venienti ad sin. portae marinae, ante ipsam portam, supra sedile in pariete externo porticus ubi adibatur in contignationem superiorem thermarum suburbanarum. Tit. periit, neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 470; MONTERO CARTELLE, Priapeos p. 109 n. 43 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 29 sq. n. 37 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 120 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 69 n. 208 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 987 cum versione Germanica; WACHTER 1282 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 234; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 441 sq. n. 995; JASHEMSKI, Gardens of Pompeii 180 cum adn. 75 (p. 353); M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 28 adn. 23; A. VARONE, in Rediscovering Pompei 40 sq. cum versionibus Italica et Anglica; ID., Erotica Pompeiana 140 cum versione Italica; JACOBELLI, Pitture erotiche 97; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 32 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 97 cum versione Italica; EAD., Dammi mille baci 80 solam versionem Italicam; GUZZO – SCARANO USSANI, Veneris figurae 23; MCGINN, in Pompeian brothels 41; VARONE, Erotica Pompeiana2 150 cum versione Anglica; ID., Misteri 264

1686

POMPEII cum sola versione Italica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 79 n. D 98 cum sola versione Anglica; JOHNSON – RYAN, Sexuality 103 n. 76 cum sola versione Anglica; P. KASTENMEIER, in R. NEUDECKER – P. ZANKER (edd.), Lebenswelten. Bilder und Räume in der römischen Stadt der Kaiserzeit, Wiesbaden 2005, 147; BERRY, Complete Pompeii 109 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 152; DOSI, Eros 149 (cum versione Italica); COOLEY – COO2 LEY, Sourcebook 111 n. D 116 cum sola versione Anglica; P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 295 n. 30 cum versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 276 cum versione Anglica. 3 in. siquis neglegenter WEEBER. – 3 ex. voluit DELLA CORTE p. 441 (sed cf. infra in comm.). – 4 Atticam MAULUCCI VIVOLO male ad normam reddens (cf. infra in comm.). 3 de forma siqui pro siquis (quae v. 1 redit) posita cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 122 sq. (non de litt. s finali caduca agitur, ut cogitare videtur F. A. TODD, Class. Rev. 53, 1939, 6). – voluit, quam formam ponit DELLA CORTE pro futuro volet, accipi nequit, cum perfectum non sit aptum ad inscriptionis sententiam (sederit v. 1 se aliter habet); futurum volet alibi quoque Pompeis redit (tit. 1950. 4287. voles 1863), in lingua colloquiali igitur usurpabatur (voluerit in tit. Pompeianis non traditum est); de hoc usu cf. et TODD, Class. Rev., l. l. – 4 Attice formam innatam Graecam reddit, quam Romani sine dubio a cognomine Attica ut ita dicam latinizato distinguebant (male MAU, ind. cogn. p. 748 sub lemmate ‘Attica’ ponit (debuit Attice); male et MAULUCCI VIVOLO supra). – Pretium ab Attice quaesitum admodum altum est; idem habes in tit. 2193 (de ea re cf. e. g. DUNCAN-JONES, Economy2 246). 1–2 et 3 in. siqui inesse rhythmum dactylicum suspicatur FELE, recte ut videtur. – De fellationis pretiis cf. e. g. tit. 1969. 2028. 5408. 8160. 8185. Huic inscriptioni nulla cum thermis suburbanis est consuetudo, quam ob rem nihil ostendit ad quaestionem tractandam, an in thermis deversorium vel lupanar in actu fuerit, ut plures VIRI DOCTI putant (e. g. DELLA CORTE, GUZZO – SCARANI USSANI, MCGINN); contra vide JACOBELLI, KASTENMEIER. Erat potius nuntius Attices iis, qui Pompeios venerunt, pervulgatus, ut eam in hac regione quaererent. H. S. 1752–1757. 3069 Tit. rep. in porta marina. Tit. frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1754 (cf. p. 211. 272. 790) Tit. rep. in portae marinae pariete sinistro, in tectorio albo. DIEHL, PWV2 416; HUNINK, Graffiti 698 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 103); WACHTER 959 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 235; WALLACE, Introduction XXII n. 20 cum versione Anglica. 66 n. 93; P. KRUSCHWITZ, in Language of the Papyri 162 (de causis scriptoris errorum). 2 stecus probabiliter pro stercus scriptum (ita et MAU ind. p. 764, 4); agitur de puro lapsu scriptoris, non de scribendi ratione quae ex pronuntiatione explicari possit (ita recte VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 69). rota accusativum H. S. explicavi in Veikko Väänänen 46 adn. 169. 1755 Tit. rep. in portae marinae aditu laterali sinisteriore, in tectorio albo. Sa(lvete), ivenẹs. DELLA CORTE, Iuventus 1755. Scriptum fortasse IVENI[I]S, i. e. iuvenes. Nisi est sa(lve), I(u)venis cognomen. H. S. 1756 (cf. p. 211) Tit. rep. in portae marinae pariete sinistro, in tectorii antiquioris gilbi particula. H. S. CASTRÉN2 211 n. 328, 1.

CIL IV Suppl. 4 1758. 3070 Tit. rep. in aedibus VII 16, 1. Nota has aedes et cum iis inscriptiones a. 1943 pyrobolorum coniectione perisse; de qua re cf. GARCÍA Y GARCÍA, Danni di guerra 129–131. Tit. igitur perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1758 (cf. p. 211) Tit. rep. in aedium VII 16, 1 peristylii 15 pariete meridionali in tectorio rudi (secundum ea, quae ZANGEMEISTER supra p. 211 refert). Lectionis suspectae. Oricii nomen ignotum. Extant Coricius Loricius, quorum illud Praeneste tit. huius Corporis vol. XIV 3108 = I2 135, hoc Hispali tit. huius Corporis vol. II 1164 testimoniis certis confirmata. H. S. 1759 Tit. rep. in pariete exteriore ad sinistram ostii aedium VII 16, 3. Tit. periit, nec im. phot. servantur. ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 346 ost. 4 tabernam Suilimeae appellat, quod re vera nomen Aemilii sinistrorsus scriptum est. H. S. 1760 Tit. rep. in VII 16 pariete exteriore inter ost. 6 et 7, sub tit. picto 661. Tit. periit, nec im. phot. servantur. Haesitans coniecerim laus hic C. ++rulei. De nomine non constat. Gens Ruleia Pompeis tit. 3340, 19 testata, quomodo autem reliquiae litterarum circiter duarum ante R in apographo explicandae sint, non perspicio. Quod inscriptio secundum ZANGEMEISTER bene conservata erat, eius apogaphon litterarum ductum plus minus vere dedisse probabile est. Si litt. ante R verisimiliter O est, nulla nomina in -oruleius (ne -orulleius, -orul(l)ius quidem) desinentia extant (excepto Torullius tit. AE 1903, 350 Novaria). Nomen expedire nequeo. H. S. 1761 Tit. rep. in thermopolio VII 7, 9. Tit. periit, nec im. phot. servantur. Nota scribendi rationem casiu loco caseum, ut Pompeis semper fere evenit, cf. H. SOLIN – P. CARUSO, Vesuviana 8, 2016, 116. H. S. 1762–1763 Tit. rep. in porticu templi Apollinis VII 7, 32 (non Veneris, ut refert ZANGEMEISTER consuetudinem eius temporis sequens). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1762 Tit. rep. in eius porticus pariete orientali, prope angulum meridionalem. De Habito eiusque amica issa vide supra ad tit. 1457. H. S. 1763 Tit. rep. in eius porticus pariete septentrionali, circiter 4000 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus. DIEHL, PWV2 572; WEEBER, DWH 170 n. 594 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 769 cum versione Germanica; WACHTER 714 cum versione Germanica. WACHTER initium carminis dactylici fortasse subesse proponit. H. S. 1764–1773 Tit. rep. VII 7, 31–36 in muro externo templi Apollinis “inter eius aditum et forum” (ZANGEMEISTER, qui templum etiamtum Veneris nuncupat), unde non colligi potest, utrum ad murum orientalem an meridionalem inter ost. 32 et forum spectet. Tit. perisse nec im. phot. servari H. S. affirmant A. VARONE et H. SOLIN. 1764 Tit. perisse refert etiam LANGNER in disco. HUNINK, Graffiti 770 cum versione Germanica. – LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 34. 114; im. del. tab. 1 fig. 1 (ex ZANGEMEISTER supra tab. XXXII fig. 33); LOHMANN, Graffiti 266 cum im. del. fig. 118 (p. 268). Neptunus, quod Pompeis pluries innotuit, MAU, ind. p. 751 haesitans inter cognomina affert (assentiente LOHMANN); cum autem cognomen omnino ignotum sit, potius qui scripsit deum Neptunum in mente habuit, eo magis quod inscriptio formam navis imitari studet, ut bene vidit LANGNER; simili modo in Neptuni nomine litt. T plus minus eminens scariphata speciem navis prae se ferre vult; ita (si fidem habeas exemplo typis exscripto) manifeste tit. 2319g. h. 2409. 7070. 8289a–c. 9039. Aliud testimonium Romae

1687

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI prodiit tit. graphio scripto Bull. com. 61, 1933, 116 n. 75. Contra litt. T non prominet in tit. 4438. 8415. 10074a. Videtur fuisse quaedam consuetudo ioculatorum Pompeianorum nomini domitoris maris insignia navis propria addere, quod optime litt. T eminente effectum est. Res navalis Pompeis, quod emporium fuit, magni erat momenti; et Neptuni cultus testimonium occurrit tit. huius Corporis vol. X 8157 (de aliis testimoniis Pompeianis ad deum pertinentibus vide A. ARNALDI, Ricerche storico-epigrafiche sul culto di ‘Neptunus’ nell’Italia romana, Roma 1997, 133 sq.). H. S. 1766 cf. CLE 38 adn. Tit. rep. ad dextram tit. 1764. Vide supra ad tit. 1597. P. K. 1768 tit. rep. ad dextram tit. praecedentium. DIEHL, PWV2 447; HUNINK, Graffiti 771 cum versione Germanica; WACHTER 1004 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Sc. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 102; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 236; B. BORECKIJ, VDI 3, 1956, 114 n. 57; PISANI, Testi latini2 124 n. B 35; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 222 n. 441 sq. adn. 1; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 38 sq.; I. DI STEFANO MANZELLA, SEBarc 15, 2017, 199–213, cum im. del. ex MASSMANN et GARRUCCI (qui memoriam variarum opinionum bene complectitur). BORECKIJ hic notitiam collegii pistorum vidit, potius autem de venditoribus liborum agitur (dubius an qui liba fingat aut vendat memoretur L. C. MEIJER, ThLL VII 2, 1260, 24–26). DELLA CORTE putat libarios hunc et Pudentem tituli insequentis liborum sacrorum venditores ad Apollinis templum fuisse, qui his titulis sedem sibi reservarint; quod excludi nequit. Similiter fere VARONE de quibusvis libariis cogitat, qui illicite liba vendiderint (ÉTIENNE, Vie quotidienne 456 adn. 45 libarios cum clibanariis confudit). Quid notae pone libarius significent, obscurum est; MAGALDI litt. CC collatis titulis amphitheatri 1096. 1115. 1130. 2996 abbreviationem verbi occupat vel occupavit putat, nescio an recte; nota in titulo Pudentis 1769 post nomen clare litt. II legendas esse. De variis propositis sensu compendii CC explicandi refert DI STEFANO MANZELLA, quae non semper persuadent. 1 Verecunnus formam linguae Oscae propriam VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 66 sq. interpretatur addens scriptorem fortasse lusum verborum (vere cunnus) affectasse (paullulum attenuate ANRW II 29, 1983, 495); cf. et H. SOLIN, in Veikko Väänänen 49 adn. 177); dubitat J. N. ADAMS, Bilingualism 119 adn. 42, sed accepit Regional Diversification 415. H. S. 1769 Tit. rep. in illo muro nescio ubi (ZANGEMEISTER non vidit). GEIST, PW2 98 n. 48 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 157 n. 546 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 772 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 102; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 222 n. 442 sq. adn. 1; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 19 n. 73; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 38 sq.; I. DI STEFANO MANZELLA, SEBarc 15, 2017, 199– 213 libarius hic GARRUCCI, GEIST, KNOKE, WEEBER. Rursus DI STEFANO MANZELLA conicit Pudentis adversarium Verecundum, qui primum II = alter scripsit, deinde verba librarius II litura delevisse, nescio an recte. Praeterea tertiam inscriptionem a GARRUCCI editam, quam DI STEFANO MANZELLA huc revocat, valde suspectam esse patet (ex GARRUCCI dat ZANGEMEISTER 58*), quamvis DI STEFANO MANZELLA eius sinceritatem defendere conetur. H. S. 1770 Tit. rep. ad dextram tit. 1768. MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 53 cum im. del. (e GARRUCCI tab. XV 4, ut videtur); CASSANELLI et AL., Case e monumenti 192 n. 156, 12 (ex F. et F. NICCOLINI, Le case ed i monumenti di Pompei IV 1: Graffiti, Napoli 1896, 18 tab.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI VII 12); BERRY, Complete Pompeii 143 n. 12 cum sola im. del. (ex IISDEM); LANGNER, Graffitizeichnungen 47. 51 adn. 307. 114; im. del. tab. 55 fig. 1026 (e GARRUCCI tab. XV 4). Gladiator ignoti generis (cuius figurae reliquiae tantum a GARRUCCI visae erant) fugientem thraecem sequitur. H. S. 1770a (cf. p. 211) Tit. rep. pone tit. praecedentem. LANGNER, Graffitizeichnungen 50. 114. n. 954 in disco tantum (sine im. del.). H. S. 1771 (cf. p. 211) Tit. rep. pone tit. 1773. Astus quidam, nisi idem est, commemoratus videtur in tit. 2420 (cf. infra ad tit. 2420); idem valet in tit. 1851. Porro cf. murmillonem Astum Iul(ianum) tit. 2508, 34. H. S. 1772 Tit. rep. in eodem loco ac tit. praecedens. HUNINK, Graffiti 773 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144. H. S. 1773 (cf. p. 211) Tit. rep. pone tit. 1770. DIEHL, PWV2 257; WACHTER 455 cum versione Germanica (minus accurate). – MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 47 cum im. del. (ex GARRUCCI); LANGNER, Graffitizeichnungen 47 cum adn. 276 et 280. 51; im. del. tab. 55 fig. 1025 (ex GARRUCCI tab. XIV fig. 1). In loco indicando nomine tempio di Venere etiamtum usus est MAULUCCI VIVOLO. – Gladiator, qui fugientem thraecem sequitur, murmillo est. H. S. 1774–1777. 1779. 3071–3079. 3223 Tit. rep. in basilicae VIII 1, 1. 2. 6 muro externo (tit. 1774–1777, 3072–3079. 3223 inter ost. 2 et forum, tit. 1779 ad dextram postici 6, tit. 3071 ad dextram ost. 2). Tit. perisse nec im. phot. servari H. S. affirmant A. VARONE et H. SOLIN. 1776 (cf. p. 212) Tit. rep. in basilicae pariete inter aditum 2 et forum, pone tit. praecedentem, sub tit. 3972. HUNINK, Graffiti 699 cum versione Germanica. – ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 11 Philocalus mentula intellegere videtur, i. e. partem pro toto contemptu adhiberi, sed Pilocalus mentu[l]a[m] ZANGEMEISTER add. p. 212 sibi legisse visus est. H. S. 1778 (cf. p. 212) Tit. rep. in aedium VIII 2, 1 (di Championnet I) peristylii r ordinis sinistri columna tertia. Tit. perisse nec im. phot. servari affirmant A. VARONE et H. SOLIN. H. S. 1779 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ostii basilicae VIII 1, 6 (ZANGEMEISTER non vidit). Periit, nec im. phot. servantur. HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 63; KRAUS – MATT, Pompeji 42 (de basilica). De scribendi ratione bass- vide VÄÄNÄNEN, Latin vulH. S. gaire3 60. 1780–1952. 3081–3088. 3209 Rep. in basilica VIII 1, 1. 2. 6. De quo aedificio vide K. OHR, Die Basilika in Pompeji (Denkmäler antiker Architektur 17), Berlin 1991. Tit. 1780–1806 (excepto 1791) perierunt in basilica ipsa caeli vicissitudinibus expositi; nec im. phot. servantur. H. S. 1780 Tit. rep. in basilicae chalcidici 1 pariete septentrionali. DIEHL, PWV2 736; GEIST, PW2 52 sq. n. 11 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 768 cum versione Germanica; WACHTER 820 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 237; STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie 314 sq. n. 153 cum versione Italica; P. CUGUSI, QUCC 48 (n. s. 19), 1985, 87 adn. 21–23; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 5 sq. cum adn. 15 (p. 26); VARONE, Erotica Pompeiana 34 cum versione Italica; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 50; KEEGAN, Graffiti 243 cum sola versione Anglica. Loco OCILLI ex apographo a ZANGEMEISTER tab. XI 7 dato potius OCIILLI haesitans legerim (Veikko Väänänen 19 adn. 41). Rursus ocilli neglegenter loco ocelli scriptum esse VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 20 autumat; de suffixo

1688

POMPEII -illo- autem sui iuris cogitat WACHTER (ex LEUMANN, Lautund Formenlehre2 306). Inscriptioni metrum hemiasclepiadeum secundum subesse putat CUGUSI (male autem affirmat alternis vicibus duo hemiepea discerni posse vocabulo oscilli male intelH. S. lecto). Quod iure dubitat KRUSCHWITZ. 1781 (cf. p. 464) cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. in basilicae chalcidici 1 pariete occidentali, ad dextram primi (a septentrione) basilicae aditus. DIEHL, PWV2 603; BALDI, IP 79 n. 120 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 700 cum versione Germanica; WACHTER 1072 cum versione Germanica. – W. D. LEBEK, ZPE 32, 1978, 215–219; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 162. 165; MALLON, De l’écriture 22; W. KRENKEL, WZ Rostock 36, 6, 1987, 54; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271; ID., Erotica Pompeiana 72 cum versione Italica; 2 ID., Misteri 237 cum versione Italica; CUGUSI, Aspetti 346 sq.; DE CARO, Gabinetto segreto 51; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11 = n. s. 8, 2008, 68; KEEGAN, Graffiti 265 cum sola versione Anglica; MILNOR, Graffiti 191 cum versione Anglica; R. PERVIS, Logos 2016/2017, 50 cum versione Anglica. Carmen amplius tractavit, emendavit, explanavit LEBEK. – 1 supplendum esse [me]a vita, meae deliciae, ludamus parumper mihi constat. – 2 veri simillime ex im. del. tab. XIII 12 cum LEBEK hunc lectum campum, mẹ tibei ẹquom esse putạṃụṣ restituendus est; aliter habet DIEHL: hunc lectum campum mẹti[…]ẹquom esse putạṃụṣ, minus apte. Alia supplementa proposita repetitu non digna invenies apud LEBEK. Quamquam certum esse videtur eum qui carmen inscripsit hexametros scribere voluisse, neuter versus est sine vitiis. Claudicat versus prior, cum et litt. S finalis verbi ludamus neglegi (de qua re in titulis Pompeianis vide amplius LEBEK p. 219 cum adn. 12) et pronomina [me]a et meae errores scriptoris (fortasse ex aliquo archetypo corruptos) duci debeant. Archetypum versus alterius ita restituit LEBEK: hunc lectum campum, memet tibi equum esse putemus. (Re vera melius putemus quam putamus scripsisset auctor huius tituli.) Formae vocabulorum tibei et equom videantur habere aliquid antiquitatis, sed de his formis in titulis Pompeianis repertis cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 22. 29. De vi verbi ludendi obscena vide ADAMS, Latin Sexual P. K. Vocabulary 162 sq., de illa equi LEBEK 216 sq. 1782 Tit. rep. sub tit. praecedentibus. WACHTER 527. – A. W. VAN BUREN, AJPh 47, 1926, 177–179 (AE 1927 sub n. 3); M. DELLA CORTE, RIGI 11, 1927, 154 sq. (AE 1929 sub n. 172). 1 Ionas s(a)epe VAN BUREN, qui Iudaicum putat, male. – 2 in. temere [Venus?]tus suppl. DELLA CORTE. Satis antiquus est titulus propter modum quo indicatur patronus servi [- - -]ti, cuius antiquus patronus Marius quidam, nescio an idem ac in tit. 1783, fuit; eodem modo fortasse et in tit. 1783 v. 2. De gente Volteia cf. CASTRÉN2 244 n. 475, 2; quod Volteii originem ex Etruria trahunt et rarissime in Campania generatim et Pompeis nominatim innotuerunt, fieri potest, ut servus qui hanc memoriam exaravit ad tempus tantum Pompeis degerit. H. S. 1783 Tit. rep. sub tit. praecedenti. DIEHL, PWV2 356; HUNINK, Graffiti 701 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 105); WACHTER 557 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, RIGI 11, 1927, 154 sq. (AE 1929 sub n. 172); WALLACE, Introduction 85 n. 170; LOHMANN, Graffiti 348. C. ⸢S⸣a⸢n⸣deli arbitrario DELLA CORTE, argumento nisus nomen Craudelii nusquam alibi testimonio confirmatum esse; forma tamen est probabili, deductum a Craudius (perperam Crudeli intellegendum putat WALLACE). Et nomen

CIL IV Suppl. 4 Sandelii quoque, Pompeis tantum testatum, rarissimum est (CASTRÉN2 216 n. 354; ID. p. 159 n. 138 de gente Craudelia egit). H. S. 1784 Tit. rep. sub tit. praecedenti. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = ID., Naturalia non turpia 229 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149. KRENKEL ‘of Rhodes’, igitur ethnicum explicat; melius MAU, ind. cogn. p. 753 Rhodius cognomen inesse putat, haesitans quidem. De Rhodii cognomine SOLIN, Personennamen2 645. Nota tamen lectionem admodum incertam esse. H. S. 1787 (cf. p. 212) Tit. rep. in basilicae aditu 2, in poste dexteriore. DIEHL, PWV2 514; BALDI, IP 36 n. 49 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 702 cum versione Germanica; WACHTER 361. – DELLA CORTE, Iuventus 42 cum adn. 1; B. MAIURI, in Pompeiana 197 adn. 2. pilicillum i. e. parvam pilam intellegit DELLA CORTE (cui assentiuntur MAIURI, BALDI) male sine dubio (contemptis tit. 1926. 1936); penicillus variis significationibus abundat (de quibus vide N. W. BRUUN, ThLL s. v. penicillus, 1071– 1073, ubi col. 1071, 51 male pinicill- redditur), hic autem sensus obscurus manet (fortasse sensu obsceno de parvo pene, cuius usus tamen desunt alia testimonia). H. S. 1788 Tit. rep. pone tit. praecedentem. De Virgulae cognomine vide infra ad tit. 1881. H. S. 1790 Tit. rep. in basilica nescio ubi, fortasse in eodem loco ac tit. 1787, quem MOMMSEN una cum tit. 1788–1790 exhibet (ZANGEMEISTER non vidit). GEIST, PW2 42 sq. n. 28. – OPELT, Schimpfwörter 124; WEEBER, Humor 53; LANGNER, Graffitizeichnungen 115 adn. 730; n. 1769 in disco tantum (sine im. del.). H. S. OPELT pavonis figura Salvillum irrideri putat. 1791 (cf. p. 212) cf. CLE 941 adn. Tit. rep. in basilicae chalcidici 1 pariete occidentali, inter primum et secundum (a meridione numeranti) ipsius basilicae aditum. Extat fractus in plura fragmenta inter se coniuncta Neapoli in museo (inv. n. 4726), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 2004; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/110924. VARONE, Imagines 348. WEEBER, DWH 24 n. 32 (v. 1 tantum) cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 703 cum versione Germanica; WACHTER 1092 cum versione Germanica. – VARONE, Erotica Pompeiana 152 sq. cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 61 cum versione Italica; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11 = n. s. 8, 2008, 67. 1 vocabuli AMOR restat OR tantum; AI[- - -] pone NOSTROST nunc periit. – 2 [- - -]TSENOSTIVLT mihi legere visus sum, sed res aliquantum in incerto manet (inter N et O parva lacuna tectorii laesione orta extat, non autem constat, num litt. I ibi steterit, quam ZANGEMEISTER sibi legere visus est). – Infra sequuntur duo versus cum litterarum vestigiis, quae SOLIN legere non potuit; VARONE credit [- - -]SVAB[- - -] | [- - -]RVN[T] cernere potuisse. Formas verborum prodelisione iunctorum nostrost (v. 1) et seniost (v. 2) poeticas habet VARONE 153 adn. 278, nescio an recte; de qua re in inscriptionibus reperta cf. P. KRUSCHWITZ, Römische Inschriften und Wackernagels Gesetz: Sprachliche Untersuchungen zu epigraphischen Zeugnissen aus republikanischer Zeit (SHAW 31/04), Heidelberg 2004, 71–76 (de exemplis aetatis quidem liberae rei publicae). Cum in titulo, quem optimo iure carminibus modibus imparibus panctis inseruit BÜCHELER (item disposuit VARONE, ZANGEMEISTER autem supra edidit quasi hexametros), verba amor et senium legas, cogitandum est de natura carminis elegiaca. Suppleas aut cum VARONE 152 (vide p. 153 adn. 278 quoque) seniost vet[us? - - -] vel aliquid huiu-

1689

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI sce modi, si carmen e. g. laudem amoris perennis mariti maritaeque sive lamentationem de cupiditatibus iuvenilibus hominis nunc senis ducis, aut formam aliquam verbi vetandi, si more usitatissimo mentionem turpitudinis amoris senilis factam esse putas. Vide autem ne fuerit vit[a- - -] (cf. ZANGEMEISTER supra p. 212). P. K. 1792–1806 Tit. rep. in basilica, in parietibus meridionali aut septentrionali aut intra basilicam. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1792 (cf. p. 212) Tit. rep. in ipsa basilica, in pariete meridionali inter tertiam et quartam columnam dimidiatam (ab occidente numeranti). M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 27 adn. 21. 2 verbis [qu]isquis es nolis cu[- - -] fragmentum dactyliH. S. cum subesse temere coniecit FELE. 1793 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens, inter sextam et septimam columnam. BERRY, Complete Pompeii 102 cum sola versione Anglica. H. S. 1795 Tit. rep. in ipsa basilica, in parietis septentrionalis columna nona. H. S. R. R. BENEFIEL, in Latin on Stone 48. 1796 (cf. p. 464) = CLE 941. Tit. rep. in ipsa basilica, in pariete septentrionali inter undecimam et duodecimam columnam. BÜCHELER, CLE 941; MONTERO CARTELLE, Priapeos 110 n. 46 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 62 sq. cum im del. ut videtur ficta, quae praebet carmen tamquam integrum, et cum versione Italica; WEEBER, DWH 23 n. 30 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 704 cum versione Germanica; WACHTER 1069 cum versione Germanica. – A. BALDI, Latomus 25, 1966, 291– 294; VARONE, Erotica Pompeiana 18 cum adn. 3 cum versione Italica. 36 adn. 34; ID., in Ἐπιγραφαί 1090 n. 56; KEEGAN, Graffiti 265 cum sola versione Anglica; A. VARONE, in Roman courtesan 95. 1 [amplexus teneros hac si] et in u[rbe], v. 2 expect[at ceras] supplevit BÜCHELER. Quae supplementa quamvis minime certa receperunt AUCTORES fere OMNES. Titulus est ambiguae interpretationis: is qui scripsit dicere voluit puellas Pompeis ceras viri (sc. qui puellam sibi quaerit ut amet) vel non desiderare (id quod refutat VARONE, Erotica Pompeiana 18 cum adn. 3, quem sequitur L. FRANCHI DELL’ORTO, Riv. Stud. Pomp. 6, 1993/94, 282, optimo iure, ut puto) vel – multo probabilius – expectare, sed iam ante litteras datas ad viros ire. Quod argumentum tituli ambiguum fortasse intenderit is qui scripsit, minime est veri simile. Versus partem fuisse carminis olim amplioris ultimum quasi pro certo habeo. P. K. 1797 (cf. p. 212) Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens, inter paenultimam et antepaenultimam columnas. HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. De initio carminis vide infra ad tit. 1883. P. K. 1798 Tit. rep. proxime tit. praecedentem. HUNINK, Graffiti 705 cum versione Germanica. – P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 272 n. 24 cum versione Anglica. [Pedi]catus PRIORES, quod fieri potest, supplementum autem incertum manet. H. S. 1801 Tit. rep. intra basilicam MOMMSEN in schedis (ZANGEMEISTER non vidit). Si MOMMSEN recte legit, subesse potest aut cognomen [Ve]lasianus, Pompeis tit. NSA 1898, 422 traditum (alibi non innotuit), aut, scribendi ratione consonantis simplificatione -s- loco -ss- posita, Lassianus, hucusque testimoniis non confirmatum, sed ex nomine Lassius (Pompeis tit. 485. X 1074 b testato) facile derivatum, aut [B]lassianus, de quo

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI cognomine vide SOLIN – SALOMIES, Repertorium2 302. – 2– 3 quid subsit, plane incertum. H. S. 1802 Tit. rep. intra basilicam MOMMSEN in schedis (ZANGEMEISTER non vidit). GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; KEEGAN, Graffiti 265 cum sola versione Anglica. Quod Ligati nomen nusquam apparet (MAU in indice cognomine p. 751 quidem de eo non dubitat), suspicor MOMMSENUM male per Ligari legisse. Ligaria gens Pompeis testimoniis confirmata (cf. CASTRÉN2 182 n. 217, 1–2). Antiochus igitur servus Ligarii cuiusdam Pompeiani fuerit. H. S. 1805 Tit. rep. intra basilicam MOMMSEN in schedis (ZANGEMEISTER non vidit). MARICHAL in schedis. De Virgulae cognomine vide infra ad tit. 1881. H. S. 1806 Tit. rep. intra basilicam MOMMSEN in schedis (ZANGEMEISTER non vidit). [- - -?] Musae [- - -?] qui responde. 1 in MVSAL fortasse Musae latet. Musae cognomen Pompeis saepius redit: tit. 4268 (cf. infra ad tit. 4268). 5730. 8136 (legendum est [- - -]cia Musa). 8637. 9210. 9239. 9244. 10214. X 895. Musa ea in tit. graphio scriptis memorata fortasse erat prostituta nota; si a sinistra nullae litt. ceciderunt, in inscriptione intellegi potest nuntius amatoris cuiusdam Musae, qui responde. Forma qui synesis generis explicari potest, quamquam hic usus imprimis aetatis serioris proprius est (vide E. LÖFSTEDT, Philologischer Kommentar zur Peregrinatio Aetheriae, Uppsala 1911, 131 sq.), in lingua vulgari tamen antea apparere constat; redit in ipsis Pompeis tit. AE 1992, 280 Alce, valeas, qui mereris. Vide praeterea VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 114. H. S. 1807–1947b. 3087. 3088 Tit. rep. in basilicae muro interiore septentrionali; inde excisi a. 1841 portati sunt Neapolim, ubi extant in museo in undeviginti tectorii tabulis ligneis formis inclusis. H. S. 1807 Tit. extat Neapoli in museo in tab. I (inv. n. 4681), scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/95577 = IP 82. D/110832. D/110833. VARONE, Imagines 348. Apex supra litt. A extraneus est; litt. I quinta omnino periit. H. S. 1808 Tit. extat Neapoli in museo in tab. I (inv. n. 4681) infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuissimis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit H. SOLIN a. 2006. Auge amat Amoenum. Im. phot. D/110835. VARONE, Imagines 348. – Ectypum MARICHAL. BERRY, Complete Pompeii 102 cum sola versione Anglica; A. BUONOPANE, in Opinione pubblica e forme di comunicazione 240; HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. Alloteni nomen falsum ultra trahit BERRY, clare autem legitur, ut iam suspicatus erat ZANGEMEISTER, AMOIINVM H. S. (ita et MARICHAL et VARONE). 1809 Tit. extat Neapoli in museo in tab. I (inv. n. 4681), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95611 = IP 120. D/110837. VARONE, Imagines 348. 349. Superest AMIANTI[- - -]; litt. T clare legitur; quod sequitur, verisimiliter est linea sinistra litt. H; nota formam

1690

POMPEII ut it dicam primariam Amiant- sine aspiratione Pompeis numquam fere (exceptis tit. 8288. 10196a) occurrere (cf. et infra ad tit. 2111). H. S. 1810 Tit. extat Neapoli in museo in tab. I (inv. n. 4681) infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95611 = IP 120. D/110836. D/110837. VARONE, Imagines 348. 349. – Ectypum MARICHAL. GEIST, PW2 42 sq. n. 29 cum versione Germanica. – J. CHAMPFLEURY, Histoire de la caricature antique, Paris 1865, 186–190; OVERBECK, Pompeji4 484; A. MAIURI, La Villa dei Misteri, Roma 1931, 243; OPELT, Schimpfwörter 124; CÈBE, Caricature 375 sq.; WEEBER, Humor 53; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 168 cum im. del. (nescio unde, fortasse ex pariete); LANGNER, Graffitizeichnungen 34 adn. 181. 36–38. 115; im. del. tab. 13 fig. 258 (ex GARRUCCI); CASSANELLI et AL., Case e monumenti 192 n. 156, 2 (ex F. et F. NICCOLINI, Le case ed i monumenti di Pompei IV 1, Graffiti, Napoli 1896, 18 tab. VII 2); BERRY, Complete Pompeii 143 n. 2 cum sola im. del. (ex IISDEM); LOHMANN, Graffiti 286 cum im. del. p. 287 ex im. phot. OPELT et CÈBE figura Peregrinum irrideri putant; quod dicit CHAMPFLEURY puerum quendam figuram triumphatoris quem admirabatur adumbrasse minime persuadet. NICCOLINI assentientibus CASSANELLI et BERRY gladiatorem putant, sine ulla ratione. H. S. 1811 (cf. p. 464) = CLE 35. Tit. extat Neapoli in museo in tab. I (inv. n. 4681), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95630 = IP 140. D/110839. VARONE, Imagines 349. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 35; DIEHL, PWV2 818 adn.; HUNINK, Graffiti 706 cum versione Germanica; WACHTER 1479 cum versione Germanica. – H. SOLIN, Gnomon 45, 1973, 274; M. GIGANTE, in Studi Salernitani 48 n. 257; J. BLÄNSDORF, Gymnasium 89, 1982, 508; P. CUGUSI, QUCC 48 (n. s. 19), 1985, 94 sq.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 78 n. D 93; MILNOR, Graffiti 176 sq. cum versione Anglica; HARVEY, Daily Life 149 sq. n. 161 cum sola versione Anglica; COO2 LEY – COOLEY, Sourcebook 110 n. D 112 cum sola versione Anglica; W. ECK, ZPE 206, 2018, 18 cum versione Germanica. Cur sententiam huius versus conferre debeam cum ea Publilii Syri (R 390: necesse est minima maximorum esse initia), quam attulerat BÜCHELER, nescio, nisi ex superlativis minimum et maximum iuxta positis; dubia de auctore versus expresserunt etiam SOLIN et CUGUSI. Sententiae generales ad vitam degendam accomodatae, qualis una huic carmini inest, perrarae sunt in inscriptionibus parietalibus Pompeis repertis, i. q. recte observavit BLÄNSDORF. Idem versus recurrit in titulis Pompeiano 1870, Herculanensi 10634. P. K. 1812 (cf. p. 212) Tit. extat Neapoli in museo in tab. III (inv. n. 4686), contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Caesius Fideles amat Meṛọve Nucerina. Im. phot. D/110555–110557. VARONE, Imagines 349. WEEBER, DWH 28 n. 57 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 707 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 148; DELLA CORTE, Amori e amanti 45 cum versione Italica; VARONE, Erotica Pompeiana 127 cum versione Italica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; KEEGAN, Graffiti 265 cum sola versione Anglica; MILNOR, Graffiti 191 cum versione Anglica.

CIL IV Suppl. 4 FIDIILIIS scriptum est. – Maconem DELLA VALLE contra litterarum vestigia; in tectorio, scriptum litteris tenuissimis, hoc fere restat: MII+ỌVIINVCIIRIN (litt. O, si quidem O est, cernuntur reliquiae partis dextrae). Caesius fidelis interpretatur WEEBER et MILNOR, sed Fidelis potius cognomen est (ita et ZANGEMEISTER, ind. p. 229; MAU, ind. p. 743; DELLA VALLE; CASTRÉN2 146 n. 85, 7). De scribendi ratione Fideles pro Fidelis cf. alia exempla Pompeiana exitus tertiae declinationis apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21, inter quae Fideles tit. 4812. Nomen alterius personae incertum manet; si quidem praesumere possis ZANGEMEISTER tertiam litteram male C pro R legisse (ut de corrupta lectione GARRUCCI taceam), id quod bene fieri potest collato eius apographo, pars secunda inscriptionis legi potest Merove(m) Nucerinạ(ṃ). Meroes cognomen Pompeis iam innotuit: tit. 4195. 4196 (vide infra ad tit. 4195. 4196). 9062; fortasse et 2172 (vide infra ad tit. 2172); de scribendi ratione cum v ‘transitoria’ cf. VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 49; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 30. Ea forma Merove Romae quoque occurrit (tit. huius Corporis vol. VI 5275). H. S. 1813 (cf. p. 212. 704) Tit. extat Neapoli in museo in tab. III (inv. n. 4686) infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus corrosis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE, recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110555–110557. VARONE, Imagines 349. GEIST, PW2 44 sq. n. 43 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 109 n. 355 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 708 cum versione Germanica (partim); WACHTER 785 cum versione Germanica (partim). 1 scriptum videtur ẠIILIINA (litt. A primae restat linea dextra tantum; linea brevior quae est inter N et A extranea videtur); ante extant reliquiae alterius inscriptionis alia manu exaratae. – 2 excepi ++++NIRḌIIV, nisi paenultima est O et ultima N prima linea carens. Quid autem subsit, plane incertum. Aelena est Helena; de hac scribendi ratione cf. tit. urbanos ICVR n. s. 15812. 22484 Aelenus, quae Pompeis in aliis quoque nominibus Graecanicis occurrit (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 24 sq.). H. S. 1814 Tit. extat Neapoli in museo in tab. IV (inv. n. 4690), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110685. VARONE, Imagines 350. Pone PHI est linea recta verticalis (eandem vidit et VARONE); ideo intellegendum Phil[- - -]. – In tit. parte supeH. S. riore scriptum est litt. cursivis Giuseppe. 1815 (cf. p. 212) Tit. extat Neapoli in museo in tab. IV (inv. n. 4690), scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/110692 (partim). D/110693. VARONE, Imagines 350. 1–2 Candida cum | Arvio clare legitur. Contra quod praecedit obscurissimum; haec excepi: +T Ẹ CVṂ [- - -]++A (haec linea transversa carens). De gente Arvia cf. CASTRÉN2 138 n. 45, 1, qui in cassum hoc testimonium dubium putat. H. S. 1816 (cf. p. 212) Tit. extat Neapoli in museo in tab. IV (inv. n. 4690), scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/95797 = IP 300. D/110687. VARONE, Imagines 350. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 652; GEIST, PW2 44 sq. n. 39 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 112 n. 369 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 709 cum versione Germanica; WACHTER 1360 cum versione Germanica. – WALLACE, Intro-

1691

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI duction 50 n. 34; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; HARVEY, Daily Life 147 n. 155 cum sola versione Anglica. Puncta a ZANGEMEISTER notata non iam cernuntur. H. S. 1817 (cf. p. 212) Tit. extat Neapoli in museo in tab. IV (n. inv. 4690), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95807 = IP 310. D/11068. VARONE, Imagines 350. – Ectypum MARICHAL. F. BÜCHELER, RhM 12, 1857, 256 n. 19; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 26 adn. 20. Puncta, quae pone QVOD et PRETIVM cernere sibi visus est ZANGEMEISTER, non iam extant, extat pone ultimum vocabulum quod legendum est TEGI vel TECI. BÜCHELER et FELE putant hic metrum versus dactylici aut trochaici discerni posse. Et re vera possis conicere e. g. quod pretium tegi(menti) rhythmo dactylico. H. S. 1818 (cf. p. 212) Tit. extat Neapoli in museo in tab. IV (n. inv. 4690) litteris tenuibus scriptus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110688. VARONE, Imagines 351. Clare legitur iacimus. H. S. 1819–1827 Tit. extant Neapoli in museo in tabula V, n. inv. 4696. H. S. 1819 Tit. extat Neapoli in museo in tab. V (n. inv. 4696), in ima tabula, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. IP 104. D/110673. SOLIN, 3764. 3769–3771 (a. 2018). VARONE, Imagines 351. 353. 354. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 634; GEIST, PW2 70 sq. n. 9 cum versione Germanica; BALDI, IP 80 n. 122 cum versione Italica; WEEBER, DWH 137 n. 481 partem posteriorem praebet; cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 710 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 103); WACHTER 921 cum versione Germanica. – KLEBERG, Hôtels 25. 89; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 15 n. 36; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari 10, 1986, 16 sq.; EICHENAUER, Arbeitswelt der Frau 88 sq.; EVANS, War, women and children 155 n. 76; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 38 sq. cum versionibus Italica et Anglica; WEEBER, Pompeii 37 cum versione Germanica; LOHMANN, Graffiti 287. 3 litt. PV: perierunt pars inferior litt. P et pars lineae sinistrae litt. V. Vinaria est aut accusativus neutrius generis (GEIST, VÄÄNÄNEN, KNOKE, VARONE, WACHTER, LOHMANN; IPSE his assenserim) aut appellatio Suavis (ZANGEMEISTER supra p. 238. 246, MAU supra p. 754. 766, KLEBERG, BALDI, EVANS). Sunt qui putent de suavi vinaria agi (HUNINK). Suavis autem sine dubio est nomen, sive viri sive feminae; si feminae vinariae (ita EICHENAUER), ambiguum manet, Suavis utrum fuerit quae vinum vendiderit an ministraverit (ita EVANS cum S. TREGGIARI, Florilegium 1, 1979, 72). – ZANGEMEISTER sequens FELE in parte priore octonarium iambicum videt; in posteriore credit tetrapodiam iambicam discerni posse. H. S. 1820 (cf. p. 704) cf. CLE 50 adn. Tit. extat Neapoli in museo in tab. V (inv. n. 4696) in ima tabula ad dextram, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006 et iterum a. 2019.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. phot. D/95796 = IP 299. D/110677. SOLIN, 4043. 4045 (a. 2019). VARONE, Imagines 351. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 449; GEIST, PW2 44 sq. n. 41 cum versione Germanica; BALDI, IP 64 sq. n. 84 cum im. del. et cum versione Italica; WEEBER, DWH 109 n. 354 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 711 cum versione Germanica; WACHTER 1344 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 233; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 238; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 20; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 20 n. 90. J. N. ADAMS, Glotta 59, 1981, 247; J. P. HALLET, RhM 124, 1981, 343; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 39 sq. cum versionibus Italica et Anglica; WEEBER, Humor 54 cum sola versione Germanica; COURTNEY, Musa lapidaria 94 sq. 302 n. 83 cum versione Anglica; VARONE, Misteri 264 cum sola versione Italica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 78 n. D 91; BERRY, Complete Pompeii 102 cum sola versione Anglica; P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 245 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER; HARVEY, Daily Life 147 n. 156 cum sola versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 109 n. D 106 cum sola versione Anglica; P. KEEGAN, Graffiti 2 sq. cum im. phot. et sola versione Anglica; ID., in Inscriptions private sphere 252 sq. cum versione Anglica; SPAL, Poesie 131–140 cum im. phot. fig. 19 et im. del. fig. 20 ex ZANGEMEISTER et cum versione Germanica. Numeros ut videtur pessum dedit is qui conscripsit, nec satis clarum est, utrum senarios an choliambos intenderit. Ut cum RITSCHL senarios constituas (vide supra p. 115 ad tit. 1820), intellegas v. 1 ut(i) et habeas v. 2 syllabam verbi ustulatae ultimam metri gratia (sive more vulgari?) correptam; quam interpretationem metrorum secuti sunt VIRI DOCTI. Si quidem choliambos vis constitui, traicere tuae ante ficus v. 1 necesse est, id quod iam dixit ZANGEMEISTER supra ad tit. 1820. (De carmine polymetro cogitare nolo.) 1 vocabulum ficus (sine ulla necessitate SPAL quaerit, an fortasse figus legendum) est interpretatio Latina ut videtur vocabuli medicorum Graecorum technici σύκου, quod significat ulcus quoddam natium lingua Germanica Hämorrhoiden appellata; quod vocabulum olim fortasse technicum postea late apud populum usitatum fuit, cf. ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 15 adn. 1. Utrum is qui titulum scripsit ficus Chio e pedicatione natos esse dicere voluerit (unde enim ficus nasci putabantur) an non, disputatur; quod quidem non expressis verbis dictum esse monuit HALLET, sed e locis similibus quam veri simillime est (vide ADAMS, Glotta [cf. ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 113 sq. quoque] et COURTNEY, Musa lapidaria 302). Nota genus femininum huius vocabuli, cum genus masculinum plerumque usitatum sit, si notionem ulceris habeat (de qua re vide imprimis MART. 1, 65). – 2 et 3 verbum perrarum ustulandi insolenter translatum pro eo inflammandi positum est, fortasse metri gratia. – COURTNEY, Musa lapidaria 302 recte observavit iuncturam nominis Chii et vocabuli ficus iocum facere lepidum, cum fici Chii insulae clarissimae fuerint. P. K. 1821 Tit. extat Neapoli in museo in tab. V (inv. n. 4696) supra v. 1 tit. praecedentis, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2019 H. SOLIN. Im. phot. D/95796 = IP 299. D/110677. SOLIN, 4043. 4045. VARONE, Imagines 351. – Ectypum MARICHAL. HUNINK, Graffiti 712 cum versione Germanica. – SPAL, Poesie 131 sq. 138–140 cum im. phot. fig. 19 et versione Germanica. MVGO VA clare legitur et a VARONE et a ME; male MVCIA MARICHAL in schedis; MVLO temere SPAL.

1692

POMPEII Intellegatur Mugo, va(le). Mugonis cognomen inauditum. Fortasse male scriptum pro Mago, quod in tit. 1827 eidem parieti inscripto occurrit? Minus verisimiliter MVCIO legitur (si litt. I minus bene quidem cesserit, ita ut speciem lineae rectae appictae verticalis litt. G sumpserit), ut suspicati sunt ZANGEMEISTER in app. crit. et ind. supra p. 235 et MAU, ind. supra p. 751. Insuper Mucionis cognomen mihi alibi non notum est, probabile tamen sit suffixo cognominali -io ex Mucius formatum, quod iuxta Mucianus facile postulari potest. Aut Mucio dativus sit: Mucio; va(le). Gens Mucia Pompeis tit. 2431. 5864. 10060a innotuit. H. S. 1822 Tit. extat Neapoli in museo in tab. V (inv. n. 4696) infra tit. 1820, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum an. 2019 H. SOLIN. Im. phot. D/110677. D/110678. SOLIN, 4047. 4048 (a. 2019). VARONE, Imagines 351. SPAL, Poesie 131 sq. 138–140 cum im. phot. tab. 19 (ubi inscriptio aegre cernitur) et cum versione Germanica. Legere mihi visus sum potius HOC AE+++ TENENṬI vel HOC AL+++ TENENṬI vel HOC RE+++ TENENṬI; temere HOSPES PETENṬEṂ Ị SPAL. H. S. 1822a Tit. extat Neapoli in museo in tab. V (inv. n. 4696) supra tit. 1820 et 1821 ad sinistram, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 2006 et iterum a. 2019 H. SOLIN. Im. phot. G/666 (coloribus efficta). SOLIN, 4049 (a. 2019). VARONE, Imagines 352. SPAL, Poesie 131 sq. 137–140 cum im. phot. fig. 19 (ubi inscriptio aegre cernitur) et cum versione Germanica. ẠṆITA temere coniecit SPAL. Quomodo titulus explicandus sit, non certe constat. Satrae cognomen, quod ponunt in indicibus ZANGEMEISTER, supra p. 237 et MAU, supra p. 753, inauditum esset. Fortasse subest Satriae gentilicium, elisa vocali i in hiatu (cuius exempla Pompeiana praebet VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 40, inter quae formam alterius gentilicii cum i elisa, Rusticelum). Gens Satria Pompeis floruit (cf. CASTRÉN2 216 sq. n. 355) ); nisi latet cognomen Satrianus -a breviate scriptum. Agi potest et de forma breviata cognominis Satrapes, quod Romae innotuit (tit. huius Corporis vol. VI 25873, cf. SOLIN, Namenbuch2 1090), quamvis hoc Graecanicum perraro occurrat. H. S. 1823 (cf. p. 212) Tit. extat Neapoli in museo in tab. V (inv. n. 4696) supra ad dextram tit. 1819, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2019 H. SOLIN. Im. phot. D/110673. D/110676. SOLIN, 4052 (a. 2019). VARONE, Imagines 351. 352. ACVTI ZANGEMEISTER, legendum potius videtur ACVTE. H. S. 1824 (cf. p. 464. 704) = CLE 947. Tit. extat Neapoli in museo in tab. V (inv. n. 4696) in media tabula, scriptus litteris tenuibus nunc valde abrasis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018, tertium a. 2019 H. SOLIN. Im. phot. D/95826 = IP 328. D/110679. SOLIN, 3772 (a. 2018). 4056. 4058 (a. 2019). VARONE, Imagines 352. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 947; DIEHL, PWV2 27; GEIST, PW2 66 sq. n. 70 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 98 n. 4 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 102 sq. n. 164 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 18 sq. cum versione Italica; HUNINK, Graffiti

CIL IV Suppl. 4 713 cum versione Germanica; WACHTER 1057 cum versione Germanica. – M. LEUMANN, Hermes 55, 1920, 110 (= Kleine Schriften, Zürich – Stuttgart 1959, 37); G. DELLA VALLE, A & R 39, 1937, 155; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 239, MAIURI, Pompei ed Ercolano2 131 = Mestiere3 139; LEWIS – REINHOLD, Civilisation3 2, 360 n. 93 VIII cum sola versione Anglica; H. SOLIN, Epigraphica 30, 1968, 117; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 13 n. 6; GIGANTE, Civiltà 204 sq. adn. 7–10; ILIESCU – SLUSANSKI, Latin 20 n. 2; I. GALLO, Rass. Stor. Salern. n. s. 22, 1994, 208 sq.; VARONE, Erotica Pompeiana 25 sq. cum versione Italica. 61 adn. 81; ID., Kodai 13/14, 2003/04, 89; COURTNEY, Musa lapidaria 96 sq. 305 n. 89 cum versione Anglica; CANTARELLA, Pompei 30 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 30 cum versione Italica; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 77; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 91 n. E 27; WALLACE, Introduction 73 n. 119; CUGUSI, Per un nuovo corpus dei CLE 114; E. THIBAUT, Oebalus 3, 2008, 328 n. 32bis cum versione Francogallica (minus accurata); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; LAFORGE, Religion privée 164 cum versione Francogallica; MILNOR, Graffiti 185 sq. cum im. phot. et versione Anglica; HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 132 n. E 39 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 265 cum sola versione Anglica; SPAL, Poesie 70–82 cum im. phot. fig. 9 et im. del. fig. 10 ex ZANGEMEISTER et cum versione Germanica; SPAL – BOVELET, Amor verdichtet 17 cum im. phot. Perierunt 1 litt. V vocis Veneri; 2 litt. V secunda; 3 ND; 4 FRANGE. – De verborum formis insolitis vide VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 70 (quit pro quid [pace MAU, vide infra ad v. 4]). 86 (illae pro illi). 1 simile carminis initium invenies in tit. 4200, ubi legitur quisquis amat veniat. Veneri lumbos vo[- - -] (supplere possis vo[lo fractos]). Cf. insuper tit. 1173 quisquis amat pereat etc. – VARONE 26 adn. 19, collatis tit. 4659. 4663. 5186, veniat pro veneat (intereundi notione) scriptum esse contendit, perperam sine dubio (ut de aliis taceamus, veneat contra metrum peccaret; cf. et GALLO et SPAL p. 73 sq.); ID., ibid. v. 2 inepte paraclausithyron appellat. – De dativi genere nominis Veneris (similiter dativus iudicandus est i[ll]ae v. 4) in titulis linguae vulgaris manifesto vide SOLIN. – 2 fustibus i. e. plagis (de qua notione vocabuli fustis translata, quae imprimis plurali ponitur, amplius agit LEUMANN); notionem originariam eiusdem vocabuli habes v. 4. – 3–4 de usu pronominum ad antithesin conspicuam faciendam cf. J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 101. – 3 potis vel simile quid servasset metrum (cf. et B. W. FORTSON – R. E. WALLACE, Glotta 79, 2003, 25); num potest per correptionem iambicam voluit esse dibrachyn is qui carmen inscripsit? – 4 quit vix pronomen relativum littera T auctum explicari potest, ut evitetur hiatus (ita MAU supra p. 704 ad tit. 1824); potius est pronomen interrogativum (i. q. cur), ut volunt VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 70 et SPAL p. 78. Sed cf. etiam infra quae adnotat H. SOLIN ad tit. 1847. Allitterationem veniat Veneri volo; debilitare deae; pertundere pectus; frangere fuste notavit MILNOR. – Vitia prosodiaca inde orta esse, quod auctor tituli archetypum carminis cuiusdam haud recte repetivit, putat COURTNEY p. 305 non sine dubiis (de re cf. et SPAL p. 76 sq. 79 [ubi de causis fortis accentus pronominis interrogativi quid disserit]. 80–82). P. K. – H. S. 1825 (cf. p. 212. 464) Tit. extat Neapoli in museo in tab. V (inv. n. 4696) in media tabula ad sinistram, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001, recognovit H. SOLIN a. 2006 et iterum a. 2018.

1693

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

5

Cosmus Equitiaes magnus cinaedus et fellator est suris apertis.

Im. phot. D/95816 = IP 318. D/110674. D/110680. D/ 110681. SOLIN, 3764. 3767. 3768 (a. 2018). VARONE, Imagines 353. 354. DIEHL, PWV2 648; MONTERO CARTELLE, Priapeos 139 n. 154 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 58 n. 176, item 108 n. 348 minus recte, cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 714 cum versione Germanica; WACHTER 1348 cum versione Germanica. – OPELT, Schimpfwörter 122; W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 83. 86 = ID., Naturalia non turpia 220. 230 cum versione Anglica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 139. 166; J.-P. CÈBE, Varron, Satires Ménippées 8, Rome 1987, 1324 adn. 153 (confuse); W. KRENKEL, WZ Rostock 36, 6, 1987, 54; RICHLIN, Garden of Priapus2 82 cum versione Anglica; VARONE, Erotica Pompeiana 130 cum versione Italica; JOHNSON – RYAN, Sexuality 108 n. 82 cum sola versione Anglica (cum pessima interpretatione); LINDERSKI, Roman questions 2, 198; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; WILLIAMS, Roman Homosexuality2 295; KEEGAN, Graffiti 265 cum sola versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Sex in Antiquity 452 cum versione Anglica; SPAL, Poesie 71. 1 EQVITIAES luce clarius legitur, recte igitur dedit ZANGEMEISTER in addendis p. 212. – 4/5 item recte exhibet ZANGEMEISTER in addendis p. 212. 464. – 4 APER lineis alienis obscuratum est; quae linea verticalis quae est pone R, aliena esse videtur; utique pass. partic. aperitus iunauditum esset. – 5 quod post TIS sequitur, extraneum videtur; sane MARI legi nequit. Quibus addendis p. 212. 464 contemptis ADAMS et KRENKEL et LINDERSKI 1 equitaes (ita et SPAL) pro eques scriptum et 4/5 esuris apertis mari(bus) intellegunt, inscriptionem pro testimonio homosexualitatis habentes. Contra rectam lectionem praebent HEHL, Formen lat. 1. Deklination 19, DIEHL, OPELT, VARONE, WILLIAMS, WACHTER. – 4–5 cf. VARRO Men. 301 non modo suris apertis, sed paene natibus apertis ambulans. Gens Equitia Pompeis iam nota erat: CASTRÉN2 165 n. 159, ubi adde nostram et aliam tit. 9529, quae Pompeiana fuisse videtur; huc accedunt tit. 10924. 10930. H. S. 1825a (cf. p. 212) Tit. extat Neapoli in museo in tab. V (inv. n. 4696) ad sinistram tit. 1825, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2019 H. SOLIN. Im. phot. D/95816 = IP 318. D/110681. SOLIN, 4062. VARONE, Imagines 353. HUNINK, Graffiti 715 cum versione Germanica; WACHTER 1371 – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = ID., Naturalia non turpia 230 cum versione Anglica; VARONE, Erotica Pompeiana 130 cum versione Italica; WIL2 LIAMS, Roman Homosexuality 295; KEEGAN, Graffiti 265 cum sola versione Anglica; MILNOR, Graffiti 124. 191; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Sex in Antiquity 452 cum versione Anglica; SPAL, Poesie 71; W. ECK, ZPE 206, 2018, 18. WILLIAMS notat inscriptionem ad perpendiculum scriptam esse, fortasse ad videndi facultatem augendam. – ECK temere Narcissum illum notum libertum Claudii fortasse fuisse conicit, Narcissus autem pluries Pompeis redit (ad Pompeianos certe pertinent saltem tit. 1130. 1841 [in basilica quoque rep.]. 3527. 8785). H. S. 1825b Tit. extat Neapoli in museo in tab. V (inv. n. 4696) ad dextram tit. 1825, scriptus litteris modice tenuibus. Contu-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI lit a. 2001 A. VARONE, recognovit a. 2006 et iterum a. 2019 H. SOLIN. Im. phot. D/95816 = IP 318. SOLIN, 4066 (a. 2019). VARONE, Imagines 353. H. S. WACHTER 1371 cum versione Germanica. 1826 (cf. p. 212) Tit. extat Neapoli in museo in tab. V (inv. n. 4696) sub tit. 1825, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001, recognovit H. SOLIN a. 2006 et iterum a. 2018. Im. phot. D/95816 = IP 318. D/110674. D/110675. SOLIN, 3764. VARONE, Imagines 353. 354. DIEHL, PWV2 646; MONTERO CARTELLE, Priapeos 139 n. 153 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 30 n. 38 cum versione Italica; WEEBER, DWH 108 n. 345 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 716 cum versione Germanica; WACHTER 1346. – LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 1189 (sine im. del.); BERRY, Complete Pompeii 102 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; HARVEY, Daily Life 147 n. 156 cum sola versione Anglica; W. ECK, ZPE 206, 2018, 18 (errore inscriptionis nota numeri posita 1226). Interpunctio, quam exhibet ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto, non iam extat (si quidem umquam extabat). Infra extat hominis figura, quam MOMMSEN (apud ZANGEMEISTER, supra p. 116) Herculis cum leonis pelle esse agnosse voluit, quod mihi dubium videtur. Figura potius ad Philerotem spadonem pertinet, quae magnum mutunium exhibet; ad dextram mutunii scripta est tit. sequentis pars secunda plane spado, de cuius explicatione cf. ad loc. H. S. 1827 (cf. p. 212) Tit. extat Neapoli in museo in tab. V (inv. n. 4696) pone tit. 1825, scriptus litteris tenuibus aut modice crassis (v. 3). Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001, recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN.

5

Sa(lve), Alce; plane spado; Alce Mago.

Im. phot. D/110674. SOLIN, 3764 (a. 2018). VARONE, Imagines 354. WEEBER, DWH 136 n. 471 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 717 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104). – H. SOLIN, in Latin vulgaire – Latin tardif VIII 65; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149. ZANGEMEISTER omnes versus eidem inscriptioni tribuit. Re vera sunt tres inscriptiones: prima legenda SA | ALCII; secunda PLANE SPADO (pone O certe litt. S nec extat nec extabat); tertia ALCII | MAGO. 1–2 est sa(lve), Alce. Cognomen Alce satis notum (SOLIN, Namenbuch2 1281). Quod cognomen in tertia inscriptione (v. 4) redit. Pompeis praeterea occurrit tit. AE 1992, 280. 3 in PLANE, ut universe legitur, litt. E linea transversa superior non bene cernitur, de lectione autem non dubitarim (nota etiam litt. L linea transversa carere). Plane ZANGEMEISTER vocativum Plani cognominis interpretatur (eodem modo MAU, ind. cogn. p. 752 et WEEBER et HUNINK); cum autem tale cognomen nusquam testatum est (mihi quidem nulla exempla nota sunt), praetulerim plane adverbium explicare. Spado, qui ita notatur (plane hic in vim augendi substantivi abiit [de quo usu cf. I. REINEKE, ThLL s. v. plane 2342, 50–64], nisi verbum tacite praeter-

1694

POMPEII missum), Phileros esse videtur, qui in tit. 1826 iuxta exarato magno mutunio praeditus nominatur; fortasse scriptor Philerotem irridenter alloquitur: ‘Tu es omnino spado, quamquam magnum mutunium habes’. – 4–5 intellexerim Alce Mago, non Alce, Mago, mihi igitur Alce dativus est. – 5 nomen Magonis Punicum (de eo nomine cf. JONGELING, North African Names 78 sq.) aut verum testimonium est originis Punicae servi hoc nomine praediti aut illi impositum a patrono secundum exemplum illorum clarissimorum ducum Carthaginiensium (de hac re vide H. SOLIN, in Onom. lat. 214; EUND., Sklavennamen 22). H. S. 1828 Tit. extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700) in tectorio nigro, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110602. D/110603. SOLIN, sine n. inv. (a. 2017); 2989. 2991. 3256 (a. 2018). VARONE, Imagines 354. 355. A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 268 n. CLVI. 18a cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. H. S. 1829 Tit. extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700) infra tit. praecedentem in limite nigro, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 tertium a. 2018 H. SOLIN. Crispe, Ias tẹ a(mat?). Im. phot. D/110604. SOLIN, 2613. 2614. 2620 (a. 2017); 2989. 2991. 3256. 3273 (a. 2018). VARONE, Imagines 354. WEEBER, DWH 136 n. 473; HUNINK, Graffiti 718. – A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 268 n. CLVI. 18b cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Scriptum esse videtur CRISPEIASTẸA (duae litt. A linea transversa carent), i. e. Crispe, Ias te a(mat?). Iadis cognomen Pompeis saepius occurrit (vide supra ad tit. 1379). Quod autem secunda E paullum incerta manet et a(mat) nota insolita est, legere possis, si linea aliis litteris brevior post CRISPE punctum divisorium ducas, etiam Crispe, asta. Pone ultimam A duae lineae verticales sunt, quae an ad inscriptionem pertineant, non clare constat. H. S. 1830 (cf. p. 212. 464) = CLE 230. Tit. rep. ad dextram tit. 1828 extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700) pone tit. 1828, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/110597. D/110600. D/110601. SOLIN, 3259. 3261. 3277. 3296–3298 (a. 2018). VARONE, Imagines 354. 355. BÜCHELER, CLE 230; DIEHL, PWV2 691; MONTERO CARTELLE, Priapeos 148 n. 193 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 114 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 53 n. 146 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 719 cum versione Germanica; WACHTER 1112 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Loves2 62; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 59 cum adn. 2; D. R. SHACKLETON BAILEY, Phoenix 32, 1978, 322; H. D. JOCELYN, LCM 6, 1981, 146; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 76. 87 sq. 184; W. KRENKEL, WZ Rostock 33, 9, 1984, 73 = ID., Naturalia non turpia 300; VARONE, Erotica Pompeiana 58 cum versione Italica; E. MAGNI, AGI 85, 2000, 23 (de verborum ordine); COURTNEY, Musa lapidaria 94 sq. 302 sq. n. 84 cum versione Anglica; JOHNSON – RYAN, Sexuality 101 n. 74 cum sola versione Anglica; YOUNGER, Sex in ancient

CIL IV Suppl. 4 world 75 cum versione Anglica. 162; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 42 cum versione Germanica; A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica; MILNOR, Graffiti 179 cum versione Anglica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 268 n. CLVI. 18c cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Tectorio hodie valde corroso plus quam ZANGEMEISTER dat statui nequit; autopsia nostra confirmatur et PILOSSVS v. 1, quod p. 212 haesitans proposuit (ita et VARONE). – Supplementa a BÜCHELER proposita (vide supra p. 464 ad tit. 1830) recipiunt omnes fere AUCTORES. – 2 de v[err]it supplendo cogitat SHACKLETON BAILEY, minus apte (respuit COURTNEY p. 303 quoque). 1 de depilatione cf. J. HENDERSON, The Maculate Muse. Obscene Language in Attic Comedy, New York 21991, 131; RICHLIN, Garden of Priapus2 49–51; WILLIAMS, Roman Homosexuality2 295. – De forma pilossus pro pilosus scripta vide VÄÄNÄNEN. – 2 de constructione eadem … eadem (i. q. simul … simul) vide ThLL s. v. idem, 208, 50– 51; vox eadem prior (num utraque?) per synizesin spondaica esse debet, ut metrum servetur. Vocabulum et abundanter positum est, fortasse ut hiatus evitaretur. Is qui carmen septenario trochaico conscriptum (de quo metro in carminibus obscoenis adhibito vide JOCELYN atque ea, quae scripsimus supra ad tit. 1234) composuit praeceptorem artis amatoriae se esse simulat, tamquam ut imitetur P. K. – H. S. OVIDIUM. 1831 Tit. extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700) infra tit. praecedentem et ad dextram tit. 1829 in limite nigro, scriptus litteris modice crassis penitus exaratis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Si quisquis bibit, ḥilera turba est. Im. phot. D/95621 = IP 130. IP 87. D/110600. D/ 110601. SOLIN, 2997. 2998. 3261. 3273. 3275–3278. 3283 (a. 2018). VARONE, Imagines 354. 355. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 633; GEIST, PW2 70 sq. n. 10 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 78 n. 247 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 720 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 103); WACHTER 919. – R. MARICHAL, in Studi di paleografia 355 sq. cum im. ectypi n. 17 et phot. n. 18; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 32; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 15 n. 37; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 18; WEEBER, Humor 57 cum sola versione Germanica; WALLACE, Introduction 86 n. 171; WEEBER, Pompeii 37 cum versione Germanica; A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 26; ID., in Modelli epistemologici 131; ID., in Collezione epigrafica 268 n. CLVI. 18d cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Ultima litt. B formam habet novae minusculae cursivae q. d. à pance à droite, ut vidit MARICHAL. Inter TVRBA et EST punctum divisionis, quod ex brevi linea verticali constat (vix IIST legendum, quod litt. E lineas transversas, breves quidem, habet. – CETERA TVRBA ZANGEMEISTER AL., HILERA TVRBA MARICHAL recte ut videtur (H litt. sola non bene cernitur tectorio corroso, sed fortasse fragmentum minus, ubi eam quaeras, ad inscriptionem non pertinens male collocatum est; utcumque res sese habet, prima litt. C esse nequit); nota praeterea capita litterarum I et L admodum longa evasisse, ita ut litt. I tamquam formam litt. T acciperet (quam ob rem facile intellegitur ZANGEMEISTER male CETERA legisse).

1695

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Si pleonastice adhibitum, quasi scriptor relativum quisquis cum indefinito quisque confudisset (de quo usu cf. HOFMANN – SZANTYR, Syntax und Stilistik 201). – Forma hilera iam innotuit (vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 19, ubi adde). Titulum versum dactylicum interpretatur FELE, cui obstat nova lectio supra data. H. S. 1832 (cf. p. 212) Tit. extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700) supra tit. 1828, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95820 = IP 322. D/110602. D/110603. SOLIN, sine n. inv. (a. 2017); 3254–3256 (a. 2018). VARONE, Imagines 355. A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica. Litt. E formam lunarem habet, cuius linea transversa, quam ZANGEMEISTER in apographo tab. XVIII 16 clare signavit, hodie aegre cernitur. Linea obliqua, quam ID. pone POLITICE delineavit, re vera non extat, ut ex ultima collatione a. 2018 patet. Eadem Politice redit in tit. 1915. 1930. (HOFFMANN male ‘politisch’ vertit.) H. S. 1833 Tit. extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700) pone tit. 1831 et in tit. 1839 et 1840, in nigro limite, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95628 = IP 138. D/110590. D/110593. D/ 110595. D/110598. SOLIN, 2993. 2996. 3281. 3284. 3288 (a. 2018). VARONE, Imagines 355. A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica. Litt. E formam lunarem una linea trasversa praeditam habet; litt. A in nexu lineam transversam habet. H. S. 1834 Tit. extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700) supra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuissimis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/110599. SOLIN, 3264. 3266 (a. 2018). H. S. VARONE, Imagines 356. 1835 Tit. extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700) ad dextram tit. 1839, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 2004; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/110592. SOLIN, 3272. 3282 (a. 2018). VARONE, Imagines 356. A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica. CRISPE legendum videtur. Pone RIIRVM sunt duae lineae verticales (quarum altera incerta), quae aut II aut V aut etiam N reddere possunt. H. S. 1836 Tit. extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700) in parte dextra tit. sequentis, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110587. SOLIN, 2623. 2624 (a. 2017); 3272 (a. 2018). VARONE, Imagines 356. 357. A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica. H. S. 1837 (cf. p. 212. 464. 704) = CLE 949. Tit. extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700), scriptus litteris tenuibus, passim valde corrosis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007, tertium a. 2017 H. SOLIN.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

5

10

Si potes et non vis, cur gaudia differs | spemque foves et cras usque redire iubes? | [Er-] go coge mori, quem sine te vivere cogis; | munus erit certe non cruciasse boni. | Quod spes eripuit, spes certe redd[i]t amanti. Qui hoc leget, nuncquam posteac aled legat. || Nunquam sit salvos, qui supra scripsit. Veru dici{ci}s. Hedisto feliciter.

Im. phot. D/95620 = IP 129. D/110586. D/110587. D/ 110589. D/110590. D/110594. SOLIN, 2623. 2625. 2628 (a. 2017); 2993. 3270 (a. 2018). VARONE, Imagines 356– 359. BÜCHELER, CLE 949; DIEHL, PWV2 598; GEIST, PW2 64 sq. n. 61–64 cum versione Germanica; Priapeos 125 n. 105 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 99 sq. n. 160 partim; cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 20 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 36 sq. n. 70 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 721 cum versione Germanica; WACHTER 1084 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 169 cum versione Italica; F. A. TODD, Class. Rev. 53, 1939, 9 (AE 1940 sub n. 52); RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 240; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447 adn. 1; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21. 55. 86; ROHLFS, Sermo vulgaris3 10 n. 76; GIGANTE, Civiltà 211 sq. n. 61–72; J. N. ADAMS, Phoenix 35, 1981, 122; VARONE, Erotica Pompeiana 101 sq. cum adn. 160 cum versione Italica; ID., Kodai 13/14, 2003/04, 91; CUGUSI, Aspetti2 233. 377 cum im. del. ex ZANGEMEISTER (p. 234); CANTARELLA, Pompei 30 cum sola versione Italica; COURTNEY, Musa lapidaria 96 sq. 305 sq. n. 91 cum versione Anglica; P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 242 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER; J. BODEL, in Oxford Hb. Roman Studies 113; P. CUGUSI, Boll. St. Lat. 40, 2010, 533 sq.; L. GRAVERINI, Inc. Filol. Class. 12, 2012/13, 21– 23; A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica; KEEGAN, Graffiti 268–270 cum im. phot. non bona et sola versione Anglica (minus accurata); P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 267 sq. n. 20 cum versione Anglica; MILNOR, Graffiti 206; H. SOLIN, Arctos 40, 2016, 154–156 n. 3; ID., in Collezione epigrafica 268 n. CLVI. 18e cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; P. CUGUSI, Paideia 72, 2017, 91; LOHMANN, Graffiti 277; W. ECK, ZPE 206, 2018, 18. Orationis solutae verba qui – legat altera manus subscripsit, nunquam – scripsit tertia, veru dici{ci}s quarta, Hedisto feliciter fortasse quinta, nisi est eadem ac quarta. LOHMANN et ECK minus accurate duas tantum manus discernunt. 3 in. CRAS certum est. – 5 COGIS integrum cernitur. – 9 POSTEAC hucusque omnes editores, recte quidem (tertia a fine I non est, ut legenti fortasse videri potuerit); litt. QVAM P extremae, cuspide tenuiore exaratae, sunt alienae. – 10 vocabula NVNQVAM eqs. sunt cuspide tenui exarata; SCRIPSIT certum est, SCRIBET VARONE dubitanter. – 11 VERV DICICIS HEDISTO legendum. – 12 FELICITER integrum cernitur (ut vidit et VARONE). – 9 De nuncquam pro numquam scripto vide VÄÄNÄNEN 55; posteac contaminationem ex postea et posthac repraesentare videtur, ut explicat et VÄÄNÄNEN 86). – 10 de vocabulo ALIID haud consenserunt VIRI DOCTI. Pars aliid i. e. aliud (vide e. g. ThLL s. v. alius, 1622, 48 et ibid. col. 1623, 54; DIEHL), alii aled (litt. E, ut solet, hastis scripta rectis duobus; vide e. g. MAU, supra in indice p. 755) legerunt. ALIID sine dubio idem esse ac aled more vulgari cum

1696

POMPEII litt. E pro I pro alid scriptum viderunt VÄÄNÄNEN 21. 86 et TODD. De forma alis, alid sim. in universum cf. SOMMER, Laut- und Formenlehre3 442; LEUMANN, Laut- und Formenlehre2 471; G. MEISER, Historische Laut- und Formenlehre der lateinischen Sprache, Darmstadt 1998, 168. 1 verba potes et (non) vis decenter pro verbis obscoenis posita esse docet ADAMS, qui de hoc dictionis genere elliptico amplius egit. – 4 COURTNEY contendit poema a femina conscriptum esse, quod v. 4 boni virum significet, perperam, nam boni potius est genetivus neutri. – 11 DICICIS dittographia videtur; nomen Hedysti esse i. q. Graecum Ἥδιστος admonet KAJANTO, nota autem legendum esse Hedisto (cf. H. SOLIN, in Veikko Väänänen 32). Carmen v. 1–8, quod constat distichis elegiacis duobus et hexametro (sed vide infra), e frustulis versuum apud poetas praeclaros repertorum compositum est. Fontes versuum indicaverunt VIRI DOCTI has (vide imprimis GIGANTE et COURTNEY 305 et CUGUSI): 1–2: OV. am. 2, 5, 29 (quo nunc mea gaudia differs), cf. met. 4, 350. 6, 514. epist. 19, 3 quoque. – 2–3: TIB. 2, 60, 20 (spes fovet et fore cras semper ait melius). – 4–5: VERG. ecl. 2, 7 (mori me denique coges). OV. epist. 3, 140 (quam sine te cogis vivere, coge mori). – Ex hac carminis componendi ratione verisimiliter sunt explananda etiam vitia metrica: Hexametrorum priorum alter constat metris quinque tantum (⟨mutua⟩ gaudia supplementum ex LUCR. 4, 1205 et OV. am. 3, 6, 87–88 versui sanando proposuerunt BÜCHELER et inde COURTNEY p. 305 exempli gratia); alter habet ordinem verborum v. 3 non metricum quem sine te (in versum fortasse ex OV. epist. 3, 140 irrepsit), ubi metri restituendi causa BÜCHELER invertendum esse sine te quem aut quem te sine postulat. MOMMSEN apud ZANGEMEISTER v. 6–8, i. e. pentametrum et hexametrum ultimos carminis, alteri manui tribuit. Qua cum opinione conveniunt et quod ea pars carminis (ut videtur) non e frustulis poetarum clarorum composita est et quod haud facile conexum sententiae inter eam partem et partem reliquam observabis et quod in ea parte vocabulum certe inepte est repetitum, cum reliqua pars carminis vitiis huiusce modi careat. Offendit quod ab eadem manu conscriptum esse carmen totum statuit ZANGEMEISTER (quamvis de ea re ex apographo tab. XXIV 1 minus certi simus). Utrum etiam sententiam v. 9 qui hoc leget eqs. versu (i. e. senario) conscribi voluerit is qui scripsit (i. q. proposuerunt ZANGEMEISTER dubitanter et BÜCHELER) necne, non certe constat. Concedendum tamen est ordinem verborum solutae orationis proprium esse. P. K. – H. S. 1837a Tit. extat Neapoli in museo in tab. X, inv. n. 4700 infra tit. 1837, scriptus litteris tenuibus nunc valde evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 et 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95620 = IP 129. D/110586. D/110587. D/ 110589. D/110590. D/110594. SOLIN, 2623. 2625 (a. 2017); 2993. 3263. 3270. 3287 (a. 2018). VARONE, Imagines 356–359. WACHTER 1088 cum versione Germanica. – W. D. LEBEK, ZPE 32, 1978, 220; GIGANTE, Civiltà 174; FERRARO, Presenza 32 sq. n. 24; CUGUSI, Aspetti2 233–235. 349. 376 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER (p. 234); ID., Per un nuovo Corpus 33 sq.; ID., Boll. St. Lat. 38, 2008, 502 sq.; J. BODEL, in Oxford Hb. Roman Studies 113; A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 268 n. CLVI. 18f cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; GRAVERINI, in Lettori latini e italiani 30–34 cum versione Italica. Tectorio valde corroso plus quam dat ZANGEMEISTER statui nequit, nisi quod v. 1 INVITIṾ legendus videtur (INVITIVS VARONE); scriptor fortasse errorem animadver-

CIL IV Suppl. 4 tit et inscriptionem v. 2 resumpsit. – 2 INVITVS [- - -]CRO DVM BRII[- - -] MII EX[- - -] OPTATVS SEV VARONE, in quo CRO DVM BRII admitti nequit. – 3 pone CVPIO dubitanter COEPIMVS VNI[- - -] legit VARONE, de quo valde dubitare licet. 2 esse VERG. Aen. 6, 460 putat LEBEK, assentientibus GIGANTE, FERRARO, CUGUSI. – 3 esse hemiepes agnovit LEBEK (cum quo rogaverimus num fortuito sit factum) et admonet vocabulum equites i. q. gladiatores significare posse. Vestigia LEBEK sequens CUGUSI, Aspetti haec fere intellegere sibi visus est: invitus - - U . ụọḍẹ ḷịtore me iu…… optatus | verum equites cupio . q…mus uni[c?]u, distichum ducens (equites sit coni. equitandi verbi, fortasse cum significatione obscena [cum v. 1 Vergilianus sensum eroticum haberet]; porro GUGUSI conicit in Optatus fortasse potius nomen proprium subesse); manifestum est quae omnia valde incerta manere. Incertum etiam manet, quantum satirae Menippeae eius temporis in inscriptione in conspectu sit, ut P. K. – H. S. affirmat BODEL. 1838 Tit. extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700) supra tit. 1837, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001, recognovit H. SOLIN a. 2006 et iterum a. 2017. Im. phot. D/95829 = IP 331. D/110591. Hisp. 1838_3D (a. 2016). SOLIN, sine inv. n. (a. 2017); 3267 (a. 2018). VARONE, Imagines 359. DIEHL, PWV2 524; HUNINK, Graffiti 722 cum versione Germanica; WACHTER 625 cum versione Germanica. – A. HELTTULA, in Laughter down the Centuries II 152; A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 268 n. CLVI. 18g cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. 1 ex. VINDILLVS clare legitur (nisi quod litt. D [ut et pars superior litt. O primae et tertiae] hodie aegre cernitur, sed ex im. del. a ZANGEMEISTER exarata patet D integram fuisse). – Q(uintus) Contobio Vindillus DIEHL errore typographico. – Quanto bovem vendit ille L. LINDGREN apud HELTTULA, nimis periculose. 1 quomodo sit nomen huius viri intellegendum, difficile est dictu. Cum ZANGEMEISTER, ind. cogn. p. 234 et F. REISCH, ThLL Onom. s. v. Contoboviovindillus, 582, 38– 39, de cognomine Contoboviovendillus vel Contoboviovindillus cogitent, rursus MAU, ind. nom. 744 formam Q. Contobovio Vindillus statuit. Re vera in Vindillus cognomen originis Celticae subesse videtur; cf. K. H. SCHMIDT, ZCPh 26, 1957, 183 (qui tamen perperam Conto-boviovindillus dividit); I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458. Si ita est, Contobovio gentile quoddam ignotum Celticae quoque originis sit; patet in regionibus Celticis gentilicia cum exitu -o non pauca praesto esse (SCHULZE, Eigennamen 304), nisi scriptor fortasse errore dativum loco nominativi usurpaverit, aut in hoc tit. satis antiquo (inscriptiones basilicae magnam partem altam antiquitatem redolent) s finalis ceciderit et o pro u posita sit (exempla Pompeiana, partim incerta, huius scribendi rationis in VÄÄNÄNEN, Latin vulH. S. gaire3 28 sq. 79 sq.). 1839 Tit. rep. ad dextram tit. sequentis extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700), scriptus in limite nigro litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Agato Herrenni serus rogat Veneṛe[m?] ut periat rogo. Sa(lve), Gutta. Im. phot. D/110590. D/110593. D/110594. SOLIN, 2623. 2625 (a. 2017); 3270. 3280. 3281. 3287 (a. 2018). VARONE, Imagines 355. 358. 360.

1697

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI DIEHL, PWV2 28; GEIST, PW2 46 sq. n. 48 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 5 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 80 n. 121 cum versione Italica; WEEBER, DWH 27 n. 47. 108 n. 350 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 722 cum versione Germanica; WACHTER 1035 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, RIGI 18, 1934, 2, 5; ID., A & R ser. 3, 5, 1937, 165; DELLA CORTE, Amori e amanti 64 cum versione Italica; MAIURI, Pompei ed Ercolano2 130 = Mestiere3 138. 642 (hic cum versione Italica); A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 38; ID., Erotica Pompeiana 25 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 189 cum versione Italica; WALLACE, Introduction 50 n. 35; E. THIBAUT, Oebalus 3, 2008, 327 sq. n. 32 cum versione Francogallica (minus accurata); A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica; SPAL, Poesie 73; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 268 n. CLVI. 18h cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; LOHMANN, Graffiti 287. 1 tectorium est valde corrosum, ita ut Venere[m] intellegi possit (delendum igitur hoc testimonium apud DIEHL, De m finali 249 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 75 de m finali omissa); 3 …VITA ZANGEMEISTER, melius SAGVTTA VARONE (litt. S, quae longa est) a ZANGEMEISTER perperam tit. 1840 ex. ascripta). 1 de Venere sine m scribendi ratione cf. DIEHL, De m finali 225, qui margine urgente omissam putat, vix recte. – 3 intellegendum est Sa(lve), Gutta, vix Sagutta scribendi ratione anomala Sagittae cognominis, ut vult VARONE. Gutta (de quo cognomine vide H. SOLIN, Arctos 41, 2007, 95) Pompeis iam innotuit: tit. 1093a. 3539, Sagitta quidem tit. 10082b. H. S. 1840 (cf. p. 464) Tit. rep. ad dextram tit. 1831 extat Neapoli in museo in tab. X (inv. n. 4700), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001, recognovit H. SOLIN a. 2006 et iterum a. 2017. Im. phot. D/95628 = IP 138. D/110590. D/110593. D/ 110595. D/110596. D/110597. D/110598. SOLIN, 2625 (a. 2017); 2993. 2996. 3284. 3297 (a. 2018). VARONE, Imagines 355. 358. 360. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 85 = ID., Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 253 (add. ad p. 114); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 186 cum versione Germanica minus accurata; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 268 n. CLVI. 18i cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. QVI ◦ ẠVDIS ◦ EVITẠ+++[-1?-]MARE ◦ AVDIT FELLAT ◦ BENE ◦ ERGO ◦ TV ◦ FELLABAS ◦ ET ◦ ME ◦ CELABASS fere praebet paries (in. ante MARE valde aliter legit ZANGEMEISTER); altera S, quam dedit ZANGEMEISTER pone CELABASS, pertinet ad tit. 1839; MARI AVRII PRIORES, FELLARAS ZANGEMEISTER, FELLABAS melius VARONE. – Maria urit, fellat bene KRENKEL et ADAMS temere; CELLABAS lapsu calami KRENKEL. Item arbitrario T. A. WAYMENT – M. J. GREY, JJMJS 2, 2015, 135 hic servam Iudaeam nomine Maria memoratam esse contendunt. MARE fortasse licet supplere [a]mare et intellegere amare audet, quamquam e brevis Pompeis solum scriptura neglegenti I redditur (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 20). Quid autem ante MARE lateat, prorsus incertum; fortasse sic intellegere possis qui audis (= audes) evitạṛẹ a[mare]; audit (= audet); quomodo cum sententia sequenti coniungendum sit, non recte video. H. S. 1841 (cf. p. 212) cf. CLE 1785 adn. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XII (inv. n. 4688), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum facien-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI dum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95778 = IP 281. D/110567. VARONE, Imagines 361. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 797; GEIST, PW2 80 sq. n. 12 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 724 cum versione Germanica; WACHTER 1448 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 177 n. 48; FERRARO, Presenza 29 n. 19; M. GIGANTE, A & R n. s. 28, 1983, 45; R. R. BENEFIEL, ZPE 167, 2008,198 sq. (de nominis forma breviata); P. CUGUSI, Boll. St. Lat. 38, 2008, 501; P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 239 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 325 (de Narcisso); R. R. BENEFIEL, in Muse at Play 73; KEEGAN, Graffiti 46 cum versione Anglica; MILNOR, Graffiti 256 cum im. phot. 268 n. 40; LEVINRICHARDSON, Brothel 120 cum versione Anglica. 3–4 prima litt. S multo longior aliis se duobus versibus 3 et 4 extendit; itaque 4 ser(vus) intellegendum, ut viderunt VARONE et SOLIN. Est VERG. Aen. 2, 148. P. K. 1 2 1842 (cf. p. 212) = I 590 = I 735 (cf. p. 943). Tit. extat Neapoli in museo in tab. XII (inv. n. 4688) infra tit. 1841, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001, recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/95778 = IP 281. D/110567. D/110568. VARONE, Imagines 361. – Ectypum MARICHAL. WARMINGTON, ROL IV 288 sq. n. 48 cum versione Anglica; DEGRASSI, ILLRP 1123; DIEHL, PWV2 102; GEIST, PW2 34 sq. n. 15 cum versione Germanica; KRENKEL, PI p. 16 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 141 n. 500 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 725 cum versione Germanica; WACHTER 523 cum versione Germanica. – A. W. VAN BUREN, RE XXI 2, 952, 2021 s. v. Pompeii; J. C. CARCOPINO, in Studies Robinson II 398–411 cum tab. 79 (AE 1955 sub n. 286); RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 241; Pulgram, Italic, Latin, Italian 212 L 30 cum versione Anglica; CASTRÉN2 211 n. 326, 1 (de C. Pumidio Diphilo); H. SOLIN in Pompei 79, 281 cum adn. 12 (p. 288); LAIDLAW, First Style 39. 330; STROCKA, Casa del Labirinto 101 adn. 327; J. L. FRANKLIN, in Literacy 80; SEILER, Casa degli Amorini dorati 95 adn. 341; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 77 n. D 84 cum sola versione Anglica; WALLACE, Introduction 86 n. 172; BERRY, Complete Pompeii 102 cum sola versione Anglica; V. M. STROCKA, in World of Pompeii 302–322; HÜTTEMANN, Pomp. Inschr. 61 sq. ad n. 24 cum im. del. et versione Germanica; R. R. BENEFIEL, in Muse at Play 73; HARVEY, Daily Life 146 n. 155 cum sola versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 108 n. D 101 cum sola versione Anglica; P. KEEGAN, in Inscriptions private sphere 255; W. ECK, ZPE 206, 2018, 18. 3 legendum videtur CỌṆ. Subest fortasse repetita mentio consulum? – Perperam ZANGEMEISTER et MARICHAL (cui adsentitur VARONE) in schedis putant hunc titulum ima cauda litt. R v. 4 tituli praecedentis traiectum itaque prius quam illum scriptum esse. Nam cauda illa litt. R non usque ad tit. 1842 extenditur; linea illa quae cum 1842 coaluit, aliena ambobus titulis est; praeterea haec linea aliena antiquior titulo 1842 esse videtur, quod litt. V nominis DIPILVS ab ea traiecta est ut videtur. Tit. 1842 antiquiorem quam 1841 esse necesse est, sed non his de causis. Scriptum in pariete picturis generis q. d. primi ornato (PPM 8, 1998, 2). M. Aemilius Lepidus et Q. Lutatius Catulus consules ordinarii a. 78 a. Chr. n. erant (DIEHL lapsu calami a. 88). Haec inscriptio maximi momenti est in aetate huius generis primi picturae parietalis statuenda; de qua re imprimis disseruerunt LAIDLAW, STROCKA, SEILER.

1698

POMPEII CARCOPINO, qui inscriptionem graphio exaratam Glani repertam falsam declarat, putat falsarium hoc titulo Pompeiano nisum esse. H. S. 1843 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XII (inv. n. 4688) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. ++[E]paenì Arrunti M(arci) ser(vi) ++. Im. phot. D/95778 = IP 281 (ubi nomen servi non cernitur). D/110567. D/110568. VARONE, Imagines 361. – Ectypum MARICHAL. Ita legendum est: ++[- - -]AENÌ ◦ ARRVNTI M SER. Ineunte versu sunt duae lineae rectae verticales, prima alta, altera brevis; litt. L autem subesse nequit, ut cogitare videtur ZANGEMEISTER; quam significationem habeant, incertum manet (EPAENÌ cum HUEBNER (supra p. 117) legi nequit, nam hae lineae ad litt. E vix pertinent, et praeterea ante P lacuna est circ. duarum litterarum). Pone SER cernuntur duae lineae verticales, prima alta et paullulum curva et similis litt. S (prorsus autem incertum, an litt. S repraesentet, ut putat ZANGEMEISTER), secunda brevior; quid sibi velit scriptor, mihi non constat; an fuerit litt. F cursiva duabus lineis verticalibus, longiore et breviore facta (explicatio autem litt. F incerta)? – MARICHAL in schedis putat titulum eadem manu ac 1842 scriptum esse, nescio an recte. Epaeni cognomen satis notum (SOLIN, Namenbuch2 1261; Pompeis occurrit praeterea Epaenia tit. 1861. Hic quoque titulus satis antiquus est, ut patet ex modo quo nomen patroni indicatur; praeterea patronus idem esse potest ac M. Arruntius tit. huius Corporis vol. X 890 a. 2 a. Chr. n. H. S. 1844 (cf. p. 212) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XII (inv. n. 4688) infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE, recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95778 = IP 281. D/110568. VARONE, Imagines 361. – Ectypum MARICHAL. Ultima litt. S, cuius caudam ZANGEMEISTER (add. p. 212) vidit, nunc omnino periit. – In titulo in comm. laudato pone MAGIS notae numerales, quas ZANGEMEISTER solum MOMMSENUM vidisse dicit, adhuc extant. – MARICHAL in schedis putat titulum post 1843 scriptum esse. Re vera manus recentior videtur, etiamsi causa idonea non extat, cur 1844 post 1843 scriptus esse debeat. H. S. 1845 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XII (inv. n. 4688) infra tit. 1843, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95778 = IP 281. D/110568. VARONE, Imagines 361. – Ectypum MARICHAL. HUNINK, Graffiti 726 cum versione Germanica. Litt. prima Q esse videtur (ZANGEMEISTER tamen in add. p. 213 putat caudam litt. Q fortuitam esse et lectionem LVCRIO admitti posse). – Perierunt litt. V secundae nominis SALVIVS linea dextra et maior pars litt. S ultimae. – Inter HIC et FVERVNT nihil restat. H. S. 1846 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIII (inv. n. 4689), scriptus litteris tenuibus nunc erasis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110541. VARONE, Imagines 362. – Ectypum MARICHAL. 1 litt. H formam cursivam h habet; ultima litt. Ì est longa. – 2 restat solum linea similis primae lineae litt. V. – 3 pone P nunc una linea verticalis tantum restat. – 4 prima litt. utrum sit T incertum manet; restant litt. PL inter X et

CIL IV Suppl. 4 E. – 5 ACIPVMOṬA legendum videtur. – 6 TRAṾỊỊCTAS legendum videtur (TRAIECTAS VARONE). Difficile est sensum huius effusionis assequi. Collatis formis mihei (v. 1 ac 3) et explestei existimaveris titulum satis antiquum esse, ut sunt multi alii in Basilica reperti. – 4 videtur subesse perfectum verbi explendi (ut et fortasse v. 3). – 6 verbi transvehendi ratio scribendi trav- inde a VARRONE et CICERONE saepius tradita est. H. S. 1847 (cf. p. 213) = I2 776 (cf. p. 949). Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIII (inv. n. 4689) pone tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus priore parte, tenuioribus posteriore. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. a) Rufio Sitti(orum) Q(uinti) et P(ubli) ser(vus) haec nave pinxset b) a(nte) d(iem) X K(alendas) A(priles) C(aio) Caesare, P(ublio) Serv(ilio) [c]o(n)s(ulibus). Im. phot. D/110542. D/110543. VARONE, Imagines 362. DIEHL, PWV2 103; DEGRASSI, ILLRP 1124; HUNINK, Graffiti 727 cum versione Germanica; WACHTER 799 cum versione Germanica. – MOMMSEN, in epistula a. 9. m. Iun. a. 1846 H. Brunn missa (vide WICKERT, Mommsen 2, 1964, 365); RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 242; PULGRAM, Italic, Latin, Italian 212 n. L 31 cum versione Anglica (male “Rufius, the slave of Sittius”); H. SOLIN in Pompei 79, 281 cum adn. 12 (p. 288); PEKÁRY, Schiffsdarstellungen 184 n. I–N 54 cum im. del. p. 419 quae male confudit; LANGNER, Graffitizeichnungen 35. 93 adn. 591. 121; im. del. tab. 136 fig. 2098 (im. composita ab auctore e ZANGEMEISTER supra tab. XXXIII fig. 6 et PEKÁRY); J. FRANKLIN, Class. Bull. 79, 2003, 197 (male); WALLACE, Introduction 86 n. 173; LOHMANN, Graffiti 273. 348. b cum a coniungendum esse videtur, de qua re in incerto sunt ZANGEMEISTER et DEGRASSI et FRANKLIN; negat VARONE. – a 1 RVFIO SITTI Q ET P SER legendum. a 2 PINXSIIT paries, PINXSIT MOMMSEN. – b 1 litt. integrae legi possunt. – 3 periit. Quae PEKÁRY in im. del. ut versum tertium huius tituli dat et quae LANGNER eius parti priori tribuit, ita ut post duos versus a ZANGEMEISTER tab. XXXIII 6 exaratos eum a PEKÁRY praebitum adiungat, huc non pertinent, sed sunt duo prima verba quit ego ultimi versus tit. 1824, cuius apographon in tab. XXXIII 5 super hunc tit. est (unde perexigua vestigia litterarum super quit ego apud PEKÁRY proveniant, mihi non constat). – Memoria dignus est nominativus haec pro hanc, testis casuum confusionis; de m finali omissa cf. DIEHL, De m finali 258 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 75. Sittiorum Pompeianorum multi Publii, nullus Quintus hucusque innotuit; ceterum Quinti Sittii Romae, et quod plus valet, in Africa, praesertim in regione Cirtensi occurrunt, quam P. Sittius Nucerinus a Caesare acceperat, quam ob rem haec colonia Sittiis a Campania oriundis abundat H. S. (cf. APP. civ. 4, 233). – 48 a. Chr. n. 1848 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIII (inv. n. 4689), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/110545. VARONE, Imagines 362. – Ectypum MARICHAL. 2 Paenultima non potest esse V, ut bene vidit ZANGEMEISTER (qui autem tab. XXXIII 6 male delineavit); est I, cuius pes dexter solito longior sursum flectitur, ut instar litt. L

1699

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI acutangulae fiat, non autem satis, ut linea dextra litt. V iudicari possit. Alii Bennii Pompeis non innotuerunt (CASTRÉN2 143 n. 71, 1 hunc tantum refert); in Campania Capuae Puteolisque saepius. Titulus satis antiquus est propter modum quo nomen patroni redditur. Hispanis quomodo explicandum sit, non clare constat. MAU, ind. cogn. p. 750 pro cognomine habet, sed tale cognomen insolitum esset. Agi potest de errore scripturae pro Hispanus; si cognomen est, alium servum indicet necesse est, melius autem origo Statii ostenditur. H. S. 1848a Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIII (inv. n. 4689) ante tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110545. VARONE, Imagines 362. – Ectypum MARICHAL. Litt. LC evanidae. H. S. 1849 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIIX (inv. n. 4684), scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95809 = IP 311. D/110538. VARONE, Imagines 362. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 39; WACHTER 9 cum versione Germanica. Lupercus mihi est cognomen; aliter appellativum ducunt ZANGEMEISTER, ind. p. 243 et MAU, ind. p. 760 necnon DIEHL, haesitans WACHTER. Cognomen Luperci Pompeis testatum: cf. tit. 4514. 4853. 8143, et alibi notissimum. H. S. 1849a = I2 778 (cf. p. 950). Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIIX (inv. n. 4684) infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/95795 = IP 298. D/110527. D/110528. VARONE, Imagines 363. DIEHL, PWV2 76; HUNINK, Graffiti 728 cum versione Germanica. – H. SOLIN in Pompei 79, 281 cum adn. 12 (p. 288). DICT clare legitur. H. S. 1850 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIIX (inv. n. 4684) pone tit. praecedentem, scriptus litteris modice tenuibus (male ait LANGNER titulum perisse). Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110529. VARONE, Imagines 363. – Ectypum MARICHAL. HUNINK, Graffiti 729 cum versione Germanica; WACHTER 1374. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 85 = ID., Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; VARONE, Erotica Pompeiana 129 adn. 221; LANGNER, Graffitizeichnungen 39. 62. 87. 115; discus n. 299 (sine im del.); H. S. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149. 1851 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIIX (inv. n. 4684). Pars prior (cf. p. 2123) est litteris tenuibus, altera modice tenuibus scariphata. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/110529. VARONE, Imagines 363. CASTRÉN2 135 n. 33, 1. Sunt duae inscriptiones diversae: Anthus et Astus fe(lix) aut fe(llat). – Nescius novae lectionis, quam ZANGEMEISTER p. 213 praebuerat, CASTRÉN ex titulo hoc et 3003, ubi Anteius Heli[- - -] legit (n. 33, 2), gentem Anteiam albo Pompeianorum ascribendam esse censet (quem inter alios sequitur A. TORTORIELLO, I Fasti consolari degli anni di Claudio (Mem. Lincei ser. IX, 17, 3), Roma 2004, 458). Lectio tit. 3003 tamen incerta est (traditum est ANTEI[- - -]

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI tantum), ita ut testimonia certa gentis Anteiae Pompeis desint. Amovendi igitur albo Pompeianorum Anteii duo CASTRÉN 135 n. 33, 1–2. – Astus et in tit. 1771. 2420 occurrit; num omnes ad eundem spectant? Porro cf. Astum murmillonem Iul(ianum) tit. 2508, 34. H. S. 1852 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIIX (inv. n. 4684) sub tit. 1849a, scriptus litteris tenuissimis penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95795 = IP 298. D/110527. D/110528. VARONE, Imagines 363. – Ectypum MARICHAL. ENGSTRÖM, CIL 21; DIEHL, PWV2 477; GEIST, PW2 44 sq. n. 42 cum versione Germanica; BALDI, IP 65 n. 85 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 156 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 112 sq. n. 371 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 730 cum versione Germanica; WACHTER 736. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 243; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 29; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 20 n. 89; H. SOLIN, in Pompei 79, 284; A. VARONE, in Rediscovering Pompei 39 sq. (cum versionibus Anglica et Italica); P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11 = n. s. 8, 2008, 45; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 77 n. D 87 cum sola versione Anglica; WALLACE, Introduction 43 n. 6; P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 252 cum versione Anglica; MILNOR, Graffiti 167 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER et cum versione Anglica; HARVEY, Daily Life 146 n. 155; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 108 n. D 103 cum sola versione Anglica; P. KEEGAN, Graffiti 1 sq. cum im. phot. et sola versione Anglica; ID., in Inscriptions private sphere 249–252 cum versione Anglica (male textum reddidit); LOHMANN, Graffiti 112; W. ECK, ZPE 206, 2018, 18. 3 de forma mortuom cf. VÄÄNÄNEN. – De exemplis salutationum parietibus inscriptarum agit SOLIN. Utrum revera intendisset senarium iambicum facere is qui hunc titulum conscripsit, nescio. P. K. 1852a (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIIX (inv. n. 4684) pone tit. praecedentem, scriptus litteris tenuissimis penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95795 = IP 298. D/110528. D/110529. VARONE, Imagines 363. – Ectypum MARICHAL. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 85 = ID., Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica. Neglecta recta lectione FIILLAT a ZANGEMEISTER p. 213 H. S. data KRENKEL tamen recte Anglice vertit. 1853 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIIX (inv. n. 4684) pone tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110530. D/110531. VARONE, Imagines 363. 3 LIB◦FAC◦MVL legendum (litt. F habet formam cursivam). – 4 quod ZANGEMEISTER litt. C legit, extraneum videtur; duae ultimae litt. legendae sunt VA (litt. A linea transversa caret), igitur va(le?). H. S. 1854 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIIX (inv. n. 4684) pone tit. praecedentem, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006. Ambo contulerunt etiam litteras singulares in adn. laudatas. Im. phot. D/110532. D/110533 (litt. in adn. laudatae). VARONE, Imagines 364. DIEHL, PWV2 754; GEIST, PW2 48 sq. n. 65 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 731 cum versione Germanica; WACHTER 1376. – J. SVENNUNG, in Studi Castiglioni

1700

POMPEII II 978; H. D. JOCELYN, PCPhS 206 (n. s. 26), 1980, 61 adn. 262; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 128. 139. Clare legitur CALLISTE. Agitur de actione fellationis (cf. SVENNUNG, JOCELYN, H. S. ADAMS). 1854a (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIIX (inv. n. 4684) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; descripsit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/95830 = IP 332 (ad quam recognovi). D/ 110534. VARONE, Imagines 364. – Ectypum MARICHAL. Lectio valde incerta; v. 4–5 fortasse altera manu scripti (ita et VARONE). – 3 ALIDI VBIQ, i. e. Alidi ubiq(ue) legere mihi visus sum (AED TVBIC VARONE, quod aed(ilis) tub(icinem) solvit). Sensus v. 1–3 plus minus hoc modo restitui potest: [- - -]s hic [- - -] VIIII K(alendas) Iul(ias) [- - -]nium Alidi(us) ubiq(ue). [- - -]nius potest esse exitus nominis amici Alidii. Si nomen recte lectum, gens Allidia albo Pompeianorum CASTRÉN2 133 post n. 23 addenda est. Scribendi rationis Alid- testimonia pauca: tit. huius Corporis vol. VI 8818. AE 1992, 1768 Allifis. [Gens Calidia/Caledia Pompeis testimoniis confirmata: CASTRÉN2 147 n. 1–4, ubi adde AE 1990, 186b–c, sed litt. C non extat.] – 4 fortasse CICE (CTCE VARONE), quid sit non constat (fortasse exitus cognominis mulieris). – 5 solum R certa; quam ZANGEMEISTER in addendis B barocam q. d. sibi legere visus est (VARONE quoque B legit), valde incerta manet; totus v. 5 e. g. TIIR legi potest. Supra ad dextram extat litt. B multo maior binis lineis scriphata, cuius im. del. LOHMANN, Graffiti 264 fig. 110 ex H. S. im. phot. a VARONE edita dedit. 1855–1865 Tit. extant Neapoli in museo in tabula XIX, inv. n. 4695. H. S. 1855 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIX (inv. n. 4695) in ima tabula ad sinistram, scriptus litteris tenuissimis valde corrosis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110742. VARONE, Imagines 365. Lectio incertissima. Eadem tabula continet alios titulos nondum editos, scriptos litteris minutissimis et lectu difficillimos. CASTRÉN2 137 n. 38, 1 M. Aquinium subesse proponit, apud ZANGEMEISTER autem in medio relinquitur sexta nominis littera utrum I sit an C. Si de linea extranea agitur (id quod fieri potest, cum de lectione haesitarit), Aquinnius legi potest, quae forma geminata haud raro in nominibus -inius exeuntibus occurrit, ut ostendunt Licinnius Titinnius al. H. S. 1856 (cf. p. 213. 464) = CLE 353. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIX (inv. n. 4695), in tabulae parte superiore, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95818 = IP 320 D/95819 = IP 321. D/ 110739–D/110742. SOLIN, 3722 (a. 2018); 3892. 3893 (a. 2019). VARONE, Imagines 365. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 353; DIEHL, PWV2 317; WACHTER 492. OPPI lectio certa. De verbo digredìens litt. I longa scripto vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 34 sq. et SAFAREWICZ, Eos 63, 1975, 92 sq.; de gente Oppia cf. CASTRÉN2 200 n. 290 (qui autem hanc inscriptionem non enumerat); vide infra ad tit. 1949 quoque. Sententia obscura. P. K. 1857 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIX (inv. n. 4695) infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN.

CIL IV Suppl. 4 Im. phot. D/95834 = IP 336. D/95818 = IP 320. D/ 95819 = IP 321. D/110738. SOLIN, 3722. 3726 (a. 2018). VARONE, Imagines 366. – Ectypum MARICHAL. 1 et 2 non ad eandem inscriptionem pertinent. – 1 Pone QV sequuntur tres lineae plus minus verticales, quarum secunda paullulum curvilinea (quasi esset dextra linea litt. O), tertia paullo altior. Itaque quod proponit VARONE legendum QVOSQVMQ excludi nequit. H. S. 1858 (cf. p. 213. 464) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIX (inv. n. 4695) in ima tabula ad sinistram sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuissimis. Contulit A. VARONE a. 2004; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/110736. D/110737. SOLIN, 3725 (a. 2018); 3898 (a. 2019). VARONE, Imagines 366. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 391; GEIST, PW2 94 sq. n. 34 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 150 n. 526 cum versione Germanica; WACHTER 868 cum versione Germanica. – VARONE, in Territorio vesuviano 20. Optima lectio a MAU p. 464 data. Modius igitur eo tempore 12 assibus vel 3 sestertiis venibat; ad rem cf. L. BREGLIA, in Pompeiana 50; J. SZILÁGYI, Acta Ant. Acad. Hung. 11, 1963, 336; A. SAVIO, NAC 3, 1974, 124 sq.; MROZEK, Prix et rémunération 11. 14. – De scribendi ratione frumentu vide H. SOLIN, in Veikko Väänänen 46 adn. 169 H. S. (deest in VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire). 1859 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIX (inv. n. 4695) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95822 = IP 324. D/95827 = IP 329. D/ 110730. D/110731. D/110733–110735. SOLIN, 3716– 3719. 3722. 3724. 3725. 3734. 3736 (a. 2018); 3886 (a. 2019). VARONE, Imagines 367. 368. – Ectypum MARICHAL. Quod pone VOS sequitur, ab alia manu exaratum est et legendum MANIICI (MANIIC vel MANIIS VARONE). TIMAEO scriptum videtur esse pro timeo (de hac scribendi ratione vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 24 sq., ubi adde); vix de nomine Graecanico Timaeus agitur. Quo quomodo explicandum sit, non clare constat (MAU, ind. p. 763 formam pronominis putat); fueritne breviatum pro H. S. coni. quod? 1860 (cf. p. 213. 464) = EE I 53 n. 168 = CLE 942 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIX (inv. n. 4695) ad dextram tit. praecedentis, scriptus litteris tenuibus nunc abrasis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95825 = IP 327. D/110719. SOLIN, 3732. 3736 (a. 2018); 3902. 3903. 3917. 3918 (a. 2019). VARONE, Imagines 368. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 942; DIEHL, PWV2 590; MONTERO CARTELLE, Priapeos 123 n. 96 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 86 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 65 n. 183 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 732 cum versione Germanica; WACHTER 1040 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 244; GIGANTE, Civiltà 217 cum adn. 100–101; J. N. ADAMS, RhM 126, 1983, 343; VARONE, Erotica Pompeiana 35 sq. cum versione Italica; COURTNEY, Musa lapidaria 95 sq. 303 n. 86 cum versione Anglica; L. FRANCHI DELL’ORTO, Riv. Stud. Pomp. 6, 1993/94, 282; MCGINN, Prostitution 135; KRENKEL, Naturalia non turpia 430; P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 269 n. 22 cum versione Anglica; A. VARONE, in Roman courtesan 96 cum im. phot. 1 ex. PVELLAST legendum (ita et VARONE; non PVELLAEST cum ZANGEMEISTER p. 464. – 2 haesitans NON-

1701

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI MEASE++[- - -]EST legit SOLIN; NON MEA SEPṾPI…ST? MARICHAL in schedis, male. 1 de ratione casus dativi pronominis relativi quoi pro cui aetate etiam imperatoria scribendi vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 28; de puellast scribendi ratione cf. et DIEHL, De m finali 118. Sententiam v. 1, ut proposuit iam U. V. WILAMOWITZMOELLENDORFF (vide supra p. 464 ad tit. 1860), conferunt cum MART. 2, 9 etiam VARONE 36 adn. 34 et COURTNEY 303. – 2 vocabulum populi (sc. puella) i. q. meretrix significare demonstrat ADAMS collatis locis similibus huius verborum populus et publicus usus. Quod cum contendat iure optimo, carmen haud apte conferas (sicut proponit GIGANTE 217 adn. 101) cum illo Romae in domo Tiberiana reperto BÜCHELER, CLE 940 = Graff. Pal. II 3, ubi legitur: Omnia formonsis cupio donare puellis | set mihi de populo nulla puella placet. Melius COURTNEY p. 303, qui statuit versum lamentationibus scriptorum elegiarum de puellis de corpore lucrum facientibus similem esse. P. K. 1861 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIX (inv. n. 4695), in media tabula ad sinistram, scriptus litteris tenuibus. Contulerunt a. 2004 primum A. VARONE, dein H. SOLIN, qui a. 2018 iterum recognovit Im. phot. D/110731. D/110732. SOLIN, 3718. 3724 (a. 2018). VARONE, Imagines 368. EPALNIA clare scriptum (ita et VARONE), debuit autem scriptor Epaenia, quod nomen Graecanicum explicari potest, quamquam adhuc nusquam innotuit: iuxta Epaenus (quod Pompeis tit. 1843 redit) Epaenis (vide SOLIN, Namenbuch2 1261) suffixo -ia formatum; quamquam non existit subst. *ἐπαινία. H. S. 1862 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIX (inv. n. 4695) sub tit. praecedenti, scriptus litteris modice tenuibus (tit. in adn. memoratus litteris tenuissimis). Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Contulerunt et tit. a ZANGEMEISTER in adn. memoratum. Im. phot. D/95603 = IP 111. D/110731. SOLIN, 3724. 3725. 3729. 3730. 3733 (a. 2018). VARONE, Imagines 368. Tit. in adn. memorati lectio FRONIM certa videtur. H. S. 1863 (cf. p. 213. 464. 704) cf. CLE 50 adn. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIX (inv. n. 4695) sub tit. praecedenti, ante tit. sequentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95821 = IP 323. D/95828 = IP 330. D/ 110726. SOLIN, 3730. 3734 (a. 2018); 3880 (a. 2019). VARONE, Imagines 369. DIEHL, PWV2 471; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 132 sq. cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 733 cum versione Germanica; WACHTER 1101 cum versione Germanica. – VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 p. 54; GIGANTE, Civiltà 143 sq.; ID., in Studi Salernitani 43 (nota numeri huius inscriptionis haud recte adnotata loco utroque); VARONE, Erotica Pompeiana 145 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 139 cum versione Italica; DOSI, Eros 148 cum versione Italica; ROBERTS, Life and death 125 cum sola versione Anglica. Litt. prima D valde incerta est; loco VOLES legendum est VOLIS (L non est longa). Excepto VARONE lectionem [prehen]de cocuam, quam dedit MAU supra p. 704, male neglexerunt AUCTORES OMNES (qui habent lectionem illam a ZANGEMEISTER – quamvis non sine dubiis – et a BÜCHELER propositam [prehen]de servam). De ratione vocabuli cocuam pro coquam scribendi cf. VÄÄNÄNEN.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Versum fortasse ex aliqua comoedia surreptum esse putat GIGANTE, minus apte, cum sententia huius versus cum comoediarum humanitate (ut ita dicam) haud conveniat. P. K. 1864 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIX (inv. n. 4695) pone tit. 1862, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/95821 = IP 323. D/95644 = IP 154. D/ 110727. SOLIN, 3720. 3730. 3731. 3734. 3736 (a. 2018). VARONE, Imagines 369. DIEHL, PWV2 489; GEIST, PW2 44 sq. n. 45 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 109 n. 353 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 734 cum versione Germanica; WACHTER 781. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 43 n. 45; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 19 n. 81; WEEBER, Humor 54 cum sola versione Germanica; WALLACE, Introduction 51 n. 36; BERRY, Complete Pompeii 102 cum sola versione Anglica; HARVEY, Daily Life 147 n. 156 cum sola versione Anglica; J. G. COOK, Vig. Chr. 72, 2018, 5 (de poena crucifixionis). 1 Samius erat et nomen Graecanicum et gentilicium (CASTRÉN2 216 n. 353), sed ambiguum manet utrum hic subsit; Cornelius est aut verum gentilicium omisso cognomine (ita CASTRÉN2 157 n. 129, 1) aut gentilicium munere cognominis functum. – 3 de syncope -d(e)r- VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 44. WALLACE perperam suspend(e)re infinitivum imperativum explicat; est nimirum imp. pass. Rursus WACHTER infinitivum elliptice adhibitum proponit: suspenH. S. dere, sc. dicit; sed quem? 1865 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XIX (inv. n. 4695) infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2004 et iterum a. 2018. Q(uintus) Vettius Q(uinti) l(ibertus) Barnaeus eḷi(citer). Im. phot. D/95821 = IP 323. D/110714-110716. SOLIN, 3720. 3729. 3730. 3733. 3734 (a. 2018). VARONE, Imagines 369. BARNÌAIIVS ZANGEMEISTER, potius BARNAIIVS legerim (Veikko Väänänen 28); linea, quam ZANGEMEISTER inter N et A ut I longam interpretatus est, extranea videtur. Ita cadit quod VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 35 suspicatur I longam in hiatu usurpatam esse. – FIILI MOMMSEN in schedis, hodie aegre I II II legi potest. Si MOMMSEN recte sentit, fortasse feli(citer) conici potest. Cognomen Barnaei Semiticum (de quo vide GRASSI, Semitic Onomastics 165 sq.), notissimum et in partibus occidentalibus imperii (H. SOLIN, ANRW II 29, 2, 1983, 730 et passim; male I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458 Etruscum ducit). Pompeis et in tit. 2430 redit. H. S. 1866 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XX (inv. n. 4701), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95771 = IP 274. D/110956. VARONE, ImaH. S. gines 370. 1867 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XX (inv. n. 4701) supra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95771 = IP 274. D/110956. D/110957. H. S. VARONE, Imagines 370. 1868 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XX (inv. n. 4701), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN.

1702

POMPEII Im. phot. D/95774 = IP 277. D/110959. VARONE, Imagines 370. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 109 adn. 105. 1 PHYRRICVM[- - -], 2 CCVM MISTI[- - -] praebet paries; ex im. phot. (ubi plus videtur quam hodie) fortasse ͆ VSE legit VARONE. 2 in. possis conicere HIC; HIC CVM◦M Sensus huiusmodi fere restituendus est: Phyrricum [amavi] | hic cum Misti[ce] aut alio quo modo. Potest inesse etiam cognomen viri Mysticus. Mystice quaedam mulier Pompeiana redit in tit. 5196. 5198. 5241 (adde vocativum Mystice tit. 8618). VARONE ex sua lectione (quae tamen admitti nequit) eam cum Mysi coniungit, cuius nomen in tit. 2249. 2250 redire putat; cf. tamen infra ad tit. 2249. 2250. – De scribendi ratione Phyrricum aspirationis loco mutato cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 58. Pyrrichi cognomen Pompeis tit. 1917 (Pyrrhicus). 1920. 1944 (Pyrrhicus). 2154. 2155. 5008 (Pyrrhichus). 10104e (Pyrricus) redit. H. S. 1869 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXI (inv. n. 4702), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/110645. D/110646. SOLIN, 2648. 2650 (a. 2017). VARONE, Imagines 370. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 85 = ID., Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 184 cum versione Germanica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Sex in Antiquity 452 cum versione Anglica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 270 n. CLVI. 19a cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Lectio a ZANGEMEISTER data certa est (nisi quod litt. F formam cursivam duarum linearum verticalium, altioris et brevioris, habet), quam ob rem praetulerim Felix, fela intellegere (haesitat MAU, ind. p. 758), ut in tit. 5396 Cossuti, fela. H. S. 1870 (cf. p. 464) = CLE 35 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXI (inv. n. 4702) supra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2005 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/110645. D/110646. Hisp. 1870–3D (a. 2017). SOLIN, 2648 (a. 2017). VARONE, Imagines 370. BÜCHELER, CLE 35; DIEHL, PWV2 818; WACHTER 1478 cum versione Germanica. – H. SOLIN in Pompei 79, 284; P. CUGUSI, QUCC 48 (n. s. 19), 1985, 94 sq.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 78 n. D 93; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 51 sq. cum versione Germanica; WALLACE, Introduction 86 n. 174; HARTNETT, By Roman Hands 57 n. 84; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL – M. NICHOLLS, Tyche 27, 2012, 98 sq. n. 7 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et cum im. phot.; MILNOR, Graffiti 176 sq. cum versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 110 n. D 112 cum sola versione Anglica; A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 184 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 270 n. CLVI. 19b cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. De carmine vide supra ad tit. 1811, de MenedemerumeP. K. nus ioco supra ad tit. 1211. 1870a Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXI (inv. n. 4702) supra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/95817 = IP 319. D/110649. SOLIN, 2465– 2467 (a. 2017). VARONE, Imagines 370. A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 184 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epi-

CIL IV Suppl. 4 grafica 270 n. CLVI. 19c cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Prior L alta est 6,1 cm. – Prior litt. A lineam transversam obliquam habet; de posteriore non certe constat propter corrosionem tectorii. H. S. 1871 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXI (inv. n. 4702) infra tit. praecedentem et infra ad dextram tit. 1869, in limite nigro, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2017, tertium cum A. VARONE et G. MANDATORI a. 2018 H. SOLIN. Celer, domene, r[o]o ṭẹ +++ V[- - -] Im. phot. D/110650. SOLIN, 2652 (a. 2017); 2973. 2976 (a. 2018). VARONE, Imagines 371. A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 184 cum versione Germanica (pessima); H. SOLIN, in Collezione epigrafica 270 n. CLVI. 19d cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Haec fere habet paries: CIILIIRDOMIINIIR[-]O ṬỊỊ ++; pone GO sunt vestigia partis inferioris litterarum, quae TII intellegi possunt. Ibidem MOMMSEN, cuius apographum hoc loco superius est illo ZANGEMEISTER (qui hoc loco nihil delineat), vidit III II+V; hodie pone TII cernuntur partes inferiores duarum litt. incertae lectionis (fortasse VI aut VT), sequuntur pars inferior lineae verticalis et litt. V integra. Quid hic subsit, plane incertum; fortasse r[o]go te, ut + V. De scribendi ratione domene pro domine vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21, qui pro explicatione sonum ambiguum vocalis brevis in syllaba paenultima atona adducit; hoc loco potius de mero errore scripturae agi potest. H. S. 1872 [cf. tab. VI fig. 20] Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXI (inv. n. 4702) supra ad sinistram tit. 1870, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2017, tertium a. 2018 H. SOLIN.

Soseas Pamp(hili), s(alve); Aspis. Νυμέριος ἐποί(ησε). Im. phot. D/110647. SOLIN, 2978. 2979 (a. 2018). VARONE, Imagines 371. A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 184 cum versione Germanica (pessima); H. SOLIN, Acta Ant. Acad. Hung. 69, 2019 (2020), 645 n. 3. 1 haec fere paries praebet: SOSEASPAMPSASPIS (litt. E formae lunaris, cuius transversa aegre cernitur); litt. pone SOSEAS videtur P esse, sequens A, demum sexta a fine S. – 2 Y satis clara est. – ΕΠΟΙ legendum. 1 et 2 seiungendi sunt. – 1 sensus huius inscriptionis fortasse ita explicatur, ut Soseas, filius vel servus Pamphili a femina nomine Aspide salutetur. De singulis haec fere sunt monenda: Soseas Σωσέας iuxta Σωσίας Sosia(s) late diffusum perraro testatum:

1703

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI SGDI 1761 (Phocis, 170 a. Chr. n.); ID 2619 Σωσέας Σωσέου (originis incertae, saec. I in. a. Chr. n.). PAMP notam intellexi Pamphili nominis Graeci diffusissimi, Pompeis quoque testati (tit. 1184(?). 1579. 2310h. 4705. 7807. X 1021. 8058, 19). Nomen Graecum Ἀσπίς, hucusque in tit. Latinis non confirmatum, in tit. Graecis hic illic occurrit: IG V 1, 1487 (saec. II/III); SEG XV 370 (Scotussa, nomen servile, saec. II a. Chr. n.); Arch. Eph. 1917, 126 n. 342B (Chyretiae, nomen servile, saec. I p. Chr. n.); I. Lipara 364. H. S. 1873 (cf. p. 704) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXI (inv. n. 4702) ad sinistram tit. praecedentis, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. G/590 (coloribus efficta). SOLIN, 2689–2698 (a. 2017). VARONE, Imagines 371. BONARIA, MRF II 150 n. 1163; ID., RE Suppl. X, 1965, 923 s. v. Staphis; FERTL, Von Musen, Miminnen und leichten Mädchen 195; A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 184 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 270 n. CLVI. 19e cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Staphis mima, va(le). 1 ut iam vidit MAU, p. 704, STAPHIS clare legitur (nisi quod linea transversa litt. H aegre cernitur). Quid sibi velint vestigia litterarum post STAPHIS a ZANGEMEISTER visa, non perspicio; vix cum ZANGEMEISTER IID legi potest. Fortasse sunt aliena, ut est linea longa litt. instar inter A et V. – 2 MIMA VẠ (litt. A ultimae restat pars inferior lineae sinistrae). FERTL lectione vulgata MIMAV[- - -] auctore BONARIA (MRF II p. 217) nisa mimaula coniecit; vox autem Graeca μίμαυλος Latine non reperitur (neque testata est forma feminina *μιμαύλη). H. S. 1874 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXI (inv. n. 4702) infra tit. 1877, scriptus litteris penitus scariphatis; litterarum sunt PV binis lineis exaratae et alterius litt. P linea verticalis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/110641. SOLIN, 2642 (a. 2017). VARONE, Imagines 371. A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 184 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 270 n. CLVI. 19f cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; LOHMANN, Graffiti 264 cum im. del. ex im. phot. a VARONE edita. Legendum est PVPIO. Gens Pupia Pompeis iam innotuit (CASTRÉN2 211 n. 327, ubi adde). H. S. 1875 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXI (inv. n. 4702) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN et iterum a. 2017. Im. phot. D/110643. SOLIN, 2642 (a. 2017). VARONE, Imagines 371. A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 184 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 270 n. CLVI. 19g cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Altera litt. F habet formam cursivam duarum linearum verticalium. H. S. 1876 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXI (inv. n. 4702) pone tit. 1874, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Sei Dii. Im. phot. D/110642. SOLIN, 2642 (a. 2017). VARONE, Imagines 372. A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 184 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 270 n. CLVI. 19h cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Legerim SEIDII; SECRII[TVM] VARONE. Gens Seia Pompeis iam innotuit (vide CASTRÉN2 218 n. 361). Dii cognomen Romae pluries occurrit (SOLIN, Namenbuch2 705 sq.), etiam in Campania (tit. huius Corporis vol. X 4221). Ad dextram tit. delineata est imago serpentis agathodaemonis. H. S. 1877 (cf. p. 465. 704) = CLE 42 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXI (inv. n. 4702) supra tit. 1874 et 1876, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2017 et a. 2018. Im. phot. D/95835 = IP 337. D/110965. D/110966. SOLIN, 2638. 2641. 2684. 2685 (a. 2017); 3332. 3333. 3335 (a. 2018). VARONE, Imagines 372. 373. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 42; DIEHL, PWV2 683; BALDI, IP 32 sq. n. 42 cum versione Italica; WEEBER, DWH 28 n. 58 cum versione Germanica pessima; HUNINK, Graffiti 735 cum versione Germanica; WACHTER 1414 cum versione Germanica. – F. BÜCHELER, RhM 12, 1857, 258 sq.; K. SCHENKL, WSt 8, 1886, 172 sq.; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 245; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 103. 111; STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie 300 sq. n. 146 cum versione Italica; S. MENDER, RLAC 10, 1978, 890; M. GIGANTE, in Studi Salernitani 39 sq. adn. 187; J. KEPARTOVÁ, Klio 66, 1984, 202; CUPAIUOLO, Tra poesia e politica 88; COURTNEY, Musa lapidaria 78 sq. 279 n. 57 cum versione Anglica; J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 10; B. GARCÍA-HERNÁNDEZ, De iure Verrino. El derecho, el aderezo culinario y el augurio de los nombres (Colección Monografías de Derecho Romano, Sección Derecho público y privado romano 33), Madrid 2007, 107–141 passim (ad illuminandam nominum rationem in CIC. Verr. II 3, 22–23; cf. J. PLATSCHEK, ZRG 127, 2010, 448); P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 244 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER; R. R. BENEFIEL, in Muse at Play 74; MILNOR, Graffiti 179 cum versione Anglica; A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 184 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 248 cum im. del. et phot. 270 n. CLVI. 19i cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. 3 litt. VIC (pace ZANGEMEISTER, supra) alia manu conscriptas et alteri inscriptioni tribuendas esse quasi certus sum, vide infra. – 4 verbum similandi tota in Latinitate perrarum saepius cum eo simulandi confusum, de quo “non dicimus” ait DIOMEDES grammaticus (DIOM. gramm. I 365, 20), modo insolito intranisitive positum; de quo verbo cf. VÄÄNÄNEN 103 quoque. – 6 eco i. e. ego eadem manu scripta ac 7 (qui autem manu alia scriptus est ac v. 1–2 et 4–5, vide infra, diversa quoque ab ea v. 3). – 7 verbum VOLEBA haud usque perscriptum a BÜCHELER, RhM voleba(s) resolutum sine dubio voleba(m) resolvendum est, sicut fecerunt AUCTORES paene omnes (iis adde DIEHL, De m finali 122) (unde nullo modo fieri potest quod cum hac inscriptione dialogum in manu habeas). Si quidem auctor huius versus revera voleba(m) et non (ut putaverim) vellem scribere intenderat, dicere voluit se et iam prius et etiam nunc talia velle. 1 senarius iambicus, 2 fortasse, ut proponit COURTNEY p. 279, ex archetypo quodam (in vellem meum cadente?) corruptus.

1704

POMPEII De quaestione, quemadmodum carmen intellegendum sit, non parva lis est. Cum zetema i. e. ζήτημα i. q. αἴνιγμα (cf. HESYCH. s. v. αἴνιγμα; de vocabulo zetematis Graeco litt. Latinis scripto vide VÄÄNÄNEN 111) supra scriptum sit, necessarium mihi quidem videtur eum qui conscripsit verba interpretationis aut ambiguae aut obscurae esse voluisse. (Nota etiam zetema alterum supra hoc carmen fortasse ab eadem manu conscriptum esse inscriptione 1878; de aenigmatibus in universum cf. MENDER et WEST, OCD4, 2012, 1279 sq. s. v. ‘Riddles’). Auctorem zetematis intendisse puto haec fere: “Habet mulier filium similem sui. Nec meus est nec mei similis est. Attamen meum esse velim. Quomodo haec potest fieri?” Alterum quendam, qui zetema intellexit, adnotavisse illud et `ego´ voleba(m), ut meus esset pro certo habeo (differt enim ductus litterarum ab eo partis prioris huius tituli, id quod e tab. XXIV 3 clare cognosces [vide imprimis formas litt. A et E et S et V]); recte ergo BÜCHELER, qui de versu ab alio quodam adiuncto putavit. Istud VIC v. 3 inscriptioni alteri ab alia manu conscriptae tribuendum est, vide imprimis formam litt. V. Quae cum ita sint, veri simillima est interpretatio ea a SCHENKL proposita (vide supra p. 465 ad tit. 1877; SCHENKL sequuntur e. g. BÜCHELER et COURTNEY p. 279 et MILNOR) mulierem v. 2 significare i. q. pecunia (Graece οὐσία), filium autem i. q. fructum (Graece τόκον [cf. imprimis ARISTOT. Pol. 1, 10, 1258b5] – unde zetemati dissolvendo sumas tertium comparationis). Quam opinionem respuit iam WICK (vide supra p. 704 ad tit. 1877), qui de muliere aliqua agi cogitavit, item KEPARTOVÁ, quae inscriptionem pro dialogo viri et mulieris (num uxoris?) de filio spurio vel adoptato habet, sine idonea causa. Rebus supra expositis permotus cogitare nolo de versibus ad MENAND. Epitr. 944 sq. SANDBACH alludentibus vel etiam eum locum reddentibus, ut putat GIGANTE (unde, ut opinor, COURTNEY p. 279), quamquam libenter concedo verba carminis speciem patris de femina adulterina et de filio spurio loquentis prae se ferre (cf. COURTNEY p. 279 quoque). Quod quidem ad sententiam zetematis quasi velandam factum est. P. K. – H. S. 1878 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXI (inv. n. 4702) supra tit. praecedentem, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017, tertium a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95835 = IP 337. D/110965. D/110966. SOLIN, 2638. 2641. 2684. 2685 (a. 2017); 3332. 3333. 3335 (a. 2018). VARONE, Imagines 373. – Ectypum MARICHAL. WEEBER, DWH 54 n. 147. – R. R. BENEFIEL, in Muse at Play 74 sq.; A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 184 cum versione Germanica (confuse). 1 ILTHIIN paries hodie praebere videtur (de IL cogitavit iam ZANGEMEISTER, qui ZIITHIIMA intellegendum haesitans proposuit, vix autem IE scribendi ratio pro Zesubesse potest); quid sibi voluerit, obscurum. – 2 in. litt. Z non amplius cernitur. – 2 ex. DISSOLVIT ZANGEMEISTER; DISSOLVII mavult VARONE; nunc DISSOLV tantum clare cerni potest; pone V sequuntur duae lineae aegre visibiles, quarum prior similis est ei V praecedentis, posterior leviter obliqua, ut speciem alterius litt. V obtineat, igitur DISSOLVV, i. e. dissolvu(nt) legendum? – 3 LACRIS◦AMALAPATIITODICARADICAII paries praebere videtur (duae litt., quas ZANGEMEISTER B legit, potius esse videntur D; punctorum, quae sibi visus est, posterius non iam extat). Quomodo explicanda sit, mihi minime constat. – 4 DIEHL, De m finali 249 mentula accusativum explicat m finali compendio omissa, esse autem potest et nominativus. Totum v. ita exceperim [l]ente linge; mentula est. Alia manu ac tit. praecedens scriptus esse videtur. Fortasse scriptor huius nuntio quodammodo lusit; propositum

CIL IV Suppl. 4 autem eius obscura manet. – An verba linge – est ad hanc inscriptionem pertineant, non satis clarum; (nota litterarum ductum, praesertim M, aliquantum dissimilem esse). H. S. 1879 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXI (inv. n. 4702) supra tit. praecedentem, scriptus litteris modice tenuibus nunc partim valde corrosis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2004 et iterum a. 2017. Sa(- - -) ḷọcamus amaṭ, Ịonicus opprẹssit Naii(adem)(?). Im. phot. D/110964. SOLIN, 2644. 2680–2683 (a. 2017). VARONE, Imagines 373. ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 182; H. SOLIN, in Latin vulgaire – Latin tardif VIII 65 sq.; A. HOFFMANN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 184 cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 270 n. CLVI. 19k cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; ID., in [vø:rtǝr]. Mélanges de linguistique, de philologie et d’histoire ancienne offerts à Rudolf Wachter, Lausanne 2020, 129–132; ID., Acta Ant. Acad. Hung. 69, 2019 (2020), 646 n. 4. Propter tectorii corrosionem lectio v. 1–2 incerta fit. Litterae superficiem interdum corrosam effecerunt et earum adumbrationes ita fractae sunt, ut deformatae evaserint (e. g. in 1 A litt. prima et P, in 3 litt. S secunda); lectio supra data tamen plus minus scriptoris proposito respondere videtur (2 litt. T lineae transversae partis sinistrae reliquiae restant; 3 litt. E utrum forma E an II scripta sit, non constat). Quod MOMMSEN sibi legere visus est, pluribus locis invito pariete, non admitti potest; 1 SA++OC.AMVS, 2 AMA[Z]ONICVS, 4 NAII VARONE. Quomodo inscriptio explananda sit, de ea re viri docti adhuc disputant. H. BEIKIRCHER, ThLL s. v. opprimo, 788, 36–37 et ADAMS ita intellegunt: ea[m] Xamus amat [I]onicus: oppressit nam (cum nam postposito) Quam sit fragilis haec explicatio, non est qui non videat; ut de aliis taceam, Xamus vox nihili est. In Coll. epigr. improvide 1 ea[m] Mamus, 4 nam legendum proposui. Pro mea parte titulum ita fere intellexerim: Sa(lvius?) Plocamus et Ionicus (Ionicus [quod legit VARONE Ama[z]onicus minus probabile fit quod litterarum reliquiae litt. Z legendae non suadent et quod cognominis Amazonici testimonia perrara ad seriorem aetatem pertinent] cognomen late diffusum est, cf. SOLIN, Namenbuch2 627 sq.; rursus Plocamus Pompeis tit. 10942 sq. X 827 redit), fortasse rivales, quorum Plocamus puellam amat, Ionicus par quodammodo oppressit, vel fortasse puellam solam, verbo opprimendi vi stuprandi, sc. vi adhibita praevalente. – 4 quomodo explicari debeat, minus certum. NAM (quod ADAMS postpositum esse putat, sed eodem iure sententiam incohatam mansisse existimare possit) legi nequit; NAII legimus VARONE et EGO, ubi fortasse nomen feminae Naias (de quo cf. SOLIN, Namenbuch2 438) agnosci potest, contractum et i geminata intervocali scriptum, quod Pompeis quoque testimoniis confirmatum est (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 49). Nisi latet particula affermativa ne, scripta nae (de hac scribendi ratione, perrara quidem, cf. J. SCHRICKX, ThLL s. v. 2. ne, 279, 57–58), quamquam concedendum est hanc ne plerumque ante pronomen positam esse; si autem ita est, conici potest scriptorem v. 4 fortasse novam enuntiationem incipere in animo habuisse, propositum autem suum ad effectum non perduxisse, sed uno signo subscripsisse. Demum annotarim v. 4 fortasse NATI legi posse (T litt. coniecturaliter postulatae lineae transversalis

1705

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI partis sinistrae restant reliquiae, nisi de corrosione superfiH. S. ciei agitur). Nati autem sine contextu. 1880 = CLE 933 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) in summa tabula infra ad dextram tit. 1897, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 et iterum 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/95788 = IP 291. D/95786 = IP 289. D/ 95790 = IP 293. D/110914. D/110915. SOLIN, sine inv. n. (a. 2017). VARONE, Imagines 373. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 933; DIEHL, PWV2 641; GEIST, PW2 74 sq. n. 25 cum versione Germanica; BALDI, IP 30 n. 39 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 234 sq. cum versione Italica (quam reprehendit A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 5, 1991/92, 245); WEEBER, DWH 82 n. 265 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 736 cum versione Germanica; WACHTER 929 cum versione Germanica. – R. MARICHAL, in Studi di paleografia 356 cum im. phot. n. 19; CIPROTTI, sched. 1963; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 70. 125; OPELT, Schimpfwörter 105 adn. 76; STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie 302 sq. n. 147 cum versione Italica; GIGANTE, Civiltà 145 sq. cum adn. 219– 220; ID., in Studi Salernitani 45 n. 219–220; CASTRÉN2 178 n. 204, 6; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 38 sq. cum solis versionibus Italica et Anglica; ILIESCU – SLUSANSKI, Latin 23 n. 17 adn. 33; CUPAIUOLO, Tra poesia e politica 89; P. KRUSCHWITZ – TH. HIEPE, Nova Acta Leopoldina N. F. 83, n. 316, 2000, 147–158; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 77 n. D 89; WALLACE, Introduction 87 n. 175; BERRY, Complete Pompeii 160 cum sola versione Anglica; DOSI, Eros 148 cum versione italica; HARVEY, Daily Life 147 n. 156 cum sola versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 109 n. D 104 cum sola versione Anglica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17a cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; W. ECK, ZPE 206, 2018, 19 cum versione Germanica. Punctum, quod dedit ZANGEMEISTER inter MIHI et EST, non iam extat. De ratione praepositionis at loco ad (i. q. apud) scribendae vide VÄÄNÄNEN. – De forma litt. B vocabuli barbarus ad eam minusculae hodiernae “b” transgrediente amplius disseruit MARICHAL. 1 de gente Istacidiorum cf. CASTRÉN. ZANGEMEISTER Istacidi vocativum habere videtur; potius est nominativus breviate scriptus. – 2 barbarus i. q. homo inhumanus significare proponit OPELT p. 105 adn. 76, recte. Minus autem aptesententiam carminis quasi generalem habet EAD., quae in linguam Germanicam vertit “bei wem ich nichts zu essen bekomme, der ist für mich ein Barbar”, cum illud barbarus ille mihi est clare spectat ad nomen v. 1 inscriptum. Est ergo inscriptio alicuius parasiti, qua de re consentiunt AUCTORES universi (alteram inscriptionem parasiti habes Pompeianam 1937; de parasitis in universum cf. KRUSCHWITZ – HIEPE cum bibliographia ampliore). Senarium esse iambicum somniat GIGANTE, qui versum ad comoediam referre vult, at est sine ullo dubio pentameter. P. K. – H. S. 1881 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) ante tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2006 et iterum a. 2018. Im. phot. D/95784 = IP 287. D/110907. SOLIN, 3375 (a. 2018). VARONE, Imagines 374. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 491; GEIST, PW2 56 sq. n. 30 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 112 n. 54 cum sola versione Hispanica; KRENKEL, PI p. 48 cum versione Germanica; BALDI, IP 28 n. 34 cum versione Italica;

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI MOREAU, Inscriptions de Pompéi 28 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 27 n. 45 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 737 cum versione Germanica; WACHTER 1164 cum versione Germanica. – OPELT, Schimpfwörter 29; W. KRENKEL, WZ Rostock 26, 1977, 6, 617 adn. 6 = ID., Naturalia non turpia 103 adn. 6; M. L. FELE, Ann. Fac. Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 28 adn. 23; VARONE, Erotica Pompeiana 50 cum versione Italica; BERRY, Complete Pompeii 102 cum sola versione Anglica (male vertit); A. BUONOPANE, in Opinione pubblica e forme di comunicazione 234 sq.; HARVEY, Daily Life 147 n. 156 cum sola versione Anglica; SPAL, Poesie 141–146 cum im. phot. fig. 21 et im. del. fig. 22 ex ZANGEMEISTER, et cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17b cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. SPAL titulos hunc et sequentem in unum trahit, sine necessitate et causis manifestis. Cum Virgula imprimis cognomen masculinum adhibitum sit (vide H. SOLIN, Arctos 39, 2005, 179; feminae nominis exempla certa desunt), etiam hic ita intellegendum videtur, ut et in aliis titulis Pompeianis, qui omnes in Basilica rep. sunt (1788. 1805. 1946). Contra GEIST et KRENKEL et VARONE et WEEBER et WEBER (supra p. 1310) et HUNINK pro feminino usurpatum putant; in ambiguo relinquunt BUONOPANE et SPAL p. 146). – Inscriptioni subesse fortasse dimetrum choriambicum anaclasticum, quem sequatur choriambus anaclasticus, putat FELE, nimis subtiliter. H. S. 1882 (cf. p. 465) = CLE 47 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95784 = IP 287. D/110907. SOLIN, 3343. 3375 (a. 2018). VARONE, Imagines 374. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 47; DIEHL, PWV2 689; MONTERO CARTELLE, Priapeos 148 n. 191 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 56 n. 166 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 738 cum versione Germanica; WACHTER 1115 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 222; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 455; D. R. SHACKLETON BAILEY, Phoenix 32, 1978, 321; CASTRÉN2 65 cum adn. 4; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 123; DE VOS – DE VOS, Pompei, Ercolano, Stabia2 204 cum versione Italica; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 28 adn. 23; VARONE, Erotica Pompeiana 120 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 30 cum versione Italica; STUMPP, Prostitution2 123; COURTNEY, Musa lapidaria 94 sq. 302 n. 81; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 43 cum versione Germanica; JOHNSON – RYAN, Sexuality 108 n. 82 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; WILLIAMS, Roman Homosexuality 314 adn. 69; KEEGAN, Graffiti 265 cum sola versione Anglica; MILNOR, Graffiti 178 cum versione Anglica; SPAL, Poesie 141– 146 cum im. phot. fig. 21 et im. del. fig. 22 ex ZANGEMEISTER, et cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17c cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; W. ECK, ZPE 206, 2018, 19 cum versione Germanica. Accensus MAULUCCI VIVOLO, errore. Explanationes huius versus sunt minimum duae: Accensus enim significare potest vel officium quoddam civile (cf. CASTRÉN p. 65 cum adn. 4) vel aliquem morbo (partium genitalium?) infectum (cf. ThLL s. v. accendo, 279, 4–5; minus probabilia esse existimo ea quae dixit BÜCHELER de ardore irae vel similibus [quem sequitur COURTNEY 95. 302]; cf. VARONE 120 quoque). Qui versum scripsit lusit

1706

POMPEII cum etymologia huius vocabuli vera vel nominis prava, cum pergeret urit mentulam. Quam verbi ambiguitatem auctor versus sine dubio ante oculos habuit. Num Accensus etiam nomen proprium esse possit, sicut contendunt ZANGEMEISTER ind. cogn. p. 233 (haesitans MAU p. 747) et WEEBER et WILLIAMS (optive), dubitaverimus, cum alibi non invenerim; vide autem KAJANTO et SPAL 145 sq. (quamvis non sine dubiis). P. K. 1883 (cf. p. 213) cf. CLE 233 adn. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) sub tit. 1880 et 1881, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 et 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95780 = IP 283. D/95782 = IP 285. D/ 95783 = IP 286. D/110908 –110910. SOLIN, 2581. 2584. 2597 (a. 2017); 3316. 3344 (a. 2018). VARONE, Imagines 374. DIEHL, PWV2 583; GEIST, PW2 50 sq. n. 1 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 121 n. 89 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 58 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 34 n. 63 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 739 cum versione Germanica; WACHTER 1097 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 18 n. 17; DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 151; TANZER, Common People 87; MAIURI, Cena 230; DELLA CORTE, Amori e amanti 33 cum versione Italica; G. PERL, Philologus 122, 1978, 114; GIGANTE, Civiltà 145; ID., in Studi Salernitani 44 adn. 214; H. D. JOCELYN, LCM 6, 1981, 146; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 21; VARONE, Erotica Pompeiana 56 sq. cum adn. 72 cum versione Italica; DOSI, Eros 148 cum versione Italica; MILNOR, Graffiti 191 cum versione Anglica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17d cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; W. ECK, ZPE 206, 2018, 19. BIILIVS lectio certa SOLIN videtur (VARONE mavult BELLVS); MVLIERIIM ADVLIIS legunt et VARONE et SOLIN. – Litterae, quas infra titulum legit ZANGEMEISTER, et VARONE, Imagines et SOLIN legendae videntur ICO TII IITE. Supplementa a BÜCHELER proposita mul[ierem] adules[centulus] recipiunt AUCTORES omnes; mulie[r]em adules[centulus] habet VARONE, Erotica Pomp.; adules[centulam] proposuit JAHN (vide iam supra p. 120 ad tit. 1883), male (respuit VARONE 57 adn. 72 quoque). Quae infra titulum a ZANGEMEISTER lecta sunt, VARONE ita intellegit ego te etenim amavi (ergo sum bellus). Sententia est ambiguae interpretationis, cum adules[centulus] aut subiectum vocabulo bellus ampliatum (ut putaverunt CANALI – CAVALLO; contra quos vide VARONE 57 adn. 72) aut – id quod veri multo similius est – praedicativum (ita interpretantur AUCTORES paene omnes) esse possit. Versum e comoedia aliqua fortasse PLAUTINA surreptum vel quidem ad speciem comicam simulandam conscriptum esse putat GIGANTE, nescio qua ratione. – Idem carminis initium recurrit fortasse in titulo 1797. De septenario trochaico in carminibus obscenis adhibito vide JOCELYN atque ea, quae scripsimus supra p. 1226 ad tit. 538. P. K. – H. S. 1884 (cf. p. 465. 704) = CLE 46. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/95806 = IP 309. D/110908. D/110910. SOLIN, 2581. 2597 (a. 2017). VARONE, Imagines 375. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 46; DIEHL, PWV2 684; WEEBER, DWH 166 n. 571 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 740

CIL IV Suppl. 4 cum versione Germanica; WACHTER 1104 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 233; F. A. TODD, Class. Quart. 37, 1943, 110; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 455; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 109 sq.; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 12 sq. 139; J. GIL, in Filologia e forme letterarie. Studi offerti a F. Della Corte IV, Urbino 1987, 419; COURTNEY, Musa lapidaria 92 sq. 301 n. 80; MILNOR, Graffiti 178 cum versione Anglica; SPAL, Poesie 147–151 n. 14 cum im. phot. fig. 23 et im. del. fig. 24 ex ZANGEMEISTER et cum versione Germanica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17e cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. “Me͆me main que 1885. Capit. baroque de 18 A. D.?” MARICHAL in schedis. De voce verpae in universum vide TODD et ADAMS 12 sq. (cf. VÄÄNÄNEN quoque), qui hunc quidem titulum p. 13 haud apte inseruit iis, ubi vocabulum per synecdochen positum invenitur (quamquam – ut ADAMS recte contendit – subauditur actus fellationis). – Verbum vissit pro visit scriptum esse putavit ZANGEMEISTER (unde ADAMS p. 139; WEEBER), de etymologia recte ita scriptum esse etiam contendit BÜCHELER (cf. supra p. 465 ad tit. 1884 quoque), male. Est enim forma verbi vissire, id quod clare perspexit GIL. Siquidem cum WICK AL. vissit pro visit scriptum esse malis, Verpa pro cognomine habere necesse est (de qua re cogitavit etiam KAJANTO, quamquam cum dubiis). – Melius titulum explanat COURTNEY p. 301, qui ostendit titulum contendere fellatorem esse eum qui verpam vissit per imaginem, cum cogites e merda ipsa seu e forma eius apparere quae cenavisti (de cuius verbi vi obscoena vide ADAMS p. 139). Confert etiam formulam mentulae cacandae COURTNEY, de qua vide amplius A. E. HOUSMAN, Hermes 66, P. K. 1936, 404 sq. (= Classical Papers III 1179). 1885 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) sub tit. 1883 et pone tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 et a. 2018 H. SOLIN. Ti(berio) Caesare tertio, Germanico Caesare iter(um) co(n)s(ulibus); Ti(berio) Caesare tert(io), tertio, Germanico. Im. phot. D/95781 = IP 284. D/95782 = IP 285. D/ 95783 = IP 286. D/110909–D/110913. SOLIN, 2584 (a. 2017); 3316 (a. 2018). VARONE, Imagines 375. 376. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 106 (partim); WACHTER 45 cum versione Germanica. – MILNOR, Graffiti 17. 133; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17f cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; W. ECK, ZPE 206, 2018, 19. Inter v. 1 et 2 litt. ILC tenuiore cuspide exaratae extant, ut iam vidit ZANGEMEISTER. – 4 litt. G superest pars inferior. MILNOR scriptorem in anni indicatione exaranda scripturam capitalem inscriptionis monumentalis imitasse proponit, quod fieri potest, quamquam valde incertum manet. 4 post Germanico subaudi iterum. – Scriptus mense Ianuario a. 18. H. S. 1886 (cf. p. 465) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) pone tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 et 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95781 = IP 284. D/95782 = IP 285. D/ 95783 = IP 286. D/110909. D/110912. D/110913. SOLIN, 3314. 3315 (a. 2018). VARONE, Imagines 375.

1707

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI DIEHL, PWV2 194; WACHTER 333 cum versione Germanica. – M. L. GORDON, JRS 17, 1927, 175 adn. 4; PISANI, Testi latini2 119 n. B 10; CASTRÉN2 69. 97. 100. 160 n. 143, 3. 176 n. 197, 15; DEVIJVER, PME I 426 n. 21; BAUER, Munificentia privata 66–69 adn. 305–323. 81–84 adn. 370–380; DEMOUGIN, L’ordre équestre 694 adn. 41 cum n. 117; FRANKLIN, Electoral Programmata 102 tab. 10; H. SOLIN in Pompei 79, 283; MOURITSEN, Elections 93 adn. 372. 101 sq. 119. 191 adn. 172. 208 adn. 431; DEMOUGIN, Prosopographie 120 sq. n. 117; DEVIJVER, PME Suppl. 2, 2126; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17g cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; W. ECK, ZPE 206, 2018, 19. Punctum, quod ZANGEMEISTER inter F et RVFO dedit, non iam extat. Est aut salutatio cuiusdam Pompeiani duobus quinquennalibus facta aut potius anni determinatio, qualis est tit. praecedens; certe non de “manifesto per l’elezione di quinqueuiri (sic!) municipales” agitur ut putat PISANI. De M. Holconio Rufo, qui locum primarium in vita publica Pompeis aetatis Augusti tenuit, disseruerunt imprimis CASTRÉN2 69. 97. 176 n. 197, 15, DEVIJVER, BAUER, DEMOUGIN, FRANKLIN; de N. Curtio Vibio Salasso, verisimiliter gentis Vibiae Pompeianae, adoptato a quodam Curtio Salasso cf. GORDON, CASTRÉN 100. Aetas tituli accurate definiri nequit (perperam CASTRÉN p. 271 quinquennalitatem ante a. 2 a. Chr. n. ponit); M. Holconius Rufus duovir i. d. quartum a. 2 a. Chr. n. (X 890) et aliquando ante a. circ. 14 p. Chr. n. quinquennalis iterum fuit, sed cognovimus annum quinquennalitatum neque primae neque secundae, ut et nescimus, utrum titulus ad primam an secundam quinquennalitatem pertineat (iteratio deesse potest respectu habito ad collegam). H. S. 1887 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 et a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/95781 = IP 284. D/95783 = IP 286. D/ 110911. D/110913. SOLIN, 2584 (a. 2017); 3301. 3316. 3317 (a. 2018). VARONE, Imagines 376. BALDI, IP 74 n. 103 cum versione Italica. Est sub tit. 1885, non 1886.

H. S.

1887a Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) ad dextram tit. praecedentis, scriptus litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 2002; recognovi EGO a. 2005 et iterum a. 2017 et a. 2018. Im. phot. D/95781 = IP 284. D/95783 = IP 286. D/ 110911–D/110913. SOLIN, 2584 (a. 2017); 3314. 3316. 3317 (a. 2018). VARONE, Imagines 376. Lectio valde incerta; ex pariete haec expedivi: P II VIVS DVX VXORIII vel VXONII. Quod ita interpretari temptaverim: P(ublius?) Ḥ[el]vius dux(it) uxoreṃ. Gens Helvia Pompeis late diffusa (vide CASTRÉN2 173–174 n. 190), Publii autem Helvii adhuc non innotuerunt, qua de causa prima littera etiam aliter intellegi potest. Aliter VARONE, qui in. post P (vel A?) D vel R legit, dein NIVS DVXI. – Pone hunc tit. VARONE et EGO vidimus LXXV, VARONE praeterea litt. S litt. L superpositam, quod aliquantum incertum manet. – M litt. versu exiente num extet necne, incertum manet; DIEHL, De m finali 216 de compendio uxore pro uxorem cogitare videtur; similiter VÄÄNÄNEN, Latin vulH. S. gaire3 72. 1887b (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuissimis. Contulit a. 2002 A. VARONE; recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2017 et a. 2018.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. phot. D/95781 = IP 284. D/95783 = IP 286. D/ 110912. D/110913. SOLIN, 2584 (a. 2017); 3301. 3314. 3317 (a. 2018). VARONE, Imagines 376. RENATVS MARICHAL in schedis; admitti debet litt. D male exceptam esse, et si rationem respicias R fuisse potest, sed litt. secunda potius O videtur, quam ob rem lectioni ZANGEMEISTER Donatus adhaerendum est (praeterea Renati cognomen saec. II p. Chr. n. demum in usum venit, cum Donatus -a inde ab Augusti saltem aetate testatum sit; cf. SOLIN, Sklavennamen 113). H. S. 1888 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) ante tit. 1885, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110911. SOLIN, 2584 (a. 2017); 3301 a. 2018). VARONE, Imagines 376. H. S. 1889 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) sub tit. 1882, ante tit. 1883, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110906. SOLIN, 2579 (a. 2017); 3366 (a. 2018). VARONE, Imagines 376. Infra sunt duae lineae II sine dubio alienae; VARONE eas condicionaliter ad tit. 1889 refert et legit NARCIS/II (i. e. Narcise). Inferius litt. NVI item alienae et alia cuspide exaratae. H. S. 1890 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) ante tit. 1889, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110900. SOLIN, 2577. 2579. 2607. 2608 (a. 2017); 3341 (a. 2018). VARONE, Imagines 377. DIEHL, PWV2 358; WACHTER 558 cum versione Germanica. H. S. 1891 (cf. p. 704) = CLE 926 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) supra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95793 = IP 296. D/110901. D/110902. SOLIN, 2577 (a. 2017); 3340. 3341 (a. 2018). VARONE, Imagines 377. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 926; DIEHL, PWV2 482; WEEBER, DWH 143 n. 511 cum versione Germanica: HUNINK, Graffiti 741 cum versione Germanica; WACHTER 613 cum versione Germanica. – SANDYS, Latin Epigraphy2 46 cum im. del. ex ZANGEMEISTER; Écriture latine n. 6, 8 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER); RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 246; M. BONARIA, Maia n. s. 1, a. 11, 1959, 231 sq.; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 115; GIGANTE, Civiltà 147 sq. cum adn. 238–241; ID., in Studi Salernitani 47 adn. 238–240; P. CUGUSI, Epigraphica 44, 1982, 90; LEPPIN, Histrionen 218 sq.; P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 256 sq. cum versione Anglica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17h cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Sententiam carminis admodum obscuram esse olim statuit BÜCHELER, nec adhuc clarius perspicitur. – 1 vocabulum littera quamquam singulari positum i. q. litterae i. e. epistula significare putat VÄÄNÄNEN (similia iam proposuit BÜCHELER, qui i. q. scriptura significari putavit), fortasse recte. Sed vide ne littera significet revera signum aliquod olim a factione quadam Theoriana tunc ab ea Dextri usum (ita interpretatur WEEBER). Theoriani qui sint, plane ignotum est. Quos esse fautores actoris scaenici illustris C. Maecenatis Bathylli I. Theori putant BONARIA et GIGANTE; quorum opinionem respuit LEPPIN, cum minime veri simile esse putet etiam a. 79

1708

POMPEII p. Chr. n. vel paulo ante fautores viri aetate imperatoria ineunti praeclari Pompeis remansisse. (Theorus quidam nominatur etiam inscriptione altera Pompeiana, vide infra ad tit. 1917; de nomine Theori vide H. SOLIN, in Onomastik III 18; Theorus igitur nomen q. d. artis in usu mansisse potest.) – 2 sententiam forsitan cum CATULL. 1, 9–10 conferri posse contendit GIGANTE, Civiltà 148 adn. 241, minus apte, ut opinor; rursus CUGUSI cum OV. am. 3, 2, 62 comparat. Claudicat hexameter nominis Theorianis inserti causa (equidem synizeseis duas admittere nolo KRUSCHWITZ). P. K. – H. S. 1892 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) ad sinistram tit. 1890, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110899. SOLIN, 2575. 2577 (a. 2017); 3340 (a. 2018). VARONE, Imagines 378. HUNINK, Graffiti 742 cum versione Germanica. 2 litt. E linearum transversarum restat una tantum. Vetulum utrum nomen proprium an appellativum esse ambigitur; MAU in indicibus p. 754. 766 non diiudicat. Vetuli cognomen raro occurrit (KAJANTO, Cognomina 302; pauca addidi Arctos 46, 2012, 218), quam ob rem appellativum ioculariter adhibitum esse potest. H. S. 1893 cf. CLE 1785 adn. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) ante tit. 1891, paullo superius, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/95792 = IP 295. D/110891. SOLIN, 2567. 2568 (a. 2017); 3340 (a. 2018). VARONE, Imagines 378. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 805; GEIST, PW2 68 sq. n. 74 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 153 n. 215 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 92 n. 299 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 743 cum versione Germanica; WACHTER 1456 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 13; SANDYS, Latin Epigraphy2 46 cum im. del. ex ZANGEMEISTER; GIGANTE, Civiltà p. 186; G. DELLA VALLE, A & R 39 = ser. 3, 5, 1937, 160; VARONE, Erotica Pompeiana 41 cum versione Italica; L. MUNZI, AION (filol.-lett.) 18, 1996, 103 sq.; WALLACE, Introduction 80 n. 148; P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 250 cum im. del. ex ZANGEMEISTER; J. BODEL, in Shape of script 86 (de punctis inter vocabula positis); R. R. BENEFIEL, in Muse at Play 75 sq.; MILNOR, Graffiti 151 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER et cum versione Anglica; S. MADRID MEDRANO – A. MARTÍNEZ ZAPATERO, in Estudios arqueológicos II 151 sq.; P. CUGUSI, Paideia 72, 2017, 90; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17i cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; L. GRAVERINI, in Lettori latini e italiani 28 cum versione Italica; A. VARONE, in Roman courtesan 92 cum im. phot. 94. 2 vocis extremae litt., quae superfuerunt, nunc sunt abrasae (de punctis inter vocabula positis). Est Ov. am. 1, 8, 77–78. P. K. 1894 cf. CLE 1785 adn. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/95792 = IP 295. D/95794 = IP 297. D/ 110891. SOLIN, 2567. 2568 (a. 2017); 3340 (a. 2018). VARONE, Imagines 378. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 788; GEIST, PW2 66 sq. n. 73 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 153 n. 213

CIL IV Suppl. 4 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 92 n. 300 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 744 cum versione Germanica; WACHTER 1429 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 13; SANDYS, Latin Epigraphy2 46 cum im. del. ex ZANGEMEISTER; G. DELLA VALLE, A & R 39 = ser. 3, 5, 1937, 160; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 29; GIGANTE, Civiltà 191 cum adn. 56–58; VARONE, Erotica Pompeiana 41 sq. cum versione Italica; L. MUNZI, AION (filol.-lett.) 18, 1996, 103 sq; WALLACE, Introduction 81 n. 149; P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 250 cum im. del. ex ZANGEMEISTER; J. BODEL, in Shape of script 86 (de punctis inter vocabula positis); R. R. BENEFIEL, in Muse at Play 74; MILNOR, Graffiti 151 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER et cum versione Anglica; S. MADRID MEDRANO – A. MARTÍNEZ ZAPATERO, in Estudios arqueológicos II 151 sq.; P. CUGUSI, Paideia 72, 2017, 90; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17i cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; L. GRAVERINI, in Lettori latini e italiani 28 cum versione Italica; A. VARONE, in Roman courtesan 92 cum im. phot. 94. 2 vocabuli usq[u]e litt. E magna pars restat. Est PROP. 4, 5, 47–48. 1 hic, ut et in aliis duobus titulis Pompeianis (1950 = PROP. 3, 16, 13–14; 4491 = PROP. 2, 5, 9–10), scriptor textum antiquissimum et rectiorem eo archetypi Ω codicum Propertii dantis et pulsat contra dantes et pulset codicum praebet (cf. J. BUTRICA, in Brill’s Companion to Propertius, edited by H.-C. GÜNTHER, Leiden 2006, 31), et re vera Propertii editores recentiores (LUCK, GOOLD, VIARRE, HUTCHINSON, HEYWORTH, COUTELLE, FEDELI [2015] saltem; antiquiorum iam BAEHRENS, ENK, HOSIUS) pulsat praeferunt (contra suo iure dantes codicum servant). H. S. 1895 = CLE 936. cf. CLE 1786 adn. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Contulerunt etiam titulum a ZANGEMEISTER laudatum in adnotatione, cuius apographum charta perlucida exaratum item faciendum curavit A. VARONE. Im. phot. D/95792 = IP 295. D/95794 = IP 297. D/ 110891–110893. SOLIN, 2565. 2567. 2568. 2570. 2575 (a. 2017); 3339. 3340 (a. 2018). VARONE, Imagines 379. (Tit. a ZANGEMEISTER in adn. laudatus: im. phot. D/95631 = IP 141. D/110890. VARONE, Imagines 379). – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 936; DIEHL, PWV2 803; GEIST, PW2 78 sq. n. 6 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 92 n. 296 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 745 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica; WACHTER 1455 cum versione Germanica. – SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 186; Écriture latine n. 6, 11 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER); F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 21 n. 104; GIGANTE, Civiltà 187 sq. cum adn. 23–27; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 75; WALLACE, Introduction 81 n. 150; P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 250 cum im. del. ex ZANGEMEISTER; R. R. BENEFIEL, in Muse at Play 76; KEEGAN, Graffiti 46 cum versione Anglica; MILNOR, Graffiti 154 sq. cum im. phot. (ubi inscriptio aegre cernitur) et versione Anglica; S. MADRID MEDRANO – A. MARTÍNEZ ZAPATERO, in Estudios arqueológicos II 152; P. CUGUSI, Paideia 72, 2017, 87; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17k cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; L. GRAVERINI, in Lettori latini e italiani 28 cum versione Italica. Est OV. ars 1, 475–476. – Confert cum TIB. 1, 4, 18 et OV. epist. 2, 7, 40–41 GIGANTE. De tan durum scribendi ratione cf. DIEHL, De m finali 302; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 66; J. F. ESKA, Hist.

1709

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Sprachf. 113, 2000, 203; ADAMS, Regional Diversification 455. P. K. 1896 = CLE 33. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95794 = IP 297. D/110892. D/110893. SOLIN, 2565. 2570. 2572. 2575 (a. 2017); 3339 (a. 2018). VARONE, Imagines 379. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 33; DIEHL, PWV2 782; GEIST, PW2 74 sq. n. 27 cum versione Germanica; BALDI, IP 33 n. 43 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 236 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 82 n. 266 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 746 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica; WACHTER 928 cum versione Germanica. – Écriture latine n.6, 12 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER); RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 247; GIGANTE, Civiltà 148; ID., in Studi Salernitani 48 adn. 254; A. VARONE, in Rediscovering Pompei 38 cum sola versione Italica; STEMMER, Casa dell’Ara massima 58 adn. 538; CHIOFFI, Caro 61 n. 63 cum versione Italica; WALLACE, Introduction 87 n. 176; R. R. BENEFIEL, in Muse at Play 76; MILNOR, Graffiti 152. 156 cum versione Anglica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17l cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Ad fabulam Atellanam vel mimum revocat GIGANTE (insequens BÜCHELER et WICK): “di chiara ispirazione comica”, fortasse recte. P. K. 1897 (cf. p. 465) Tit. nigro colore pictus, haud scariphatus. Tit. extat Neapoli in museo in summa tab. XXII (inv. n. 4706), ubi contulit a. 2004 A. VARONE, recognovit a. 2006 et iterum a. 2007, tertium a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/110917. SOLIN, sine inv. n. (a. 2017); 3337. 3338 (a. 2018). VARONE, Imagines 379. H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17m cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. Post SECVNDVS vestigia quae restant legenda videntur VIII; VARONE ultimam litt. B esse suspicatus sibi VIṚ B(ONVS) legere visus est, quod non admittitur; VIIII tantum legi (lineae verticales similem formam exhibent ac nominis VIBIVS litt. I). Vibium Secundum vexillarium fortasse fuisse CASTRÉN2 240 sq. n. 457, 20 suspicatur, lectione a ZANGEMEISTER data nisus. H. S. 1898 = CLE 948. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) infra tit. 1896, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95794 = IP 297. D/110891. D/110893. SOLIN, 2565. 2572. 2575 (a. 2017); 3340 (a. 2018). VARONE, Imagines 379. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 948; DIEHL, PWV2 597; GEIST, PW2 62 sq. n. 55 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 125 n. 103 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 101 sq. n. 163 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 68 sq. cum im. del. et cum versione Italica; WEEBER, DWH 34 n. 62 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 745 cum im. del. et versione Germanica; WACHTER 1061 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 29 sq. n. 47; G. DELLA VALLE, A & R 39 = ser. 3, 5, 1937, 147; W. D. LEBEK, ZPE 23, 1976, 37; GIGANTE, Civiltà 211 cum adn. 60; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 188; W. D. LEBEK, ZPE 62, 1986, 49 sq.; WEEBER, Humor 48 cum sola versione Germanica; GIORDANO – CASALE, L’amore 14; VARONE, Erotica Pompeiana 57 cum versione Italica; COURTNEY, Musa lapidaria 96 sq. 305 n. 90; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 77; BUSCH, Versus balnearum 545–548 (cf.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI R. WACHTER, Mus. Helv. 58, 2001, 243); WALLACE, Introduction 73 n. 120; MILNOR, Graffiti 157 cum versione Anglica; SPAL, Poesie 83–88 cum im. phot. fig. 11 et im. del. fig. 12 ex ZANGEMEISTER et cum versione Germanica; SPAL – BOVELET, Amor verdichtet 29; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 267 n. CLVI. 17n cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. 1 calidas loco calidis scripsit BALDI, sine idonea causa. 2 ustus sc. amore intellegunt AUCTORES nonnulli (inter quos: GIGANTE; COURTNEY), minus apte, quia sententia huius versus generalis est (cf. VARONE 57 adn. 73 quoque); nihilo minus utitur quidem is qui carmen conscripsit notione incendii amoris, quae cum participio ustus subaudiri debet, cum incendium sit tertium comparationis. – Verbum amare hoc loco vim obscoenam habere contendit ADAMS, minus recte (cf. COURTNEY p. 305). Carmina eiusdem vel similis argumenti invenies apud LEBEK, ZPE 1986 tractata, qui hoc carmen ad id Pompeianum 10610 sanandum affert (vide infra ad tit. 10610). Quae habet similia COURTNEY p. 305, ANTH. 5, 82 et IG XIV 889, minus apte conferri opinor. – De structura distichi, cuius sententia hexametro perplexa in pentametro insequenti aperitur, ita vel similiter in carminibus Pompeianis saepius reperta amplius disseruit LEBEK, ZPE 1976. P. K. 1899 (cf. p. 213. 465. 704) cf. CLE 233 adn. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95794 = IP 297. D/110895. D/110896. SOLIN, 2565. 2572 (a. 2017); 3309. 3310. 3340 (a. 2018). VARONE, Imagines 380. DIEHL, PWV2 828; GEIST, PW2 82 sq. n. 24 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 748 cum versione Germanica; WACHTER 1501 cum versione Germanica. – VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 29; S. MAZZARINO, in Filosofia greca 170 cum adn. 32; GIGANTE, Civiltà 144 sq.; ID., in Studi Salernitani 43 cum adn. 207 (sed cf. M. M. BIANCO, Stud. Ital. 4. ser. 2, 2004, 67 and. 15); WALLACE, Introduction 87 n. 177; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 266 n. CLVI. 17o cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica. 2 “Fortasse [cu]m os restituendum. Intellegerim Hominem reddit (i. e. restituit) rhetor, qui servom emit, [cu]m (sc. servus) os non habet” VARONE. 2 de ratione servom pro servum scribendi vide VÄÄNÄNEN. – [doctum] os BÜCHELER, ZANGEMEISTER; [ani]mos vel [liberu]m os temptat MAZZARINO, cum amplius agat de humanitate q. d. Romana; de cuius supplementis cum sententia minus congruentibus vide GIGANTE. Recte autem observat MAZZARINO nullum extare spatium inter [- - -]m et os, unde iure dubites optimo utrum os sit vocabulum integrum an [- - -]mos vocabuli incerti fragmentum (i. q. veri similius esse putaverim). – WACHTER [cala]mos supplet, comparans OV. Pont. 3, 8, 21. Versum ad in theatro declamandum compositum esse putat GIGANTE, nescio qua causa. Sententia mihi quidem valde obscura videtur. P. K. 1900 [cf. tab. VI fig. 21] Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) infra ad dextram tit. praecedentis, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018, tertium a. 2019 H. SOLIN. Morbu reposco. Im. phot. D/110898. SOLIN, 3340 (a. 2018). 4125 (a. 2019). VARONE, Imagines 380.

1710

POMPEII

SOLIN a. 2019 Scriptor tituli litterarum scientiam non bene dominatus esse videtur; insuper propter scabram superficiem litterae partim deformatae sunt, quam ob rem lectio admodum incerta restat. – Prima litt. M, quae ex quattuor lineis verticalibus constat, quarum prima aliis longior evenit (formam cursivam plus minus n. IV 7 apud ZANGEMEISTER, tab. I correspondentem ostendit) [contra linea longior ad dextram aliena videtur] integra cernitur (MOMMSEN apud ZANGEMEISTER ultimam lineam non vidit, qui et in primi vocabuli ultima litt. M eiusdem formae tribus tantum lineis praeditam esse notat). MOMMSEN apud ZANGEMEISTER, qui recte morbum, haesitans quidem, subesse suspicatus est, cum POSTVM haesitans genetivum gentilicii Postumius (supra p. 231) vel cognominis Postumus (supra p. 236) iudicet (contra MAU, supra p. 752 solum inter cognomina refert). POSTVM autem legi nequit, nam quarta non est T et M vix admitti potest. Patet MOMMSEN schedas titulorum Pompeianorum interdum satis neglegenter composuisse et suas lectiones temerarie proposuisse. Ne meam quidem lectionem, quam supra haesitans dedi, certam esse affirmare ausim; POSCO autem bene legitur (lineae verticales quae sequuntur ad inscriptionem pertinere non videntur). Loco reposco (scr. RIIPOSCO) de optione morbum posco cogitavi, quod autem inter litt. V et P (quae certae esse videntur) restat, potius RE quam M legendum est: litt. R formam cursivam (ut et B) ostendit, pone quam autem II (= e) eo difficultates parat, quod prima linea formae cursivae litt. E speciem litt. C pre se fert (si quidem pars curva supra lineam ad litt. C spectat); eadem admonitio tamen in litt. M a ZANGEMEISTER statutam valet. Quod ad sensum inscriptionis attinet, et posco et reposco apte conveniunt: scriptor morbum fortasse rivalem oppressurum esse optat; VERG. Aen. 2, 139 poenas reposcant. 6, 530 pio poenas ore reposco. LUCAN. 6, 821 mortem repoH. S. scit. SIL. 1, 181 crucem sibi reposcit. 1901 (cf. p. 213. 465) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) infra ad sinistram tit. 1898, scriptus litteris satis tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95634 = IP 144. D/110894. SOLIN, 2565 (a. 2017); 3309. 3310 (a. 2018). VARONE, Imagines 381. DIEHL, PWV2 307; WACHTER 501 cum versione Germanica. – M. BONARIA, RE suppl. X, 1965, 542; GIGANTE, Civiltà 148 cum adn. 244; ID., in Studi Salernitani 47 adn. 244; LEPPIN, Histrionen 277. 1 et 2 diverso genere litterarum sunt scripti (v. 1 litteris plus capitalibus, v. 2 plus cursivis), sed dubium non est, quin cohaereant. Igitur intellege M(arce) Pilei Piere, lux | Pompeianorum, s(alve). Ἄλκιμος. M. Pileium Pierum eundem esse ac pantomimum Pierum Tiburtinum (cf. tit. huius Corporis vol. VI 10115), contemporaneum illius praeclari Theori, qui aetate Augusti floruit, BONARIA et GIGANTE putant; contra LEPPIN notat inscriptionem parietariam Augusti fere aetatis usque ad a. 79 aegre conservatam esse.

CIL IV Suppl. 4 Permulti autem tituli antiquiores in basilica reperti adhuc existunt, praesertim qui mox in museum Neapolitanum allati sunt, et insuper formae litterarum satis antiquae sunt. Nihil igitur obstat, quin Pierum Pompeianum contemporaneum illius pantomimi Pieri ducamus; rursus autem concedendum est argumenta deesse ad statuendum utrum idem sint necne. M. Pileium Pierum pantomimum aut actorem cuiusdam saltem generis fuisse posse ostendit quod lux Pompeianorum appellatus est (ita DIEHL, qui eum inter actores collocat); et eum actorem peregrinantem fuisse nomine Pileii Pompeis non alibi testato (vide CASTRÉN2 204 n. 306, 1) coniectura colligi potest. Ad hoc notandum est Pierum nomen q. d. artis aptum actoribus imponendis esse (de hoc genere nominum cf. H. SOLIN, in Onomastik III 15– 23). Pieri cognomen redit in tit. 2078. 2103. 2310c. 2310d. 2452. 3108. 3357. 3883. 4577. 5780. 7061. 7062. 7063. 8810. 8923. 8928; cf. et infra ad tit. 5080 (plerumque sine gentilicio et in forma nominativi Pier): itaque propter magnum numerum mentionum huius nominis re vera de actore celebri agi videtur; nota et tit. Stabianum ineditum Piere, va(le), quem A. VARONE nobiscum scommunicavit. – De Pileii nomine cf. G. ALFÖLDY, AN 51, 1980, 303. 2 fortasse idem Alcimus salutationem Latinam similiter Graece signat etiam tit. 4859. H. S. 1902 (cf. p. 465. 704) cf. CLE 43 adn. Tit. extat valde corrosus Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) sub 1892 et 1890 et 1903, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017– 2019 H. SOLIN. Im. phot. D/110903–D/110905. SOLIN, 2577. 2607. 2608 (a. 2017); 3311 (a. 2018); 4110 (a. 2019). VARONE, Imagines 381. DIEHL, PWV2 815 cum add. p. 62; WEEBER, DWH 166 n. 572 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 749 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica; WACHTER 1471 cum versione Germanica. – GIGANTE, Civiltà 196 cum adn. 95–96; P. L. SCHMIDT, DNP 8, 2000, 147 s. v. Mevius [I 1]. 1 ME post SVRREXIT ZANGEMEISTER, potius est MI vac. – 1 ex. non liquet corroso tectorio. – 2 EST NON lectio certa; ante nihil cecidit. CT ZANGEMEISTER, quod admitti nequit; proficiscitur autem adhuc, aegre quidem, cernitur. 1 supplementum [Mevius] retinent AUCTORES omnes; siquidem obtrectator ille VERGILII, quem inridet HOR. epod. 10, 16–17 (PIR2 M 574), revera in hac inscriptione nominatus est, titulus fortasse est testimonium ad refutandam suspicionem eam a SCHMIDT quamvis cum dubiis propositam quod fortasse lepide inventa sit persona Mevii (“Zunftscherz”). Nota tamen hoc supplementum prorsus incertum esse, cum paries potius MI[- - -] praebeat. 2 [cacatum] est, non c[acatum] proficiscitur supplevit PLÜSS in DIEHL p. 62, non metrice neque improbabiliter, quod ante est nihil desideratur, quamquam sententiae aptioris fortasse quam supplementa PRIORUM. HOR. epist. 1, 2, 32 conferendum afferunt i. a. C. HOSIUS, RhM 50, 1895, 299 et GIGANTE p. 196 cum adn. 96 (versus HORATIANUS agit de latronibus nocturnis), quod iure negat L. GAMBERALE, in Atti dei convegni di Venosa, P. K. – H. S. Napoli, Roma, Venosa 1994, 48. 1903 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) supra tit. praecedentem (v. 1) vel ad eius sinistram (v. 2), scriptus litteris tenuissimis et valde evanidis; lectio autem probari potest. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2007 et iterum a. 2017 et 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/110903. SOLIN, 2577. 2607. 2608 (a. 2017); 3311 (a. 2018). VARONE, Imagines 381 (ibi aegre cernitur).

1711

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI BONARIA, MRF II 86 n. 774; ID., RE suppl. X, 1965, 1113 s. v. Ummidius n. 2a; LEPPIN, Histrionen 192. 1 in. minus accurate delineavit ZANGEMEISTER in tab. XXVI 5; quem dedit nexum litt. V et A ad inscriptionem pertinere non videtur. Acclamatio Acti uno solo nomine, quae et in multis aliis titulis Pompeianis redit (indicem eorum dat LEPPIN, Histrionen 192), utrum pantomimorum illorum notissimorum ad Actium Anicetum an ad Actium Castrensem (de quibus vide LEPPIN, Histrionen 191–194; adde tit. Pompeianum AE 2002, 325; extra Pompeios in agro Tusculano C. LEGA, in Unexpected voices 163) pertineat, definiri nequit. Cum BONARIA non dubitet, quin iis acclametur Actio Aniceto, LEPPIN rectius in ambiguo relinquit, utri eorum acclametur. Hodie scimus Castrensem quoque Actium ut primum cognomen usurpasse (non nomen, ut contendunt MAU, ind. p. 743 col. 1 et ALII); de qua re cf. infra ad tit. 2150. H. S. 1904 (cf. p. 213. 465) = CLE 957. Tit. extat valde corrosus Neapoli in museo in tab. XXII (inv. n. 4706) supra ad dextram tit. 1902, scriptus litteris tenuissimis. Contulit A. VARONE a. 2004; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/110905. SOLIN, 2577. 2607. 2608 (a. 2017); 3313. 3341 (a. 2018). VARONE, Imagines 381. BÜCHELER, CLE 957; DIEHL, PWV2 668; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 272 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 171 n. 598 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 750 cum versione Germanica; WACHTER 794 cum versione Germanica. – GAHEIS, Altrömisches Leben 1, 18 cum versione Germanica; J. E. SANDYS, Latin Epigraphy2 188; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 248; PISANI, Testi latini2 121 n. B 19; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 69; PULGRAM, Italic, Latin, Italian 218 n. L 36 cum versione Anglica; GIGANTE, Civiltà 233 cum adn. 74–75; CALABI LIMENTANI, Epigrafia latina4 404; ILIESCU – SLUSANSKI, Latin 23 n. 18; THOMASSON, Römische Inschriftenpoesie 108; CHR. GOLDBERG, Carmina Priapea. Einleitung, Übersetzung, Interpretation und Kommentar, Heidelberg 1992, 301; L. GAMBERALE, in Cultura e lingue classiche 3, 1993, 382; COURTNEY, Musa lapidaria 92 sq. 300 n. 77; L. MUNZI, AION (filol.-lett.) 18, 1996, 107; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 79 n. D 103; SCHMIDT, Einführung 73 cum versione Germanica; WALLACE, Introduction 87 n. 178; P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 240 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER; H. SOLIN, in Unexpected voices 101 cum versione Italica; P. KRUSCHWITZ, ZPE 174, 2010, 210; ID., Studj Romanzi 10, 2014, 248 sq. cum versionem Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 110 n. D 110 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 60 cum sola versione Anglica; MILNOR, Graffiti 29 sq. 241 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica; HARVEY, Daily Life 149 sq. n. 161 cum sola versione Anglica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 249 cum versione Italica. 266 n. CLVI. 17p cum im. phot. coloribus efficta et versione Italica; LOHMANN, Graffiti 85. 111. 1 admiror nec ad◦miror (sicut contenditur in ThLL s. v. admiror, 740, 58 [quod iure dicitur de tit. 2461]) scriptum esse vides e tab. XI 10. – De ratione parìens pro paries scribendi vide VÄÄNÄNEN. Metrum ex interiectione o ab eo qui carmen inscripsit inepte posito pessum datum esse observavit iam ZANGEMEISTER, supra. Sed vide ne fortasse aliqua obscura ratione verbum admiror dactylum duxerit is qui titulum inscripsit (cf. GELL. 6, 7, qui tractat antiquam quaestionem utrum nomina cum praefixo ad- composita syllaba prima acuta pronuntiari debeant, etiamsi syllaba paenultima sit longa [vel ex acuatione syllabae primae breviata?]).

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 2 vocabulum taedia ad electionum programmata referunt GIGANTE ET CANALI – CAVALLO, ceteri autem auctores rectius referunt vel in universum ad inscriptiones parietales vel ad titulos obscoenos. – Verbum sustinendi duplicis esse argumenti demonstrat COURTNEY p. 300, quia apte et proprie de exponendis titulis parieti inscriptis et de tolerandis taediis dicitur. Sententiam carminis optime confert cum PRIAP. 61, 13– 14. BÜCHELER, item GIGANTE p. 233 adn. 75; de quo loco simili vide amplius GOLDBERG. Est carmen modis imparibus panctum (hexametros duos esse contendit CALABI LIMENTANI, male). Quod carmen, cuius exempla Pompeis reperta sunt tria (vide tit. 2461 et 2487; cf. infra ad tit. 1906. 5296 quoque), habet (quod scilicet praebet restantium exemplorum nullum nec ullum habet metrum nisi vitiosum) archetypum huiusce modi: Admiror, paries, te non cecidisse ruina, | qui tot P. K. scriptorum taedia sustineas. 1905 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIII (inv. n. 4710), scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/95813 = IP 315. D/110703. VARONE, Imagines 382. DELLA CORTE, Iuventus 41. Vestigia ad sinistram lacunae, quae ZANGEMEISTER et MOMMSEN viderunt, alia manu exarata sunt, et distant 11 cm a litt. A ad sinistram lacunae. Titulum ipsum ex autopsia et collata im. phot. a. 1957 sumpta ita restituerim: Aṃ[ia]nthum pilicrepum CO+. Ante litt. A primam est longa linea verticalis, quae extranea videtur; litt. M primae restat pauxillum partis superioris duarum primarum linearum; litt. H linea transversa periit tectorio corroso (neque iam vidit ZANGEMEISTER). In fine restat C et pars sinistra litt. O et perexigua pars superior lineae verticalis litterae, quam ZANGEMEISTER N legit. Nomen Amianthus tuetur pilicrepus cognominis tit. 1936. An autem tit. 1942 sq. eadem manu scripta sint, ut contendit ZANGEMEISTER, non certe constat tectorio valde corroso. H. S. 1906 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIII (inv. n. 4710) supra tit. praecedentem extremum, scriptus litteris tenuissimis. Contulit A. VARONE et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/95813 = IP 315. D/110708. VARONE, Imagines 382. – Ectypum MARICHAL. P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 248; LOHMANN, Graffiti 85. admiror lectionis certae; videtur esse initium illius celebris carminis, quod in vicino tit. 1904 et alibi saepius redit H. S. (ita et LOHMANN). 1907 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIII (inv. n. 4710), scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2005. Contulerunt etiam titulum a ZANGEMEISTER in adnotatione laudatum (in iisdem im. phot. conspicuum). Im. phot. D/95812 = IP 314. D/95813 = IP 315. D/ 110703. D/110704. VARONE, Imagines 382. Legendum est ANTONII P[- - -] (ANTONI⟨V⟩M P VARONE). Litt. P, circulo aperto, sed minime curvo scripta, mihi certa videtur; initium facere potest cognominis Antonii (gentiles Pompeiani, aliter ac Antonii nobiles aetatis liberae rei publicae, saepe cognomine praediti erant). H. S. 1908 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIII (inv. n. 4710) inferius sinistrorsum tit. praecedentis, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida

1712

POMPEII exaratum faciendum curavi a. 2001 A. VARONE; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/95812 = IP 314. D/110705. VARONE, Imagines 383. Ita mihi legere visus sum: [- - -]o feliciter, v͆a(le); Cari[- - -]iṣco filiciter, v͆a(le). Haec singula sequenda sunt: etiam primi nexus litt. V et A deest linea transversa litt. A. – CARI mihi certe constat; CARR… MARICHAL in schedis, male sine dubio. An de eodem ac viro tit. 1909. 1910 agi possit, dicere non ausim. – Suppleri potest e. g. [Pr]isco, quod cognomen Pompeis pluries testatum est (innotuerunt Pompeis et Discus tit. 4324, Hermaiscus tit. 1653, ThettaH. S. liscus tit. 5593). – FIL- clare legitur. 1909 (cf. p. 704) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIII (inv. n. 4710) infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/95812 = IP 314. D/110705. VARONE, Imagines 383. Tectorio valde corroso multae litterae vel earum partes evanuerunt; CARRIO autem mihi certe constat (circulus primae litt. R non amplius cernitur), quod autem sequitur, nullo modo legi potest. CARRIO FEL[I]C.. MARICHAL in schedis, sed de ea lectione dubitari licet. Quod ZANGEMEISTER sibi legere visus erat IIVC[- - -] et euge haesitans proposuerat, fortasse Euc[he] intellegi potest, de qua quoque lectione dubitari licet; pro parte sua MAU, supra p. 704 Carrio fus[- - -] dedit, quod non admittitur. Ad summam melius est de certa lectione abstinere. – De Carrii nomine vide infra ad tit. sequentem. H. S. 1910 (cf. p. 704) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIII (inv. n. 4710) infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/95812 = IP 314. D/110705. VARONE, Imagines 383. Legendum CARRIO ++[- - -]; tectorio pessumdato litt. O pars inferior tantum servata est, post quam sequuntur duae lineae verticales infra solum servatae, modo litt. S paullulum curvae. – De nomine non certe constat. MAU, p. 748 (assentiente FR. REISCH, ThLL Onom. s. v. Carrio, 210, 27) Carrionis cognomen postulat (quocum discrepat quod p. 704 Carrius legit). CASTRÉN2 149 n. 102 Carrii gentilicium ponit; Carrius autem vice gentilicii nusquam alibi testatum (male CASTRÉN ad tit. AE 1927, 129 [qui est Paduanus, non Formianus] intentos facit, nam ibi C. Arrius intellegendum est); in tit. huius Corporis vol. V 2439 et XI 5868 de Carriae cognomine feminae agitur. Itaque quaerendum est, an hic quoque fortasse de C(aio) Arrio agatur. Gaii Arrii Pompeis copiose testati (CASTRÉN2 137 sq. n. 42, 8, 10, 11, 18, 22). H. S. 1911 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIII (inv. n. 4710) ante 1909, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2005 et iterum a. 2006, tertium cum A. VARONE et G. MANDATORI a. 2018 H. SOLIN. V(ale), Celer, vita, rogo. Anthus. Im. phot. D/110706. SOLIN, 2960. 2963 (a. 2018). VARONE, Imagines 383. 1 S VILLIA legi nequit (S litt., ceteris [quae sunt altae 0,6–1,2 cm] multo altior [3,5 cm] et longo spatii intervallo sequentibus separata, sine dubio est aliena); paries praebere videtur V CIILIIR (CIILIIR legit et VARONE). – 2 clare ANTHVS scriptum.

CIL IV Suppl. 4 Tituli a ZANGEMEISTER laudati sunt duo ante tit. 1909; legendi videntur primus litteris maioribus Iạn(uarius -ia), alter litteris minoribus tenuibus PRO. Tertius extat pone v. 1 tit. 1911: crede mi[- - -], ubi collato tit. 5296 illud poetiH. S. cum crede mihi temptaveris. 1912 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIII (inv. n. 4710), in media tabula ad sinistram (non in summa tabula, ut contendit ZANGEMEISTER), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2008, tertium a. 2018. Im. phot. D/95831 = IP 333. D/110707. D/110708. SOLIN, 2965. 3647–3649 (a. 2018). VARONE, Imagines 383. 1 pars posterior alia manu scripta. S litt. periit. Prior legenda videtur INTIIRIỊẠ vel, sed minus probabiliter INTIIRIṂ ẠRBITIIR. INTIIR[- - -]RBITIIR VARONE. interea arbiter poeseos specimen prae se fert. H. S. 1913 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIII (inv. n. 4710), scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovi EGO a. 2005. Im. phot. D/95832 = IP 334. D/110709. VARONE, Imagines 384. H. SOLIN in Pompei 79, 284; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL – M. NICHOLLS, Tyche 27, 2012, 99 sq. n. 8 cum im. phot. Male ZANGEMEISTER; legendum MENIDEME[- - -]. De ludo iocoso Menedemerumenus vide supra ad tit. 1211. H. S. 1914 Tit. frustra quaesiverunt Neapoli in museo in tab. XXIII (inv. n. 4710) parte inferiore A. VARONE et H. SOLIN, qui a. 2008 diu quaesivit (periit credo tectorio valde corroso); nec im. phot. servantur. H. S. 1915–1920 Tit. extant Neapoli in museo in tab. XXVI, inv. n. 4707. H. S. 1915 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXVI (inv. n. 4707) in ima tabula ad sinistram, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE, recognovit a. 2005 et iterum a. 2007 H. SOLIN; contulerunt etiam tit. a ZANGEMEISTER in comm. laudatum partim in equi figura scariphatum, scriptum litteris tenuissimis nunc valde evanidis. Im. phot. D/95814 = IP 316. D/110665. D/110672 (tit. in adnotatione laudati). VARONE, Imagines 384. – Ectypum MARICHAL. Eadem Politice tit. 1832. 1930 redit. Lectio tituli a ZANGEMEISTER in comm. laudati prorsus incerta; exemplum typis exscriptum vix id reddit, quod scriptor voluit. Sic fere excepi: [- - -] ROṢIIS IIT ẠM[- - -]R | ++S; prima litt. S et I fuisse potest; litt. inter IIT et M intercedens, quam ZANGEMEISTER O legit, aliquantum incerta manet, sed plus minus formae litt. A n. IV 7a apud ZANGEMEISTER tab. I respondet. Concedendum tamen est lectionem hanc multis difficultatibus obstructam esse. Gens Roscia Pompeis iam innotuit: tit. 6854, cf. CASTRÉN2 213 n. 335 (cum hoc testimonium aliquantum incertum maneat, lectio a MAU data excludi tamen nequit). H. S. 1916 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXVI (inv. n. 4707) in media tabula, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2018. Im. phot. D/95815 = IP 317. D/95785 = IP 288. D/ 110669. SOLIN, 3791. 3793. 3794. 3796 (a. 2018). VARONE, Imagines 384. Fortasse Epaphram quo(servum); cf. quoservis tit. 1241 (MAU, supra p. 763 quo ablativum pronominis qui iudicat). – CRIXSVM COS legendum, i. e. Crixsum cos(ervum).

1713

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Crixus universe fere nomen Celticum explicatur (cf. ThLL Onom. s. v. Crixus, 728), recte ut videtur (ita et I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458 et SOLIN, Sklavennamen 615); tuetur quod servis saepe inditum est (Romae VI 37696 et igitur in hoc tit.). H. S. 1917 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXVI (inv. n. 4707) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2007 et 2008. Im. phot. D/95785 = IP 288. D/95789 = IP 292. D/ 95815 = IP 317. D/110668–110670. EUGENIO LUPOLI (a. 2007; sine n. inv.). VARONE, Imagines 384. 385. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 382. 482 adn.; WACHTER 825 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 13, 1933/34, 78–81 (AE 1933 sub n. 31). 189 sq.; ID., RIL 68, 1935, 145–149 (AE 1936 sub n. 103); A. MAIURI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 13.2, 1933/34, 225 sq. (AE 1935 sub n. 28); M. BONARIA, MRF II 54 n. 510. 216. 239; ID., Maia n. s. 1, 1959, 231 sq.; ID., RE suppl. X, 1965, 95 sq. s. v. Bathyllos. 383 sq. s. v. Mazgaba; GIGANTE, Civiltà 147; LEPPIN, Histrionen 218 sq.; H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 333–335. Lectio a ZANGEMEISTER data certissima se ostendit. Lege THEORVS; inter R et V in tectorio est fissura, non linea verticalis, quasi cum GARRUCCI -RIVS legendum esset. TAMEN quoque clare legitur; etiam puncta, quae ZANGEMEISTER legere sibi visus est, extant. DELLA CORTE, Atti Acc. Arch. Nap., qui non vidit, ex suo fingens Artorius pro Theor(i)us legendum proposuit et interpretatus est Artorius est (architectus) Holconi, nec (est) tamen Mazgaba (eundem iudicat ac architectum M. Artorium M. l. Primum, qui munere Holconiorum theatrum faciendum curavisset, cum Mazgaba et architectus fuisset et idem ac Augusti dilectus a SUET. Aug. 98, 4 Capreis memoratus [PIR2 M 437; de quo postremo scripserunt E. FEDERICO, Quaderni di storia 25, n. 50, 1999, 163– 171; F. SENATORE, Oebalus 10, 2015 (2016), 39–80; F. CHAUSSON, Qui était Masgaba?, in Il Mediterraneo e la storia II, Roma 2017, 59–73]; contra dixit statim E. MAGALDI, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 206–208). MAIURI autem titulo in Museo Neapolitano denuo inspecto ad lectionem a ZANGEMEISTER datam revertit (nisi quod cum GARRUCCI Theorius praetulit, quod – ut supra dixi – non admittitur); notavit etiam novum tit. sub 1917 scriptum supra memoratum, quem tamen quodammodo cum tit. 1920 confudisse videtur; legit Pyrrichus(?) est Holconi nec tamen…. Et Theorium et Mazgabam et Pyrrichum histriones fuisse putat. Post MAIURI et DELLA CORTE, RIL eandem lectionem tit. 1917 accepit, novum versum autem (quem primus a tit. 1920 distinguendum esse agnovit) legit amicus est Holconi, nec tamen [P]yrrichus (contra apographum suum, ubi clare [P]yrrhicus legitur), duos versus in unum corpus confundens. Cum MAIURI putat omnes tres, Theorium Mazgabam Pyrrichum histriones fuisse, primum eorum et amicum Holconi. Quam caduca sint haec omnia, non est cur subtilius exponam; ut alia praeteream, tectorio corroso ante -s nihil certi erui potest, praeterea loco amici vocabuli potius nomen alius servi Holconi quaeras. Sunt qui praeter MAIURI et DELLA CORTE hunc tit. ad histriones spectare putent. Mazgaba autem nullo pacto histrio iudicari potest (ut praeter eos cogitant i. a. BONARIA et CHAUSSON p. 65), et quod ad Pyrrhicum Pompeis saepe memoratum attinet, nihil eum cum arte scaenica coniungit (C. Cominius Pyrrichus tit. 2155 erat assecla admirator actoris illius famosi Actii Aniceti, non tamen ipse actor; num autem aliae mentiones Pyrrhici nominis ad eundem spectent, non certe constat). Theorus erat actor Romae

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI notissimus (de eius nominibus cf. H. SOLIN, in Onomastik III 17 sq.); cur autem idem hic memoratus sit (ut praeter MAIURI, DELLA CORTE, BONARIA putat et GIGANTE), non video (contra dixit iam LEPPIN, qui quidem suspicatur inscriptionem aetate Augusti scriptam usque ad Vesuvii eruptionem servatam esse non posse; notandum tamen est inscriptionem hanc propter mentionem Holconii satis antiquam esse et basilicam aliis quoque titulis aetatis liberae rei publicae vel Augusti abundare). Praeterea plane incertum manet an in tit. 1891, in eodem muro interiore basilicae scripto, mentio illius histrionis fiat (vide supra ad tit. 1891). Nota et Theori cognomen non esse ita rarum, ut nos compellat Theorum Pompeianum eundem ducere ac illum actorem Romae testimoniis confirmatum (Romae cum nomine feminae Theoris pluries testatum: SOLIN, Namenbuch2 1098, imprimis servis inditum; alibi e. g. tit. huius Corporis vol. V 5486. X 1383. IX 198 fem. XI 2454 fem.; Θέωρος iam apud Graecos usitatum, praesertim Athenis). Mihi quidem Theorus servus Holconii est (ita et CASTRÉN2 176 n. 197, 4), Mazgaba autem servus nescio cuius Pompeiani originis Africanae (Masgabae nomen Berberum est: JONGELING, North African XIII sq. 85). Cum Holconii Pompeis locum primarium tenerent, erat decori et ornamento servo cuiuslibet Holconii statum suum in familia eorum pervulgare, contrarie a Mazgaba servo cuiuscumque Pompeiani. Similis sententia redit in tit. 1920. Proxime sub tit. 1917 est alius titulus, qui ZANGEMEISTER fugit, scriptus litteris tenuibus partim similibus eis tit. 1917 (an eadem manu, non mihi certe constat), quem primus clare explicavit DELLA CORTE, RIL p. 148, sed initium male amicus est Holconi corrupit; legisse videtur et MAIURI, cum tit. 1920 tamen confundens. Primum vidi a. 2007 (clarissime cernitur et in im. phot. a LUPOLI meo iussu a. 2007 sumpta); recognovi a. 2008. Legendus est +++[.]s est Holconi, nec tamen [P]yrrhicus. H. S. 1918 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXVI (inv. n. 4707) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2018. Im. phot. D/95815 = IP 317. D/110666. IP 288. 292. SOLIN, 3784. 3786. 3787. 3796–3800 (a. 2018). VARONE, Imagines 385. 1 M HOLCONIVS certissimum (linea verticalis inter M et H ad scripturam non pertinet); F in RVFVS non habet formam capitalem solitam F, ut est in exemplo ZANGEMEISTER, sed formam cursivam cum duabus lineis quarum altera brevior est; finis versus post VIR◦I non iam bene legitur, sed fortasse ZANGEMEISTER litterarum vestigia plus minus recte reddidit. – 2 ita legendum est: IIT II VIR I D (linea obliqua formae / ante D extranea videtur), i. e. et IIvir i(ure) d(icundo); loco IIT II VARONE legit II II. H. S. 1919 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXVI (inv. n. 4707) pone tit. praecedentem, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/110670. VARONE, Imagines 384. 385. Recte reddit in exemplo typis exscripto ZANGEMEISTER, nisi quod est punctum inter nomen et cognomen. Ut notat ZANGEMEISTER, ultima littera fuisse potest aut O aut Q. Subesse potest quinquennalitatis mentio, cf. tit. 1886. H. S. 1920 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXVI (inv. n. 4707) pone tit. praecedentem, scriptus litteris satis tenuibus altis 0,6–2,1 cm. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2007 et a. 2008 H. SOLIN. Pyrrichus est Ṃ[- - -]i, nec [ta]ṃ[en - - -]

1714

POMPEII Im. phot. D/110671. VARONE, Imagines 385. EUGENIO LUPOLI (a. 2007, sine n. inv.). M. DELLA CORTE, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 13, 1933/ 34, 80 sq.; ID., RIL 68, 1935, 147; A. MAIURI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 13, 1933/34, 226 (errore inscriptionis nota numeri posita 1919 et male cum novo tit. sub 1917 scripto, de quo vide supra ad tit. 1917, confundens). H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 333–335. Litt. PY, quas ZANGEMEISTER in lacuna ponit, reliquias vidi litt. P circuli partem superiorem, litt. Y lineam dextram obliquam. Pace ZANGEMEISTER litt. RR certae sunt. Litt. pone IIST est aut M aut N (nisi A): cernuntur duae lineae instar litt. A n. IV 5b apud ZANGEMEISTER tab. I; cetera ante I NIIC tectorio corroso perierunt. Litt. forma Λ, quam ZANGEMEISTER in fine legere sibi visus est, aliquantum incerta manet; secunda pars litt. M esse videtur, ut putat et ZANGEMEISTER add. p. 213. Dicendum etiam est inscriptionem post marginem tabulae continuasse posse, si eo loco secata est. – PIRRICHVS IIST M[- - -]I NIIC[- - -] Λ VARONE. DELLA CORTE, Atti Acc. Arch. Nap. p. 78 conicit hunc tit. fortasse eadem manu ac 1917 scriptum esse, quod admitti nequit. Eiusdem dictionis ac tit. 1917 et tit. ineditus (vide 1917) est, si bene tit. finem intellexi. Patroni nomen, quod M[- - -] (nisi N[- - -]) incipit, quid sit, non constat (quod conicit ZANGEMEISTER M. [Mar]i supplendum esse incertum manet). H. S. 1921 (cf. p. 465) cf. CLE 951 adn. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXVII (inv. n. 4709), scriptus litteris tenuibus abrasis. Contulit a. 1998 et apographum charta lucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95802 = IP 305. D/110570. VARONE, Imagines 386. – Ectypum MARICHAL. J. GÓMEZ PALLARÈS, Habis 21, 1990, 185, 17; V. SAMPAOLO, in Romana pictura 268 n. 4 cum im. phot. coloribus efficta p. 117 (quae perperam inversa edita est). 2 ex. restat ATA. – 3 in. est LAIITOR (litt. L multo altior ceteris litt.). – 3 ex. NE loco NIT legit VARONE, recte ut videtur. – 4 CIIRTA videtur (ita legit et VARONE). Nova lectione 3 in. laetor cadit interpretatio a BÜCHELER (vide p. 465) data. Sensus huius effusionis prorsus incertus manet. H. S. 1922 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXVIII (inv. n. 4711), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/110630. VARONE, Imagines 386. H. S. 1923 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXVIII (inv. n. 4711), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/110632. VARONE, Imagines 386. 1 TEMPORII aegre cernitur; ex. fortasse VEL. H. S. 1924 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXVIII (inv. n. 4711), scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/110629. VARONE, Imagines 387. H. S. 1925 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXVIII (inv. n. 4711), scriptus litteris tenuibus nunc maxime corrosis (litt. A alta 1,4 cm). Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005. Barbidius. Im. phot. D/110631. VARONE, Imagines 387. Darbidii nomen (quod ZANGEMEISTER in addendis p. 213 legit) nusquam alibi testatum (ita et CASTRÉN2 162 n.

CIL IV Suppl. 4 147). Im. phot. inspecta haesitans Barbidius subesse suspicatus sum. A. VARONE autem ex autopsia dubitanter Ḍ AṆSIDIVS (de eo nomine SOLIN – SALOMIES, Repertorium2 17) legere sibi visus est. Nuper EGOMET item ex autopsia titulum legere conatus sum; inscriptione diu inspecta denique in mea prima lectione perseverare praetulerim: litterae primae partis inferioris circuli superioris vestigia exigua cernere mihi visus sum, et litterae tertiae circuli partis rectae necnon caudae reliquiae supersunt. – Gens Barbidia Pompeis nunc testimoniis confirmata est, de quibus vide H. S. CASTRÉN2 143 n. 70, 1–3. 1925a Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXVIII (inv. n. 4711), scriptus litteris tenuibus maxime corrosis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/110633. VARONE, Imagines 387. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 2124. 2125; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149. Ultra quod viderat ZANGEMEISTER nihil legere potui; quod ille vidit, bene legit. H. S. 1926–1931 Tit. extant Neapoli in museo in tab. XXIX, inv. n. 4704. H. S. 1926 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIX (inv. n. 4704), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/95767 = IP 270. D/95801 = IP 304. D/ 110572. D/110580. SOLIN, 3846 (a. 2019). VARONE, Imagines 387. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 726; GEIST, PW2 76 sq. n. 30 cum versione Germanica; BALDI, IP 36 n. 47 cum versione Italica; WEEBER, DWH 112 n. 368 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 751 cum versione Germanica; WACHTER 1419 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 42; KEEGAN, Graffiti 210 cum sola versione Anglica; HARVEY, Daily Life 147 n. 156 cum sola versione Anglica. De pilicrepis Pompeis testatis cf. supra ad tit. 1147; haec inscriptio fortasse ad ludum trigonis in tit. 1936 memoratum spectat. H. S. 1927 cf. CLE 937 adn. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIX (inv. n. 4704), scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/95766 = IP 269. D/110577. D/110580. D/ 110581. VARONE, Imagines 388. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 937 adn.; DIEHL, PWV2 1; WEEBER, DWH 166 n. 573; HUNINK, Graffiti 752 cum versione Germanica; WACHTER 1024 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 249; H. SOLIN in Pompei 79, 285; CANTARELLA, Pompei 30 cum versione Italica. Titulus hic et sequens non necessarie inter se coniuncti sunt, ut BÜCHELER et DIEHL cogitare videntur (cf. et WACHTER); manus diversae sunt. H. S. 1928 (cf. p. 213. 465. 704) = CLE 937. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIX (inv. n. 4704) sub tit. praecedenti, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/95766 = IP 269. D/110577. D/110581. VARONE, Imagines 388. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 937; DIEHL, PWV2 1; GEIST, PW2 60 sq. n. 53 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 97 n. 1 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 40 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 39 n. 77 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 753 cum versione Germanica; WACHTER 1024 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 27 n. 43; G. DELLA VALLE, A & R 39 = ser. 3, 5, 1937, 166; RUBIO – BEJARANO,

1715

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Doc. ling. Lat. 249; LEWIS – REINHOLD, Civilisation3 2, 360 n. 93 IX; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 39. 68. 70; TANZER, Common People 86; DELLA CORTE, Amori e amanti 79 sq.; VÄÄNÄNEN, Graffiti 11; STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie 308 sq. n. 150 cum versione Italica; GIGANTE, Civiltà 204 adn. 4–6; H. SOLIN in Pompei 79, 285; J. BLÄNSDORF, Gymnasium 89, 1982, 507 cum adn. 8; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 38; GIORDANO – CASALE, L’amore 9; CUPAIUOLO, Tra poesia e politica 89; VARONE, Erotica Pompeiana 34 sq. cum adn. 32 et im. del. tab. IV cum versione Italica; ID., Kodai 13/14, 2003/04, 88; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 73 n. D 79; WALLACE, Introduction 73 n. 121; P. KRUSCHWITZ, ZPE 174, 2010, 210; ID., Studj Romanzi 10, 2014, 265 cum versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 103 n. D 92 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 261 cum sola versione Anglica; MILNOR, Graffiti 192 cum versione Anglica; HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. 1 mii nec mi (i. e. mihi) legendum esse putat VARONE 35 adn. 32 quod eum, quamquam mii est forma inusitatissima (cf. autem tit. huius Corporis vol. V 7542. IX 1088. AE 1981, 527 = AE 1993, 1027), iure fecisse opinor. – De ratione mo(n)stratque scribendi sc. litt. N omissa vide VÄÄNÄNEN 68. – 2 in. quasi certe ạḍ (i. q. at, de re cf. VÄÄNÄNEN 70) legendum esse (ita ut fecit iam ZANGEMEISTER supra) monet VARONE 35 adn. 32. Unde repudianda est coniectura illa a a BÜCHELER proposita et recepta ab AUCTORIBUS OMNIBUS. Contulit cum OV. am. 2, 1, 38 BLÄNSDORF, qui amplius de Amore praeceptore disserit, cf. VARONE 35 adn. 32 quoque. Hunc titulum cum tit. 1927 coniungendum esse putant DIEHL et BLÄNSDORF 507 adn. 8, qui ait illud tu enim me doces quasi commentarium de hoc titulo esse. Vide autem P. K. quae adnotat H. SOLIN ad tit. praecedentem. 1929 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIX (inv. n. 4704) ante tit. praeedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/95766 = IP 269. D/110579. D/110580. D/ 110581. VARONE, Imagines 388. Quod supra scriptum est ZANGEMEISTER male ANIITSÌ legit, re vera ANTICVS (ita et VARONE) legendum est (hasta quae sequitur ad nomen non pertinet). Anticus est aut forma secundaria Antiqui cognominis (de scribendi ratione -c- pro -qu- vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 55; de adiectivi forma anticus exempla afferuntur a H. BANNIER, ThLL s. v. antiquus, 177, 22–30, ubi adde tit. huius Corporis vol. VI 615; praeterea confer verbi formam antico pro antiquo a GLOSSARIIS adhibitam), aut potius forma mendosa Antiochi cognominis, quod saepe Pompeis occurrit. H. S. 1930 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIX (inv. n. 4704), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110575. VARONE, Imagines 388. Eadem Politice tit. 1832. 1915 redit. H. S. 1931 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXIX (inv. n. 4704) sub tit. praecedenti, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110575. D/110576. VARONE, Imagines 388. DIEHL, PWV2 628; MONTERO CARTELLE, Priapeos 136 n. 146 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 56 n. 165 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 754 cum versione Germanica; WACHTER 1258 cum versione Germanica. – A. RICHLIN, Class. Phil. 76, 1981, 43; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 125. 137; W. D. LEBEK, ZPE 45, 1982, 55; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; MILNOR, Graf-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI fiti 191 (omnes de natura obscena adverbii irrumabiliter agunt). Litt. B et L et secunda linea verticalis litt. II etiamnunc leguntur. H. S. 1932–1941 Tit. extant Neapoli in museo in tab. XXX, inv. n. 4708. H. S. 1932 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXX (inv. n. 4708) in ima tabula ad sinistram, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/110651. SOLIN, 3952 (a. 2019). VARONE, Imagines 388. DIEHL, PWV2 365 adn.; WACHTER 584 cum versione Germanica. Cognominis restant litt. PRI integrae, litt. C pars superior, litt. P lineae verticalis pars inferior et caudae pars media et inferior. Periit secunda litt. I. Idem A. Titinius Princeps in Pompeianis saepius redit: CASTRÉN2 230 n. 414, 2. Eius cognomen sine n (de qua omissa vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 67) in tit. 1945 quoque scriptum. H. S. 1933 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXX (inv. n. 4708) proxime tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/110660. SOLIN, 3954. 3956 (a. 2019). VARONE, Imagines 389. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459. De nomine cf. tit. sequentem. H. S. 1934 [cf. tab. VII fig. 22] Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXX (inv. n. 4708) superius dextrorsum tit. praecedentis, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007 H. SOLIN.

Tit. ineditus in comm. memoratus. Im. phot. D/95769 = IP 272. D/95775 = IP 278. D/ 95833 = IP 335. D/110653. D/110657. D/110658. SOLIN, 3959. 3960. 3962. 3963 (a. 2019). VARONE, Imagines 389. 393. – Ectypum MARICHAL. R. MARICHAL, REL 36, 1958, 37 (de psychologia ut ita dicam scripturae); I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459; R. R. BENEFIEL, in Ancient Graffiti 27. Litt. Y paene tota periit. Cf. tit. 1944 Pyrrhicus Alcimo sal(utem). Iidem esse possunt, quam ob rem fortasse Pyrrh⟨ic⟩o debuit; manifeste Alcimus rem orthographicam non satis regebat, ut apparet ex aspiratione in nomine suo male addita (nota autem in tit. infra edito etiam Pyrro scriptum esse, immo sine aspiratione). – Tota inscriptio una manu scripta esse videtur; quam ob rem fortasse Alchimus Pyrrho sal(utem sc. dicit); scríbit Samannara intellegendum. – Cognomen Samannara KAJANTO haesitans Aegyptiacum ducit, EGO potius Semiticum iudicaverim (nomina similia collegi ANRW II 29, 2, 1983, 1225). Supra legitur alius tit. eorundem, qui ZANGEMEISTER fugit, scriptus litteris partim similibus; quem descripsi a. 2019 (im. phot. SOLIN, 3959. 3960). Legendus est Alcimus Pyrro. H. S. 1935 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXX (inv. n. 4708) in tit. praecedenti extrema, scriptus litteris tenuissimis. Con-

1716

POMPEII tulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. H. S. Im. phot. D/95769 = IP 272. D/110653. 1936 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXX (inv. n. 4708) superius ad dextram tit. praecedentis, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006 et iterum a. 2009, tertium a. 2011, quartum a. 2019. a) Amianthus, Epaphra, Tertius ludant cu͆m Hedysto; Ìucundus Nolanus petat, nuṃeret Citus. Et Stacus. b) Amianth(us) Im. phot. D/95768–95770 = IP 271–273. D/110653– 110658. SOLIN, 1020418–1020422 (a. 2016). 3756. 3760 (a. 2018). 3960. 3964 (a. 2019). VARONE, Imagines 389. 390. DIEHL, PWV2 725; GEIST, PW2 74 sq. n. 29 cum versione Germanica; BALDI, IP 36 n. 48 cum versione Italica; WEEBER, DWH 162 n. 552 contemptis addendis a ZANGEMEISTER supra p. 213 prolatis et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 755 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 105); WACHTER 1418. – DELLA CORTE, Iuventus 41; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447 adn. 1 (de cognomine Hedisti); J. VÄTERLEIN, Roma ludens. Kinder und Erwachsene beim Spiel im antiken Rom (Heuremata 5), Amsterdam 1976, 41 adn. 268 (de ludo trigonis); F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 16 n. 43; R. R. BENEFIEL, ZPE 167, 2008, 193–200 cum versione Anglica, cum im. del. 2 ex. et cum im. phot. (AE 2008, 318); KEEGAN, Graffiti 210 cum sola versione Anglica. a 2 restant reliquiae litt. M vocis NVMERET; b AMIANTH legendum (AMIANTI VARONE). a et b duo tituli diversi sunt, ut bene vidit BENEFIEL. b nomen Amianthi reddit, quod saepe in Basilica occurrit (testimonia collegit BENEFIEL 197 sq.). Rursus a fortasse alia manu scriptus est ac b; si ita est, qui a scariphavit Amianthus esse nequit, quia is sine dubio auctor tit. b est (ut et ceterorum quos solus signavit) (vide et quod supra ad tit. 1905 dixi). BENEFIEL 1 ex. cum Hedysto alia manu postea additum esse contendit, fortasse recte (litterae saltem longiores sunt); item putat 2 ex. Stacus manu altera postea additum, quod minus certum est (adducit puncta pone CITVS et ET deesse, quorum illud fortasse extat, huius reliquias in tectorio corroso a. 2011 mihi cernere visus sum). Agitur de pilae lusu trigonis, de quo vide imprimis VÄTERLEIN et BENEFIEL (ubi aliam bibliographiam invenies), quae ostendit lusores numero tres Amianthum (qui tit. 1905 pilicrepus descriptus est) Epaphram Tertium fuisse; ceteros sodales in titulo memoratos quodammodo ut in pilis restituendis vel tabularios al. assistisse. Quod ad sodales in titulo laudatos attinet, conferendus est titulus Pompeianus X 910, qui indicem servorum Istacidiae L. f., ministrorum Augusti praebet et in quo lusorum hic memoratorum redeunt Tertius, Epaphra, Citus, qui sine dubio iidem sunt (nota praesertim cognomen Citi nusquam alibi Pompeis testatum esse et in summa raro tantum innotuisse); ita hi ministri in otio ut sodales pila luserunt. De Epaphra cf. tit. 1926 Epaphra pilicrepus non est; aut idem non est aut tit. 1926 iocose dicit se pilicrepum non esse, quamquam nostro tit. eum unum pilicreporum fuisse patet. – Stacus est Stachys; hoc exemplum de scribendi ratione V pro Y adde in VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32; Hedystus, quod cognomen redit in tit. 1837, est Hedistus (non notatur a MAU in ind. cogn. p. 750, ut iam vidit KAJANTO; deest etiam apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33). – a 2 nota chiasmum; numere(n)t Wachter optionem dat, quod fieri potest; tum Citus et Stacus interpungendum. H. S.

CIL IV Suppl. 4 1937 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXX (inv. n. 4708) sub tit. praecedenti, pone tit. 1934, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006 et iterum a. 2019. Im. phot. D/95769–95770 = IP 272–273. D/110653. D/ 110654. D/110656. D/110658. SOLIN, 3964. 3971 (a. 2019). VARONE, Imagines 389. 390. DIEHL, PWV2 559; GEIST, PW2 74 sq. n. 24 cum versione Germanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 232 cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 40 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 82 n. 264 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 756 cum versione Germanica; WACHTER 930 cum versione Germanica. – A. W. VAN BUREN, Rend. Pont. Accad. Arch. 28, 1954–56, 35 sq.; GIGANTE, Civiltà 145; ID., in Studi Salernitani 44 sq. adn. 216; WALLACE, Introduction 44 n. 7; HARVEY, Daily Life 149 sq. n. 161 cum sola versione Anglica. 1 litt. C restant reliquiae partis superioris. – 2 Ultima est A, non V. Parasitorum ad cenam vocandorum memoria apud scriptores saepe redit; GIGANTE e. g. PLAUT. Capt. 479–481 commemorat, ad quem locum titulum nostrum revocat (ut et alterum titulum similem 1880, ad quem vide supra). VAN BUREN rursus carminis partem inesse suspicatur, id quod excludi nequit; esset versus trochaicus. 1 quisque loco quisquis saepe redit; cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 123. – 2 vocarit sine dubio est forma contracta pro vocaverit (VÄÄNÄNEN, l. l. 40. – A: voluitne scripH. S. tor a(micus sc. est)? 1938 (cf. p. 213. 704) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXX (inv. n. 4708) infra ad extremum tit. 1936, supra ad dextram tit. praecedentis, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006 et iterum a. 2019. Im. phot. D/95768 = IP 271. D/95770 = IP 273. D/ 110654. D/110655. D/110664. SOLIN, 3964. 3975. 3976. 3977 (a. 2019). VARONE, Imagines 389. 390. DIEHL, PWV2 612; MONTERO CARTELLE, Priapeos 130 n. 123 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 140 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 54 n. 150 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 757 cum versione Germanica; WACHTER 1254 cum versione Germanica. – R. MARICHAL, in Studi di paleografia 359 cum im. phot. non bona n. 21; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 29 (de mentulae personificatione); H. SOLIN in Pompei 79, 285; VARONE, Erotica Pompeiana 86 cum versione Italica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; WILLIAMS, Roman Homosexuality2 295 cum adn. 33 p. 429. Clare legitur MIINTVLA (male et MAU p. 704). H. S. 1939 (cf. p. 213. 465. 704) = CLE 231. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXX (inv. n. 4708) pone tit. 1937, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/95768 = IP 271. D/95770 = IP 273. D/ 110654–110656. D/110664. SOLIN, 3964. 3971. 3976. 3977 (a. 2019). VARONE, Imagines 389. 390. BÜCHELER, CLE 231; DIEHL, PWV2 686; BALDI, IP 31 sq. n. 41 cum versione Italica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 147 n. 187 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 55 n. 160 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 758 cum versione Germanica; WACHTER 1113 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 231; L. GURLITT, Philologus 72, 1913, 228 cum adn. 6; CÈBE, Caricature 160 cum adn. 5; R. P. OLIVER, AJPh 87, 1966, 155; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 30. 60. 68 sq.; STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie 306 sq. n. 149 cum versione Italica; CASTRÉN2 240 sq.

1717

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI n. 457; H. D. JOCELYN, LCM 6, 1981, 146; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 17. 36. 63.; E. MONTERO CARTELLE, Emerita 52, 1984, 147; P. CUGUSI, ZPE 61, 1985, 28; CUPAIUOLO, Tra poesia e politica 91; VARONE, Erotica Pompeiana 91 sq. cum adn. 148 cum versione Italica; COURTNEY, Musa lapidaria 94 sq. 303 n. 85 cum versione Anglica; FRANKLIN, Pompeis difficile est 193; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 46 sq. cum versione Germanica; KRENKEL, Naturalia non turpia 182; ADAMS, Regional Diversification 75; KEEGAN, Graffiti 264 cum sola versione Anglica. 266 cum im. del. non bona; MILNOR, Graffiti 124– 126 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica; SPAL, Poesie 33–45 cum im. phot. fig. 2 et im. del. fig. 3 ex ZANGEMEISTER et cum versione Germanica; LOHMANN, Graffiti 112 cum versione Germanica. 1 in. lectio certa vix obtineri potest; neque persuadet ZANGEMEISTER, qui dubitanter ROMAI (quam accipit HEHL, Formen lat. 1. Deklination 29), neque VARONE 91, qui ⟦ụṃ[pei]ṣ⟧ legit; CUGUSI rursus de cognomine gentilis cuiusdam gentis Vibiae cogitat (similiter fere SPAL). – VIRIIÌ bene VARONE, confirmat SOLIN (male VERIII MARICHAL in schedis). 1 de scribendi ratione fueere cum vocalis geminazione cf. OLIVER. – De quantitate primae syllabae gentilicii Virius non constat. SCHULZE, Eigennamen 380 adn. 1 exempla praebet nominis I longa scripti, in indice p. 680 autem ĭ brevem praesumit (metri ratio vocalem brevem postulat). – 2 de vocabuli mutunium significatu i. q. penem amplius agit ADAMS 62 sq.; de ratione scribendi (mutunium loco mutonium) vide VÄÄNÄNEN 30 et eum sequens J. F. ESKA, Glotta 65, 1987, 152. – 3 de ratione comparationis itidem quod i. e. idem ac cf. HOFMANN – SZANTYR, Syntax und Stilistik 581. – Vocabulum penis hic unice legitur in inscriptionibus Pompeianis, cf. ADAMS 36. – De ratione scribendi cottidie consonante geminato vide VÄÄNÄNEN 60, de ratione scribendi tene(n)s EIUSDEM 68 sq. 1 cf. MARX ad LUCIL. 959; quem sequitur CUGUSI. – 3 interpretationem a BÜCHELER propositam (“expectamus autem pro sceptro mutunium uel ut corrigatur uersus non ideo sceptrum tenuerunt in manu mutunium”) sequitur etiam CÈBE p. 160 adn. 5; quam opinionem respuit autem optimo iure iam WICK (cf. supra p. 704 ad tit. 1939), cum is qui carmen conscripsit dicere voluit Vibios quamvis opulentissimos se non ut reges gessisse sceptrum tenentes, sed mutunium. Quibus quidem verbis laedere sibi proposuit et Vibios et omnes alios. – Locos similes comoediarum tractat GURLITT; insuper conferre cum PRIAP. 25 solent AUCTORES (inter quos: CÈBE, MONTERO CARTELLE, Emerita, COURTNEY), ubi de sceptro Priapi i. e. de membro eius virili dicitur. De natura pugnaci atque quasi bellicosa huius carminis vide imprimis CUGUSI, qui agit amplius de hoc titulorum genere. – De septenario trochaico in carminibus obscenis adhibito vide JOCELYN atque ea, quae scripsimus supra ad tit. 1234; de vitiis metricis vide amplius COURTNEY, Musa lapidaria 303. P. K. 1940 (cf. p. 704) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXX (inv. n. 4708) in ima tabula in medio, in limite gilbo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006 et iterum a. 2019. Im. phot. D/110661. SOLIN, 3979 (a. 2019). VARONE, Imagines 390. DIEHL, PWV2 687; MONTERO CARTELLE, Priapeos 147 n. 188 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 54 n. 152 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 759 cum versione Germanica; WACHTER 1228 cum versione Germanica. – VORBERG, Glossarium 251; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 57. 89; W. KRENKEL, WZ Rostock 28, 3, 1979, 167 = ID., Naturalia non turpia 192; ADAMS, Latin Sexual Voca-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI bulary 63; VARONE, Erotica Pompeiana 88 cum versione Italica; ID., Erotismo 96 cum versione Italica. Recte legit MAU p. 704: litt. DENTER cernitur pars inferior. De mutonii vocabulo cf. ad titulum praecedentem; de quo egit et ADAMS; KRENKEL ad masturbandi actionem refert (mutonium igitur ὄλισβον, i. e. penem coriaceum significare), praeter necessitatem (fortasse id cogitavit propter prudentiam et castitatem Arescusae). De ratione scribendi muthun- pro muton- VÄÄNÄNEN et EUM sequens J. F. ESKA, Glotta 65, 1987, 152; porro ADAMS, Regional H. S. Diversification 75. 1941 (cf. p. 465) = CLE 48. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXX (inv. n. 4708) pone tit. praecedentem, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/110663. SOLIN, 3738. 3739. 3741. 3742 (a. 2018). VARONE, Imagines 390. BÜCHELER, CLE 48; DIEHL, PWV2 674; BALDI, IP 80 sq. n. 124 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 760 cum versione Germanica; WACHTER 746. – W. D. LEBEK, ZPE 62, 1986, 50 adn. 1. 1 COGITAS ZANGEMEISTER recte, COGITANS VARONE. – 2 valde aliter ac ZANGEMEISTER in. HICII/ [- - -]D [- - -]ICIVS, dein a dextra I+IITI legere sibi visus est SOLIN (linea obliqua pone HICII lineam alteram litt. V repraesentare potest). 1 est senarius. – 2 in. fortasse hic eu[m]. P. K. – H. S. 1942 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXXI (inv. n. 4712) in media tabula ad sinistram, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110745. VARONE, Imagines 391. Litt. AM omnino perierunt; litt. HV non sunt nexae. Quod sequitur, legendum videtur plus minus TỊ IỊ S +++ vel TỊ IỊ C +++ (trium linearum pone T primae et tertiae restat pars inferior tantum). H. S. 1942a Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXXI (inv. n. 4712) infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/110744. VARONE, Imagines 391. – EctyH. S. pum MARICHAL. 1942b Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXXI (inv. n. 4712) pone tit. praecedentem, scriptus litteris tenuissimis corrosis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/110746. D/110747. VARONE, Imagines 392. 1 prima litt. A formam plus minus n. IV 7a apud ZANGEMEISTER tab. I respondentem exhibet; litt. N restat exigua pars inferior lineae dextrae verticalis; perierunt transversa litt. T et litt. V. – 2 ante lacunam VARONE P loco I sibi legere visus est. Post lacunam legendum videtur [- - -] HIC VRI+[- - -] aut [- - -] HIC VBI+[- - -] (VARONE praetulerit hi(c) cum, M autem eruere non potui). Quarta litt. igitur est aut R aut B formae barocae q. d., cuius linea inferior directa tectorio corroso perierit; pone I alia linea verticalis tectorii fractura traiecta esse potest. 2 si lineam pone VRI litt. T transversa propter tectorii corrosionem carentem explicari licet, scriptum erat [ille] hic urit [- - -] vel urit[ur - - -]. Sin VBI legitur, de formula hic (et) ubique cogitare possis, quae Pompeis saepe redit (cf. P. H. S. CASTRÉN, Arctos 16, 1982, 8). 1942c Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXXI (inv. n. 4712) supra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit

1718

POMPEII et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110748. D/110749. VARONE, Imagines 392. – Ectypum MARICHAL. M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 21. Scriptor senarium tit. 1943 anticipavit. H. S. 1943 (cf. p. 213. 465) = CLE 40. Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXXI (inv. n. 4712) sub tit. 1945, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/110750. D/110751. SOLIN, 2455–2458. 3461. 2462 (a. 2017). VARONE, Imagines 392. 393. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 40; DIEHL, PWV2 114; WACHTER 341 cum versione Germanica. – STEIN, Geschichte und Verwaltung Ägyptens 106 adn. 2; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 21; DEMOUGIN, L’ordre équestre 455 adn. 56; THOMPSON, Romans and Blacks 211 79 sq.; COURTNEY, Musa lapidaria 106 sq. 316 n. 107; P. CUGUSI, GIF n. s. 1, 2010, 35; MILNOR, Graffiti 119 cum versione Anglica; W. ECK, ZPE 206, 2018, 19. Vocabuli IVDEX perierunt litt. IVDE, item periit litt. P vocabuli ultimi. Interpretationem a BÜCHELER propositam et a MAU supra p. 465 ad tit. 1943 refutatam probabilem esse docet novis indiciis allatis COURTNEY p. 316. Cf. tit. 1942c. P. K. 1944 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXXI (inv. n. 4712) sub tit. 1942c, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110748. D/110749. VARONE, Imagines 393. HUNINK, Graffiti 761 cum versione Germanica. Litt. I prima clare legitur. Cf. tit. 1934. H. S. 1945 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXXI (inv. n. 4712) infra ad dextram tit. praecedentis, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110748. D/110750. VARONE, Imagines 393. DIEHL, PWV2 365; WACHTER 583 cum versione Germanica. – PISANI, Testi latini2 119 n. B 12. Cf. supra ad tit. 1932. H. S. 1946 (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXXI (inv. n. 4712) ad dextram tit. 1943, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110752. VARONE, Imagines 393. – Ectypum MARICHAL. Nomen Maecenatis, quod in tit. 1090 G(ai) Maecenatis redit, albo Pompeianorum CASTRÉN2 187 inter n. 231 et 232 addendum est. De illo celeberrimo amico Augusti minime agi potest. Quod ad Virgulam attinet, pessime WEBER, supra p. 1310 ad tit. 1090 contendit de virga magistrorum discipulis odiosa agi; re vera Virgula cognomen viri est (vide supra ad tit. 1881). H. S. 1947 Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXXI (inv. n. 4712) in ima tabula, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2001 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110757. D/110758. VARONE, Imagines 393. H. S. 1947a Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXXI (inv. n. 4712) in tit. praecendentis litteris NIV, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN.

CIL IV Suppl. 4 Im. phot. D/110758. VARONE, Imagines 393. H. S. 1947b (cf. p. 213) Tit. extat Neapoli in museo in tab. XXXI (inv. n. 4712) pone tit. 1947, scriptus litteris cursivis valde corrosis. Recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110756. D/110759–110762. SOLIN, 2455– 2458. 2461. 2462 (a. 2017). VARONE, Imagines 394. Hic et illic litterae clare cernuntur, sed sensum non admittunt. ZANGEMEISTER autem saepius male legit; e. g. legendum 1 MORIS OS; plus ad dextram MICIO IIXTIS (cf. Miccio tit. 2416). VARONE v. 3 PAVOR(?) legere sibi visus est, qui rectis vestigiis institit, nisi quod prima litt. H. S. potius F est, igitur Favor aut favor. 1948 (cf. p. 213) Tit. in basilica ab ACTIS d. 18 m. Nov. 1813 traditus (ZANGEMEISTER non vidit). Periit; neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 451; MONTERO CARTELLE, Priapeos 106 n. 27 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 22 n. 30 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 112 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 65 n. 182 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 762 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104); WACHTER 1263 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 14 n. 21; WEEBER, Humor 52 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 143 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 17 cum versione Italica; R. LING, Class. Rev. n. s. 45, 1995, 486; CANTARELLA, Pompei 93 cum versione Italica; WALLACE, Introduction 73 n. 122; BERRY, Complete Pompeii 102 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; DOSI, Eros 149 cum versione Italica; KEEGAN, Graffiti 265 cum sola versione Anglica; A. VARONE, in Roman courtesan 90. De nomine non certe constat. ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto LVCILLA dat, in addendis p. 213 autem errore typographico “pro LVCILLA scr. LVCILLA”; collato eius apparatu eum in mente LVCILIA scr. habuisse necesse est. MAU, ind. cogn. p. 751 pro parte sua *Lucilla praetulerit. VARONE lectionem Lucilia etiam a GELL et GARRUCCI propositam resuscitat. Re vera gens Lucilia Pompeis saepe redit, hic autem potius nomen meretricis servae, i. cognomen exspectaveris, non ingenuam gentilem gentis Luciliae. Porro VARONE conicit Luciliam necessariam fuisse Lucilii Senecae familiaris itaque ordinis senatorii, quod H. S. minime probari potest (contra dixit iam LING). 1949 (cf. p. 465) cf. CLE 41. Tit. rep. una cum tit. praecedente. Periit; neque im. phot. servantur. BÜCHELER, CLE 41. 353 adn.; DIEHL, PWV2 316. 317 adn.; GEIST, PW2 42 sq. n. 35 cum versione Germanica; BALDI, IP 22 n. 29 cum versione Italica; WEEBER, DWH 106 n. 339 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 763 cum versione Germanica; WACHTER 465 cum versione Germanica. – OPELT, Schimpfwörter 122; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 92; CASTRÉN2 200 n. 290; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 20 n. 87; WEEBER, Humor 53 cum sola versione Germanica; WALLACE, Introduction 51 n. 37; P. CUGUSI, GIF n. s. 1, 2010, 35. Num reapse sit idem ac Oppius ille in tit. 1856 nominatus, valde sum incertus. De gente Oppia cf. CASTRÉN, qui putat Oppium revera fuisse emboliarium (de emboliario i. e. actore quodam scaenico cf. VÄÄNÄNEN); contra WEEBER vocabulum emboliari habet pro maledictione et “Hanswurst” in linguam Germanicam vertit. – De ratione maledicendi per crimen alicuius delicti vide OPELT. P. K. 1950 cf. CLE 1785 adn. Tit. a WORDSWORTH in basilica traditus, a ZANGEMEISTER non visus extat Neapoli in museo in tab. XXX (inv. n. 4708) una cum tit. 1932–1941, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2001; recognovit H. SOLIN a. 2006 et iterum a. 2007. Im. phot. D/110659. VARONE, Graffiti 391.

1719

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI DIEHL, PWV2 787; MONTERO CARTELLE, Priapeos 153 n. 212 cum sola versione Hispanica; HUNINK, Graffiti 764 cum versione Germanica; WACHTER 1428 cum versione Germanica. – M. HUBBARD, Class. Quart. 62, 1968, 318 sq.; GIGANTE, Civiltà 191 adn. 52–55; H. SOLIN, Arctos 15, 1981, 164 sq.; LAUSBERG, Einzeldistichon 336; F. SALVATORE, Sylva mala 5, 1984, 28 sq.; VARONE, Erotica Pompeiana 57 cum versione Italica; R. WACHTER, ZPE 21, 1998, 74; WALLACE, Introduction 81 n. 151. 1 periit primi vocabuli litt. I secunda. – 2 puncta sunt posita inter vocabula inde ab VT usque ad ESSE. Est nunc PROP. 3, 16, 13–14 (4, 16, 13–14 olim ZANGEMEISTER, supra). Titulus versus PROPERTIANOS locis quattuor aliter reddit ac codices, cum Scythiae pro Scythicis, ambulet pro ambulat, adeo pro deo, feriat pro noceat scriptum sit. Quae differentia utrum lapsui memoriae eius qui titulum inscripsit (sicut putat GIGANTE p. 191 adn. 54) an codicibus traditione manuscriptorum deterioribus factis tribuenda sint, disputant AUCTORES. HUBBARD lectiones varias tituli minimum duas meliores esse putat quam eas codicum, i. e. ambulet et adeo, insuper fortasse etiam feriat; cuius opinionem sequitur SOLIN, optimo iure, ut opinor. Etiam P. FEDELI, PROPERTII editor novissimus, in editione sua a. 1984 recepit lectiones Pompeianas ambulet et adeo adnotatque ad lectionem feriat “fortasse recte” in apparatu critico. P. K. – H. S. 1951 Tit. a WORDSWORTH in basilica traditum ZANGEMEISTER non iam vidit, igitur periit; nec im. phot. servantur. GEIST, PW2 58 sq. n. 39 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 54 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 24 n. 37. 104 n. 323 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 764 cum versione Germanica; WACHTER 1169 cum versione Germanica. – I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 29 adn. 25; WEEBER, Humor 51 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 98 cum versione Italica; SAVUNEN, Women 113; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 88 n. 19; HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. 1–2 a 3 disiungit WEEBER, quod num iure fecerit, nescimus. Sarram cognomen Semiticum KAJANTO putat, quod dubitari decet, quia Sara nomen Iudaeum antiquitus traditum erat et vix apud Semitas extra Iudaeos adhibebatur. Potius nomen antiquum Italicum (sive masculinum sive femininum) repraesentat, de quo vide SCHULZE, Eigennamen2 370. Aut subest Sabinae cognomen male lectum. Reverane intendisset trochaeos is qui titulum inscripsit valde dubitamus, cum ordo verborum minime differat a prosa oratione; cf. etiam FELE; de quaternario trochaico cogitat CUGUSI (cf. supra ad tit. 1658). De parataxi cf. J. P. K. – H. S. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 104. 1952 Tit. in basilica a BONUCCI traditum ZANGEMEISTER non iam vidit. Certe periit. Tit. maxime corruptus est, ut iam vidit ZANGEMEISTER. H. S. 1953–1957 Tit. rep. in tabernis VII 9, 5. 6. 9 (tit. 1953–1954 in taberna 9, tit. 1955–1956c in taberna 6, tit. 1957 in taberna 5). Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1954 (cf. p. 213) Tit. rep. in taberna VII 9, 9. Ex apographo temptavi X K(alendas) Maias(?). H. S. 1956. 1956a–c (cf. p. 213) Tit. rep. in taberna VII 9, 6. DELLA CORTE, Iuventus 32. Pueras aut pyeras (sed ex apographo tab. XXXIII 19 tit. 1956 litt. tertia eodem iure V quam Y iudicari potest, quamvis ZANGEMEISTER, add. p. 213 eam in tit. hoc et 1956a. c potius Y esse affirmet) ex puera derivant ZANGE-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI MEISTER, ind. vocab. p. 245 et MAU, ind. vocab. p. 763 (male GEORGES, Lateinisch-deutsches Wörterbuch2 II 3947 in forma pyera scribendi rationem vulgarem puellae vocabuli subesse proponit), quod fieri potest, incertum autem manet propter litt. C semper praefixam, de cuius significatione non constat. De puerae vocabulo cf. FR. SPOTH, ThLL s. v. puera, 2521, 49–52, qui haesitans de meretricibus cogitat eodem tempore dubitans an nomen proprium lateat, quod minus verisimile est (Pueri et Puellae cognomina perraro occurrunt, cf. KAJANTO, Cognomina 299, ubi adde Puella tit. huius Corporis vol. II2/7, 975). – DELLA CORTE miro modo contendit hic pompam iuventutis muliebris memoratam esse. H. S. 1957 (cf. p. 213) Tit. rep. in tabernae VII 9, 5 pariete postico. LANGNER, Graffitizeichnungen 121; n. 843–845 in disco tantum (sine im. del.). MAU, ind. cogn. p. 752 Proto… corruptum putat; eodem autem iure dativus nominis Proti aut pars prior nominis compositi in Πρωτο- ut Protogenes hic inspici potest. H. S. 1958 (cf. p. 213) Tit. rep. in macelli VII 9, 7. 8 pariete occidentali, ab ost. 8 septentriones versus. Periit, nec im. phot. servantur. Secundum ZANGEMEISTER, supra p. 213 prius VINIIX certum est; vi nex voluit? H. S. 1959–1966a Tit. rep. in macelli VII 9, 7 lateris meridionalis cellis (tit. 1959 in cella n. 1, tit. 1960 in cella n. 2, tit. 1961 in cella n. 3, tit. 1962 in cella n. 4, tit. 1963 in cella n. 5, tit. 1964 in cella n. 6, tit. 1965–1966a in cella n. 10). Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 1959 (cf. p. 213. 465) Tit. rep. in cella 1. LANGNER, Graffitizeichnungen 65. 121; n. 1457 in disco tantum (sine im. del.). 2 fortasse v(ictus), siquidem de gladiatore agi conicere licet; nota Teres cognomen Thracicum esse et inter gladiatores plurimos Thraces fuisse. H. S. 1967. 1968. 2548 (cf. p. 213) Tit. rep. iuxta macelli VII 9 aditum posticum 42: tit. 1967 inter ost. 42 et membrum h, tit. 1968. 2548 in membri h pariete septentrionali. Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 1969–1982. 3089–3090a Tit. rep. in aedificio Eumachiae VII 9, 1 (tit. 1969–1980. 3089–3090a in porticibus aedium, tit. 1981 in loco nescio quo, tit. 1982 alicubi in pariete septentrionali harum aedium). Excepto tit. 1982 perisse omnes affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1969 (cf. p. 213) Tit. rep. in aedium VII 9, 1 porticus septentrionalis pariete meridionali, inter aditum 5 et primam fenestram, proxime fenestram, in tectorio rubro. DIEHL, PWV2 467; MONTERO CARTELLE, Priapeos 108 n. 40 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 136 sq. cum versione Italica, quam reprehendit A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 5, 1991/92, 244; WEEBER, DWH 66 n. 191 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 585 cum versione Germanica (qui male parti meridionali porticus tribuit); WACHTER 1291 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 82. 85 = ID., Naturalia non turpia 217. 227 cum versione Anglica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 131; H. SOLIN in Pompei 79, 285; RICHLIN, Gardens of Priapus2 82 cum versione Anglica; CANTARELLA, Pompei 92 cum versione Italica; MCGINN, Prostitution 268 adn. 137; DOSI, Eros 148 (cum versione Italica); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; WILLIAMS, Roman Homosexuality 324 adn. 155; WEEBER, Pompeii 109 cum versione Germanica; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 331 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 241 cum versione Anglica.

1720

POMPEII WILLIAMS malevolam contumeliam adversus Laidem subesse putat, minus verisimiliter. Sine dubio a(ssibus) II. De fellationis pretiis cf. e. g. tit. 1751. 1969. 2028. 5408; de prostitutarum pretiis vide supra ad tit. 1751. De h parasitica ad duas syllabas dividendas usurpata cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 58 (male KRENKEL 1980, p. 85 La[c]his intellegit). H. S. 1970 Tit. rep. in eiusdem porticus pariete meridionali, inter quartam et quintam (ab occidente) fenestram. DIEHL, PWV2 548; GEIST, PW2 52 sq. n. 10 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 20 n. 8 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 588 cum versione Germanica (qui male parti meridionali porticus tribuit); WACHTER 1140 cum versione Germanica. – VARONE, Erotica Pompeiana 34 cum versione Italica; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 67 sq. 1 Noete, quae forma Pompeis saepe redit (tit. 168. 1971. 8040) vocativus nominis viri Noetus esse videtur, non nominis feminae Noete nusquam testati (MAU, ind. cogn. p. 751 in ambiguo relinquit), ut colligi potest ex tit. sequenti Noete … pusille; praeterea cf. Noetum certe viri cognomen in tit. 8854d et 10604c Herculanensi. – In tituli artis metricae ratione inquirenda periclitatur CUGUSI. H. S. 1971 (cf. p. 213) Tit. rep. in eiusdem porticus pariete meridionali, inter quintam et sextam (ab occidente) fenestram. HUNINK, Graffiti 589 cum versione Germanica (qui male parti meridionali porticus tribuit). Vix Cu[ri]o cum ZANGEMEISTER supplendum; Curionis cognomen abest et ind. cogn. a MAU confecto p. 749; CVDO arbitrario HUNINK; nescio an cupio legi possit. – De vocativo Noete cf. tit. praecedentem. – Dictio usque vale redit in tit. precedenti necnon AE 2007, 805 (Segobriga, inscriptio sepulcralis). H. S. 1972 Tit. rep. supra ad sinistram tit. praecedentis. Germanus II I(dus) De(cembres) Nolaes. Écriture latine n. 6, 7 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER). 2 Neque ZANGEMEISTER neque MAU primum vocabulum solverunt, cum omnino desit in indicibus; FIDE AUCTORES Écriture latine, quod ex apographo a ZANGEMEISTER tab. XXXIII 11 dato non admittitur. Conicere possis II I(dus) De(cembres) Nolaes. Locutio II Kalendas al. pro pridie extat, cf. H. SOLIN, RM 73/74, 1966/67, 266–269. Nolaes explicari potest genetivus/locativus, quae forma saepius Pompeis redit (ita et, haesitans quidem, VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 83; HEHL, Formen lat. 1. Deklination 19 inter exempla genetivi affert). H. S. 1973 Tit. rep. in eiusdem porticus pariete meridionali, ad sinistram ultimae (ab occidente) fenestrae. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459. Norbullae cognomen Celticum haesitans KAJANTO arbitratur. Potius derivatum ex nomine oppidi Latii Norbae; cf. H. S. quod disserui H. SOLIN, Arctos 35, 2001, 212. 1974 (cf. p. 214) Tit. rep. in aedium VII 9, 1 porticus orientalis pariete orientali, ad sinistram aediculae 13 et ad dextram portae pictae a ZANGEMEISTER in tab. A n. 115 litt. e designatae (locus huius portae tamen incertus manet). P(ubli) Trasi Eu[- - -]. Ex tab. LIII 13 colligere possis lineam rectam inter P et T, quam ZANGEMEISTER litt. I legit, tenuiorem aliis lineis esse, itaque alienam esse posse. Si ita est, haesitans lectionem in exemplo datam proposuerim, praesertim cum tres ultimae in tab. satis clare I, E et V leguntur. Gens Trasia Pompeis fortasse tit. 2384 testata (deest tamen in albo Pompeianorum apud CASTRÉN2); alibi Trasii hic illic occurrunt (tit. huius Corporis vol. VIII 7811. X 3935. XI 6494a saltem). H. S.

CIL IV Suppl. 4 1976 Tit. rep. ibidem ac tit. 1974. De cognomine Nardulla cf. H. SOLIN. Arctos 46, 2012, 208 (ubi novum testimonium Romae rep., paullulum incertum quidem, affertur). H. S. 1979 Tit. rep. in VII 9, 1 cryptoporticus 12 pariete septentrionali, inter octavam et nonam fenestram, scriptus in rubro tectorio. Lectio Mopsus certa videtur; idem Mopsus ut videtur redit in tit. 4226. 5005. 8680. 8780. H. S. 1980 Tit. rep. in eiusdem cryptoporticus 12 pariete meridionali exadversum sextam (ab oriente) fenestram. DELLA CORTE, Iuventus 28; E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 131; LEPPIN, Histrionen 192. De quaestione quis sit hic Actius, cf. supra ad tit. 1903. H. S. 1981 (cf. p. 214) Tit. rep. in porta picta (de cuius situ cf. supra ad tit. 1974), ubi vidit ZANGEMEISTER. Miniate (videtur lectionis certae) fortasse adverbium miniate explicatur (ita MAU, ind. voc. p. 761 et H. RUBENBAUER, ThLL s. v. miniate 999, 46). Vix subest Miniate cognomen (i. e. nomen feminae), de quo cogitat H. S. ZANGEMEISTER, ind. cogn. p. 235. 1982 (cf. p. 214) cf. CLE 1785 adn. 2292 adn. Tit. rep. in aedium VII 9, 1 pariete externo septentrionali, ubi WORDSWORTH vidit, loco non notato. Eius extant reliquiae Neapoli in museo in tectorii fragmento (inv. n. 111961), scriptae litteris tenuissimis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110929. VARONE, Imagines 313. DIEHL, PWV2 791; GEIST, PW2 80 sq. n. 16 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 91 n. 295 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 587 cum versione Germanica; WACHTER 1437 cum versione Germanica. – FIORELLI, Descrizione 260; M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 174; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 27. 33. 84; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 21 n. 103; D. JOLY, in Présence de Virgile 95. 100 sq. cum im. del. fig. 5 ex ZANGEMEISTER; GIGANTE, Civiltà 167 adn. 33–35; FERRARO, Presenza 11 sq.; M. MASSARO, AION (filol.-lett.) 4/5, 1983, 3, 206; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 74; A. VARONE, Erotica Pompeiana2 125 cum versione Anglica; A. BALDI, in Atti. Convegno naz. di studi su Virgilio, Messina 2003, 156 sq. WALLACE, Introduction 81 sq. n. 152; P. CUGUSI, Boll. St. Lat. 38, 2008, 513; MILNOR, Graffiti 260. 272 n. 65. Restat MVTAVIT OLYXIS tantum. MVTAVIT procul dubiis legendum. Est VERG. ecl. 8, 70. De ratione Olyxis pro Ulixis (codd. VERG. potius habent Ulixi) scribendi vide VÄÄNÄNEN 27 (ubi contendit scriptam esse litt. O loco U e confusione aliqua nominum Latini Ulixes et Graeci Ὀδυσσεύς, id quod minus probabile esse putaverim). 33 (Y pro I). Nomen casu nominativo positum esse ait ID. p. 84, perperam. Initium eiusdem versus recurrit fortasse in titulis 4401. 5304. 1598 (num etiam in tit. 2361, ut putat GIGANTE p. 167 adn. 32?). P. K. 1983–1987 Tit. rep. in fori VII 8 porticus columnis. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 1983 Tit. rep. in fori VII 8 porticus lateris orientalis ordinis interioris columna a meridie sexta. WALLACE, Introduction 44 n. 8; HUNINK, Graffiti 586 cum versione Germanica (errore inscriptionis nota numeri posita 1980). H. S. 1987 Tit. rep. in fori VII 8 porticus lateris orientalis ordinis meridionalis exterioris columna prima (ab occidente). LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 230 (sine im. del.). H. S.

1721

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1988–1992 Tit. rep. in aedibus VIII 3, 24 (di Apollo e Coronide). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1989 (cf. p. 214) = ILS 5147 Tit. rep. in aedium VIII 3, 24 peristylii 3 pariete septentrionali, in poste sinisteriore (i. e. occidentali) primi illius parietis ostii, prope aditum occidentalem membri 18. DESSAU, ILS 5147; DIEHL, PWV2 247; GEIST, PW2 24 sq. n. 9 cum versione Germanica; BALDI, IP p. 37 n. 51 cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 16 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 402 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 778 cum versione Germanica; WACHTER 421 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 250; PISANI, Testi latini2 122 n. B 25; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 9; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 6 n. 18; JASHEMSKI, Gardens of Pompeii 217 cum adn. 64 (p. 355); SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 82 n. 46 cum versione Italica (perperam pictum); ILIESCU – SLUSANSKI, Latin 21 n. 7 cum adn. 8–10; FORA, Munera gladiatoria 130 n. 72; CONTINO, Iscrizioni volgari 75 n. 34. 104; WALLACE, Introduction 57 n. 60; S. L. TUCK, Riv. Stud. Pomp. 19, 2008, 29. 32. HEIC in exemplo typis exscripto, HIIC in addendis a ZANGEMEISTER confectis; ex apographo tab. XII 10 ambae lectiones defendi possunt – utcumque res se habeat, scriptor adverbio hic uti voluisse videtur. – pugnabet pro pugnabit verisimiliter Oscismus iudicandus est (VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 22. 130, assentientibus BALDI et ILIESCU – SLUSANSKI; contra J. F. ESKA, Glotta 65, 1987, 154 sq. de ea re dubitat). De usu praepositionis ad sensu adversus vide H. S. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 125. 1989a (cf. p. 214) Tit. rep. supra tit. praecedentem. S. L. TUCK, Riv. Stud. Pomp. 19, 2008, 26 sq. 29. 31. TUCK ad spectaculum amphitheatrale refert, quod prorsus incertum manet. De recta lectione non constat; praeterea Taurus etiam cognomen esse potest (contra H. S. appellativum ducit MAU, supra p. 765). 1990 (cf. p. 214) Tit. rep. in aedium VIII 3, 24 membri 16 pariete occidentali, ad sinistram intranti. DIEHL, PWV2 825; WACHTER 1525. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 143; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 42. 3 inequos s. IIII n. IIIS DIEHL, parum probabiliter; tota lectio valde dubia et sensus haud satis perspicuus. Num de equis sitientibus agitur? Mau, ind. vocab. p. 767 zetematis exemplum fortasse esse proponit. H. S. 1991 Tit. rep. in aedium VIII 3, 24 culinae 12 pariete occidentali. DIEHL, PWV2 475; WEEBER, DWH 132 n. 438; WACHTER 1122 cum versione Germanica. – Écriture latine n. 6, 13 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER); DELLA CORTE, Amori e amanti 38 cum versione Italica; ID., Case ed abitanti3 258 n. 508 c; CASTRÉN2 130 sq. n. 11, 5; M. DE VOS, PPP 3, 1986, 333 sq.; V. SAMPAOLO, PPM 8, 1998, 438 sq. n. 42 cum im. phot.; LANGNER, Graffitizeichnungen 120; n. 846. 847 in disco tantum (sine im. del.). Dissertum est Aelius Magnus utrum maritus (CASTRÉN) an amator (DELLA CORTE) Plotillae fuerit; collatis aliis tit. Pompeianis ut 8364. 9246 (in quibus de coniugibus mentio esse nequit), fortasse de amicae significatione cogitare possis (similiter iudicat I. KAPP, ThLL s. v. dom(i)na, 1938, 1– 27. Sine dubio idem est ac candidatus L. Aelius Magnus (tit. 670. 7243. 7247; praeterea redit in tit. 5766. 10039. 10980). H. S. 1992 Tit. rep. in aedium VIII 3, 24 aditus 1 pariete sinistro, i. e. occidentali. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 896 (sine im. del.).

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Propter figuram gladiatoris in eodem pariete delineatam fortasse ad rem gladiatoriam spectat. H. S. 1993–1995 Tit. rep. in aedium VIII 3, 21 atrio 2. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 1993 cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. in aedium VIII 3, 21 atrii 2 columna. BÜCHELER, CLE 1785 adn. (p. 824); DIEHL, PWV2 680; WACHTER 1067 cum versione Germanica. Hemiepes praesto esse videtur (ita et WACHTER). P. K. – H. S. 1994 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens. DIEHL, PWV2 205; HUNINK, Graffiti 777 cum versione Germanica; WACHTER 469. – G. DELLA VALLE, Riv. Stud. Pomp. 1, 1934/35, 100 sq.; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 251; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 366 (quae Sex. Decimium Rufum dominum aedium putat); WALLACE, Introduction XVIII n. 12 cum versione Anglica. 62 n. 79. Cave credas Sex. Decimium Rufum Pompeis oriundum esse, ut vult DELLA VALLE (de ea re dubitat et CASTRÉN2 162 adn. ad n. 150); de origine praetorianorum Pompeis traditorum vide supra ad tit. 1266, ubi redit idem centurio Martialis. – 2 milis est neglegenter scriptum pro miles (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 20); idem error scribendi redit in tit. 2157. H. S. 1995 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedentes. Iam dudum periit (ZANGEMEISTER non amplius vidit). Casellius re vera scriptum fuisse videtur; gens Casellia excellentius in re publica Pompeis se gessit (vide e. g. CASTRÉN2 150), et si noster Casellius cognomen Graecanicum Anth… portabat, fortasse ex libertis M. Caselli Marcelli vel alius cuius notabilis Caselli erat. H. S. 1996 (cf. p. 214) Tit. rep. in aedium VII 12, 3 andronis pariete dextro. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 1997–1999 Tit. rep. VII 12 in pariete externo inter ost. 29 et 30. Perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 1997 (cf. p. 465) cf. CLE 41. DIEHL, PWV2 580; WACHTER 834 cum versione Germanica. – MILNOR, Graffiti 120 cum versione Anglica. De ratione quen quisque loco quem quisque scribendi vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 66. De Aniniis veri similiter colonis vide CASTRÉN2 134 n. 29, 1. Metrum e nomine inserto pessum datum est, at senarius constituitur, si praenomen haud versui tribuis. (Paulo aliter BÜCHELER, qui putat nomen proprium quasi locum primi versus pedis obtinere, vide iam supra p. 465 ad tit. 1997). Sententia haud satis perspicua. P. K. 1998 Tit. rep. sub tit. praecedenti. BALDI, IP 47 sq. n. 68 cum versione Italica. – H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 67. Olus Augus[ti] “la minestra di Augusto” intellegit BALDI collato SUET. Claud. 44 (recte contra dicit A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 274). Re vera inest Auli praenomen (alia exempla Pompeiana formae Olus collegit VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 31), hic fortasse vice nominis servilis usurpatum, si Olus Augus(ti servus) intellegere licet (exempla urbana praenominum servis inditorum collegit H. S. SOLIN, Sklavennamen 3–11). 2000 Tit. rep. VII 12 in pariete externo inter ost. 28 et 29. Periit, nec im. phot. servantur. Architectulus (hapax legomenon, de quo vide VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 101) hic fortasse iocose usurpatum est, irridenter secundum J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 98. H. S. 2001. 3091 Tit. rep. in aedium VII 12, 28 aditus pariete sinistro. Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S.

1722

POMPEII 2002 (cf. p. 214) Tit. rep. VII 12 in pariete externo inter ost. 27 et 28. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2002a (cf. p. 214) Tit. rep. in tabernae VII 12, 27 pariete postico. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2002b Tit. rep. in aedium VII 12, 26 conclavi h; cf. et SCHEFOLD, Wände Pompejis 202. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2003–2004. 2519 Tit. rep. in aedium VII 12, 22–24 (del H. S. Camillo) pariete externo, ad sinistram ost. 23. 2003 Tit. litteris tenuibus scripti extat versus primus 300 cm in occidentem ostii VII, 12, 23, a solo 155 cm; versus secundus 268 cm ad occidentem ostii VII 12, 23, a solo 152,5 cm; versus tertius 264 cm ad occidentem ostii VII 12, 23, a solo 146 cm. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/81849 (pars prima). D/81850 (pars secunda). D/81823 (pars tertia). VARONE, Imagines 343. Hunink, Graffiti 668 cum versione Germanica. – M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 29 adn. 24. Rhythmum dactylicum aut fortasse trochaicum casu H. S. subesse putat FELE. 2004 (cf. p. 214) Tit. scriptus litteris tenuibus extat 450 cm in occidentem ostii VII 12, 23, a solo 131,5 cm. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/81824. VARONE, Imagines 343. Litteras pone RVSTIVS recte alienas ZANGEMEISTER iudicare videtur (quamvis add. p. 214 de ea re dubitare videatur). H. S. 2005 Tit. extat 91 cm in orientem ostii VII 12, 23, a solo 138 cm, scriptus litteris tenuibus; litterae a ZANGEMEISTER in comm. memoratae ab eo dextrorsum extant 208 cm in orientem ostii VII 12, 23, a solo 145,5 cm. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/81825. VARONE, Imagines 344. Litt. a ZANGEMEISTER in comm. memoratae HTVS legendae videntur. H. S. 2005a Tit. rep. in tabernae VII 10, 9 pariete dextro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 40; GEIST, PW2 74 sq. n. 28 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 164 n. 561 cum versione Germanica; Hunink, Graffiti 669 cum versione Germanica; WACHTER 43 cum versione Germanica. – A. AMOROSO, L’insula VII, 10 di Pompei (Studi della Soprintendenza H. S. Archeologica di Pompei 22), Roma 2007, 36. 2006. 2538 Tit. rep. in hospitio VII 11, 6. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 2006 (cf. p. 214) Tit. rep. eius hospitii in peristylii h pariete occidentali. Spḥracis ẹṣ fututa ME+ GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 245 adn. 60. Cognomen Sphragis paullulum haesitans proposuerim (si admittitur, adde indici cognominum p. 238. 753). Romae est satis usitatum (SOLIN, Namenbuch2 1274). Scribendi rationem Sphrac- adde in VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 53. H. S. 2007–2009 Tit. rep. in aedibus VII 11, 10. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 2009 Tit. rep. in aedium VII 11, 10 porticus h pariete meridionali. WEEBER, DWH 28 n. 56 cum versione Germanica; H. S. HUNINK, Graffiti 597 cum versione Germanica.

CIL IV Suppl. 4 2010–2024. 2544. 3093a Tit. rep. in aedibus VII 11, 11–14, H. S. q. d. dei Cristiani. 2010 (cf. p. 214) Tit. rep. in aedium VII 11, 11 aditus a pariete occidentali. Periit, nec im. phot. servantur. MAU, ind. cogn. p. 753 haesitans de cognomine Retus cogitat. Re vera extat tit. huius Corporis vol. I2 412 nomen servi Caleni, nisi est Rhetus, quod tit. Herculanensi tit. huius Corporis vol. X 1403 2, 10 redit. Mirum in modum T. A. WAYMENT – M. J. GREY, JJMJS 2, 2015, contendunt Retus nomen Aegyptium esse. Minus verisimiliter ethnicum R(a)etus subest. H. S. 2011 (cf. p. 214) Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis paullo inferius. Periit, nec im. phot. servantur. 1–2 X verisimiliter modium aut aliam quam mensuram indicat. Minus probabiliter XIII Idus Ia(nuarias) (pro Kalendis Ianuariis) intellegendum, quamquam non desunt exempla consuetudinis (cf. H. SOLIN, Hyperboreus 9, 2003, 128). H. S. 2012 Tit. rep. infra tit. 2010. Periit, nec im. phot. servantur. M. DELLA CORTE, Arch. Stor. Salern. 6, 1927, 175–178 et alibi (vide ad tit. 2016); D. MALLARDO, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 161. 165; BALDI, Pompei 29; ID., Anatema 68 n. 4; VARONE, Presenze giudaiche 117 sq.; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 101 n. 4. Gloriose explicari potest aut vocativus cognominis Gloriosi aut vocativus adiectivi gloriosi aut adverbium; male DELLA CORTE gloriose va(le) salutationem apostolo alicui christiano nisi ipsi Christo factam interpretatur. Operae pretium non est tales ineptias confutare; de qua interpretatione iam MALLARDO (assentientibus BALDI et VARONE) dubitavit. Ipse ZANGEMEISTER (ind. cogn. p. 234) et MAU (ind. cogn. p. 750) assenserim, qui Gloriose inter cognomina afferunt, etiamsi concedendum est hoc cognomen potius raro occurrere (vide KAJANTO, Cognomina 279), qua de causa non omnino reici potest hic de homine glorioso agi, i. e. aut de eo qui gloriam habet aut de eo qui gloriatur (de adverbio vix agitur). – De quaestione, utrum in titulis parietibus huius domus inscriptis ad summam mentio Christianorum fiat necne, vide quae scripsi infra ad tit. 2013 et 2016. H. S. 2013 (cf. p. 214) Tit. rep. in aedium VII 11, 11 eiusdem aditus a pariete sinistro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 507; GEIST, PW2 58 sq. n. 45 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 115 n. 68 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 69 n. 93 cum versione Italica; WEEBER, DWH 26 n. 42 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 600 cum versione Germanica; WACHTER 1182 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 43 n. 46; M. DELLA CORTE, Arch. Stor. Salern. 6, 1927, 175–178; ID., Case ed abitanti3 204 et alibi (vide ad tit. 2016); E. MAGALDI, Atti Acc. Pont. 63, 1933, 8; D. MALLARDO, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 161–163 (AE 1935 post n. 157); RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 252; CIPROTTI, Conoscere Pompei 111; ROHLFS, Sermo vulgaris3 6 n. 7; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 26; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 18– 20; ILIESCU – SLUSANSKI, Latin 22 n. 11 cum adn. 19–20. 24; VARONE, Presenze giudaiche 117; ID., Erotica Pompeiana 114 cum versione Italica; BALDI, Anatema 68 n. 5; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 30 cum versione Italica; ID., Test. giud. crist. 101 n. 5; CONTINO, Iscrizioni volgari 75 n. 102. 115; A. STEFENELLI, DNP 12, 2, 2003, 348 cum versione Germanica; R. KIESLER, Einführung in die Problematik des Vulgärlateins, Tübingen 2006, 34 cum versione Germanica (ex STEFENELLI); GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 140 (minus accurate); T. A. WAYMENT – M. J. GREY, JJMJS 2, 2015, 133 adn. 117. Agi videtur de nuntio amantis solliciti Nicerates, aemuli Felicionis, qui sententiam suam ad finem non perduxerit;

1723

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI contra MAGALDI mulierem quandam in Niceratem, rivalem suam, invectam esse putat. FELE tit. interpretatur carmen compositum ita ut varient dimetri iambici et trochaici, sed certe scriptor ad rhythmum metricum non contendit. Pessime DELLA CORTE titulos hunc et alios in eadem domo repertos, quam ipsam Case ed abitanti3 204 hospitium Christianorum appellat, alteros a Christianis alteros ab adversariis eorum scriptos esse putat, sed argumenta eius nimis levia MALLARDO facile refutat (qua in re eum sequuntur BALDI et VARONE qui argumentantur ei hospitio infuisse lupanar quod quidem non negat DELLA CORTE). 1 de scribendi ratione Niycherate pro Nicerate vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33. 57. -iy- pro i fortasse est merus error scripturae (aliter iudicare videtur VÄÄNÄNEN). Nicerate nomen Graecanicum (de quo vide SOLIN, Namenbuch2 122) appellationem servilem redolet. – 2 memoria dignum est vocabulum contumeliosum succulae (de eo et aliis animalium nominibus simili modo usitatis vide OPELT, Schimpfwörter 51), ex sue deminutum, quae forma geminata expressiva alibi (exceptis nonnullis codicibus VITRUVIANIS, qui 10, 2, 3. 2, 4 bis. 10, 3. 11, 1. 12, 1 formam geminatam pro suc- praebent) non innotuit, sed in dialecto Neapolitana haec forma geminata zoccola cum significatione “grosso topo che vive nelle fogne e nei luoghi immondi” aut “puttana” superest (vide MAGALDI; E. CAMPANILE, It. dial. 34, 1971, 11); in tit. 159 habes cognomen Suculae (nisi est [- - -]sucula). – 5 at porta = ad portam; quae porta potest esse aut porta domus Nicerates aut porta urbis, extra quam meretrices cum amatoribus secesserunt (ut in tit. 2400). – 6 deduces sine dubio est deducis (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21). – 7 illuc universe fere accusativus neutrius generis pro illud explicatur, in qua forma particula -ce conservata sit (ZANGEMEISTER, VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 86; male ILIESCU – SLUSANSKI hanc formam positam esse pro illut, i. e. illud, ubi t dissimilata sit in -c ante tantu explicant; cf. et F. FANCIULLO, AGI 82, 1997, 195, qui non clare diiudicat). Mihi potius illuc est illunc masculini generis (spectat ad Felicionem; illuc tantu(m) est igitur solum illum), quae forma et alibi Pompeis redit (tit. 1691; cf. ilac = illanc tit. 9251). H. S. 2014 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 224 (sine im. del.); DIBIASIE, Writings 281; T. A. WAYMENT – M. J. GREY, JJMJS 2, 2015, 127. 133 adn. 114. VESPASIVS legit ZANGEMEISTER (assentientibus CASTRÉN, DIBIASIE); cum autem secundum eum S tertia incerta sit et sequantur lineae plures intricatae incertaeque et cum gentilicium Vespasii nusquam alibi innotuerit nisi Nursiae (testimonium valde incertum in sigillo pelvis tit. huius Corporis vol. III 14113, 2), ubi nomina Vespasiae Pollae, matris Vespasiani, eiusque patris Vespasii Pollionis testimonio SUET. Vesp. 1, 3 confirmata sunt (adde Suppl. It. 13 Nursia 16), iure meritoque quaeri potest, utrum hic mentio Vespasiani ignorata sit (V altera facile male pro A lecta esse potest); eodem modo coniecerunt WAYMENT – GREY, p. 127. Cognomen illius imperatoris solum (tit. 1278), in annis determinandis quoque (tit. 2555. 5521. 5522. 6912–6913. 9317) Pompeis occurrit. Gens Vespasia ex albo PompeianoH. S. rum (CASTRÉN2 238) igitur amovenda est. 2015 Tit. rep. in aedium VII 11, 11 atrii b pariete septentrionali, ad dextram intranti. Periit, nec im. phot. servantur. BALDI, IP 69 n. 94 cum versione Italica; WEEBER, DWH 20 n. 11 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 601 cum versione Germanica; WACHTER 1128 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Arch. Stor. Salern. 6, 1927, 175–178 et alibi (vide ad tit. 2016); D. MALLARDO, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 163–165 (AE 1935 post n. 157); BALDI, Pompei 29; ID., Anatema 68 n. 6; VARONE, Presenze

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI giudaiche 117 sq.; ID., Erotica Pompeiana 38 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 101 n. 6. Male DELLA CORTE titulum christianum interpretatur, quo Isthmus Successo, sodali suo in Christo, salutem dicat (Successe igitur vocativum habet), quam opinionem MALLARDO assentientibus BALDI (qui tamen Successe male vocaH. S. tivum putat) et VARONE facile confutavit. 2016 Tit. rep. in eiusdem atrii b pariete occidentali. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 827 et add. p. 62; BALDI, IP 73 (errore inscriptionis nota numeri posita 2021) cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 598 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 103); WACHTER 1260 cum versione Germanica. – GAHEIS, Altrömisches Leben 3, 10 cum versione Germanica; HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 61 cf. p. VIII; BALDI, Anatema 67 sq. n. 1; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 20; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 101 n. 1; V. SAMPAOLO, PPM 7, 1997, 464; WALLACE, Introduction 88 n. 179; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; DIBIASIE, Writings 282 cum versione Anglica; T. A. WAYMENT – M. J. GREY, JJMJS 2, 2015, 121 cum versione Anglica (minus accurate). Tit. FELE interpretatur tetrapodiam trochaicam, sed scriptor non ad rhythmum metricum conscie contendit. De quaestione, num in titulo hoc et aliis in iisdem aedibus repertis mentio Christianorum fiat, disserunt imprimis G. B. DE ROSSI, Bull. Arch. Crist. 2, 1864, 72; F. X. KRAUS, Das Spottcrucifix vom Palatin und ein neuentdecktes Graffito, Freiburg im Br. 1872; H. LECLERQ, DACL 1, 1924, 2045–2047; M. DELLA CORTE, Arch. Stor. Salern. 6, 1927, 175–178; ID., in In memoria lui Vasile Parvan, Bucuresti 1934, 96–109; ID., Rass. Stor. Salern. 3, 1939, 62–69; ID., Case ed abitanti3 204 et saepius; D. MALLARDO, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 217–228; CÈBE, Caricature 399 sq.; BALDI, Pompei 28, Anatema 65–69; VARONE, Presenze giudaiche 116; WAYMENT – GREY, l. l. 102–146. Cum PRIORES universi fere argumentis nimis levibus nisi hac inscriptione Christianos irrideri putaverint (secundum DE ROSSI ad praedicatorem christianum, qui in his aedibus mulierculas [muscellas] novam religionem docuerit, spectat; simili fere modo DELLA CORTE; KRAUS et LECLERQ de ipsa onolatria cogitaverunt et titulum cum imagine illa celeberrima crucifixi capite asinino praediti, inscripta Ἀλεξαμενὸς σέβετε θεόν [Graff. Pal. I 246] conexuerunt), hodie titulo mera significatio erotica attribuitur, recte ut videtur. Muscella est parva mula (vide TH. HALTER, ThLL s. v. muscella, 1697, 20–26; P. DEBOUXHTAY, Mus. Belg. 1925, 115 sq. [AE 1926 post n. 103]; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 102; H. SOLIN, Arctos 45, 2011, 151; ANTIQUIORES, ut DE ROSSI, cum musculo conexuerunt, id quod fieri non potest), quod ipsum vocabulum Pompeis saepe ad mulieres relatum est: 2203 futui mula(m) hic. 2204 μολα φουτουτρις. 8185 mula (non certe legitur; vide infra ad tit. 2203) fellat (TANZER, Common People 42 mulae vocabulum ad verbum intellegit). WALLACE de praeceptore et discipulis cogitat, muscellae vocabulum male ex musca derivans. (eodem modo ex musca derivat HUNINK). [muscillas male DIBIASIE, quod vocabulum ‘nags’ vertens.] Ad quaestionem, utrum titulis parietibus harum aedium inscriptis Christiani memorentur et ipsae aedes Christianis usui fuerint necne, etiam titulus carbone scriptus 679 (de quo vide supra p. 1245 sq. ad tit. 679; ibi etiam commemorantur opera, quibus in universum tractatur problema utrum Christiani Pompeis vixerint an mentio saltem de iis ibi fiat), maxime respicitur, sed is quoque ad hanc quaestionem tractandam ob constitutionem textus nimis incertam summa cum prudentia adhibendus est. In universum dicendum est omnia argumenta, quae VIRI MULIERESQUE DOCTI

1724

POMPEII affirmant testimonia religionis christianae in hac regione Vesuviana propagatae, satis esse caduca. H. S. 2017 Tit. rep. in eiusdem atrii b pariete occidentali, sub tit. 2018c. Periit, nec im. phot. servantur. T. A. WAYMENT – M. J. GREY, JJMJS 2, 2015, 127. H. S. 2018c Tit. rep. in eiusdem atrii b pariete occidentali, pone tit. 2016. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 542; GEIST, PW2 48 sq. n. 62 cum versione Germanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 208 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 135 n. 455 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 599 cum versione Germanica; WACHTER 667. – G. B. DE ROSSI, Bull. Arch. Crist. 2, 1864, 71; M. DELLA CORTE, Arch. Stor. Salern. 6, 1927, 175–178; ID., Case ed abitanti3 204 et saepius (vide ad tit. 2016); D. MALLARDO, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 228–230; BALDI, Pompei 28; ID., Anatema 69 n. 2; CÈBE, Caricature 340; VARONE, Presenze giudaiche 116; H. SOLIN in Pompei 79, 285; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 101 n. 2; A. HELTTULA, in Laughter down the Centuries II 152; V. SAMPAOLO, PPM 7, 1997, 464; WALLACE, Introduction 44 n. 9; MILNOR, Graffiti, 166; T. A. WAYMENT – M. J. GREY, JJMJS 2, 2015, 121. More solito, sed sine ulla necessitate DE ROSSI et DELLA CORTE inscriptionem ad Christianos referunt; ille in ea irrisionem contra praedicatorem religionis christianae vidit, hic simili fere modo interpretatur. Agitur autem de salutatione pure iocosa hominis cuiusdam Pompeiani (cf. E. RISCH, Mus. Helv. 32, 1975, 108 = Kleine Schriften 592; HELTTULA, quae alia exempla Pompeiana praebet), in qua vane mentionem religionis christianae quaeras (MALLARDO, CÈBE). De suffixo -ax J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in PetroH. S. niana 96. 2019 Tit. rep. pone tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. WACHTER 765 cum versione Germanica. – DIBIASIE, Writing 283 cum versione Anglica minus accurata. H. S. 2020 Tit. extat in aedium VII 11, 11 cubiculi f pariete septentrionali, 79 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 132 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 2003 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. H. S. Im. phot. D/111261. VARONE, Imagines 321. 2020a Tit. extat in aedium VII 11, 11 cubiculi f pariete orientali, 138 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 140 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 2003 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. H. S. Im. phot. D/111262. VARONE, Imagines 321. 2021 (cf. p. 214) Tit. rep. in aedium VII 11, 11–14 andronis i aut p pariete orientali, si verba ZANGEMEISTER aliquantum obscura recte percepimus. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 623; MONTERO CARTELLE, Priapeos 135 n. 143 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 143 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 602 cum versione Germanica; WACHTER 1249 cum versione Germanica. – D. MALLARDO, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 164 sq (AE 1935 post n. 157); VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 45. 188; VARONE, Presenze giudaiche 116; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 28 adn. 23; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 36 adn. 67; ID., Erotica Pompeiana 64 cum versione Italica; – DIBIASIE, Writing 286 cum versione Anglica minus accurata. Inscriptioni inesse rhythmum fortasse iambicum adnotat FELE, nescio an recte. De verbo c(h)alandi significationis obscenae i. e. futuendi vide MAURENBRECHER, ThLL s. v. chalo, 985, 4–8 et ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 172–174; de verbo calandi i. e. clamandi, convocandi Pompeis cogitari nequit. Male DIBIASIE de cognomine Chalarus cogitat.

CIL IV Suppl. 4 Testimonium nominis Samelli, quod ZANGEMEISTER supra p. 214 alteri manui attribuit, addendum est albo H. S. Pompeianorum apud CASTRÉN2 216 n. 352. 2022 Tit. rep. sub tit. praecedentis v. 1 extremo. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 602 cum versione Germanica. HUNINK proponit subesse fortasse verbum poeticum, H. S. e. g. VERG. Aen. 6, 300, de quo dubitare licet. 2023 Tit. rep. pone tit. 2021. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 45; WACHTER 44 cum versione Germanica. – DIBIASIE, Writing 286 cum versione Anglica minus accurata. DIEHL interpretatur saeculares (credo ludi); item ZANGEMEISTER supra p. 245 et MAU supra p. 764 appellativum habent, id quod bene esse potest, nisi fortasse subsit cognomen Saecularis; nota ZANGEMEISTER paenultimam incertam reddere, atque etiamsi SAIICVLARIIS vera lectio sit, de mutatione usitata -is > -es agi suspicari possis, de qua vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21. H. S. 2025 Tit. rep. sub aedicula in lapide tofaceo iuxta posticum 65 aedium VII 9, 47 (delle nozze di Ercole). Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 360; WACHTER 562 cum versione Germanica. H. S. 2026. 2027 Tit. rep. in cellae VII 13, 19 pariete sinistro. Periit, nec im. phot. servantur. Quae cella vulgo lupanar habetur (ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 336; cf. et MCGINN, in Pompeian brothels 41); ad eam questionem solvendam inscriptiones hae nihil conferunt. H. S. 2028 (cf. p. 704) Tit. extat in vico degli Scheletri, ostii VII 13, 14 ad orientem, 57 cm ab insulae angulo inter septentriones et orientem versus (i. e. angulo viae delle Maschere), 86 cm a solo, scriptus in lapide quadrato tofaceo litteris crassis penitus scariphatis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2004 et iterum 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/111263. VARONE, Imagines 345. HUNINK, Graffiti 595 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 39 adn. 5; I. KAHN – C. GIORDANO, RAAN 49, 1974, 169; VARONE, Presenze giudaiche 13 n. 6. 83 adn. 6; W. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 82. 85 = Naturalia non turpia 217. 227 cum versione Anglica; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 25 N. 11; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 335; PPM 7, 1997, 649 n. 27 (ut pessumdatum); SAVUNEN, Women 113; GIORDANO – KAHN, Ebrei3 55; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144. 2 F litt. formam cursivam habet duarum linearum verticalium. – 3 legendum videtur A◦II (perperam KRENKEL a(ssibus tribus) intellegit, fortasse signum litt. Γ simile numerum Graecum interpretans). De fellationis pretiis cf. e. g. 1969. 5408. 8160; de prostitutarum pretiis vide supra ad tit. 1751. Libanis sine ulla necessitate a DELLA CORTE et GIORDANO – KAHN Iudaea existimatur (ita videtur et MAULUCCI VIVOLO iudicare); Romani nomina ab Orientis locorum nominibus derivata praesertim servis cuiuslibet originis indere soliti sunt. – Libanis nusquam alibi in Italia testatum H. S. a communi cognomine Libanus derivatum. 2029. 2030 Tit. rep. in tabernae VIII 3, 7 pariete sinistro. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2030 Tit. ex apographo MOMMSENI tantum notus. DIEHL, PWV2 450; WACHTER 1021 cum versione Germanica. 2 scripuli notam primus proposuit DIEHL, assentiente WACHTER. Interpretatio incerta. – 1 camella hic est receptaculum aut arca grandis (cf. PETRON. 64, 13), ubi plura vasa capiuntur (VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 102 aliquantum in explanatione haesitat). – 2 fortasse p(ondo) ⸦quadrans⸧, ⸦scripula⸧ VI. Quo autem mentio quadrantis et scripuli

1725

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI spectet, prorsus incertum. Praeterea miraberis post quadrantem additum esse scripulum, quod minimum ponderis modum repraesentat. H. S. 2031–2042. 3095 Tit. rep. in aedibus VIII 3, 8 (del cinghiale I). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 2040 Tit. rep. in aedibus VIII 3, 8 nescio ubi, fortasse in membro 16, ubi ZANGEMEISTER tit. 2041 vidit, Avellino autem tit. 2040 et 2041 probabiliter in eodem membro. DIEHL, PWV2 424; WACHTER 962. 2 sacculum (lautum est vel lavandum dedi, accepi) DIEHL proponit (adsentiente WACHTER), nescio qua ratione. H. S. 2043 (cf. p. 214) Tit. extat in pila inter ins. VIII 5 ostia 7 et 8 litteris crassis exaratus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1994; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/85758. VARONE, Imagines 397. Praenominis duae primae lineae nunc perierunt. M’. Valer(ius), cuius nomen fortasse extensum est (cf. add. p. 214, unde sumi potest e. g. praenomen patris vel patroni Ṃ’. forsan secutum esse), addendus est albo PomH. S. peianorum CASTRÉN2 233 n. 428. 2044 (cf. p. 215) Tit. extat in pila inter ins. VIII 5 ostia 23 et 24 (non 24 et 25, ut ZANGEMEISTER) litteris modice tenuibus exaratus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/75729. VARONE, Imagines 398. H. S. 2044a–2046 Tit. rep. in aedibus VIII 5, 28. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 2047–2053. 3097 Tit. rep. in muro exteriore meridionali aedificii Eumachiae VII 9, 1. Perisse affirmant A. VARONE et H. H. S. SOLIN, nec im. phot. servantur. 2047 Tit. rep. in eo muro exteriore, in prima pila a foro. HUNINK, Graffiti 590 cum versione Germanica. H. S. 2048 (cf. p. 215) Tit. rep. in eadem pila. Secundus pedicaud pueros luclentis(sime). DIEHL, PWV2 622; MONTERO CARTELLE, Priapeos 135 n. 141 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 56 n. 167 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 591 cum versione Germanica (cf. H. Solin, Gymnasium 121, 2014, 102); WACHTER 1116 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 43 n. 49; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 253; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 123. 125; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 27 adn. 22; VARONE, Erotica Pompeiana 122 cum versione Italica; P. MOREAU, Ant. Class. 64, 1995, 434; JOHNSON – RYAN, Sexuality 109 n. 82 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144; WILLIAMS, Homosexuality2 28 cum versione Anglica (ignarus disputationis de v. 3 restituendo; HARVEY, Daily Life 147 n. 156 cum sola versione Anglica; H. SOLIN, Acta Ant. Acad. Hung. 69, 2019 (2020), 646 n. 4. 3 lu[g]entis VARONE; lu(g)entes WEEBER; luclento(s) MOREAU, omnes contra apographum. 1–2 ad locutionem pedicaud pueros ADAMS confert MART. 7, 67, 1; de forma pedicaud cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 45. 70. – 3 lectio a MOREAU praebita licet certis difficultatibus obstructa sit, adiectivum luculentus (quod hic syncopa scriptum esset, cuius alia exempla Pompeiana in iunctura -c(u)l- habet VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 44) hic fortasse praesto est; si apographum a ZANGEMEISTER in tab. XXXIV 8 divulgatum paenultimam recte reddit, i esse debet. Collato tit. 2247 luc(u)lentis(sime) proposuerimus

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI WACHTER et EGO; cf. et quae dixi in Veikko Väänänen 28 (Pompeis superlativus apparet tit. 2247). Laudantur homines luculenti: MART. 2, 86, 4. APUL. met. 10, 30, 3 al. – De lectione sine negotio valde dubitat R. MALTBY, ThLL s. v. luculentus, 1747, 58. FELE praeter necessitatem suspicatur initio inscriptionis subesse rhythmum iambicum. H. S. 2049 Tit. rep. in eo muro, in tertia pila, quae est inter areas tertiamet quartam a foro. H. S. BALDI, IP 74 n. 102 cum versione Italica. 2050 Tit. rep. in eo muro, in quarta a foro area. Roma mihi nomen urbis aeternae est, quod adde in indice geographico p. 768. Urbs Roma igitur salutatur. Nota cognomen feminae Roma plane inusitatum esse (cf. H. S. H. SOLIN, ZPE 39, 1980, 249–254). 2052 (cf. p. 215) Tit. rep. in eo muro, in quarta pila. HUNINK, Graffiti 592 cum versione Germanica. – M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 28 adn. 25. Si re vera senarii sunt, 2–3 suppleri possunt hoc modo: quaecumque in vino nascitur, v[inum sapit]; solum admirationem movet usus generis feminini. At FELE valde dubitat, inscriptioni num re vera insit metrum. H. S. 2054–2056. 3098–3100. 9062–9077a. 10205 (cf. et 3220) Tit. rep. in aedificii Eumachiae taberna VII 9, 68, 1. H. S. 2054 = 9068 ubi vide. 2054a = 9073 (cf. p. 215) ubi vide. 2055 = 9074b ubi vide. 2056 (cf. p. 465) = 10205 Tit. extat in eius tabernae VII 9, 68, 1 pariete orientali 19 cm ab ostii poste septentrionali, 152 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE, recognovit a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/81871 (a. 1993). G/578 (a. 2009). VARONE, Imagines 317. – Ectypum Marichal. WEEBER, DWH 139 n. 490 cum im. del. et cum versione Germanica. – P. P. A. FUNARI, J. Eur. Arch. 1, 2, 1993, 141. 140 im. del. ex tit. 10205; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 165; LANGNER, Graffitizeichnungen 25 adn. 121. 36. 37 cum im. phot. fig. 9. 37 adn. 206. 38. 121. im. del. (ab AUCTORE) tab. 13 fig. 259. ZANGEMEISTER in addendis B litteram certam esse affirmat; mihi quoque est B formae q. d. barocae (ita et MARICHAL et VARONE). Contra DELLA CORTE sub tit. 10205 (assentientibus FUNARI et WEEBER et LANGNER; ita iam E. BRIZIO, Bull. Inst. 1872, 4) legit D(ecius) M(us). – Litt. VS non sunt nexu coniunctae, ut perperam contendit DELLA CORTE. Parietis pictura generis tertii q. d. est. H. S. 2057–2058 Rep. in tabernae VII 13, 3 pariete dextro. Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2058 De scribendi ratione pos cf. infra ad tit. 6826 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 71 et B. FORTSON – R. E. WALLACE, Glotta 79, 2003, 25. H. S. 2059. 2060 Tit. rep. in aedium VII 13, 8. 14 atrio 2 (parum accurate LANGNER, Graffitizeichnungen 26 adn. 130 tit. 2059 ins. 14 tribuit). Tit. frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 2059 Tit. rep. in eius atrii 2 pariete meridionali. DIEHL, PWV2 573; GEIST, PW2 40 sq. n. 18 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 114 n. 386 cum versione Germanica haud bona; HUNINK, Graffiti 680 cum versione Germanica; WACHTER 716 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 69; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 28 adn. 23; V. SAMPAOLO, PPM 7, 1997, 638; WALLACE, Introduction 44 n. 10. WALLACE accusativum exclamativum explicat; si res ita sese habet, adde apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 116 sq.

1726

POMPEII Inscriptioni inesse metrum quoddam adnotat FELE, de qua re dubitare licet. H. S. 2060 Tit. rep. in eius atrii 2 columna ordinis sinistri secunda. DIEHL, PWV2 706; GEIST, PW2 54 sq. n. 27 cum versione Germanica; KRENKEL, PI p. 42 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 149 n. 197 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 74 n. 101 cum versione Italica; WEEBER, DWH 22 n. 19. 141 n. 497 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 681 cum versione Germanica; WACHTER 1297 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, A & R 39 = ser. 3, 5, 1937, 148 (de constituto furtivo Romulae et Staphyli); DELLA CORTE, Amori e amanti 45 cum versione Italica; W. KRENKEL, WZ Rostock 26, Heft 6, 1977, 617 adn. 6 = Naturalia non turpia 103 adn. 6; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 178; VARONE, Erotica Pompeiana 43 cum versione Italica; WALLACE, Introduction 74 n. 123; A. BUONOPANE, in Opinione pubblica e forme di comunicazione 239; HARVEY, Daily Life 146 n. 155 cum sola versione Anglica. 3 Staphilo BALDI parum accurate. De significatione verbi morandi sensu obsceno egit ADAMS. Romula quaedam Pompeis pluries nomen suum parietibus aedium Fabii Rufi inscripsit (H. SOLIN, in Neue Forschungen 1975 n. 36. 37. 38. 40. 41. 43. 47. 48); bis dicendi modum valde similem praebet: Romula cum suo hic habitat n. 36–37, ita ut suspicari liceat eandem esse. Si res ita se habet, morari hic significatione habitandi usurpatum esse nequit (ut ex sua versione KRENKEL intellexisse patet), quia Romula in aedibus Fabii Rufi habitabat. H. S. 2061. 2062 Tit. rep. in latrinae(?) VII 14, 4 pariete dextro. Tit. frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 2061 (cf. p. 215) Fugit VIROS DOCTOS in addendis meliorem lectionem praebuisse ZANGEMEISTER; ut patet etiam ex apographo tab. XXXV 15, potius Laturnia Grata legendum est. Gens Laturnia Pompeis iam innotuit, inter eius gentiles insuper Laturnius Gratus paganus et minister NSA 1894, 15; huius filia aut propinqua saltem Laturnia Grata esse potest. Ita cadit et suspicio ab O. SALOMIES, Arctos 22, 1988, 125 adn. 36 prolata hic de cognomine Saturniae agi debere, quia Saturnii gentilicium saeculo II demum in usum venerit; simili modo MAU, supra p. 753 ind. II Saturniam cognomen iudicat (dicendum autem est etiam cognomina suffixo -ius -ia praedita saeculo II demum in usum venisse; de Saturniae cognomine egit SOLIN, Anal. epigr. 75. 403). – Laturnia Grata igitur addenda in albo Pompeianorum CASTRÉN2 191 n. 214, post 1; et amovenda tota gens SaturH. S. nia ibid., p. 217 n. 357. 2062 (cf. p. 465) = X 158a* Tit. rep. pone tit. 2061, superius. Cranio sine dubio pro Granio stat (praeterea videtur scriptorem Gr- voluisse; apparet enim ex apographo tab. XXXIV 9 lineam transversam litterae G et partem inferiorem hastae litterae R in unum confusas esse); illa scribendi ratio Pompeis tit. 2950 est testata, alibi VI 28268. 37606 (alia testimonia Pompeiana g- mutatae in c- collegit VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 53). De Graniis Pompeianis H. S. vide CASTRÉN2 172 n. 187, ubi adde tit. 6878 sq. 2063–2065 Tit. rep. in pariete externo inter tabernas VIII 4, 2 et 3. Tit. perisse nec im. phot. servari affirmant A. VARONE et H. SOLIN. H. S. 2064 Tit. rep. in tectorio rubro. MAU p. 752 Πέτρω (sic) inter cognomina ponit, mihi potius Πετρώ(νιος) intellegendum (si Petronius cognomen Graece redditum esset, Πέτρων scribi debuit). Gens PetroH. S. nia Pompeis floruit; vide CASTRÉN2 203 n. 305. 2066–2071 Tit. rep. in aedibus VIII 4, 4 (dei Postumii). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S.

CIL IV Suppl. 4 2066 (cf. p. 215. 465. 704) = CLE 956. Tit. rep. in aedium VIII 4, 4 faucium 12 (ad dextram tablini 10 sitarum) pariete occidentali. BÜCHELER, CLE 956; DIEHL, PWV2 602; MONTERO CARTELLE, Priapeos 127 n. 109 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 56 n. 162 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 783 cum versione Germanica; WACHTER 1183 cum versione Germanica. – W. HERAEUS, WKlPh 27, 9, 1910, 236; C. CICHORIUS, RhM 73, 1920, 124 sq.; GIGANTE, Civiltà 175 cum adn. 99; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 208 sq.; VARONE, Erotica Pompeiana 92 sq. cum adn. 149; YOUNGER, Sex in ancient world 107 sq. cum versione Anglica; MILNOR, Graffiti 265 n. 17. 1 supplementum ⟨Moles⟩ a BÜCHELER propositum (quod quidem non umquam in pariete affuit) recipiunt AUCTORES omnes, item illud [pr]esserit (excepto WICK, qui habet [obs]esserit, vide supra p. 704, at cum exemplo tab. VI 1 haud convenit; contra quod vide iam HERAEUS, insuper VARONE 92 adn. 149), quamquam ZANGEMEISTER supra p. 132 confirmat litterarum vestigia nullo pacto efficere possunt PR. 2 vox mancinas nusquam alibi legitur. Quam i. q. manus significare (siquidem recte lectum est) quasi certum est. Unde sit derivata, ignoratur: BÜCHELER contendit eam non a manu, sed a manco derivatam esse. Mihi quidem probabilior videatur origo vocis a vocabulo quodam vulgari mancia (i. q. manus) tracta, de quo vocabulo vide CICHORIUS. mancinas significare i. q. sinistras vel laevas putat VARONE 92 sq. adn. 149, cum – ut docet VARONE (de re cf. ADAMS quoque) – manum sinistram habuerint ‘manum amicam’ Romani; quae quidem mihi minus idonea videntur excogitata, cum hoc modo vox mancinas cur plurali posita sit haud satis explanandum sit. – Verba stagna refusa a VERG. Aen. 1, 125–126 mutuata (sententiaque eorum in obscoenum versa), qua de re agit GIGANTE (referendo non dignum puto). Sententiam carminis pessum dedit is qui carmen inscripsit, nam v. 2 plane inconcinnus est. Qua cum neglegentia congruit quod carminis auctor hexametrum v. 1 fecit breviorem metro uno omisso. P. K. 2067 Tit. rep. in aedium VIII 4, 4 peristylii 23 ordinis antici columna secunda a dextra. Ex apographo tab. VII 8 Maxss(im-) conicere ausim. H. S. 2068 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens. 1–3 non liquet. H. S. 2069 (cf. p. 465) = CLE 37. Tit. rep. in eius peristylii 23 ordinis dextri et postici columna angulari. BÜCHELER, CLE 37; DIEHL, PWV2 819; GEIST, PW2 82 sq. n. 22 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 168 n. 785 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 783 cum versione Germanica; WACHTER 1483 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 254; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 22. 71 sq.; GIGANTE, Civiltà 149 adn. 260– 262; ID., in Studi Salernitani 48 cum adn. 260–262; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 78 n. D 94; WALLACE, Introduction 88 n. 180; BERRY, Complete Pompeii 102 cum sola versione Anglica. ROBERTS, Life and death 171 (de hortorum cultu); COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 110 n. D 113 cum sola versione Anglica; MILNOR, Graffiti 177 cum versione Anglica. 1 de ratione quaeres loco quaeris scribendi (id quod perspexerat iam BÜCHELER) vide VÄÄNÄNEN 22, de ea v. 2 miliu(m) sc. omissa litt. -m finali scribendi cf. EIUSDEM 71 sq. et iam DIEHL, De m finali 122. Versum e fabula quadam surreptum esse putat GIGANTE, fortasse recte. Non autem mihi persuasum habeo versum fuisse quasi proverbium (i. q. contenderat iam P. K. MAU), cum alibi non legeretur.

1727

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 2070 Tit. rep. in eius peristylii 23 pariete dextro, ad dextram ostii quarti. DIEHL, PWV2 402; GEIST, PW2 92 sq. n. 26 cum versione Germanica; BALDI, IP 6 sq. n. 7 cum versione Italica; WEEBER, DWH 149 n. 525 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 784 cum versione Germanica; WACHTER 859 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 66; FRANKLIN, Pompeis difficile est n. 84 n. 63 cum versione Anglica; WALLACE, Introduction 66 n. 94. De aliu scribendi ratione pro allium vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 60. 73 sq. (sine causa DIEHL, De m finali 237 litt. m omissionem in controversia relinquit). De forma manuplos vide VÄÄNÄNEN, ibid. 26. 44; manuplos al. sunt accusativi q. d. materiae, de quo cf. VÄÄNÄNEN, ibid. 118. H. S. 2071 Tit. rep. in aedium VIII 4, 4 triclinii 14 pariete orientali, 220 cm supra pavimentum. HUNINK, Graffiti 786 cum versione Germanica. – HARVEY, Daily Life 146 n. 155 cum sola versione Anglica. H. S. 2072. 2072a Tit. rep. in tabernae VIII 4, 7 membri w ut videtur pariete dextro, i. e. occidentali. Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2073 Tit. rep. in tabernae VIII 4, 8 pariete sinistro. Tit. periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2074 (cf. p. 215) Tit. rep. in taberna VIII 4, 12. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2074a Tit. rep. in aedium VIII 4, 15 (di Cornelius Rufus) peristylii n ordinis antici columna prima a dextra. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2075 Tit. rep. in tabernae VII 1, 3 pariete sinistro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 695 adn.; HUNINK, Graffiti 782 cum versione Germanica. – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Obscenities 230. 240 cum versione Anglica. HUNINK errore VIII 4 aut 5 tribuit. – Felixs utrum sit cognomen (ita ZANGEMEISTER, ind. cogn., supra p. 234 et MAU, ind. cogn., supra p. 749) an adiectivum (ita LEVINRICHARDSON p. 230) ambigitur; mihi potius cognomen. H. S. 2076 (cf. p. 215) Tit. rep. in pila, quae est inter aedium VII 1 tabernas 5 et 6. Periit, nec im. phot. servantur. ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 242. Sestius Venustius ESCHEBACH lapsu calami. H. S. 2077–2126. 2541. 2549 Tit. rep. in thermis Stabianis VII 1, 8; infra datur index cum locorum indicatione: tit. 2077–2080 in porticus B pariete meridionali, tit. 2103–2109a. 2541 in eiusdem porticus pariete septentrionali, tit. 2088 in eiusdem porticus pariete orientali, tit. 2084–2087. 2089–2097. 2549 in eiusdem porticus columnis, tit. 2081 in conclavi E, tit. 2082 in nymphaeo F, tit. 2083 in nymphaeo G, tit. 2098– 2102 in membro Q, tit. 2110–2112 in spatio N, tit. 2113– 2115a in apodyterio muliebri 11, tit. 2116–2122 in ambulacro K, tit. 2123 in ambulacro J, tit. 2124–2126 in ambulacro H. Perierunt (exceptis tit. 2098. 2098a. 2105. 2106. 2111–2117. 2119–2122), nec im. phot. servantur. H. S. 2080 Tit. rep. in VII 1, 8 porticus B pariete meridionali, ad sinistram intranti ex ost. 8. Periit, nec im. phot. servantur. bubalus MAU in indice vocabulorum p. 756; item J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 100 appellativum vi irridenti intellegunt; haesitat inter appellativum et nomen proprium F. MÜNSCHER, ThLL s. v. bubalus 2220, 44–45. Cum animalibus, quae apud scriptores bubali vocati sunt, nihil peiorativi insitum sit, significatio irridens saltem subesse nequit. Potius est Bubalus cognomen, Romae satis usitatum (SOLIN, Personennamen2 1125), Pompeis fortasse et tit. 1408 redit. Titulo igitur viri duo Geminus et Bubalus alloquuntur, nisi Bubalus secundum cognomen est Gemini. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 2081 Tit. rep. in VII 1, 8 conclavis E pariete septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. WEEBER, DWH 49 n. 117 cum versione Germanica (Colepsius lapsu calami); HUNINK, Graffiti 502 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 117 n. 176 adn. 1; W. KRENKEL, WZ Rostock 30, Heft 5, 1981, 53 = Naturalia non turpia 299 cum versione Anglica; CANTARELLA, Pompei 114; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 337 cum versione Anglica. Male DELLA CORTE Colepius nomen gentilicium ducit; est cognomen incertae originis, fortasse Graecanicum (cf. FR. REISCH, ThLL Onom. s. v. Colepius). – KRENKEL formam linget futurum intellegit, est autem praesens, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 22; de cunnu scribendi ratione omissa m finali cf. DIEHL, De m finali 278 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 74. H. S. 2082 (cf. p. 465) Tit. rep. in VII 1, 8 nymphaei F pariete sinistro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 490; GEIST, PW2 46 sq. n. 470 cum versione Germanica; BALDI, IP 28 sq. n. 35 cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 60 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 109 n. 352 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 503 cum versione Germanica; WACHTER 766 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJA2 RANO, Doc. ling. Lat. 255; PISANI, Testi latini 125 n. B 38; CONTINO, Iscrizioni volgari 90 n. 139. 124; WALLACE, Introduction 51 n. 38; ADAMS, Regional Diversification 448; J. G. COOK, Vig. Chr. 72, 2018, 5 (de poena crucifixionis). Idem exitus verbalis redit in tit. 2953 (cf. p. 462. 1339). 10144; de quo vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 87. Primo loco figarus passivum iudices, potest esse et reflexivum. H. S. 2083 (cf. p. 465) Tit. rep. in VII 1, 8 nymphaei G pariete septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 77; GEIST, PW2 46 sq. n. 54 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 384 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 504 cum versione Germanica; WACHTER 70 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 63; Écriture latine 6, 1 cum im. del. (e ZANGEMEISTER); A. W. VAN BUREN, Rend. Pont. Accad. Arch. 28, 1954–56, 34; ST. WEINSTOCK, RE XXIII 1, 1957, 822–826; J. GUEY, Rhodania 36, 1960, 20 cum im. del. 18 (ex Écriture latine); SMALLWOOD, Documents Gaius – Nero 434d; H. MYSLIWIEC, Antiquitas 11, 1984, 158 (de habias scribendi ratione); ILIESCU – SLUSANSKI, Latin 20 n. 3; WALLACE, Introduction 44 n. 11. De propitio Caesare cf. tit. 2380 sq.; de sensu laxiore propitii vocabuli WEINSTOCK p. 824. – De Caesare sine m scribendi ratione cf. DIEHL, De m finali 225 (qui margine urgente omissam putat, nescio an recte). 258 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 74. H. S. 2084 Tit. rep. in VII 1, 8 porticus B ordinis antici, i. e. meridionalis columna quinta a dextra. Periit, nec im. phot. servantur. Si CAETARIO vere lectio sincera est, scribendi rationem pro cetario repraesentare debet (deest et in indice grammatico, supra p. 777 et apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 24). Mihi autem lectio dubia est; ex apographo a ZANGEMEISTER tab. XIV 10 dato haesitans legerim CASTA RIDỊ, i. e. Casta ridi[cula]: ioculator Pompeianus Castam ridiculam appellarit. Aut Casta p͆ridi[e - - -], nexu litt. P et R male reddito? Ad extremum libenter concedo sensum inscriptionis valde obscurum esse. H. S. 2089 Tit. rep. in VII 1, 8 porticus B ordinis orientalis columna paenultima. Periit, nec im. phot. servantur.

1728

POMPEII Im. del. capitis galeati a LANGNER a. 1995 sumpta, qui mecum communicavit eam a. 2000 non iam repperisse; NOS VARONE et EGO a. 2008 frustra quaesivimus. DIEHL, PWV2 387; WACHTER 20 cum versione Germanica. – LANGNER, Graffitizeichnungen 46. 48 adn. 293. 50. 116. im. del. (ab AUCTORE) tab. 49 fig. 974 (caput gladiatoris galeatum); n. 576 in disco tantum, sine im. del. (facies Gorgonis ut videtur); discus n. 1577 sine im. del. (quadrupes); K. V. HUNTLEY, in Ancient Graffiti 85. Quomodo imagines (quarum delineationes, excepta im. del. capitis galeati a LANGNER edita, nullus auctor nobis tradidit!) a liberis factae esse possint, ut contendit HUNTLEY, mihi prorsus obscurum. – Gorgonus sine dubio est genetivus thematis consonantici, ut bene viderunt iam ZANGEMEI3 STER et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire 84. H. S. 2093 Tit. rep. in VII 1, 8 porticus B ordinis septentrionalis columna tertia. Periit, nec im. phot. servantur. Nauplius quidam nomen suum saepe Pompeis signavit (tit. IV 2319k. o. 3917. 8633. 8639). Alibi in Italia provinciisque semel tantum tit. huius Corporis vol. VI 24654 testatum. In Graecis autem saepe redit. H. S. 2094 Tit. rep. in VII 1, 8 porticus B ordinis septentrionalis columna quarta. Periit, nec im. phot. servantur. ZANGEMEISTER, ind. vocab. supra p. 239 et MAU, ind. vocab. supra p. 755 asty intellegunt substantivum (assentiente F. MÜNSCHER, ThLL s. v. astu vel asty, 980, 59), EGO potius Asty(lus) cognomen, cum hodie bene cognoverimus Astylum quendam rogatorem, de quo vide supra ad tit. 423; idem esse potest. Ceterum Astyli cognomen Romae (H. SOLIN, Personennamen2 1064) et in Italia (tit. huius Corporis vol. V 908) saepius testatum. H. S. 2096 Tit. rep. in VII 1, 8 porticus B ordinis septentrionalis in eadem columna ac tit. 2094. Periit, nec im. phot. servantur. MAU, ind. p. 768 inter nomina dearum affert, agitur autem potius de cognomine feminae; cf. supra ad tit. 1589. H. S. 2098 Tit. extat in VII 1, 8 porticus B latere septentrionali aditus, qui ducit in membrum q, 29,5 cm sinistra columnam, 130 cm a solo, scriptus litteris modice crassis altis 0,8– 2,4 cm. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/75725. VARONE, Imagines 296. HUNINK, Graffiti 505 cum versione Germanica. H. S. 2098a Tit. extat in VII 1, 8 porticus B latere septentrionali aditus, qui ducit in membrum q, 22 cm dextra angulum inter septentriones et orientem versus, 150 cm a solo, in tectorio rubro, scriptus litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/75726. DAIR 77.1911 (a. 1977). VARONE, Imagines 296. H. S. 2100 Tit. rep. in VII 1, 8 membri Q fenestrae, quae est in eius pariete meridionali, pariete orientali. Periit, nec im. phot. servantur. H. SOLIN in Pompei 79, 284; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL – M. NICHOLLS, Tyche 27, 2012, 100 sq. n. 9. De ludo iocoso, qui in aliis quoque titulis legitur, vide supra ad tit. 1211. H. S. 2102 Tit. rep. in VII 1, 8 pila ante membrum Q ad dextram fenestrae, quae est in eius pariete meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. Fortasse de quodam L. Arrio agitur (ita et CASTRÉN2 137 sq. n. 42, 3), nisi L. Arruntius intellegendum (Arri autem Pompeis saepius redeunt). H. S. 2104 (cf. p. 215) Tit. rep. in VII 1, 8 porticus B pariete septentrionali, in aditus, qui ducit in andronem J, poste occidentali. Periit, nec im. phot. servantur.

CIL IV Suppl. 4 VIDMAN, SIRIS 230 n. 493; MALAISE, Inventaire 264 n. 5; MORA, Prosopografia I 393 n. 38; BRICAULT, RICIS 606 n. 504/0217. Ex ZANGEMEISTER nova lectione p. 215 data ad Isidem referunt quattuor VIRI DOCTI supra relati, quorum MORA perperam de dedicatione Isidis cogitat. Lectio tamen prorsus incerta, ut nihil certi de propagatione deae cultus Pompeis indicet. H. S. 2105 Tit. extat in thermis VII 1, 8 in porticus B pariete septentrionali 36 cm ab aditus, qui ducit in andronem J, poste orientali, 200 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/75727. VARONE, Imagines 296. Litt. K linea transversa superior vix cernitur, sed ZANGEMEISTER lectionem acu tetigisse videtur. H. S. 2106 Tit. extat in thermarum VII 1, 8 porticus B pariete septentrionali 86 cm ab aditus, qui ducit in membrum J, poste orientali, 164 cm a solo, scriptus litteris tenuibus evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/75728. VARONE, Imagines 297. 1 aegre cernuntur litt. AC. – 2 VALERIA legendum videtur. – CVM BOTE legi posse videtur (in fine nihil periit). 2 si recte lectum, subest nomen Graecanicum Bootes (de quo vide SOLIN, Namenbuch2 508), quod interdum cum una o scriptum est (Votes tit. huius Corporis vol. VI 15424); cuius abl. est Boote (PLIN. nat. 18, 202 al.). H. S. 2107 (cf. p. 215. 465) Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 115; HUNINK, Graffiti 506 cum versione Germanica; WACHTER 620 cum versione Germanica. – FR. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 223. Quod ZANGEMEISTER in addendis p. 465 titulum ad Cornelium Gallum Aegypti praefectum spectare posse refert (cui assentitur haesitans A. STEIN, PIR2 C 1369), prorsus incertum manet. Nota inter alia Aegypti cognomen (cuius lectio tamen admodum incerta manet) Romae testatum esse (SOLIN, Namenbuch2 673); cf. Suppl. It. 28 Patavium 46 nomen equi. Perperam BIVILLE Aegyptum ex Aegypto oriundum putat. H. S. 2111 Tit. extat in thermarum VII 1, 8 membri N5 pariete occidentali 141 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 146 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/111164. VARONE, Imagines 297. 298. WEEBER, DWH 142 n. 505 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 507 cum versione Germanica; LOHMANN, Graffiti 73. 2 HIC cuspide crassiore exaratum quam HAB, fortasse autem eadem manu scriptum (aliter VARONE, qui B omittit); litt. B formam barocam q. d. exhibet; forma habitandi verbi legenda videtur habiṭo (T linea transversa caret); quae si ita sunt, Iarinum auctorem totius inscriptionis esse necesse est. – Nomen, quod ZANGEMEISTER haesitans Amiantus legit, nunc periit; nota hoc nomen Pompeis semper fere Amianthscriptum esse (cf. supra ad tit. 1809). H. S. 2112 Tit. extat in thermarum VII 1, 8 membri N5 pariete occidentali 154 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 131 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/111165. VARONE, Imagines 297. 298. C litt. extranea videtur (ita et VARONE). Legendum est VIILLIIIO.

1729

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI MAU, ind. gent. p. 746 quendam C. Velleium Op[- - -] statuit (assentiente CASTRÉN2 236 n. 437), eodem autem iure fuit Velleius P[- - -]. CAMODECA, Ceti dirigenti 1, 205 gentilicium dubium habet, lectio autem certa est, quamquam Velleii alibi Pompeis non innotuerunt. H. S. 2113 Tit. a extat in thermarum VII 1, 8 membri 11 pariete meridionali 280 cm ab aditus in membrum 8 poste occidentali, 147 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus; titulorum a ZANGEMEISTER in comm. memoratorum primus (b) extat ibidem 123 cm ab eodem poste occidentali, 142 cm a pavimento, scriptus litteris modice crassis; secundus (c) ibidem 193 cm ab eodem poste, 147 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/111150 (tit. a). D/111151. D/112182 (tit. b). D/111152. D/112181 (tit. c). VARONE, Imagines 298. a restat FAVSTVS tantum. b plus restat quam vidit ZANGEMEISTER: litteras DD sequitur IVNI VA. H. S. 2114 Tit. extat in thermarum VII 1, 8 membri 11 pariete meridionali 175 cm ab aditus ad membrum 10 poste orientali, 194 cm a pavimento, scriptus litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum fecit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. H. S. Im. phot. D/111197. VARONE, Imagines 298. 2115 (cf. p. 215) Tit. extat in thermarum VII 1, 8 membri 11 pariete orientali 218 cm ab aditus ad membrum 10 poste orientali, 161 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum fecit a. 2004 A. VARONE, recognovit a. 2005 H. SOLIN; contulerunt etiam avis figuram delineatam a ZANGEMEISTER laudatam, cui accedunt duae avis figurae delineatae neque ad finem perductae, quarum prior carbone del. est (im. phot. D/111147. D/112180). Im. phot. D/111146. VARONE, Imagines 299. Legendum videtur [- - -]ḶICVS A SVS (quod legit ZANGEMEISTER SIVS vix admitti potest; litt. A linea transversa caret). H. S. 2115a Extant navis figurae in thermarum VII 1, 8 membri 11 pariete orientali, altera 290 cm ab aditus in membrum 10 poste orientali, 200 cm a pavimento (im. phot. D/111148), altera 273 cm ab aditus in membrum 12 poste orientali, 186 a pavimento (im. phot. D/112179). Porro extat avis figura a ZANGEMEISTER in comm. memorata in pariete septentrionali 273 cm ab aditus in membrum 12 poste occidentali, 186 cm a pavimento (im. phot. D/111149). Quas omnes contulerunt a. 2004 A. VARONE et a. 2005 iterumque a. 2007 H. SOLIN. Contra IID. frustra quaesiverunt litteras A Q R a ZANGEMEISTER in eodem pariete exceptas. A. MAIURI, RAAN n. s. 33, 1959, 26 sq. cum im. del. navium; ESCHEBACH, Stabianer Thermen 17 cum im. del. tab. 16b (naves et aves), im. phot. tab. 46a (ubi avium et navium nihil fere cernitur). b (una navium); L. BASCH, Le musée imaginaire de la marine antique, Athènes 1987, 483 cum im. del. fig. 1097bis (naves, ex Maiuri); M. WEBER, Antike Badekultur, München 1996, 152 fig. 122 cum sola im. phot. (subversa) navium unius; PEKÁRY, Schiffsdarstellungen 224 n. I–P 66 (naves, sine im. del.); LANGNER, Graffitizeichnungen, qui vidit, 65. 67. 116 (de avibus). 69. 116 (de navibus). im. del. tab. 107 fig. 1683 (ex ESCHEBACH, Stabianer Thermen 17 tab. 16b; avis). 1684 (ex ESCHEBACH l. l.; avis). tab. 135 fig. 2085 (ex A. MAIURI, RAAN 33, 1958, 26 fig. 6; navis). 2086 (e MAIURI l. l. fig. 7; navis). tab. 145 fig. 2233 (im. del. ab AUCTORE ex im. phot.; trium navium alvei). H. S. 2116 Tit. extat in thermarum VII 1, 8 ambulacri K pariete orientali 230 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, cm 148 a pavimento, scriptus litteris tenuibus.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Supra extat caput viri delineatum (im. phot. D/111154. D/ 111155). Contulit et apographum charta perlucida exaratum fecit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. H. S. Im. phot. D/111156. VARONE, Imagines 299. 2116a Tit. extat in thermarum VII 1, 8 ambulacri K pariete meridionali 150 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 175 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/112780. VARONE, Imagines 300. Legendum XXXXXIII. H. S. 2117 Tit. extat in thermarum VII 1, 8 ambulacri K pariete meridionali cm 935 ab angulo inter meridiem et orientem versus, cm 165 a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulerunt etiam tit. infra repetitum a ZANGEMEISTER in comm. laudatum a. 2004 A. VARONE et a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/111134 (a. 2003). VARONE, Imagines 300. H. S. 2118 Tit. periit, nec im. phot. servantur. Granii Pompeis pluries innotuerunt (cf. CASTRÉN2 172 n. 187, 0–8). H. S. 2119 Tit. extat in thermarum VII 1, 8 ambulacri K pariete meridionali cm 355 ab ostii VII 1, 48 poste meridionali, cm 141 a pavimento, scriptus litteris modice crassis nunc abrasis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/111157. VARONE, Imagines 300. DIEHL, PWV2 724; GEIST, PW2 76 sq. n. 31 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 551 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 508 cum versione Germanica; WACHTER 1417 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 16 n. 42; C. PERASSI, Comunicazioni. Circolare di informazione dei Soci della Società numismatica italiana 27, 1998, 7–11; WALLACE, Introduction 88 n. 181. 1 periit VICI. alia loco alea scriptum vidit ZANGEMEISTER; de qua scribendi ratione cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 36. H. S. 2120 Tit. extat in thermarum VII 1, 8 ambulacri K pariete meridionali 325 cm ab ostii 48 poste meridionali, 140 cm a pavimento, scriptus litteris crassis, quarum R binis lineis scripta, IVS litteris eminentibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/111158. VARONE, Imagines 300. Tit. a ZANGEMEISTER in comm. laudati nunc restant pars inferior litt. R et litt. V. H. S. 2121 Tit. extat in thermarum VII 1, 8 ambulacri K pariete meridionali 230 cm ab ostii 48 poste meridionali, 135 cm a pavimento, scriptus litteris eminentibus crassis 1,8 cm. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2008, tertium a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/111159. SOLIN, 3422. 3426. 3427 (a. 2018). VARONE, Imagines 301. 1 in. ante C est L, ante quam cernitur A linea trasversa priva, supra A fortasse V. – 1 ex. restant pars superior lineae sinistrae litt. V et exiguae reliquiae partis superioris litt. S. – 2 periit. Si recte legi, est val(e), C. Granius nominativo pro vocativo posito. H. S. 2122 Tit. extat in thermarum VII 1, 8 ambulacri K pariete meridionali 257 cm ab ostii 48 poste meridionali, 105 cm a pavimento, scriptus litteris eminentibus crassis 2 cm. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2008, tertium 2018 H. SOLIN. Im. phot. D/111160. SOLIN, 3422. 3427. 3428. 3431– 3433. VARONE, Imagines 301. ESCHEBACH, Stabianer Thermen 73 adn. 369 cum im. phot. tab. 57 c.

1730

POMPEII 1 restat IVCVND et pars superior lineae sinistrae litt. V. – 2 sic excepi: AΛ[.]AV͆ANAIC++[- - -] (litt. A linea transH. S. versa verticali scripta, ut dedit ZANGEMEISTER). 2123 (cf. p. 465) Tit. rep. in thermarum VII 1, 8 ambulacri J pariete meridionali, supra primam ab occidente venienti ianuam. Periit, nec im. phot. servantur. G. DELLA VALLE, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 100 adn. 1 (de militis mentione). H. S. 2124–2126 Tit. rep. in thermarum VII 1, 8 ambulacro H. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2124 Tit. rep. in thermarum VII 1, 8 ambulacri H pariete meridionali. DIEHL, PWV2 92; WEEBER, DWH 460 cum versione Germanica, qui cum tit. 2124a male coniunxit; HUNINK, Graffiti 509 cum versione Germanica; WACHTER 82. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 43 n. 51; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 256; PISANI, Testi latini2 119 n. B6; ESCHEBACH, Stabianer Thermen 19 sq. adn. 79; WALLACE, Introduction 45 n. 12; R. R. BENEFIEL, Latin on stone 61 sq. (miro modo contendit Neronis nomen in formam navis scriptum esse). De scribendi ratione Agusto cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32; agitur de praenuntia formarum Romanicarum, certe non de scriptoris errore, ut haesitans proponit WALLACE. H. S. 2124a Tit. rep. ante tit. praecedentem. Cf. ad tit. praecedentem. H. S. 2124b Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens, inferius. De M. Carrio agi posse putat CASTRÉN2 149 n. 102, 1 (MAU supra p. 744 nomen breviatum non solvit). Melius tamen nomen Carrinatis expediatur (cf. supra ad tit. 1910). H. S. 2125 (cf. p. 215) Tit. rep. in eius ambulacri H pariete septentrionali. DIEHL, PWV2 695 adn. – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Obscenities 238. 240. cum versione Anglica. LEVIN-RICHARDSON optionem nomen urbis Romae memoratum esse profert, et quidem sensu politico, minus credibiliter; Rome cognomen Graecanicum usitatum Romae fuit (vide Solin, Namenbuch2 1341 sq.). H. S. 2126a Tit. rep. in pila, quae posita est inter aditum thermarum VII 1, 8 et tabernam VII 1, 9. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2127 Tit. rep in pila, quae est ad sinistram tabernae VII 1, 10. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2128–2131a Tit. rep. inter tabernas VII 1, 11 et 12. H. S. 2130 (cf. p. 215) Tit. extat in pila inter VII 1, 11 et VII 1, 12 cm 18 ab angulo orientali, cm 118 a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/111163. VARONE, Imagines 302. Restat etiam S finalis, scripta forma solita. H. S. 2132. 2133 Tit. rep. prope aditum templi Isidis VIII 7, 28 (tit. 2132 ad dextram, tit. 2133 ad sinistram). Perierunt, nec im. phot. servantur. G. FIORELLI, Pompeianarum antiquitatum historia 1, Neapoli 1860, 179 ex ACTIS EFFOSSIONUM 18 Oct. 1765 (inde HOFFMANN, Isis-Tempel 247) ex iisdem actis quibus MOMMSEN, cuius apographo nisus est ZANGEMEISTER, qui autem non affert quibus locis discedant. Itaque dolendum est folia Actorum transcriptiones harum duarum inscriptionum continentium non amplius reperiri posse; frustra mea causa quaesivit a. 2018 CRISTINA PEPE Neapoli in archivo rei publicae (Archivio di Stato), ubi acta anni 1965 in fasc. 1541 continentur, in quo autem acta 18 Oct. desunt. Si autem ZANGEMEISTER apographum MOMMSEN recte trascripsit, habemus duo apographa (FIORELLI et MOMMSEN), ex quibus varias lectiones deprehendere possumus. H. S.

CIL IV Suppl. 4 2132 DI. NIOVIDII | MAVINIM.SYHCICVS FIORELLI. 1 RICHARDSON, Casa dei Dioscuri 95 nomen Nigidii restituendum proponit, prorsus arbitrario. H. S. 2133 BONARIA, MRF II 82 n. 738. 176; ID., RE suppl. X, 1965, 483 s. v. Paris n. 3; LEPPIN, Histrionen 272–275; S. LEVINRICHARDSON, ZPE 195, 2015, 278 cum versione Anglica. T..V FORMOSVS TVNCAS CARIS.ISSE…T..ITE.. NTRIQ | POSTIMA N…ICI…ILLISISSVS | CLIVS FIORELLI. Collato tit. 1294 ZANGEMEISTER nomen Paridis pantomimi restituit itemque sodalis eius Septentrionis. De iis vide imprimis LEPPIN (ubi aliam bibliographiam invenies) et supra ad tit. 1294. 3 RICHARDSON, Casa dei Dioscuri 95 nomen Nigidii restituendum proponit, prorsus arbitrario. H. S. 2134 Tit. rep. in altra fabbrica [ac tit. praecedentes] contigua allo stesso tempio [i. e. Isidis] FIORELLI ex ACTIS EFFOSSIONUM 18 Oct. 1765. Periit, nec im. phot. servantur. G. FIORELLI, Pompeianarum antiquitatum historia 1, Neapoli 1860, 179 (inde HOFFMANN, Isis-Tempel 247) ex iisdem actis quibus MOMMSEN, cuius apographo nisus est ZANGEMEISTER. – CASTRÉN2 193. In transcribendo hoc quoque titulo FIORELLI et MOMMSEN pluribus locis discedunt; v. l. apud FIORELLI sunt haec: 2 ex. MΛVNI, – 4 in. LCCARIO, – ex. ..EAVC FIORELLI. – Nomen gentile Munius vel Munnius haesitans proponit H. S. CASTRÉN. Ante tit. 2135 corrige: “lat. orient.” pro “lat. merid.”. H. S. 2135–2143. 3100a Tit. rep. in aedificii Eumachiae VII 9, 1 muro externo orientali (murum esse orientalem patet inde quod dicit ZANGEMEISTER de loco ubi vidit tit. 3100a). Tit. frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 2135 (cf. p. 215) Tit. rep. in eo muro nescio ubi. Tit. primum SVNIANI[- - -] legit MOMMSEN, deinde ANIANI ZANGEMEISTER p. 215, melius sine dubio. Suniani cognomen inauditum esset (neque exsistit nomen *Sunius, ex quo derivatum esse posset Sunianus); concedendum tamen est ne Aeniani quidem cognomen innotuisse, quod tamen ex Aenii nomine gentili facile derivari potest (vel ex Graecis Αἴνιος Αἶνος, Romae quoque testatis). Ex nova lectione ZANGEMEISTER non videtur Euniani legi posse (Euniani cognomen quidem notum: tit. huius Corporis vol. VI 18053. AE 2008, 366). H. S. 2138 (cf. p. 215) Tit. rep. in eo muro nescio ubi. Consociabiliter haesitans proponit W. D. LEBEK, ZPE 45, 1982, 55, nescio an recte. H. S. 2139 Tit. rep. in eo muro nescio ubi. 1 de dativo in -eni cf. HEHL, Formen lat. 1. Deklination 50. – SAE: ZANGEMEISTER haesitans proponit SAL, id quod bene fieri potest; aut s(u)ae? (de qua forma vide LEUMANN, Laut- und Formenlehre2 465. H. S. 2140 Tit. rep. in eo muro nescio ubi. 1 Rufus Romanensis potest aut Roma oriundus fuisse, qui Pompeis consederit, aut negotiator, qui fortasse ibi artem aliquam more urbano exercuerit; cf. FEST. p. 61 M (= p. 53 L) Romanenses et Hispanenses et Sicilienses negotiatores dicimus, qui in alienis civitatibus negotiantur, nisi Romanensis simpliciter idem significat ac Romanus; de qua usu praesto sunt loci ut TERT. praescr. 30 apud ecclesiam Romanensem; CATO agr. 162, 1 salis Romaniensis. De vi mutua inter -ensis et -iensis cf. GÄHWILER, Suffix 82 sq. – De scribendi ratione sine liquida ante s, quae et tit. 815 occurrit, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 68. – 2 VITAII, quod dedit MOMMSEN in schedis, ZANGEMEISTER in Vita⸢l⸣i(o…) emendare voluerit, EGO dat. Vita⸢l⸣i praetulerim. H. S. 2141 (cf. p. 215) Tit. rep. in eo muro nescio ubi. PHOBVS ‘sic’ MOMMSEN in schedis. Nihilo minus et ZANGEMEISTER (qui p. 215 MOMMSENI lectionem in dubium

1731

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI non vocat) et MAU Phobus in indice cognominum p. 236. 752 hinc et e tit. 2310a receperunt. Cum autem Φόβος Phobus nusquam vice nominis proprii usurpatum est, praetulerim in ambobus tit. Phoebus emendare. H. S. 2142 (cf. p. 215) Tit. rep. in eodem muro, in tectorio nigro, scriptus litteris quadratis. Fortasse idem Mystes tit. 1237. 1639 redit. H. S. 2143 Tit. rep. inter tit. 2137 et viam dell’Abbondanza. CASTRÉN2 182 n. 218, 7. Q(uintus) Licinius (Quinti libertus) Samanario proponit CASTRÉN, fortasse recte (insuper Q(uinti) l(ibertus) in apographo distingui potest). De cognomine (quod A. ŁOS, Class. Wrat. 11, 1987, 60 Aegyptiacum iudicat) cf. SamanH. S. nara tit. 1934. 2144–2164. 2549c Tit. rep. in hospitio VII 12, 35 (titulos 2146. 2152. 2155 ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 439 parum accurate hospitio IX 8, b tribuit). Tit. omnes perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur, excepto tit. 2150. De hoc hospitio PIRSON, Mietwohnungen 22. H. S. 2144 Tit. rep. in hospitii VII 12, 35 cubiculi l pariete sinistro. Vibium eundem ac Vibium Restitutum in tit. 2146 memoratum esse putat E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 115, quod bene fieri potest. H. S. 2145 Tit. rep. in eiusdem cubiculi l pariete septentrionali. DIEHL, PWV2 204; GEIST, PW2 72 sq. n. 16 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 102 n. 18 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 244 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 51 n. 135. 81 n. 261 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 671 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 103); WACHTER 475 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n s. 11.2, 1929/30, 115; G. DELLA VALLE, Riv. Stud. Pomp. 1, 1934/35, 100 adn. 1 (de praetoriano); ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 120 (effusionem militi ipsi tribuit); VARONE, Erotica Pompeiana 65 cum versione Italica; PIRSON, Mietwohnungen 22; BERRY, Complete Pompeii 103. 233 cum sola versione Anglica, manca quidem; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; KEEGAN, Graffiti 264 cum sola versione Anglica; DIBIASIE, Writings 267 cum versione Anglica. 2 FVTVTVLOR merus scripturae error pro fututor esse videtur (ita omnes AUCTORES supra relati [DIBIASIE autem sine ulla necessitate fututulor(em) intellegit], quibus addendi FR. VOLLMER, ThLL s. v. fututor, 1664, 56 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 90; contra DELLA CORTE, sched. 1962 et HUNINK de deminutivo iocoso cogitant); de vocabuli fututor usu diffuse egit R. SELINGER, Klio 88, 2006, 516–524 (de titulo sepulcrali Carnuntino AE 1969/70, 502, cum quo p. 522 nostrum comparat). – maximum editorum CANALI – CAVALLO et WEEBER n. 135 et VARONE et SELINGER pro maximus scriptum esse putant, sed exsistit adverbium maximum pro maxime (vide V. BULHART, ThLL s. v. magnus, 149, 19–24), quod hic denominative usurpatum est. H. S. 2146 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens. DIEHL, PWV2 727; MONTERO CARTELLE, Priapeos 150 n. 200 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 80 n. 123 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 202 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 23 n. 27 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 672 cum versione Germanica; WACHTER 1168 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 115; DELLA CORTE, Amori e amanti 50 cum versione Italica; ÉTIENNE, Vie quotidienne 221; CASTRÉN2 240 sq. n. 457, 17; WEEBER, Humor 51 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 19 cum versione Italica; PIRSON, Mietwohnungen 22; WALLACE, Introduction XX n. 16 cum versione Anglica. 74 n. 124; BERRY, Complete Pompeii

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 103. 233 cum sola versione Anglica; HARTNETT, By Roman Hands 31 n. 47; HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. MAGALDI Vibium Restitutum ab Urbana puella deceptum esse putat, CASTRÉN rursus maritum Urbanae; ambo sine necessitate. Melius PIRSON de peregrino cogitat, qui in hospitio deversabatur. H. S. 2147 Tit. rep. sub tit. praecedenti. BERRY, Complete Pompeii 103. 233 cum sola versione Anglica. Primionis cognomen Pompeis saepe testatum, alibi semper solum (vide supra ad tit. 2948); utrum semper de eodem agatur, incertum manet; Clodius autem noster diversus ab aliis esse videtur. E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 116 eum viatorem itinerantem putat. H. S. 2147a (cf. p. 215) Tit. rep. in eiusdem cubiculi l pariete orientali. E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 116. H. S. 2149 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. 2147a. E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 116. H. S. 2150 (cf. p. 215) Tit. rep. in hospitii VII 12, 35 atrii a pariete septentrionali. Periit. Im. phot. D/95596–D/95597 = IP 102 (a. 1957, in qua solum v. 2–4 cerni possunt). VARONE, Imagines 345. DIEHL, PWV2 34 adn.; HUNINK, Graffiti 670 cum versione Germanica; WACHTER 487. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 116. 132 sq.; E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 20; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 268 (pessime); BONARIA, MRF II 86 n. 778; ID., RE suppl. X, 1965, 3 s. v. Actius Castrensis. 1113 s. v. Ummidius n. 2a; CASTRÉN2 248 sq.; J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 97 sq.; EHRHARDT, Casa dell’Orso 76; LEPPIN, Histrionen 191–194; ESCHEBACH Gebäudeverzeichnis 332; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 101; J. H. STARKS, in New Directions in Ancient Pantomime 134; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; DIBIASIE, Writings 273 cum versione Anglica. 279; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 277 sq. 281 cum versione Anglica. 3 recte dedit ZANGEMEISTER in add. p. 215, quod posteriores fugit; legendum igitur sine dubio ACTI CASTR, im. phot. confirmatum (male B. MAURENBRECHER, ThLL s. v. calos 183, 53 (assentiente ut videtur VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 110) calos a⟨c⟩tio intellegere vult) (Actio (C)ast{e}r male DIBIASIE). – Castresis va(le) occurrit etiam in gemma DRESSEL 195 (in ms. vol. XV Corporis destinato Berolini in Academia servato). Porro eadem verba calos, Acti leguntur in gemma crystalli N. GALEOTTI, Francisci Ficoronii … gemmae antiquae litteratae aliaeque rariores, Romae 1757, tab. II 24 et p. 15. Acclamatione hac probabiliter duo actores celebres memorantur, (Actius) Anicetus, hoc uno solo nomine acclamatus, et Actius Castrensis (DELLA CORTE eos in unum confundit, quem gladiatorem fuisse putat); de iis optime egit LEPPIN (ibi aliam bibliographiam invenies). Hic solum notare licet alteri pantomimo re vera Actio Castrensi nomen fuisse (contra incertum manet utrum praenomen Lucium habuerit, ut opinatur LEPPIN [ex tit. 10643c, ubi eum redire credit] cum aliis [vide infra ad tit. 10643c]; praeterea eius gentilicium [si quidem gentilicium habuit] ignotum manet, nam Actius non est nomen gentile, ut contendit MAU, ind. nom. p. 743); id manifestum fit et hac acclamatione (quod igitur plures PRIORES fugit, inter quos praeter VIROS SUPRA RELATOS commemorandus est VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 110) et aliis Pompeianis 1646. 2413d et tit. Albae Pompeiae reperto AE 1984, 416, in quo eadem atque paria verba redeunt ac in v. 2 huius inscriptionis. Item manifes-

1732

POMPEII tum fit inter Actium Anicetum et Actium Castrensem distinguendum esse (ut viderunt e. g. MAU, MAGALDI [qui autem Actium a Castrense abiudicat], BONARIA, LEPPIN, VARONE); male e. g. DELLA CORTE, CASTRÉN, EHRHARDT putant de uno viro nomine Actius Anicetus Castrensis agi. – EHRHARDT (assentiente VARONE; eodem fere modo ESCHEBACH) eum possessorem huius hospitii VII 12, 35 et hospitii VII 2, 45 (ubi prodiit tit. 1679) necnon socium lupanaris q. d. Veneris VII 6, 34–36 (ubi prodiit tit. 1646) fuisse putat et simul prostitutas possedisse, sed sine firmis argumentis. ESCHEBACH possessionibus Castrensis tabernam VII 4, 15–16 (cui TRES AUCTORES SUPRASCRIPTI perperam tit. 1661 attribuunt; re vera ad sin. ost. VII 15, 11 prodiit) temere addit. H. S. 2151 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens. Periit, nec im. phot. servantur. DIBIASIE, Writings 273 cum versione Anglica. Sine dubio praesto est nomen feminae Myrsine casu dativo positum (ita et MAU, supra p. 751); DIBIASIE perpeH. S. ram nomen viri Myrsinus intellegit. 2152 = ILS 6326. Tit. rep. in hospitii VII 12, 35 cubiculi b pariete occidentali. DESSAU, ILS 6326; DIEHL, PWV2 563; GEIST, PW2 72 sq. n. 19 cum versione Germanica; BALDI, IP 47 n. 67 cum versione Italica; WEEBER, DWH 137 n. 478 (partim) cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 673 cum versione Germanica; WACHTER 720 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 115; PISANI, Testi latini2 123 n. B31; SMALLWOOD, Documents Gaius – Nero 411b; CONTINO, Iscrizioni volgari 85 n. 110. 117; R. R. BENEFIEL, Pompeii, Puteoli, and the status of a colonia in the mid-first century AD, in Pompei, Capri e la Penisola Sorrentina 354–356 cum im. del. cum versione Anglica; WALLACE, Introduction 45 n. 13; BERRY, Complete Pompeii 103 cum sola versione Anglica; R. R. BENEFIEL, in Latin on Stone 61; COOLEY, Manual 114 cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 275. 354 sq. De cognomento Neronensis vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 68 (de omissa n ante s). 98; P. CASTRÉN, Arctos 15, 1981, 12. Novimus et ex TAC. ann. 14, 27 et e tit. huius Corporis vol. X 5369 (cf. porro tit. 3525) Puteolos a. 60 p. Chr. n. novos colonos et cognomentum Neronensis accepisse (de colonia Neroniana, quae magni momenti vitae Puteolorum erat, vide e. g. G. CAMODECA, in Les élites municipales de l’Italie péninsulaire des Gracques à Néron [Coll. EFr 215], Naples – Rome 1996, 99 sq.). Titulus hic probabiliter anno ipso 60 p. Chr. n. aut paulo post scriptus est, cum nuntius novae deductionis etiamtum recens esset, utique haud multo post a. 68 p. Chr. n. memoria Neronis damnata, certe antequam Puteolis titulus coloniae Flaviae conferretur. BENEFIEL (assentiente LOHMANN) C. Iulium Speratum Puteolanum fuisse putat, fortasse recte. H. S. 2154 cf. ILS 4181b adn. Tit. rep. in hospitii VII 12, 35 cubiculi b pariete septentrionali. DIEHL, PWV2 46 adn.; WEEBER, DWH 133 n. 444 cum versione Germanica; WACHTER 489 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/ 30, 116; VERMASEREN, Corpus cultus Cybelae IV 21 sq. n. 47 cum adn.; J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 327. Cf. ad tit. sequentem. H. S. 2155 (cf. p. 465) = ILS 4181b. Tit. rep. in hospitii VII 12, 35 cubiculi b pariete orientali. DESSAU, ILS 4181b; DIEHL, PWV2 46; GEIST, PW2 72 sq. n. 18 cum versione Germanica; partim; BALDI, IP 70 sq. n. 97 cum versione Italica; WEEBER, DWH 81 n. 262 cum versione Germanica, partim; HUNINK, Graffiti 674 cum versione Germanica (cf. H. Solin, Gymnasium 121, 2014, 103); WACHTER 488 cum versione Germanica. – E.

CIL IV Suppl. 4 MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 116. 126. 131; Écriture latine n. 5 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER); RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 257; BONARIA, MRF II 86 n. 780. 177; CIPROTTI, Conoscere Pompei 60; VERMASEREN, Corpus cultus Cybelae IV 21 sq. n. 47 cum adn. (inter testimonia cultus Cybeles Attidisque affert, nullo labore interpretationis); J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 327; ID., AJPh 108, 1987, 104; LEPPIN, Histrionen 191; PIRSON, Mietwohnungen 22; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 104 cum im. del. p. 102; J. H. STARKS, in New Directions in Ancient Pantomime 135; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; DIBIASIE, Writings 269 cum versione Anglica. Scriptor constanter I longam adhibuit, ut vocalem i in hiatu indicaret (de eo usu cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 35); praeterea i productam constanter fere (excepto PRISCVS v. 2) I longa quoque expressit (perperam VÄÄNÄNEN, l. l. contendit scriptorem male in Anìcetìanì v. 6 I longa usum esse, nam et prima et ultima I longae i productant reddunt; cf. H. SOLIN, in Veikko Väänänen 28). Difficilis est interpretationis. Si sententiam ad verbum considerare debemus, agitur de salutatione trium sodalium (utrum quartus sodalis nomine Martialis, cum quo hi tres simul in hospitio fuerunt, is quoque ex fanaticorum numero fuerit, non certe constat) fanaticorum cuiusdam divinitatis Graecae, ut Bellonae, Magnae Matris aut Isidis (ita ad verbum intellegit W. BANNIER, ThLL s. v. fanaticus, 270, 55–56), qui ministerium a pulvinari deae praestiterunt (nisi pulvinar. abbreviatum pro plurali pulvinaribus stat; si res ita se habet, pulvinaria templi significationem accepisse potest et a pulvinaribus plus minus idem ac fanatici valet). Difficultates autem praebet Synethaei, quod, si ad a pulvinar ut genetivus pertinet, non est quo pacto perspicue explicetur, quia nomen deae exspectaveris. Novimus Pompeis tit. 2285. 2287. 2288 quendam Synethum, qui lupanar VII 12, 18–20 frequentavit (tit. 2288 Faustillam quandam futuit), et cum eo Synethaei coniungunt ZANGEMEISTER add. p. 465 et BALDI (qui rem tamen satis obscure exponit, ut obscure et VAN ANDRINGA, Quotidien 181 synethus appellativum intellegit quodammodo cum lupanari coniungens); quae si ita sunt (tum Synethaei errore pro genetivo Synethi stet, nisi Synethaeus nomen illius conici potest, ut putant MAU, ind. cogn. p. 754 et FRANKLIN, nomen tamen nusquam alibi testatum), hunc Synethum aliquo modo, e. g. pulvinar donando, cultum dei propagasse necesse est, quamobrem pulvinar ab eo cognomentum acceperit (etiam a privatis pulvinaria in templis constitui [CIC. dom. 136] et ad pulvinaria convivia apparari [HOR. carm. 1, 37, 3; de eo loco vide quae egit C. VAN DEN BERG, TAPhA 138, 2008, 266] potuerunt). Fieri autem potest, ut Synethaei ad tres sodales spectet (et a pulvinar absolute adhibitum, ut in tit. huius Corporis vol. VI 9136 sodales aerari a pulvinar, ubi cuius generis pulvinar significetur, prorsus obscurum), qui igitur iocose amici Synethi appellati sint, tamquam essent Synethiani, ut Actiani Anicetiani). [Prorsus aliter de Synethaei WACHTER]. Quod autem ad significationem vocabulorum fanatici et pulvinaris attinet, sensu laxiore usurpata esse possunt: tres sodales ita crebro in toro pulvinove in domo Synethi tempus degerunt, ut se iocose fanaticos a pulvinari Synethi, i. e. eius convivas appellarent (sed cave credas hoc hospitium VII 12, 35 domum Synethi fuisse, quamquam ibi convenerunt). Porro erant Actiani Anicetiani (cf. M. BONARIA, RE suppl. X, 1965, 1–2, s. v. Actiani), i. e. asseclae admiratores actoris illius famosissimi (ita et BEARD, Pompeii 258), cuius nomen in eodem hospitio redit (tit. 2150), certe non ipsi actores, ut cogitare videtur DELLA CORTE, Case ed abitanti3 202 n. 390b (assentientibus GEIST et WEEBER et J. PACKER, Cron. Pomp. 4, 1978, 12). – VARONE inscriptioni significationem eroticam attribuit: cor-

1733

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI pus Synethi esse templum a fanaticis honoratum et pulvinar lectum lupanaris cervicali praeditum et a sodalibus Actianis Anicetianis amoribus fruendi causa frequentatum. Fuerunt autem sodales hic in hospitio VII 12, 35, non in lupanari; et in illo indicia certa rei amatoriae paene desunt (tit. 2145 miles praetorianus fututulor maximum gloriatur), immo Vibius Restitutus ibi solus dormivit et Urbanam suam desiderabat (tit. 2146). Nota etiam tit. 2288 Synethum fututorem ducere, quamobrem minus verisimile fit eum a sodalibus pedicari. Sodales nimirum, si fanatici a pulvinar (Synethaei) sensu et constructione grammatica laxiore quodammodo ad lectum (Synethi) spectat, etiam rebus amatoriis studere potuerunt, mihi autem sodalitas mihi imprimis constabat ex communi studio artis illius celeberrimi actoris Actii Aniceti (FRANKLIN solum Martialem asseclam Actii Aniceti ducit, sine ullis argumentis). In summa manifestum videtur inscriptioni nihil fere cum rebus obscenis esse; quae potius amorem pantomimi reddere in animo habuit. De tribus fanaticis cf. CASTRÉN2 148 n. 94, 2. 156 n. 124, 5. 196 sq. n. 276, 1, qui cur Campium Primigenium haesitans tantum fanaticum putet, alios sine haesitatione, non perspicio; porro L. Novium Priscum clientem Noviorum Priscorum senatorum (PIR2 N 183–187) fuisse conicit, sed praeter necessitatem (ut alia praetermittam, hi Novii Prisci praenomine Caii [et Decimi] usi sunt). Idem Pyrrichus subesse potest in 118*, si quidem titulus sincerus et recte exceptus est. FRANKLIN putat eundem Salvium in tit. 2375 redire, fortasse recte (vide infra ad tit. 2375). Perperam CIPROTTI de tribus fanaticis advenis cultoribus Bellonae, PIRSON de familia histrionum Puteolanorum cogitant. Sunt Pompeiani amantes rerum scaenicarum. 4 a pulvinar (nisi est intellegendum abbreviatum pro a pulvinar(i)) antiquissimum exemplum praepositionis a(b) cum accusativo constructae (aliud habes in tit. 1940 a muthunium), de quo cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 120 sq., E. CAMPANILE, It. dial. 34, 1971, 44; de constructione cf. VI 9136 sodales aerari a pulvinar. – De scribendi ratione Synethaei litt. h apposita vide infra ad tit. 2285. – 6 quaedam Actiana studiosa Actii fortasse in tit. 5233 redit. H. S. 2156 Tit. rep. in hospitii VII 12, 35 cubiculi f pariete septentrionali. GEIST, PW2 72 sq. n. 17 cum versione Germanica; WEEDWH 81 n. 260 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 675 cum versione Germanica; WACHTER 1222. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 116; BERRY, Complete Pompeii 103 cum sola versione Anglica (imperfecta). H. S. BER,

2157 Tit. rep. in hospitii VII 12, 35 atrii a pariete orientali, inter cubiculorum f et g ostia. DIEHL, PWV2 210; HUNINK, Graffiti 676 cum versione Germanica; WACHTER 473 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 115; G. DELLA VALLE, Riv. Stud. Pomp. 1, 1934/35, 100 adn. 1; PISANI, Testi latini2 121 n. B21; CASTRÉN2 233 n. 428, 11 (de C. Valerio Maximo milite [incerti quidem generis], quem Pompeianum esse non negat); WALLACE, Introduction 62 n. 80; DIBIASIE, Writings 272 cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 73. ZANGEMEISTER et DIEHL inscriptionem non terminatam esse putant, J. SVENNUNG, Eranos 62, 1964, 175 autem nominativum Valirius miles pro genetivo usurpatum esse postulat, ita ut de domo C. Valerii quaestio fiat. Rursus HUNINK (assentiente LOHMANN) domus genetivum ducit (“Soldat des Hauses”). – DELLA VALLE maximum (eodem modo DIBIASIE) adjectivum et Valerium fortasse eundem, quem tit. 2145 nominat, esse suspicatur, certe perperam. – H. S. De scribendi ratione milis cf. supra ad tit. 1994.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 2158 Tit. rep. pone tit. praecedentem. LANGNER, Graffitizeichnungen 105; n. 528–530. 691 in disco tantum (sine im. del.). H. S. 2159 Tit. rep. in hospitii VII 12, 35 cubiculi c pariete dextro. GEIST, PW2 72 sq. n. 15 cum versione Germanica (partim); HUNINK, Graffiti 677 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 105); WACHTER 1245 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 115; CASTRÉN2 184 n. 224, 2. 230 n. 416, 1; BERRY, Complete Pompeii 103 cum sola versione Anglica; DIBIASIE, Writings 270 cum versione Anglica. Tectorium periit. Lectio nominis alterius viri ambigua. Gentile Travii nusquam alibi in Campania innotuit, nihil melius autem praebere possum. Contra Aetii (quod ZANGEMEISTER sequentes accipiunt HUNINK, DIBIAISIE) cognomen male lectum esse videtur, quod labente demum imperio a Romanis usurpatum est; gentilicium Aetii pro sua parte admodum rarum et in Campania inusitatum. Quamobrem suspicari possis Attio legendum esse; Attii gentilicium, Pompeis quoque pluries testatum (vide CASTRÉN2 140 n. 54, ubi adde NSA 1928, 377 Attia Calliste), hic vice cognominis usurpatum sit. – Bene convenit civem Abellinatem nomen suum in hospitio aeternasse. Quod ad alterius viri nomen attinet, si apographum tab. III 9 lineas plus minus accurate describit, gentilicium, quod ZANGEMEISTER haesitans legit Travius (inde CASTRÉN2 230 n. 416) fuisse potest etiam Tranius aut, si litt. ante R praenomen repraesentat, quod fuerit aut P aut T, Ranius vel Ravius. Eorum Ravius tantum alibi in Campania redit (tit. huius Corporis vol. X 2911 sq.). – De Abellinate Lucceio Albano de eiusque commercio cum Pompeis H. S. cf. CAMODECA, Ceti dirigenti 1, 5. 37. 2161 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. 2159. J. H. STARKS, in New Directions in Ancient Pantomime 134 sq. cum im. del. (ex ZANGEMEISTER). In exemplo typis exscripto ZANGEMEISTER litteras omisit, quas in tab. XXXV 23 ante NICA delineavit. Quae legendae videntur ẸSCA. Quid autem subsit, prorsus incertum. STARKS legit sc(a)enica (debuit sca(e)nica) de scaenica pantomima vel mima cogitans, minus probabiliter. H. S. 2162 Tit. rep. in hospitii VII 12, 35 cubiculi c pariete dextro, pone tit. 2159. DIBIASIE, Writings 271 cum versione Anglica. Cf. infra ad tit. 2178b; de pantomimo male cogitat DIBIASIE, quae insuper in CACA actionem pantomimi videt. H. S. 2163 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens. DIEHL, PWV2 541; WEEBER, DWH 133 n. 445 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 678 cum versione Germanica; WACHTER 665 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 117; W. D. LEBEK, ZPE 60, 1985, 55 (de salutationis forma); ); DIBIASIE, Writings 271 cum versione Anglica; HARVEY, Daily Life 146 n. 155 cum sola versione Anglica. Senecio sine dubio est cognomen (sine necessitate DIBIASIE inter nomen Senecius et cognomen Senecio haesitat). De Saenecio scribendi ratione (ĕ > ae, Pompeis pluries H. S. testata) vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 24. 2165. 2165a Tit. rep. in aedibus VII 10, 5. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 2165a Tit. rep. in aedium VII 10, 5 membro g ad posticum 8, ad dextram. WEEBER, DWH 165 n. 566 cum versione Germanica; H. S. HUNINK, Graffiti 596 cum versione Germanica. 2165b Tit. rep. in taberna VII 10, 12. Periit, nec im. phot. servantur. Quod Panopius forma est valde dubia (cum suffixo aetatis labentis proprio -ius ex nomine rarissimo Panope

1734

POMPEII derivata), fortasse latet Panoptes (confusio inter T et I et inter II et V facile explicari potest); Panoptes Romae innotuit in tit. huius Corporis vol. VI 27365. H. S. 2166–2170. 2529. 3101 Tit. rep. in pariete externo cauponae VII 12, 15, prope angulum viae degli Augustali. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. [2166 (cf. p. 215) Tit. non est graphio scriptus, sed pictus 2942. H. S.] 2167 Tit. rep. in eodem loco ac tit. praecedens. HUNINK, Graffiti 694 cum versione Germanica. H. S. 2168 Tit. rep. in eodem loco ac tit. praecedens. DIEHL, PWV2 353; WACHTER 556 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 258. Columbus? Olympus DIEHL, WACHTER; Columbus nomen noti gladiatoris Pompeis quoque redit (tit. 2387. 2633), ceterum perrarum, cum Olympus ubique gentium recurrat (Pompeis tit. 8950). Si tectorium a sinistra non integrum est (quod ex im. del. tab. XXV 13 excludi nequit), [C]olumbus praetuleris; tuetur quod sonorisatio consonantium explosivarum tenuium Pompeis vix innotuit (cf. H. S. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 54). 2169 (cf. p. 215) Tit. rep. in eodem loco ac tit. praecedens. WEEBER, DWH 72 n. 235 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 607 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = Naturalia non turpia 230 cum versione Anglica; J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 327; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 336 cum versione Anglica. FRANKLIN notat Ismeni nomen nusquam alibi Pompeis redire, Ismenum in his duobus tit. 2169. 2170 memoratum igitur eundem esse, quod iam eorum collocatione manifestum fit; praeterea Ismeni cognomen Romae atque in Italia raro occurrit (cf. SOLIN, Namenbuch2 696; alibi tit. huius Corporis vol. XIV 4569. V 4181). H. S. 2170 (cf. p. 215) Tit. rep. infra tit. praecedentem, ad dextram. WEEBER, DWH 72 n. 235 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 607 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = Naturalia non turpia 230 cum versione Anglica; J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 327; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 336 cum versione Anglica. De Ismeno eiusque nomine cf. ad tit. praecedentem. H. S. 2171–2172 Tit. rep. sine dubio in fullonica VII 12, 17, ut manifestum apparet ex FIORELLII descriptione; in tab. A a ZANGEMEISTER edita membra a et b male in aedibus VII 12, 14 signata sunt. De aedificii parte cum ostio 17 usui fullonicae destinata (quod in dubium vocatum est) cf. I. BRAGANTINI, PPM 7, 1997, 502. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. H. S. SOLIN, nec im. phot. servantur. 2172 Tit. rep. in eius officinae VII 12, 17 membri d pariete orientali intranti ex membro a. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 454 sq.; ROBERT, Pompéi 295 (male lupanari VII 12, 18–20 tribuens). 5 Mero a vocabulo merum KAJANTO haesitans derivat, quod fieri nequit; potius latet cognomen femininum Moero (SOLIN, Namenbuch2 412 Romae bis testatum), nisi est abbreviatum pro Mero(e), quod Romae usitatissimum erat (SOLIN, Namenbuch2 677 sq.) et Pompeis quoque occurrit: vide supra ad tit. 1812 et infra ad tit. 4195. 4196. H. S. 2173–2296. 3101a Tit. rep. in lupanari novo VII 12, 18–20. De quo disseruerunt MCGINN, in Pompeian brothels 40 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Veneris figurae 9–12; IID., Lucrum 45–47; de inscriptionibus ibi rep. cf. IID., ibid. 60– 62; LEVIN-RICHARDSON, Brothel. H. S. 2173–2240 Tit. rep. in lupanaris VII 12, 18 cella f. H. S.

CIL IV Suppl. 4 2173 (cf. p. 215) Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 28 cm ab aditus poste, 148 cm a pavimento, litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Salve, Dia. Im. phot. D/58137. VARONE, Imagines 340. HUNINK, Graffiti 608 cum versione Germanica; – J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 326; PPM 7, 1997, 533 n. 30 cum im. phot.; LANGNER, Graffitizeichnungen 121; n. 894 in disco tantum (sine im. del.); A. VARONE, in Donna e lavoro 196 sq. cum im. phot. 203; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97. 107 adn. 18; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 45. 59. 154 (cum adn. 10 p. 204) cum versione Anglica (lectionem a ZANGEMEISTER datam accepit). Legendum videtur aut SALVIIDA aut SALVIIDIA; quod legit VARONE (assentiente LEVIN-RICHARDSON p. 204 adn. 10) SALVII ILIA admitti nequit (praeterea Iliae nomen, quod gentilicium interpretatur, non extat [an in tit. huius Corporis vol. III 5071 intellegi possit, valde incertum]). SALVIIDA esset salve, da (nisi est salve, Da(- - -)); da absolute usurpatum, cf. se dare in re amatoria (H. RUBENBAUER, ThLL s. v. do, 1697, 80–84). SALVIIDIA: Quod Salvedii nomen rarissime occurrit (tit. urbano Bull. com. 90, 1985, 436 tantum testatum), praetulerim salve, Dia intellegere (de Diae cognomine vide ThLL Onom. s. v. Dia, 122, 26–28; testimonia urbana in SOLIN, Namenbuch2 584). – Nova lectione cadit quod conicit FRANKLIN Salvium eundem esse ac scriptorem tit. 2375, ut cadit et quod LANGNER obscure exponit “eine fellatio-Szene erklärte plakativ die Dienstleistung eines Lupanars”. Hominis effigiei, ad quam referunt FIORELLI et LANGNER, vestigia ulla neque in pariete neque in im. phot. cernuntur; huc pertinere non videtur. H. S. 2174 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 90 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, cm 254 a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004 Im. phot. D/95756 = IP 258. D/95757 = IP 259. VARONE, Imagines 335. 336. WACHTER 1302 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 211; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 72 cum versione Anglica; EAD., Brothel 53 cum im. phot. (ubi nihil fere cernitur) et versione Anglica. 62 sq. 117. 154. Quod ZANGEMEISTER contendit priorem I longam (quae clare formam J habet) temere factam esse non confirmatur ex im. phot.; potius I longa bis consulto exarata est, ut i transitoria, de qua vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 48, qui rem non clare diuudicat. Similis scribendi ratio Romae occurrit: cf. Iia tit. huius Corporis vol. VI 15909. 37692. Cf. tit. 2231, ubi iidem Ias et Magnus redeunt. Porro VARONE eandem Iadem in tit. 1379. 1384 redire putat, quod fieri potest, aliquantum autem incertum manet (Ias cognomen satis usitatum erat: SOLIN, Namenbuch2 628). Idem cognomen etiam in tit. 1829 occurrit (vide supra ad tit. 1829), difficile autem dictu, an ad eandem spectet. H. S. 2175 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 19 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 112 cm a lecto, litteris crassis penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/58133. D/95756 = IP 258. VARONE, Imagines 335. – Ectypum MARICHAL. KRENKEL, PI p. 49 cum im. del.; BALDI, IP 78 n. 114 cum versione Italica; WEEBER, DWH 70 n. 222 cum versione

1735

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Germanica; HUNINK, Graffiti 663 cum versione Germanica; WACHTER 1262 cum versione Germanica. – STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie 310 sq. n. 151 cum versione Italica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 119 sq. (de futuendi verbo); DE VOS – DE VOS, Pompei, Ercolano, Stabia2 203 cum versione Italica; J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 324; ID., in Literacy 89; ALMAR, Inscriptiones 30 n. 15 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER tab. XXXVI 29) cum versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 65 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 29 cum versione Italica; PPM 7, 1997, 534 n. 31 cum im. phot.; A. VARONE, in Donna e lavoro 205; DEFELICE, Roman Hospitality 99; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 79 n. D 100 cum sola versione Anglica; ALDRETE, Daily Life 233 cum sola versione Anglica; BERRY, Complete Pompeii 111 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 adn. 22 (p. 77) cum versione Anglica; WEEBER, Pompeii 109 cum versione Germanica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 111 n. D 118 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 263 cum sola versione Anglica; A. VARONE, in Roman courtesan 97; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 53 sq. cum im. phot. et versione Anglica. 154 cum versione Anglica. 1 multas puellas MAULUCCI VIVOLO. Litt. T in multas certa est. H. S. 2176 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 91 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 197 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/58141. D/95756 = IP 258. D/95757 = IP 259. VARONE, Imagines 335. 336. WEEBER, DWH 71 n. 228 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 609 cum versione Germanica; WACHTER 1322 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 324; ID., in Literacy 89; A. VARONE, in Donna e lavoro 196. 207; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 95 cum im. del. et phot. 97. 107 adn. 21; BERRY, Complete Pompeii 111 cum sola versione Anglica; A. BUONOPANE, in Opinione pubblica e forme di comunicazione 235 cum im. phot. 236 (ex VARONE, Donna); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144 sq.; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 65 cum versione Anglica; EAD., ZPE 195, 2015, 276 cum versione Anglica; EAD., Brothel 54. cum im. phot. et versione Anglica. 137 cum adn. 66 (aliquantum obscure). 154. Ultimum vocabulum (quod in apographo tab. XXXVI 27 a ZANGEMEISTER dato parum accurate delineatum est, nam quod sequitur ad tit. 2177 pertinet) legendum esse FVTVIS, ut iam dedit ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto, ex autopsia confirmare possum. Linea dextra secundae V (brevior) et litt. I (longioris) pars superior tituli sequentis coaluerunt; litt. S est intra partem superiorem litt. K tit. sequentis. Minus accurate igitur VARONE in im. FVTVIIS delineavit (inde futues in Donna e lavoro 207. Riv. 107 adn. 21) necnon in Imagines 335 dedit. H. S. 2177 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 119 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus 198 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/95756 = IP 258. D/95757 = IP 259. VARONE, Imagines 335. 336. J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 326; I. BRAGANTINI, PPM 7, 1997, 534 n. 31 cum im. phot.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 62 cum versione Anglica. Lectio a ZANGEMEISTER data certa est ut et apographum eius tab. XXXVI 30 accurate delineatum (nisi quod litt. Θ aliquantum incerta manet; vide et infra). Icari cognomen (quod interdum litt. K redditur, e. g. VI 2995, ipsis Pompeis

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI tit. 1093. 2369. 3056) Romae satis notum (SOLIN, Namenbuch2 534). – Prorsus incertum, utrum Θ huc pertineat (manu diversa exaratum esse videtur); male FRANKLIN et LEVIN-RICHARDSON Icari mortem designare affirmant. Eundem Icarum in tit. 2369 memoratum esse putat FRANKLIN, quod fieri potest (nota ambobus locis Ik- scriptum); si res ita se habet, et tit. 2375 et fortasse 1093 eundem exhibet. – Ceterum FRANKLIN hanc inscriptionem periculose tractat. H. S. 2178 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 166 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 200 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/95756 = IP 258. D/95757 = IP 259. D/ 95759 = IP 261. VARONE, Imagines 336. 338. WEEBER, DWH 70 n. 221 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 610 cum versione Germanica; WACHTER 1285 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Donna e lavoro 196. 200; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica; EAD., Brothel 154 cum versione Anglica. Idem Facilis in tit. 2276 redire videtur, si quidem ZANGEMEISTER hic recte legit; vide infra ad tit. 2276. H. S. 2178a Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 173 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 191 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. nica, Cre⟨s⟩te issime. Im. phot. D/95756 = IP 258. D/95759 = IP 261. VARONE, Imagines 336. 338. A. VARONE, in Donna e lavoro 199; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 67; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; ROBERT, Pompéi 295; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 39; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 154 cum versione Anglica. Nica male nomen meretricis explicant GUZZO – SCARANO USSANI et ROBERT; Crete Issiane (vocat.) intellegunt MAU, index cognominum supra p. 749 et VARONE; EGO C(h)re(s)te issime (M autem parum bene gessit, deest linea quarta) haesitans quidem legendum proposuerim (inter M et E hasta verticalis extat, quae tamen extranea videtur): superlativus ipsimus (hic iss- scriptus) apud PETRONIUM testatus est (vide FR. TIETZE, ThLL s. v. ipse, 344, 30–31); cf. et francog. me͆me, it. medesimo al., quae ad *semet-ipsimum linguae vulgaris redeunt (vide quae scripsi Latin vulH. S. gaire et Veikko Väänänen). 2178b Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 238 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 195 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/95756 = IP 258. IP 261. VARONE, Imagines 338. CANTARELLA, Pompei 90 (errore inscriptionis nota posita 2178a); EAD., Dammi mille baci 78 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; ROBERT, Pompéi 295; LEVINRICHARDSON, Brothel 118. 154. Lectio prorsus incerta. Litt. P aegre cernitur; primae litt. A pars superior periit; litt. TA certe cerni possunt. Ex hac lectione incerta CANTARELLA credit vocabulo panta promitti, ut exaudiatur quidquid expetatur. Eodem autem iure de quodam nomine Graecanico breviato agi potest, e. g. Pantagathus (Panta autem non est nomen, ut contendunt ROBERT et LEVIN-RICHARDSON). Ratione ducta incertae lectionis praetulerim tamen ab interpretatione certa abstinere; idem valet in tit. 2162. H. S. 2179 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 97 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus,

1736

POMPEII 130 cm a lecto, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Im. phot. D/95752 = IP 255. D/95756 = IP 258. D/ 95757 = IP 259. VARONE, Imagines 336. 337. WEEBER, DWH 112 n. 373 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 611 cum versione Germanica; WACHTER 496 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 128; E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 19; BONARIA, MRF II 83 n. 744; ID., Maia n. s. 11, 1959, 234–236; ID., RE suppl. X, 1965, 483 s. v. Paris n. 3; J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 99; LEPPIN, Histrionen 272–275; PPM 7, 1997, 534 n. 31 cum im. phot.; A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 205; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 276. 278. 281 cum versione Anglica; EAD., Brothel 54. 59 cum im. phot. (ubi nihil fere cernitur) et versione Anglica. 135 sq. 154. Litt. C pars superior periit; ceterum lectio mimi nominis, licet aliquantum incerta propter aliquas litteras paullulum deformatas, defendi potest. De Paride mimo (de quo cf. imprimis BONARIA et LEPPIN necnon supra ad tit. 1294) agi videtur, ut inter alia ostendunt quod eius nomen saepissime in variis partibus Pompeiorum apparet et epitheton calos, actorum nominibus non raro additum (aliter VARONE, assentiente LEVINRICHARDSON, Paridem quemvis Pompeianum putat calos indicium inclinationis homosexualis passivae explicans; sed cf. tit. sequentem); quod verbum mutuatum Pompeis saepe redit sive virorum sive feminarum nomini additum. Viris relatum imprimis pro adiectivo καλός adhibebatur, potuit et pro adverbio καλῶς (cf. e. g. F. BIVILLE, in Bilinguisme gréco-latin 50; WACHTER al.); feminis relatum necessario pro adverbio tantum. Vide quae collegit VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 110 (in calos Hedia tit. 1283 et calos Epictesis tit. 1286 pro adv. adhibitum sit necesse est. Quaestionem tacent e. g. SMOTHERS et LEVIN RICHARDSON, qui perperam etiam calos nomini feminae conexum pro adiectivo habent. Cf. etiam supra ad tit. 1256. H. S. 2180 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 145 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 173 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/95752 = IP 255. D/95757 = IP 259. D/ 95759 = IP 261. VARONE, Imagines 336–338. DIEHL, PWV2 34 adn.; HUNINK, Graffiti 612 cum versione Germanica; WACHTER 486 cum versione Germanica. – E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 19; M. BONARIA, RE suppl. X, 1965, 3; J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 99; LEPPIN, Histrionen 193 sq.; A. VARONE, in Donna e lavoro 199. 205. 211 adn. 76; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97. 101 cum adn. 74 (p. 108); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 276. 278. 281 cum versione Anglica; EAD., Brothel 59. 63. 135. 154 cum versione Anglica. Littera S pone CASTRENSIS ad inscriptionem non pertinet; alia manu exarata est (itaque prima littera Siculi nominis esse nequit (cf. tit. 1661), ut temere conicit FRANKLIN). Haud dubie de Castrense actore agitur, de quo vide imprimis LEPPIN et supra ad tit. 1646. 2150 et infra ad tit. 2413d. Hic solum monemus epitheton calos actorum nominibus non raro additum esse. Aliter VARONE Castrensem quemvis Pompeianum putat calos indicium inclinationis homosexualis passivae explicans; eodem fere modo iudicat LEVIN-RICHARDSON. Quaeri autem potest, an actor celeberrimus parti inclinationis homosexualis passivae deditus esse potuerit. Praeterea calos etiam vice adverbii καλῶς usurpatum esse potuit. H. S.

CIL IV Suppl. 4 2181 (cf. p. 215) Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 128 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 166 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulimus A. VARONE a. 1988, a. 2004 EGO, item phalli figuram, quae extat ibidem 134 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 184 cm a pavimento, supra quam duodeviginti lineas et infra decem excepimus, quas notas numerales putamus, nisi pilos phalli repraesentant; ad sinistram phalli figurae est Iarini nominis initium IA litteris maioribus scriptum quibus ZANGEMEISTER Iarini nominis initium repetitum esse putat, quod valde incertum manet. Im. phot. D/95752 = IP 255. D/95755 = IP 257. D/ 95757 = IP 259. VARONE, Imagines 336. 337. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVINRICHARDSON, Helios 38, 2011, 62; EAD., Brothel 154 cum versione Anglica. ZANGEMEISTER, add. p. 215 notat incertum esse, num phalli figura ad tit. Iarini referenda sit, recte quidem, nam ea figura admodum procul Iarini nomine scariphata est. H. S. 2182 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 218 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 177 cm a pavimento, litteris tenuibus ita evanidis, ut vix cerni possint. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. IP 255. VARONE, Imagines 338. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; EAD., Brothel 154 cum versione Anglica. H. S. 2183 (cf. p. 465) = ILS 6443 c. Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 27 cm ab aditus poste, 170 cm a pavimento, scriptus litteris penitus scariphatis. Contulit VARONE a. 1988; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Im. phot. D/58138 –D/58140. D/95759 = IP 261. IP 255. 262. VARONE, Imagines 338. 341. – Ectypum MARICHAL. DESSAU, ILS 6443 c; DIEHL, PWV2 299. 241 adn.; GEIST, PW2 24 sq. n. 11 cum versione Germanica; BALDI, IP 43 sq. n. 61 cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 18 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 109 n. 357 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 613 cum versione Germanica; WACHTER 460 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 43 n. 40; MALLON, Paléographie romaine 44. pl. VII; J. GUEY, Rhodania 36, 1960, 20 cum im. del. (p. 18) charta perlucida exarata partis sinistrae v. 1–3 (ex MALLON); SMALLWOOD, Documents Gaius – Nero 48a (LOMAS, Roman Italy 418 cum sola versione Anglica); H. GALSTERER, in Studien zur Sozialgeschichte 338 adn. 34; SCHUMACHER, Inschriften 234 cum versione Germanica; PPM 7, 1997, 533 n. 30 cum im. phot.; CANTARELLA, Pompei 93 cum sola im. phot.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 64 n. D 43 cum sola versione Anglica; A. VARONE, in Donna e lavoro 213; R. R. BENEFIEL, Pompeii, Puteoli, and the status of a colonia in the mid-first century AD, in Pompei, Capri e la Penisola Sorrentina 356 sq. cum im. phot. et del. et cum versione Anglica; WALLACE, Introduction 57 n. 61; BERRY, Complete Pompeii 142 cum sola versione Anglica; W. PETERMANDL, in Antike Lebenswelten 186; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; COOLEY, Manual 114 sq. cum versione Anglica; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 15; COOLEY – COO2 LEY, Sourcebook 83 n. D 43 cum sola versione Anglica; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 45. 61 sq. 154 cum im. phot. (partim) et versione Anglica (minus accurata). 1 litt. ICIT, quae etiamtum in im. phot. a. 1957 clare cernuntur, nuper perierunt. – 3 et uncu Pompeianis recte vidit ZANGEMEISTER alia manu exaratum esse, immo litt. PIIIA, et partim M e N ductu tenuiore scariphatae sunt. – 4 tertia manu exaratus esse videtur (ita et BENEFIEL quae

1737

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI vidit); nota litteras minores esse. PET- recte legit ZANGEMEISTER.

3 felicia lectio certa, quamobrem errat BALDI, qui putat fortasse felicit(er) legi posse; de formula sollemni in precatione felicia pro substantivo usurpata cf. H. AMMANN, ThLL s. v. felix, 450, 26–30; adde CATULL. 64, 382. – De accusativo uncu sine m scripto et dicto vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 71 adn. 2 (contra DIEHL, De m finali 216. 277, qui VNCV propter punctum pone VNCV compendium explicaverat). 74. 116 sq. (de accusativo ‘exclamativo’, ut a VÄÄNÄNEN appellatur); de sensu unci vocabuli cf. etiam tit. NSA 1931, 364 (Puteolis) [Co]mpitanis [D]aphnensibus uncum; ad rem in universum DIO 60, 35, 4; SUET. Tib. 75 (male LEVIN-RICHARDSON ancoram significare putat). – 3–4 de asyndeto J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 105. – 4 de scribendi ratione Pe- pro Pi- cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21 et WALLACE (mutatio evenit vi litt. e syllabae sequentis). – De textus compositione egit BENEFIEL, quae quattuor eius phases recognovit (post Puteolanis feliciter eadem manus omnibus … felicia addidit; alteri manui pertinent verba et … Pompeianis, cum tertia v. 4 exararet); eadem sensum coloniae Puteolanae scrutatur. De re cf. et ad tit. 1293. H. S. 2184 (cf. p. 215) Extant reliquiae quae vix legi possunt, fortasse autem ad hanc titulum a ZANGEMEISTER in litt. GO tit. 2199 visum pertinent. MARICHAL in schedis vidisse videtur. Quas reliquias contulerunt A. VARONE a. 1998, H. SOLIN a. 2004. Im. phot. IP 262 (in im. phot. nihil fere iam cernitur). WEEBER, DWH 71 n. 223 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 614 cum versione Germanica; WACHTER 1278 cum versione Germanica. – BERRY, Complete Pompeii 111 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; WILLIAMS, Homosexuality2 186 cum versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica; EAD., ZPE 195, 2015, 276 cum versione Anglica; WEEBER, Pompeii 109 cum verrsione Germanica; ROBERTS, Life and Death 28 cum adn. 46 (p. 302); LEVINRICHARDSON, Brothel 109. 154 cum versione Anglica. Idem Phoebus in tit. 2194 in eodem membro rep. ac verisimiliter et in tit. 2248 redit (ita et LEVIN-RICHARDSON). – ROBERTS male hac inscriptione unguentarios cuidam candidato favere conicit. H. S. 2185 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 18 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 60 cm a lecto, litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1998; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/58128. D/95756 = IP 258. VARONE, Imagines 335. DIEHL, PWV2 620 adn.; HUNINK, Graffiti 615 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 325; PPM 7, 1997, 534 n. 31 cum im. phot.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 77 n. D 102 cum sola versione Anglica; A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 207; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 65 cum versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 112 n. D 119 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 264 cum sola versione Anglica (errore inscriptionis nota numeri posita 2192); LEVIN-RICHARDSON, Brothel 53 sq. cum im. phot. (ubi nihil fere cernitur) et versione Anglica. 155. 2 litt. post FV valde corrosae aegre cernuntur; ZANGEMEISTER autem bene legisse videtur (quod et ex autopsia et ex im. phot. confirmatur). Idem Sollemnis in tit. 2186 et 2218a apparet. Hic et in tit. 2218a nomen eius Sollemnes scriptum est (de hac scribendi ratione, quae Pompeis saepe occurrit, vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21; ibi autem dele 2186, ubi -is scriptum est; cf. infra ad tit. 2186). Fortasse et Sollemnis,

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI qui in tit. 4995 forma Sulemnis apparet, idem est, ut FRANKLIN cogitare videtur; si ita est, memoratu dignum est lupanaris frequentatorem fututorem tit. 4995 cunnulingum introducere. H. S. 2186 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 57 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 78,5 cm a lecti pulvino lapideo, litteris crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/95756 = IP 258. VARONE, Imagines 335. DIEHL, PWV2 620 adn.; HUNINK, Graffiti 615 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 325; PPM 7, 1997, 534 n. 31 cum im. phot.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 77 n. D 102 cum sola versione Anglica; A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 207; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 65 cum versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 83 n. D 43 cum sola versione Anglica; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 54 cum im. phot. (ubi nihil fere cernitur) et versione Anglica. 154. 1 SOLLEMNIS, non SOLLEMNES scriptum esse videtur. – 2 B certa est, est B baroca quae dicitur; finem ultimi vocabuli nescio an recte legerit ZANGEMEISTER; propter corrosionem tectorii rem non iudicare ausim, in im. phot. autem lineae cernuntur, quae et in exemplo typis exscripto et in tab. XXXVI 15 desunt. H. S. 2187 Tit. extat partim in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 53 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 66 cm a lecti pulvino lapideo, litteris modice crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/95756 = IP 258. VARONE, Imagines 335. HUNINK, Graffiti 616 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 207; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 65 cum versione Anglica; EAD., Brothel 155 cum versione Anglica. 1 litt. IO finales perierunt. – 2 periit, litt. S excepta. H. S. 2188 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 21 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 108 cm a lecto, litteris tenuibus nunc valde erasis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/58128. D/95756 = IP 258. VARONE, Imagines 335. DIEHL, PWV2 619; MONTERO CARTELLE, Priapeos 133 sq. n. 136 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 71 n. 226 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 617 cum versione Germanica; WACHTER 1236 cum versione Germanica. – ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 121; PPM 7, 1997, 534 n. 31 cum im. phot.; A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 206; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; R. SELINGER, Klio 88, 2006, 521; BERRY, Complete Pompeii 111 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; WILLIAMS, Roman Homosexuality 297 cum adn. 42 p. 430; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 65 adn. 23 (p. 77) cum versione Anglica; EAD., Brothel 53 sq. 60 sq. 155 cum im. phot. (ubi nihil fere cernitur) et versione Anglica. 1 cecidit tectorii pars, ita ut litt. IC B perierint. – 2 tectorio corroso in fine litt. IT perierunt. 1 Scordopordonicus, de cuius sensu vide ZANGEMEISTER, non est verum nomen scriptoris, sed potius agnomen ioculare. – 2 fuit = futuit (sic recte MAU, ind. p. 759, DIEHL, WACHTER). – quem fortasse synesi generis pro quam stat, ut in tit. 2247. 2265 (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 114), nisi futuit sensu pedicandi usurpatum est (ita LEVIN-RICHARDSON); in ambiguo relinquit ADAMS. Vide et supra ad tit. 1806, ubi alia testimonia invenies. H. S.

1738

POMPEII 2189 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 146 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 164 cm a pavimento, litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988, recognovi a. 2003. Im. phot. D/95752 = IP 255. D/95754 = IP 256. D/95755 = IP 257. D/95757 = IP 259. VARONE, Imagines 336–338. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 155 cum versione Anglica (minus accurate). Littera pone HELPIS clare extranea est (et incertum manet utrum B barocam quae dicitur repraesentet). H. S. 2190 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 141 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 147 cm a pavimento, litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988, recognovi a. 2003. Im. phot. D/95752 = IP 255. D/95754 = IP 256. VARONE, Imagines 336–338. A. VARONE, in Donna e lavoro 201; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 155 cum versione Anglica. Vadavo cognomen Celticum esse I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459 suspicatur (assentiente VARONE), ipsa lectio autem paullulum incerta manet; legi ad parietem VADAVO. H. S. 2191 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 187 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 165 cm a pavimento, litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/95754 = IP 256. VARONE, Imagines 338. HUNINK, Graffiti 618 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 63 cum versione Anglica; EAD., Brothel 46. 60. 155 cum im. phot. et versione Anglica (et de hominis figura). H. S. 2192 (cf. p. 215) Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 102 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 89 cm a lecto, litteris crassis. Contulit A. VARONE a. 1988, recognovi a. 2003. Im. phot. D/95752 = IP 255. D/95754 = IP 256. D/ 95755 = IP 257. D/95756 = IP 258. VARONE, Imagines 336– 338. DIEHL, PWV2 621 adn.; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 62 sq. cum versione Francogallica; HUNINK, Graffiti 619 cum versione Germanica; WACHTER 1340 cum versione Germanica. – ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 121 (de usu verbi futuendi); J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 324 sq.; WEEBER, Humor 52 cum sola versione Germanica, errore inscriptionis numeri nota posita 2225 (pessime); A. VARONE, in Donna e lavoro 197. 199 sq.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 79 n. 102 cum sola versione Anglica; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 112 n. D 120 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 263 cum sola versione Anglica (errore inscriptionis nota numeri posita 2185); ); LEVIN-RICHARDSON, Brothel 155 cum versione Anglica. 2 litt. ME tantum restant. – 3 litt. E periit. – 4 totus versus periit. – 5 solae litt. O HIC restant. – 6 totus versus periit. 3–4 de Philetero scribendi ratione pro Philetaero vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 24 (fugit LEVIN-RICHARDSON). 4– 5 Caphisus formam Doricam ex Κηφισός I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 457 explicat (WACHTER Italiae inferioris propriam), ipsa lectio autem nominis aliquantum incerta (dolendum est neque ex pariete ipso neque ex im. phot. lectionem nominis comprobari posse, quod tectorium hoc loco valde corrosum est). Vero Κηφισός nomen hominis testatum est Delphis et Demetriade (vide LGPN III B 230). – Idem Her-

CIL IV Suppl. 4 meros tit. 2195 scripsit. FRANKLIN putat eundem etiam in tit. 1254. 1256 memoratum esse, quod aliquantum incertum manet (Hermeros saepius Pompeis quoque redit; cf. indicem apud FRANKLIN). De Hermerote in tit. 1466 laudato vide infra ad tit. 2234. – De constructione ad sensum pluralis futuerunt vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 114. H. S. 2193 Tit. a ZANGEMEISTER pone tit. 2189 visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN (neque im. phot. servantur). MARICHAL in schedis, qui vidit circ. a. 1955. DIEHL, PWV2 469; KRENKEL, PI p. 50 cum im. del.; MONTERO CARTELLE, Priapeos 109 n. 42 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 78 n. 115 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 118 sq. cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 22 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 71 n. 227 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 620 cum versione Germanica; WACHTER 1277 cum versione Germanica. – VARONE, Erotica Pompeiana 140 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 30 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 97 cum versione Italica; EAD., Dammi mille baci 80 cum sola versione Italica; A. VARONE, in Donna e lavoro 198 sq. 207; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97. 107 adn. 36; BERRY, Complete Pompeii 111 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVINRICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 adn. 21 (p. 77) cum versione Anglica; EAD., Brothel 107. 155 cum versione Anglica. ARPH[O]CRAS HIC CṾṂ | ḄEN[E] F MARICHAL; Arpocras MAULUCCI VIVOLO mera neglegentia. De scribendi ratione Arphocras vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 57 (de aspirationis transpositione). 83 (de exitu -as); Arph- saepius Romae redit (SOLIN, Namenbuch2 411). Drauca est nomen fortasse Celticum (I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458; alia exempla eius nominis praebet FR. REISCH, ThLL Onom. s. v. Drauca, 251, 1–2); VARONE, Donna e lavoro de vocabulo drauca sensu obsceno cogitat, vix recte (nota substantivum draucus pro masculino tantum occurrere et ad athletam adulescentem pertinere). H. S. 2194 (cf. p. 465) Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 131 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 148 cm a pavimento, litteris quadratis modice crassis valde erasis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/95752 = IP 255. D/95754 = IP 256. D/ 95755 = IP 257. VARONE, Imagines 337. 338. WEEBER, DWH 72 n. 234 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 621 cum versione Germanica. – ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 123; A. VARONE, in: Donna e lavoro 205; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; WIL2 LIAMS, Roman Homosexuality 186 cum versione Anglica. 297; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 63 cum versione Anglica; EAD., Brothel 155 cum versione Anglica. PHOIIBVS scr. Pedico est hic nomen appellativum, non verbum (ADAMS), aliter LEVIN-RICHARDSON verbum intellegit (adn. 15 p. 76); male WEEBER vertens Phoebus errorem pro Phoebum contendit. Idem Phoebus in tit. 2184 in eodem membro rep. necnon verisimiliter et in tit. 2248 redit. H. S. 2195 Tit. a ZANGEMEISTER pone 2192 visus periit, ut affirmant A. VARONE et H. SOLIN; partim vidit MARICHAL in schedis. Im. phot. IP D/95752 = IP 255. D/95754 = IP 256 (in im. phot. nihil fere iam cernitur). VARONE, Imagines 336. HUNINK, Graffiti 622 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 324 sq.; A. VARONE, in Donna e lavoro 200; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica; EAD., Brothel 155 cum versione Anglica.

1739

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI MEROS HIC MARICHAL. Idem tit. 2192 scripsit. FRANKLIN putat eundem etiam in tit. 1254. 1256 memoratum esse, quod aliquantum incertum manet (Hermeros saepius Pompeis quoque redit; cf. indicem apud FRANKLIN). De Hermerote in tit. 1466 laudato vide infra ad tit. 2234. H. S. 2196 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 145 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 143 cm a pavimento, litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004 et iterum a. 2008 et a. 2009. Im. phot. D/95752 = IP 255. D/95754 = IP 256. D/ 95755 = IP 257. VARONE, Imagines 337. 338. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 155 cum versione Anglica. Ante litt. L est P. Quamvis cuspide tenuiore exarata sit eadem manu exarata videtur. Verisimiliter igitur P LVCR legendum. Tectorio autem valde corroso difficile est statutu utrum LVCR breviate scriptum sit an pone R aliquid perierit (a. 2009 autem statuere potui post P LVCR nihil cecidisse). Utcumque res se habet, de quodam P. Lucretio agi videtur (MAU, ind. gent. p. 745 Lucr… exhibet, alia nomina Lucr(- - -) incipientia tamen vix considerari possunt; contra LEVIN-RICHARDSON de Lucrionis cognomine cogitat). Publi praenomen apud Lucretios Pompeianos hucusque non innotuit, alibi autem saepius redit. Adde nostrum albo H. S. Pompeianorum apud CASTRÉN2 185 n. 227. 2197 (cf. p. 215) Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 134 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 130 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004 et iterum a. 2006. Im. phot. D/95752 = IP 255. D/95754 = IP 256. VARONE, Imagines 336–338. HUNINK, Graffiti 623 cum versione Germanica; WACHTER 1324 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Donna e lavoro 205–207; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 107 adn. 18; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 65 cum versione Anglica; EAD., Brothel 155 cum versione Anglica. Lectio valde incerta. 1 APLONIA ZANGEMEISTER, accepit VARONE (Apollonia temere coniecit LEVIN-RICHARDSON); paries autem [- - -]IC APRONIA S[- - -] praebere videtur (IC et S litt. longioribus scriptae). – 2 recte legisse videtur ZANGEMEISTER, litt. autem lineis extraneis obscuratae sunt. – 3 AVTIIRI MARICHAL in schedis; nunc [- - -]ΛVTII[- - -] tantum legi potest; FVTIIRII haesitans proposuerat ZANGEMEISTER (cui adsentiuntur HUNINK et WACHTER). 1 si recte legi, Aploniae nomen, a MAU, ind. gent. p. 743 haesitanter propositum (acceptum a SCHULZE, Eigennamen 152, ubi explicatur, aliis exemplis allatis), ex albo Pompeianorum amovendum. Contra adde Aproniam apud H. S. CASTRÉN2 136 n. 37. 2198 (cf. p. 215) Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. 2194 ad sinistram visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 624 cum versione Germanica (cf. H. Solin, Gymnasium 121, 2014, 104); WACHTER 1283 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Donna e lavoro 198. 206; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 96; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 63 adn. 17 (p. 77) cum versione Anglica (argumentatione obscura); ROBERT, Pompéi 295; A. VARONE, in Roman courtesan 88 adn. 10; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 155 cum versione Anglica. 1 de Beronices nomine cf. quod scripsi in Latin vulgaire – latin tardif VI, 2003, 401–418. – 2 etsi ZANGEMEISTER, ante A priorem si littera scripta esset, vix aliam fuisse nisi V putat, Habendae cognomen subesse videtur; aut male

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI legit ZANGEMEISTER aut v(ale), (H)abenda intellegendum. Alia cognomina in -abendus -a exeuntia praesto non sunt (sine causa ZANGEMEISTER, ind. cogn. p. 238 et MAU, ind. cogn. p. 754 inter testimonia fragmentaria ponunt). Habendus semel tantum testatum (tit. huius Corporis vol. V 4581), sed forma probabilis est. Quod ad sensum inscriptionis attinet, fortasse anonymus quidam has duas (nisi plures) puellas futuere in animo habuit (agi potest de nominativo ‘fixo’ in indice nominum personarum usurpato, de quo vide LÖFSTEDT, Syntactica I2 76–81, nisi subest acc. omissa -m finali). VARONE autem de duabus frictricibus cogitat, nescio an recte; futuendi verbum nusquam alibi actionem femininam denotat (PRISC. gramm. II 556, 13 futuo ad mares pertinet solum). Si apud MART. 7, 70, 2 legitur Philaenidem, tribadum tribadem futuisse amicam, de proprietate poetae consentanea agitur, quae peculiaritas an in lingua amatoria Pompeiana expedite tradi potuerit, mihi dubium videtur (1, 90, 6 Bassa fututor item tribas est). FR. VOLLMER, ThLL s. v. futuo, 1664, 35–36 interpretationem in ambiguo relinquit. – WACHTER (h)abenda, i. e. futuenda, gerundivum explicat et futuere infinitivum, nescio an recte (LEVIN-RICHARDSON quoque futuere infinitivum ducit); fortasse plus minus hoc modo intellegendum esset: Beronice [h]abenda (est) futuere. Denique autem praetulerim in Habenda nomen feminae intellegere. H. S. 2199 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 83 cm ab aditus poste, 130 cm a pavimento, litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/58134–D/58136. D/95759 = IP 261. IP 262. VARONE, Imagines 339. HUNINK, Graffiti 625 cum versione Germanica. – I. BRAPPM 7, 1997, 533 n. 30 cum im. phot; A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 209 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97. 99 sq. cum adn. 39–48 (p. 108); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 63 cum versione Anglica; EAD., Brothel 46. 155 cum versione Anglica. GANTINI,

F(utui) nota F scienter expressum esse patet (saltem nihil post F cecidisse videtur), ut temporibus nostris saepe evenit verbis turpibus utenti. Fortasse scriptor memoriam suae fututionis repetere voluit, aut ut eius momentum augeret aut propter errores primi nuntii (litt. -m et adverbium hic omissa). – Eadem Felic(u)la (quam DE CARO, Gabinetto segreto minus accurate Feliciam appellat) tit. sequenti futuitur. De quaestione, utrum aliae feminae in titulis parietalibus Pompeianis memoratae eodem nomine inditae ad eandem Feliculam spectare possint, refert VARONE. Cf. et infra ad tit. 4023. – De Felicla scribendi ratione m finali omissa, quae Pompeis saepe redit, vide DIEHL, De m finali 248 sq.; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 73. H. S. 2200 (cf. p. 215) Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 84 cm ab aditus poste, 127 cm a pavimento, litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 1988, qui item contulit titulum Oscum et nominis initium HER, de quibus agit ZANGEMEISTER in adnotatione; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/58134 –D/58136. D/95599 = IP 107. D/ 95760 = IP 263. D/95761 = IP 264. D/95763 = IP 266. VARONE, Imagines 339. – Ectypum MARICHAL. HUNINK, Graffiti 626 cum versione Germanica; WACHTER 1286 cum versione Germanica. – I. BRAGANTINI, PPM 7, 1997, 533 n. 30 cum im. phot.; A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 209 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97. 99 sq. cum adn. 39–48 (p. 108); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 63 cum versione Anglica; EAD., Brothel 44. 155 cum im. phot. (partim) et versione Anglica.

1740

POMPEII FELICLA͆M nexu legimus et VARONE et EGO (amove igitur hoc testimonium ex indice litt. m finalium omissarum apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 73). – futue perperam ADAMS, Regional Diversification 442 et LEVIN-RICHARDSON, male interpretantes quod dicit ZANGEMEISTER add. p. 215 (hic recte statuit alteram lineam I in FVTVII alienam esse). Eadem Felic(u)la tit. praecedenti memoratur. De quaestione, utrum aliae feminae in titulis parietalibus Pompeianis memoratae eodem nomine inditae ad eandem Feliculam spectare possint, refert VARONE. Cf. et infra ad tit. 4023. – ZANGEMEISTER inscriptionem HER in adn. commemoratam sine causa principium nominis Hermeros esse putat (assentiente VARONE); eodem iure de Hermes al. cogitare poteris. Titulus Oscus est VETTER, Handbuch 63 = Imag. Ital. Pompei 46. H. S. 2201 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 80 cm ab aditus poste, 129 cm a pavimento litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/58134–D/58136. D/58140. D/95759 = IP 261. IP 262. VARONE, Imagines 338–341. – Ectypum MARICHAL. HUNINK, Graffiti 627 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104); WACHTER 1128a cum versione Germanica. – R. MARICHAL, in Studi di paleografia 351 cum im phot. n. 6 (de littera B baroca quae dicitur); PPM 7, 1997, 533 n. 30 cum im. phot.; CANTARELLA, Pompei 92 (solam im. phot. partis dextrae); A. VARONE, in Donna e lavoro 200 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 63 cum versione Anglica; EAD., ZPE 195, 2015, 276 cum versione Anglica; EAD., Brothel 45. 156 cum versione Anglica. Scepsini est dativus nominis feminae Scepsis (cf. Scepsinianus Pompeis tit. 10264h testatum, ex illo Scepsis derivatum (vide H. SOLIN, Arctos 44, 2010, 257 sq.); male HUNINK nominativum Scepsinis ducit. Perperam LEVINRICHARDSON, Helios ‘Marcus of Scepsus’ vertit. H. S. 2201a Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 81 cm ab aditus poste, 128 cm a pavimento litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/58134 –D/58136. IP 261. 262 (in im. phot. IP nihil fere iam cernitur). VARONE, Imagines 339. 340. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 156 cum versione Anglica. Litt. E periit. – De eadem meretrice agi potest ac in tit. 2227a. 2233. 2236 (fortasse idem tit. ac 2233). H. S. 2202 (cf. p. 465) Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 81 cm ab aditus poste, 124 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Restituta bellis ṃoribus. Im. phot. D/58134–D/58136. D/58131. D/95599 = IP 107. D/95760 = IP 263. D/95762 = IP 265. D/95763 = IP 266. VARONE, Imagines 339. 340. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 454; MONTERO CARTELLE, Priapeos 106 n. 29 sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 162 sq. cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 628 cum versione Germanica; WACHTER 1266 cum versione Germanica. – R. MARICHAL, in Studi di paleografia 352 cum im. phot. n. 9, im. del n. 10 ex hoc Corpore repetita; H. SOLIN in Pompei 79, 285; A. VARONE, in Donna e lavoro 207; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 99 cum im. del. et phot. 107 adn. 38; H. SOLIN, in Latin vulgaire – Latin tardif VIII 66; EHRHARDT, Casa dell’Orso 76. 556; GUZZO – SCA-

CIL IV Suppl. 4 RANO USSANI, Lucrum 145; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 59. 119. 156 cum versione Anglica. HORIBVS ZANGEMEISTER et cum eo HEHL, Formen lat. 1. Deklination 45, ignarus add. p. 465; ex ZANGEMEISTER apographo tab. XXXVI 31 MORIBVS probabilis fit, ut iam legerat MAU in add. p. 465, et denuo recognovit MARICHAL, qui quattuor lineas M litterae cursivae cernere sibi visus est (de qua re dubitari potest; potius M parum cessisse videtur); litt. M autem certe constat, ut et litt. B, quam ZANGEMEISTER ambiguae lectionis putavit, certa est. Ad vocabula moribus bellis conferendi sunt tituli 4024. 4025. 4592. 5127; vix foribus (obstat littera ante ORIBVS, quae litt. F repraesentare nequit) sensu obsceno, de quo cf. CATULL. 15, 12. Carm. Priap. 83, 30. – VARONE, Riv. Stud. Pomp. adn. 38 Restitutam, quae in tit. 3951 tunicam exuere iubetur, eandem esse putat, quod fieri potest; eandem fortasse et in tit. 1338. 1341. 1374 (lectionis incertissimae). 1665 memoratam esse, ut VARONE conicit, incertum autem manet, quod Restitutae cognomen usitatissimum erat praesertim in nomenclatura servili (contra 1338 et 1341 eandem exhibent). H. S. 2203 (cf. p. 215) Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 65 cm ab aditus poste, 146 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988, qui contulit etiam im. a MARICHAL del. in schedis servatam; tit. ipsum recognovi EGO a. 2004, iterum a. 2018. Im. phot. D/58137. VARONE, Imagines 340. – MARICHAL ectypum. BALDI, IP 78 n. 116 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 629 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104); WACHTER 1287 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 210; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 107 adn. 30; H. SOLIN, in Latin vulgaire – Latin tardif VIII 66; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 63 cum versione Anglica; EAD., Class. Journ. 108, 2013, 333 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 245 cum versione Anglica; EAD., Brothel 119. 122. 156 cum versione Anglica (minus accurate). Dissentiunt VIRI DOCTI, MVLA hic et in tit. sequenti utrum nomen appellativum an cognomen sit. Cum VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 30 et CÈBE, Caricature 339 adn. 8 et L. LÖFSTEDT, ThLL s. v. mulus (mula), 1621, 16–17 vocabulum irrisorium vel etiam artis quandam appellationem ducant, contra ZANGEMEISTER, ind. cogn. p. 235; MAU, ind. cogn. p. 751; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 455; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 122; SAVUNEN, Women 106; DE CARO, Gabinetto segreto 57; VARONE; HUNINK; WACHTER; LEVIN-RICHARDSON (implicite etiam OPELT, Schimpfwörter, quia hoc vocabulum irrisionis non adnumerat) cognomen putant. Mihi quidem de vocabulo ad mulieres relato agitur, de cuius usu Pompeis vide supra ad tit. 2016. VARONE eandem Mulam in tit. 8185 redire putat, cuius lectio autem valde incerta evadit (cogitavi de [Ro]mula, quae nota meretrix Pompeiana fuit). Idem vocabulum, licet eius lectio admodum incerta maneat, et in tit. 3059 occurrere videtur (appellativum iudicaverunt ipsi ZANGEMEISTER et MAU, ind. vocab. p. 243 et 761). – De m finali omissa cf. Diehl, De m finali 248 sq. (qui male compendium explicat) H. S. et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 73. 2204 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 66 cm ab aditus poste, 84 cm a pavimento, litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/58129–D/58131. D/95760 = IP 263. D/ 95761 = IP 264. D/95762 = IP 265. VARONE, Imagines 340. DIEHL, PWV2 664; MONTERO CARTELLE, Priapeos 143 n. 174 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 79 n. 117

1741

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI cum versione Italica; WEEBER, DWH 69 n. 213 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 630 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104); WACHTER 1288 cum versione Germanica. – I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 455; OPELT, Schimpfwörter 122; CÈBE, Caricature 339 adn. 8; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 122;I. BRAGANTINI, PPM 7, 1997, 532 n. 28 cum im. phot.; A. VARONE, in Donna e lavoro 206. 210; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 96 cum im. del. et phot. 97; H. SOLIN, in Variation and Chage 103; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 71 cum versione Anglica; EAD., Class. Journ. 108, 2013, 333 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 231. 244 sq. cum versione Anglica; R. PERVIS, Logos 2016/2017, 47. 52 cum versione Anglica; A. VARONE, in Roman courtesan 88 cum im. phot. fig. 1; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 55 sq. 59. 118. 121. 137. 156 cum im. phot. (ubi nihil fere cernitur) et versione Anglica. ΜΟΛΑ est mula (de scribendi ratione cf. PRINZ, De o et u vocalibus 96 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 30), cf. ad tit. praecedentem; de vocabuli interpretatione ibid. (LEVINRICHARDSON, Brothel 118 male lapidem molarem intellegit). De sensu fututricis vocabuli, quod Pompeis solum hic et in tit. 4196. 4381 apparet, cf. OPELT quae non diiudicat; ADAMS qui opinionem in ThLL s. v. fututrix, 1664, 61 sq. prolatam hic de tribade agi facile refutat; rursus VARONE de tribadia cogitat, quod autem, collato tit. 2203 minus verisimile fit. – De litterarum Graecarum usu G. BONFANTE, ANRW II 29, 1, 1983, 451 adn. 92 et SOLIN. [PROSKAUER, Das auslautende -s 152 de scriptura -s pro -x.] H. S. 2205 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete occidentali 48 cm ab aditus poste, 109 cm a pavimento, litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Iar(inus) Im. phot. D/58132. D/95761 = IP 264. D/95762 = IP 265. VARONE, Imagines 340. A. VARONE, in Donna e lavoro 196 cum im. phot. p. 198. 200; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 156 cum versione Anglica. IAR legendum esse videtur; ita et VARONE. Post R nihil cernitur, nam lineae pone R, quas ZANGEMEISTER haesitans litt. T repraesentare putat, alienae sunt. Solum litt. A inter I et R formam aliquantum dubiam praebet. Cum autem patet Iarinum saepissime Pompeis (et in programmatis et in graphio scriptis), etiam in eodem lupanario novo, nomen suum scripsisse, cogitaverim eum hanc quoque inscriptionem scariphasse, litt. A autem parum gessisse (utique cum H. S. ZANGEMEISTER ante R litt. T legi nequit). 2206 (cf. p. 215) Tit. a ZANGEMEISTER in cellae f pariete septentrionali, ad sinistram ianuae intranti visus. Periit, nec im. phot. servantur. WEEBER, DWH 70 n. 219 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 631 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104). – EHRHARDT, Casa dell’Orso 76 adn. 556; CANTARELLA, Pompei 90; EAD., Dammi mille baci 79; A. DE CARO, Gabinetto segreto 51. 57; VARONE, in Donna e lavoro 199; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 117. 156 cum versione Anglica. WEEBER male “die mit dem schönen Gang” vertit; agitur enim de vocativo cognominis Callidromus; etiam EHRHARDT et HUNINK et ROBERT de cognomine feminae cogitare videntur. Pariter CANTARELLA nomen feminae credit intellegens Callidromen se equitandi peritissimam (sensu amato-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI rio) pervulgare; assentitur DE CARO, qui de nomine artis q. d. cogitat. Quod mihi minime placet. H. S. 2207 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete septentrionali ad sinistram aditus intranti 9 cm a poste, 162 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1988 A. VARONE, recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/112781. VARONE, Imagines 330. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 156 cum versione Anglica. Quod dedit ZANGEMEISTER in tab. XXXVI 40 lectionem verisimilem praebere videtur, quae autem hodie autem vix comprobari potest, et propter tectorii corrosionem et quod inscriptio lineis nostrae aetatis obruta est. H. S. 2208 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete septentrionali ad sinistram aditus intranti 5 cm a poste, 159 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1988 A. VARONE, recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/112782. VARONE, Imagines 330. HUNINK, Graffiti 632 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 63. 133. 156 (cum adn. 87 p. 208) cum versione Anglica. Quod dicit ZANGEMEISTER utrumque tit. eadem manu scriptum esse non amplius comprobari potest. Cur unus duorum metetricio deditus, alter emptor esse debeat, ut putat LEVIN-RICHARDSON p. 133, non video; EAD. p. 208 adn. 87 Procli nomen perperam Graecum esse putat. H. S. 2209 Tit. a ZANGEMEISTER infra tit. praecedentem visus periit, nec im. phot. servantur. J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 323; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 145; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 63 cum versione Anglica; EAD., Brothel 156. De Victore cf. FRANKLIN et infra ad tit. 2258. 2210 cf. CLE 1785 adn. Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 93 cm ab aditus poste, 173 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58149. D/58154. D/95748 = IP 252. D/ 95749 = IP 252 bis. D/95750 = IP 253. D/95751 = IP 254. VARONE, Imagines 331–333. VARONE, Imagines 331–333. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 810; MONTERO CARTELLE, Priapeos 154 n. 217 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 57 n. 171 = 71 n. 233 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 633 cum versione Germanica; WACHTER 1342 cum versione Germanica. – A. W. VAN BUREN, RE XXI 2, 1952 col. 2036 s. v. Pompeii; BUCHHEIT, Corpus Priapeorum 21 cum adn. 5; M. ZICÀRI, RFIC ser. 3, 91, 1963, 358 sq.; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 123. 125; E. MONTERO CARTELLE, Emerita 52, 1984, 145 cum adn. 20; DE VOS – DE VOS, Pompei, Ercolano, Stabia2 203 cum versione Italiaca; VARONE, Erotica Pompeiana 121; CANTARELLA, Pompei 144; A. VARONE, in Donna e lavoro 205; DOSI, Eros 148 (cum versione Italica); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; WILLIAMS, Roman Homosexuality2 297 cum adn. 46 p. 430; S. LEVINRICHARDSON, Helios 38, 2011, 65 cum versione Anglica; EAD., Class. Journ. 108, 2013, 340 cum versione Anglica; EAD., Brothel 123.156 cum im. phot. (ubi nihil fere cenitur) et versione Anglica. De usu verbi pedicandi generali et in hac inscriptione observato vide ADAMS. Est initium hexametri haud aliter ac in inscriptionibus insequentibus 2211 et 2212 et 2213, quae sunt omnes, ut ait ZANGEMEISTER supra, eadem manu scriptae (de qua re dubitat autem H. SOLIN, qui mecum benigne communicavit videri sibi tit. 2212 manu aliena conscriptum esse). Unde sumas suspicionem eum qui titulum inscripsit haec verba

1742

POMPEII versum fieri voluisse nec versum temere esse constitutum per verborum prosodiam. Eadem verba recurrunt in Carm. Priap. 38, 3. Qua re putant AUCTORES nonnulli (inter quos: VAN BUREN, ZICÀRI) hanc inscriptionem referendam esse ad locum illum, unde sequeretur quod debent esse iam scripta Carm. Priap. urbe Pompeianorum diruta a. 79 p. Chr. n. Melius fecit BUCHHEIT, qui docet Carm. Priap. non ante MARTIALEM poetam i. e. minimum post a. 100 p. Chr. n. conscripta esse (contra dicit quidem ZICÀRI, minus recte, ut videtur; sequitur e. g. MONTERO CARTELLE, Emerita). Initium versus ergo non a Carm. Priap. surreptum esse potest, sed aut est populare aut aliunde mutuatum. Detraxitne e titulo simili auctor Carm. Priap.? Cave tamen titulus ne prosa oratione compositus sit, imprimis cum argumentum sit levissimum nec aliqua necessitate a poetis clarissimis surripiendum. P. K. 2211 cf. CLE 1785 adn. Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 90 cm ab aditus poste, 166 cm a pavimento, litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988, recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58146. D/58149. D/95748 = IP 252. D/ 95749 = IP 252 bis. D/95750 = IP 253. D/95751 = IP 254. VARONE, Imagines 331. 332. – Ectypum MARICHAL. HUNINK, Graffiti 634 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 56 cum versione Anglica. De carmine cf. supra ad tit. 2210. H. S. 2212 (cf. p. 215) cf. CLE 1785 adn. Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 88 cm ab aditus poste, 152 cm a pavimento, scriptus litteris modice crassis. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58146. D/95748 = IP 252. D/95749 = IP 252 bis. D/95750 = IP 253. D/95751 = IP 254 (prima excepta tit. in im. phot. integer legi potest). VARONE, Imagines 331. 332. – Ectypum MARICHAL. HUNINK, Graffiti 635 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 209; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 59. 63. 109. 156 cum versione Anglica. Tit. non est eadem manu ac tit. 2210. 2211 scriptus, ut contendit ZANGEMEISTER. Perierunt litt. ICTRIX, quae in im. phot. IP 253. 254 a. 1957 sumptis adhuc leguntur; nominis litt. A restat linea sinistra; periit V͆A. Nota paronomasiam victrix Victoria. Cf. supra ad tit. 2210 (de carmine) et infra ad tit. 2225 (de Victoriae nomine). H. S. 2213 cf. CLE 1785 adn. Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 126 cm ab aditus poste, 153 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58143. D/58147. D/95748 = IP 252. D/ 95749 = IP 252 bis. D/95750 = IP 253. VARONE, Imagines 331–333. – Ectypum MARICHAL. HUNINK, Graffiti 636 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 177; HARRIS, Ancient Literacy 261 (de versu Vergiliano in lupanari); P. CUGUSI, Boll. St. Lat. 38, 2008, 514; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; MILNOR, Graffiti 266 n. 26; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 63 cum versione Anglica. 123 cum im. phot. (ubi nihil fere cernitur). 156. C litt. periit. P. K. Est VERG. Aen. 2, 1; cf. supra ad tit. 1672. 2214 Tit. a ZANGEMEISTER inter tit. 2211 et 2212 visus periit; nec im. phot. servantur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 156 cum versione Anglica. Lectio mihi admodum incerta videtur. H. S.

CIL IV Suppl. 4 2215 Tit. a ZANGEMEISTER supra tit. 2213 visus periit; nec im. phot. servantur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; ROBERT, Pompéi 295; LEVINRICHARDSON, Brothel 156 cum versione Anglica. Cressa cognomen intellegunt ZANGEMEISTER, ind. cogn. p. 234 et MAU, ind. cogn. p. 749 (item ThLL Onom. s. v. Cressa, 710, 47) et CETERI. Cum autem Cressa nusquam alibi in cognomen transiit, cogitari potest etiam de quadam nota muliere Cretensi, ut e. g. Ariadne (cf. OV. epist. 2, 76, ubi Cressa laudatur) vel Pasiphae (cf. PROP. 4, 7, 57 stuprum … Cressae; cf. et 3, 19, 11), cuius libido tauri argumentum gratum auctoribus hellenisticis Romanisque necnon picturae Romanae fuit (in pictura parietali Pompeiana saepius redit: SCHEFOLD, Wände Pompejis n. 72, 99, 111, 138, 145, 181). Vide quae exposui in Studia mem. H. S. Alföldy 335. 2216 (cf. p. 215) Tit. a ZANGEMEISTER pone tit. 2214 visus periit; nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 637 cum versione Germanica; WACHTER 1327 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 327; A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 205; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica; EAD., Brothel 156 cum versione Anglica. MOYAIOC minus accurate LEVIN-RICHARDSON. FRANKLIN putat eundem Musaeum tit. 3101 redire, fortasse recte (nota ambobus locis nomen Graece scriptum). – 3 forma recta verbi βιν- redditur, quae forma in tit. 2253 redit: cf. et βείνημα tit. Stabiani PP 23, 1968, 228–230. H. S. 2217 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 143 cm ab aditus poste, 170 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988, recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/58153. VARONE, Imagines 333. KRENKEL, PI p. 50; MONTERO CARTELLE, Priapeos 133 n. 135 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 79 n. 118 cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 40 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 71 n. 231 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 638 cum versione Germanica; WACHTER 1328 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 26, Heft 6, 1977, 616 = Naturalia non turpia 103 sola versione Germanica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 120 (de sensu verbi futuendi); DE VOS – DE VOS, Pompei, Ercolano, Stabia2 203 cum versione Italica; VARONE, Erotica Pompeiana 81 cum versione Italica; ID., Misteri 237 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 29 cum versione Italica; PPM 7, 1997, 533 n. 29 cum im. phot.; SAVUNEN, Women 116; CANTARELLA, Pompei 115. 165 cum versione Italica; A. VARONE, in Donna e lavoro 203. 208; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 94 cum im. del. et phot. 96 cum adn. 19 (p. 107); BERRY, Complete Pompeii 111 cum sola versione Anglica; A. BUONOPANE, in Opinione pubblica e forme di comunicazione 240; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; WILLIAMS, Roman Homosexuality 297 cum versione Anglica; ID., in Companion to Sexualities 502 cum versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 71 cum versione Anglica; EAD., Class. Journ. 108, 2013, 326. 333 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 245 cum versione Anglica; A. VARONE, in Roman courtesan 88.89 cum im. phot.; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 123 cum im. phot. (ubi nihil fere cernitur) et versione Anglica. 156. Recte vidit VARONE (ita et BUONOPANE) eam ipsam, quae scripsit, non meretricem fuisse, quod repugnaret meretrici in lupanari victum quaerenti talem nuntium reliquisse (in

1743

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI interpretatione haesitat SAVUNEN). Lupanar igitur etiam ab aliis feminis frequentatum esse. Rursus CANTARELLA in medio relinquit, utrum de prostituta an de cliente prostituti agatur. H. S. 2218 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 107 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 167 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus nunc valde erasis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004 et iterum a. 2018. Victor bene futui, incuam. S(alvete). Im. phot. D/58150 –D/58152. SOLIN, 3419–3421 (a. 2018). VARONE, Imagines 334. HUNINK, Graffiti 639 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 323; PPM 7, 1997, 533 n. 29 (cum im. phot., in qua initium aegre cernitur); A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 207 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97. 107 adn. 21; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 156 cum versione Anglica. FVTVIT ZANGEMEISTER, ut patet ex indice vocabulorum supra p. 242 (item MAU supra p. 759). Ultima parum certa sunt; NCVIM S ZANGEMEISTER haesitans, quod novimus intellegendum proponit; eodem modo VARONE (assentiente LEVIN-RICHARDSON) novim(u)s intellegit; ex pariete potius FVTVI INCVAM legi (litt. A, licet incerta maneat, excludi nequit). Victor se magnum fututorem proponit, verbo inquam vi affirmativa usus, similiter fere ac in tit. 1261 (vide supra ad tit. 1261). De scribendi ratione incuam pro inquam cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 54. De Victore cf. FRANKLIN et infra ad tit. 2258. H. S. 2218a Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 76 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 150 cm a lecto, litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/95753 = IP 250. VARONE, Imagines 334. DIEHL, PWV2 620 adn. – J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 325; A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 207; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica; EAD., Brothel 156 cum versione Anglica. De Sollemnes pro Sollemnis scribendi ratione cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21. H. S. 2219 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 107 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 163 cm a pavimento, litteris modice crassis nunc valde erasis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/58148. D/58150 –D/58152. VARONE, Imagines 333. 334. HUNINK, Graffiti 640 cum versione Germanica. – ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 120 (de futuendi verbo); PPM 7, 1997, 533 n. 29 cum im. phot.; A. VARONE, in Donna e lavoro 199. 207; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; S. LEVINRICHARDSON, Helios 38, 2011, 65 cum versione Anglica; EAD., Brothel 157 cum versione Anglica. December quidam tit. 11030 signat; num idem sit, prorsus incertum. H. S. 2220 Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. 2224 visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN (nec im. phot. servantur). GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 157 cum versione Anglica. H. S. 2221 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 90 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 151 cm a pavimento, scriptus litteris crassis nunc valde erasis, quae aegre legi possunt. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 90 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 151 cm a pavimento, scriptus litteris crassis nunc valde erasis, quae aegre legi possunt. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58148. VARONE, Imagines 333. A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 209; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 157 cum versione Anglica (quae non iam vidit). De Victoria suoque nomine (quod LEVIN-RICHARDSON perperam Victorie fuisse contendit) cf. infra ad tit. 2225. H. S. 2222 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 72,5 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 100 cm a pavimento, litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/58142. D/95753 = IP 250. VARONE, Imagines 334. GEIST, PW2 60 n. 51. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica; EAD., Brothel 157 cum versione Anglica. H. S. ARESTVS MARICHAL in schedis, male. 2223 Tit. a ZANGEMEISTER iuxta tit. praecedentem visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. GEIST, PW2 60 n. 51. – Weeber, Humor 52 cum sola versione Germanica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 157 cum versione Anglica. H. S. 2224 Tit. a ZANGEMEISTER infra tit. 2215 visus periit; nec im. phot. servantur. GEIST, PW2 60 n. 51; KRENKEL, PI 41 cum im. del.; HUNINK, Graffiti 641 cum versione Germanica; WACHTER 1280 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 26, Heft 6, 1977, 617 adn. 6 = Naturalia non turpia 103 adn. 6; A. VARONE, in Donna e lavoro 196. 200. 210; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97. 100; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 63 cum versione Anglica; EAD., Brothel 157 cum versione Anglica. Eadem ut videtur Fortunata fellat tit. 2259. 2275; fortasse et in tit. 2266 redit. Porro VARONE quaerit, utrum eadem in tit. 2310e. 8034. 8185. 10005 appareat. H. S. 2225 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 138 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 154 cm a pavimento litteris crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/58148. D/58150. D/58153. VARONE, Imagines 333. – Ectypum MARICHAL. WEEBER, DWH 70 n. 215 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 642 cum versione Germanica. – Écriture latine n. 6, 6 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER); PPM 7, 1997, 533 n. 29 cum im. phot.; A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 209; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100 cum im. del. et phot.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 123. 157 cum im. phot. (ubi nihil fere cernitur) et versione Anglica. Lusit Victoria cum suo nomine hic et in tit. sequenti et in tit. 2212; male vertit WEEBER “die wahre Siegerin” et “Victoria Invicta (“Der unbesiegte Sieg”) (hat) hier (ihre Kammer)”; eadem sine dubio redit in tit. 2212. 2221. 2226. 2227. 2228. Contra incertum manet, utrum eadem Victoria tit. 1684 salutetur, ut putat VARONE. Nota Victoriae cognomen usitatissimum esse. H. S. 2226 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 20 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus,

1744

POMPEII 138 cm a pavimento, litteris modice crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/95751 = IP 254. VARONE, Imagines 331. WEEBER, DWH 69 n. 214 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 643 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 209; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100; BERRY, Complete Pompeii 111 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 123. 157 cum versione Anglica. Vide supra ad tit. 2225. H. S. 2227 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 72 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 135 cm a pavimento, litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/95751 = IP 254. VARONE, Imagines 331. A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 209; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 157 cum versione Anglica. Perierunt litt. TO, quarum prima adhuc in im. phot. clare cernitur. De Victoria suoque nomine cf. supra ad tit. 2225. H. S. 2227a Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 120 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 115 cm a pavimento, litteris crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/58143. D/95750 = IP 253. VARONE, Imagines 331. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 157 cum versione Anglica. Ultimae A superposita est B, quae eam obtegit, ita ut paene invisibilis facta sit. Haec litt. B sine dubio alia manu et tenuiore cuspide exarata est. Admirationem movet ZANGEMEISTER eam non notasse; recens autem esse nequit, quod formam antiquam exhibet. H. S. 2228 Tit. a ZANGEMEISTER infra 2221 visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 209; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 124. 157 cum versione Anglica. a(ve) V(ictoria) GUZZO – SCARANO USSANI. – Victoriae nomen LEVIN-RICHARDSON perperam Victorie fuisse contendit. H. S. 2229 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 167 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 137,5 cm a pavimento, litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/112783. VARONE, Imagines 332. FRANKLIN, Pompeis difficile est n. 118 n. 113 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 157 cum versione Anglica. Pessime FRANKLIN quandam feminam non meretricem non Aug(ustiana) sc. sum in pariete lupanaris scripsisse H. S. explicat; re vera est Non(is) Aug(ustis). 2230 Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. praecedenti visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 211; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 157 cum versione Anglica. Fortasse eadem Nais redit in tit. 8307, ut putat et VARONE. Nota tamen Naidis cognomen satis usitatum esse (SOLIN, Namenbuch2 437 sq.); praeterea lectio tit. 8307 incerta est. H. S.

CIL IV Suppl. 4 2231 (cf. p. 215) Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 37 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 165 cm a pavimento, litteris crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004 Im. phot. D/58143. D/95750 = IP 253. D/95751 = IP 254. VARONE, Imagines 331. A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 211; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 62. 117. 157 cum versione Anglica. 123 cum im. del. (ubi nihil fere cernitur). Potius Iìas legendum est (prima I non multum dissimilis secundae est); eadem scribendi ratio in tit. 2174, ubi iidem Ias et Magnus redeunt. Porro VARONE eandem Iadem in tit. 1379. 1384 redire putat, quod fieri potest, aliquantum autem incertum manet (Ias cognomen satis usitatum erat: SOLIN, Namenbuch2 628). Idem cognomen etiam in tit. 1829 occurrit (vide supra ad tit. 1829), difficile autem dictu, an ad eandem spectet. H. S. 2232 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae f pariete orientali 31 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 144 cm a pavimento, litteris modice crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/58144. D/95751 = IP 254. VARONE, Imagines 331. A. VARONE, in Donna e lavoro 196. 200; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 63 cum versione Anglica; EAD., Brothel 157 cum versione Anglica. Quod ZANGEMEISTER pone FELIX vidit, fortasse non ad inscriptionem pertinet, utique cuspide tenuiore scriptum est. Legendum FVTV (ita et VARONE), i. e. futu(it). VARONE sequens ZANGEMEISTER ad tit. 2224 revocat, Felicem igitur eundem esse. H. S. 2233–2243a Tit. omnes a ZANGEMEISTER visos frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur (excepto tit. 2235). H. S. 2233 Tit. a ZANGEMEISTER ante tit. 2220 visus, scriptus eadem manu ac 2225. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 157 cum versione Anglica. De exitu -aes cf. HEHL, Formen lat. 1. Deklination 19. H. S. 2234 Tit. a ZANGEMEISTER ante tit. 2239 visus. A. VARONE, in Donna e lavoro 197. 201; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 102. 157 cum versione Anglica. Ex apographo a ZANGEMEISTER tab. XXXVI 52 dato iudicanti titulus mixte litteris Graecis et Latinis scriptus videtur (litt. Ω et Α Graece scriptae sunt; de litt. media vide infra). De nomine ambigitur. Cum a ZANGEMEISTER, ind. cogn. p. 238 *Σωcas (sic) reddatur et indicibus a MAU confectis omnino desit, VARONE rectius Σώσας scribit (debuit Σωσᾶς), in Donna e lavoro 197 autem sine causa ut Sosis vel Sosus interpretatur (assentiente LEVIN-RICHARDSON). Cum autem Sosa(s) in onomastica Romana ignotum sit (extat Graece quidem [BECHTEL, HPN 416], sed raro occurrit: Athenis, Naupacti, Larisae, in Peloponneso, in Macedonia, Therae, Priene saepius, Xanthi; etiam servis inditum), fortasse non recte lectum est (cf. autem Soseas tit. 1871, de quo vide supra ad tit. 1871). Quaeri potest, cur scriptor litt. S mediam graece C redderit, primam et ultimam autem latine S; fortasse litt. media male lecta aut male exarata pro T est. Si res ita sese habet, haberemus nomen Graecanicum Σωτᾶς, etiam Romae valde usitatum (SOLIN, Namenbuch2 1384 sq.). Fortasse idem Sotas in tit. 1466 laudatur (Sotae cognomen, licet saepe Romae redeat, non est valde commune); dignum memoratu est etiam nomen Hermerotis

1745

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI cuiusdam et in eodem tit. et in lupanari in tit. 2192. 2195 occurrere, qui igitur ad eundem spectare possunt. H. S. 2235 Tit. a ZANGEMEISTER inter tit. 2231 et 2227 visus periit, sed servantur im. phot. IP 253. 254, in quibus tamen nihil fere iam cerni potest). GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 157 cum versione Anglica. Quamvis ZANGEMEISTER lectionem certam esse autumet, tit. vix testimonium nominis Marca haberi potest, quod nusquam alibi testimoniis certis confirmatum est (tit. huius Corporis vol. III 12969 Clodiae Marcae [ubi insuper facile Marc[i]|ae intellegi potest] et XII 118 Nigria Marca scribendi rationes provinciales repraesentant). Latetne fortasse Marcia(nus) vel Marcia[nus], omissa litt. i mero errore scripturae aut in hiatu ante vocalem (de qua re vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 40)? Male Marcus subesse contendit LEVIN-RICHARDSON. H. S. 2236 Tit. a ZANGEMEISTER ut videtur visus. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 157 cum versione Anglica. ZANGEMEISTER veretur, ne eadem sit ac tit. 2233. H. S. 2237 (cf. p. 215) Tit. a ZANGEMEISTER pone tit. 2230 visus. A. VARONE, in Donna e lavoro 200; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 72 cum adn. 38 (p. 78); D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 245 cum versione Anglica; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 117 sq. 157 cum versione Anglica. VARONE et LEVIN-RICHARDSON hic Mulae cognomen vident; cf. autem supra ad tit. 2203. H. S. 2238 Tit. a ZANGEMEISTER infra tit. 2226 visus. HUNINK, Graffiti 644 cum versione Germanica. – M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 21; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVINRICHARDSON, Brothel 158 cum versione Anglica. FELE hic initium illius versus notissimi tit. 1227. 2995. 6697 (= BÜCHELER, CLE 928. 2060) videt; cf. et tit. 9095. H. S. 2239 Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. praecedenti visus. A. VARONE, in Donna e lavoro 200; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; ID., in Unexpected voices 128 adn. 20. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 109 (cum adn. 50). 158 cum versione Anglica. Intellege va(le), issa Fabia; issa est forma assimilata pronominis ipsa, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 65, non nomen Graecanicum, ut vult VARONE. Repugnat non solum quod tale nomen aegre explicari potest, sed etiam ordo verborum Issa Fabia nomine cognomini enormiter postposito. H. S. 2240 (cf. p. 215) Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. 2227, pone 2239 v. 2 visus. A. VARONE, in Donna e lavoro 197. 203; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 158 cum versione Anglica. Alii Hortensii Pompeis non innotuerunt (cf. CASTRÉN2 177 n. 199, 1). De scribendi ratione -ss- pro -ns- vide H. S. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 59. 68. 2241 Tit. a ZANGEMEISTER in vestibuli a pariete meridionali visus. DIEHL, PWV2 613 adn.; HUNINK, Graffiti 645 cum im del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica. – M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 29 adn. 24; A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 205; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97. 108 adn. 38; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica; EAD., Brothel 158 cum versione Anglica.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Inscriptioni casu hemiepes subesse putat FELE. – VARONE conicit Posphorum eundem esse ac in tit. 1336. 1337 forma recta Phosphor memoratum, quod fieri potest, incertum autem manet. De scribendi ratione Posphorus vide SCHOPF, Fernwirkungen 184 sq.; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56 (de omissa aspiratione); H. SOLIN, in Veikko Väänänen 37. H. S. 2242 Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. praecedenti visus periit. HUNINK, Graffiti 646 cum versione Germanica. – WIL2 LIAMS, Roman Homosexuality 382 adn. 46 (de inscriptionis explanatione); S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 63 cum versione Anglica; EAD., Brothel 158 cum versione Anglica (minus accurate). H. S. 2243 Tit. a FIORELLI proxime tit. 2241 et 2242 visus periit (ZANGEMEISTER non iam vidit). CASTRÉN2 144 inter n. 80 et 81; A. VARONE, in Donna e lavoro 203; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 158 cum versione Anglica. Latet fortasse nomen viri servile Semiticum Gadia (similia collegit GRASSI, Semitic Onomastics 177 sq.), quod saepius innotuit: H. SOLIN, in ANRW II 29, 1983, 637. 677. 729 sq. 742; ID., Sklavennamen 602. Eadem scribendi ratio Cad- redit etiam in tit. 4819 et X 8222. Contra MAU, ind. p. 743 (haesitans) et VARONE hic gentilicium formae femininae Gadia vident, quod pariter fieri potest. H. S. 2243a Tit. a FIORELLI proxime tit. 2241–2243 visus periit (ZANGEMEISTER non iam vidit). GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 158 cum versione Anglica. Clim(- - -) fortasse nomen meretricis Clymene breviate scriptum repraesentat (de i scribendi ratione pro y vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33), quae saepius Pompeis apparet (tit. 4756. 9529, 1. 2). LEVIN-RICHARDSON optionem Climatius profert, quod nomen tamen aetate demum labente testatum est. H. S. 2244 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae e poste orientali 173 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58127. D/95600 = IP 108. VARONE, Imagines 329. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 57. 158 cum im. phot. et versione Anglica (minus accurate). Clare patet lineam transversam litt. quartae extraneam H. S. esse, ita ut sine dubio Fructus legi debeat. 2245 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae e poste orientali 151 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58126. D/95600 = IP 108. VARONE, Imagines 329; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 57. 158 cum im. phot. et versione Anglica. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 146. H. S. 2245a Tit. a ZANGEMEISTER infra tit. praecedentem visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN (nec im. phot. servantur). GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 158 cum im. phot. et versione Anglica. H. S. 2246 (cf. p. 465) cf. CLE 955 adn. Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae e pariete septentrionali 55 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 208 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988, recognovit H. SOLIN a. 2006. hic ego cum venì, futuì, deìnde redeì domì. Im. phot. D/58123. D/95601 = IP 109. VARONE, Imagines 328. 329.

1746

POMPEII DIEHL, PWV2 614; KRENKEL, PI 49 cum im. del.; MONTERO CARTELLE, Priapeos 131 n. 127 cum sola versione Hispanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 32 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 72 n. 237 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 647 cum versione Germanica; WACHTER 1261 cum versione Germanica. – VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 40; VARONE, Erotica Pompeiana 84 cum adn. 136; ID., in Donna e lavoro 213; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 99 cum im. del. et phot.; CHR. S. MACKAY, ZPE 126, 1999, 233; J. N. ADAMS, Class. Quart. 53, 2003, 551; CUGUSI, Per un nuovo Corpus 115 sq.; P. KRUSCHWITZ – H. HALLA-AHO, Arctos 41, 2007, 41 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; WIL2 LIAMS, Homosexuality 28. 298 cum versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 65 cum versione Anglica; EAD., Brothel 52 cum im. phot. (ubi nihil fere cernitur) et versione Anglica. 158. 1 Hic pro huc, domì pro domum dictum; cf. VARONE 84 adn. 136 (deest apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 119). – 2 de forma redei i. e. redii vide VÄÄNÄNEN. – VARONE 84 confert cum Caesariano illo veni vidi vici. Utrum hexametrum an senarium fieri voluerit is qui carmen inscripsit, haud satis est clarum; pessum dedit utrumque. P. K. 2247 (cf. p. 215) Tit. reliquiae extant in lupanaris VII 12, 18 cellae e pariete septentrionali 95 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 215 cm a pavimento, scriptus litteris ita abrasis, ut litterarum nihil fere legi possit. Contulit ad im. phot. A. VARONE; recognovit ut potuit in situ H. SOLIN a. 2008. Bellicus hic futuit quendam. [L]uculentissime RVT(?) Im. phot. D/95601 = IP 109 (a. 1957); D/58123 (a. 1988); G581-G583 (a. 2009). VARONE, Imagines 328 sq. ENGSTRÖM, CLE 145; WEEBER, DWH 71 n. 225 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 648 cum versione Germanica; WACHTER 1236a cum versione Germanica. – ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 120–122; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 28 adn. 24; R. ÉTIENNE, in Rue 56; CANU, Lupanar; A. VARONE, in Donna e lavoro 206; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11 = n. s. 8, 2008, 83; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; WILLIAMS, Homosexuality2 298; S. LEVINRICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica (partim); A. SPAL, Latomus 73, 2014, 686–692; ID., Poesie 100 adn. 480; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 52 cum im. phot. (ubi nihil fere cernitur) et versione Anglica (minus accurate). 131. 158. 1 ex im. phot. I longa incerta est; quod ZANGEMEISTER summam partem huius I longae interpretatus est, potius est linea crassior extranea, immo cicatrix tectorii. – Quendaim legit WEEBER primam lineam litt. M male I longam interpretans (esset accusativus nominis feminae *Quendais). – 2 ex im. phot. legerim SOLIN potius +CVLIINTISSIMII; ante C restat pars superior lineae verticalis, fortasse lineae sinistrae litt. V; igitur intellegendum [l]uculentissime (ita fere et ÉTIENNE et VARONE). – VARONE ex im. phot. autem [L]CVLIINTISSIM⸢E⸣ FVT[VI] (mecum communicans scriptorem ultimam vocabuli primi male O loco E scariphasse) legere mavult, nescio an recte; ru(m)p(ens) CUGUSI miro modo. SPAL [l]uculentissimo ruta[bulo] legendum proposuit, minus verisimiliter (non extat litt. A post RVT); [s]uculentissimo rum[ice] vix recte CANU (rumex penem significaret). Re vera, cum [L]VCVLENTISSIMII satis probetur (ultimam II scriptam esse credo, quamquam propter tectorium corrosum ambae lineae aliquantum deformatae evenerunt), de ultimo vocabulo non constat, cuius primam omnibus im. phot. iterum iterumque inspectis R esse puta-

CIL IV Suppl. 4 rim, de aliis autem ex im. phot. nihil certi dici potest, RVT autem non excluserim. Ut iam vidit ZANGEMEISTER, v. 2 alia manu scriptus esse videtur, immo duos nuntios repraesentant, quam ob rem seiungendi sunt (contra dicit SPAL). 1 Quendam loco quandam scriptum esse putat VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 114, quod fieri potest (cf. CLE 1810 quendam futuisse puellam); ADAMS autem futuendi verbum etiam ad pedicandi actionem spectare posse recte monet (assentientibus SPAL et LEVIN-RICHARDSON). – 2 luculentissime redit AUG. epist. 138, 14 p. 140, 5. RUFIN. hist. 4, 26, 1. PS. ANATOL. pasch. I p. 317, 17. Adiectivi superlativum Pompeis redire videtur in tit. 2048 (vide supra ad tit. 2048). ENGSTRÖM v. 1 initium hexametri fuisse proponit, at FELE recte putat versum casu speciem metri dactylici prae se ferre (dubitat et SPAL). CUGUSI hemiepes inesse putat, haesitans quidem. H. S. – P. K. 2248 (cf. p. 215) Tit. a ZANGEMEISTER proxime tit. praecedentem visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. WEEBER, DWH 71 n. 229 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 649 cum versione Germanica. – ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 120–122 (de fututoris vocabulo); LANGNER, Graffitizeichnungen 121 n. 531. 1768 in disco tantum (sine im. del.); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; WILLIAMS, Homosexuality2 168 cum versione Anglica; ID., in Companion to Sexualities 509; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 59. 63 cum versione Anglica; EAD., Class. Journ. 108, 2013, 326 cum versione Anglica; EAD., Brothel 159 cum versione Anglica. Futor merus error scripturae pro fututor esse videtur, facilis ad intellegendum, si licet praesumere scriptorem syllabam tu haplologia transiluisse, quod in verbis obscenis reddendis facile evenire potuit. – Idem ut videtur Phoebus in tit. 2184. 2194 redit (cf. WILLIAMS, Homosexuality 332 adn. 44). H. S. 2249 (cf. p. 215) Tit. a ZANGEMEISTER proxime tit. praecedentem visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 650 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Donna e lavoro 196. 198. 200; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97. 109 adn. 105; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica; EAD., Brothel 159 cum versione Anglica. Ex apographo a ZANGEMEISTER tab. XXXVI 12 dato VARONE Mysin[e] legere voluerit, quod admodum incertum manet (iam Fiorelli eodem modo legerat, et ipse ZANGEMEISTER de MYSI cogitaverat). Nota gentem Messiam Pompeis pluribus testimoniis confirmatam (vide CASTRÉN2 191 n. 251, qui 11 Messios refert). Cf. tamen tit. sequentem. H. S. 2250 (cf. p. 215) Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae e pariete septentrionali 89 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 138 cm a lecto, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Gaius cum My⟨r⟩sine ++[- - -]+++ eri(?) cum qua mìserus. Im. phot. D/58122. D/95582 = IP 88. VARONE, Imagines 328. A. VARONE, in Donna e lavoro 197 sq. 200; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97. 109 adn. 105; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 159 cum versione Anglica. 1 in. GAIVS paries praebere videtur: CAIVS ZANGEMEISTER; CIIVS errore loco Ceius VARONE. – 1 ex. de nomine

1747

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Graecanico Mysis ex TERENTII Andria noto cogitat ZANGE(similiter MAU supra p. 751) assentientibus VARONE et LEVIN-RICHARDSON; potius inest My⟨r⟩sine sc. litt. R omissa (agi videtur de mero scripturae errore; cf. VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 69). Quaedam Myrsine redit in tit. 2151 et nomen saepius Romae (vide SOLIN, Namenbuch2 1180). – 2 non expedivi. – 3 in. IIRI (= heri) haesitans EGO, ETSI VARONE (in hac lectione secunda et tertia ex lineis rectis tantum constant). Alia exempla eius formae nominativi adhuc quidem ignota sunt; et H. WIELAND, ThLL s. v. miser, 1100, 2 lectionis dubiae putat (miserus tamen certe legitur). H. S. 2251 Tit. a ZANGEMEISTER in lupanaris VII 12, 18 cellae e pariete orientali, supra tit. sequentem visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 159 cum im. phot. H. S. 2252 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae e pariete orientali 100 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 158 cm a lecto, scriptus litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2006 Im. phot. D/58121. D/95615 = IP 124. D/95747 = IP 251. VARONE, Imagines 330. HUNINK, Graffiti 651 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 325 sq.; PPP 3, 1986, 195; PPM 7, 1997, 531 n. 26 cum im. phot.; A. VARONE, in Donna e lavoro 201; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 58. 159 cum im. phot. Idem Syneros in tit. sequenti memoratur. Porro Syneros (scr. Sineros) in tit. 1700 memoratus idem esse potest, ut conicit FRANKLIN, quod autem aliquantum incertum manet, nam Syneros usitatissimum erat (exempla Romana collegit SOLIN, Namenbuch2 153 sq.). Cf. etiam infra ad tit. 2340. H. S. 2253 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae e pariete orientali 98 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 142 cm a lecto, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/58120. D/95615 = IP 124. D/95747 = IP 251. VARONE, Imagines 330. HUNINK, Graffiti 652 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica; WACHTER 1326 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 325 sq.; PPM 7, 1997, 531 n. 26 cum im. phot.; A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 207 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 95 cum im. del. et phot. 97. 107 adn. 21; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 65 adn. 24 (p. 77) cum versione Anglica; EAD., ZPE 195, 2015, 276. 281 cum versione Anglica; EAD., Brothel 58. 137. 159 cum im. phot. et versione Anglica. De Synerote cf. supra ad tit. praecedentem. Καλός est hic adiectivum, non adverbium (sine causa ZANGEMEISTER sic addidit; male vertit HUNINK); ); contra VARONE Donna e lavoro 208 adn. 46 (qui καλῶς βινεῖς ex lat. bene futuis derivat) et D. BAIN, Class. Quart. 41, 1991, 56 de adverbio καλῶς cogitant (similiter LEVIN-RICHARDSON primum, sed Brothel p. 137 καλός praetulerit). H. S. 2254 (cf. p. 216) Tit. a ZANGEMEISTER in lupanaris VII 12, 18 cellae e pariete meridionali visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 431; MONTERO CARTELLE, Priapeos 105 n. 26 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 72 n. 238 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 653 cum versione Germanica; WACHTER 1343 cum versione Germanica. – C. SITTL, Die Gebärden der Griechen und Römer, Leipzig 1890, 101; FEHLING, Ethologische Überlegungen 25 = Sexualität und Erotik 305; H. D. JOCELYN, PCPhS 206 (= n. s. 26), 1980, 38. 62 adn. 290; ADAMS, Latin Sexual MEISTER

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Vocabulary 123 sq. (ambo de vi infesta verbi pedicandi); CANTARELLA, Pompei 142; A. VARONE, in Donna e lavoro 199. 205; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; ADAMS, Regional Diversification 68; DOSI, Eros 148 (cum versione Italica); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; WILLIAMS, Homosexuality2 298 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Sex in Antiquity 453 cum versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 68 sq. cum versione Anglica; EAD., Class. Journ. 108, 2013, 340 cum versione Anglica; EAD., Brothel 106. 126. 159 cum versione Anglica. In fine P[E]DICABO MARICHAL in schedis (ex apographo a ZANGEMEISTER dato); item VARONE mavult p[e]dicabo), sed R certa videtur. Tota lectio admodum incerta manet (pedicabo CANTARELLA ex coniectura), etiam interpretatio nominis Batacari, quod Celticum esse K. H. SCHMIDT, ZCPh 26, 1957, 145 (male autem forma Batacarii affert) et I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458 suspicantur. – SITTL hic temere minationem (nisi) te pedicaro videt. – De scribendi ratione pidicaro vide H. S. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 20. 40. 2255 Tit. a ZANGEMEISTER proxime tit. praecedentem visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 159 cum versione Anglica. H. S. 2256 Tit. a ZANGEMEISTER in eodem pariete summo, ad fenestram visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 326; WACHTER 1284 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; WIL2 LIAMS, Homosexuality 298 cum versione Anglica; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 159 cum versione Anglica. De Beronices nomine cf. quae notavi supra ad tit. 2198. De eadem meretrice agi videtur. In BERONCE litt. i mero errore omissa. H. S. 2257 Tit. a ZANGEMEISTER in vestibuli a pariete meridionali descriptus perisse videtur. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. Fro⟨n⟩to Planc(i) lingit cunnum. WEEBER, DWH 71 n. 232 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 654 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 30, Heft 5, 1981, 53 = Naturalia non turpia 299 cum versione Anglica; CANTARELLA, Pompei 114 cum versione Italica; A. VARONE, in Donna e lavoro 196 sq. 200. 205; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 96 sq. cum adn. 26 (p. 107); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147, WILLIAMS, in Companion to Sexualities 509 cum versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 59 cum versione Anglica; EAD., Class. Journ. 108, 2013, 339 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 243 adn. 52; A. VARONE, in Roman courtesan 88 adn. 11; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 107. 126. 159 cum versione Anglica. Probabiliter Fronto Planci servus intellegendum (quinta littera nominis domini in apographo a ZANGEMEISTER dato C potius quam I videtur). Cognomen Planus (quod MAU, ind. p. 752 proponit; adsentitur HUNINK) prorsus ignotum (vide quod scripsi supra ad tit. 1827), contra Planius nomen in Campania testatum (etiamsi non Pompeis innotuit). WEEBER pessime de nomine feminae Planium cogitat et Plani cum cunnum coniungit. VARONE Plane (id quod ex apographo fieri potest: sit E formae lunaris linea transversa occulta) legendum proponit, hoc cognomen feminae autem rarissime occurrit (SOLIN, Namenbuch2 1339 semel testa-

1748

POMPEII tum); per se gen./dat. Plane ad cunnum apte convenit. Rursus WILLIAMS et LEVIN RICHARDSON plane intellegunt, vertentes ‘totally’ vel ‘openly’ (in Brothel 107 HAEC ambigit, utrum Plani cognomen intellegi an ‘clearly’ verti debeat). – Fortasse mero errore typographico CANTARELLA dat plani, id vocabulum in versione omittens. H. S. 2258 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae d pariete septentrionali 113 cm ab angulo inter septentriones ac occasum versus, 186 cm a pavimento litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/58118. D/95745 = IP 248. VARONE, Imagines 326. 327. DIEHL, PWV2 619 adn. HUNINK, Graffiti 655 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104); WACHTER 1281 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 203; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 121 (qui rem minus clare exponit); ESCHEBACH, Entwicklung 142; J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 324; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 59 cum im. phot.; PPM 7, 1997, 530 n. 23 cum im. phot.; SAVUNEN, Women 111 adn. 155; A. VARONE, in Donna e lavoro 197 sq. 208; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 96 cum im. del. et phot. 97. 107 adn. 25; BERRY, Complete Pompeii 111 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica (minus accurata); KEEGAN, Graffiti 13 cum sola versione Anglica (minus accurata); LEVIN-RICHARDSON, Brothel 104. 159 cum versione Anglica. ADAMS putat duos viros, Victorem et Attin (vel Attidem) mulieres futuisse, quarum nomina non addiderunt. Cum autem nomen viri Attis perraro occurrat (cf. SOLIN, Namenbuch2 403), hic potius nomen feminae Atthis Romae alibique saepius testatum subest (vide SOLIN, Namenbuch2 620); eodem modo iudicant VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56. 8, et FRANKLIN, SAVUNEN, VARONE, LEVINRICHARDSON, WACHTER; male Hunink Attine nominativum putat. Plerumque futuendi verbum transitive usurpatum est, non desunt autem exempla iuncturae cum illa (tit. 2193 Arphocras cum Drauca futuit). DELLA CORTE et ESCHEBACH (assentientibus MAULUCCI VIVOLO et CANTARELLA, Pompei 87. 90), collato programmate 818 (ubi cum Africano rogator apparet), Victorem secundum possessorem lupanaris iuxta Africanum (de quo cf. ad tit. sequentem) fuisse putant, sine firmis argumentis. Rursus FRANKLIN conicit Victorem, qui in lupanari saepius memoratus est (idem ac noster in tit. 2209. 2218. 2260. 2294 commemorari videtur), eundem esse ac rogatorem tit. 818 et eum, qui in tit. 1190 pingendo Secundum adiuverit, quod admodum incertum manet (nota Victoris cognomen ubique usitatissimum esse). H. S. 2258a Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae d pariete septentrionali 98 cm ab angulo inter septentriones ac occasum versus, 172 cm a pavimento, litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/58116 –D/58118. D/95744 = IP 247. D/ 95745 = IP 248. VARONE, Imagines 326. 327. DIEHL, PWV2 494; BALDI, IP 70 n. 95 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 206 sq. cum versione Italica, quam reprehendit A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 5, 1991/92, 245; WEEBER, DWH 100 n. 319 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 656 cum versione Germanica; WACHTER 734. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 259; PISANI, Testi latini2 121 n. B17; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 203 n. 397; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 18 n. 63; J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 323; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 36 cum sola versione Anglica. 36 sola versione Italica; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 330; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 24 sq. cum versione Italica; PPM 7, 1997, 530 n. 24 cum im. phot.; CANTA-

CIL IV Suppl. 4 RELLA,

Pompei 87. 90; A. VARONE, in Pompei. La vita ritrovata 200; ID., Donna e lavoro 199. 201. 205 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; WALLACE, Introduction 88 n. 182; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; KEEGAN, Graffiti 13 cum sola versione Anglica; P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 266 n. 18 cum versione Anglica; LEVINRICHARDSON, Brothel 62. 132. 159 cum versione Anglica. 133 cum im. del. ex ZANGEMEISTER, tab. XXXVII 12. 1 moritur hyperbolice de eo, qui animi vel corporis malis premitur (cf. A. LUMPE, ThLL s. v. morior 1494, 53 sq.; HOFMANN – SZANTYR, Syntax und Stilistik 302). – 3 perperam cui pro qui scriptum putant KNOKE et WEEBER et WALLACE. – de scribendi ratione condisces loco condiscens vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 60 et Pisani (de condiscendi verbi indicativo cogitant CANALI et LEVIN-RICHARDSON, minus probabiliter); et de participio condiscens vice substantivi usurpato VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 124 itemque PISANI. – De verborum ordine cf. E. MAGNI, AGI 85, 2000, 23. Africanum possessorem lupanaris fuisse putant DELLA CORTE et ESCHEBACH et MAULUCCI VIVOLO et CANTARELLA, sed sine firmis argumentis (valde dubitat e. g. MCGINN, in Pompeian brothels 40 n. 26). Insuper inepte credunt Rusticum eius servum fuisse, obstat autem quod fuerunt condiscentes. Rursus VARONE (assentiente LEVIN-RICHARDSON) Rusticum, quia puer appelletur, pedicatum fuisse putat; puer autem multis modis usurpatum esse potest. H. S. 2259 Tit. extare videtur in lupanaris VII 12, 18 cellae d pariete septentrionali circ. 100 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 163 cm a pavimento. Recognovi ut potui a. 2004. Im. phot. D/58116. D/58117. D/95744 = IP 247. D/ 95745 = IP 248. Cf. VARONE, Imagines 326–328. HUNINK, Graffiti 657 cum versione Germanica; WACHTER 1304 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 85 = Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 210; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 72 cum versione Anglica; EAD., Class. Journ. 108, 2013, 328. 330 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 240 cum versione Anglica; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica (minus accurate). Quodammodo erravit ZANGEMEISTER et in exemplo typis exscripto et in apographo tab. XXXVII 12 delineando (similiter fere VARONE, Imagines 328). Sub tit. praecedente cernuntur litt. VNA, ut notat et ZANGEMEISTER; ante autem nihil iam superest (contra TA in lacuna post VNA stetisse possunt). Si re vera hic Fortunata agnosci debet, tum vero ZANGEMEISTER errasse necesse est in vocabulo FIILLAT post FORTVNATA posito, nam eo loco stat FVTVI[- - -] tit. sequentis, quod is primum non viderat, agnovit in addendis demum. Quod vocabulo FIILAT spatium sub FORTVNATA non est, suspicor id nusquam in pariete stetisse, ZANGEMEISTER igitur errore FIILLAT in locum FVTVIIS supposuisse. Eadem Fortunata fellat tit. 2275; eadem, ut videtur, et in tit. 2224 (et fortasse 2266) redit. Porro VARONE quaerit, utrum eadem in tit. 2310e. 8034. 8185. 10005 appareat, quod incertum manet, quia Fortunatae nomen ubique terrarum usitatissimum fuit et testimonia a VARONE allata alibi in urbe in lucem prodierunt et excepto tit. 8185 ac fortasse 10005 ad rem amatoriam non pertinent. H. S. 2260 (cf. p. 216) Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae d pariete septentrionali 138 cm ab angulo inter septentriones ac occasum versus, 186 cm a pavimento litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004.

1749

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. phot. D/58116. D/58117. D/95744 = IP 247. D/ 95745 = IP 248. VARONE, Imagines 326–328. WEEBER, DWH 72 n. 236 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 658 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 323; VARONE, Erotica Pompeiana 81 cum versione Italica; PPM 7, 1997, 530 n. 23. 24 cum im. phot.; VARONE, Misteri 237 cum versione Italica; ID., in Donna e lavoro 201. 207; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 65 cum versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 264 cum sola versione Anglica; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica. ZANGEMEISTER in addendis integrum vidit; hodie supersunt sola versuum initia: 1 VIC. – 2 VA. – 3 FVTVI. Reliqua pars cum tectorio pessumdata est. De s omissa in valea(s) eiusque causis vide PROSKAUER, Das auslautende -s 171 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 80 sq. – De Victore cf. FRANKLIN et supra ad tit. 2258. H. S. 2261 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae d pariete septentrionali 93 cm ab angulo inter septentriones ac occasum versus, 157 cm a pavimento, litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/58116. D/58117. D/95744 = IP 247. D/ 95745 = IP 248. VARONE, Imagines 326–328. PPM 7, 1997, 530 n. 23. 24 cum im. phot.; A. VARONE, in Donna e lavoro 197. 200; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO– SCARANO USSANI, Lucrum 147; LEVINRICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica. ΕΡΝΗC errore scr. pro ΕΡΜΗC, ut iam vidit ZANGEMEISTER. H. S. 2262 (cf. p. 465) Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae d pariete septentrionali 76 cm ab angulo inter septentriones ac occasum versus, 157 cm a pavimento. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovi EGO a. 2004. a: Rusatia. b: ivenibus(?) hic Corvenius (vel Corvinius). Im. phot. D/58116. D/95744 = IP 247. D/95745 = IP 248. VARONE, Imagines 326–328. PPM 7, 1997, 530 n. 24 cum im. phot.; A. VARONE, in Donna e lavoro 203; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica (minus accurata); EAD., Brothel 160 cum versione Anglica. Sunt duae inscriptiones duabus manibus exaratae: A 1 superest RVSA (litt. TIA cum tectorio perierunt), clare alia manu et cuspide crassiore scriptum. Rusatii nomen facile intellegi potest (vide SCHULZE, Eigennamen2 222), et non est cur cum CASTRÉN2 214 inter n. 340 et 341 hic mentionem gentis Rustiae postules. – B 1 paullulum haesitans i(u)venibus(?) hic conicere ausim ([r]enibus suppl. VARONE). – 2 videtur CORVIINIVS (ita post ZANGEMEISTER etiam VARONE) vel CORVINIVS. Corvinii nomen testatum est tit. huius Corporis vol. III 3281. VI 1057 V, 1. VIII 5501. XIV 5359, cum Corvenius nusquam alibi innotuerit. De hac forma cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 23, qui de mutatione ī > e dubitat; re vera fortasse Corvenius aliud nomen repraesentat; idem putat CASTRÉN2 158 n. 130. H. S. 2263 (in lemmate inscriptioniīīs{{sic?}} numeri nota errore posita 2261 pro 2262). Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae d pariete septentrionali 97 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 158 cm a pavimento, scriptus litteris crassis; VS litteris tenuioribus scriptum. Contulit a. 1988 A. VARONE, recognovi EGO a. 2004.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. phot. D/58116. D/95744 = IP 247. D/95745 = IP 248. VARONE, Imagines 326–328. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica. Ultima V nunc cum tectorio periit. Inscriptionum a ZANGEMEISTER laudatarum periit PAC cum tectorio; tit. infra 2263 legendus est Seve(rus) hac (HAS ZANGEMEISTER VARONE); tit., quem legit “P (vel F) ILV (vel ILI)” lectionis incertae est. H. S. 2264 Tit. a ZANGEMEISTER in lupanaris VII 12, 18 cellae d pariete occidentali visus periit; neque im. phot. servantur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica. Subesse potuerit Sisenninus, quod testatum est Onobae in Baetica (tit. AE 2010, 681); cf. et agnomen Sisennianus in tit. Inscr. It. X 2, 225 (de quo vide KAJANTO, Cognomina 156). H. S. 2265 Tit. a ZANGEMEISTER ad dextram tit. praecedentis visus periit; neque im. phot. servantur. WEEBER, DWH 71 n. 224 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 659 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica; WACHTER 1235 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 206; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; Williams, Roman Homosexuality2 298 cum versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 sq. cum versione Anglica; EAD., Brothel 160 cum versione Anglica. Quem probabiliter synesi generis pro quam stat (ita videtur VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 114 cogitare, quamquam hoc ipsum exemplum omittit), nisi futuit sensu pedicandi usurpatum est, ut mavult VARONE (de re cf. ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 121). H. S. 2266 Tit. a ZANGEMEISTER in lupanaris VII 12, 18 cellae d pariete orientali visus periit; neque im. phot. servantur. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 85 = Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 206 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 72 cum versione Anglica; EAD., Class. Journ. 108, 2013, 333 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 241 cum versione Anglica; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica. Ver[os] = viros felas Fortuna sic arbitrario KRENKEL. 1 de nomine (si de nomine agitur) non certe constat. VIIRII FIORELLI, unde KAMEN et LEVIN-RICHARDSON temere vere adverbium. VARONE, collato tit. 2269 et 2282, de nomine Ver fortasse feminae cogitat. Tit. 2269 autem aliter legendus, et in 2282 VER breviatum videtur. Porro ex tab. XXXVII 41 sumi potest pone VIIR alias lineas extitisse, quas ZANGEMEISTER interpretari non ausus est; prima fortasse fuit S, secunda linea crassior verticalis; quid subsit, plane autem incertum. Praeterea cognomen feminae Ver ˂ ver (VARONE vertit ‘Primavera’) prorsus inauditum esset. – 2 ex apographo potius FIILIXS legendum videtur. – 3 fortasse de eadem Fortunata agitur, quae in tit. 2259 aliisque tit. memoratur (cf. supra ad tit. 2259). H. S. 2267 Tit. a ZANGEMEISTER pone tit. praecedentem visus periit; neque im. phot. servantur. A. VARONE, in Donna e lavoro 213; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 59. 160 cum versione Anglica (minus accurate). Excepto v. 1 tota lectio incerta manet, ut patet ex apographo a ZANGEMEISTER tab. XXXVII 41 dato; 2 vix cum ZANGEMEISTER AMASVC… legi potest; 3 etiam SARNIISIS difficultates praebet, sin re vera Sarne(n)sis subest, pro cognomine habendum videtur (ita, haesitans quidem, et MAU, ind. p. 753; p. 768 tamen ut nomen geographicum; item et VARONE), quod derivativum est ex nomine Sarni flu-

1750

POMPEII vii, non de oppidi nomine, nam Sarnus urbs aetate antiqua non existebat (cf. A. VARONE, Apollo 5, 1965–84, 80 sq. 6, 1985–88, 226 sq.); de nominibus et cognominibus ex fluviorum nominibus derivatis egit H. SOLIN, ZPE 156, 2006, 309. H. S. 2268 Tit. in eodem pariete ac tit. praecedentem vidit ZANGEMEISTER. Postea periit, im. phot. autem servatur. Im. phot. D/95758 = IP 260. VARONE, Imagines 328. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 5, 1980, 85 = Naturalia non turpia 227; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 42; A. VARONE, in Donna e lavoro 199 sq. 202. 211; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 72 adn. 41 (p. 78) cum versione Anglica; EAD., Brothel 160 cum versione Anglica. 2 vassatos KRENKEL contra apographum, dubitat ADAMS; Cassacos cognomen MAU, ind. p. 748 haesitans et I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458 iudicant (assentiente VARONE); exitus autem accusativi -os vocabulum in plurali requirit. Mihi tota lectio valde dubia. Ex im. phot. lectio certa erui non potest. Cf. ad tit. 2271. Eadem Myrtale redit in tit. 2271; porro VARONE ad eam H. S. etiam tit. 3494 a revocat, nescio an recte. 2269 Tit. a ZANGEMEISTER pone v. 1 tit. praecedentis visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN. Im. phot. tamen servantur. Venit Anedia. Im. phot. D/95758 = IP 260 (quae solas litt. VIIR II praebet). VARONE, Imagines 328. A. VARONE, in Donna e lavoro 197. 201. 206 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica. Plerumque Ver(- - -) et Anedia intellegitur (sic e. g. MAU, ind. p. 754; ThLL s. v. Anedia, 39, 74); EGO ex apographo venit Anedia legerim. Hoc ut nomen Graecanicum (ʼΑναίδεια) in ThLL, l. l. et ab I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447 et VARONE explicatur; tale Graecum nusquam tamen innotuit. Fortasse latet nomen gentile Annedia imminuta geminatione secundum legem mamillae quae dicitur, Pompeis saepius testatum (vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 60 sq.). Gens Annedia nuper Pompeis innotuit, cf. tit. huius Corporis vol. I2 3132 (CASTRÉN2 135 n. 31, 1). VARONE intellegit Ver, quod cognomen (hic non breviatum), collato tit. 2266 incertae lectionis (ubi vulgo Ver++ | felas legitur), fortasse femininum esse et de tribadia agi conicit. Utcumque lectio tit. 2266 sese habet (vide supra ad tit. 2266), si hic recte legi, cadunt hae considerationes. H. S. 2270 Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. praecedenti visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 660 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica; EAD., Brothel 160 cum versione Anglica. H. S. 2271 Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. 2267 visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. CASTRÉN2 150 n. 105, 4; A. VARONE, in Donna e lavoro 199 sq. 202. 211; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 72 cum versione Anglica; EAD., Brothel 160 cum versione Anglica. Ad Cassacos tituli 2268 referunt MAU, ind. p. 748 et I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458 et VARONE, melius Myrtale C. Cassi CASTRÉN. Si autem RASVS quod sequitur huc pertinet (ZANGEMEISTER certiorem facit alia manu scriptum esse, quod apographo confirmari nequit), fortasse intellegi

CIL IV Suppl. 4 potest C(aius) Cass(ius) Bas(s)us. De C. Cassio Basso Pompeiano vide CASTRÉN2 150 n. 105, 7. Eadem Myrtale redit in tit. 2268; porro VARONE ad eam H. S. etiam tit. 3494 a revocat, nescio an recte. 2272 Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. 2274 visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica. H. S. 2273 (cf. p. 216) Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. 2269 visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 659 adn.; KRENKEL, PI p. 51 cum im. del.; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 72 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 48 n. 109 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 661 cum versione Germanica; WACHTER 1306 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 26, Heft 6, 1977, 616 = Naturalia non turpia 103 cum sola versione Germanica; ID., WZ Rostock 29, 1980, 5, 82. 86 = Naturalia non turpia 217. 227 cum versione Anglica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 131 (de arte felandi); DE VOS – DE VOS, Pompei, Ercolano, Stabia2 203 cum versione Italica; VARONE, Erotica Pompeiana 75 cum versione Italica; ID., Misteri 237 cum versione Italica; CLARKE, Lovemaking 222 adn. 58 (p. 315) cum versione Anglica ex KRENKEL; A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 207 adn. 45. 212; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97 sq.; JOHNSON – RYAN, Sexuality 102 n. 75 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 133 adn. 685. 147; Williams, Roman Homosexuality 397 adn. 209. 432 adn. 59; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 72 sq. cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 241 cum versione Anglica; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica. Fortasse non alia Myrtis (agitur de hoc cognomine Graeco, ut notat I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447 adn. 1; cf. et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32) in eodem lupanari se pervulgat tit. 2292–2293; ita et VARONE. Myrtidis nomen ‘di battaglia’ appellant DE VOS, cum myrtus Veneri sacra esset, Myrtis tamen nomen ubique terrarum late passum. Contra GUZZO – SCARANO USSANI (assentiente LEVINH. S. RICHRDSON) haesitantes cum Myrtale aequant. 2274 (cf. p. 216) Tit. a ZANGEMEISTER pone v. 2 tit. 2268 visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; im. phot. tamen servantur. Im. phot. D/95758 = IP 260. VARONE, Imagines 328. HUNINK, Graffiti 662 cum versione Germanica. – ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 120; A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 207; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; S. LEVINRICHARDSON, Helios 38, 2011, 65 cum versione Anglica; EAD., Brothel 160 cum versione Anglica. Lectionem a FIORELLI propositam VICTOR praeter ZANGEMEISTER accipiunt etiam MAU, ind. cogn. p. 754 et ADAMS et VARONE; ex im. phot. tamen nihil certi erui potest. A meretrice quadam, quae artem futuendi Victoris lauH. S. dat, scriptum esse putat ADAMS (cf. tit. 2176). 2275 Tit. a FIORELLI in eodem pariete visum (ZANGEMEISTER non iam vidit) frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 86 = Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 210; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147; S. LEVINRICHARDSON, Helios 38, 2011, 72 cum versione Anglica; EAD., Class. Journ. 108, 2013, 328. 330 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 240 cum versione Anglica; ROBERT, Pompéi 295; LEVINRICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica.

1751

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Eadem Fortunata fellat tit. 2259; eadem, ut videtur, et in tit. 2224 (et fortasse 2266) redit. Porro VARONE quaerit, utrum eadem in tit. 2310e. 8034. 8185. 10005 appareat, sed vide supra ad tit. 2259. H. S. 2276 Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. 2268 visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. A. VARONE, in Donna e lavoro 200; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica. VARONE sequens ZANGEMEISTER hic eundem Facilem memoratum esse putat ac in tit. 2178, recte ut videtur. H. S. 2277 Tit. a ZANGEMEISTER pone tit. 2274 visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 664 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 340 cum versione Anglica; EAD., Brothel 120 sq. 132. 138. 160 cum versione Anglica. Ex ZANGEMEISTER apographo tab. XXXVII 38 in fine fortasse XI(?) K(alendas) Iunias coniecere possis. De irrumandi actione cf. LEVIN-RICHARDSON, Brothel p. 132. 138. H. S. 2278 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae d pariete meridionali 25 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 100 cm a lecto, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58115. VARONE, Imagines 325. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 86 = Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; A. VARONE, in Donna e lavoro 198. 201; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; S. LEVINRICHARDSON, Helios 38, 2011, 72 cum versione Anglica (minus accurate); EAD., Class. Journ. 108, 2013, 330 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 240 cum versione Anglica; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 160 cum versione Anglica. Initio steterit litt. A linea transversa carens (ut vidit iam ZANGEMEISTER), nisi est R aut N linea dextra carens. Litt. N periit prima linea verticalis. In fine periit litt. A et linea transversa litt. T. [Bero]nice haesitans proponit VARONE, in Donna e lavoro 198 adn. 28, collatis tit. 2198. 2256; obstant tamen prima litt. Λ, quam vidimus et ZANGEMEISTER et EGO, aliaeque litterarum reliquiae, quas praebent paries et apographon a ZANGEMEISTER tab. XXXVII 32 datum. H. S. 2279 (cf. p. 216) Tit. a ZANGEMEISTER infra tit. praecedentem visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 665 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Donna e lavoro 207; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 107 adn. 36; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 161 cum versione Anglica. sun͆t a(ssibus) II aliquantum haesitans VARONE sequens ZANGEMEISTER. Neque ex exemplo typis exscripto neque ex addendis p. 216 neque ex tab. XXXVII 33 lectio certa tamen admitti potest. LEVIN-RICHARDSON fuat = futuat(?) proponit, vix recte. H. S. 2280 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 membri a pariete septentrionali 55 cm a cellae c poste orientali, 162 cm a pavimento, scriptus litteris tenuissimis. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58106. VARONE, Imagines 322. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 161 cum versione Anglica. Perierunt cauda longa litt. R et litt. S. CRES legerat FIORELLI, num autem Chresti cognomen (quod tit. 2457. 3340, 59. 3987. 5023 Pompeis innotuit) intellegi liceat, minus

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI certum; arbitrario LEVIN-RICHARDSON Cressae cognomen (cf. tit. 2215) legendun proponit. H. S. 2281 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 membri a pariete septentrionali 25 cm a cellae c poste orientali, 140 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58106. VARONE, Imagines 322. PPM 7, 1997, 523 n. 8 cum im. phot.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 161 cum versione Anglica. H. S. 2282 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 membri a pariete septentrionali 28 cm a cellae c poste orientali, 123 cm a pavimento, scriptus litteris modice crassis. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58105. D/58106. VARONE, Imagines 322. 323. PPM 7, 1997, 523 n. 8 cum im. phot.; A. VARONE, in Donna e lavoro 201. 206 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97: GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVINRICHARDSON, Brothel 161 cum versione Anglica. Tit. litteris quadratis scriptum esse putat ZANGEMEISTER, male quidem, nam litt. R formam clare cursivam exhibet. VARONE cognomen Ver subesse putat, collatis tit. 2266. 2269; vide autem supra ad tit. 2266. 2269. Hic de quodam nomine breviato agi videtur. H. S. 2283 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 membri a pariete septentrionali 51 cm a cellae c poste orientali, 127 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Recognovit a. 2008 H. SOLIN. In im. phot. VARONE, Imagines 323 (= D/58105) hic tit. non redditur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 161 cum versione Anglica. Huius tit. a FIORELLI tantum lecti restat solum C, alta 10 cm. Tit. a FIORELLI CVI lectum et a ZANGEMEISTER acceptum eundem esse ac hunc a me observatum crediderim; minus bene VARONE, Imagines 323 eum, ut videtur, in parte inferiore litt. R tit. 2282 scriptum esse putat, qui utrum XVI an LVI sit, non satis constet; sed illa vestigia linearum fortasse non scienter scariphata esse videntur, insuper lectionis incertae essent; utique litt. C non admittunt. Est nota numeralis, lectio est autem ambigua. Utrum XVI an LVI sit, mihi non satis constat. Prope hunc extat alius tit. ineditus 40 cm a poste, 133 cm a solo, scriptus litt. tenuibus altis 3–4 cm, quem contulisse videtur a. 1988 A. VARONE et quem recognovi a. 2008. Est nota numeralis, difficilis lectu; subesse videtur aut XVI aut LVI, quam ob rem ea ipsa esse videtur, quam VARONE eandem ac tit. 2283 esse putavit. H. S. 2283a Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 membri a pariete septentrionali 53 cm a cellae c poste orientali, 123 cm a solo, scriptus litteris tenuissimis. Recognovit a. 2008 H. SOLIN una cum A. VARONE. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 161 cum versione Anglica. Restat litt. C tantum. H. S. 2284 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae c poste occidentali 169 cm a pavimento (v. 2: 164 cm; v. 3: 147 cm), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58112-D/58114. IP 105. VARONE, Imagines 324. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 161 cum versione Anglica. 2285 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae c poste occidentali 128 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58111. IP 105. VARONE, Imagines 325.

1752

POMPEII GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDBrothel 161 cum versione Anglica (minus accurate de Synethi conomine). De scribendi ratione Synethus vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 57, qui tamen h litteram parasiticam explicat; agitur autem de eiusdem transpositione: Syn(h)etus > Synethus (vide H. SOLIN, in Veikko Väänänen 33); haec forma redit saepius in titulis: e. g. VI 153. 10449. 34899 (Synethus). 5477. 18404 = 25029. 18768. 39019 (Synethe); alia exempla (etiam scribendi rationis Synh-) habes in SOLIN, Namenbuch2 764. – Idem Synethus redit in tit. 2287. 2288. Fortasse ad eum spectat et Synethaei tit. 2155. H. S. 2286 Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. praecendenti visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. A. VARONE, in Donna e lavoro 197. 199; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 161 cum versione Anglica. Cf. tit. 2250. Ex apographo tab. XXXVI 16 etiam hic Gaius legi potest (linea transversa litt. G perierit). Utcumque res se habet, scribendi ratio Gaius saepius occurrit quam Caius, cum in cognomen transiit. H. S. 2287 (cf. p. 216) Tit. a FIORELLI intra cellam c visum (ZANGEMEISTER non vidit) frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. A. VARONE, in Donna e lavoro 201; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 161 cum versione Anglica. Eiusdem Synethi nomen eodem modo scriptum in lupanari in tit. 2285. 2288 redit (fortasse ad eum spectat et Synethaei tit. 2155); de hac scribendi ratione vide supra ad tit. 2285. H. S. 2288 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 cellae c pariete occidentali 48,5 cm ab angulo inter meridiem atque occidentem versus, 62 cm a pavimento, litteris modice crassis. Contulit A. VARONE a. 1988, recognovi a. 2003. Im. phot. D/58108 –D/58110. D/95746 = IP 249. VARONE, Imagines 325. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 620 adn.; HUNINK, Graffiti 666 cum versione Germanica; WACHTER 1339 cum versione Germanica. – MALLON Paléographie romaine 42–44; R. MARICHAL, in Studi di paleografia 349 sq. cum im. phot. n. 5 non bona; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 119 adn. 2 (de futuendi actione); A. VARONE, in Donna e lavoro 200 sq. 210 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 64 cum versione Anglica; EAD., Class. Journ. 108, 2013, 327 cum versione Anglica; ROBERT, Pompéi 295; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 104. 161 cum versione Anglica. 4 OBIQERITII legit ZANGEMEISTER; ubique rite haesitantes intellegunt ipse ZANGEMEISTER ind. p. 245. 247; MAU, ind. p. 763. 765; DIEHL; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 94 adn. 1 qui vidit intellegens ubique eritis; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 27; ALICARIAM MARICHAL de quo valde dubito (inter alia litt. L haud facile admitti potest; non est similis earum in tit. 2183 et 2201 repertarum, ut contendit MARICHAL) (litt. secundam et MALLON L legit); vero alicariae vocabulum Pompeis testatum est (cf. tit. 4001); OBIQ͆V͆E RITII VARONE (ita videtur et LEVIN-RICHARDSON, Brothel cogitare); ubicumque eritis intellegit WACHTER. Mihi quidem lectio certa obtineri potest neque ex pariete ipso neque ex im. phot. Eiusdem Synethi nomen eodem modo scriptum in lupanari in tit. 2285. 2287 redit (fortasse ad eum spectat et tit. 2155); de hac scribendi ratione vide supra ad tit. 2285. – Eandem Faustillam in tit. 4528. 8203 sq. fortasse redire H. S. suspicatur VARONE. SON,

CIL IV Suppl. 4 2289 Tit. extat in lupanaris VII 12, 18 membro a, 53 cm a cellae c poste occidentali in occidentem, 155 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. G/196. D/113338. VARONE, Imagines 322. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 161 cum versione Anglica. Ut iam vidit ZANGEMEISTER, ultima litt. formae ambiguae est; praeter S potest esse et C. Cor Is (sc. asses) LEVIN-RICHARDSON, minus verisimiliter. H. S. 2290 Tit. reliquiae extant in lupanaris VII 12, 18 cellae b poste occidentali 150 cm a pavimento, scriptae litteris crassis. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58107. D/95572 = IP 77. VARONE, Imagines 323. J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 99; LEPPIN, Histrionen 193; A. VARONE, in Donna e lavoro 199. 211 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97. 108 adn. 74; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 161 cum versione Anglica. Lapsu tectorii restant litt. ASTR tantum (litt. T restat linea transversa, litt. R ima hasta oblique ad sinistram descendens), in im. phot. D/95572 = IP 77 circiter a. 1957 sumpta cerni possunt etiam litt. IIN. FRANKLIN et LEPPIN titulum ad pantomimum Actium Castrensem (quem FRANKLIN Castrensem tantum appellat) referunt, id quod fieri potest, paullulum autem incertum manet, ut et in tit. 1661; ratione autem ducta nomen Castrensis raro tantum in Campania redire praetulerim omnia testimonia huius nominis ad eundem actorem referre). Rursus VARONE eum quemvis Pompeianum ducit. H. S. 2291 Tit. a ZANGEMEISTER sub tit. praecedenti visum, eadem fortasse manu scriptum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 161 cum versione Anglica. Fortasse initium illius notissimi carminis quisquis amat κτλ., de quo vide infra ad tit. 6892. H. S. 2292 Tit. a ZANGEMEISTER in vestibuli g pariete postico (= occidentali) visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 658; MONTERO CARTELLE, Priapeos 142 n. 166 cum sola versione Hispanica; HUNINK, Graffiti 667 cum versione Germanica; WACHTER 1307 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 82. 87 = Naturalia non turpia 217. 231 cum versione Anglica; A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 211 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; S. LEVIN-RICHARDSON, Helios 38, 2011, 59. 72 cum versione Anglica; EAD., Class. Journ. 108, 2013, 332 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 241 cum versione Anglica; LEVINRICHARDSON, Brothel 162 cum versione Anglica. Eadem Myrtis redit in tit. 2273. 2293; de forma nominis cf. supra ad tit. 2273. – De forma felatris vide supra ad tit. 1388. H. S. 2293 Tit. rep. una cum tit. praecedenti. Periit cum tit. praecedenti (ubi vide). A. VARONE, in Donna e lavoro 200. 211 sq.; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 162 cum versione Anglica. H. S. 2294 Tit. a ZANGEMEISTER eodem pariete ac tit. praecedentes 2292. 2293 visus periit, nec im. phot. servantur. J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 323; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 162 cum versione Anglica (minus accurata).

1753

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI H. S. De Victore cf. FRANKLIN et supra ad tit. 2258. 2295 Tit. a ZANGEMEISTER iuxta huius membri g aditum visus periit, nec im. phot. servantur. A. VARONE, in Donna e lavoro 198. 201; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 162 cum versione Anglica. SCAVDI a ZANGEMEISTER, qui v. l. SCAVRI nominatim respuit, in exemplo typis descripto datum ab apographo tab. XXXVI 9 confirmari videtur. Subesse potest Scaudii nomen, quod aliquotiens Romae alibique occurrit (SOLIN – SALOMIES, Repertorium2 164. 488); ita et CASTRÉN2 218 n. 360 et O. SALOMIES, in SOLIN – SALOMIES, Repertorium2 488, cognomen incertae originis ducit VARONE (MAU, ind. p. 746. 753 et inter nomina et cognomina affert). H. S. 2296 (cf. p. 216) Tit. a ZANGEMEISTER supra tit. praecedentem visus periit, nec im. phot. servantur. A. VARONE, in Donna e lavoro 203; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 97. 103; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; LEVIN-RICHARDSON, Brothel 162 cum versione Anglica. Si cum ZANGEMEISTER add. p. 216 re vera Marci Ani[c?]et[e] legi potest, Marcius Anicetus noster addendus est albo Pompeianorum CASTRÉN2 189 n. 241 inter 1 et 2 (sine ulla causa LEPPIN, Histrionen 191 ad pantomimum Actium Anicetum refert). Male MAU, ind. p. 747 nomen Marcus Anicetus exhibet, VARONE autem bene vidit potius de Marcii gentilicio agi (Marcius autem Anicetus hic non idem est ac Actius H. S. Anicetus, ut suspicatur VARONE). 2297–2298 Tit. rep. in pariete externo inter VII 11, 12 et 13. H. S. Tit. frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN. 2297 (cf. p. 216) Tit. rep. in eo pariete, 100 cm supra solum. Periit, nec im. phot. servantur. CASTRÉN2 143 sub n. 71. L. Ber…larius male lectum esse CASTRÉN contendit, contempta nova lectione a ZANGEMEISTER in add. p. 216 prolata (quae lectio pro sua parte etiam prorsus incerta manet). H. S. 2298 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens, a tit. picto 813 septentriones versus. A ZANGEMEISTER visum A. VARONE et H. SOLIN frustra quaesiverunt, im. phot. tamen servatur. Im. phot. D/95580 = IP 84. VARONE, Imagines 321. HUNINK, Graffiti 605 cum versione Germanica. H. S. 2299. 2300 Tit. rep. in pariete externo inter VII 11, 13 et 14. Tit. frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 2300 Tit. rep. infra tit. praecedentem ad sinistram. 2 quoque parum certae lectionis est. H. S. 2301 Tit. rep. in hospitii VII 1, 45 (di Sittius) in pariete dextro, prope aditum crediderim. Periit, nec im. phot. servantur. E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 20; S. LEVINRICHARDSON, ZPE 195, 2015, 281 cum versione Anglica. H. S. 2302–2306 Tit. rep. in aedibus VII 1, 25. 47 (di Sirico). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2304 Tit. rep. in earum aedium peristylii 19 [hortus a ZANGEMEISTER nuncupatur] pariete septentrionali. Explicari nequit. ZANGEMEISTER ind. p. 238, 2 et MAU p. 754 *Tullulus dant, I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 455 secundum exemplum a ZANGEMEISTER typis exscriptum Tellulus proponit, minus bene cum cognomine Tellus comparans. Neque *Tellulus neque *Tullulus nomina sunt probabilia. H. S. 2305 Tit. rep. ante tit. praecedentem. HUNINK, Graffiti 517 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 101); WACHTER 1502 cum versione Germanica. – J. PÄLL, ZPE 148, 2004, 313–315 (AE 2004, 400).

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

1754

Secundum PÄLL de fragmento musices agitur; notas versus secundi saltem ad tibiarum cantum spectare et classicum vel musicam militarem esse. Auctorem tituli cornu bucinamve in exercitu, munere gladiatorio, theatro sim. cecinisse posse. Iudicium de hac interpretatione rerum musicarum peritis defero, PÄLL autem mihi recte fere explicasse videtur. – HUNINK de verbo obscuro cogitat, fortasse comico vel magico. H. S. 2306 (cf. p. 216) Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedentes. BALDI, IP 68 n. 90 cum versione Italica; WEEBER, DWH 68 n. 202 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 518 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 101). – A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 273 (de BALDI). 1–2 de/poscit, quod ZANGEMEISTER, ind. vocab. p. 240 et MAU, ind. vocab. p. 757 haesitantes dant, ex im. del. et addendis p. 216 admittitur; Campana Pollade poscit HUNINK. – 2 Fusci BALDI contra addenda a ZANGEMEISTER prolata; Campana Pallade … fusc(am) WEEBER, is quoque horum addendorum nescius. Ultimum fortasse posco legendum: quod Polla affirmative sententiae suae addidit. H. S. [2307 (cf. p. 216. 272. 463 [ad tit. 1622]) = X 870b Tit. extat in viae Stabianae latere orientali 350 cm ab angulo viae Nolanae, 32 cm a solo, litteris crassis penitus scariphatis. Recognoverunt M. KAJAVA et H. SOLIN a. 1987; contulit A. VARONE a. 1999. Im. phot. D/111257. VARONE, Imagines 426. Est tit. lapidarius inter titulos huius editionis delendus. H. S.] 2308–2310i Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2308 Tit. rep. in aedium VII 3, 21 taberna a. Periit, nec im. phot. servantur. [- - -] linte{n}ario Felis Caeseris. DIEHL, PWV2 411; WACHTER 953 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 260; ILIESCU – SLUSANSKI, Latin 21 n. 8 cum adn. 11. 1 LINTENANO parietis linteario intellegunt ZANGEMEISTER, ind. p. 243; MAU, ind. p. 760; DIEHL, ILIESCU – SLUSANSKI; scriptum est autem sine dubio LINTENARIO pro LINTEARIO: vide H. SOLIN, Arctos 11, 1977, 166 (unde ThLL s. v. lintearius, 1956, 6–7 [in add.]). – 2 FELIS non est Feles, ut volunt ZANGEMEISTER et MAU, ind. p. 749, sed sine dubio Felix (H. Solin, in Veikko Väänänen 48 adn. 173), cf. felatris tit. 1388. 2292 (vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 65 ubi adde). De scribendi ratione Caeseris VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 19 et F. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif II 11 adn. 2. 19. H. S. p. 144, lin. 6 a fine: scr. 2309–2319p

H. S.

2309. 2310 Tit. rep. in aedium VII 3, 29 (di M. Spurius MenH. S. sor) atrio b. Perierunt, nec im. phot. servantur. 2309 Tit. rep. in eius atrii b pariete sinistro. MAU, ind. cogn. p. 754 et ind. vocab. p. 765 in ambiguo relinquit, utrum de cognomine an de vocabulo agatur. Cum Suavis cognomen saepius occurrat (Pompeis quoque: tit. 1819. 8777. 20*, qui sincerus esse potest), fortasse et hic subest; idem valet in tit. 5119. H. S. 2310 Tit. rep. in eiusdem atrii b pariete postico. 3 pu͆eren͆t, quod ZANGEMEISTER clarissime scriptum esse affirmat, H. WIELAND, ThLL s. v. puerent, 2522, 32–34 obscurum putat, valde autem haesitans de verbo a puer derivando notionis puerum edendi, pariendi aut pedicandi cogitat. Ex apographo a ZANGEMEISTER exarato tab. XXXVII 16 pro parte mea, siquidem licet praesumere litt. Q minus bene cessisse, qu͆eren͆t legendum coniecerim; quaerent sit fut. pro coni. quaerant positum (de ea re cf. HOF-

POMPEII MANN – SZANTYR, Syntax und Stilistik 309): quidam sodales aliquid quaerant, scilicet Idibus Aprilibus (cf. tit. 1751 cum coniunctivo; tit. 1604 futurum eodem modo adhibetur). H. S. 2310a–2310d. 3103. 3104 Tit. rep. in pariete externo inter VII 3, 27 et 28. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2310a Tit. rep. in eius parietis tectorio nigro. Phoebus subesse videtur, cf. supra ad tit. 2141. H. S. 2310b (cf. p. 216) Tit. rep. infra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 458; MONTERO CARTELLE, Priapeos 107 n. 32 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 66 n. 86 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 104 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 47 n. 100 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 538 cum versione Germanica; WACHTER 1295 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 118; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 149 sq. n. 262; H. D. JOCELYN, LCM 5, 1980, 153 sq.; J. N. ADAMS, Phoenix 35, 1981, 121; EVANS, War, women and children 134 sq. 161 adn. 130; P. CULHAM, AJPh 114, 1993, 173 sq.; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 270; VARONE, Erotica Pompeiana 69 cum versione Italica; DEFELICE, Roman Hospitality 116 cum versione Anglica; WALLACE, Introduction 74 n. 125; JOHNSON – RYAN, Sexuality 103 n. 76 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 41. 144. Eadem Euplia meretrix, ut videtur, redit in tit. 5048 et 10004 (de ea, quae autrix huius inscriptionis utrum fuerit necne studiosi dissentiunt, egerunt DELLA CORTE, JOCELYN, ADAMS, EVANS, CULHAM [recensus praecedentis]). De verbo futuendi sim. elliptice omisso egit ADAMS. – 1 de nomine Graecanico Euplia Εὔπλοια cf. SOLIN, Beiträge I 116 sq. et Personennamen2 1312 sq. – 2 de belli vocabuli significatione cf. DELLA CORTE et BALDI, parvo fructu. – 3 M M duobus milibus intellegunt CANALI – CAVALLO, WEEBER, WALLACE, HUNINK, sed MM, si quidem nomen numerale subest (secundum ZANGEMEISTER p. 216 utraque M M aliena est), potius altum numerum indeterminatum significat (eodem modo explicat VARONE); cf. Romula viros mile trec[en]tos in aedibus Fabi Rufi (H. SOLIN, in Neue Forschungen 265 n. 43). Pessime DELLA CORTE ad sermonem gladiatorium refert et m(issi sunt) explicat (non diiudicat H. S. MAGALDI). 2310c (cf. p. 216) Tit. rep. ante tit. praecedentis v. 1. Cf. supra ad tit. 1901. H. S. 2310d (cf. p. 216) Tit. rep. infra tit. praecedentem. Cf. supra ad tit. 1901. H. S. 2310e–f. 3105–3107. 3211 Tit. rep. in pariete externo inter VII 3, 26 et 27. Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2310f Tit. rep. pone tit. praecedentem. LEPPIN, Histrionen 191. LEPPIN Anicetum illum pantomimum notissimum hic commemorari putat, cf. autem supra ad tit. 1242. H. S. 2310g–l. 3108–3110 Tit. rep. in pariete externo inter VII 3, 25 et 26. H. S. 2310g Tit. rep. in area ab oriente tertia, in tectorio nigro SCHOENE. Periit, nec im. phot. servantur. 2 apses intellegitur in indice vocabulorum, supra p. 755. Potius est cognomen Apsens = Absens, de quo cognomine ac etiam de inscriptione egi Arctos 52, 2018, 191. H. S. Pone legerim vinu͆m. 2310k (cf. p. 216) cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. in prima ab oriente area, in tectorio nigro SCHOENE. Extat Neapoli in museo (inv. n. 111963), scriptus litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 2004; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/110888. VARONE, Imagines 305. DIEHL, PWV2 801; GEIST, PW2 80 sq. n. 15 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 91 n. 294 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 539 cum versione Germanica; WACHTER 1454 cum versione Germanica. – PROSKAUER, Das

CIL IV Suppl. 4 anlautende -s 171; SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 11; M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 178; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 261; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 23. 80. 85; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 21 n. 102; GIGANTE, Civiltà 175 adn. 98; FERRARO, Presenza 34 sq. n. 27; M. MASSARO, AION (filol.-lett.) 4–5, 1983, 3, 206; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 74; WALLACE, Introduction 82 n. 153; P. CUGUSI, Boll. st. lat. 38, 2008, 514; MILNOR, Graffiti 270 n. 53. Est VERG. Aen. 9, 404. De ratione PRESE pro praesens scribendi vide VÄÄNÄNEN 23 (E pro AE) et 80 (E pro ENS), de dativi forma labore vide EIUSDEM p. 85. P. K. – H. S. 2311–2319 Tit. rep. in aedibus VII 2, 20 (dei marmi). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2311 Tit. rep. in aedium VII 2, 20 faucium a pariete dextro. DIEHL, PWV2 776; HUNINK, Graffiti 530 cum versione Germanica (cf. H. Solin, Gymnasium 121, 2014, 101 sq.); WACHTER 816 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, in In memoria Parvan 98; J. CARCOPINO, Mus. Helv. 5, 1948/49, 46 (AE 1949 sub n. 112); ID., Études2 64–71; D. ATKINSON, JEH 2, 1951, 9–12; A. MAIURI, RAAN n. s. 28, 1953, 104 sq.; J. SVENNUNG, Eranos 62, 1964, 175; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 151; M. GUARDUCCI, Arch. class. 17, 1965, 239 sq.; G. CERULLI IRELLI, in Neue Forschungen 296; VARONE, Presenze giudaiche 45; R. HANOUNE – M. et A. DE VOS, MEFRA 97, 1985, 860; J.-P. DESCOEUDRES, in Ercolano 1738–1988 169; FRANKLIN, Pompeis difficile est 167 n. 177 cum versione Anglica; VARONE, Misteri 270; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 40 n. C 19 cum sola versione Anglica; J.- A. DICKMANN, in Pompeji – Nola – Herculaneum 299. 302. 308; G. STEFANI, Oebalus 7, 2012, 182; ROBERTS, Life and Death 301 cum adn. 130 (p. 304); COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 53 n. C 20 cum sola versione Anglica; C. PEPE, in Pompei e i Greci 294. Sine dubio intellegenda est inscriptio Latina Graecis litteris exarata domus pertu(n)sa. Universi fere STUDIOSI (exceptis MAIURI et GUARDUCCI et DESCOEUDRES, qui non diiudicat) haec verba eo modo interpretantur, ut scripta sint a Pompeianis aliisve, qui post Vesuvii eruptionem hanc domum explorarent (praeter VIROS FEMINASQUE SUPRA RELA3 TOS adde e. g. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire 27; M. OTTINK, ThLL s. v. pertundo, 1824, 45); agi de nuntio fossorum eos domum iam explorasse, ita ut inutile sit actionem repetere. In hoc solum dissentiunt, utrum scripta sit statim post eruptionem an saeculis posterioribus. Cum ATKINSON eam mox post a. 79 scriptam iudicet, CARCOPINO eam saec. p. Chr. n. II exeunti vel III tribuit; argumenta eius tamen admodum caduca sunt (STEFANI in universum de aetate antiqua cogitat); VARONE titulum immo aetate Byzantina scriptum esse proponit. EGO de hac opinione ut ita dicam communi admodum dubito. Eodem enim iure contendi potest inscriptionem post terrae motum a. 62 exaratam esse (cf. et rationes quas adduxit MAIURI); mentio actionis domum aliquo modo pertundendi post terrae motum haud insolita esset, cum ea restauraretur. Non erat facilis descensus in domum eam post Vesuvi eruptionem (de ea re optime disseruit ATKINSON, qui ceteroquin nullas alias inscriptiones post eruptionem scriptas esse comprobat, quas CARCOPINO ALIIQUE ultimo vicennio saeculi primi vel saeculis subsequentibus tribuere voluerunt). – Interpretatio a SVENNUNG prolata cognomen Pertusa ut nominativum pro genetivo qui dicitur definitivo usurpatum esse non persuadet (cf. H. SOLIN, in Veikko Väänänen 41), etiamsi concedendum est nominativum huius generis Pompeis occurrere (domus Lupercus tit. 4853: cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 115; adde ibi Tiburtinus locus tit. 1569, de quo vide supra ad tit. 1569). Cognomen Pertunsi -ae nusquam alibi testatum est; huc accedit, quod Pertunsus -a forma cognominis aliquan-

1755

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI tum mira videtur (vide H. SOLIN, Arctos 36, 2002, 135 sq. [SEG LII 971]). – Sine causa DICKMANN (p. 308) propter genetivum -ου scriptorem Graecum fuisse putat. H. S. 2312 Tit. rep. in faucium a eodem pariete ac tit. praecedens. WEEBER, DWH 108 n. 346 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 531 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144. Nomen cinaedi probabiliter Cornelius Caesius erat; Caesius igitur munere cognominis functum est. MAU, ind. p. 743 sq. eum in duos, Cornelium et Caesium, facit; rursus CASTRÉN2 157 n. 129, 11 de Cornelio Caesi cogitat, vix recte (si ita res esset, Cornelius nomen servi et Caesi nomen domini eius esse deberet). Cornelius Caesus male WEEBER. H. S. 2315 Tit. rep. in faucium r pariete dextro intranti ab atrio b. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 226. 227 (sine im. del.). H. S. 2316 Tit. rep. sub. tit. praecedenti. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 228 (sine im. del.). 2 ΗΓΩΝ dedit ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto dicens se non expedisse, nomen Graecum Ἥγων testatum est, redit Thespiis (SEG XXXVII 385, 44); intellegi potest et, collato apographo a ZANGEMEISTER tab. XXXVII 9 dato (si litt. I in tectorio laeso poni licet), Ἡγ[ί]ων, de quo nomine cf. BECHTEL, HPN 188 (redit Teni [IG XII 5, 875] et Thasi [IG XII 8, 275], praeterea Hegio nomen senis in PLAUT. Capt.); de nominibus Ἁγ- vel Ἀγincipientibus non est cogitandum. H. S. 2317 Tit. rep. infra tit. praecedentem. FR. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 225. Cf. IUV. 6, 194–195 quotiens lascivum intervenit illud ζωὴ καὶ ψυχή; hic autem verba ad matrem vix lascivam spectant. H. S. 2319 Tit. rep. ad sinistram tit. 2315. LANGNER, Graffitizeichnungen 51 adn. 308; n. 1051 in disco tantum (sine im. del.). Figura gladiatoris ad sin. murmillonem repraesentare videtur, ut patet ex scuto et gladio brevi, quibus armatus fuit. H. S. 2319a. 3112. 3113 Tit. rep., secundum ea, quae refert ZANGEMEISTER add. p. 216 ad 2319a, in aedibus VII 2, 18 (di C. Vibius Italus), in cubiculi g pariete septentrionali ut videtur. Perierunt, nec im. phot. servantur. Cf. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 271 sq., qui totum interpolavit; item ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 258. H. S. 2319a (cf. p. 216) Tit. rep. in tectorio rubro. LANGNER, Graffitizeichnungen 27 adn. 140 (de ornamento inter varia Tertullae [Tertuliam perperam vocat] nomina). VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 61 de nomine gentili Tertullia cogitat, potius autem subest cognomen Tertulla late passum (SCHOENE, qui tit. vidit, facile lineam transversam secundae L omisisse conici potest); vide H. SOLIN, Veikko H. S. Väänänen 36. – Cf. infra ad tit. 3113. 2319b–d. 3114–3116 Tit. rep. in pariete externo inter ost. VII 2, 16 et 17. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2319b (cf. p. 216) WEEBER, DWH 57 n. 173 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 527 cum versione Germanica. – D. BAIN, Class. Quart. 41, 1991, 56 (minus accurate); VARONE, Erotica Pompeiana 126 cum versione Italica; JOHNSON – RYAN, Sexuality 109 n. 82 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143; R. S. GARRAFFONI – R. LAURENCE, in Written Space 128 cum sola versione Anglica. H. S. 2319e (cf. p. 217). 3117. 3118 Tit. rep., secundum ea, quae refert ZANGEMEISTER in add. p. 217 ad tit. 2319e, ad dex-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI tram ostii tabernae VII 2, 17. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2319e (cf. p. 217) Tit. rep. in rubro tectorio. Im. del. manu libera exarata Berolini in Academia servata. Turia (ita scriptum et in tit. 2319p) sine dubio eadem est ac Tyria percisa Τυρία περκῖσα tit. 2319l. De scribendi ratione perk- cf. J. SVENNUNG, in Studi Castiglioni II 973. In im. del. legitur ad sinistram inscriptio haec alia ut videtur manu scariphata: LVPVLVS. Lupuli cognomen satis notum. H. S. 2319f–l. 3119–3135. 3206. 3214. 3219 Tit. rep. in aedium VII 2, 16 (di M. Gavius Rufus) ostii poste occidentali. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2319f (cf. p. 217) Tit. rep. in tectorio rubro. RVFII (= Rufe) VA ZANGEMEISTER p. 217 recte sine dubio. H. S. 2319g (cf. p. 217) Tit. rep. infra tit. praecedentem. Neptunus probabiliter nomen dei, cum litt. T prominens sit; cf. supra ad tit. 1764. H. S. 2319h (cf. p. 217) Tit. rep. infra tit. praecedentem. De Neptuno vide tit. praecedentem. H. S. 2319k (cf. p. 218) Tit. rep. in eiusdem ostii postis orientalis parte externa. De Nauplio, qui nomen suum (quod alibi in Italia perraro innotuit) Pompeis saepe signavit, vide supra ad tit. 2093. H. S. 2319l (cf. p. 218) Tit. rep. in eiusdem postis orientalis parte interna, in tectorio rubro. DIEHL, PWV2 665 cum add. p. 62; MONTERO CARTELLE, Priapeos 143 n. 175 cum sola versione Hispanica; WACHTER 1369 cum versione Germanica. – F. MULLER, Mnemosyne 53, 1925, 448; J. SVENNUNG, in Studi Castiglioni II 973 sq.; J.-P. CÈBE, REL 43, 1965, 226; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 146; G. PURNELLE, LEC 61, 1993, 324–326; FR. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 228. 1 lasfe λάσφη cum λάστη λάσθη comparant DIEHL, SVENNUNG (cf. et PURNELLE; W. BUCHWALD, ThLL s. v. lasfe, 986, 77–80). Cum autem mutatio inter f (aut ph) et t(h) rarissime occurrat, fortasse recte MULLER (cui adsensi sunt PURNELLE, BIVILLE et WACHTER) scriptorem lusu quodam verbi felas syllabarum ordinem immutasse existimat. (Vix recentioris Graecitatis λάσπη i. e. ‘sordes’ comparari potest.) De significatione obscena verbi percidendi cf. imprimis Y. OSHIBA, ThLL s. v. percido, 1205, 8–23 et ADAMS. Tyria sine dubio eadem ac Turia tit. 2319e. 2319p. H. S. 2319m–p. 2520a. 3136–3141 Tit. rep. ad sinistram ost. VII 2, 16. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2319m Tit. rep. proxime ostium, in tectorio rubro. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 155. Lectionem M(arci) Gavi domus a ZANGEMEISTER add. p. 218 iure reiectum resuscitavit DELLA CORTE, sed is quoque dubiam habet (vide et B. GESEMANN, Die Straßen der antiken Stadt Pompeji, Frankfurt (Main) – Berlin – Bern – New York – Paris 1996, 164). H. S. 2319n (cf. p. 218) Tit. rep. infra tit. praecedentem. IVCVNDVS | SVI ZANGEMEISTR p. 218, recte sine dubio. H. S. 2319o (cf. p. 218) Tit. rep. ubi tit. praecedens, in tectorio rubro. De Nauplio, qui nomen suum (quod alibi in Italia perraro innotuit) Pompeis signavit, vide supra ad tit. 2093. H. S. 2319p (cf. p. 218) Tit. rep. prope tit. praecedentem, inferius. De Turia percisa vide supra ad tit. 2319l. H. S. 2320 Tit. rep. in aedium VII 2, 13–15 (di Optatio) taberna 13, 1. Periit, nec im. phot. servantur.

1756

POMPEII GEIST, PW2 40 sq. n. 21 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 1013 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica; WACHTER 848 cum versione Germanica. – ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 256; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 18. Hic locus est felix MAULUCCI VIVOLO minus accurate. Est hemiepes. H. S. 2321. 2526 Tit. rep. in aedibus IX 3, 25. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. H. S. 2321 Tit. rep. in aedium IX 3, 25 cubiculi 5 pariete septentrionali iuxta lecti locum. GEIST, PW2 34 sq. n. 9 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 866 cum versione Germanica; WACHTER 530 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 160 sq.; CASTRÉN2 154 sq. n. 119, 19 (de L. Clodio Varo); ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 419; VARONE, Erotica Pompeiana 150 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 61 cum versione Italica; EAD., Dammi mille baci 54 cum sola versione Italica; F. BERNSTEIN, in World of Pompeii 527; LOHMANN, Graffiti 72. DELLA CORTE et ESCHEBACH has aedes cum pluribus PRIORIBUS L. Clodio Varo eiusque coniugi Pelagiae tribuunt, sed sine argumentis necessariis. H. S. 2322. 2323 Tit. rep. in pariete externo inter IX 3, 24 et 25, ut videtur. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2322 METR MAU indici vocabulorum p. 761 assignat, potius autem agitur de nomine theophorico breviato ex quodam H. S. composito quali Metrophanes derivato. 2324. 2324a Tit. rep. in infectorio VII 2, 11. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2324 Tit. rep., secundum quae refert AVELLINO, Bull. Arch. Nap. 28, 1843–1944, 85, in infectorii VII 2, 11 porticus b pariete orientali; ZANGEMEISTER “in cubiculo (quod esse debet cub. f), in porticus (b) pariete orientali iuxta porticus angulum, qui spectat inter orientem et septentriones, posito” vidit. L(ucius) Sentius Ḷ(uci) l(ibertus) Celsus a Sei Aẹliani taberna ad dextṛ(am). 1–2 L. Sentius L. l. Celsus legit MAU, ind. p. 746 haesitans quidem, assentientibus CASTRÉN2 218 n. 363, 2 et LOHMANN, Graffiti 350. – 2 Amp[e]liani MOMMSEN haesitans (quod cum apographo ab eo ipso tab. XXXVII 3 delineato aegre congruit), a Ma[l]liani taberna ad dext(ram) ZANGEMEISTER pariter haesitans; EGO quoque haesitans a Sei Aẹliani taberna ad dextṛ(ạṃ) legendum proposuerim. Seii Pompeis saepius redeunt (vide CASTRÉN2 218 n. 361, ubi adde tit. IV 7354. X 8071, 54). H. S. 2325 Tit. rep. in aedium IX 3, 2 membro 10 (triclinium vocatur in PPM 9, 1999 128), in parietis occidentalis tectorio nigro. Periit, neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 413; WACHTER 989 cum versione Germanica. H. S. 2326–2328 Tit. rep. in pariete externo inter IX 3, 2 et 3. Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2326 DIEHL, PWV2 293; WACHTER 569 cum versione Germanica. Romlus sine dubio error scriptoris pro Romulus est (ita et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 44). H. S. 2329 Tit. rep. in pariete externo inter IX 3, 3 et 4. Periit, neque im. phot. servantur. LIIIVNICVS trad. MOMMSEN; Unicus in indicem cognominum, supra p. 239 ZANGEMEISTER et supra p. 754 MAU receperunt, haesitantes quidem, item haesitantes illud tit. 1093, ubi autem de adiectivo unicus agitur (contra in tit. 3056, ad quam ZANGEMEISTER in indice cognominum refert, aliud quid subest). Quod autem Unici cognomen semel tantum occurrit (vide KAJANTO, Cognomina 294 ex MART. 12,

CIL IV Suppl. 4 44 [adde cognomen feminae Unica, paullum incerte traditum tit. RIB II 8, 2503, 463]), praetulerim hic Eunici cognomen intellegere (potuit [- - -]li(us) Eunicus aut [- - -] L. l. Eunicus), quod hic illic in Italia provinciisque occurrit, imprimis autem in Graecis (de eo nomine cf. BECHTEL, HPN 173). Quod sequitur, plene obscurum manet, cum AVELLINO et MOMMSEN valde dissimiliter legerint. H. S. 2330. 3143 Tit. rep. in tabernae VII 2, 7,1 scalarum (zothecam appellat ZANGEMEISTER, sed vide V. SAMPAOLO, PPM 6, 1996, 494) pariete occidentali. Perierunt, neque im. phot. servantur. H. S. 2330 Tit. rep. in albo tectorio. Periit, neque im. phot. servantur. 1 latet fortasse Verus, quod in indicem cognominum receperunt ZANGEMEISTER p. 238 et MAU p. 754, haesitantes quidem. H. S. 2331–2340 Tit. rep. in aedibus IX 3, 5 (di Marco Lucrezio). Omnes perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servari. De domo eiusque inscriptionibus tractaverunt auctores operae Domus Pompeiana M. Lucretii. H. S. 2331 (cf. p. 218) Tit. rep. in aedium IX 3, 5 viridarii 18 pila, quae est in angulo laterum septentrionalis et orientalis ordinum posita. [Minus accurate BRAGANTINI, PPM 9, 290 fig. 221 et SARULLO, p. 204 fig. 1 de inscriptionis collocatione.] Im. a N. LA VOLPE del. (quae Neapoli in museo servatur [inv. n. ADS 1040]); im. a ZANGEMEISTER tab. XXXVIII 1 del. VARONE, Imagines 426 ex LA VOLPE. DIEHL, PWV2 53; GEIST, PW2 76 sq. n. 4 cum versione Germanica; KRENKEL, PI p. 36 cum im. del. et cum versione Germanica; WEEBER, DWH 87 n. 268 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 857 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica; WACHTER 18 cum versione Germanica. – D. RAOUL-RACHETTE, JS 1852, 300 sq.; E. TROLLOPE, Arch. Journ. 15, 1858, 218 (intellegens “here lives a great beast”); W. H. MATTHEWS, Mazes and labyrinths. A general account of their history and developments, London 1922 (ed. anast. New York 1970), 45 sq. cum im. del.; Écriture latine n. 6, 10 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER); LINDSAY, Writing on the Wall 88 cum im. del. et sola versione Anglica; J. L. HELLER, AJA 65, 1961, 60 tab. 33; ALT, Bilderatlas 94 cum im. del. n. 3; J. BORD, Mazes and labyrinths of the world, London 1976, 30 cum im. del.; W. BATSCHELET-MASSINI, Codices manuscripti 4, 1978, 44; H. KERN, Labyrinthe. Erscheinungsformen und Deutungen. 5000 Jahre Gegenwart eines Urbilds, München 19832, 98 n. 107; L. PRESS, Antiquitas 11, 1984, 141 sq.; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 190 cum im. del.; I. BRAGANTINI, PPM 9, 1999, 290 sq. n. 223 = PPM Disegnatori 597 n. 31 cum im. del. ex N. LA VOLPE (circ. saec. XIX. medii); LANGNER, Graffitizeichnungen 30. 34. 35. tab. 7 fig. 150 cum im. del. e ZANGEMEISTER; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 76 n. D 83 cum im. del. et versione Anglica; J. SAWARD, Labyrinths and mazes, London 2003, 46 sq.; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 151; WALLACE, Introduction 89 n. 183; P. CASTRÉN, in Domus Pompeiana 28; HARTNETT, By Roman Hands 2 n. 2 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER); G. SARULLO, Oebalus 3, 2008, 203–223 cum imaginibus del. ex pluribus fontibus antiquis, quae diffuse de iis deque inscriptionis historia egit (AE 2008, 319); EAD., Tra passato e futuro 1, 2017, 108 sq.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 106 n. D 98 cum im. del. et versione Anglica; M. P. LOAR, Class. World 111, 2018, 408. 423–425. 427; LOHMANN, Graffiti 74 cum im. del. fig. 22 ex ZANGEMEISTER et versione Germanica; A. VARONE, in Domus Pompeiana M. Lucretii 31–33 n. 7; P. CASTRÈN, ibid. 19. Agi videtur de monitu plus minus iocoso ad dominum aedium directo, vexatoris scilicet cuiusdam (aliter e. g. W. BUCHWALD, ThLL s. v. labyrinthus, 814, 49, qui de ipso

1757

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI labyrintho Cretensi cogitat). Conici potest inscriptionem ultimo tempore ante eruptionem Vesuvii scriptam esse, quod tali ioco commotus eum vix diu tulisset et itaque removisset (simili fere modo e. g. SAWARD). LOAR inscriptionem labyrinthi figurae posteriorem esse putans tit. cum rebus amatoriis tit. sequentium coniungit, quod non persuadet; rursus CASTRÉN arbitratur figuram memoriam lectionis fabulae filiis domus impertitae esse (eodem fere modo SARULLO). – Nota in im. del. a ZANGEMEISTER descripta medio labyrintho mendum parvum, quod auctor in effigie delineanda commisit: linea centralis verticalis in ima parte, postquam ad sinistram versa est, aliquantum interrumpitur, cum continua esse debeat (HELLER mendum sustulit); mendum autem in im. del. LA VOLPE abest. – De Minotauri nomine cf. M. FAUST, ZVS 83, 1969, 100 sq., qui id a quodam docto Romano creatum esse contendit (argumentatio eius tamen aliquantum obscura est, nam Μίνω ταῦρος inde ab saec. VI a. Chr. n. testatum est); utcumque se res habet, inscriptio Pompeiana testimonium pretiosum, una cum trinis aliis effigiebus graphio exaratis labyrinthi Pompeis in aditu corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 repertis (LANGNER, Graffitizeichnungen tab. 7 fig. 152– 154) et duobus labyrinthi operibus musivis Pompeis aut in suburbano repertis (de quibus egit PRESS), quorum unum in aedibus VI 11, 10 (STROCKA, Casa del Labirinto 100 = PPM 5, 1994, 37 n. 62 a. 70–60 a. Chr. n.), alterum in villa Diomedis (vide e. g. M. BLAKE, MMR 8, 1930, 83), est de propagatione et nominis et mythi Pompeis. H. S. 2332 Tit. rep. sub tit. praecedenti. [GUZZO – SCARANO USSANI tit. neglegenter V 3, 9 collocant.] Im. a N. LA VOLPE del. (quae Neapoli in museo servatur [inv. n. ADS 1040]); im. a ZANGEMEISTER tab. XXXVIII 2 del. VARONE, Imagines 426 ex LA VOLPE. I. BRAGANTINI, PPM 9, 1999, 291 n. 223 = PPM Disegnatori 597 n. 31 cum im. del. ex N. LA VOLPE (circ. saec. XIX medii); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141; M. P. LOAR, Class. World 111, 2018, 420–423. 427; A. VARONE, in Domus Pompeiana M. Lucretii 33–36 n. 8. ZANGEMEISTER v. 1–4 in unum trahit; praeterea in apparatu ante v. 1 alius inscriptionis reliquias tradit, de quibus vide infra. VARONE autem quattuor vel quinque inscriptiones a tribus saltem manibus scriptas distinguit. 1 in. LATA ZANGEMEISTER, quod im. del. LA VOLPE confirmatur; 1 ex. in ambabus autem im. del. obscurum (LATA TI GARRUCCI), ZANGEMEISTER [- - -]E legit, VARONE Lata[ri]e haesitans conicit, de qua re dubitari licet; praeterea talis forma quomodo explicetur, non mihi constat (VARONE sequens GUZZO – SCARANO USSANI vocativum ducit, sed vocativi forma -ie exiens non adhibebatur [NEUE, Formenlehre 13, 127 sq.]). 2 apographum LA VOLPE praebuisse videtur. – 2 intellectu difficillimus est. Apographum LA VOLPE constitutioni textus novum fundamentum dat. Ex eo nomen cinaedi pluribus modis intellegi potest: si ultima litt. cinaedi vocabuli O dimidiatam repraesentat, nomen in dativo positum esse necesse est, sin est E formae lunaris linea transversa carens (nota ZANGEMEISTER hic E, licet non lunarem, agnovisse), nomen est in nominativo/vocativo. Id ipsum fuisse potest Lactarius, Lactario, Caesario aut aliud quid. Lactarius, cognomen nusquam alibi testimoniis confirmatum, esset formatum ex nomine montis Lactarii, haud procul Pompeis siti. KAJANTO, Cognomina 340 e tit. AE 1936, 120 affert cognomen Lactearius = Lactiarius, quod tamen minus certe memoriae traditum est (agitur de tit. ICVR n. s. 14583, ubi potius appellativum lactearius intellegendum: P. LIVERANI, RAC 75, 1999, 534); rursus Lactario, item alibi ignotum, derivativum esset ab eodem oronymo, suffixo onomastico -io praeditum. Cum autem quarta valde dissimilis sit litt. T, quibus usus est scriptor, in ea fortasse potius S cerni potest,

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI et si primam C, quae quidem minus bene cesserit, legere licet, haberemus Caesario (tertiae litt. altera linea fortasse cecidit aut in tectorio aut in apographo, ut in cinaedi vocabulo v. 2 et 3); de Caesarionis cognomine cf. SOLIN, Anal. epigr. 398 (cognomen Caesarii subesse nequit, quod seriore aetate tantum apparet). Concedendum autem est ZANGEMEISTER valde aliter legisse, quod etiam in GARRUCCI (qui LATTARIO CINAIDE legit) aliosque valet, quamobrem praetulerim ab interpretatione certa abstinere. (La[t?]tario cina[e]de emendandum conicit VARONE). 3 quod nomen hic subsit prorsus incertum manet; ex variis apographis utique difficile est Latarii nomen colligere. Im. del. LA VOLPE aut LATACCVS aut LATACLVS vel simile quid praebere videtur; eodem fere modo im. del. ZANGEMEISTER; LATAGVS GARRUCCI. Pompeis quidam Iatacus tit. 4795. 4796 lusit (lectio certa videtur), et re vera im. del. LA VOLPE optionem IATAC- non excludit; ZANGEMEISTER autem Lat- praebere videtur. 4 ex apographis, quae tradiderunt LA VOLPE, GARRUCCI et ZANGEMEISTER, textus certa et firma recensio fieri nequit. Quod VARONE (cui adsentitus est LOAR) emendandum proponit quem eg[o] peto? pygandi? lassus [- - -]SS[- - -], in eo praesertim offendit pygandi verbum (iam GARRUCCI pygando ex PCCANDO coniecerat), nusquam alibi testatum, quod Graeco πυγίζειν (Pompeis quoque tit. 3202 confirmatum, praeterea Stabiis VARONE, Stabiae 330. 381) responderet; verbi autem Latini Pompeis pygissandi forma adhibita (tit. 3994 L. Caesius pycissas); vide infra ad tit. 3994 (cf. et tit. 2425). Supra 1 reliquias extantes (quae in tab. XXXVIII 2 desunt) valde aliter ac ZANGEMEISTER (sed similius ac GARRUCCI) dat LA VOLPE, plus minus ita: ỌBAD (CIBAD ex im. del. LA VOLPE praetulerit VARONE) V͆A | TIISIS (TISIS VARONE). Quid ibi lateat, plane incertum; loco O cum VARONE et CI possis, litt. sequentem et R aut K. Quod emendandum conicit VARONE CINA[I]DI[I] va(le) | [LA]T[A]R[IV]S admitti nequit. Pro parte mea, valde haesitans quidem, in 1 de Orari, v͆a(le) cogitavi (Orari nomen Minturnis tit. huius Corporis vol. X 6047 innotuit); de 2 non liquet. Plures auctores (LOAR et VARONE saltem) per totum tit. 2332 Latarium cinaedum memoratum esse putant, quod num fieri possit ob maxime diversas et partim dubias testium lectiones confermari nequit. – Quod P. CASTRÉN, in Domus Pompeiana M. Lucretii 19 lactarius (consonantibus -ct- in -t- reductis vel in -tt- adsimulatis) intellegendum et cum arte lactarii coniungendum proponit, minus verisimile fit, nam cinaedi designationem nomen proprium, non appellativum comitari exspectaveris. H. S. 2333 Tit. rep. infra tit. 2332. M. P. LOAR, Class. World 111, 2018, 413. 415 cum im. del. ex ZANGEMEISTER. 427; A. VARONE, in Domus Pompeiana M. Lucretii 36 n. 9. Ex im. del. ZANGEMEISTER lectio certa comprehendi nequit; non solum Neronis mera coniectura ex tit. 2335 sumptum est, ut ZANGEMEISTER ipse concedit (quod legit LOAR NIIIṚON[I]Ṣ, ZANGEMEISTER apographo non respondet), sed etiam Ianuarius aegre tantum agnosci potest. Mihi quidem lectio certa statui non potest (nota GARRUCCIUM totam inscriptionem prorsus aliter AMANS ANIMVS MEVS legisse). Fieri potest, ut ZANGEMEISTER primum vocabulum ex tit. sequenti, alterum ex tit. 2335 huc transtulerit (re vera quaedam similitudo litterarum forma inter duo cognomina agnosci potest). H. S. 2334 Tit. rep. infra tit. 2333. [GUZZO – SCARANO USSANI tit. neglegenter V 3, 9 collocant.] WEEBER, DWH 108 n. 347 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 858 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141; M. P. LOAR, Class. World

1758

POMPEII 111, 2018, 413 sq. 415 cum im. del. ex ZANGEMEISTER. 427; A. VARONE, in Domus Pompeiana M. Lucretii 37 n. 10. Hic nomen Ianuarii clare scriptum est. H. S. 2335 Tit. rep. in aedium IX 3, 5 membri 20 parietis septentrionalis parte dexteriore (tuentibus), prope solum. HUNINK, Graffiti 859 cum versione Germanica. – R. R. BENEFIEL, in Latin on stone 58; M. P. LOAR, Class. World 111, 2018, 414. 415 cum im. del. ex ZANGEMEISTER. 416. 428; A. VARONE, in Domus Pompeiana M. Lucretii 37 sq. n. 11. Sine dubio Restitutus Neronis servus fuit (de qua re H. S. LOAR sine causa dubitat) 2336 Tit. rep. sub tit. praecedenti. M. P. LOAR, Class. World 111, 2018, 408 adn. 5. 414. 428; A. VARONE, in Domus Pompeiana M. Lucretii 38 n. 12. Ninus cognomen Assyrium I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459 affert, male quidem, nam de nomine mythologico Graecanico agitur, quod Romae pluries testatum est (SOLIN, Namenbuch2 549). Miro modo LOAR (p. 408 adn. 5) contendit propositum huius inscriptionis incertum esse. H. S. 2337 Tit. rep. eodem loco ac tit. 2336. J. CARCOPINO, in Bull. Soc. Nat. Ant. 1960 (1962) 155; M. P. LOAR, Class. World 111, 2018, 414. 415 cum im. del. ex ZANGEMEISTER. 418 sq. 428; A. VARONE, in Domus Pompeiana M. Lucretii 38 n. 13. Quater quomodo intellegi possit, prorsus obscurum. Ex im. del. supra tab. XXXVIII 3 a ZANGEMEISTER data lectio plus minus certa esse videtur, nisi quod de litt. E non bene constat, quae potius litt. I similis est; rursus autem in exemplo typis exscripto litt. TE haud integras reddit; quam ob rem, valde haesitans quidem, quaestionem posui, an fortasse Quadr(atus) Neronis intellegi potuerit (Quadratus quidam Pompeis fortasse tit. 8607 innotuit). – CARCOPINO tit. 2337 et 2338 in unum trahit (sed ex im. del. iudicanti eadem manu scripti non videntur) et per coniecturam quater Nerone usus Restitutus cinedus legit: Restitutum cinaedum Nerone usum esse quater, i. e. eum paedicasse (ei adsensus est LOAR). Tales ineptiae non est cur sublimius refutentur. H. S. 2338 cf. p. 218 Tit. rep. eodem loco ac tit. 2336. [GUZZO – SCARANO USSANI tit. neglegenter V 3, 9 collocant.] HUNINK, Graffiti 860 cum versione Germanica. – J. CARCOPINO, in Bull. Soc. Nat. Ant. 1960 (1962) 155; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141; M. P. LOAR, Class. World 111, 2018, 414. 415 cum im. del. ex ZANGEMEISTER. 418 sq. 428; A. VARONE, in Domus Pompeiana M. Lucretii 39 n. 14. LOAR ex inscriptionibus, in quibus Ianuarius et Restitutus et Neronis servi (qui an eius servi fuerint sine causa dubitat) vel cinaedi appellantur, dialogum amatorii generis constituit, ita ut Ianuarius vel Restitutus Neronis primum scripti sint, postea, Neronis favore deminuto, ab aliis eorum nominibus cinaedus contumeliose additum; igitur eas inscriptiones aetati Neronianae vel aliquantum post ponit, cum CASTRÉN, Domus Pompeiana 29 eas inter a. 62, quo anno Neronem post terrae motum Pompeios visitasse praesumit, et eius exitum a. 68 collocet. EGOMET eas simpliciter aetati Neronianae ascripserim. H. S. 2339 Tit. rep. in aedium IX 3, 5 membro 26 ut videtur, in pariete septentrionali ad sinistram scalaris. M. P. LOAR, Class. World 111, 2018, 428 (sine causa de collocatione in membro 26 dubitat); A. VARONE, in Domus Pompeiana M. Lucretii 39 n. 15. An [m]urm(illo) A[stus] conicere licet? Murmillonem Astum Iul(ianum) habes tit. 2508, 34; cf. et tit. 4329 AsiH. S. cius mur(millo).

CIL IV Suppl. 4 2340 Tit. rep. infra tit. praecedentem. M. P. LOAR, Class. World 111, 2018, 428 (sine causa de collocatione in membro 26 dubitat); A. VARONE, in Domus Pompeiana M. Lucretii 39 sq. n. 16. Lectio prorsus incerta; sine causa CASTRÉN2 190 inter n. 248 et 249 Menenium legit contendens de gentilicio agi cuiusdam hominis, qui civis Pompeianus non esset (Menenii gentilicium perraro testatum). Ad dextram intellegi posse cognomen Syneros (scriptum Suneros) haesitantes proponunt ZANGEMEISTER, ind. cogn. p. 238 et MAU, ind. cogn. p. 754 (haec coniectura nusquam in addendis a ZANGEMEISTER et MAU confectis reperitur). H. S. 2341 Tit. rep. in tabernae IX 3, 7 pariete sinistro. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2342 Tit. rep. in pariete externo inter IX 2, 1 et 2. Periit, nec im. phot. servantur. APRILIVS lectio dubia, nam Aprilii gentilicium fictio provinciarum Gallicarum Germanicarumque propria est, quam ob rem tale nomen Pompeis non exspectes; rursus Aprilii cognomen prorsus ignotum nec saec. I apta forma. Levi coniectura Aprillus consequi possis. Aprillae cognomen satis notum est (vide Arctos 45, 2011, 145), Aprillus tamen nondum testimoniis confirmatum; sed iuxta Aprilla cognomen viri Aprillus praesumere licet (vide Arctos 53, 2019, 211). H. S. 2343–2344 Tit. rep. in domus IX 2, 4 tabernae a pariete dextro. Perierunt, neque im. phot. servantur. H. S. 2343 (cf. p. 218) WACHTER 62 cum versione Germanica. posteru(m) est accusativus (aliquantum sine causa haesitat VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 119) cum accusativo diei antecedentis; alia exempla praebet W. BUCHWALD, ThLL s. v. posterus, 204, 54–60 (de m omissa DIEHL, De m finali 278). H. S. 2344 Tit. rep. ibidem. Agi videtur de Minicio Optato (Optati cognomen Pompeis saepius redit; praeterea Optatio tit. 849). Contra CASTRÉN 192 n. 255, 1 haesitans de optionis mentione cogitat (miro modo MAU, ind. cogn. p. 752 Opt. nomen unicum iudicat). H. S. 2345 (cf. p. 218) Tit. rep. in aedium VII 1, 27 porticulae 4 pariete orientali inter duas ianuas, quae in membra 3 et 5 ducunt. Periit, neque im. phot. servantur. JASHEMSKI, Gardens of Pompeii 183 cum adn. 4 (p. 353); CASTRÉN2 240 sq. n. 457, 4; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 248. Ad duas mulieres ZANGEMEISTER et MAU inscriptionem revocant (ind. p. 229, 1. 232, 4. 743, 2. 747, 2) assentientibus ESCHEBACH et JASHEMSKI, CASTRÉN autem ad unam Vibiam Ameiam (= Ammiam?). Cognomen Vibiae tamen obscurum manet: in apographo clare AMEIA legitur nisi quod prima A brevi lineola, fortuita secundum ZANGEMEISTER, praeceditur. Cognomen Ameia tamen difficile explicatu esset, quamobrem scribendi ratio errata pro e. g. Ammia, quod cognomen usitatissimum erat, praesumi deberet. Ideo denique excludi nequit hic gentilicium quoddam latere, eiusdem generis ac Amm(a)(e)us, Amaus, Amius al. (vide SCHULZE, Eigennamen2 345; SOLIN – SALO2 MIES, Repertorium 13 sq. 479). H. S. 2346–2352. 2528. 2533. 2549b. 3147 Tit. rep. in aedibus VII 1, 25. 47 (di Sirico). Perierunt omnes, nec im. phot. servantur. H. S. 2348 Tit. rep. in aedium VII 1, 25 membri 26 pariete meridionali, ad sinistram tit. 917. THILLANIVS MINERVINI, THYLLANIVS GARRUCCI; parum accurate igitur notavit ZANGEMEISTER eos YL integras exhibuisse. Thyllanius nomen gentile admirationem movet, et explicatio data a TH. MOMMSEN de nomine Graecanico agi

1759

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI non persuadet (cf. et CASTRÉN2 229 n. 408, qui non diiudicat); utique Eumachiae nomen, ad quod refert, se aliter habet (non extat usu nomen Graecanicum Thyl- incipiens [unicum mihi notum Thyllus VI 29100], de qua novum gentilicium derivari potuisset, cum Eumachia facile ex Εὔμαχος deductum postuletur). Comparari possunt nomina ex Tullius derivata, ut Tullenus cett.; Thyllanius (si quidem lectio certa est) igitur scriptura graecissans pro Tullanius esset; tale nomen adhuc non testatum est, defendi autem potest iuxta Tullenus al., ut e. g. Pullanius iuxta Pullenius. Neque melius quod legit MINERVINI Thillanius explicatur. – Parietis orientalis pictura generis quarti quod dicitur est (cf. I. BRAGANTINI, PPM 6, 1996, 320). MINERVINI, Bull. Arch. Nap. n. s. 9, 1852/53, 71 sub hac inscriptione aliam graphio scriptam notavit, quae ZANGEMEISTER fugit (esse nequit tit. 2342): APRILIS, e presso un grosso fallo simbolo ben conveniente al mese in cui tutta la natura fiorisce e tende alla H. S. riproduzione. 2351 Tit. rep. in aedium VII 1, 25 atrii 24 pariete postico (i. e. occidentali) ad sinistram peristylii 31 aditus, non multum supra pavimentum. HUNINK, Graffiti 510 cum versione Germanica. – VILLE, Gladiature 409; WALLACE, Introduction 89 n. 184; JOSHEL – PETERSEN, Material life 96; FLECKER, Gladiatorenbilder 137 adn. 835; V. SCARANO USSANI, Riv. Stud. Pomp. 26/27, 2015/16, 7–11. Verisimiliter de gladiatorio fugitivo agitur, ut universe fere putant; nota tamen inscriptionem intra aedes scriptam esse, ut de denuntiatione publica vix agatur. H. S. 2352 (cf. p. 202 [ad tit. 1096a]. 219) Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens, ad dextram peristylii 31 aditus. Exemplum a ZANGEMEISTER typis exscriptum im. del. tab. XXXVIII 11 non respondet. Ante AED scriptum fuisse potest MA vel AM; MINERVINI et GARRUCCI, qui AM legerunt, rectis igitur vestigiis institerunt (cum iis tamen POPAM legi nequit). DOS autem excludendum. De Caseliu sine m scribendi ratione cf. DIEHL, De m finali 225, qui margine urgente omissam putat, nescio an recte. Contra obscurum, an in PROCV litt. m omissio lateat (ut putat DIEHL), nam Proci cognomen inauditum esset (cf. H. SOLIN, Arctos 47, 2013, 276). ZANGEMEISTER et MAU de Proculo candidato cogitare videntur (quamquam rem obscure exprimunt), ex tab. XXXVIII 11 autem patet lectionem certam obtineri non posse. H. S. 2353–2354 Tit. rep. videntur, secundum ea quae ZANGEMEISTER refert p. 149 ad tit. 2353–2359 et p. 219 ad tit. 2353, in pariete externo inter ostia aedium IX 2, 13 et 14 aut 14 et 15 (aut etiam inter IX 2, 15 et 16). Supra p. 149 ad tit. 2353–2359 NISSEN omnes has inscriptiones errore in uno eodemque loco repertas contrahit. Frustra quaesiverunt A. H. S. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. 2353 (cf. p. 219) cf. CLE 1785 adn. = ILS 6442 b Tit. rep. in unius ostii poste dexteriore. DESSAU, ILS 6442 b; DIEHL, PWV2 525; HUNINK, Graffiti 843 cum versione Germanica; WACHTER 621 cum versione Germanica. – SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 34; HERAEUS, Cena Trimalchionis2 43 n. 44; V. VÄÄNÄNEN, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 273; G. SPANO, RAAN n. s. 17, 1937, 274 sq.; L. RICHARDSON, MAAR 23, 1955, 91 adn. 72; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 31; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11 = n. s. 8, 2008, 45. 1 de Campanis vel Campaniensibus vide ad tit. 128 et 1293. – 2 de nomine Olo agit VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3: qui Riv. Stud. Pomp. optimo iure refutat opiniones quasdam de ratione scribendi repetendo non dignas et (minus apte, ut opinor) contendit Aulus et Olus esse “due nomi indipendenti”, sed ID., Latin vulgaire3 Olo habet pro forma nominis Auli varia regionis Pompeianae.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1–2 verba Campanì salvete | viri praebent initium hexametri, i. q. voluisse auctorem huius tituli certum est ex ordine verborum. P. K. 2354 (cf. p. 219) Tit. rep. sub tit. praecedenti. HUNINK, Graffiti 839 cum versione Germanica. H. S. 2355 (cf. p. 219) Tit. rep. secundum ea, quae ZANGEMEISTER refert p. 219 ad tit. 2355, in pariete externo inter ostia IX 2, 15 et 16, sub tit. picto 935e (de cuius collocatione vide supra p. 1286). Periit, nec im. phot. servantur. ZANGEMEISTER hic N. Festium Ampliatum lanistam (SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 62–69) memoratum esse haesitans proponit, fortasse propter acclamationem invicte v͆a(le). Ampliati cognomen tamen Pompeis saepe traditum (i. a. Caprasium, Claudium, Clodium, Cluentium, Iunium, Marcium, Pomponium, Popidium Ampliatos cognovimus), quam ob rem Ampliatus noster potius e. g. gladiator vel actor fuit; qui crebro invicti appellati sunt. H. S. 2357–2359. 3148 (cf. p. 219) Tit. rep. videntur secundum ea, quae ZANGEMEISTER refert p. 219 ad tit. 2357, in pariete externo ad dextram IX 2, 15 (certe admodum ad sinistram tit. 2355). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2357 (cf. p. 219) Tit. rep. ut videtur prope ostium IX 2, 15, ad dextram. Cusqus Cusrus (ita legit ZANGEMEISTER p. 219) vel cognomen barbaricum vel formam corruptam cognominis Cursus (quod quidem rarissimum est: adhuc bis tantum innotuit: KAJANTO, Cognomina 351) esse I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 446 sq. putat. Ex im. del. tab. L 13 autem potius cusqus legere licet; cf. talia cuscus tit. 3199, qusquis 3074, quiscus 8745, cus (= quis) 8368, de quibus formis vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 45 sq. Cusqus initium illorum notorum carminum esse potest, quae quisquis amat incipiunt (quorum indicem infra ad tit. 6892 dabimus). H. S. 2359 (cf. p. 219) Tit. rep. eodem loco ac tit. 2357. Periit, nec im. phot. servantur. Latet fortasse Vitalio? Ita et MAU, ind. cogn. p. 754, haesitans quidem. Nomen Vitalionis Pompeis pluries redit. H. S. 2360. 3149 Tit. rep. in aedium IX 2, 15. 16 aditu 16 ut videtur. H. S. 2360 (cf. p. 219. 465. 704) = CLE 45. Tit. rep. ad aedium IX 2, 16 aditus postem dexteriorem. Extat imminutus Neapoli in museo (inv. n. 111962), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE, recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/110889. VARONE, Imagines 425. BÜCHELER, CLE 45; DIEHL, PWV2 582 et 601 adn.; MONTERO CARTELLE, Priapeos 120 n. 87 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 242 sq. cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 840 cum versione Germanica; WACHTER 1105 cum versione Germanica. – J. M. STOWASSER, WSt 25, 1903, 266 sq.; WICK, Vindiciae 222; A. E. HOUSMAN, Hermes 66, 1931, 406 sq. (= Classical Papers III 1179); M. DELLA CORTE, RAAN n. s. 33, 1958, 269 n. 359 et 287 n. 647; BUCHHEIT, Corpus Priapeorum 94 sq.; A. W. VAN BUREN, AJPh 85, 1964, 218; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 22. 56. 107. 109. 111; B. LÖFSTEDT, IF 72, 1967, 192; FEHLING, Ethologische Überlegungen 26 sq. 38 = Sexualität und Erotik 306. 308. 321; E. MONTERO CARTELLE, Durius 3, 1975, 371 sq.; GIGANTE, Civiltà 221; A. DAVIAULT, in Mélanges M. Lebel 245 n. 15; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 13 sq. 50. 124. 129. 133. 138 sq. 190. 215; J. N. ADAMS, Class. Phil. 78, 1983, 313; H. SOLIN, Glotta 62, 1984, 173 adn. 16; P. CUGUSI, QUCC 48 n. s. 19, 1985, 94; E. ZAFFAGNO, Espressionismo latino tardorepubblicano, Genova 1987, 151 adn. 63; VARONE, Erotica Pompeiana 109 adn. 173. 129 adn. 221; COURTNEY, Musa

1760

POMPEII lapidaria 92 sq. 301 n. 79 cum versione Anglica; CANTAPompei 116 cum versione Italica; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 30 cum versione Germanica; P. CUGUSI, GIF n. s. 1, 2010, 35 (minus accurate); WILLIAMS, Homosexuality2 219 sq. cum versione Anglica. 294; ID., in Companion to Sexualities 501 cum versione Anglica; P. KRUSCHWITZ, ZPE 174, 2010, 211; ID., Studj Romanzi 10, 2014, 265 cum versione Anglica; MILNOR, Graffiti 73–76 cum im. phot. et versione Anglica (non accurata); D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Sex in Antiquity 451 sq. cum versione Anglica; SPAL, Poesie 167–174 cum im. phot. fig. 27 ex VARONE et cum versione Germanica. 2 litt. II ultimae lineae secundae vestigia minuscula tantum restant. 1 de formis scribet et leget pro scribit et legit inscriptis vide VÄÄNÄNEN 22 (non sunt enim formae futurae, i. q. somniat STOWASSER); haud iure autem scribes formas normales, i. q. fecerunt AUCTORES paene omnes. – De usu verbi paedicatur passivo cf. SOLIN, de vi vocabuli vide ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 124. – 2 de verbo opscultat (falso olim opsultat a ZANGEMEISTER lecto, sed cf. add. supra p. 219) ambigua quaedam apud AUCTORES invenies. Lectio quidem certa est. Reiectanda sunt imprimis quae somniavit STOWASSER, qui habet pro forma verbi occultandi, certe non recte (et unde interpretatio eius tota repetitu minime digna). Lectio a ZANGEMEISTER, l. l. correcta praeteriit etiam VÄÄNÄNEN 107 (sed p. 31 recte legit), item CANALI – CAVALLO et MILNOR. Sine ullo dubio forma vulgaris verbi auscultandi, ita ut iam putavit ZANGEMEISTER supra p. 219 ad tit. 2360; de ea scribendi ratione, quae nova lectione tit. 4008 splendide confirmatur, vide imprimis ea quae explanat LÖFSTEDT. – De vocabulo pat(h)icus vide VÄÄNÄNEN 56 (de litt. H omissa). 111 (de Pompeianorum usu verborum Graecorum) et ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 190 (de vi huius vocabuli, de qua re disserit et SPAL p. 170). – 3 verbum comedant utrum ἀπὸ κοινοῦ sit positum necne, quaestio est non parva. Si hoc modo positum est, intellegendum est et ego verpa(m) (sc. comedam), ut fecerunt e. g. BÜCHELER, HOUSMAN, DIEHL, MONTERO CARTELLE, ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 50. 129. 138 sq. 215 (cf. ADAMS, Class. Phil. quoque). Aliter intellegit COURTNEY qui putat vocabulum verpa casu nominativo positum esse, quem KRUSCHWITZ sequi malim (adsentiuntur L. GAMBERALE, RFIC 128, 2000, 491 et MILNOR p. 74; negat autem SPAL p. 173), cf. enim inscriptionem DIEHL, PWV2 1078 (de qua vide VAN BUREN). – De vi vocabuli verpae vide ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 13. 133 (cf. VÄÄNÄNEN 109 quoque). Linguam huius carminis cum ea CATULLI amplissime comparat MONTERO CARTELLE, Durius, cf. insuper ZAFFAGNO. – De exsecratione v. 3 ursi me comedant et locis similibus amplius agunt BUCHHEIT et DAVIAULT et CUGUSI (qui cum BÜCHELER et MAU, supra p. 465 ursi vocabulum cum urendi verbo conectit). Quamvis carmen totum sit conceptum ad lectores offendendos minimeque verba eius iuste possint conferri cum carminibus poetarum clarissimorum, haud absurdum nobis videtur mentionem facere eius rei, quod etiam apud poetas in litteris praeclaros actus legendi saepius confertur cum penetratione lectoris a verbis tamquam a pene perfecta. Vide e. g. MART. 2, 51. Idem carmen (v. 1–2) occurrit in tit. 4008 et 8229 (initium), v. 3 ursi me comedant in tit. 4951. 10656. 10660. P. K. – H. S. 2361 cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. in officinae IX 1, 4 cellae b posticae pariete occidentali ad sinistram ianuae intranti. Extat Neapoli in museo (inv. n. 111970), versis a tribus manibus scriptis: 1 est litteris tenuissimis; 2 litteris fere quadratis et modice tenuibus scriptus; 3 litt. cursivis et tenuibus. Contulit A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. RELLA,

CIL IV Suppl. 4 Im. phot. D/110925. VARONE, Imagines 422. HUNINK, Graffiti 1014 cum versione Germanica; WACHTER 1440 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, EPIGRAPHICA 2, 1940, 175; GIGANTE, Civiltà 167 adn. 32; VARONE, Erotica Pompeiana2 125 adn. 203; MILNOR, Graffiti 263 n. 2; S. MADRID MEDRANO – A. MARTÍNEZ ZAPATERO, in Estudios arqueológicos II 151. 1 litt. CAR perierunt. – 2 in NEM litt. N et M partim, litt. E omnino perierunt. – 3 litt. A secundae pars dextra tantum superest. JOLY, in Présence de Virgile 95 putat scriptorem initium VERG. ecl. 8, 69 reddere in animo habuisse, sine negotio (vide quae exposuimus infra ad tit. 5304). P. K. – H. S. 2362 (cf. p. 220) Tit. rep. in tabernae IX 1, 8 membro nescio quo (ZANGEMEISTER non vidit). Periit, nec im. phot. servantur. Lectio valde dubia. Quod NISSEN sibi visus est Canuttinus cognomen nusquam alibi testatum (vide supra p. 149 ad tit.; MAU non recepit in indicem cognominum), defendi autem potest ut ex gentili Canutius sim. (cf. SOLIN – SALO2 MIES, Repertorium 45) formatum. Nisi Canullinus ex Canullii nomine (tit. huius Corporis vol. VI 14378. 18390. II 1218 testato) derivatum. Hae omnes coniecturae tamen cadunt, si ZANGEMEISTER p. 220 recte C. A(- - -) Antigonus legit. H. S. 2363 Tit. rep. in tabernae IX 1, 11 pariete dextro. Periit, neque im. phot. servantur. H. S. 2364. 2364a. 3163–3166 Tit. rep. in aedibus IX 1, 12 (de effossionibus vide et LAIDLAW, First Style 272 cum adn. 165). H. S. 2364a (cf. p. 220) Tit. rep. in aedium IX 1, 12 peristylio h (ZANGEMEISTER non vidit) extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20562). Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/58027. DAIR 31.1766 (a. 1931). VARONE, Imagines 422. A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 154 n. 15 cum im. phot.; LANGNER, Graffitizeichnungen 52 im. phot. 18 et im. del. (ab auctore tab. 57 fig. 1038); FLECKER, Gladiatorenbilder 92 cum im. del. fig. 19 (ex LANGNER). Notae numerales seu litterae in scutis a ZANGEMEISTER datae sola scutorum ornamenta graphica sunt, ut bene vidit et VARONE. – Depicti sunt murmillo et Thraex (vide LANGNER et FLECKER). H. S. 2365 (cf. p. 220) Tit. rep. in tabernae I 4, 14 pariete dextro. Tit. periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2366 (cf. p. 220) Tit. rep. in pariete externo ad dextram ost. I 4, 8. Periit, nec im. phot. servantur. Ex apographo a ZANGEMEISTER dato NIIRO legit MARICHAL in schedis, recte ut videtur. H. S. 2367 (cf. p. 220) Tit. rep. in pariete externo ad sinistram ost. I 4, 6. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2368 (cf. p. 220) Tit. rep. in tabernae I 4, 6 pariete dextro. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2369–2383. 2520. 2520b. 2540b. 3167. 3168 Tit. rep. in aedibus I 4, 5. 25 (del Citarista). Frustra quaesiverunt A. H. S. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. 2369 Tit. rep. in aedium I 4, 5 peristylii 17 columna, quae in ordinum occidentalis et septentrionalis angulo posita est. Idem in tit. 2375 memoratur, verisimiliter et Ikarus tit. 2177, ut putat et J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 326. H. S. 2370 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens. BONARIA, MRF II 83 n. 746; ID., Maia n. s. 11, 1959, 234–236; ID., RE suppl. X, 1965, 483 s. v. Paris n. 3; LEPPIN, Histrionen 272–275. De illo celebri pantomimo Paride, qui Domitiano imperante floruit, agi potest; de eo cf. imprimis LEPPIN et supra ad tit. 1294. Id tamen incertum manet, nam inscriptio cum

1761

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI multis aliis (tit. 330. 2376. 4584. 4978. 4981. 9216) solum Paris ait (tit. 1305 Paris hic fuit additum), quod cognomen usitatissimum fuit aetate imperatoria (exempla urbana colH. S. legit SOLIN, Namenbuch2 554–556). 2371 (cf. p. 220) Tit. rep. in aedium I 4, 5 atrii tetrastyli 43 columna sinisteriore ordinis antici, in tectorio rubro. BVCINVS, si quidem recte lectum, significationis incertae est; de cognomine vix agitur, i. q. dubitant etiam MAU, ind. p. 748 et I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 455. H. S. 2373 (cf. p. 220) Tit. rep. in eadem columna ac tit. 2371. H. S. HUNINK, Graffiti 22 cum versione Germanica. 2374 (cf. p. 220. 465) Tit. rep. in eadem columna ac tit. 2371– 2373. DIEHL, PWV2 630; KRENKEL, PI 26 sq. cum im. del. et cum versione Germanica; WEEBER, DWH 81 n. 258 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 23 cum versione Germanica; WACHTER 1135 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 42 (cum observationibus periculosis). MAU add. p. 465 laculus piscillo intellegit, collato tit. 4447 fonticulus pisciculo, quod non persuadet. Laculi et piscilli vocabula (ut et cognomina) nusquam alibi adhuc innotuerunt (contra fonticulus et pisciculus apud auctores ample testata sunt). MAU scriptorem in Priscilli cognomine de piscillo i. e. pisciculo cogitasse putat; etiamsi talis lusus verborum argutiis Pompeianis per se commendari potest, nimis facticia interpretatio haec mihi videtur; respice autem atrium hoc in regione balnearum situm esse). Praetulerim in Priscillus saltem cognomen videre, quod satis testatum est; Laculus autem nomen novum esset, formae tamen non improbabilis ut nomen Graecanicum Λαχύλος, quod nusquam testatum iuxta Λάχης Λαχίας Λάχων et al. (BECHTEL, HPN 276) tamen sumi potest. – 4–7 alia manu exarati esse et ita aliam inscriptionem efficere possunt; 6 interpretatio prorsus incerta, praesertim cum de lectione partis dextrae non constet: ELEA, ut legit ZANGEMEISTER et cum eo EDITORES ceteri, obscura manet; ut de aliis taceam, nomen Elea nusquam innotuit (extant gentilicium Heleius -ia et cognomen Graecanicum Helia; an (H)elen[a] legi possit?); et quid PEREG, quod ZANGEMEISTER assentientibus CETERIS pereg(it) explicat, sibi dicere velit, mihi obscurum (verbum peragendi absolute usurpatum esse debuit; cf. A. PERI, ThLL s. v. perago, 1177, 52–53, quae rem tamen aliquantum obscure exponit). – Interpretatio a KRENKEL prolata hic de programmatum scriptoribus sitientibus agi minime persuadet. – De adverbio amabiliter cf. ADAMS, Latin Sexual H. S. Vocabulary 137; W. D. LEBEK, ZPE 45, 1982, 55. 2375 (cf. p. 220) Tit. rep. in aedium I 4, 5 culina/latrina 42, prope sellam familiaricam latrinae. HUNINK, Graffiti 24 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104). – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 251 n. 498 d; LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Guida 168 sq.; IID. LA ROCCA – DE VOS, Pompei 177; J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 326; DEFELICE, Roman Hospitality 108; LANGNER, Graffitizeichnungen n. 274 (in disco tantum); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 137; ROBERT, Pompéi 295 sq.; HARVEY, Daily Life 147 n. 156 cum sola versione Anglica. 1 AMPLICATE neglegenter HUNINK. Idem Icarus sine dubio tit. 2369 memoratur, fortasse et tit. 2177. In Ampliato DELLA CORTE L. Popidium Ampliatum vidit, quod inscriptio in domo eius reperta sit, sine ullis argumentis (dominus aedium insuper pedicaretur!); vide et KRZYSZOWSKA, Cultes privés 65, quae cum ŁOS et ALIIS (quos affert; adde e. g. DWYER, Pompeian Domestic Sculpture 84 sq.) de necessitudine Ampliati periclitatur. Rursus FRANKLIN (similiter DEFELICE) quaerit, an Ampliatus et Icarus et Salvius iidem sint, qui in lupanari tempus degerint; quod ad Icarum (vide supra) et Ampliatum (qui in lupanari

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI tit. 2272 redit) attinet, id fieri potest, Salvi nomen autem in lupanari non reperitur (FRANKLIN falsa lectione tit. 2173 nisus est). Contra fieri potest, ut Salvius tit. 2154. 2155 idem sit, ut putat FRANKLIN; quamquam concedendum est Salvi nomen et cognomen in his ipsis regionibus usitatissimum fuisse. – Ceterum FRANKLIN hanc inscriptionem periculose tractat. H. S. 2376 Tit. rep. in ambulacri 42 ut videtur (nisi agitur de ambulacro [quod in formis recentioribus numero caret] ad occidentem atrii tetrastyli 43), pariete sinistro. M. BONARIA, Maia n. s. 11, 1959, 234–236; LEPPIN, Histrionen 272–275. De Paride cf. supra ad tit. 1294 et 2370. Quod inscriptio solum Paris ait, aliquantum incertum manet, an de illo actore celeberrimo agatur. H. S. 2377 Tit. rep. supra tit. praecedentem, ad sinistram. HUNINK, Graffiti 25 cum versione Germanica. Idem Echio ut videtur saepius Pompeis salutatur (tit. 1110. 1303. 10596. 10643b; ipse scripsit 5414. H. S. 2378. 2379. 3167. 3168 Tit. rep. in aedium I 4, 5 (del Citarista) triclinii 19 pariete sinistro. Perierunt, neque im. phot. servantur. H. S. 2378 Tit. rep. in parietis sinistri tectorio nigro. DIBIASIE, Writings 264 cum im. del. fig. 255 ex ZANGEMEISTER repetita et versione Anglica. Primam litt. B esse confirmat ZANGEMEISTER (accepit DIBIASIE). Quid subsit, incertum autem manet. Num b(ene) Emilia? Aut, si licet primam litt. D esse ponere (quod fieri potest) et ante litt. A punctum (quod in im. del. clare cernitur) ad vocabula distinguenda positum praesumere, legere H. S. possis D(ecimi) Emili A[- - -]. 2380 (cf. p. 220) Tit. rep. in aedium I 4, 5. 25 peristylii 56 ordinis septentrionalis columna tertia ab oriente. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 78; WACHTER 77 cum versione Germanica. – RICHARDSON, Casa dei Dioscuri 91 adn. 73; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 249–251 n. 498; CASTRÉN2 207 n. 318, 30; H. GALSTERER, in Studien Sozialgesch. 327 cum adn. 13; M. DE VOS, PPM 1, 1990, 117; J. L. MOURGUES, in Neronia IV 204 adn. 38; FRANKLIN, Pompeis difficile est 116 n. 107 cum versione Anglica; H. MOURITSEN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 63 cum versione Germanica. Luci Augustiane | (h)ab(eas) prop(itium) Caes(arem) | Ner(onem) tu(u)m DELLA CORTE, sed ZANGEMEISTER auctore NER TVM alia manu scriptum est et versum 2 praecedit. Acclamationem ad L. Popidium Secundum spectare e tit. 2383 patet (ita et DELLA CORTE et CASTRÉN et DE VOS), qui ex numero Augustianorum Neronis (de quibus vide e. g. P. HABEL, RE II, 1896, 2363) fuisse videtur; cur autem cum Mourgues cogitare debeas hanc acclamationem expressam esse, cum Popidius Secundus Romam profectus sit, non clare video. Male W. OTTO, ThLL s. v. augustus, 1409, 48– 49 hunc Augustianum ad servos et libertos Augustianos refert; et CASTRÉN sine causa hunc ramum Popidiorum libertinae originis putat; rursus GALSTERER Popidium Secundum equitem Romanum putat, quod nullo modo probari potest; de eo vide et infra ad tit. 2383. – CAMP RICHARDSON, Casa dei Dioscuri 91 more suo Camp(ani) intellegens ad collegium iuvenum refert. – Cf. tit. 2381. 2383. H. S. 2381 (cf. p. 220) Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. WACHTER 78 cum versione Germanica. – FRANKLIN, Pompeis difficile est 116 n. 108 cum versione Anglica; H. MOURITSEN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 63 cum versione Germanica. Cf. ad tit. 2380. H. S.

1762

POMPEII 2383 Tit. rep. in eadem columna ac tit. 2380. 2381. HUNINK, Graffiti 26 cum versione Germanica; WACHTER 710 cum versione Germanica. – Écriture latine n. 6, 3 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER); J. GUEY, Rhodania 36, 1960, 30 cum im. del. p. 18 (ex Écriture latine); DELLA CORTE, Case ed abitanti3 250 n. 497–498 a; LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Guida 168; IID. LA ROCCA – DE VOS, Pompei 176; CASTRÉN2 208 n. 318, 30; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 27 sq.; FRANKLIN, Pompeis difficile est 116 n. 109 cum versione Anglica; H. MOURITSEN, in Pompeji. Götter, Mythen, Menschen 63 cum versione Germanica. DELLA CORTE et CASTRÉN putant L. Popidium Secundum patrem esse homonymi aedilitatis candidati, recte probabiliter (cf. tit. 7614), nisi erat cognatus collateralis. De eo cf. et supra ad tit. 2380. H. S. 2384. 2385. 3170–3171 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ost. tabernae IX 1, 19. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 2384 Tit. rep. in eo pariete, in rubro tectorio. Trasius fortasse cognomen Celticum CASTRÉN2 230 sub n. 415 habet, cf. etiam HOLDER, Sprachschatz II 1904 sq. Eodem iure autem de gentilicio Trasii agi potest, quod tit. huius Corporis vol. VIII 7811. XI 6494a redit. H. S. 2385 Tit. rep. in eo pariete, in eadem pila, inferius. Hegii gentilicium pluries Pompeis innotuit, cf. H. S. CASTRÉN2 172 n. 188, alibi vix umquam. 2386–2390a. 2546. 3172–3179. 3215. 3217. 3222 Tit. rep. in aedibus IX 1, 20 (di M. Epidius Rufus). H. S. 2386 (cf. p. 220) Tit. rep. in aedium IX 1, 20 atrii c columna tertia ordinis sinistri (ZANGEMEISTER non vidit). Periit, nec im. phot. servantur. Subest fortasse imitatio exordii fabellae Aesopicae cum quidam pauper, ut iam haesitans proposuit ZANGEMEISTER. Cf. infra ad tit. 3136. H. S. 2386a (cf. p. 220 et tit. 3172. 3173) Tit. rep. in eiusdem ordinis columna quarta. Periit, nec im. phot. servantur. De v. 5 lectione vide infra ad tit. 3173. H. S. 2387 (cf. p. 220. 465) Tit. rep. in aedium IX 1, 20 secunda ex columnis ad dextram atrii c ante alam g. Periit, neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 271; BALDI, IP 37 n. 52 cum versione Italica; WACHTER 439 cum versione Germanica. – MOSCI SASSI, Linguaggio gladiatorio 154 adn. 250. 188. 192 sq.; LANGNER, Graffitizeichnungen 27 sq. (de rami et coronae symbolis). Pinna ut ita dicam nomen artis videtur; J. COLIN, LEC 22, 1954, 25 eius significationem ad id refert, quod gladiatoris cassis cristam fert, nescio an recte; potius ad velocitatem gladiatoris spectat (MOSCI SASSI). Columbus quoque nomen artis, quod noster ab illo celebri gladiatore aetatis Caligulae traxit (de eius nomine cf. G. VILLE, in Hommages H. S. J. Bayet 731 et Gladiature 288 adn. 143). 2388 (cf. p. 220) Tit. extat in aedium IX 1, 20 alae g pariete septentrionali 143 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 119,5 cm a pavimento, litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/81826. VARONE, Imagines 423. 1 perierunt litt. CI et A. – 2 IIIVDA superest. 1 de forma rogad vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 70, qui litt. d finalem esse propriam linguae Oscae iudicat, fortasse recte, nisi de mendo scripturae agitur; si Probo cognomen repraesentat, nota ablativum pro accusativo adhibitum esse, de qua re cf. DIEHL, De m finali 201. 264. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 73 autem quaerit, num ROGA[T] A PROBO legi possit; litt. ante PROBO tamen non est A. H. S.

CIL IV Suppl. 4 2389 (cf. p. 221) Tit. rep. in aedibus IX 1, 20, ad sinistram alae g. Periit, nec im. phot. servantur. E. MAGALDI, Boll. Accad. It. Stenogr. 7, num. spec., Aprile 1931, 67 (de Neroniani vocabulo suspenso); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150. Pedico potius substantivum (ita ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 123) quam verbum (ita MAU, ind. p. 762); simili modo 2194. H. S. 2390 (cf. p. 221) Tit. extat in aedium IX 1, 20 membri h pariete septentrionali 82 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 161 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus nunc abrasis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/111238. VARONE, Imagines 423. Est C(ai) Iuli, v͆a(le), ut iam vidit ZANGEMEISTER, add. p. 221 (aliter legit VARONE). C. Iulium cognomine carentem fuisse bene animadverterunt etiam MAU, ind. p. 744 et CASTRÉN2 178 sq. n. 205. H. S. 2391. 2392 (cf. p. 221) Tit. rep. in pariete externo ad sinistram tabernae IX 1, 21. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2391 (cf. p. 221) W. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 86 = Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; H. S. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150. 2393–2401. 3180–3189. 3212. 3216. 3218 Tit. rep. in aedibus IX 1, 22. 29 (di M. Epidius Sabinus). 2393 (cf. p. 221) Tit. rep. in aedium IX 1, 22 peristylii m pariete sinistro. Teste SOGLIANO in schedis erat Neapoli in museo in fragmento tectorii (n. inv. 4727). Ibi frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 620; MONTERO CARTELLE, Priapeos 134 n. 137 cum sola versione Hispanica; HUNINK, Graffiti 827 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 103); WACHTER 1243 cum versione Germanica. – P. CASTRÉN, Arctos 16, 1982, 8 (de formula hic et ubique). Asiaticus designat originem Daphni (in qua re haesitat MAU, ind. geogr., supra p. 768, qui in ind. cogn. p. 749 Dap(h)nus omisit). Ionice aut vocativum cognominis viri aut cognomen feminae existimat MAU, ind. cogn. p. 750; mihi potius est, ut Asiaticus, ethnicum (vide H. SOLIN, Arctos 41, 2007, 109–112); HUNINK cognomina ducit. Intellege igitur Dapnus Asiaticus cum sua Apra Ionice hic et ubique. H. S. 2394 Tit. rep. pone tit. praecedentem. Extat Neapoli in museo in tectorii fragmento (inv. n. 4721), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110841. VARONE, Imagines 424. DAPNV periit; litt. S restat pars superior. H. S. 2395 (cf. p. 221) Tit. rep. in eodem loco ac tit. praecedens. Periit, neque im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 828 cum versione Germanica. H. S. 2396 (cf. p. 221. 704) [cf. tab. VII fig. 23] Tit. rep. proxime tit. 2394. Extat Neapoli in museo in tectorii fragmento (inv. n. 111969), scriptus litteris modice tenuibus in figura sicae (quam ZANGEMEISTER cuspidem appellat) penitus scariphatis (litt. AXIMA SICA in sicae parte extrema sursum versus scariphatae). Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007, tertium a. 2018 H. SOLIN.

1763

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Quantes modesta, vi maxima, sica. Im. phot. 110840. SOLIN, 3982. 3986. 3987 (a. 2019). VARONE, Imagines 423. DIEHL, PWV2 753; WACHTER 1017b cum versione Germanica. – M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 27 adn. 22; LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 29 adn. 147. 34; im. del. tab. 2 fig. 32 (ex ZANGEMEISTER supra tab. LII fig. 10); P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 91 n. 26 (male); P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 72 n. 18 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica proposita. In inscriptione legenda erraverunt et ZANGEMEISTER et MAU (male et VARONE, qui quanvis modesta vi maxima sis legit). Fragmento iterum iterumque (mensibus Maio et Octobri a. 2006 et Februario a. 2007 et Aprili a. 2019) inspecto ita lectionem supra datam proposuerim (quam receperunt KRUSCHWITZ – CAMPBELL). Lusit quidam Pompeianus sicam alloquens, qui fortasse sicae vocabulo sensum obscenum tribuit (quod cuspidis figura non excluserit), cf. CATULL. 67, 21 sicula (ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 21. 220). FELE suspicatur inscriptioni fortasse rhythmum iambicum subesse, quod aliquantum incertum manet, quamquam initio quantes – vi quidam rhythmus iambicus ignorari nequit. CUGUSI pro sua parte senarium iambicum inesse putat. Ex nova lectione tamen colligitur totum versum metrum iambicum reddere non posse. Quod ad initium versus attinet, QVANTIIS (lectio certa est) intellegatur quant(i) es potius quam quant(a) es; utcumque res se habet, patet scriptorem aphaeresin apud poetas observatam neglexisse. H. S. 2397 (cf. p. 221) Tit. rep. proxime tit. praecedentem. Extat Neapoli in museo in tectorii fragmento (inv. n. 4729), sub tit. 2394, scriptus litteris tenuibus in figura sicae simili tit. 2396 penitus scariphatis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007, tertium 2019 H. SOLIN. Im. phot. 110841. SOLIN 3988. 3989. 3991. 3992 (a. 2019). VARONE, Imagines 424. WACHTER 1017a cum versione Germanica. – LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 29 adn. 147. 34; im. del. tab. 2 fig. 33 (ex ZANGEMEISTER supra tab. LII fig. 9); P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 90 sq. n. 19 cum im. del. ex ZANGEMEISTER. Perierunt litt. QV et pars sinistra litt. A, dein sequitur NII; post sicae manubrium sunt fortasse S et tres lineae verticales, dein AVI; post sequitur aut pars sinistra litt. M (ut legit ZANGEMEISTER) aut litt. A linea transversa carens; in fine agnovi duas lineas verticales; vocabuli maxima, quod sibi legere visus est ZANGEMEISTER, aliae litt. agnosci non possunt. Quid autem subsit, plane incertum ([- - -]ANṾỊS [- - -] ESṬA VI [- - -] VARONE, nescio an recte). Fortasse est exemplar corruptum tit. 2396, quod scriptor primum exaravit dein reiecit, nisi alius quis tit. 2396 ludibundus imitans in textu restituendo male cesserit. Supra figuram legitur tit., qui ZANGEMEISTER fugit, scriptus litteris modice crassis [- - -]ṣ Ạsiaticus (im. phot. SOLIN, 3988. 3989. VARONE, Imagines 424). Cf. Dapnus Asiaticus in tit. 2393 in eodem pariete reperto. H. S. 2398 (cf. p. 221) Tit. rep. in aedium IX 1, 22 peristylii m pariete dextro. Periit, neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 280; GEIST, PW2 24 sq. n. 14 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 74 sq. cum versione Francogallica (male Langens); HUNINK, Graffiti 820 cum versione Germanica; WACHTER 424 cum versione Germanica. – A. W. VAN BUREN, Rend. Pont. Accad. Arch. 28, 1954/55, 33; SMALLWOOD, Documents Gaius – Nero 434c; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Cagliari n. s. 10, 1986, 28 adn. 23; WALLACE, Introduction 57 n. 62; R. R. BENEFIEL, in Latin on Stone 63. Inscriptione Neronem Pompeis muneri gladiatorio adfuisse ostendi VAN BUREN contendit, id quod fieri potest (eodem modo interpretatur tit. 6838 et 9217). Cognomen Ganges (de n parasitica cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 69) ex nomine illius celebris fluvii derivatum (cognomen Indicum tamen cum I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459 definiri nequit) raro tantum testatum (vide SOLIN, Namenbuch2 697). Inscriptioni inesse metrum ithyphallicum, quod sequantur syllabae quinque longae interpretationis metricae incertae adnotat FELE. H. S. 2399 (cf. p. 221) Tit. rep. in aedium IX 1, 22. 29 peristylii y pariete dextro ad sinistram ianuae atrii d’. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 766; WACHTER 63 cum versione Germanica. H. S. 2399a (cf. p. 221) Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Subesse videtur vocativus adiectivi ridiculus (ita et Mau, supra p. 763 in indice vocabulorum, nisi est cognomen Ridiculus; hactenus notum erat cognomen feminae Ridicula, de quo egi Arctos 37, 2003, 185. 44, 2010, 250. 49, 2015, 211. H. S. 2399b (cf. p. 221) Tit. rep. infra tit. 2399. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 829 cum versione Germanica; WACHTER 1042 cum versione Germanica. Tit. speciem metri dactylici prae se fert. H. S. 2400 (cf. p. 221. 272. 465) Tit. rep. in aedium IX 1, 22. 29 atrii d’ pariete occidentali ad sinistram portae peristylii y. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 501; MONTERO CARTELLE, Priapeos 113 n. 58 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 124 sq. cum versione Italica et adnotatione, de qua cf. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 5, 1991/92, 245; WEEBER, DWH 52 n. 141 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 830 cum versione Germanica; WACHTER 1185 cum versione Germanica. – A. W. VAN BUREN, Rend. Pont. Accad. Arch. 28, 1954/55, 35; W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 83. 86 = Naturalia non turpia 220. 230 cum versione Anglica; ID., WZ Rostock 30, 1981, 5, 53 = Naturalia non turpia 299 cum versione Anglica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 135 bis; M. MARCOVICH, ZPE 50, 1983, 166 adn. 49; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 5; VARONE, Erotica Pompeiana 80 cum versione Italica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150; WILLIAMS, Homosexuality2 221 cum versione Anglica. 427 adn. 18; ID., in Companion to Sexualities 500 adn. 6 (p. 506); D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 243 adn. 52; S. MADRID MEDRANO – A. MARTÍNEZ ZAPATERO, in Estudios arqueológicos II 150. ARPOGRA MAU, supra p. 465; ARPOCRAS CANALI minus accurate. CANALI contendit extra portam et intra portam non significationem topographicam, sed anatomicam habere sensu duplici de arte cunnilingi, nimis subtiliter. Certe de quadam urbis porta agitur; res amatoriae exercitae sunt ad portam tit. 2013. 8356; cf. et 8939. VAN BUREN collatis carminibus cum metro Anacreonteo ut FLOR. carm. aut HADR. carm. frg. 1 hic quoque similem versum recuperare vult (non diiudicat FELE). De versu autem Anacreonteo agi nequit; praeterea locutio cunnum lingere noli et alibi Pompeis usurpata est contextu solutae orationis ut in tit. 3925. 8898. – 1 Satur non est Satyr, ut contendit VARONE, sed lat. Saturus, quod saepe forma Satur apparet. H. S.

1764

POMPEII 2400a (cf. p. 221. 465) Tit. rep. in earum aedium aditu 29, in parietis dextri tectorio albo. Extat Neapoli in museo (inv. n. 111966), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110842. VARONE, Imagines 424. KAIBEL, EG 1124; DIEHL, PWV2 822; GEIST, PW2 84 sq. n. 31 cum versione Germanica; WACHTER 1412 cum versione Germanica. – M. GUARDUCCI, Arch. Class. 17, 1965, 254 adn. 111. 261; GIGANTE, Civiltà 76 sq. adn. 40–42; VARONE, Presenze giudaiche 67; H. SOLIN in Pompei 79, 284; FR. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 222; EAD., in Variation and Change 104. 1 nominis ΔΙΟϹ litt. Δ integra extat. Ἤδη μοι Διὸς ἆρʼ ἀπάτα παρὰ σοί, Διομήδη. Versus reciprocus, primum Graecis, dein Latinis litteris scariphatus; cuius initium repetitum est in tit. sequenti 2400b. Eiusdem fragmenta Lousonnae quoque in aedificii Romani tectorio reperta sunt (ultimum edita in BRGK 40, 1959, 135 sq. n. 37). Inter alios id genus decem refertur in Anth. Gr. 16, 387c, 1 (sed metro pessumdato Διὸς ἄρα πηγή) et in papyro Tebtyni reperta saec. I a. Chr. n. (V. DI BENEDETTO, in Dai papiri della Società italiana, Firenze 1965, 18–20 n. 3). Ita versus I saec. a. Chr. n. saltem vulgatus aetate imperatoria late patens erat. Versum qui primus ex PLANUDE traxit Fr. DÜBNER in Anthologiae Palatinae editionis vol. II, Parisiis 1872, p. 608 n. 387** numquam de Sancto Diomede somniaturus fuit (p. 642), si lusum Pompeianum novisset. Sententiae si quid inest his verbis, fortasse licet ea cum KAIBEL ita explicare, ut auctor doctus videlicet grammaticus videatur Iliadis librum quintum (Διομήδους ἀριστείαν) et decimum quartum (Διὸς ἀπάτην) continuos se legisse vel didicisse profiteri. Parum probabiliter coniecit O. IMMISCH, RhM 46, 1891, 488 sq. Diomeden mulierculam libertinam fuisse (Διομήδη nomen servae, cuius mentio Il. 9, 665 facta est, fictum videtur ex Il. 9, 128 sq. [cf. W. KULLMANN, GGA 217, 1965, 15 adn. 6] et nusquam alibi testatum); verba esse cuiusvis amantis a puella sua Diomede eodem modo decepti, quo Iovem apud HOMERUM decepit Iuno. GIGANTE autem Διομήδη vocativum nominis ficti putat (electi favente allitteratione Διός ~ Διομήδη) ita vertens: “Già fu a me dunque l’inganno di Zeus che (ora) è presso di te, o Diomede”. H. S. 2400b (cf. p. 221) Tit. rep. in eiusdem aditus 29 pariete sinistro, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. GEIST, PW2 84 sq. n. 31 cum versione Germanica. Initium versus reciproci, de quo vide supra ad tit. 2400a. H. S. 2400d–f (cf. p. 221) Tit. rep. in eiusdem aditus 29 pariete dextro infra tit. 2400a. Perierunt, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 529. 528. 527; HUNINK, Graffiti 831–833 cum versione Germanica (minus accurate); WACHTER 642. 641. 640 cum versione Germanica. De Curviis et Aemiliis cf. CASTRÉN2 161 n. 145 et DELLA CORTE, Case ed abitanti3 211 cum adn. 3, qui eos amicitia cum Cuspiis dominis qui feruntur aedium vinctos fuisse aestimat. H. S. 2400g (cf. p. 222) Tit. rep. iuxta tit. praecedentes dextrorsum. Periit, neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 526; HUNINK, Graffiti 834 cum versione Germanica; WACHTER 639 cum versione Germanica. – H. H. S. SOLIN in Pompei 79, 284. 2401 Tit. rep. in aedium IX 1, 22 ostii pariete dextro (externo ut videtur). Periit, neque im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 821 cum versione Germanica. – Écriture latine n. 6, 5 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER). H. S. 2402 (cf. p. 222) Tit. rep. in pariete externo inter ostia aedium IX 1, 22 et 23. Periit, neque im. phot. servantur. WEEBER, DWH 48 n. 108 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 835 cum versione Germanica. – A. W.

CIL IV Suppl. 4 BUREN, AJPh 47, 1926, 177–179; I. KAHN – C. GIORRAAN 49, 1974, 168; VARONE, Presenze giudaiche 13 n. 7. 83 n. 7; W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 25 n. 13 (inter nominibus Iudaeis enumerat); GIORDANO – KAHN, Ebrei3 48 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 330 cum versione Anglica. Ionas cunnum fellat hic KAHN – GIORDANO pessime Iudaeum Ionam fuisse suspicati; Ionam (sic WEEBER quoque legit) etiam VAN BUREN Iudaeum fuisse putat, omnes contemptis addendis a ZANGEMEISTER p. 222 prolatis, unde patet Ionis legendum (iure VARONE ad hanc lectionem revertit), quod cognomen femininum notissimum repraesentat (vide e. g. SOLIN, Namenbuch2 626 sq.). Eadem Ionis redit in tit. 2403. 2406. – Ionae cognomen et a tit. 1782 amovendum; cf. supra ad tit. 1782. H. S. 2403–2408. 3190. 3191 Tit. rep. in taberna IX 1, 23. Tit. frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 2403 Tit. rep. in tabernae IX 1, 23 pariete sinistro. HUNINK, Graffiti 836 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 330 cum versione Anglica. H. S. 2404 Tit. rep. sub tit. praecedenti. Mon[- - -] inter cognomina collocat MAU, supra p. 751, quod fieri potest. Eadem nota tit. 4216 redit (quomodo intellegenda sit, de ea re vide infra ad tit. 4216). H. S. 2407 (cf. p. 222) Tit. rep. ad dextram tit. 2403–2406. Cum litt. T prominens sit (ut ex add. p. 222 patet), veri simile est de nomine dei agi; de qua re cf. supra ad tit. 1764. H. S. 2408 Tit. rep. in tabernae IX 1, 23 pariete sinistro infra ad dextram tit. 2403. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 278 n. 566 b (qui parum accurate in IX 1, 24 collocat). Montanum eundem ac clientem programmatis 7851 putat DELLA CORTE, temere quidem (Montanus quidam et in tit. 2347 redit). H. S. 2408a–c Tit. rep. in podio super crepidinem erecto, ante frontem aedium IX 1, 20 extenso, ut patere videtur ex iis quae referunt MINERVINI et ZANGEMEISTER. Iam dudum perierunt, neque im. phot. servantur. H. S. 2408d Tit. rep. nescio ubi inter ost. IX 1, 21 et 27, ut videtur MINERVINI (ZANGEMEISTER non vidit); neque im. phot. servantur. H. S. 2409 (cf. p. 222) Tit. rep. in tabernae IX 1, 24 pariete sinistro. Periit, neque im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 822 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150. H. S. 2409a. 2409b. 3192. 3193 Tit. rep. in aedibus IX 1, 26. H. S. 2409a (cf. p. 222) Tit. extat in aedium IX 1, 26 atrii b pariete occidentali 143 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 200 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/111260. VARONE, Imagines 425. GEIST, PW2 48 sq. n. 63 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 104 n. 326 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 823 cum versione Germanica; WACHTER 780 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 225 sq. n. 395 (de gente Stronnia); ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 403; WALLACE, Introduction 51 n. 39; HÜTTEMANN, Pomp. Inschr. 191 ad n. 80 cum versione Germanica; HARVEY, Daily Life 147 n. 156 cum sola versione Anglica. VAN

DANO,

1765

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1 restat STRONI. – 2 perierunt litt. S et linea dextra litt. V. – 3 inter NIL et SCIT nihil periit (ita recte ZANGEMEISTER, add. p. 222). De scribendi ratione Stroni- cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 62, qui meram haplographiam iudicat, recte sine dubio. H. S. 2409b (cf. p. 222) Tit. rep. pone tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2409c (cf. p. 222) Tit. rep. in pariete externo inter ost. IX 1, 26 et 27. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2410 Tit. rep. in tabernae I 4, 19 pariete dextro non multum supra pavimentum. Periit, neque im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 824 cum versione Germanica (perperam IX 1, 22–29 tribuit); WACHTER 939 cum versione Germanica. – SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 185. De assimilatione nasalis ante consonantem cf. DIEHL, De m finali 305. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 66; praeterea H. S. ADAMS, Regional Diversification 455. 2411–2412. 2522. 2534. 2540a Tit. rep. in ostio aedium I 4, 22. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 2411 Tit. rep. in aedium I 4, 22 ostii pila dexteriore in parte interna. DIEHL, PWV2 51; WACHTER 22 cum versione Germanica. DIEHL (cui haesitans assentitur WACHTER) Ἀταλάντη nomen deae iudicat (item ID., ThLL s. v. Atalante 1012, 68–67, male in pavimento scriptum esse affirmans), erat fortasse potius nomen feminae, quod Romae saepius redit (et Pompeis quoque: NSA 1897, 275 n. 2), ut et Ἀφροδείτη tit. 2411a (vide infra ad tit. 2411a). Non obstat quod ambo nomina alterum iuxta alterum exarata sunt, nam Aphrodite et duae Atalantae in mytho vix coniunctim apparent. H. S. 2411a Tit. rep. infra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 3; HUNINK, Graffiti 825 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 105), qui perperam IX 1, 22–29 tribuit. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 21 n. 106. ΑΦΡΟΔΙΤΕ HUNINK neglegenter. ̓Αφροδείτη utrum nomen deae an feminae sit, in ambiguo est, potius autem coognomen iudicarim. MAU, ind. p. 768 id inter nomina dearum affert (item DIEHL et TANZER, Common People 84), sed inconstanter Ἀταλάντη proxime supra scriptum inter cognomina p. 748. Cognomen inesse videtur et in tit. 1589, cf. supra ad tit. 1589. De cognominibus ex deae nominibus tractis cf. supra ad tit. 1367. H. S. 2413 Tit. rep. in pariete externo inter ost. I 4, 22 et 23. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2413a–g. 3193a–3196 Tit. rep. in pariete externo inter ost. IX 7, 15 et 16. H. S. 2413a (cf. p. 222) Tit. periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 479; HUNINK, Graffiti 898 cum versione Germanica; WACHTER 612 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 234 sq. n. 433, 6 (de Vedio Primigenio). ROMVLV alienum esse ait SCHOENE qui decripsit, quam ob rem aut nominativus aut accusativus Romuli nominis iudicari potest. H. S. 2413d (cf. p. 222) Tit. rep. in eodem pariete externo ac tit. praecedentes, sed propius ost. 16. Extat in insulae IX 7 pariete exteriore occidentali, inter ostia 15 et 16, 30 cm ostii 16 ad meridiem, 146,5 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2006 et tertium a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/81887. SOLIN, 1060623. 1060624 (a. 2017). VARONE, Imagines 430. 431. E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 132 sq.; BONARIA, MRF II 86 n. 781. 177; ID., RE suppl. X,

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1965, 3 s. v. Actius Castrensis; J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 98 sq. 104; LEPPIN, Histrionen 193 sq.; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 103 sq.; J. H. STARKS, in New Directions in Ancient Pantomime 134–136 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER). 1 CANIA legendum videtur (concedendum tamen est litt. C minus crasse scariphatam esse; et quid faciunt duae lineae supra a sinistra quae constituunt litt. similem litt. A n. IV 7a apud ZANGEMEISTER tab. I?); an eadem manu scriptum esse possit ac 2, non constat, propter tectorii corrosionem. Acti Castresis va(lete) Anicetiane FRANKLIN, qui hic duos actores, Actium (Anicetum) et Castrensem memoratos esse putat, quos asseclae admiratores Pompeiani agnomine Anicetiani praediti salutarent; obstat autem inter alia casus vocativus Anicetiane. Rectius LEPPIN vidit hic unum tantum actorem memoratum eumque Actium Castrensem appellatum esse; Anicetiani agnomen ex ea ratione accepisse, quae inter eum et Anicetum intercesserit. Is Actius Castrensis cum iisdem nominibus in aliis quoque titulis Pompeianis (1646. 2150; adde tit. AE 1984, 416 Albae Pompeiae detectum) salutatur; non dubitaveris, quin scriptores nomen celebris pantomimi parieti prodere in animo habuerint. Si hic Anicetianus appellatur, verisimiliter a prima origine erat socius gregis Aniceti (ita et e. g. STARKS), illi igitur quodammodo inferior, mox autem fere par eius evasit, ut patet ex tit. 1679, ubi invictus appellatur, et 2150, ubi ambo aequo iure tractantur, immo Castrensis primum et saepius memoratur. Cania fuisse potest socia gregis Castrensis vel mera studiosa eius artis. Gens Cania Pompeis iam innotuit: CASTRÉN2 148 n. 97. Alii aliter lectione vulgata nisi explicant: BONARIA Aniam fuisse libertam Castrensis; rursus VARONE litteras ANIA esse correctionem inconditam nominis infra scripti, argumentatione satis obscura. Quod STARKS supplendum proponit [Anicet]iana (sine ulla necessitate vocalem extraneam I a scriptore aut a SCHOENE male additam esse suspicatur) nomen histrionicae, cadit iam nostra nova lectione. H. S. 2413e (cf. p. 222) Tit. rep. supra tit. praecedentis principium. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2413f (cf. p. 222) Tit. extat in pariete exteriore occidentali insulae IX 7, inter ostia n. 15 et 16, 74 cm ostii n. 16 ad meridiem, 146,5 cm a solo, scriptus litteris tenuissimis nunc evanidis (litt. N est alta 0,7 cm). Contuli et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit VARONE a. 1993; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/81851. D/81887. VARONE, Imagines 431. DIEHL, PWV2 478; GEIST, PW2 46 sq. n. 50 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 113 n. 380 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 899 cum versione Germanica; WACHTER 742 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 262; MILNOR, Graffiti 169 cum versione Anglica. 1 in. litt. ROM perierunt. H. S. 2413g (cf. p. 222) Tit. extat in pariete exteriore occidentali insulae IX 7, inter ostia n. 15 et 16, 90 cm ostii n. 16 ad meridiem, 154 cm a solo, scriptus litteris tenuibus nunc abrasis (litt. M est alta 0,3 cm). Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit VARONE a. 1993; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/81852. VARONE, Imagines 431. H. S. 2413h–l. 3196a–3197 Tit. rep. in IX 7, 17 ut videtur (tit. 2413h–l, 3196a.b in parte interna; tit. 3197 in pariete externo ad dextram; in CTP IV 307 tit. 2413k aedibus IX 7, 16 tribuitur, parum accurate ut videtur). H. S. 2413h (cf. p. 222) Tit. rep. in IX 7, 17 ost. postis dexterioris parte interna. Extat Neapoli in museo (inv. n. 111965),

1766

POMPEII scriptus litteris modice tenuibus. Recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110886. D/110887. VARONE, Imagines 433. DIEHL, PWV2 547; GEIST, PW2 52 sq. n. 8 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 118 n. 78 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 66 n. 87 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 50 sq. cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 44 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 19 n. 1 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 900 cum versione Germanica; WACHTER 1141 cum versione Germanica. – MAGALDI, Pompei 44; G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 172; DELLA CORTE, Amori e amanti 75 cum versione Italica; CASTRÉN2 153 n. 112, 1; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 14 n. 9; WEEBER, Humor 74 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 31 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 85 cum versione Italica; VARONE, Misteri 236 cum versione Italica; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 113; WALLACE, Introduction 74 n. 126; DOSI, Eros 148 (cum versione Italica). 152 adn. 23 (errore inscriptionis nota numeri posita 2413b); L. GARCIA Y GARCIA, in Donna romana 30; A. VARONE, in Roman courtesan 90 cum im. phot. 2 litt. A primae linea transversa soluta est oblique sinistrorsum descendens. 1 POMPEIANORV paries praebere videtur, POMPEIANARV KEKULÉ, MAGALDI; quarta a fine potius est O, nam A diverse exaratur, ut patet ex pluribus locis amborum versuum, cum prima O eiusdem nominis certam similitudinem monstrat. Cestiliae gentilicium hic nude usurpatum est; de qua gente cf. CASTRÉN2 153 n. 112. CANTARELLA contendit Cestiliam non prostitutam fuisse, fortasse quod gentilicium tantum fert; qua re autem de eius statu nihil colligi potest. – De Pompeianoru scribendi ratione cf. DIEHL, De m finali 216. 277. H. S. 2413i (cf. p. 222. 465. 704) Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Calliṣṭụṣ Augustianus Vedi(o?) – Ne(ronianus?) Poppaesis – Cerato. Cf. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 446 sq. (de cognomine Nepoppaesis, quod suspectum habet); CASTRÉN2 234 n. 433, 4 (qui nota numeri huius tit. indicat errore 2413); ID., Arctos 15, 1981, 12; FRANKLIN, Pompeis difficile est 117 n. 110 cum versione Anglica. Callistus Vedi, Nepoppaesis(?) CASTRÉN; Vedius Nepoppaesis MAU, ind. p. 746. Nepoppaesis autem neque cognomen neque aliud quid explicari potest (omnino reiciendum est quod proponit MAU p. 704 Ne(ro) Poppae(e)sis intellegendum). Sed fortasse (si quidem recte lectum est), collatis tit. 259 et 1499, intellegere possis Ne(ronianus) vel Ne(ronensis) Poppaeensis: Callistum (potius quam Vedium), qui ex numero Augustianorum Neronis (de qua re vide supra ad tit. 2380) fuisse videtur, aliquo modo Neroni Poppaeaeque favisse. Patet Poppaeae, ut et Neroni, commercium cum Pompeis fuisse et eos ibi populari aura praeditos; Poppaea autem necessitate coniucta cum Poppaeis Pompeianis non fuit, ut saepe putatur (e. g. MAU, ad tit. 3525; A. W. VAN BUREN, in Studies Robinson 2, 970–974; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 72– 84; H. GALSTERER, in Studien Sozialgesch. 333; CASTRÉN2 209 n. 320; V. WEBER, supra p. 1194 ad n. 259); cf. et K. WACHTEL, PIR2 P 850; FRANKLIN, Pompeis difficile est 117 ad n. 110. 125–129. Callistus salutem dicit fortasse liberto Vedio Cerato (de eo, haesitans quidem, iam ZANGEMEISTER, supra p. 465 cogitavit), qui in tit. 910. 3340, 40. 5914– 5915, fortasse et 1208 memoratur. Cum Cerati cognomen alibi non innotuerit (cf. H. SOLIN, Arctos 49, 2015, 199), re

CIL IV Suppl. 4 vera probabile est omnia eius cognominis testimonia Pompeiana ad eum spectare. Si ita est, VEDI (si quidem recte lectum) dativus breviate scriptus esse debet. Callisto salutem scribenti placuit nomen et cognomen amici appellationibus Neroniani et Poppaeensis separare, nisi nomen amici fortasse posterius adiunxit, nomen a sinistra, cognomen a dextra. H. S. 2413k (cf. p. 222. 465) Tit. rep. in IX 7, 17 ost. postis sinisterioris parte interna (in CTP IV 307 tit. aedibus IX 7, 16 tribuitur, parum accurate ut videtur). Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 752; WACHTER 768 cum versione Germanica. De viginticipitis vocabulo cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulH. S. gaire3 106 et BADER, Formation 163. 2413m. n. 3198. 3199 Tit. rep. in pariete externo inter ost. IX 7, 17 et 18. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 2413m (cf. p. 222) DELLA CORTE, Case ed abitanti3 211 sq. n. 423; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 409. DELLA CORTE Marcellum eundem esse putat ac Curvium Marcellum rogatorem, qui titulos 3618. 3619. 3622 in IX 2, 18 detectos scripsit; Marcellus autem cognomen usitatissimum fuit. H. S. 2414–2426. 2427–2440. 2523. 3201 Tit. rep. corridoio de’ Teatri in tectorio lateris septentrionalis VIII 7, 20 (tit. 2414–2426 prope viam Stabianam; tit. 2427–2432 prope praecedentes, ut videtur; tit. 2433–2440 loco nescio quo. H. S. 2414 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 233 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 117,5 cm a solo, scriptus litteris tenuibus, exceptis AVA 1 ex., quae crassiores sunt. Contulerunt A. VARONE a. 1992 et H. SOLIN a. 2005 et iterum a. 2007, item equi figuram, quae extat etiam nunc in situ sub litt. ERO v. 1, item et alias figuras a ZANGEMEISTER laudatas, quae nunc Pompeis inter reposita servantur (inv. n. 205799). Im. phot. D/74586. D/74587. D/74603. D/95732 = IP 237. D/95733 = IP 238. D/95734 = IP 238 bis. D/74587. D/ 74617 (hae duae equum). D/58056–D/58059 (alias figuras). VARONE, Imagines 420. DIEHL, PWV2 608; GEIST, PW2 54 sq. n. 22 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 129 n. 118 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 20 n. 10 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 806 cum versione Germanica; WACHTER 1142 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Amori e amanti 50 cum versione Italica; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 14 n. 10; M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 28 adn. 23; VARONE, Erotica Pompeiana 38 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 189 cum versione Italica; WALLACE, Introduction 74 n. 127; H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 66. – Figuras a ZANGEMEISTER laudatas exhibent J. LE GALL, Mem. Soc. Antiq. France 9. sér. 3, 1954, 43 fig. 1, 9 (navis); MAIURI, Pompei ed Ercolano2 201 = MAIURI, Mestiere3 259 (gladiatores); LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Guida 56 fig. 16 (gladiatores); MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 32–34. 52 (gladiatores). 48 sq. (eques cervum insequens). 127. 129 (naves). 142 (equus); PEKÁRY, Schiffsdarstellungen 230 n. I–P 85 m (navis); LANGNER, Graffitizeichnungen 18 adn. 50. 46 adn. 267. 47 adn. 276. 51 adn. 309. 53. 70 adn. 440. 71. im. del. tab. 51 fig. 1005 ab AUCTORE (gladiatores); 55. im. del. tab. 62 fig. 1083 e GARRUCCI (eques cervum insequens); im. del. tab. 94 fig. 1416 ab AUCTORE (equus); 68. im. del. tab. 119 fig. 1894–1895 (naves). 1 verbum propero, alia cuspide exaratum, fortasse non huius tituli esse putat A. VARONE, nescio an recte.

1767

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Sava (cuius lectio certa est) appellativum MAU, ind. p. 764, DIEHL, haesitantes quidem, cognomen GEIST, DELLA CORTE, WEEBER, KNOKE, VARONE, WACHTER ducunt, cognomen Celticum KAJANTO haesitans, qui refert ad cognomen Savus apud HOLDER, Sprachschatz II 1391. Mihi potius est appellativum, difficile intellectu quidem; fortasse agi potest de blanda voce formae retrogradae derivata ex verbo saviandi et vocabulo savii (cf. H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 66; in Veikko Väänänen 39); cf. meum savium de amata TER. Eun. 456. Collato tit. 1326 inscriptioni pentapodiam iambicam fortasse inesse putat FELE, nescio an recte. H. S. 2415 (cf. p. 223) Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 304 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 142 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1992; recognovi EGO a. 2004. Tertian(i) hic abitar⟨u⟩nt. Cresces verpa, va(le). Im. phot. D/74603. D/74604. D/95730 = IP 236. D/ 95732 = IP 237. D/95733 = IP 238. D/95734 = IP 238 bis. VARONE, Imagines 420. Lectio a ZANGEMEISTER p. 223 data plus minus accurata est, nisi quod ex im. phot. et ex autopsia paucis locis aliter legerim: TERTIAN HIC (ita et MARICHAL in schedis; H autem linea transversa caret) ABITARNT CRIISCES VERPA VA ([- - -]TICES VERPA VA VARONE). Notandum tamen est litt. primam nominis CRIISCES valde incertam manere (sed fortasse tectorio corroso excidit). Pro ABITARNT fortasse abitarunt legi potest, si nexum litt. V et R sumere licet, male quidem exceptum VR pro RV. In fine VA quod viderunt ZANGEMEISTER et etiamtum VARONE, iam cum tectorio cecidit. Interpretatio Tertiani vocabuli, quam dedit ZANGEMEISTER p. 223, mihi satis probabilis videtur. – Perfectum habitarunt comprobatur tit. 2421. – Verpae vocabulum (de quo vide F. A. TODD, Class. Quart. 37, 1943, 110 et ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 12) hic contemptim ad Crescentem relatum pars pro toto adhibitum est, ut in tit. 4876 (cf. et 1375). H. S. 2416 (cf. p. 223) Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis 416 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 135 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 et iterum a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/74605–D/74607. D/74588. D/74589. D/ 95727–D/95730/1 = IP 233 –236. D/95735 = IP 239. D/ 95737 = IP 240. VARONE, Imagines 418. 419. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 694; GEIST, PW2 42 sq. n. 33 partim; cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 149 n. 195 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 169 n. 588 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 808 cum versione Germanica; WACHTER 788 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 71 cf. p. VIII); OPELT, Schimpfwörter 124 (de imagine et nomine depravati adscripto); LANGNER, Graffitizeichnungen im. del. tab. 34 fig. 740 (e ZANGEMEISTER supra tab. L fig. 24; inscriptionis non redditur nisi pars eius in disco n. 740); S. LEVINRICHARDSON, in Ancient Obscenities 230. 240. cum versione Anglica. CÌOCÌO legendum videtur; ZANGEMEISTER cum in apparatu neget inter C et O itemque in I quae extant binae lineae litt. I esse posse, in addendis p. 223 id admittit, recte quidem, nam scriptor alibi quoque binas lineas in litteris delineandis usurpavit, ut in litt. N vocabuli CONFREGISTI necnon in prima linea litt. II et in litt. M vocabuli PIIRAM. – restat litt. T vocabuli TV quamquam abrasa, item reliquiae litt. T vocabuli TVO. – litt. A vocabuli PIIRAM linea

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI transversa caret. – MÌCCÌONIS scr. – post STATVM lineae, quas ZANGEMEISTER se non vidisse dicit, adhuc extant et fortasse partem figurae hominis, de qua infra, efficiunt (nescio an ZANGEMEISTER huc facies duas ab eo sub MÌCCÌONIS visas referat de earum loco errans). Medius titulus (tu tuo … peram) characteribus aliquantum maioribus scriptus est, tota inscriptio tamen una est. Quod ad sensum huius effusionis attinet, CÌOCÌO quid sibi velit obscurum manet. MAU, ind. p. 756 et H. BANNIER, ThLL s. v. cocio, 1400, 67–68 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 96 hic appellativum cocio sensu arillatoris subesse putant (de Cocionis cognomine vix cogitare licet, ut vult WEEBER; Cocio quidem extat [KAJANTO, Cognomina 164. OPEL II 67], sed potius de nomine epichorico Gallico agitur). Si res ita se habet, error scripturae cìocìo subest (quod neque MAU neque BANNIER bene viderunt, nam tectorium habet cìo-, non co-), quod fieri potest (Ì errore addita esset ex iunctura ÌO praecedenti et sequenti). DIEHL autem cìo cìo intellegit, fortasse de ciendi verbo cogitans. Neque haec interpretatio omnino reicienda est; scriptor hoc verbum propter affinitatem cum sono Miccionis nominis bis adhibuerit, fortasse alludens ad sensum voces, sonos sim. edendi (cf. H. SPELTHAHN, ThLL s. v. cieo, 1055, 81 sq.). MONTERO CARTELLE conicit hic secundam partem Miccionis nominis repetitam esse, quod fortasse non omnino reiciendum est. – Miccionis cognomen Graecanicum explicari potest (cf. BECHTEL, HPN 486. SOLIN, Namenbuch2 719; HOLDER, Sprachschatz II 581 sine causa inter Celtica annumerat), simul autem sonum micciendi verbi (de quo cf. H. RUBENBAUER, ThLL s. v. miccio, 928, 64–69) revocat; fortasse scriptor conscius et irridenter ad sonum hircorum sim. alludit. – pera fortasse sensu obsceno usurpatum; ita et G. PARKER, ThLL s. v. pera, 1170, 12–13 (an de scroto, Graece πηρίν πηρίς, derivativum ex πήρα). – Secunda tit. parte scriptor fortasse alludit ad figuram Miccionis, si ad eam pertinent lineae post statum delineatae, quas ZANGEMEISTER add. p. 223 tit. 2415 attribuit; si res ita se habet, considerandi verbum proprie usurpatum est oculis videndi notione. Pars tituli rhythmi metrici speciem prae se fert. M. L. FELE mihi per litteras proponit in medio titulo tu tuo … peram litteris maioribus scripto (interdum evenit, ut tituli partes metricae litteris altioribus vel brevioribus scriptae sint) dimetrum trochaicum acatalecticum et colon finale (ithyphallicum?), a prima parte diaeresi divisum. Et re vera saltem pars prima sine dubio metrica dimetrum trochaicum continens videtur. Pone hunc tit. alter tit. eiusdem Miccionis extat 290 cm ab angulo dextro, 140 cm a solo, scriptus litteris maioribus (altis 1–1,5 cm); legitur MICCIO (im. phot. D/95730 = IP 236), ita ut primae litt. I et C intersecentur. Infra est delineata facies viri. H. S. 2417 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 346 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 132 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit A. VARONE a. 1992; recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/74588. D/74607. D/95727 = IP 233. D/ 95728 = IP 234. D/95729 = IP 235. VARONE, Imagines 419. Bene legit ZANGEMEISTER, nisi quod CLAVOS plus minus certe legitur, ut ipse monuit; est igitur pone LXXXVII linea brevior, ut eam legisse sibi visus est. H. S. 2418 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 367 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 135 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 et iterum a. 2009 H. SOLIN.

1768

POMPEII Im. phot. D/74589. D/74607. D/95727 = IP 233. D/ 95728 = IP 234. D/95729 = IP 235. VARONE, Imagines 419. H. S. 2419 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 467 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 140 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/74590. D/95735 = IP 239. D/95736 = IP 239 bis. D/95738 = IP 241. D/74623. D/95787 = IP 290. VARONE, Imagines 416. CASTRÉN2 136 sq. n. 38; LANGNER, Graffitizeichnungen 43 adn. 247. et im. del. (ab AUCTORE) tab. 23 fig. 459 (inscriptio non redditur), qui vidit. M(arcus) Aquis (= Aquin(ius)?) Faustus CASTRÉN minus probabiliter; potius M(arcus) Aquis(ius) intellegendum (ita SOLIN – SALOMIES, Repertorium2 20). Faustus litteris minoribus, tamen eadem manu scriptum videtur; probabile igitur est M. Aquisii cognomen fuisse. LANGNER p. 43 adn. 247 faciem hominis sub tit. 2423 memoratam ad hunc M. Aquisium pertinere suspicatur. Viderunt A. VARONE et H. SOLIN praeterea litt. VIS sub tit. scariphatas et figuram a ZANGEMEISTER (a GARRUCCI tanH. S. tum, non ab eo visam) et a LANGNER laudatam. 2420 Tit. extat in aditus Corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis 440 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 143 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 et iterum a. 2008 H. SOLIN. Astus hic pedicatur. Im. phot. D/74608. D/74605. D/95735 = IP 239. D/ 95736 = IP 239 bis. D/95737 = IP 240. VARONE, Imagines 418. Legi ex im. phot. et bis ex autopsia; lectio autem ultimi vocabuli admodum incerta manet (litterae P linea verticalis tantum cernitur). Inter ASTVS et HIC signum incerti generis cernitur. Astus et tit. 1771. 1851 occurrit; num omnes ad eundem spectant? Porro cf. murmillonem Astum Iul(ianum) tit. 2508, 34. H. S. 2421 (cf. p. 223 [ad tit. 2415]) Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 435 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 142 cm a solo, scriptus litteris tenuibus (v. 3 fortasse alia manu, utique cuspide tenuiore). Contulit a. 1992 A. VARONE, recognovit a. 2006 H. SOLIN; viderunt et navis figuram a ZANGEMEISTER laudatam. Im. phot. D/74590 –D/74592. D/95727 = IP 233. D/ 95729 = IP 235. D/95730 = IP 236. D/95735 = IP 239. D/ 95736 = IP 239 bis. D/95737 = IP 240. D/95787 = IP 290. Navis figura: D/74621. D/95727 = IP 233. VARONE, Imagines 416. 417. WEEBER, DWH 48 n. 110 partem secundam. 143 n. 506 partem primam cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 809 cum versione Germanica; WACHTER 1251 cum versione Germanica. – ROHLFS, Sermo vulgaris Latinus3 6 n. 8 (male rufa ut adiectivum); W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 82. 86 = Naturalia non turpia 217. 227 cum versione Anglica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 131 (de fellandi verbo); VARONE, Erotica Pompeiana 75 cum versione Italica; ID., Misteri 237 cum versione Italica; CLARKE, Lovemaking 222 adn. 58 (p. 315) cum versione Anglica ex KRENKEL; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150. Navis figuram a ZANGEMEISTER laudatam exhibent J. LE GALL, MemSocAntiqFrance 9. sér. 3, 1954, 43 fig. 1, 11; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 132 (cum im. del. et phot.); PEKÁRY, Schiffsdarstellungen 230 n. I–P 85 o (sine im.);

CIL IV Suppl. 4 LANGNER, Graffitizeichnungen 68. 69 adn. 431; im. del. (ab AUCTORE) tab. 120 fig. 1899 (inscriptio non redditur). De coniunctione quare sensu francog. ‘car’ cf. VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 126 et H. SOLIN, in Veikko Väänänen 45 (in tit. 4874 autem non subest; vide infra ad tit. 4874); alibi in tit. huius Corporis vol. IX 3473 subesse videtur. H. S. 2422 Tit. frustra quaesivit A. VARONE; EGO a. 2004 infra tit. praecedentem minimas reliquias litt. V et I cernere mihi visus sum; a. 2006 autem eas non iam repperi. Im. phot. IP 239 (ubi nihil quidem cernitur). Lectio valde dubia, imprimis propter Russae cognomen, quod nusquam innotuit; etiam cognomen viri Russus rarissimum, consuli a. 268 a. Chr. n. et cuidam Graeco saec. I p. Chr. n. tantum impositum (H. SOLIN, Arctos 35, 2001, 217 sq.). De adiectivo russa agi non videtur. H. S. 2423 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 470 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 133 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2003 H. SOLIN. Im. phot. D/74593. D/95590 = IP 96. D/95735 = IP 239. D/95738 = IP 241. D/95787 = IP 290. VARONE, Imagines 416. LANGNER, Graffitizeichnungen 43 adn. 247. et im. del. tab. 23 fig. 459, qui vidit. Litt. AV perierunt. LANGNER p. 43 adn. 247 faciem hominis hic memoratam potius ad M. Aquisium Faustum tit. 2419 pertinere suspicatur. H. S. 2424 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 478 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 117 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 2003 A. VARONE; recognovit eodem anno et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/95593 = IP D/95787 = IP 290. SOLIN sine n. inv. VARONE, Imagines 416. P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 64 n. 7 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 261 sq. cum im. del. fig. 103. Tit. in tabula pseudoansata scriptus est, nisi quod litt. S extra tabulam stat. ZANGEMEISTER tab. XXXI 37 ante ANTONIVS errore litt. A delineavit, quae ad tit. 2425 pertinet (et recte tab. XXXIX 14 posita est). – Litt. T linea transversa et linea superior tabulae coaluerunt. Litt. N a ZANGEMEISTER ante T lecta esse potest et IV. Litt. A minus certa. Accedit quod litt. AN aliae litt. superimpositae sunt, e. g. C intra N (vix A͆N nexu: quae linea horizontalis litt. A quoque intersecat, non est nisi rima tectorii). Scriptor H. S. tamen Antonius scrivere in animo habuerit. 2425 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 500 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 117 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2003 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/74597. D/95605 = IP 113. D/95624 = IP 133. SOLIN sine n. inv. VARONE, Imagines 415. DIEHL, PWV2 654; MONTERO CARTELLE, Priapeos 141 n. 164 cum sola versione Hispanica; HUNINK, Graffiti 810 cum versione Germanica; WACHTER 1325 cum versione Germanica. Quod post PYGIZA sequitur signum, quod speciem sigmatis quadrangularis prae se fert (vel aliud quid), re vera est ansa sinistra tabellae ansatae tit. 2424. Quod ZANGEMEISTER (item et MAU, ind. p. 749; DIEHL; HUNINK) proponit intellegendum Dos pedicat, eo confutatur quod in tit. 1492 non Δώς, sed Δῖος legendum est et nomen Δώς vox nihili esset. Fortasse ideo recte fecit JAHNIUS, quod scriptum esse pro δὸς πυγίσαι i. e. da pedicare

1769

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI proposuit; item D. BAIN, Class. Quart. 41, 1991, 69, qui tit. Stabianum VARONE, Stabiae 381 ἔδωκε πυγίσαι comparat. H. S. 2426 (cf. p. 466) Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 492 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 142 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2003 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/74596. D/74597. IP 98. D/95639 = IP 149. D/95605 = IP 113. D/95581 = IP 85. SOLIN sine n. inv. (a. 2017). VARONE, Imagines 415. HOLDER, Sprachschatz II 1397. 1433; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459. Col. I 3–5 et col. II 6–10 perierunt. Tota inscriptio ad im. phot. IP 98, col. I 6–10 (v. 6 reliquiae tantum) ad im. phot. D/95639 = IP 149. D/95605 = IP 113, col. II 1–5 ad. im. phot. D/95581 = IP 85 conferri possunt. Notae numerales col. II 3–4 scriptae sunt cuspide tenuiore; ante col. II 2 lit. S item cuspide tenuiore exarata est. Collatis tit. 2426a. 2451 non dubitaveris quin de laterculo nominum gladiatorum agatur. – I 1 EGO CLA͆V[- - -] cernere mihi visus sum. – I 2 tota lectio valde incerta (cf. tamen Sextius tit. 2451 col. II 1); MAU, supra p. 746 periculose in indice nominum collocat. – I 4 Secu[ndus] aut, collato 2451, 6, Sequ[anus]? – I 5 potius quam de Amonii gentilicio (ita CASTRÉN2 134 n. 24) agitur de nomine Graecanico originis Aegyptiacae Am(m)onius, ubique in provinciis orientalibus et occidentalibus testato. – I 6 lectionis (quam etiamtum LOHMANN, Graffiti 336 adn. 1214 accepit) prorsus incertae (iam ZANGEMEISTER imum tantum versum cum parte inferiore litt. IFIO vidit, quam ob rem lectio a GARRUCCI data SITIO respuenda est, neque reliquiae valde exiguae, quae in im. phot. IP 98 a. 1957 cerni possunt, huic lectioni favent [hodie nominis nihil restat], quam ob rem vane ad simplificationem consonantis referas, quasi Sittio subesset [cf. tit. huius Corporis vol. VI 26611 Sitio Veturio Sitius Dionysus et Sittia Hermione], cognomen probabile, licet non testatum); praeterea Sitio formatio inaudita nusquam alibi testata (KAJANTO, Cognomina 270 ex sitis derivat, quod non persuadet; de nomine egi Arctos 49, 2015, 214 [AE 2015, 343]). – I 7 videtur sca⟨e⟩va, genus gladiatoris, potius quam cognomen (ita MAU, ind. p. 753; Venetum putat HOLDER col. 1397, item KAJANTO haesitans). – I 8 SEDLATVS (minus probabiliter SEDIATVS) legitur; Sed(u)latus Celticum esse potest (ita HOLDER col. 1433 et KAJANTO). – I 9 Ispanus lectionis aliquantum incertae, exludi tamen nequit. – I 10 lectionis prorsus incertae; Iutto utique forma corrupta; EGO Iulio legerim (etsi casus dativus admirationem movet, nisi nominativus cognominis Iulionis subest). H. S. 2426a Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis (et non septentrionalis), prope tit. 2441, 183 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 148 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus satis corrosis. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2003 H. SOLIN. Im. phot. D/111133. VARONE, Imagines 403. 5 periit LX notae numeralis LXXV lapsu tectorii. 4 Vetio(m) post ZANGEMEISTER intellegunt et DIEHL, De m finali 264 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 29. 74; si recte exceptum, de simplificatione geminatae -tt- agi debet (ita VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 62). – Cf. tit. 2426. 2451. H. S. 2427 (cf. p. 466) Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 610 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 120 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Felix iat.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. phot. D/74598–D/74600. D/95584 = IP 90. D/ 74599 (tit. inferioris). D/74600 (notarum numeralium). SOLIN sine n. inv. VARONE, Imagines 413. ZANGEMEISTER hic duos tit. manibus diversis scariphatos vidit, EGO autem in linea inferiore verbum IAT ad eundem tit. pertinens lego, et ante alia manu AIRV(?) vel NRV(?). Iru⟨m⟩at temere coniecit VARONE. iat est eat; de e in hiatu in i mutata vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 36–38; eadem scribendi ratio redit in iamus tit. 5092. H. S. 2428 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 758 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 124 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/74601. D/95741 = IP 244. SOLIN sine n. inv. VARONE, Imagines 412. Restant C◦O et pars superior lineae sinistrae litt. V; in im. phot. a. 1957 sumpta tota inscriptio plus minus clare cernitur. H. S. 2429 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 770 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 140 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/74601. D/74602. D/95741 = IP 244. SOLIN sine n. inv. (a. 2017). VARONE, Imagines 412. Ambae litt. F formam cursivam exhibent, quae formae n. IV 4 apud ZANGEMEISTER tab. I respondent. Lapsu tectorii periit tota tit. pars dextra, nisi quod post litt., quam ZANGEMEISTER O legit, alia litt., fortasse C est; intra litt. O coniecturalem existunt duae hastae | |, tamquam formam cursivam litt. E formarent; voluerit scriptor igitur fec[i(t)]? Aut post litt. F habemus litt. E formae lunaris (posito litt. O a ZANGEMEISTER lectae lineam dextram alienam esse), deinde litt. L (cuius transversa aegre cernitur), litt. I (cuius pars inferior non iam discernitur et litt. C; igitur felic(iter) vel felic[iter], quod tamen incertum remanere concedendum est. H. S. 2430 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 1920 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 124 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Im. phot. D/74610. D/74611. D/95740 = IP 243. VARONE, Imagines 410. DIEHL, PWV2 302; WACHTER 462 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 263. Superficie valde corrosa multae litterae plus minus perierunt. Ut et VARONE notat, in v. 1 litt. VRA, BONEI, CO, AT, quae etiamtum in im. phot. IP 243 a. 1957 sumpta cernuntur, nuper perierunt; item periit versus pars reliqua post COMMEATVM. – 2–3 post DARETIS litterae ita sunt abrasae, ut nihil fere earum legi possit. Lectio nominum Nuelas et Barnaeus certa est; ambo Semitica videntur: hoc (de quo vide GRASSI, Semitic Onomastics 165 sq.) usitatissimum in Italia (vide H. SOLIN, ANRW II 29, 2, 1983, 637 sq. 677. 680. 729 sq. 742. 758; ID., Sklavennamen 602; male I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458 Etruscum contendit), de illo cf. WUTHNOW, Personennamen 83 sq. – Cf. tit. 2437. H. S. 2431 (cf. p. 223) Tit. rep. sub tit. praecedenti. Tit. perisse nec im. phot. servari affirmant A. VARONE et H. SOLIN. H. S. CASTRÉN2 192 sq. n. 257 (de gente Mucia). 2432 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 1193 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 130 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN.

1770

POMPEII Im. phot. D/74594. D/95742 = IP 245. VARONE, ImagiH. S. nes 411. 2433 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 1308 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 118 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 et iterum a. 2017 et 2018 H. SOLIN. Item contulerunt litt. a ZANGEMEISTER in comm. memoratas. Gaudian(e) felịx, rogo te. Im. phot. D/74609. D/74595. SOLIN, 3382–3384. 3386 (a. 2018). VARONE, Imagines 411 (ubi aegre cernitur). 1 GAVDIAN legendum; omnes litt. integrae sunt, excepta G, cuius pars superior periit (GAVDAN VARONE). Quas sequuntur litt. aliquantum haesitans FELIX legi; FER vel FECT ZANGEMEISTER (qui recte putat cum GAVDIAN coniungendas esse), perperam (FER admitti nequit; quod C legit non est nisi pars sinistra magnae litt. O). ZANGEMEISTER putat v. 2 ab alia manu profectum esse posse; mihi manus eadem videtur. Si idem in tit. 2456 redit, ut mihi probabile videtur, gentilicium Gaudian(i)us et hic praesto esse debet, de quo vide infra ad tit. 2456 (si eum recte excepi); quae cum ita sint, Gaudian(e) vel Gaudian(i) felix, rogo te intellegendum; si non idem sunt, Gaudian(a) quoque solvi potest. Gaudiani cognomen perraro testimoniis confirmatum: tit. AE 1956, 73 Hadriani libertus Tibure. H. S. 2434 = 1447a (cf. p. 207. 223) Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. CASTRÉN2 201 n. 296, 1 (de gente Ovia). Cf. tit. 2428. H. S. 2435 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 1872 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 129 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/74611. D/74612. VARONE, Imagines 410. H. S. 2435a Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 1814 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 112 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2008, tertium a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/74612. D/74613. D/95740 = IP 243. SOLIN, sine n. inv. VARONE, Imagines 411. Pone lacunam lege CCCCCCV cet. H. S. 2436–2438 Tit. frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN (nec im. phot. servantur). H. S. 2437 (cf. p. 223. 466) Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis (cuius locum ZANGEMEISTER, qui vidit, nobiscum non communicat) inferius. DIEHL, PWV2 301; WACHTER 461 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 32 sq.; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 264; WALLACE, Introduction 58 n. 63. ZANGEMEISTER titulum ad curatorem muneris gladiatorii (assentientibus G. MANCINI, Diz. epigr. 2, 1910, 1341; TANZER, Common People 78. 81), turmam ad gladiatorum equitum refert, recte ut videtur, ut patet potissimum ex loco, ubi prodiit, et ex cognominibus Graecis curatoris et centurionis. Sine ullis argumentis CASTRÉN2 96 et in Pompei 79, 49 contendit hoc titulo probari Octavianum cohortes Pompeis degentes auxiliariis suis substituisse (vide et CASTRÉN2 179 n. 205, 13–14, qui Hilarum praefectum turmae fuisse putat), obstant autem nomina Graecanica; nec doctrinam multo meliorem redolent aliae quae explicationes, quarum operae pretium est has duas commemorare: saepius ad collegia iuvenum relati sunt (e. g. L. R. TAYLOR,

CIL IV Suppl. 4 JRS 14, 1924, 166; DELLA CORTE, Iuventus 44; H. GALSTERER, in Studien Sozialgesch. 27. 28 adn. 47); ad Troiae lusum (DEMOUGIN, L’ordre équestre 249 sq.). Vocabula centuriae (si quidem recte sic lectum est) et turmae hic sensu laxiore usurpati sunt. Nomen curatoris sine dubio fuit C(aius) Alleius Astragalus, cf. p. 466 (adde igitur albo Pompeianorum CASTRÉN2 133 n. 23 et dele 130 n. 11, 3 sub Aeliis). Tit. est a. 37 a. Chr. n. (de Agrippae consulatu cf. RODDAZ, Marcus Agrippa 91 adn. 29). H. S. 2438 Tit. rep. superius ad dextram tit. praecedentis. LANGNER, Graffitizeichnungen 43. im. del. tab. 25 fig. 559 (e GARRUCCI). H. S. 2439 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 1960 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 132 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/74614. VARONE, Imagines 410. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458; CASTRÉN2 162 n. 148, 1. Dasius sine dubio cognomen Illyricum ubique usitatum (KAJANTO; SOLIN, Sklavennamen 613), non gentilicium, ut putat CASTRÉN. H. S. 2440 (cf. p. 223. 466) Tit. rep. pone tit. 2438; extat Neapoli in museo (inv. n. 111958), scriptus litteris penitus scariphatis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110926. VARONE, Imagines 409; WACHTER 1318 cum versione Germanica. DIEHL, PWV2 452; BALDI, IP 75 sq. n. 108 cum versione Italica; KRENKEL, Erotica antiqua 59 cum sola versione Germanica. 1–3 perierunt primae litterae. – 1 quae dedit ZANGEMEISTER sinistra et dextra DEC non sunt puncta, sed tectorii cicatrices. De genetivo aerus cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 84; J. F. ESKA, Glotta 65, 1987, 150. – De verbo comperendinandi VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 107. Cf. infra ad tit. 2450, unde patet et hanc inscriptionem a. 3 a. Chr. n. exaratam esse. H. S. 2441–2457. 2426a. 3201a–3204 Rep. corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 in tectorio lateris meridionalis. H. S. 2441 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 214 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 146 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2003 H. SOLIN. Im. phot. D/74836. VARONE, Imagines 404. Agitur fortasse de fragmento laterculi gladiatorii, ut tit. 2426. 2426a. 2451; cf. etiam tit. 2435a. H. S. 2442 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 296 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 145 cm a solo, scriptus litteris modice crassis. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 H. SOLIN. H. S. Im. phot. D/74837. VARONE, Imagines 404. 2442a Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 252 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 142 cm a solo, scriptus litteris modice crassis. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Im. phot. D/74837. D/74838. VARONE, Imagines 404. Lapsu tectorii litt. post AP perierunt. A sinistra ACIASSCV[- - -] mihi legere visus sum; quid autem subsit, non clare perspicio. H. S. 2442b Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 431 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 136 cm a solo, scriptus litteris modice

1771

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Pedico Ṿẹṛịḷlu. Im. phot. D/74839. VARONE, Imagines 404. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150. Pone PIIDICO ZANGEMEISTER litt. A vidit, nunc secunda linea obliqua tantum cerni potest, ita ut etiam litt. V repraesentare possit. Litt. proxima videtur aut E aut F aut T, proxima aut R aut B aut P. Ultimae clare leguntur ILLV. Conicere possis fortasse Verillu(m) = Beryllum. Berylli cognomen Pompeis innotuit: tit. 5552 (servus Avianiorum Pompeianorum fuisse potest). 4621. H. S. 2443 Tit. extat partim in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 636 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 136 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus valde evanidis Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2003 et iterum a. 2009 H. SOLIN. Im. phot. D/74840. D/95588 = IP 94. D/95626 = IP 135 (im. phot. altera et tertia exponunt statum tit. meliorem). VARONE, Imagines 405. J. LE GALL, Mem. Soc. Ant. Fr. 9. ser. 3, 1954, 43 fig. 1, 10 cum sola nave (inscriptio in adn. minus accurate ΑΦΡΟΔΙΤΕ redditur); PEKÁRY, Schiffsdarstellungen 230 n. I–P 85 cum sola nave; LANGNER, Graffitizeichnungen 68– 70; im. del. (ab AUCTORE) tab. 132 fig. 2048–2049. Nuper litterae usque ad litt. R perierunt, sed in im. phot. a. 1957 sumpta a sinistra HAPR cernitur. NITV lectionis aliquantum incertae (I et T vix integrae cernuntur), defendi autem potest. NITV autem quid repraesentet non certe constat; an ni tu intellegendum sit? Ita videtur et MAU intellexisse, cf. ind. vocab. p. 761. 765. – De aspirationis transpositione in Ephaprodite vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 57; quae saepius in titulis aetatis imperatoriae occurrit (similia exempla Romana transpositionis p – ph > ph – p collecta sunt in huius Corporis vol. VI 6, 3, e. g. p. 53. 269). ZANGEMEISTER de duabus navibus lato alveo et velo inflato praeditis tacet, quarum in prima titulus scriptus est; de qua nave vide im. phot. et delineationem a LANGNER publici iuris factam (is quoque ODITE NITV tantum vidit); qui Ephaprodite nomen navis fuisse credit, sine dubio male. H. S. 2444 Tit. (cuius locum ZANGEMEISTER, qui vidit, nobiscum non communicat) periit, neque im. phot. servantur. H. S. 2445 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 800 (v. 4: 790) cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 115 cm a solo, scriptus litteris modice crassis partim corrosis. Recognovit a. 2006 H. SOLIN, post eum eodem anno contulit A. VARONE; iterum recognovit a. 2018 H. SOLIN. Im. phot. G/597 (a. 2011). SOLIN, 3387–3390 (a. 2018). VARONE, Imagines 405. HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 65. 1 periit. – 2 ita excepi: [- - -]DIED[- - -]DPDICA [- - -]. – 3 VEΓI[- - -] PACAN[IS]. – 4 MALDIXITETESTIFI[- - -]. Interpungendum videtur maldixi te, testifico[r?] (aliter HERAEUS). 4 si bene excepimus ZANGEMEISTER et EGO mald-, habemus formam syncopatam maldixi, quae nusquam alibi redit, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 45. – testifico VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 87 inter verba quae formas activas pro deponentibus afferunt, recte quidem, quoad tectorium pone O non cecidit. H. S. 2446 Tit. periit lapsu tectorii. Contra extat tit. IOLO a ZANGEMEISTER in adn. memoratus in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 876 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 110 cm a solo, scriptus

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI litteris tenuibus satis evanidis. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. tit. in adn. laudati D/74842. VARONE, Imagines 406. HUNINK, Graffiti 811 cum versione Germanica. In hoc tit. intellegendum est nomen Graecanicum Iolus (deest apud MAU, ind. cogn.), i. e. Iolaus, quod Romae pluries redit (SOLIN, Personennamen2 535), in Graecis saepius. H. S. 2447 Tit. rep. iuxta tit. praecedentem in antiquiore tectorii stratura. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2448 Tit. extabat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis; periit. Extat solum figura equi a ZANGEMEISTER ad sinistram inscriptionis visa, 1931 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 139 cm a solo. Contulerunt a. 1992 A. VARONE et a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/74843. DIEHL, PWV2 388; WACHTER 576 cum versione Germanica. – LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 1420. Stelio (si ita legendum) nomen equi potius quam viri H. S. mihi videtur (haesitat MAU ind. cogn. p. 754). 2449 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 1945 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 140 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/74844. VARONE, Imagines 406. Restat ACAS. H. S. 2450 Tit. (cuius locum ZANGEMEISTER, qui vidit, nobiscum non communicat) perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 452 adn. 453; KRENKEL, PI p. 50 cum im. del.; MONTERO CARTELLE, Priapeos 106 n. 28 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 6 n. 109 cum versione Italica; WEEBER, DWH 72 n. 239 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 812 cum versione Germanica; WACHTER 1317 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 26, 1977, 6, 616 = ID., Naturalia non turpia 103 cum sola versione Germanica; J. N. ADAMS, RhM 126, 1983, 347 (de mulieris vocabulo sensu erotico); VARONE, Erotica Pompeiana 83 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 34 male cum versione Italica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150; A. VARONE, in Roman courtesan 89. Tres sodales sine dubio sunt Geryones trimembres tit. 2440, ubi vide. – Scriptus est titulus d. 21 m. Nov. a. 3 a. Chr. n. H. S. 2451 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 2105 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 130 cm a solo, scriptus litteris tenuibus valde abrasis. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit ut potuit a. 2007 et iterum a. 2008 et tertium a. 2011 H. SOLIN. Im. phot. D/74845. D/95739 = IP 242. VARONE, Imagines 406. BALDI, IP p. 34 n. 44 cum versione Italica; WEEBER, DWH 127 n. 427 cum im. del. ex MAULUCCI VIVOLO, ut videtur, errore inscriptionis nota numeri posita 10227; cum versione Germanica. – MAIURI, Pompei ed Ercolano2, 201 = ID., Mestiere3 259 cum im. del. (inscriptio non redditur); G. BECATTI, EAA II, 1959, 345 cum im. del. (inscriptio non redditur); LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Guida 56 cum im. del. (inscriptio non redditur); VILLE, Gladiature 315 adn. 204; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 34 cum im. del. ex pariete ut videtur quia gladiatorem ad dextram stantem, qui apud GARRUCCI deest, addidit; LANGNER, Graffitizeichnungen 44 adn. 260. 47 adn. 276. 118 sq.; tab. 38 fig. 783 murmillonem (e GARRUCCI; inscriptio non redditur); CASSANELLI et AL., Case e monumenti 192 n. 156, 6 cum im. del.

1772

POMPEII tit. et murmillonis (ex F. et F. NICCOLINI, Le case ed i monumenti di Pompei IV 1, Graffiti, Napoli 1896, 18 tab. VII 6); BERRY, Complete Pompeii 143 n. 6 cum im. del. tit. et murmillonis (ex IISDEM). Omnino perierunt I 1–6; I 9–10 aegre cernuntur. Gladiatorum figurae quoque aegre cernuntur, paullo melius in im. phot. – I 8 ante VIRIOD scriptum videtur II. – I 9 restat [- - -]OFAG[- - -]. – I 10 ỊẠNARVS legere mihi visus sum (de numero non certe constat). Laterculus nominum gladiatorum ad sinistram figurae murmillonis, ad dextram fortasse oplomachi additus; lineamenta huius tamen aliquantum vaga (e. g. unus pes ocrea oplomachi propria caret). Complura nomina in tit. 2426. 2426a redeunt, ubi vide de interpretatione. Nomina partim corruperunt MAULUCCI VIVOLO et WEEBER. – Viriotal(us?) Viriod(alus?) nomen Celticum videtur, cf. K. H. SCHMIDT, ZCPh 26, 1957, 297; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459 (parum accurate); de commutatione inter t et d VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 54. – I 10 est Ianuarius; de u praetonica omissa cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 41, de elisione litt. i in hiatu ibid. 40. Eadem scribendi ratio sine u et i saepe in titulis christianis redit. – De ratione numerorum victoriaH. S. rum et pugnarum disserit VILLE. 2452 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 2150 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 138 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus; extat etiam gladiatorum par, 2136 cm ab eodem angulo, 129 cm a solo. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/74846. D/74847 (gladiatorum par). VARONE, Imagines 407. Litterae hodie aegre cernuntur (in im. phot. a. 1992 sumpta adhuc clare leguntur). H. S. 2453 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 2157 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 114,5 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus valde abrasis, ut hodie nihil fere cernatur (paullo melius in im. phot. leguntur). Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/74848. VARONE, Imagines 407. VIAC alia manu scriptum videtur. – Primae partis lectio prorsus incerta; solum RO aliquantum certum ist. Ex im. phot. CIIRO aut GIIRO valde haesitans coniecerim. Si Gero intellegitur, videtur esse nomen Graecum Gero, quod praeter varias regiones Graecas Romae (SOLIN, Personennamen2 1022), Capuae (tit. huius Corporis vol. I2 2944–5), Arelate (tit. huius Corporis vol. XII 743), Coloniae (tit. huius Corporis vol. XIII 8334) redit. H. S. 2454 Tit. a ZANGEMEISTER infra tit. praecedentem visum frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN (nec im. phot. servantur). Cf. CAMODECA, Ceti dirigenti 1, 288, qui de praenomine (et a GARRUCCI et a ZANGEMEISTER sine haesitatione lecto) Postumii dubitat, quia Postumii Pompeiani praecipue Quinti fuerint, nescio an recte. H. S. 2454a Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 2280 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 132 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Im. phot. D/74849. D/74851. D/95724 = IP 230. VARONE, Imagines 408. 409. Lectio a ZANGEMEISTER data certa est, nisi quod litt. V integra restat (licet linea dextra lineis alienis et laeso tectorio superimposita sit) et loco O legenda est S (nisi haec longa linea obliqua aliena est, immo inscriptionem recentem incipit). Utcumque res se habet, Nicedius intellegendum (VARONE, qui haesitans NICIIDIV[S] legit, sine

CIL IV Suppl. 4

1773

negotio Nicidius tit. AE 1927, 112 comparat). – NICIIR male MARICHAL in schedis. Agitur de Nigidii gentilicio (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 27); gens Nigidia Pompeis testimoniis confirmata: CASTRÉN2 195 n. 268, ubi adde. Scribendi rationem Nicedadde apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21 (e loco i). 53 (C loco G certa videtur). H. S. 2455 (cf. p. 223. 466) Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 2245 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 125 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/74850. D/74851. D/95724 = IP 230. SOLIN sine n. inv. (a. 2017). VARONE, Imagines 408. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 422; KRENKEL, PI p. 61 cum versione Germanica et p. 86 cum im. phot.; WEEBER, DWH 155 n. 538 cum versione Germanica; WACHTER 944 cum versione Germanica. – ÉTIENNE, Vie quotidienne 255; CASTRÉN2 203 n. 304, 2; A. ŁOS, Class. Wrat. 11, 1987, 60. 1 NOV͆EMBRES VARONE, sed iam ZANGEMEISTER agnovit inter N et V nullam litteram O extare posse. – 2 FA͆VSTO lectionis certae, de qua re sine causa dubitavit ZANGEMEISTER. 1 de scribendi ratione Nuembres cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 49. – 2 Suri cognomen ÉTIENNE et CASTRÉN (mendo typographico Sursus) et ŁOS ut Syrus intellegunt; eodem autem iure de nomine Illyrico aut Celtico Surus agi potest (cf. SOLIN, Beiträge 81. 102, 5). Inscriptio urbana P. Poetelli P. l. Syri (VI 10200), quam refert ZANGEMEISTER in comm., falsa est (ILMN I 647). Quid sibi voluerit scriptor, parum certe constat; genus ornamentorum praebitorum obscurum manet. Item quo pertineat honoris causa, incertum manet (ad Surum [nisi Suri] libertum?); utique pessime KRENKEL et WEEBER intellegunt Honoris causa, tamquam Honor cognomen esset (tale cognomen tamen prorsus ignotum). H. S. 2456 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 2322 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 138 cm a solo, scriptus litteris modice crassis. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 et iterum a. 2017 et 2018 H. SOLIN.

Fig. α

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

Fig. β Fig. α tit. 2456 pars media et dextra et tit. inediti in comm. memorati; fig. β tit. 2456 pars dextra et alii tit. inediti in comm. memorati. Im. phot. D/74852–D/74854. D/95725/6 = IP 231/2. SOLIN, sine inv. n. (a. 2017); 3396–3398. 3400–3408. 3411. 3415 (a. 2018). VARONE, Imagines 409. 1 C (vel G) GAVD`I´AṆỊ Ṃ[- - -]ELLI [- - -?] ET FAENVNỊṾỊ (sed non certe constat litt. IVI, quae breviores sunt et fortasse non eadem cuspide scriptae, ad hunc tit. pertinere) legere mihi visus sum (ante G alia G vel C cuspide subtiliore scripta est); ZANGEMEISTER in fine primi nominis ANVS legit, vix recte; G GAVD`I´ANI M[AR]CELLI FAENVN VARONE; GAVDA.V?V?S? ELLI… FAENVA (?) MARICHAL in schedis, male sine dubio. In primo nomine scriptor fortasse in D additamentum litt. I adiecit; ita et VARONE; eius nominis ultima litt. I valde incerta, obliqua evenit, instar primae lineae litt. V. Nomen fortasse C. vel G. Gaudiani M[ar]celli legendum. Gentilicium Gaudian(i)us tit. huius Corporis vol. VIII 7371 innotuit (est iuxta Gaudienus formatio probabilis). Excludi nequit eundem in tit. 2433 redire. Quid autem tit. ex. subsit, non certe constat. Num faenum memoratur? Vix Phaenusa breviate redditum? Intra litt. EN incipiens tit. ineditus litt. minoribus scariphatus extat, quem valde haesitans sic fere excepi PHILARGVR ḤỊ [CVM] BAR VITALE SẸIẠ ORCI NICII, i. e. Philargur hic [cum] Bar(bidio) [vel Bar(bidia)] Vitale (et) Seia Porci Nice(phori). Nuper emersit L. Barbidius Vitalis Pompeianus (CASTRÉN2 143 n. 70, 3); gens Seia Pompeis saepius innotuit (CASTRÉN2 218 n. 371, 1–3, ubi adde tit. 1876. 7354. X 8071, 54) Aut est legendum Philarguri et [- - -] Bar(bidi) Vitalis et (male exceptum) Ṃ. Porci Nice(phori). Marci praenomen fert ille notissimus M. Porcius M. f. duovir Pompeis a. 70 a. Chr. n. Alii tit. inediti sunt sub litt. E vocabuli FAENV scriptus litteris crassis MV; in parte inferiore intervalli litt. N et V scriptus litteris modice tenuibus, lectu difficilis, fortasse ETRVS, i. e. Etrus(cus), aut ÌIIRVS i. e. (H)ierus, vix LIIRVS i. e. Lerus, quod nomen Pompeis non extat (in tit. 6797 Lirus non Lerus legendum, cf. infra ad tit. 6797); sub tit. praecedenti scriptus litteris corrosis, lectu difficillimus, fortasse A VINIIIVS II +++[- - -], i. e. A(ulus) Vineius (Vinii Pompeis testati, Vineii alibi satis bene). H. S.

2457 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis 2508 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 137 cm a solo, scriptus litteris valde corrosis, ut nihil fere cerni possit. Recognovi ut potui a. 2007; contuli ad im. phot. Methe Cominiaes Atellana amat Chrestum; corde [si]t utreisque Venus Pompeiana propitia, et sem[per] concordes veivant. Im. phot. D/95726 = IP 232 (ubi litterae aegre cernuntur). VARONE, Imagines 409. 515. DIEHL, PWV2 493; GEIST, PW2 52 sq. n. 14 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 112 n. 56 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 66 sq. n. 88 cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 52 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 19 n. 4 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 813 cum versione Germanica; WACHTER 1158 cum versione Germanica. – F.

MARX, RE II, 1896, 1920 s. v. Atellanae fabulae; E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 125; G. DELLA VALLE, RIGI 18, 1934, 2, 5; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 265; DELLA CORTE, Amori e amanti 48 cum versione Italica; MAIURI, Pompei ed Ercolano2 130 = ID., Mestiere3 138. 642 (hic cum versione Italica); BALDI, Anatema 108 sq.; CASTRÉN2 156 n. 124, 2 (de Cominiis Pompeianis); J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 103; VARONE, Erotica Pompeiana 154 cum versione Italica; MAULUCCI

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI VIVOLO, Graffiti d’amore 35 sq. cum versione Italica; ID., Test. giud. crist. 79; CUGUSI, Aspetti2 393 sq.; SAVUNEN, Women 103 sq.; CANTARELLA, Pompei 75. 165 cum versione Italica; KRZYSZOWSKA, Cultes privés 74; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 90 n. E 17 cum sola versione Anglica; FERTL, Von Musen, Miminnen und leichten Mädchen 188 sq.; WALLACE, Introduction 75 n. 128; BERRY, Complete Pompeii 195 cum sola versione Anglica, mendosa; M. GEORGE, in World of Pompeii 547; E. THIBAUT, Oebalus 3, 2008, 328 n. 33 cum versione Francogallica; VAN ANDRINGA, Quotidien 19 cum versione Francogallica; L. JACOBELLI, in Donna romana 41 (male); LAFORGE, Religion privée 164 cum versione Francogallica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 128 n. E 25 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 104 cum sola versione Anglica.

1774

POMPEII

Methe Cominiae s(erva) GEIST, BALDI, MOREAU; Methe Cominiae suae. Atellana amat Chrestus corde MAIURI neglegenter, intellegendum est Cominiaes (cf. e. g. HEHL, Formen lat. 1. Deklination 19 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 83). Sit utriusque MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore

male. Semper concordes ID. neglegentia. Interpungendum est post Chrestum; aliter MAIURI, qui post corde interp. Methe Atella oriunda erat; ei munus actricis adscribunt GEIST, GIGANTE, Civiltà 146, WEEBER, CANTARELLA, JACOBELLI, HUNINK (haesitans CUGUSI), sed sine negotio (quamquam tit. in Corridoio de’ Teatri rep. est), nam feminarum partes a viris agebantur, ut bene notat MARX. Itaque Atella oriundam esse pro certo haberi potest (ita praeter MARX e. g. VARONE et FRANKLIN et FERTL et KEEGAN). – CUGUSI structuram metricam subesse conicit, nescio an recte (concedendum est in Methe – Chrestum, si Cominjaes metimur, quendam rhythmum iambicum inesse; in propitia – veivant autem cum CUGUSI vix senarius catalecticus agnosci potest). – De plurali pronominis uterque vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 123. – De optabili christianitate tituli (propter cognomen Chresti) sine ulla utilitate diffuse egerunt P. CIPROTTI, Lateranum n. s. 30, 1964, 220 sq. et BALDI (qui eam negat); cf. MAULUCCI VIVOLO 36, Graffiti d’amore e Test. giud. crist. (vide et VARONE, Presenze giudaiche 40. 93 adn. 29). – Tit. Augusti fere aetatis videtur propter scriH. S. bendi rationem ei, plus minus aequalis tit. 2450.

2458–2463c Tit. rep. in theatro maiore VIII 7, 20. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 2459 = ILS 6439. Tit. rep. in theatro maiore, in columna dimidiata, quae ad scaenae parietis orientalis partem externam posita est. Periit, nec im. phot. servantur. DESSAU, ILS 6439; DIEHL, PWV2 200; WACHTER 359 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 59 (de scito ordinis); P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 67 n. 15 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica (de tabulae forma). Etsi vocabula sunt generis publici, textus ipse publicus non est, sed fortasse parodia cuiusdam generis (cf. KRUSCHWITZ – CAMPBELL). Inscriptionis propositum autem ambiguum manet. H. S. 2460 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens, superius. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 81; GEIST, PW2 40 sq. n. 16 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 114 n. 385 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 802 cum versione Germanica; WACHTER 72 cum versione Germanica. – P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 66 n. 11 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica; WEEBER, Pompeii 31 cum versione Germanica; LOHMANN, Graffiti 261 sq. cum im. del. fig. 105. 356 sq. H. S. 2461 (cf. p. 223. 466) cf. CLE 957 adn. Tit. rep. in eodem pariete, a columna, in qua scripti sunt tit. 2459 et 2460, meridiem versus. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 668 adn.; GEIST, PW2 50 sq. n. 68 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 171 n. 598 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 803 cum versione Germanica; WACHTER 795 cum versione Germanica. – GAHEIS, Altrömisches Leben 1, 18 cum versione Germanica; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 85 n. 15; L. GAMBERALE, in Cultura e lingue classiche 3, 1993, 383; P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 241 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER; ID., Studj Romanzi 19, 2014, 248 sq.; MILNOR, Graffiti 29 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 85. Nota punctum v. 1 inter ad et miror positum. 2 cecidisse pro cecidis(s)e et ruinis pro ruina scribit GEIST, male ex exemplis ceteris detracta. De carmine et exemplis ceteris Pompeis repertis vide in universum supra ad tit. 1904. P. K. 2462 (cf. p. 466) Tit. rep. in pariete scaenae theatri maioris VIII 7, 20, nescio ubi. Descripsit WORDSWORTH, ZANGEMEISTER non invenit.

HUNINK, Graffiti 803 cum versione Germanica. 2 est Ἀδώνιος vel Ἀδωνῖος; de quo nomine perraro vide H. S. H. SOLIN, in Wie die Blätter am Baum 75. 2463b Tit. rep. in scaenae parietis occidentalis parte externa, in pila. Periit, neque im. phot. servantur. LEPPIN, Histrionen 192 (non diiudicat cui trium Actiorum illorum pantomimorum notorum acclametur); J. H. STARKS, in New Directions in Ancient Pantomime 132 sq. cum im. del. (e ZANGEMEISTER). Quod proponit ZANGEMEISTER Acti v(ale) intellegendum, exemplo ab eo typis exscripto non respondet; voluitne scriptor Acti Caṣṭ[rensis]? ACTIC(?)A proposuit STARKS. De Actio Castrensi cf. supra ad tit. 1646 et LEPPIN, Histrionen 193 sq. H. S. 2464–2483. 3*–16*. 18* Tit. rep. in porticu post scaenam theatri maioris in insula VIII 7 sita, quae post terrae motum anni 62 in ludum gladiatorium transformata est. Tit. frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 2464 (cf. p. 466) Tit. rep. in eius porticus ordinis orientalis columna a septentrione nona. DIEHL, PWV2 303; WACHTER 463 cum versione Germanica. – WALLACE, Introduction 66 n. 95. Muscarium (de quo vocabulo vide TH. HALTER, ThLL s. v. muscarius [muscarium], 1696, 66 – 1697, 5) hic fortasse armarium a muscis tutum significat; cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulH. S. gaire3 95, qui confert Italice moscaiola, moscarola. 2465 Tit. rep. pone v. 3 et 4 tit. praecedentis. HEHL, Formen lat. 1. Deklination 14 sq., qui scribendi rationem tabule pro -ae haesitans accipit. H. S. 2468 Tit. rep. in eius porticus eadem columna ac tit. 2464. LANGNER, Graffitizeichnungen 16 adn. 18. 47. 107 adn. 682. im. del. tab. 38 fig. 785 (ex F. DE CLARAC, Fouille faite à Pompéi [1813] 28 f. 51 tab. 1 [Z]) – igitur ex eodem fonte, unde reddit ZANGEMEISTER supra tab. XXXIX 6, qui autem figuras omittit); R. S. GARRAFFONI – P. P. A. FUNARI, in Roman Amphitheatres 190 fig. 17, 6 (ex LANGNER). H. S. 2469 Tit. rep. in eius porticus columna quadam MOMMSEN (ZANGEMEISTER non vidit). HEHL, Formen lat. 1. Deklination 48 (errore inscriptionis nota numeri posita 6469). HEHL armatures dativum vel ablativum plur. esse putat, tota autem lectio incerta manet. H. S. 2470 (cf. p. 223) Tit. rep. in eius porticus eadem columna ac tit. 2469 MOMMSEN (ZANGEMEISTER non vidit).

CIL IV Suppl. 4 V. SCARANO USSANI, Riv. Stud. Pomp. 26/27, 2015/16, 7–11, qui eundem habet ac Polucarpum gladiatorem fugitivum tit. 2351, quod excludi nequit, ratione ducta inscripH. S. tionis loci et eiusdem scribendi rationis Poluc-. 2472 (cf. p. 223) Tit. rep. in eius porticus columna nescio qua (ZANGEMEISTER non vidit). CASTRÉN2 218 n. 361, 1. C. Seium fuisse haesitans CASTRÉN putat; eodem modo iam MAU, ind. p. 746, qui in ancipiti est, utrum sic an Sen[- - -] intellegendum sit. H. S. 2473 Tit. rep. in eius porticus columna nescio qua (ZANGEMEISTER non vidit). CASTRÉN2 150 n. 104, 3. CASELLIVS ZANGEMEISTER, quam coniecturam CASTRÉN accepit, favente praesentia gentis Caselliae Pompeis. H. S. 2474 Tit. rep. in eius porticus columna nescio qua (ZANGEMEISTER non vidit). WACHTER 417 cum versione Germanica. Cf. tit. 2476. H. S. 2476 Tit. rep. in eius porticus columna nescio qua (ZANGEMEISTER non vidit). DIEHL, PWV2 286; WACHTER 416 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 206 n. 315, 5; SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 74 sq. n. 33; FORA, Munera gladiatoria 128 n. 58; JACOBELLI, Gladiatori 45 sq. SABBATINI TUMOLESI putat tria nomina initialia a reliqua parte inscriptionis abhorrere, fortasse recte; dicendum tamen est lectionem primae partis satis obscuram esse (Apeleis, quod MAU, ind. p. 748 corruptum putat, a I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 446 sq. ut Apelles explicatur). In parte secunda mentio fit familiae gladiatoriae cuiusdam Pomponi Faustini, qui verisimiliter lanista erat; ita et CASTRÉN et SABBATINI TUMOLESI, quae inscriptionem inter 62–79 p. Chr. n. tribuit, probabiliter quidem, quod quadriporticus theatri post terrae motum anni 62 tantum in ludum gladiatorium mutata est; eodem modo ceteri quoque tituli parietibus huius quadriporticus inscripti ad res gladiatorias pertinentes ultimis tribus lustris Pompeiorum tribui possunt. H. S. 2479 Tit. rep. in eius porticus columna nescio qua (ZANGEMEISTER non vidit). DIEHL, PWV2 330; WACHTER 541. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 266. H. S. 2480 (cf. p. 224) Tit. rep. in eius porticus columna nescio qua (ZANGEMEISTER non vidit). Quaestor potest esse cognomen, insolitum quidem (ita SARTORI, Storia costituzionale 74 adn. 24), cuius exempla KAJANTO, Cognomina 317 duo tantum affert (adde tamen tit. huius Corporis vol. I2 2823 [est aut aevi labentis aut falsum; cf. ibid. p. 1112, ubi res tamen non bene diiudicatur]. ICVR n. s. 24425); munus propter locum ubi prodiit inscriptio rei gladiatoriae conectendum (ita G. O. ONORATO, RAAN 26, 1951, 136 adn. 1), vix autem nomen quaestoris municipalis (cf. V. WEBER, Klio 57, 1975, 201 adn. 142); demum nomen gentilicium Quaestorii subesse potest (secundum add. p. 224 inscriptio dextra laesa est), quod quidem Pompeis adhuc non innotuit. H. S. 2481a. b Tit. rep. in eius porticus columna nescio qua (ZANGEMEISTER non vidit). Forma nominis Arpochrae sine ulla aspiratione etiam in tit. 2400 redit; ceterum cf. supra ad tit. 2193. H. S. 2483 (cf. p. 466) Tit. rep. in eius porticus columna nescio qua (ZANGEMEISTER non vidit). DIEHL, PWV2 29; GEIST, PW2 24 sq. n. 13 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 98 n. 6 cum sola versione Hispanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 66 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 122 n. 405 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 793 cum versione Germanica; WACHTER 430 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, RIGI 18, 1934, 2, 5; D. FACCENNA,

1775

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Bull. com. 76, 1956–58, 42 adn. 18 (de provocatoris vocabulo); VILLE, Gladiature 332 sq. de dedicatione Veneri); W. D. LEBEK, ZPE 57, 1984, 68 adn. 14; VARONE, Erotica Pompeiana 22 cum versione Italica; JACOBELLI, Gladiatori 49; WALLACE, Introduction 58 n. 64; E. THIBAUT, Oebalus 3, 3008,327 n.29 cum versione Francogallica; LAFORGE, Religion privée 164 cum versione Francogallica. LEBEK confert tit. 8711, quem quoque a gladiatore scriptum esse putat (vide ad tit.). H. S. 2484–2492. 5382 Tit. rep. in amphitheatro II 6. H. S. 2484–2486 Tit. frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 2484 Tit. rep. teste ZANGEMEISTER, qui vidit, in amphitheatri parte externa, in pila ab aditu occidentali (in ichnographia ab eo tab. A 143b data) septentriones versus secunda. P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 71 adn. 60 (de tabulae forma). H. S. 2485 (cf. p. 202 [sub 1096]) Tit. rep. teste ZANGEMEISTER, qui vidit, in pila ab aditu occidentali septentriones versus prima. E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 100 sq. = MAGALDI, Iscrizioni 88 sq. (sequens ZANGEMEISTER, add. p. 202); P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 71 adn. 60 (de tabulae forma). H. S. 2487 cf. CLE 957. Tit. extat in amphitheatro II 6, in cryptae, quae posita est aditus septentrionalis (a in ichnographia tab. A 143 a ZANGEMEISTER data = apud VARONE, Imagines p. 113) in orientem, pariete septentrionali 47 cm ad dextram pilae quartae a fine, 139 cm a solo, scriptus litteri modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1994, recognovit a. 2008 et iterum 2009 H. SOLIN. Im. phot. D/85783. VARONE, Imagines 113. DIEHL, PWV2 668 adn.; KRENKEL, PI p. 16 cum im. del. et cum versione Germanica; WEEBER, DWH 171 n. 598 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 182 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Germanica; WACHTER 796 cum versione Germanica. – W. M. LINDSAY, Handbook of Latin Inscriptions, London 1897, 113 n. LXVI, 7; GAHEIS, Altrömisches Leben 1, 18 cum versione Germanica; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 20 n. 92; GIGANTE, Civiltà 233 adn. 74–75; CALABI LIMENTANI, Epigrafia latina4 404 n. 135; J. L. FRANKLIN, in Literacy 82 cum im. del. p. 83; WEEBER, Humor 58 cum sola versione Germanica; L. GAMBERALE, in Cultura e lingue classiche 3, 1993, 383; WALLACE, Introduction XXIII sq. n. 23 et 89 n. 185; HARTNETT, By Roman Hands 63 n. 95 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER); P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 241 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER; ID., ZPE 174, 2010, 211; LOHMANN, Graffiti 85. 2 periit QVI. 1 nota punctum inter ad et miror positum. Carmen ex exemplis hoc et ceteris compositum exhibet LINDSAY. De carmine et exemplis ceteris Pompeis repertis vide in universum supra ad tit. 1904. P. K. 2488 Tit., effusionibus modernis oblitus, extat in eiusdem cryptae pariete septentrionali inter pilas decimam et undecimam, 116 cm a pila decima, 156 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE, recognovit H. SOLIN eodem anno et iterum a. 2009. Aucti Hiacintho Iporo. Im. phot. D/111469. D/112158. VARONE, Imagines 114. 1 superest pars superior litt. C et pars inferior litt. T et I. – 2 HACININO (vel HAG-) cum MOMMSEN olim propensus legere fui (quod MOMMSEN in. I longam interpretatus

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI est, non est nisi pars inferior ingentis A, quam iam observavit ZANGEMEISTER). Quid sibi velit auctor, non certe constat. In 2 et 3 verisimiliter latent nomina Graecanica; 2: Ἁγνῖνος (cuius mihi exempla praesto non sunt, agitur autem de nomine non improbabili; cf. BECHTEL, HPN 14 nomina in Ἁγνο-). De anaptyxi in Hagininus, quae facile evenit inter occlusivam et nasalem, vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 47 sq. Res tamen incerta manet, potius latet Hyacinthus, utinam scriptum Hiac-? Re vera HIACIN- mihi legere visus sum; litt. quae sequuntur, fuisse possunt T linea transversa carens et H, cuius transversa obliqua evenerit; ultima clare O est. Omnibus perpensis HIACINTHO legendum proposuerim, haesitans quidem. Hyacinthus usitatissimum Romae erat, Pompeis quoque tit. 10225 notum (si YACINTVS recte lectum; vide infra ad tit. 10225) – 3 nomen potest fuisse Ephorus, de quo vide de quo vide BECHTEL, HPN 514, qui Cumaeum circ. a. 400 laudat; addi possunt Theraeus IG XII 3, 1303; Cyrenaeus SEG IX 182; apud Romanos tit. huius Corporis vol. V 4438; praeterea Ephoris tit. huius Corporis vol. VI 15266; Eforianus tit. huius Corporis vol. VIII 12506) de scribendi ratione Ipor- pro Ephor- vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 20 (de i pro e). 56 sq. (de omissa aspiratione). Nisi subest Euporus, mero errore scripturae Ip- redditum. Eupori cognomen late passum, Pompeis quoque testimoniis confirmatum: CASTRÉN2 166 n. 161, 7 Fabius Eupor; porro tit. 8491a. H. S. 2490 Tit. rep. in cryptae, quae posita est aditus meridionalis (e in ichnographia tab. A 143 a ZANGEMEISTER data = apud VARONE, Imagines p. 113) in orientem, pariete dextro inter duodecimam et tertiam decimam pilas in tectorio partim albo partim nigro, ubi vidit ZANGEMEISTER. Periit, nec im. phot. servantur. RIILATORIIS ZANGEMEISTER, negans primam F fuisse posse. Relatoris vocabulum autem in pariete Pompeiano paullulum insolitum esset. Ex tab. XXXIII 31 prima litt. F esse potest, quamquam forma quam habet aliquantum incerta manet, sed plus minus formae litt. F n. IV 8–11 apud ZANGEMEISTER tab. I respondet. EGOMET, si licet lineam aliis longiorem in tit. ex. pone RI alienam ducere, FIILATORI vel FIILATORIS legendum proposuerim, pace ZANGEMEISTER. Excludi nequit tit. ex. litt. S et A nexu scriptas esse; voluitne igitur felatori sa͆(lutem)? Eodem modo ut videtur dativus felato(ri) eadem scribendi ratione -l- tit. 4156 scriptus (vide infra ad tit. 4156). H. S. 2491 Tit. extat in amphitheatri II 6 aditus d (v. ad tabulam A huic vol. adiectam) pariete septentrionali 282 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 183 cm a solo, litteris crassis penitus scariphatis nunc corrosis. Contulit A. VARONE a. 2004, recognovit H. SOLIN a. 2017. M(arcus) Maiius Im. phot. D/112160. SOLIN, 1060629. 1060631 (a. 2017). VARONE, Imagines 114. CASTRÉN2 189 n. 244, 1 (de gente Masia); H. SOLIN, Arctos 50, 2016, 156 sq. n. 4. M◦MASIVS ZANGEMEISTER, M◦MAIIVS legendum (ita legerat iam GARRUCCI, quam autem lectionem ZANGEMEISTER reiecit) [de optione MALIVS (quod nomen Pompeis redit) dubie cogitavit, linea obliqua brevis, quae ad dextram primae hastae cernitur, autem aliena est]. De scribendi ratione Maiius cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 49, ubi adde Latomus 26, 1967, 480 Maiio (de cuius interpretatione cf. H. SOLIN, Epigraphica 30, 1968, 122 sq.). Maius nomen gentilicium Pompeis innotuit apud Cn. Alleium Nigidium Maium (CASTRÉN2 133 n. 23, 2). Gens Masia igitur ex albo H. S. Pompeianorum CASTRÉN2 189 n. 244 amovenda.

1776

POMPEII 2492 Tit. extat ad dextram tit. praecedentis 542 cm ab angulo inter septentriones ac occidentem versus, 155 cm a solo litteris crassis penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 2004; recognovit H. SOLIN a. 2017. Im. phot. D/112161. VARONE, Imagines 114. CASTRÉN2 137 sq. n. 42; A. ŁOS, Antiquitas 15, 1992, 143–151 (de gente Arria Pompeis). CASTRÉN et ŁOS ad gentem Arriam referunt, sine ulla necessitate. H. S. 2493 Tit. rep. inter ost. II 4, 5 et 6, inter titulos pictos 1149. 1150, qui extant Neapoli in museo in tabula sine inv. n. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque in tabula neque in im. phot. ullae reliquiae iam restant huius tituli, quamquam tituli picti in eadem tabula contenti licet plus minus evanidi adhuc legi possunt. Im. phot. IP 67 (ubi titulus non cernitur). DIEHL, PWV2 81 adn.; HUNINK, Graffiti 161 cum versione Germanica. H. S. [2494–2502 (cf. p. 466) dele: sunt tituli sepulcrales X 8349– 8361. H. S.] 2503 (cf. p. 224) Tit. rep. fortasse in pariete externo ad sinistram ostii aedium VI 17, 44, in eodem pariete ac tit. 1449 (vide ZANGEMEISTER p. 224), in tectorio rubro. Erat Pompeis in museo. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 1015 cum versione Germanica. – ANDREAU, Jucundus 268 adn. 1–2; CASTRÉN2 166 sq. n. 161. Cf. tit. 8503 duobus Fabis fe(liciter). CASTRÉN coniectura hos duos Fabios fratres Celerem et Memorem facit (cf. et ANDREAU, qui ad DELLA CORTE, Case ed abitanti3 197 n. 384–385 refert). H. S. 2504 (cf. p. 224) Tit. rep. loco incerto, erat Pompeis in museo, ubi vidit ZANGEMEISTER. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 1016 cum versione Germanica. H. S. 2505 Tit. rep. Stabiis. Scriptus litteris tenuibus, extat Neapoli in museo in tab. VIII (n. inv. 4691, teste SOGLIANO in schedis Musei), in eadem tabula ac tit. 5447 = 2506 originis certe Stabianae. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/95607 = IP 116. D/110828. VARONE, Imagines 478. VII minus certum (et punctum non iam cernitur), sed alias litt. ZANGEMEISTER bene legit (ultima potest esse A aut R; inter R et A non est spatium). In tentationem inducaris praefecti al. vocabulum conicere, paries autem RRAEF habet. H. S. 2506 = 5447 ubi vide. 2507 Tit. extat Neapoli in museo in tab. IX (inv. n. 4692), scriptus litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovi a. 2005. Im. phot. D/110699. VARONE, Imagines 449. DIEHL, PWV2 748; WACHTER 969 cum versione Germanica. 1 ex. NTIVS legi. Certe iudicari nequit, utrum SPONSOR appellativum (sic MAU, ind. p. 764) an cognomen (sic DIEHL) sit (idem valet in tit. 5038); nota cognomen Sponsoris rarissimum esse (KAJANTO, Cognomina 362 eius duo tantum exempla affert). Finis inscriptionis obscura manet (per vim n[ep]us (?) vel n[at]us (?) proponit DIEHL); si scriptum est NIIVS, ut videtur, legi debet Neus, quod quid sit nescio: Graecum Νέος ut cognomen non usurpatur, et praenomen Gnaeus, quod interdum Neus scribi potest (NSA 1919, 42e; L. GRAZZI, Fede e Civiltà, nov. 1966, 22), hic minus bene convenit, nam Gnaeus, aliter ac alia praenomina, vice cognominis in Occidente Romano non usurpatum est (vero in Oriente, praecipue Athenis: cf. H. SOLIN, Arctos 36, 2002, 110–112. 40, 2006, 135. 46, 2012, 203). H. S.

CIL IV Suppl. 4

1777

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

2508 (cf. p. 224) Tit. originis incertae. Extat Neapoli in museo inter reposita (inv. n. 4705), in partem epigraphicam (conclave 156) illatus; scriptus litteris modice crassis. Primum descripsi circ. a. 1976; diligenter contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; iterum recognovi a. 2005 et 2007 et 2017. Pri[mum] múnus M(arci) Maeso[ni - - -] Ṣạlluv[ia]ṇi(?) [- - -]V C+++NC VI Nonas Maias.

5

columna I:

columna II:

Tr(aeces) (vac.) M(urmillones) [Ve?]nator Ner(onianus) (pugnarum) II[- - -], Tigris Iul(ianus) p(ugnarum) I(?) ṛ[esc]ens(?) Ner(onianus) (pugnarum) III, m(issus?) Speculator (pugnarum) LXIX v(icit) (vac.) Es[s]ed(arius) (vac.) R(etiarius?) Crys⟨a⟩ntus [- - - (pugnarum - - -]II M(arcus) Artorius [- - -]+++

O(plomachi) (vac.) M(urmillones) m(issus?) [- - -]+[- - -EACIVS(?) Iul(ianus), m(issus?) C+++ Iul(ianus) (pugnarum) LV [- - -] v(icit?) [- - -]+IV[- - -]SM[- - -]IV[- - -]VR II[- - -] INII+IR [- - -] Ner(onianus)(?) [- - -]V [- - -]O[- - -]A N+

Nuntius secundus: Munus N(?) + [- - -] V, IV, III, prid(ie) Id(us), Idi[bus] Mai[s] 10

15

20

25

30

(vac.) Di(machaeri?) (vac.) O(plomachi) m(issus) +++ciens N͆er(onianus) (pugnarum) XX [- - -], v(icit) Nobilior Iul(ianus) (pugnarum) II, T(raex) (vac.) M(urmillo) m(issus) L(ucius) Semproniu[s - - -], v(icit) Platanus Iu[l(ianus) - - -] (vac.) (vac.) T(raex) (vac.) M(urmillo) v(icit) Pugnax Ner(onianus) (pugnarum) III, [- - -] p(eriit) Murranus N͆er(onianus) (pugnarum) III, (vac.) O(plomachus) (vac.) T(raex) v(icit) Cycnus Iul(ianus) (pugnarum) VIIII, m(issus) Atticus Iul(ianus) (pugnarum) XIV, [- - -] (vac.) T(raex) (vac.) M(urmillo) v(icit) Herma Ìul(ianus) (pugnarum) IV, [- - -] m(issus) Q(uintus) Petillius [- - -] (vac.) Ess(edarius?) (vac.) [- - -] m(issus) P(ublius) Ostorius (pugnarum) LI (?), [- - -] v(icit) Scylax Iul(ianus) (pugnarum) XXVI, [- - -] (vac.) Tr(aex) (vac.) M(urmillo) v(icit) Nodu[- - -](?) Iul(ianus) (pugnarum) VII m(issus) L(ucius) Petronius (pugnarum) XIV (vac.) T(raex) (vac.) M(urmillo) p(eriit) L(ucius) Fabius (pugnarum) VIIII v(icit) Astus Iul(ianus) (pugnarum) XIV.

Im. phot. D/95779 = IP 282. D/110565. D/110566. SOLIN, 2541. 2543 (a. 2017). VARONE, Imagines 449. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 260; WACHTER 394 cum versione Germanica. – FRIEDLÄNDER, Sittengeschichte 210, 1922, 72; DELLA CORTE, Iuventus 35 sq.; SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 70–74 n. 32 cum im. phot. tab. 2, 1 (ex im. phot. Ist. Patol. Libro 7858) et im. del. tab. 9, 3 p. 114 (ex ZANGEMEISTER), aliquantulum neglegenter (sprevi quaedam menda minoris momenti); CASTRÉN2 138 n. 44, 2. 166 sq. n. 161, 2. 191 n. 250, 1. 200 n. 293, 3; 203 sq. n. 304, 1. n. 305, 1. 218 n. 362, 2; KOCKEL, Grabbauten 81 cum adn. 253 (de thraecibus et murmillonibus); MOSCI SASSI, Linguaggio gladiatorio 88 adn. 75. 131; WEEBER, Panem et circenses 33 cum sola versione Germanica col. I 16–28; FORA, Munera gladiatoria 128 n. 57; BOMGARDNER, Story of Roman Amphitheatre 56 sq.; CLARKE, Art 145; JACOBELLI, Gladiatori 45 cum im. del.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 59 n. D 32 cum sola versione Anglica; BERRY, Complete Pompeii

Laudand[us Ne]ron(ianus), (pugnarum) [- - -]XI [- - -]+ng C[- - -]IIII[- - -]+ XIV No+[- - -] m(issus?)(?) [- - -?]AB[- - -] RI+[- - -]+++VS

[- - -]IIX[- - -] [- - -]CIV[- - -]

141 cum sola versione Anglica v. 17–19 et 22–24; G. G. FAGAN, The Lure of the Arena. Social Psychology and the Crowd at the Roman Games, Cambridge 2011, 210–212. 318–321 cum versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 78 sq. n. D 37 cum sola versione Anglica; FLECKER, Gladiatorenbilder 61; H. SOLIN, Arctos 50, 2016, 157–169 n. 5; ID., in Collezione epigrafica 257–258 cum im. phot. coloribus efficta. Multae litterae a ZANGEMEISTER visae iam dudum perierunt: 1 periit. – 2 restant MVN et MAESO (litt. M, A et O reliquiae tantum). – 3 restant V litt. prima et IAS. – 4 restant TR M et O. – 5 restant OR◦NER II, IGR++ et IVL◦M◦C. – 6 restant CR[- - -]NS NER◦, SPECVLATOR LXI. – 7 restat D. – 8 restant Y, NT, II◦M◦ARTORIVS. – 9 restant MVNVS, III◦PRID ID, ID. – 10 restant DI. – 11 restant R◦XX (punctum om. ZANGEMEISTER), LAVDAND, O. – 12 restant O, LIOR IVL II, N, IIII, XIV. – 13 periit. – 14 restat M◦L◦SIIMPRONI. – 15 restant P, TANVS. – 16 periit. – 17 restat M. – 18 litt. NA perierunt. – 19, col. dex-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

1778

POMPEII

tra periit. – 20 restat O◦T. – 21 litt. C posterior et VS perierunt. – 22 litt. T prior et IV perierunt. – 23 extat quod vidit ZANGEMEISTER. – 24 post litt. I (longam) periit totus versus. – 25–28 extant quae vidit ZANGEMEISTER. – 29 periit. – 30 restant V◦, VL◦V. – 31 litt. M et L perierunt. – 32 restat integer. – 33 restant L◦, ABIVS VII. – 34 IVL periit. Sprevi v. l. MARICHAL, quae nihil fere ad textum constituendum conferunt, immo erroribus abundant (eas collegit VARONE, Imagines 449). – Nuntius primi muneris: 1 pri[mum] sc. munus suppl. SABBATINI TUMOLESI. – 2 M(arci) [M]eso[nii - - -] SABBATINI TUMOLESI, legerim autem M(arci) Ṃạeso[ni - - -] (utique praenomen a ZANGEMEISTER visum nunc periit, ut admittit ipsa SABBATINI TUMOLESI), quod spatium admittit (vide et infra); – finis versus nunc periit; l. l. v. …. ZANGEMEISTER, potius autem cognomen Maesonii quaesiverim, de quo vide infra. – 3 initium ante VI Nonas om. SABBATINI TUMOLESI, sed sub ES nominis Maesonii etiamnunc V cernitur; quod autem subsit, incertum. – 5 si re vera stetit [- - -]nator, ut GARRUCCI legerat (ZANGEMEISTER NAT iam non vidit), suppleri potest [Ve]nator (KAJANTO, Cognomina 324), nomen ut ita dicam artis bene gladiatori conveniens ut et Pugnax col. I 18 (alia cognomina in -nator desinentia rarissima sunt, excepto Salinatore et Senatore, secundum KAJANTO, Cognomina 322. 317 in titulis satis testatis, ut etiam hoc suppleri possint). – Tigris ZANGEMEISTER SABBATINI TUMOLESI, id quod fieri potest, etiamsi Tigris feminis potissimum inditum est (nomen viri in tit. huius Corporis vol. VI 10165. 18510 tantum redit). – (pugnarum) I SABBATINI TUMOLESI, si autem P quam dedit ZANGEMEISTER, re vera ita intellegenda, haberemus more insolito p(ugnarum), cum alibi nota subaudienda omittitur. – 6 ṛ[es]ẹns legerim (cf. infra 11). – m(issus?) SABBATINI TUMOLESI ad [- - -]cis (immo Crescens) Ner(onianus) refert, potius autem ad gladiatorem sequentem referendum; Speculator (pugnarum) LXIX SABBATINI TUMOLESI, l(ibertus) XIX ZANGEMEISTER. – Col. II: 5 [- - -]p[-]eacius ZANGEMEISTER secuta SABBATINI TUMOLESI; nomen in [- - -]eacius desinens suspicionem autem movet (in im. phot. nihil fere cernitur). – in medio versu post M clare C littera cernitur, quam om. SABBATINI TUMOLESI (initialis est nominis illius servi Iul(iani) hic commemorati. – 6 v(icit?) [- - -] iu[s- - -], [- - -]ur[- - -] SABBATINI TUMOLESI – 7 [- - -] [T]r(aex)(?) SABBATINI TUMOLESI. – Nuntius alterius muneris: 9 V, IV, III, prid[ie] idus, idi[bus] SABBATINI TUMOLESI; ante V alius dies stetisse potest. – 10 di[machaeri?], o[plomachi] suppl. SABBATINI TUMOLESI, praetulerim di(machaeri), o(plomachi) cum ZANGEMEISTER (de eorum mentione, recte quidem, dubitant VILLE, Gladiature 3 adn. 14 et JUNKELMANN, Spiel mit dem Tod 127. – 11 c⟨iens⟩ ZANGEMEISTER, I[- - -]ciens SABBATINI TUMOLESI coniectura; quod cognomina in [- - -]ciens desinentia praesto non sunt (excepto Speciens, de quo vide H. SOLIN, Arctos 50, 2016), probabiliter de falsa lectione agitur (in im. phot. nihil fere cernitur); cave autem, ne sit idem nomen ac [Cres]cens supra col. I 6). – ..Laudan…o … XI ZANGEMEISTER, Laudand[- - -] io[- - -] (pugnarum) XI (?) SABBATINI TUMOLESI, de Laudand[us Ne]roṇ(ianus) cogitavi; Laudandi cognomen rarissimum

quidem est (semel tantum apud KAJANTO, Cognomina 360 testatum), conveniret tamen gladiatori ut nomen artis q. d. (cf. quod supra de Pugnax et Venator disserui). – 16 Ri[- - -] [- - -]ecius [- - -] SABBATINI TUMOLESI. – 22 ⟨IV⟩L ZANGEMEISTER, Iul(ianus) SABBATINI TUMOLESI, sed IV certe iam dudum perierunt, ut apparet ex modo quo ZANGEMEISTER litteras ⟨IV⟩ reddit. – 29 ⟨T⟩R ZANGEMEISTER, T(raex) SABBATINI TUMOLESI; laesa superficie lectio certa non admittitur. – 30 NODV[- - -] ZANGEMEISTER; si recte lectum, fuisse potest solum Nodulus, quod bis innotuit: tit. huius Corporis vol. XI 1462; Bull. com. 51, 1923, 109 n. 164).

2509 = 5449 ubi vide. 2510 (cf. p. 466, ubi errore inscriptionis nota numeri posita est 2266 pro 2626) Tit. extat Neapoli in museo, Gabinetto segreto, sala 65d (inv. 27689), scriptus litteris modice crassis nunc partim corrosis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit ut potuit a. 2006 et iterum a. 2008 et 2015 H. SOLIN. Im. phot. D/110852. SOLIN, sine n. inv. (a. 2017). VARONE, Imagines 450. MARINI, Gabinetto segreto 67 cum sola im. phot. coloribus efficta; A. DIERICHS, Erotik in der antiken Kunst,

Mainz am Rhein 1997, 125 cum im. phot. coloribus efficta fig. 142; DE CARO, Gabinetto Segreto 51. 55 cum im. phot. coloribus efficta; GUZZO – SCARANO USSANI, Veneris figurae 51 cum sola im. phot. coloribus efficta; LOHMANN, Graffiti 306 cum im. phot. Lectionis maxime incertae. Haec fere eruere potui: SICIIMILLIVS vel (minus probabiliter) SILIIMILLIVS (ultima S, quam om. FIORELLI et ZANGEMEISTER, clare cernitur). Explicari potest variis modis: Sice (= Sige), Millius, muliere et viro signantibus in pictura obscena, quae duos amantes figurat. Cum autem Millii nomen perraro occurrat

Est libelli gladiatorii exemplum parieti inscriptum, unicum sui generis (tit. 1182 tantum quodam modo conferri potest). De eius interpretatione vide potissimum quod disseruerunt ZANGEMEISTER et SABBATINI TUMOLESI. Exaratum est in pariete a quodam Pompeiano uno tenore post munus perfectum, accurate descriptum ex libello papyraceo ante spectaculum distributo, ita ut scriptor exemplo parietino notas v(icit), m(issus), p(eriit) cet. addiderit (ideo victor missum non semper praecedit). – Haec singula sequenda sunt: M. Maesonius [- - -] lanista fuisse videtur (cf. quod de hac re egit SABBATINI TUMOLESI); ideo diversus est a L. Maesonio, duoviro candidato aetatis Neronianae vel Flaviae (male eundem esse putant CASTRÉN2 191 n. 250, 1 et A. MARTIN, Latomus 44, 1985, 189, qui inspecta im. phot. a SABBATINI TUMOLESI publici iuris facta immo L(uci) Maeso[ni - - -] sibi legere visus est; praenominis, quod duce ZANGEMEISTER Marcus fuisse debet, hodie autem nihil restat). Porro lanista noster cognomen Salluviani habuisse videtur, quod tit. huius Corporis vol. III 2066 tantum innotuit (cf. H. SOLIN, Arctos 37, 2003, 186), gens Salluvia autem testimoniis Romae et in regione I saepe confirmata. De nominibus in universum dicendum est inter gladiatores multos cives cognomine carentes fuisse; quare solo gentilicio designati sint, mihi obscurum (qui libellum scripsit, fortasse unumquemque gladiatorum uno solo nomine memorare voluit, ut saepe fecerunt programmatum scriptores, qui etiamtum aetate Flavia cognomen candidati omiserunt; rursus inter gentilicia aliquot vice cognominis usurpata esse possunt). Porro memoratu dignum est in numero cognominum quaedam nomina ut ita dicam artis esse (Laudandus, Pugnax, Speculator, Venator saltem). De cognominibus in libello obviis cf. et MOSCI SASSI, Linguaggio gladiatorio 193–195. Quod memorati sunt multi et Iuliani et Neroniani, oriundi ex ludo Capuano Iuliano, qui postea nomen commutavit in ludum Neronianum, SABBATINI TUMOLESI hoc exemplum inter ultimam aetatem Claudiam et primam Neronianam, i. e. annis circ. 54–62 p. Chr. n. tribuit; ad quos annos vocare posse etiam Facetum Meso(nii) gladiatorem quendam (tit. 4284), cuius inscriptio ante a. 62 scripta sit, si quidem ad gregem Maesonii nostri pertinuerit. FLECKER attentum facit mentiones secutorum deesse, quorum pauca testimonia Pompeis paulo ante a. 79 tradita extant, quamobrem tit. nostrum potius primis annis Neronis tribuerim. H. S.

CIL IV Suppl. 4 (vide SOLIN – SALOMIES, Repertorium 119; contra Sige Romae pluries redit: SOLIN, Personennamen2 1342), potius Aemilii nomen intellegendum geminatione scriptum, ut saepe evenit (alia exempla Pompeiana huius scribendi rationis ante i in hiatu invenies apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 61 sq.). Plures Aemilii Pompeis sine cognomine signarunt (tectorio licet corroso Aemilius noster cognomine carens fuisse videtur). Intellegi potest aut sic Emillius (DE CARO p. 51, qui FIORELLI et ZANGEMEISTER sequens Amilliu(s) legit (litt. ante M autem nullo pacto A legi potest), eum virum explicat clientem contentum, qui se picturae aequasset), aut si C. Emillius (cum autem litt. I pone M sulcum tenuiorem alteris litt. exhibeat, quaeri potest, an aliena sit); C. Aemilius quidam tit. 1255a memoratur. Utcumque res se habet, amove Amillium ab albo Pompeianorum CASTRÉN2 134 n. 26. – VARONE assentiente LOHMANN sic e(st) melius legendum proposuit, litt. autem pone M potius ILL interpretandae sunt. Supra hanc inscriptionem reliquiae a ZANGEMEISTER in adn. memoratae alia manu tenuissime sunt scariphatae. Legendum est ADI (de AV, quam alteram optionem praebet ZANGEMEISTER, non est cogitandum). Sequuntur (an eadem cuspide exaratae?) multum crassiores linea directa parti inferiori ultimae litterae conglutinata, quasi L eveniret, et tres lineae verticales; an ad inscriptionem pertineant, minime constat, potius extraneae sunt. Si adi subest, fortasse alia manu supra primum titulum exhortatio alteri clienti addita est, ut more picturae re amatoria fruatur. H. S. 2512 Tit. rep. Pompeis nescio ubi. Periit, nec im. phot. servantur. Vesvinae cognomen probabiliter conectendum cum Vesbinus, quod Pompeis pluries innotuit (seiungit MAU, ind. cogn. p. 754); cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 50. H. S. 2513 cf. p. 600 (sub n. 5449) Tit. rep. Herculanei in aedium II 2 (di Io ed Argo) peristylii columna angulari inter occidentem et septentriones versus. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 371; WACHTER 801 cum versione Germanica. H. S. 2514 Tit. rep. ad dextram ost. VII 3, 38, supra tit. 2525. Periit, neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 55 cum add. p. 61; HUNINK, Graffiti 693; WACHTER 1380. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 140; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 20 n. 96. H. S. 2515 Tit. rep. in aedium VI 8, 3–8 culinae 13 pariete sinistro. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2516 Tit. rep. in aedibus VII 14, 9, in secunda (ab occidente) quinque pilarum ante viridarium 15 positarum. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2517 Tit. rep. in aedium VII 10, 5 peristylii i columna a septentrione secunda. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 57 partim; WACHTER 1381 cum versione Germanica. H. S. 2518 (= 9310c) Tit. extat extra portam Marinam in pariete septentrionali supra subsellium 117 cm ab angulo orientali, 39,5 cm a subsellio, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/74438. D/85067. VARONE, Imagines 451. H. S. 2519 Tit. extat 260 cm ab ostio VII 12, 23 in occidentem, 104 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/81884. VARONE, Imagines 344. Periit litt. S. H. S.

1779

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 2520 Tit. rep. in aedium I 4, 5 (del Citarista) peristylii 56 columna ordinis septentrionalis ab oriente tertia. Periit, nec im. phot. servantur. Écriture latine 6, 2 cum im. del. (ex ZANGEMEISTER). H. S. 2520a (cf. p. 224) Tit. rep. ad sinistram ost. aedium VII 2, 16 (di M. Gavius Rufus). Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 59; WACHTER 1389 cum versione Germanica. H. S. 2520b Tit. rep. in aedium I 4, 5 peristylii 17 ordinis occidentalis columna angulari inter occidentem et meridiem versus non multum supra terram. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2522 Tit. rep. in aedium I 4, 22 ostii pila dexteriore in parte interna. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2523 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 686 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 136 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/111162. VARONE, Imagines 412. HUNINK, Graffiti 814. Periit litt. B, ad dextram autem restant I et linea verticalis litt. K (linearum transversarum nihil cernitur). H. S. 2524 Tit. rep. in pariete externo inter ost. VI 5, 9 et 10. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. DIEHL, PWV2 58. 2525 Tit. extat 93 cm ab ostio aedium VII 3, 38 in meridiem, 135 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/85488. VARONE, Imagines 305. ABCDIIGHỊKLOM VARONE haesitans, sed F formae cursivae (ut dedit ZANGEMEISTER) cernitur. ID. infra CORDII legit. H. S. 2526 Tit. rep. aedium IX 3, 25 aditus pariete sinistro imo. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2527. 2527a Tit. rep. in hospitii VI 9, 1 aditus pariete dextro, i. e. meridionali. Perierunt, neque im. phot. servantur. H. S. 2528 Tit. rep. in aedium VII 1, 25. 47 (di Sirico) atrii 3 pariete sinistro ad dextram secundi ostii. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2529 Tit. rep. in pariete externo cauponae VII 12, 15, ad dextram tit. 2169, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2530 Tit. rep. in aedium VI 14, 43 (degli Scienziati) aditus 1 pariete dextro intranti. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2531 Tit. rep. in aedium VI 5, 5 peristylii 9 ordinis antici columna secunda a sinistra. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2532 = 9310a Tit. extat extra portam Marinam in pariete septentrionali supra subsellium 128 cm ab angulo orientali, 65,5 cm a subsellio, scriptus litteris tenuibus. Contuli et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/74437. D/85070. VARONE, Imagines 450. Infra ad dextram est litt. R solitaria. H. S. 2532a Tit. extat in portae, quae dicitur Marina, aditus septentrionalis pariete septentrionali 87 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 82 cm a solo, scriptus litteris modice crassis. Recognovit H. SOLIN a. 2003. Im. phot. D/112154. VARONE, Imagines 451. H. S. 2533 Tit. rep. in aedium VII 1, 25. 47 (di Sirico) membri 26 pariete meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. Parietis orientalis pictura generis quarti quod dicitur est H. S. (cf. I. BRAGANTINI, PPM 6, 1996, 320).

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 2534 Tit. rep. in aedium I 4, 22 ostii pila dexteriore in parte interna. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2535 Tit. rep. in aedium VI 7, 8. 12 conclavis 9 pariete septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2536 Tit. rep. in aedibus delle Colonne a mosaico, cuius aditus ost. 15 viae dei sepolcri est, ad sinistram tit. 1212. Cum aliis tit. eodem loco rep. (1207–1219) periit, neque im. phot. servantur. De titulis in hac villa repertis vide et quae adnotavi supra ad tit. 1206–1217 et infra ad tit. 3025. H. S. 2539 Tit. rep. in aedium VII 1, 40–43 (di M. Caesius Blandus) peristylii 17 ordinis orientalis columna secunda sub tit. 1727. Periit, neque im. phot. servantur. H. S. 2540 Tit. rep. in aedium VI 12, 2. 5. 7 (del Fauno) peristylii 39 porticus ordinis septentrionalis columna quarta ab oriente, sub. tit. 1481. Periit, neque im. phot. servantur. H. S. 2540a Tit. rep. in aedium I 4, 22 ostii pila dexteriore in parte interna, sub tit. 2412. Periit, nec im. phot. servantur. LANGNER, Graffitizeichnungen n. 2115 navis figuram in disco tantum, sine im. del. H. S. 2540b Tit. rep. in aedium I 4, 5 peristylii 17 ordinis occidentalis columna angulari dexteriore, supra tit. 2520b. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2541 Tit. rep. in thermarum Stabianarum VII 1, 8 porticus C pariete septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 75; GEIST, PW2 76 n. 3; WEEBER, DWH 88 n. 274 cum versione Germanica; WACHTER 1399 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 141; R. GARAFFONI – R. LAURENCE, in Written Space 127. H. S. 2542 Tit. rep. in aedium VI 7, 3 atrii 2 pariete septentrionali, ad dextram tit. 1263. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2543 (cf. p. 224) Tit. rep. Herculanei in aedium II 2 (di Io ed Argo) peristylii lateris occidentalis columna a septentrione quinta. Periit, nec im. phot. servantur. MALLON, De l’écriture 22. 28 n. 10 cum im. del. litterae B ex ZANGEMEISTER tab. L 27 neglegenter delineata. H. S.

1780

POMPEII 2544 Tit. rep. in aedium VII 11, 11 (dei Cristiani) atrii b pariete septentrionali ad dextram (i. e. in occidentem [orientem ZANGEMEISTER errore] versus) aditus a, prope tit. 2015. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER ut videtur exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 73; WACHTER 1401 cum versione Germanica. Ex hac im. del., quae ab ea in tab. XL 19 publici iuris facta valde discrepat duae primae CR vel GR legi possunt. H. S. 2545 = 5466 ubi vide. 2546 Tit. rep. in pariete externo ad dextram aditus aedium IX 1, 20 (di M. Epidius Rufus), non multum supra solum. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2547 Tit. rep. in aedibus VI 9, 6. 7 prope pavimentum ZANGEMEISTER. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2548 Tit. rep. iuxta macelli VII 9 aditum posticum 42, in membri h pariete meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2549 Tit. rep. in thermarum Stabianarum VII 1, 8 porticus C ordinis septentrionalis columna tertia ab oriente. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 2549a Tit. rep. in aedium VI 9, 3. 5 peristylii 16 columna ordinis sinistri tertia, non multum supra solum. Tit. periit, neque im. phot. servantur. WEEBER, DWH 88 n. 277 cum versione Germanica. H. S. 2549b Tit. rep. in aedium VII 1, 25. 47 (di Sirico) membri 26 pariete meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. Parietis orientalis pictura generis quarti quod dicitur est (cf. I. BRAGANTINI, PPM 6, 1996, 320). H. S. 2549c Tit. rep. in hospitii VII 12, 35 cubiculi l pariete septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. WEEBER, DWH 88 n. 276 cum versione Germanica; WACHTER 1392. H. S.

Sequuntur addenda et corrigenda ad tit. n. 3025–3223 3025 Tit. rep. ante portam Herculanensem in taberna villae delle Colonne a mosaico inserta n. 28 apud V. KOCKEL – B. F. WEBER, RM 90, 1983, 77 (eodem loco quo prodierunt et tit. 1206 et picti 91–92). Periit, nec im. phot. servantur. De titulis in hac villa repertis vide et quae anotavi supra ad tit. 1206. 1 TALLI lectio probabilis cum scribendi ratione omissa aspiratione (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56, ubi adde). Thallus Pompeis tit. 3340, 25. 40 (idem) redit (fortasse et tit. 5070. 5072, in quibus cognomen Talus occurrere videtur, huc pertinent). – 2 Gentem Cotiam Pompeis degentem fortasse ex tit. 9410 hallex optima Cotia[n]a deduci potest. H. S. 3026–3028 Tit. rep. in parietibus portae Herculanensis. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 3027 Tit. rep. teste ZANGEMEISTER (supra p. 205) in portae Herculanensis pila prima (venienti ex oppido) ad sinistram portae mediae positus, in eius pariete occidentali, infra tit. 1222. ZANGEMEISTER suspicatur Caesernini nomen incohatum esse. Sin, ut is ipse affirmat, nihil periit, praetulerim Caeser = Caesar intellegere. Quae scribendi ratio Pompeis redit; vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 19. Qui cum ZANGEMEISTER Caeser(ninus) intellegit, quod hoc nomen haud procul in tit. 1209. 1217 redeat, respicere debet haec testimonia Cae-

sernini nominis non proxime portam Herculanensem, ubi erat 3027, scripta esse. H. S. 3029 Tit. rep. in aedium VI 1, 10 (del Chirurgo) andronis 18 pariete occidentali. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3030 Tit. extat in domus VI 2, 4 (di Sallustio) cubiculi 15 pariete occidentali 125 cm ab angulo inter septentriones ac occasum versus, 97 cm a pavimento, scriptus litteris partim corrosis. Parietis pictura generis tertii q. d. est. Contulit a. 2003 A. VARONE; recognovit a. 2007 et iterum a. 2008, tertium a. 2014 H. SOLIN.

5

10

Bith(us)(?) Creste Pardus Primus Secundus Tertius Euọdia Elizọṇ(?) ⟨Eu⟩terpe Vitalis.

Im. phot. D/111135. SOLIN, 692. 695–699 (a. 2014). VARONE, Imagines 244. H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 335 sq. (AE 2013, 262); cf. eiusdem lectionem, quam exposuit in conventu in

CIL IV Suppl. 4 urbe Vandœuvres a. 2014 habito (inde minus accurate AE 2013, 262). Praeterea ID., Acta Ant. Acad. Hung. 69, 2019 (2020), 649. Litterae admodum deformatae propter tectorii corrosionem, quod lectionem versuum inprimis inferiorum valde difficilem reddit; huc accedit quod variae lineae alienae scripturae studium male perturbant. Quod autem supra in exemplo typis exscripto dedi, aliquo modo compertum habeo. Legenti tit. 1233, in quo partim eadem nomina occurrunt, adhibendus est. Agitur in ambobus titulis de indice nominum servorum, qui viros et feminas promiscue memorat. ZANGEMEISTER v. 1–2 a v. 3–10 seiungit, illi autem ad eandem inscriptionem pertinent (quamquam concedere debeo praesertim v. 1 ductum aliquantum dissimilem esse eo inferiorum versuum). – 1 non expedivit ZANGEMEISTER, qui II II I H dedit; Boeth(us)(?) EGO in Studia Alföldy; melius BITH conv. Vandœuvres (litt. B deformata, H litt. formam cursivam plus minus n. IV 11 apud ZANGEMEISTER tab. I respondentem exhibet). – 2 CRIISTII ZANGEMEISTER recte legit, non autem intellexit; deest in indice cognominum p. 234 et 748. – 3 PARDVS integrum vidit ZANGEMEISTER; ultima in lacuna perisse videtur, lectio autem certa videtur (crassa linea inter R et D aliena videtur). – 7 non expedivit ZANGEMEISTER, IIVCOLA legi Studia Alföldy, melius IIVỌDIA conv. Vandœuvres (unde AE 2013, 262). – 8 non expedivit ZANGEMEISTER; valde haesitans ELPIZỌṆ legerim: scriptor noster inclinationem habebat versus ratione descendenti scariphare, quamobrem litt. O multo inferius collocavit. – 9 valde haesitans primum Studia Alföldy legi MIRTIS aut MIRTII; postquam autem litt. paenultimam loco T potius P legendam statui, conv. Vandœuvres TIIRPII (vix TERPII) quod paries praebere videtur ⟨Eu⟩terpe intellegendum exposui (scriptorem igitur errore primam syllabam omisisse). – 10 scr. videtur VIALIS aut VTALIS (ZANGEMEISTER quidem VITALIS descripsit), nomen autem Vitalis fuisse debet, etiam collato tit. 1233, 9. 1 Bithus nomen Thracicum late diffusum in Occidente quoque (DANA, Onomasticon Thracicum 40–58). – 2 Creste hic ut et in tit. 1233, 3 sine aspiratione scriptum; adde apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56 et in indice cognominum p. 234 et 748. – 7 Euhodiae nomen ubique late passum; Pompeis redit tit. 3595. 8154. NSA 1916, 303. Rursus Eucolus -a, de quo primum cogitavi, Latine testimoniis non confirmatum est (quamquam Εὔκολος in variis partibus regionum Graecarum usurpatum). – 8 Elpizon licet incertae lectionis sit, hic illic in titulis redit (exempla Romana collegit SOLIN, Personennamen2 823). – 9 Euterpe valde diffusum (Romae 26ies testatum: Solin, Personennamen2 423 sq.). – 10 Vitalis Pompeis saepe nomen sive viri sive feminae occurrit. – Memoria digna est successio Primi, Secundi, Tertii nominum. Item in tit. 1233 v. 4–6 Primus et Secundus Tertius exhibentur; nota praeterea Chresten et Vitalem hic v. 2. 10 et in tit. 1233 v. 3. 9 redire, verisimiliter et Pardum hic v. 3 et in tit. 1233 v. 7. H. S. 3031 Tit. extat ad dextram ost. tabernae VI 2, 1, in pila tophacea prima a vicoletto di Mercurio, 113 cm ab insulae angulo inter meridiem et occidentem versus, 240 cm a solo, laterculi forma incussus. Contulit a. 2003 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/111136. VARONE, Imagines 244. Titulus sexies (non quinquies, ut contendit VARONE, Imagines) repetitus, cuius exemplarium duorum tantum inscriptio integra expressa est. H. S. 3031a Tit. rep. in aedium VI 2, 10 membri 5 pariete sinistro (vide supra ad tit. 1240). Periit, nec im. phot. servantur. Inscriptio gemella est 1240. – Dubitat M. L. FELE, Ann. Fac. di Magistero Univ. Cagliari n. s. 10, 1986, 29 adn. 25,

1781

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI num re vera hexameter insit inscriptioni, ut contendit H. S. ZANGEMEISTER. 3032. 3033 Tit. rep. in aedium VI 2, 16 (del Narcisso) faucium 1 pariete dextro. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3034 Tit. rep. in aedium VI 7, 20 (dell’Argenteria) faucibus 16, in pariete meridionali extremo (nisi fauces hae ad VI 7, 21 pertinent). Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3034a Tit. rep. in aedium VI 10, 7. 16 viridario 17, in lateris occidentalis arcu tertio a meridie, in pariete dextro. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3034b Tit. rep. ad sinistram aditus 4 aedium VI 9, 3. 5. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 226. 3034c (cf. tit. 1322. 1332a et p. 466) cf. CLE 46 adn. cum add. p. 853. Tit. rep. in pariete externo inter ost. VI 9, 6 et 7. Periit, nec im. phot. servantur. BÜCHELER ut partem carminis affert, vix autem de elemento metrico vix agitur, sed de vocabulo linguae eroticae, quod alibi quoque Pompeis testatum est (tit. 5406 sine contextu metrico). De adverbio inclinabiliter eiusque sensu obsceno cf. B. REHM, ThLL s. v. inclinabiliter, 938, 40–43; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 99; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 137 adn. 1; W. KRENKEL, WZ Rostock 36, 6, 1987, 53. H. S. 3034d Tit. rep. in pariete externo inter ost. VI 9, 5 et 6. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3035 Tit. rep. in aedium VI 7, 6 (di Ercole) aditus poste sinisteriore. Periit, neque im. phot. servantur. H. S. 3036 Tit. rep. in aedium VI 11, 8–10 (del Labirinto) peristylio 36, in ordinis meridionalis columna angulari occidentali. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3038 Tit. rep. in aedium VI 12, 7 (del Fauno) peristylio 39 iuxta ost. 7 sito, in ordinis antici columna octava a dextra. Tit. periit, neque im. phot. servantur. H. S. 3038a. 3039 Tit. rep. in aedium VI 13, 1 taberna 30. Perierunt; nec im. phot. servantur. H. S. 3040–3042 Tit. rep. in aedium VI 14, 43 atrii 2 pariete dextro (3040) aut membri 18 ut videtur pariete sinistro (3041– 3042). Perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 3040 cf. CLE 354 adn. E. MAGALDI, Boll. Accad. It. Stenogr. 7, num. spec., Aprile 1931, 67; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 46; VARONE, Erotica Pompeiana 55 adn. 69; P. KRUSCHWITZ, in Temptanda viast 5. Est initium v. 1 eiusdem carminis quod habes in titulo 1520, de quo in universum vide supra ad tit. 1520. Canda pro Candida abbreviate scriptum esse putat MAGALDI, melius autem explanat VÄÄNÄNEN qui hoc modo inscriptum esse putat per haplologiam (nisi est purus error scripturae). P. K. 3041. 3042 cf. CLE 952 adn. GEIST, PW2 56 sq. n. 31 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 23 n. 26 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 444 cum versione Germanica (3042 tantum); WACHTER 1165 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 16 n. 9; BUCHHEIT, Corpus Priapeorum 75 sq.; ESCHEBACH, Erlebte antike Welt 311 sq.; GIGANTE, Civiltà 196 adn. 91–94; VARONE, Erotica Pompeiana 98 cum adn. 155; HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. Versum crudelis Lalage quae non am[o dicit amanti] supplendum esse proponit BÜCHELER, quem sequuntur WICK et GIGANTE. VARONE autem et WEEBER titulum minus apte crudelis Lalage quae non am[as (sc. me) - - -?] supplent; sine dubio praeferendum illud; nota huius metrum claudicare. Lalage videtur esse nomen fictum illius notae meretricis, quod legitur apud AUCTORES in litteris praeclaros inde ab HORATIO qui invenit (vide HOR. carm. 1, 22, 10. 23; 2,

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 5, 16; PROP. 4, 7, 45; PRIAP. 4, 3 [cf. BUCHHEIT]; MART. 2, 66, 3. 5, ubi autem de cuiuslibet dominae nomine agi potest [ita et PIR2 L 75]; cf. M. G. BONANNO, in Studi in onore di A. Ardizzoni, Roma 1978, 91–98); nota eam crudelem appellatam. Excludi autem nequit Lalagen nomen cuiusdam Pompeianae fuisse; patet id ex lectione Horatii in usum cotidianum transisse (Romae 8ies testatum [SOLIN, Namenbuch2 615], redit et alibi; in tit. autem Graecis omnino deest [HDN. GR. I 310, 14 λαλαγή. Λαλάγη δὲ κύριον e memoria litterarum haurit], quod ostendit id primum Romae in usum venisse) et quod magni valet, Pompeis ipsis in nomen servae transiit teste tit. 1507 (redit et in tit. 4391, ubi autem in incerto manet, utrum de nomine illius meretricis an de nomine cuiuslibet Pompeianae agatur; contra in tit. 5409 supplementum [Lal]age omnino incertum). De re cf. H. SOLIN, in Petroniana 198; ID., Il P. K. – H. S. nome nel testo 19, 2017, 327. 3043 Tit. rep. in aedium VI 14, 5 (Casa dei Cinque consolati) tablini 6 poste dexteriore. Periit; nec im. phot. servantur. H. S. 3044. 3045 Tit. rep. in aedium VII 4, 51 oeci 39 (ubi prodierunt et tit. 1573. 1574) pariete occidentali. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3046 Tit. rep. in taberna VII 3, 3 p ut videtur, in Larum picturae margine rubro imo (BOYCE, Lararia 63 n. 257). Periit, nec im. phot. servantur. Titulus universe fere consuli ordinario a. 63 p. Chr. n. tribuitur (ZANGEMEISTER, qui titulum ipsum immo anno 63 tribuit; CASTRÉN2 191 n. 248; L. PETERSEN, PIR2 M 467), recte ut videtur, nisi hic nomen integrum nobilis Romani civi Pompeiano traditum, ut saepe evenit (de hac consuetudine Pompeis quoque tradita vide H. SOLIN, in Varia epigraphica 411–427); cf. C. Memmium Regulum urbanum (tit. AE 1967, 67), qui tamen is quoque consul esse potest. H. S. 3047 Tit. rep. in tabernae VII 3, 8 membri e pariete occidentali, ad dextram Larum picturae (BOYCE, Lararia 63 n. 260b). Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3048 Tit. rep. in aedibus VII 3, 12, ad sinistram culinae l aditus. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3049. 3050 Tit. rep. in aedium V 1, 7 eodem atrio 4 ac tit. 1589–1592a. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. STAUB, Casa del Torello di Bronzo 32. 3051 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ost. VII 5, 18. Tit. periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3052 Tit. rep. in cella meretricia VII 4, 42. Periit, nec im. phot. servantur. De huius cellae usu cf. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 41 sq. H. S. 3052a Tit. rep. VII 6, inter ost. 28 et 29. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3053 Tit. rep. ad sinistram arae Iovis VII 7, 22 (cf. supra ad tit. 1651–1652a). Tit. periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3054. 3055 Tit. rep. in pariete externo aedium VII 15 ad sinistram, i. e. ad orientem ost. 12 (cf. supra ad tit. 1658–1665). Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3056. 3057 Tit. rep. in pariete externo aedium VII 7 inter ost. 18 et 19. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3058 Tit. rep. in pariete externo ad sinistram ost. cauponae VII 4, 16. Tit. periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3059 Tit. rep. ad sinistram aditus aedium VII 2, 45 (dell’Orso), de quibus vide supra ad tit. 1679–1685. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3060 Tit. rep. videtur in aedibus VII 2, 48 vel in taberna VII 2, 50 (cf. supra ad tit. 1687). H. S. 3061–3063 Tit. rep. in aedibus VII 2, 51 (3061–3062 in conclavis h pariete septentrionali; 3063 in peristylii o lateris dextri ostio primo, qua itur in culinam s. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S.

1782

POMPEII 3061. 3062 (cf. p. 466) cf. CLE 1785 adn. DIEHL, PWV2 673; GEIST, PW2 48 sq. n. 66 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 145 n. 181 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 24 n. 35 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 535 cum versione Germanica; WACHTER 1007 cum versione Germanica. – A. W. VAN BUREN, Rend. Pont. Accad. Arch. 28, 1954–56, 35; HOF4 3 MANN, Umgangssprache 60; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire 29; VARONE, Erotica Pompeiana 152 cum adn. 277; CANTARELLA, Pompei 51 cum versione Italica; A. BUONOPANE, in Opinione pubblica 241 cum im. del. ex ZANGEMEISTER. 2 de ratione meom pro meum scribendi (nota autem formam virum!) vide PRINZ, De o et u vocalibus 108 et VÄÄNÄNEN. – 3 de forma quanti quant(i)q(u)e vide HOFMANN, qui formas huiusce modi geminatas (i. e. eas pronominum iterationi indicandae, quae si habent syllabas plures quam unam) priscae Latinitati tribuit. Confert VAN BUREN cum tit. 8490, de quo vide infra ad tit. 8490. – Tituli ad quam sibi rem alludere velint non intellego. P. K. 3064 Tit. rep. VII 9 inter ost. 15 et 16. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3065 Tit. rep. ut videtur in taberna VII 9, 18 (cf. supra ad tit. 1694. 1695). Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3066 Tit. rep. VII 9 inter ost. 15 et 16. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3067 cf. CLE 43 adn. Tit. rep. in taberna VII 1, 42; cf. supra ad tit. 1711–1713. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 71 sq. De litt. M finali vocabuli quida(m) omissa cf. generaliter VÄÄNÄNEN. Exordium fabellae AESOPIAE imitari visum est BÜCHELER; inscriptiones eiusdem argumenti saepius repertae sunt Pompeis, vide infra ad tit. 3136. P. K. 3067a. 3068 Tit. rep. VII 1 inter ost. 35 et 36. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3069 Tit. rep. in portae marinae parte externa ad sinistram aditus maioris. Periit, nec im. phot. servantur. E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 19; S. LEVINRICHARDSON, ZPE 195, 2015, 276 sq. 281 cum versione Anglica. H. S. 3070 Tit. rep. in aedibus VII 16, 1, sed tituli exemplarium impressorum locus secundum ea, quae ZANGEMEISTER nimis obscure refert, non definiri potest (fortasse locum in androne quaerere possis, qui membra 20 et 21 bis coniungit, res autem valde incerta manet, quod membrum vix porticus definiri potest neque facile intellegitur quid ZANGEMEISTER altera porticu significet. Locum ubi tit. exemplaria scripta fuerunt exquirere etiam eo impeditur, quod hae aedes et cum iis inscriptiones a. 1943 pyrobolorum coniectione perierunt; de qua re cf. GARCÍA Y GARCÍA, Danni di guerra 129–131. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3071 Tit. rep. in muro externo basilicae VIII 1, ad dextram ost. 2. Tit. periit, nec im. phot. servantur. Ex apographo tab. XLIX 19 sine dubio Cn(aeus) (aut immo Gn(aeus)) Pompeius Nepos legendum; etiam ideo lectio praeferenda est, quod Numerii Pompeii numquam fere occurrunt. – De Caesio Blando cogitavi (is est in tit. 1717. 1719. 1733), sed litterarum vestigia in apographo delineata nomen Caesii non admittunt. H. S. 3072–3079 Tit. rep. in muro externo basilicae VIII 1, inter ost. 2 et forum. Tit. perisse affirmant A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 3072 cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. in basilicae pariete externo inter ost. 2 et forum, circiter X passus a foro. DIEHL, PWV2 783; GEIST, PW2 80 sq. n. 19 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 766 cum versione Germanica; WACHTER 1425 cum versione Germanica. – F.

CIL IV Suppl. 4 KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 21 n. 105; GIGANTE, Civiltà 154 sq.; CUGUSI, Aspetti2 170; WALLACE, Introduction 82 n. 154. Est initium LUCR. 1, 1, quod insuper legitur in titulis 3118 (?). 3139. 3913. 4373. 10034c. – De locis LUCRETII in parietibus Pompeianis repertis cf. GIGANTE, CUGUSI. P. K. 3073 Tit. rep. in basilicae pariete externo pone tit. praecedentem. Tota lectio valde obscura, et nihil fere erui potest; immo multas litteras a ZANGEMEISTER in exemplo typis expresso pro certis datas longe absit propositum eas accipere. Ita e. g. 1 ultimam cave certam B barocam q. d. habeas: esse potest etiam A aut R. H. S. 3074 Tit. rep. in basilicae pariete externo ad orientem tit. 3072. Fortasse initium illius celebris carminis Quisquis amat cet. De scribendi ratione, quae in tit. 3199 redit, vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 45 sq. H. S. 3076 Tit. rep. infra ad dextram tit. 1776. ZANGEMEISTER, supra p. 247 et MAU, supra p. 766 in indicem vocabulorum receperunt. Potest et Verna, Verna nomine eiusdem repetito aut Verna verna intellegi. H. S. 3080 Tit. rep. in aedium VIII 2, 1 (di Championnet I) faucium 2 pariete occidentali. Periit, neque im. phot. servantur. H. S. 3081–3088 Tit. rep. in basilica VIII 1, 1. 2. 6. H. S. 3081 Tit. rep. in basilicae pariete meridionali inter quintam et sextam columnas ab aditu 6 occidentem versus. Periit, neque im. phot. servantur. Corbulam lectio certa videtur; hoc testimonium deest tamen in E. LOMMATZSCH, ThLL s. v. corbula, 948 sq. H. S. 3083 Tit. rep. in basilicae pariete septentrionali inter primam et secundam ab occidente columnas. Periit, neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 556; WACHTER 686 cum versione Germanica. H. S. 3086 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. 3083, inferius. Periit, neque im. phot. servantur. DELLA CORTE, Iuventus 32. […]a pueris iuv(enibus salutem?) DELLA CORTE mentionem Iuventutis Pompeianae interpretans. H. S. 3087 Tit. rep. in basilicae VIII 1, 1 muro interiore septentrionali. Extat Neapoli in museo in tab. XIIX (inv. n. 4684) supra, non sub tit. 1854, ut contendit ZANGEMEISTER, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110536. VARONE, Imagines 395. 2 pone ET sequitur linea obliqua, quae primam lineam aut litt. A aut M repraesentet necesse est. H. S. 3088 Tit. rep. in basilicae VIII 1, 1 muro interiore septentrionali. Extat Neapoli in museo in tab. XIIX (inv. n. 4684) ad dextram tit. 1854a, litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 2001, recognovi EGO a. 2004 et iterum a. 2005. Im. phot. D/95830 = IP 332. D/110535. VARONE, Imagines 395. Legendum videtur IIGO FRATRIIL (si haec est L linea transversa obliqua praedita); sequuntur lineae plus minus verticales paullulum curvae; ultima est O. Post ego fratri expectaveris nomen fratris cum -o finali, sed certa lectio admitti nequit. VARONE legendum proponit EGO FRATRI ILIAO[- - -], et sane A. Vettius Iliacus in apochis Iucundianis occurrit (CASTRÉN2 240 n. 454, 17); alibi Iliaci cognomen non certis testimoniis confirmatum (nisi in fragmento tit. huius Corporis vol. XIII 2145). H. S. 3089–3090a Tit. rep. in VII 9, 1 porticu orientali, in aedicula 13. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3091 Tit. rep. in aditus aedium VII 12, 28 pariete sinistro. Periit, nec im. phot. servantur.

1783

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI LOHMANN, Graffiti 351. LOHMANN Eudoxum Roma oriundum conicit, Romanus autem potius cognomen est (ita et MAU, ind. cogn. supra p. 753). H. S. 3092 Tit. rep. in taberna VII 9, 50. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 765; WACHTER 1522 cum versione Germanica. Si recte excepit ZANGEMEISTER, fortasse ita intellegendum: pontarchus Macer dicit; Pronimus navis. Quamquam concedendum est Phronimum nomen navis insolitum esse. – Vox pontarchus, quae hic tantum innotuit (gr. autem ποντάρχης titulus in usu erat; nominativus -us fortasse propter gen. gr. -ου inter nom. -ης et -ος ambiguum), idem ac nauarchus significare putatur (VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 111; cf. J. BLUNDELL, ThLL s. v. pontarchus, 2671, 52– 56). – Pronimus adde testimonum omissae aspirationis apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56 (cf. H. SOLIN, in Veikko Väänänen 33). H. S. 3093 Tit. rep. in pariete externo inter ost. VII 9, 52 et 53. Periit, nec im. phot. servantur. LEPPIN, Histrionen 192. De quaestione quis sit hic Actius, cf. supra ad tit. 1903. Tit. a GARRUCCI exhibitus, de quo ZANGEMEISTER agit in adnotatione, est 9077. H. S. 3093a Tit. rep. in aedium VII 11, 11–14 andronis i aut p pariete orientali, si verba ZANGEMEISTER aliquantum obscura recte percepimus, non procul tit. 2021–2024. Periit, nec im. phot. servantur. Lectio non est certissima, sed Cladi cognomen Romae utique usitatum (vide SOLIN, Namenbuch2 1196 sq.). H. S. 3094 Tit. rep. in muro exteriore septentrionali aedificii Eumachiae VII 9. H. S. 3095 Tit. rep. in aedium VIII 3, 8 (del Cinghiale I) peristylii 12 ordinis postici columna tertia. Periit, neque im. phot. servantur. H. S. 3096 Tit. rep. in pariete externo inter ins. VIII 5 ost. 19 et 20. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3097 Tit. rep. in muro exteriore meridionali aedificii Eumachiae VII 9, 1, inter quartam et quintam a foro pilas. Tit. periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3098 = 9069b ubi vide. 3099 = 9071 ubi vide. 3100 = 9072b ubi vide. 3100a Tit. rep. in aedificii Eumachiae VII 9, 1 muro externo orientali (murum esse orientalem patet inde quod dicit ZANGEMEISTER de loco ubi vidit hunc tit.). Periit, neque im. phot. servantur. H. S. 3101 Tit. rep. in pariete externo cauponae VII 12, 15. Periit, nec im. phot. servantur. J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 327 (verba tit. male reddit). FRANKLIN putat eundem Musaeum in tit. 2216 redire, fortasse recte (nota ambobus locis nomen Graece scriptum). H. S. 3101a Tit. rep. in lupanaris VII 12, 18 cellae e pariete septentrionali, pone v. 2 tit. 2247. Periit, nec im. phot. servantur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 147. H. S. 3102 Tit. rep. in aedium VII 3, 30 aditu a. Periit, nec im. phot. servantur. LANGNER, Graffitizeichnungen 37. im. del. tab. 12 fig. 256 ex ZANGEMEISTER supra tab. XLIX fig. 24 (inscriptio non redditur); CASTRÉN2 243 sq. sub n. 473 adn. Ad Volasenniam C. f. Tertiam uxorem M. Noni Balbi revocat CASTRÉN, Volasen(n)a autem nomen est virile. Habemus igitur Volasennam quendam Pompeianum, qui albo Pompeianorum addendus est. Si figura infra ad dextram nominis cum eo conectenda est, ut videtur, viri, non

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI mulieris caput adumbrat, ut contendit ZANGEMEISTER (rica muliebris, qualem fortasse in lineis agnoscere voluit, re vera non extat, et quid effingant hae lineae obliquae, non constat). H. S. 3103. 3104 Tit. rep. in pariete externo inter VII 3, 27 et 28. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3103 Tit. rep. pone tit. 2310b. CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 106 sq. cum versione Italica. – DEFELICE, Roman Hospitality 116 cum versione Anglica. 2 de syncope mentla cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 44; de m omissa ibid. 73 et DIEHL, De m finali 216. 249, qui sine causa compendium explicat. H. S. 3105–3107 Tit. rep. in pariete externo inter VII 3, 26 et 27, proxime tit. 2310e. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3106 Charidem[us] legerim. H. S. 3107 GEIST, PW2 42 sq. n. 27 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 80 n. 255 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 537 cum versione Germanica; WACHTER 1345 cum versione Germanica. – OPELT, Schimpfwörter 123 (de lusu nominum); CASTRÉN2 182 n. 216, 1; A. BERNECKER, in Studien AG I 29 sq. adn. 3 (de lusu nominum). Prima manus Liberius Venustus scripsisse videtur (miro modo MAU, ind. p. 745 cognomen Venustus [quod p. 754 inter cognomina recte affert] non ad nomen Liberius refert); concedendum tamen est Liberii gentilicium rarissime testatum (vide SOLIN – SALOMIES, Repertorium 104) in his regionibus Capuae tantum (tit. huius Corporis vol. X 3975 = I2 1594; testimonium est certum) occurrere, quamobrem cum CASTRÉN etiam libertus Venustus intellegere possis. Postea supra LI secunda manus (de duabus manibus agi videtur, propter formas diversas litterae B) BI addidit, quae autem scurriles facetiae si ad Biberium, nomen ioculare Tiberii (SUET. Tib. 42), aliquo modo referendae essent, tum vero Liberius lectio praeferenda (Tiberius, quam alteH. S. ram optionem proponit CASTRÉN, vix legi potest). 3108–3110 Tit. rep. in pariete externo inter VII 3, 25 et 26. Tit. perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3111 Tit. rep. in aedium VII 3, 25 pariete ad dextram portae quae membra g et h inter se coniungit (si verba ZANGEMEISTER paullulum obscura recte excepimus). Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3112. Tit. rep. in aedium VII 2, 18 (vide supra ad tit. 2319a), cubiculi g pariete septentrionali ut videtur, i. e. in eodem pariete ac 2319a. Periit, nec im. phot. servantur. Cf. infra ad tit. 3113. – Sine dubio subest Tertullae cognomen (ita et MAU, ind. cognominum, supra p. 754). H. S. 3113 Tit. rep. in aedium VII 2, 18 cubiculi g pariete orientali. Periit, nec im. phot. servantur. V. SAMPAOLO, PPM 6, 1996, 594 sq.; ANGUISSOLA, Intimità 458. 573. Sine dubio quesce i. e. quiesce (ita et MAU, inde. vocab. p. 763) intellegendum. De hac scribendi ratione vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 40. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 271 sq. tit. 2319a. 3112. 3113, assentientibus SAMPAOLO et ANGUISSOLA, male interpretans creat Vibiam Tertullam et Tertulla qu(i)esce conectit, sine ullis argumentis. Vix agitur de initio illius notissimi carminis quisquis H. S. amat. 3114–3116 Tit. rep. in pariete externo inter ost. VII 2, 16 et 17. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3114 Tit. rep. ibidem ubi tit. 2319b ut videtur (ZANGEMEISTER lapsu calami “ibidem ubi n. 3114” scribit. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 152. H. S. 3116 Tit. rep. pone tit. 2319c. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 152.

1784

POMPEII Vesb(inus); idem sine dubio ac tit. 2319b. 2319c. 3114. 3115 memoratus cinaedus. H. S. 3117–3120b Tit. rep. in pariete externo inter ost. VII 2, 17 et 18. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3117 Tit. rep. eodem loco ac tit. 2319e. DIEHL, PWV2 751; GEIST, PW2 56 sq. n. 33 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 151n. 205 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 204 sq. cum versione Italica, quam reprehendit A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 5, 1991/92, 245; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 52 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 25 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 528 cum versione Germanica; WACHTER 1337 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Amori e amanti 46 cum versione Italica; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 14 n. 15; WEEBER, Humor 47 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 48 cum versione Italica; ALDRETE, Daily life 233 cum sola versione Anglica; A. BUONOPANE, in Opinione pubblica e forme di comunicazione 240 cum im. del. 241 ex ZANGEMEISTER; HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. Isidorus notus cunnilingus Pompeis redit tit. 1383. 4441. 4699 (cum 4700), in quo verna Putiolanus definitur. – De Isidoru sine m scribendi ratione cf. DIEHL, De m finali 225, qui margine urgente omissam putat, nescio an recte. H. S. 3118 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. infra tit. praecedentem. GIGANTE, Civiltà 154 sq.; CUGUSI, Aspetti2 170. Fuit fortasse (initium?) LUCR. 1, 1; vide et supra ad tit. 3072. De locis LUCRETII in parietibus Pompeianis repertis cf. GIGANTE; CUGUSI; H. SOLIN, in Neue Forschungen 249–251. P. K. 3119–3135. 3206. 3214. 3219 Tit. rep. in aedibus VII 2, 16 (di M. Gavius Rufus). Perierunt omnes, nec im. phot. servantur. H. S. 3119 Tit. rep. proxime tit. 2319f. Sine dubio Ty(ria). 3120 Tit. rep. sub tit. 2319h. ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 146 sq. Latet fortasse percisa, cf. tit. 2319e. l. p., ut vidit iam MAU, ind. p. 762 s. v. percisa; imprimis cf. quod disserit H. S. ADAMS. 3120a. b Tit. rep. eodem loco ac tit. praecedens. CIPROTTI, sched. 1959. “Videtur esse pars distichi latini, graecis litteris scripti: eu, me nondum munera credo [- - -]” CIPROTTI, fortasse recte. H. S. 3121 Tit. rep. in aedium VII 2, 16 peristylii lateris orientalis membro t aut u ut videtur (ZANGEMEISTER ad membrum tertium refert; quale hoc sit, difficile dictu, quod eo tempore aedes nondum plene effossae fuerunt), in pariete septentrionali. DIEHL, PWV2 750; WACHTER 1093 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 270; VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 67 (de scribendi ratione ingnes). 1 in. [d]iu temere supplet WACHTER; ex apographo ZANGEMEISTER tab. L 4 etiam [- - -]CV legi potest. Hexametri speciem prae se fert, quod tamen fortasse casu accidit. In lemmate l. 1 corrige “post n. 2319p”. H. S. 3123 Tit. rep. in aedium VII 2, 16 peristylii lateris sinistri eiusdem membri pariete meridionali. DIEHL, PWV2 82 primum versum; GEIST, PW2 32 sq. n. 3 secundum versum cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 28 sq. cum versione Francogallica; HUNINK, Graffiti 523 cum versione Germanica; WACHTER 74 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Riv. Stud. Pomp. 2, 1936/37, 192; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat.

CIL IV Suppl. 4 271; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 19 n. 77; WALLACE, Introduction 89 n. 186; R. R. BENEFIEL, in Latin on stone 57 sq. Inscriptionem ante a. 14 p. Chr. n. scriptam esse verisimile est, quod Antiochus servus Liviae et non Iuliae Augustae appellatur (ita et MAGALDI), nisi scriptor nomine Liviae sensu laxiore usus est. Contra incertum manet, an Antiochus Romanus Pompeianusve fuerit (de ea re cf. BENEFIEL). – Nota duas formas genetivi Liviaes et Liviae (de qua re vide HEHL, Formen lat. 1. Deklination 19; PROSKAUER, Das auslautende -s 125). – Perperam BIVILLE Antiochum Syrum putat. H. S. 3129 Tit. rep. in aedium VII 2, 16 peristylii ordinis antici columna secunda a sinistra. DIEHL, PWV2 743; WACHTER 774 cum versione Germanica. – SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 52; RUBIO – BEJA2 RANO, Doc. ling. Lat. 272; PISANI, Testi latini 126 n. B44; WALLACE, Introduction 89 n. 187. De genere masculino cadaver mortus cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 82; PISANI; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 15; de mortus scribendi ratione CROSS, Syncope 17. H. S. 3130 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens. HUNINK, Graffiti 524 cum versione Germanica; WACHTER 966 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 280; CASTRÉN2 234 n. 432, 1; MOELLER, Wool Trade 54; F, VICARI, Produzione e commercio dei tessuti nell’Occidente romano, Oxford 2001, 8; CLARKE, Art 109–112; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 176 n. H 55 cum sola versione Anglica; TRAN, Dominus tabernae 129; COO2 LEY – COOLEY, Sourcebook 270 n. H 86 cum sola versione Anglica; HARVEY, Daily Life 204 n. 221 cum sola versione Anglica. Vestiarius est aut ἱματιοφύλαξ (Gloss.) aut vestium mercator; de forma cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 94. DELLA CORTE (assentientibus MOELLER et CLARKE) eum eundem putat esse ac Verecundum quendam, qui nomen suum parietibus aedium IX 2, 5–7 saepius inscripsit (cf. tit. 7839. 9084. 9085) propter tit. 7838 quactiliari rog(ant), temere quidem (inter alia notandum est Verecundi cognomen usitatissimum Pompeis quoque pluries occurrere). De industria M. Vecilii Verecundi vestiarii, cuius officina coactiliaria IX 7, 7 erat, agunt DELLA CORTE, MOELLER, VICARI et TRAN. H. S. 3131 Tit. rep. in aedium VII 2, 16 peristylii ordinis sinistri columna tertia. DELLA CORTE, Amori e amanti 45 cum versione Italica; HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. 3 subesse videtur cognomen Idaeus -a, de quo vide SOLIN, Namenbuch2 694; tit. 4787 fortasse Pompeis redit (cf. infra ad tit. 4787); de Idaia sine m scribendi ratione cf. DIEHL, De m finali 225. 249, qui margine urgente (225) aut compendio (249) omissam putat, nescio an recte. H. S. 3133 Tit. rep. in aedium VII 2, 16 peristylii ordinis postici columna secunda ab oriente. Cognomen Sextil(l)i Pompeis aliquantum admirationem movet (exstat quidem, cf. tit. huius Corporis vol. VI 32533 b I, 36; agitur tamen de praetoriano originis certe H. S. provincialis), quamobrem de Sexti, te cogitavi. 3135 (cf. p. 466) cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. in aedium VII 2, 16 peristylii ordinis nescio cuius columna. DIEHL, PWV2 781; HUNINK, Graffiti 525 cum versione Germanica; WACHTER 1420 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 201; A. W. VAN BUREN, Rend. Pont. Accad. Arch. s. III 28, 1954/55, 39; ZARKER, Studies 254; O. SKUTSCH, Class. Quart. 58, 1964, 85 sq. (= Studia Enniana 103 sq.); GIGANTE, Civiltà 153 adn. 2–5; SKUTSCH, Annals of Ennius2 261–263; CUGUSI, Aspetti2 169; WALLACE, Introduction 82 n. 155.

1785

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Videtur esse initium ENN. ann. 1, 110 SKUTSCH, quod recurrit in titulis 3193a. 7353. 8568. 8995 quoque. Versus quin sit ab ENNIO poeta surreptus, non dubitabant AUCTORUM PRIORUM omnes (post BÜCHELER vide e. g. WICK, VAN BUREN, ZARKER [item GIGANTE ignorans ea quae proponit SKUTSCH, vide infra]). SKUTSCH, Class. Quart. autem (vide item Annals of Ennius2) contendit minus esse probabile quod aliquis Pompeianus qui haec verba inscripsit revera versum Ennianum inscribere voluit, imprimis cum ENNIUS eo tempore iam non fuisset auctor discipulis legendus et – ut ait SKUTSCH errore – versus alii huius auctoris Pompeis inscripti non reperti essent (contra quod vide CUGUSI, recte). Putat enim SKUTSCH scriptorem tituli inscribere voluisse versum quendam LUCILII nobis alibi non traditum, in quo scripta fuissent et illud Romulus in caelo huius tituli et verba ferventia rapa vorare apud SEN. apoc. 9, 5 et MART. 13, 16 conservata. Eum qui inscripsit voluisse inridere fortasse novissimam imperatoris ἀποθέωσιν (i. e. eam Vespasiani?). Quae omnia num apte excogitata sint, dubitavit CUGUSI nec mihi persuasum habeo EGO; quibus de rebus vide amplius infra ad tit. 7353. P. K. 3136–3141 Tit. rep. in pariete externo ad sinistram ostii aedium VII 2, 16. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3136 cf. CLE 43 cf. 1864 Tit. rep. ad sinistram tit. 2319m. BÜCHELER, CLE 43 cf. 1864; DIEHL, PWV2 812 a; WACHTER 1464 cum versione Germanica. – V. SAMPAOLO, PPM 8, 1998, 700. 1 pavid[us?] ZANGEMEISTER in exemplo typis exscripto et in ind. p. 762 (inde BÜCHELER, DIEHL), est potius paup[er], ut exhibet MAU in ind. p. 776. cum vel dum quidam pauper, quod exordium fabellae AESOPIAE imitari primum visum est BÜCHELER, saepius Pompeis redit: tit. 2386(?). 4114. 4515. 4952. 5017 (= 3320). 8849. 10038 b. 10196 c. 10569 (Herculanei); solum cum quidam 3067. 4855. 7351 b. 8273. 8319 b. 8835 b–d. 10065 b. 10096 c + a. AE 2000, 320–322. Cf. et 1538. 1654. 6831. 8152. 10037 b. De hoc exordio vide et GIGANTE, Civiltà 202; A. BALDI, Latomus 33, 1964, 799 sq., qui ad Petronium revocat, vix recte (cf. H. SOLIN, Gnomon 45, 1973, 274). H. S. 3139 cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. ad dextram ut videtur tit. 2319p. HUNINK, Graffiti 526 cum versione Germanica. – GIGANTE, Civiltà 154 sq.; CUGUSI, Aspetti2 170. Est initium LUCR. 1, 1; vide supra ad tit. 3072. P. K. 3141 Tit. rep. ad dextram tit. 3139. TRAN TAM TINH, Isis à Pompéi 178 n. 158; VIDMAN, SIRIS 229 n. 489; MALAISE, Inventaire 265 n. 24; BRICAULT, RICIS 605 n. 504/0212. Isia[cos vid]is ubique TRAN TAM TINH (qui errore, assentientibus VIDMAN et MALAISE, aedibus VII 3, 30 tribuit) dubitans et contra grammaticam; VARONE per litteras Isia[cis univers]is ubique supplendum proponit. De Isiacis cf. supra ad tit. 787. H. S. 3142. 3210 Tit. rep. in aedium VII 2, 14 (di Optatio) viridario l. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3143 Tit. rep. in taberna VII 2, 7 proxime tit. 2330 (de situ accuratius supra ad tit. 2330). Periit, neque im. phot. servantur. H. S. 3144–3146b Tit. ZANGEMEISTER aedibus VII 2, 6 = eius n. 32 (di Terentius Neo) tribuit, vix autem recte, quod aedes VII 2, 6 peristylium (ubi tit. 3144 se vidisse dicit) non habent; contra habet peristylium (b) panificium eiusdem Terentii Neonis VII 2, 3, quam ob rem ZANGEMEISTER fortasse duas aedes, quae cum androne m coniuctae sunt, confudit. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3144 Tit. igitur probabiliter aedibus VII 2, 3 tribuendus, in cuius peristylii b latere orientali rep.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI [- - -] Pri{si}miginius fellat. Im. del. manu libera fortasse a MAU exarata Berolini in Academia servata. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica. 1 ex im. del. PRISIMIGINIVS legitur, i. e. Pri{si}miginius. Ut notat ZANGEMEISTER, in VS alia manu AII (litt. A transversa soluta scripta est, non transversa carens, ut dat ZANGEMEISTER) exaratum est. Fortasse Primigenius Primigeniam salutare voluit, ita: Primiginius Primiginiae. Primiginloco Primigen- merus error scripturae esse videtur (similia recenset VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 20). – 2 fellat si ad eandem sententiam pertinet, alterum colon est: Primiginius Primiginiae; fellat. Nisi subaudiendum est cunnum: Primigenius Primigeniae (genetivus vel dativus sympatheticus) cunnum lingit. H. S. 3145 Tit. rep. in eiusdem peristylii b lateris orientalis columna a septentrione secunda. Im. del. manu libera fortasse a MAU exarata Berolini in Academia servata. M. DELLA CORTE, JRS 16, 1926, 147 adn. 2. 2 ex im. del. MAU PARVA intellexisse videtur; Paris H. S. va(le) DELLA CORTE arbitrario. 3146 Tit. probabiliter in earundem aedium latrina vidit ZANGEMEISTER, quae ubi sita sit, non certe constat. WEEBER, DWH 169 n. 586 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 522 cum versione Germanica. – WALLACE, Introduction 90 n. 188; S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Obscenities 229. 240 cum versione Anglica. De scribendi ratione hi cacat cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 71, qui haplographiam iudicat; G. BONFANTE, in Festschrift W. von Wartburg, Tübingen 1968, 31, qui haesitans de -c finali omissa cogitat; F. FANCIULLO, AGI 82, 1997, 188, qui graphiam simplicem geminationis consonanticae ineunte vocabulo effectum explicat. H. S. 3146b Tit. rep. in iisdem aedibus in pistrini n-p pariete nescio quo. De scribendi ratione MARCV vide PROSKAUER, Das auslautende -s 172, quae s omissam esse putat. Titulus autem non bene traditus est. H. S. 3147 Tit. rep. in aedium VII 1, 25. 47 (di Sirico) membri 26 pariete meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. Prorsus obscura lectio; agitur de Eppia? H. S. 3148 Tit. rep. videtur secundum ea, quae ZANGEMEISTER refert p. 219 ad tit. 2357, in pariete externo ad dextram IX 2, 15 (certe admodum ad sinistram tit. 2355). Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3149 cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. in aedium IX 2, 16 aditus pariete sinistro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 806; MONTERO CARTELLE, Priapeos 154 n. 216 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 170 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 40 n. 82 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 842 cum versione Germanica; WACHTER 1457 cum versione Germanica. – VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21; H. SOLIN, in Neue Forschungen 255; GIGANTE, Civiltà 185 sq. cum adn. 3; VARONE, Erotica Pompeiana 53; WALLACE, Introduction 82 n. 156; P. CUGUSI, Paideia 72, 2017, 87; L. GRAVERINI, in Lettori latini e italiani 27. De nominativo omnes pro omnis scripto vide VÄÄNÄNEN. Est initium OV. am. 1, 9, 1. De titulo et de versu OVIDIANO vide amplius GIGANTE, de participio amans (in titulo aut omisso aut deleto) et de cuius in versibus usu vide P. K. SOLIN. 3150–3160 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ost. IX 2, 16. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S.

1786

POMPEII 3150 Tit. rep. in eius parietis loco nescio quo. H. S. 3151 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. infra tit. 3152. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 842 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 177; M. GIGANTE, A & R n. s. 28, 1983, 44 sq.; MILNOR, Graffiti 266 sq. n. 27. P. K. Est VERG. Aen. 2, 1; vide supra ad tit. 1672. 3151a Tit. rep. ad sinistram tit sequentis. Mihi est Λεωνᾶ genetivus nominis Graecanici Λεωνᾶς, saepius in occidente Romano testati; vide SOLIN, Namenbuch2 1136 sq. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 79 nominativum habere videtur, ut et PROSKAUER, Das auslautende -s 172. H. S. 3152 Tit. rep. ad sinistram tit sequentis. H. S. 3152a Tit. rep. sub tit. picto 2960. DIEHL, PWV2 715; WACHTER 532 cum versione Germanica. – DIEHL, De m finali 278 (de cu scribendi ratione omissa m finali); PISANI, Testi latini2 125 n. B41; ADAMS, Regional Diversification 138 (de amecis scribendi ratione). Ex schedis nescio cuius manu exaratis Berolini in Academia servatis patet etiam CVAMICCVS vel GAMICCVS, H. S. i. e. Ga(vius) Miccus, legi posse. 3157 Tit. rep. prope insulae angulum inter meridiem et orientem versus. Sine dubio agitur de M. Epidio Sabino, quem candidatum duoviralem ex compluribus programmatis novimus (cf. CASTRÉN2 117. 164 sq. n. 7. MOURITSEN, Elections 133 sq. CHIAVIA, Programmata 287 sq.). FRANKLIN, Electoral Programmata 65 et passim eius petitionem anno 77 p. Chr. n. tribuit; chronologia candidatorum huius anni ab eo constructa fida quidem non est (cf. MOURITSEN, Elections 192 adn. 187). Utique aetati Flaviae Epidi Sabini duoviratus tribui debet, et si inscriptionem ad verbum interpretamur, is re vera duovir factus est, id quod etiam aliis argumentis patet. H. S. 3161. 3162 Tit. rep. in pariete externo ad dextram aedium IX 1, 20 postici 30. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3163–3166 Tit. rep. in aedibus IX 1, 12 (3163–3165 in atrio b). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 3166 Tit. rep. in aedium IX 1, 12 peristylii h pariete nescio quo. Lebnus, cui I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 349 nescio qua causa originem Semiticam tribuit, lectionis incertae est (Lebn[u]s in tit. 8124 false lectum est, cf. infra ad tit. 8124); latet fortasse Libanus, cognomen Graecanicum Romae usitatissimum? H. S. 3167. 3168 Tit. rep. in aedium I 4, 5 (del Citarista) triclinii 19 pariete sinistro. Perierunt, neque im. phot. servantur. H. S. 3167 Tit. rep. prope tit. 2379. CASTRÉN2 239 sq. n. 454, 20 (de Vettio Successo). H. S. 3169 Tit. rep. in aedium IX 1, 18 atrii a pariete orientali. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 415; WACHTER 994 cum versione Germanica. Si TIIMONIIS recte lectum est, ut ex tab. LI 3 patere videtur (ea condicione, ut ultima linea directa [ante S], cui superposita est longa linea aliena crassior, vere secunda linea litt. II sit), habemus temones (ita ZANGEMEISTER, ind. vocab. p. 246; MAU, ind. vocab. p. 765; DIEHL), cum quo quadrat numerus XXIII qui sequitur. Sin TIIMONIS praetuleris, subesse potest Timonis cognomen (scribendi ratio e loco i Pompeis saepe occurrit (VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 23). H. S.

CIL IV Suppl. 4 3170–3171 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ost. tabernae IX 1, 19. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 3172–3179 Tit. rep. in aedibus IX 1, 20 (di M. Epidius Rufus). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 3173 = 2386a, v. 5 Tit. rep. ubi 2386a, scriptus sinistrorsum. LOHMANN, Graffiti 355. Scriptum est sinistrorsum Aiemìus. Quod Aiemius vox nihili est (Aienius quidem exstat), coniecerim Aemilium Celerem, qui saepius nomen suum sinistrorsum scripsit, hic quoque se eo modo aeternasse. Scriptor facile errare potuit, cum nomen suum modo insolito parieti traderet. LOHMANN quoque credit Aemilii nomen legendum esse. Si recte sentio, hoc testimonium indici nominum supra p. 743 s. v. Aemilius addendum est. H. S. 3174 Tit. rep. in aedium IX 1, 20 atrii c ordinis dextri columna quarta. BALDI, IP 48 n. 69 cum versione Italica. – E. MAGALDI, Riv. Stud. Pomp. 2, 1936/37, 130. MAGALDI et BALDI sequentes ZANGEMEISTER hic allusionem ad Neronem musicum vident, id quod necessario valde incertum manet. H. S. 3180–3189 Tit. rep. in aedibus IX 1, 22 (di M. Epidius Sabinus). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 3182 Tit. rep. in aedium IX 1, 22 atrii b pariete sinistro. Quod proponit MAU, ind. p. 748 Cersinus pro Celsinus stare, non persuadet (commutatio inter r et l, per se ipsam in Latinitate rarissima, Pompeis vix occurrit). Latetne fortasse C(h)resimus, forma nata per metathesin, ut tit. huius Corporis vol. VI 33968 (melius AE 1993, 181) Corcodilus et saepius in codd. (deest in SCHOPF, Fernwirkungen; alia exempla metathesis r + voc.  voc. + r praesto non sunt)? H. S. 3183 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. in aedium IX 1, 22 faucium a pariete sinistro. HOOGMA, Einfluß Vergils 278; GIGANTE, Civiltà 173 cum adn. 88; M. GIGANTE, in Storia e civiltà 462; MILNOR, Graffiti 269 n. 45. Est fortasse VERG. Aen. 6, 119, i. q. suspicatur LOMMATZSCH, CLE (unde HOOGMA). Sed quaerendum est num revera Pompeis reperiendi sint versus de Aeneidis libro sexto mutuati, vide GIGANTE, Civiltà et EUND., Storia e civiltà; de loco Vergiliano dubitat et MILNOR. P. K. 3184. 3185 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. 3183. DIEHL, PWV2 370 cum adn.; WACHTER 574. 575 cum versione Germanica. Sinquetus aut male pro Sincerus scriptum aut cognomen Celticum (quod apud HOLDER, Sprachschatz II 1574 affertur) dubitanter I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447. 459 putat; vix autem de scripturae errore agitur, quia SINQVIITVS bis repetitum est; ne certum quidem est hic cognomen subesse; nisi S littera praecederet, inquietus (quod saepe -quet- scriptum est) intellegi potuit. Aut Sin(- - -) Quietus intellegendum? Gens Sincia hic illic in Italia redit; et nota cognomen peculiare tit. 4583, quod – si recte lectum – ex Sincii nomine derivativum esse debet, nisi est blanda appellatio deminutiva ipsius Sincii. WACHTER haesitans ad gr. *συγκύητος nusquam hucusque testatum refert, nimis periculose. H. S. 3190. 3191 Tit. rep. in taberna IX 1, 23. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3192. 3193 Tit. rep. in aedium IX 1, 26 atrii b pariete occidentali. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 3193a–3196 Tit. rep. in pariete externo inter ost. IX 7, 15 et 16. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S.

1787

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 3193a cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. ante v. 1 tit. 2413a. Videtur esse initium ENN. ann. 1, 110 SKUTSCH, quod recurrit in tit. 3135. 7353. 8568. 8995 quoque. Quo de versu Pompeis saepius reperto vide amplius supra ad tit. 3135 et infra ad tit. 7353. [Sed agi potest et de nomine servi Romulus, qui nomen suum saepe Pompeis aeternavit. H. S.] P. K. 3196 Tit. rep. sub tit. 2413f. Fortasse Q. Naevius, litt. V male C lecta. H. S. 3196a–3197 Tit. rep. in IX 7, 17. H. S. 3196b Tit. rep. in IX 7, 17 ost. postis sinisterioris parte interna, sub tit. 2413k. Periit, nec im. phot. servantur. WACHTER 768b cum versione Germanica. Vitalis ebr(ius) intellegendum. H. S. 3197 Tit. rep. in IX 7 pariete externo inter ost. 16 et 17. Extat Neapoli in museo (inv. n. 4726), scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis et male exaratis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2005 et iterum 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110627. VARONE, Imagines 431. 3 in. DICIT clare scriptum. – 4 ex. DOM, quae litterae etiam in apographo a ZANGEMEISTER delineato cernuntur. 1 Hyperboli cognomen perraro testimoniis confirmatum redit in tit. huius Corporis vol. VI 4015, Hyperboles X 2946. H. S. 3198. 3199 Tit. rep. in pariete externo inter ost. IX 7, 17 et 18. H. S. 3198 cf. CLE 1785 adn. Tit. extat Neapoli in museo (sine inv. n.), scriptus litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 2004; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/110628. VARONE, Imagines 432. HUNINK, Graffiti 902 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 175; GIGANTE, Civiltà 169 adn. 55; J. L. FRANKLIN, in Literacy 88; MILNOR, Graffiti 263 n. 3. Est VERG. Aen. 1, 1; vide supra ad tit. 1282. Infra legerunt A. VARONE et H. SOLIN CVSCVS, quo scriptor notissimum carmen (vide supra ad tit. 2357 et infra ad tit. 6892) tit. 3199 proxime scariphatum praecepit. P. K. – H. S. 3199 cf. CLE 946 adn. Tit. extat Neapoli in museo (inv. n. 111964), scriptus litteris tenuibus. Contulit A. VARONE a. 2004, recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/110930. VARONE, Imagines 432. DIEHL, PWV2 595; HUNINK, Graffiti 903 cum versione Germanica; WACHTER 1050 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 273; GIGANTE, Civiltà 210 adn. 56–58; DOSI, Eros 150 cum versione Italica; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 76; MILNOR, Graffiti 186 cum versione Anglica. Perierunt litt. tertia T et O et RE. De ratione cuscus i. e. quisquis scribendi vide VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 45. De carmine vide supra ad tit. 1173 et infra ad tit. 4091 cum bibliographia ampliore. P. K. 3200–3200a Tit. rep. in pariete externo inter ost. IX 1, 18 et 19. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 3200 Tit. rep. in eo pariete (ZANGEMEISTER vidit). HUNINK, Graffiti 826 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; DEFELICE, Roman Hospitality 106 cum versione Anglica (de fellandi verbi sensu); H. S. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 152. 3200a Tit. rep. scriptus inter v. 1 et 2 tit. praecedentis. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 453. Cognomen Herculiae suspicionem movet propter suffixum -ius -ia aevi labentis proprium, ut recte KAJANTO suspicatur; quale cognomen autem subsit, non liquet. Prae-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI terea potius dativum exspectaveris. Fortasse Herculia(no) vel Herculia(nae) sal(utem) intellegendum. H. S. 3200aa–d Tit. rep. secundum ea, quae refert ZANGEMEISTER, ubi 2993e–2993u, i. e. in ins. I 4 latere meridionali aut in ins. I 3 latere septentrionali. Frustra quaesiverunt A. H. S. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. 3200aa Tit. rep. in ins. I 4 latere meridionali aut potius in ins. I 3 latere septentrionali. H. S. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. HUNINK, Graffiti 32 cum versione Germanica (qui minus accurate I 6, 13.14 tribuit). – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 269 n. 536 b adn. 3; A. VARONE, Campania Sacra 11/12, 1980/81, 38; L. FALANGA, Riv. Stud. Pomp. 1, 1987, 210. 216. Capellam, quem ignotum quendam fuisse putat DELLA CORTE, VARONE eundem ac notum candidatum L. Caecilium Capellam suspicatur, sed sine certis argumentis (non diiudicat FALANGA; deest in CHIAVIA, Programmata). H. S. 3200c Tit. rep. in ins. I 4 latere meridionali aut in ins. I 3 latere septentrionali, sub tit. picto 2993h. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. A. FERRUA, in Atti del IX Congresso Internazionale di Archeologia cristiana, Città del Vaticano 1978, 598; A. VARONE, Campania Sacra 11/12, 1980/81, 37 sq.; L. FALANGA, Riv. Stud. Pomp. 1, 1987, 209–212 (AE 1987 sub n. 264, modo confuso); LAMPE, Stadtrömische Christen2 2. FIDIILIIS im. del., quod re vera in pariete steterit (eadem scribendi ratio FIDIILIIS redit in tit. 1812 [vide supra ad tit. 1812]. 4812). Fidelis in p(ace) FERRUA, haesitans LAMPE; Fidelis in p(erpetuo) collato tit. 1074 VARONE, FALANGA. Locutionem et ita inscriptionem christianam esse contendit FERRUA (haesitat LAMPE); operae pretium non est tales ineptias confutare. Fidelis simpliciter est cognomen cuiusdam Pompeiani ut in tit. 1812. 4812 (scriptum omnibus locis -les); quid significet IN P, incertum manet; in p(erpetuo) explicatio nimis audax, etiamsi a priori excludi nequit. Supra hanc inscriptionem leguntur in im. del. litt. AB, et infra NIMVS, quod fortasse idem est ac fragmentum …NINVS a ZANGEMEISTER in adn. tit. 3200d memoratum. H. S. 3200d cf. CLE 946 adn. Tit. rep. in ins. I 4 latere meridionali aut potius in ins. I 3 latere septentrionali. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. HUNINK, Graffiti 33 cum versione Germanica. – L. FALANGA, Riv. Stud. Pomp. 1, 1987, 211 adn. 15. 217 adn. 16. De carmine vide supra ad tit. 1173 et infra ad tit. 4091. De titulo in app. crit. descripto et ab hac inscriptione quam veri simillime separando agit FALANGA, qui illud [- - -?]NINVS habet pro cognomine (locis similibus allatis) vel pro parte alicuius cognominis longioris, recte, ut videtur. P. K. 3200e Tit. rep. in pariete externo inter ost. I 6, 14 et 15. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3200f–k Tit. rep. in pilis prope I 2, 18. Tit. (excepto tit. 3200g) solum a DE PETRA descripti perierunt; neque im. phot. servantur. H. S. 3200g Tit. rep. in pila ultima ante angulum huius ins. 2 inter septentriones et orientem versus. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER ut videtur exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur.

1788

POMPEII DIEHL, PWV2 325; WACHTER 533 cum versione Germanica. ZANGEMEISTER iam nihil vidit nisi Amu[- - -]. Amuntinus pro Amyntianus DIEHL haesitans (item W. F. OTTO, ThLL s. v. Amyntianus, 2031, 44), nescio an recte. Nomina Amunt- incipientia adhuc non innotuerunt, neque Amyntinus usquam testatum. Forma probabilis quidem sit. H. S. 3201 Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 686 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 130 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/111140. VARONE, Imagines 412. Restat ELISS. H. S. 3201a–3204 Tit. rep. Corridoio de’ Teatri in tectorio lateris meridionalis VIII 7, 20. H. S. 3201a Tit. extat in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris meridionalis, 776 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 140 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/74841. VARONE, Imagines 405. Lapsu tectorii periit litt. P. H. S. 3202 Tit. a ZANGEMEISTER ad sinistram tit. praecedentis visus periit; nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 655; HUNINK, Graffiti 815 cum versione Germanica; WACHTER 1323 cum versione Germanica. – D. BAIN, Class. Quart. 41, 1991, 69 (de paedicandi verbo). Λυκρίων est Lucrio; adde in VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33. H. S. 3203 Tit. a ZANGEMEISTER supra tit. 2450 visus periit; neque im. phot. servantur. 3204 Tit. a ZANGEMEISTER ad dextram tit. 2452 visus periit; neque im. phot. servantur. MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 168 cum im. del. (ex GARRUCCI); LANGNER, Graffitizeichnungen 35. 39 adn. 219. 119; im. del. tab. 11 fig. 204 (ex GARRUCCI; AUCTOR vidit); CASSANELLI et AL., Case e monumenti 192 n. 156, 1 (ex F. et F. NICCOLINI, Le case ed i monumenti di Pompei IV 1, Graffiti, Napoli 1896, 18 tab. VII 1); BERRY, Complete Pompeii 143 n. 1 cum sola im. del. (ex IISDEM). PADIVS LANGNER male, qui figuram pugilem repraesentare putat (p. 119; p. 35 de athleta in universum cogitat), NICCOLINI autem assentientibus CASSANELLI et BERRY gladiatorem putat, sine ulla causa. H. S. 3205 Tit. extat Neapoli in museo in tabula picta in oeco B 5, 77–78 (inv. n. 8968 ex aedibus VIII 2, 39 (di Giuseppe II) translata, scriptus litteris valde tenuibus. Contulit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2007 et iterum a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. translucidae 16997. 16998 coloribus effictae. Alinari 12039. Anderson 23473. MANN 771. VARONE, Imagines 397. G. E. RIZZO La pittura ellenistico-romana, Milano 1929, tab. 196; Collezioni Napoli I 1, 136 sq. n. 89; V. SAMPAOLO, in PPM 8, 1998, 354–356 n. 92. Lectio certa; litt. quarta est N; litt. U formam cursivam uncialem q. d. plus minus n. IV 13 apud ZANGEMEISTER tab. I respondentem exhibet. Stinius gentilicium videtur (ita haesitans MAU, ind. gent. p. 746). An idem sit ac Stenius, ut, haesitans quidem, putat CASTRÉN2 225 n. 392, non certe constat. Utique Stinius nusquam alibi invenitur, quam ob rem denique de forma secundaria Stenii gentilicii agi videtur. Tabula est tertii generis picturae q. d. H. S. 3206 Tit. extat in aedium VII 2, 16 peristylii ordinis dextri in columnae tertiae latere inter meridiem et orientem, 97 cm a pavimento; lat. 11,8, litt. alt. 3,2–6. Contulit a. 1993 A. VARONE, recognovit a. 2018 H. SOLIN.

CIL IV Suppl. 4

1789

Im. phot. D/85499 (a. 1993). SOLIN, 3437. 3438. 3441– 3443 (a. 2018). Restant litt. usque ad GHIḶ; periit pars dextra caeli vicissitudinibus plus quam pars sinistra exposita. Linea a ZANGEMEISTER inter D et lineam longiorem in exemplo typis exscripto delineata ad inscriptionem non pertinere videtur. H. S. 3207–3223 Tit. perierunt nec im. phot. servantur. H. S. 3207 Tit. rep. in pariete externo inter ost. VII 2, 19 et 20. H. S. DIEHL, PWV2 61; WACHTER 1386. 3208 Tit. rep. in aedium VI 9, 5 (del Centauro) peristylii 14 ordinis septentrionalis columna tertia sub. tit. 1313. H. S. 3209 Tit. rep. ad dextram primi a septentrione basilicae VIII 1, 1 aditus. H. S. 3209a Tit. rep. in aedium VI 13, 6 peristylii porticus 13 ordinis sinistri columna secunda. H. S. 3210 Tit. rep. in aedium VII 2, 14 viridario l (ubi rep. et tit. 3142). H. S. 3211 Tit. rep. in pariete externo inter VII 3, 26 et 27. H. S. 3212 Tit. rep. in aedium IX 1, 22 faucium a pariete sinistro. H. S. 3213 Tit. rep. in aedium VI 13, 6 faucium 1 pariete sinisteriore. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3213a Tit. rep. in aedium VI 10, 2 aditu ad sinistram. H. S. 3214 Tit. rep. in aedium VII 2, 16 (di M. Gavius Rufus) peristylii ordinis sinistri columna tertia. H. S. 3215 Tit. rep. in aedium IX 1, 20 (di M. Epidius Rufus) priore sive meridionali columnarum ad dextram atrii c ante alam g, ad sinistram tit. 3175. H. S. 3216. 3218. 3222 Tit. rep. in aedibus IX 1, 22 (di M. Epidius H. S. Sabinus). 3217 Tit. rep. in aedium IX 1, 20 atrii c ordinis antici columna tertia a dextra. Periit, neque im. phot. servantur. H. S. 3219 Tit. rep. in aedium VII 2, 16 ostii poste occidentali, ubi erat tit. 3120. Periit, nec im. phot. servantur. R. R. BENEFIEL, in Muse at play 71. H. S. 3220 Tit. rep. in cryptae qua aedificium Eumachiae aditur VII 9, 67, 1 pariete orientali. De parietis picturae aetate vide supra ad tit. 2056. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 3221 Tit. rep. in aedium VI 13, 6 atrii 2 pariete sinistro. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 3223 Tit. rep. in muro externo basilicae VIII 1, inter ost. 2 et forum, sub tit. 3074. Est autem tit. pictus, qua Oscae litt. exhiberi videntur. H. S. 3297–3339 editi sunt p. XVII–XVIII. 3297 (pars 1) = 5003 ubi vide. 3297 (pars 2) = 5004 ubi vide. (3298 =) 5006 ubi vide. (3299. 3300 =) 5007 ubi vide. (3301 =) 5009 ubi vide. (3302 =) 5011 ubi vide. (3303 =) 5012 ubi vide. (3304 =) 5013 ubi vide. (3305 =) 5493 ubi vide. (3306 =) 5035 ubi vide. (3307 =) 5036 ubi vide. (3308 = 3332 =) 5052 ubi vide. (3309 [= 5036?]) ubi vide. (3310 =) 5037 ubi vide. (3311 =) 5038 ubi vide. (3312 =) 5039 ubi vide. (3313 =) 5040 ubi vide. (3314 =) 5028 ubi vide. (3315 [v. 1] = )5029 ubi vide. (3315 [v. 2] =) 5030 ubi vide. (3316 =) 5032 ubi vide. (3317 =) 5033 ubi vide. (3318 =) 5034 ubi vide. (3319 =) 5015 ubi vide. (3320 =) 5017 ubi vide. (3321 =) 5020 ubi vide. (3322 =) 5021 ubi vide. (3323 =) 5025 ubi vide. (3324 =) 5042 ubi vide. (3325 =) 5043 ubi vide. (3326 =) 5044 ubi vide. (3327 =) 5045 ubi vide. (3328 =) 5046 ubi vide. (3329 =) 5047 ubi vide. (3330 =) 5048 ubi vide. (3331 =) 5051 ubi vide. (3332 =) 5052 (=3308) ubi vide. (3333 =) 5053 ubi vide. (3334 =) 5054 ubi vide. (3335 =) 5055 ubi vide. (3336 =) 5001 ubi vide. (3337 =) 5002 ubi vide. (3338 =) 4999 ubi vide. [(3339 =) X 870a, ut videtur, inter titulos huius voluminis delendus. – Im. phot. DAIR 87.1552. Descripserunt M. KAJAVA et H. SOLIN a. 1987. H. S.]

Sequuntur addenda ad tit. n. 3885–5506 (5534) 3885 Tit. rep. in tabernae I 2, 4 cellae b pariete septentrionali. Periit, neque im. phot. servantur. Schedae Berolini in Academia servatae. Descripsit a. 1875 MAU in schedis; in eisdem schedis ZANGEMEISTER notavit a. 1877 nihil restare nisi [- - -]ΥϹΙΟϹ. In CTP III A 4 sq. (cum aedificii descriptione) notatur tit. bello secundo omnium gentium perisse. DIEHL, PWV2 517; HUNINK, Graffiti 1 cum versione Germanica; WACHTER 1145 cum versione Germanica. –

RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 280; FR. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI, 229; LOHMANN, Graffiti 94. ΔΙΟΝΥΣΟΣ HUNINK errore, qui minus accurate “Dionysos, ich will dich” vertit. – Nominativus Διονύσιος vice vocativi adhibitus. H. S. 3886–3904 Tit. rep. in aedibus I 2, 6. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 3886 Tit. rep. in aedium I 2, 6 atrii b pariete occidentali, intranti ad sinistram.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. LANGNER, Graffitizeichnungen 111; n. 688 in disco tantum (sine im. del.); H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 336. Tit. perisse LANGNER quoque affirmat. MAU, ind. vocab. p. 764 senio appellativum ducit, quomodo autem va(le), senio, va(le), explicandum sit, i. e. senarius numerus valeat, mihi non constat. Itaque potius Senio nomen proprium intellegendum (ita et LANGNER); de qua re vide H. SOLIN, Arctos 41, 2007, 103. Senio cognomen explicari potest (KAJANTO, Cognomina 165, qui eius exempla duo citat; adde RIU 1256). Potest subesse et cognomen Saenio, alibi testimoniis non confirmatum (sed cf. S(a)enianus KAJANTO, Cognomina 154; Arctos 41, 2007, 102. 43, 2009, 172. 46, 2012, 213). H. S. 3887 Tit. rep. in eiusdem atrii pariete meridionali, ad sinistram portae secundae. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3888 = ILS 6440 b. Tit. rep. in eiusdem atrii pariete meridionali, ad dextram portae secundae. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DESSAU, ILS 6440 b; DIEHL, PWV2 729; GEIST, PW2 88 sq. n. 17 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 99 n. 314 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 2 cum versione Germanica; WACHTER 814 cum versione Germanica. Tit. a. 1943 bello secundo omnium gentium perisse notatur in CTP III A 4 sq. (cum aedificii descriptione). 2 im. del. post VIINI lineam verticalem alteram exhibet, quae, si non aliena est, litt. S aut secunda linea litt. II esse potest; igitur venis vel vene = veni. Cf. salinis in conventu tit. 5181. H. S. 3889 cf. CLE 1785 adn. 2292 adn. Tit. rep. in eiusdem atrii pariete occidentali, intranti ad dextram. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. ENGSTRÖM, CLE 459; DIEHL, PWV2 796; GEIST, PW2 78 sq. n. 10 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 90 n. 287 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 3 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 95); WACHTER 1445 cum versione Germanica. – M. GIGANTE, A & R n. s. 28, 1983, 44 sq.; MILNOR, Graffiti 267 n. 28. 3 longior linea ad sin. litt. S repraesentare potest. INTENTIO V S HUNINK, ìntentiqu(e) intellege (quod post V sequitur, fortasse ad inscriptionem non pertinet). Est VERG. Aen. 2, 1; vide supra ad tit. 1672. P. K. – H. S. 3890 Tit. rep. in aedium I 2, 6 peristylii g pariete occidentali, intranti ad sinistram. IIII Non(as) Nov(embres) in lud(os) gallin(ae) dat(ae) V et gall(us). XV K(alendas) Nov(embres) Puteolana peperit mascl(os) III, femel(las) II. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 434; GEIST, PW2 88 sq. n. 14 (v. 3–4 cum versione Germanica); BALDI, IP 7 n. 8 cum versione Italica; WEEBER, DWH 98 n. 310 cum versione Germanica; WACHTER 1014 cum versione Germanica. – GAHEIS, Altrömisches Leben 3, 18; HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 56; E. MAGALDI, Historia 3, 1929, 482–484; DELLA CORTE, sched. 1962; M. G. MORGAN, Class. Quart. 25, 1975, 120 adn. 4; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 17 n. 59 (partim); JASHEMSKI, Gardens of Pompeii 105 cum adn. 71 (p. 347); J. KEPARTOVÁ, Klio 66, 1984, 196. 198 adn. 39; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 273 ad n. 8; SAVUNEN, Women 105; ALDRETE, Daily life 232 sq. (partim).

1790

POMPEII V. 1–2 a v. 3–4 dividit MAGALDI, recte quidem. – 1/2 in lud(is) | gallin(ariis) dat(is) MAGALDI; in lud(is) gallin(aceus gallus) dat(us est a me) V(eranio) et Gall(o consulibus) DELLA CORTE, miro modo, nam illi consules ordinarii iam multum ante mensem Novembrem ab aliis substituti sunt; in lud(is) [vertens “il giorno degli spettacoli”] gallin(as) dat V et gall(os) | XV BALDI; in lud(is) gallin(ae) dat(ae) V et gall(us) MORGAN; in lud(o) gallin(ae) dat(ae) V et gall(us) KEPARTOVÁ; similiter WEEBER [qui in lud(o?) “in der Schule” vertit]; in lud(os) WACHTER cum versione Germanica – 2 ex. gall(um) VARONE. MAGALDI v. 1–2 ad pugnam gallorum in ludis gallinariis factam (ludi gallinarii nusquam alibi quidem testati sunt) refert, rectis vestigiis insistens ut videtur (similiter fere ÉTIENNE, Vie quotidienne 405 et WACHTER). Certamina gallorum inter oblectationes ludicras apud Graecos magni momenti fuerunt, neque Pompeis, in urbe Magnae Graeciae, testimonia desunt (in universum cf. K. SCHNEIDER, RE VII, 2, 1912, 2210–2215; P. BRUNEAU, BCH 89, 1965, 90– 121, praes. 110 sq., 120 sq.; M. G. MORGAN, Class. Quart. 25, 1975, 117–122 huius consuetudinis propagationem apud Romanos sine causa subaestimat). In hoc tit. quinque gallinae fortasse domino galli victoris pro praemio datae. KEPARTOVÁ autem miro sane modo contendit quendam in alea V gallinas et gallum perdidisse. – 3/4 MAGALDI et KEPARTOVÁ et SAVUNEN contendunt quandam feminam Puteolanam (aut nomine Puteolanam) filios tres, filias duas peperisse, cum sine dubio de animali quodam agatur (ita et TANZER, Common People 63); JASHEMSKI conicit agi de porcellis vel catulis (similiter WACHTER; de catellis haesitans cogitat ALDRETE); agi autem potest de quovis animali, cf. HESYCH. in lev. 4, 22/31 p. 828c capram de haedis femelH. S. lam. 3891 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 305; HUNINK, Graffiti 4 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 95); WACHTER 480 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Sc. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 131; HERAEUS, Kleine Schriften 224; J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 102 cum adn. 26–27; LEPPIN, Histrionen 191 sq.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 170 n. D 63 cum sola versione Anglica; WALLACE, Introduction 63 n. 85; BEARD, Pompeii 258. De pantomimo Actio Aniceto cf. supra ad tit. 2150 et LEPPIN (HUNINK male Anicetum filium vel servum Acti intellexit et Hore nominativum). Horus potest fuisse sodalis Aniceti, ut universi fere VIRI DOCTI existimant (MAU, MAGALDI, FRANKLIN, LEPPIN, BEARD). HERAEUS anicetum perperam adiectivum putat. H. S. 3892 Tit. rep. in aedium I 2, 6 peristylii g pariete orientali. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3893 Tit. rep. in eodem pariete. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 102 cum adn. 26 sq.; LEPPIN, Histrionen 192. De Horo cf. tit. 3891. H. S. 3894 Tit. rep. in aedium I 2, 6 peristylii g pariete meridionali. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3896 Tit. rep. infra tit. 3894. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3897 Tit. rep. in aedium I 2, 6 peristylii g pariete occidentali, intranti a dextra. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur.

CIL IV Suppl. 4 Collatis tit. 3898–3901 fortasse [Sur(r)ent]inus suppl. H. S. 3898 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. De Surent- scribendi ratione, quae in tit. 3898–3901 constanter adhibetur et quae et in tit. 4103. 8333 redit, vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 61, qui eam ex *Surentum, forma secundaria oppidi nominis lege mamilla ficta, nusquam autem testata derivat, nescio an recte; consonantes geminatae simplificatae variis ex causis Pompeis fiunt. H. S. Et nota rursus Surr- Pompeis saepius redire. 3899 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3900 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3901 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3902 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata (vide infra) Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur.

Si CVNVS legendum (quod MAU in schedis affirmat), est cunnus (geminatam nn simplificatam adde apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 62). Potest autem fuisse, si im. del. respexeris, et CVRIVS, quamquam negat MAU in iisdem schedis. Gens Curia Pompeis alibique in Campania innotuit (CASTRÉN2 160 n. 142, 1–2, ubi adde tit. 1260). H. S. 3903 Tit. rep. in eodem pariete, ad dextram nescio quarum picturarum, de quibus PPM 1, 1990. 10 sq. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. 2 ex im. del. [- - -]RILIVS quoque legi potest, MAU autem notat: “filius wie es scheint; vorher fehlt in der Zeile wahrscheinlich(?) nichts(?)”. H. S. 3904 Tit. rep. in aedium I 2, 6 cubiculi n, ut videtur, pariete occidentali. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. 2 Riuta, quod MAU in indice cognominum p. 753 sine asterisco affert, explicari nequit. H. S. 3905–3908 Tit. rep. in tabernae I 2, 7 cella b. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. H. S. 3905 Tit. rep. in tabernae I 2, 7 cella b pariete meridionali, in tectorio albo. DIEHL, PWV2 483 cum add. p. 62 (nota HERAEUS); GEIST, PW2 38 sq. n. 11 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 5 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymna-

1791

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI sium 121, 2014, 95); WACHTER 618 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/ 30, 18; ID., Pompei 43 sq. cum versione Italica; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 265 n. 526–527; CASTRÉN2 175 n. 191, 1–5. 177 n. 200, 2; E. RISCH, Mus. Helv. 32, 1975, 108–114 = RISCH, Kleine Schriften 592–598; H. SOLIN in Pompei 79, 284 sq. cum adn. 25 (p. 288); ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 16; DEFELICE, Roman Hospitality 68 sq. cum versione Anglica; MILNOR, Graffiti 80. 163 sq. cum versione Anglica. 4 clementi ut adiectivum, fine fratri om. GEIST. De officiis manuductoris et monitoris diffuse egit RISCH, qui illum χειραγωγόν, hunc παιδαγωγόν fuisse putat (aliter W. BUCHWALD, ThLL s. v. monitor, 1420, 68 monitorem hunc eum esse qui in theatro dicenda aut agenda subicit). De nominibus haec singula sequenda sunt: De Psacadis cognomine egit RISCH; eum autem fugit id Romae saepe testatum esse (SOLIN, Namenbuch2 1216), potissimum Psec- scriptum (perperam VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 83 id primae declinationi tribuit). CASTRÉN Celerem, Clementem, Diodoten, Fortunatum omnes Hirtios, i. e. cives facit, id quod fieri potest, si praesumere licet in iis nomen omissum esse posse; rursus cognomen Graecanicum Hirtiae Psacadis ostendit de familia servili agi, fratrum et sororum igitur fortasse Psacadem tantum manumissam esse cum scripta sit haec inscriptio. Contra CASTRÉN et HUNINK fugit C. Hostilium cognomen Conops habuisse et manuductorem fuisse. – 4 Clemens est sine dubio cognomen, non appellativum, ut vult MAU, ind. vocab. p. 756 (ita et GEIST et DEFELICE). Tabernam I 2, 7 C. Hostilii Conopis eiusque coniugis H. S. fuisse DELLA CORTE et ESCHEBACH putant. 3906 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER exarata Berolini in Academia servata. 1 ex. ZANGEMEISTER in schedis haesitans pupa intellegendum proponit. H. S. 3908 Tit. rep. in eiusdem cellae b pariete orientali. Im. del. manu libera a MAU a. 1894 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. HUNINK, Graffiti 6 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 95). HUNINK Acrate perperam nominativum intellegit. H. S. 3909 Tit. rep. in aedium I 2, 10 (di Volusius Faustus) tablini d pariete orientali. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 718; WACHTER 1512 cum versione Germanica. ταχύστειν DIEHL (tale verbum non extat); EGO potius e. g. τρέχ(ε) ταχύς, τεῖν(ε) intellexerim: fortasse miles aut venator admoneri, ut citus currat et arcum tendat. Pictura quarti generis q. d. est. H. S. 3910–3917 Tit. rep. in muro externo ins. I, 2 lateris septentrionalis. H. S. 3910 Tit. rep. inter ost. 16 et 17. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3911 Tit. extat in muro externo lateris septentrionalis ins. I 2 inter ost. 16 et 17 ad sin. tit. praecedentis, 176 cm ab ostio 17, 107 cm a solo, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1994 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. – Im. phot. D/85786. VARONE, Imagines 16. Periit litt. O. H. S. 3912 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3913 cf. CLE 1785 adn. 2292 adn. Tit. rep. in muro externo lateris septentrionalis ins. I 2 prope ost. 17. Mox periit, se non iam vidisse ZANGEMEISTER in schedis notat; nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. GIGANTE, Civiltà 154 adn. 9–10. Est initium LUCR. 1, 1; vide supra ad tit. 3072 quoque. P. K. 3916 Tit. rep. in muro externo ins. I 2 lateris septentrionalis, inter ost. 17 et 18. Mox periit, se non iam vidisse ZANGEMEISTER in schedis notat; nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3917 Tit. prope tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. De Nauplio, qui nomen suum (quod alibi in Italia perraro innotuit) Pompeis signavit, vide supra ad tit. 2093. H. S. 3918–3931. 5452 Tit. rep. in muris externis cauponae I 2, 18– 19, quod vulgo lupanar fuisse putatur (ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 17 sq.; MCGINN, in Pompeian Brothels 37, qui confuse cum illo in I 2, 20 postulato conectit), cuius rei certa indicia desunt. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. H. S. SOLIN, neque im. phot. servantur. 3918–3925. 5452 Tit. rep. inter ostium cauponae I 2, 19 et angulum septentrionalem ins. 2. 3919 Tit. rep. ad dextram ostii I 2, 19, carbone scriptus. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3920 = 5452 Tit. rep. infra tit. praecedentem, scriptus carbone. H. S. 3921 Tit. rep. prope angulum septentrionalem ins. I 2. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. CASTRÉN2 153 n. 114, 3 (de Cipio). H. S. 3922 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3924 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3925 Tit. rep. infra tit. 3920. WEEBER, DWH 49 n. 118 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 7 cum versione Germanica; WACHTER 1186 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 30, Heft 5, 1981, 53 = Naturalia non turpia 299 cum versione Anglica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 135 (de locutione cunnum lingere); CANTARELLA, Pompei 114 cum versione Italica. Eadem locutio cunnum lingere noli Pompeis redit in tit. 2400. 8898, cuius rectam lectionem dedi Epigraphica 30, 1968, 117. H. S. 3926–3931 Tit. rep. in muro externo inter ostia I 2, 19 et 20. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. H. S. 3926 Tit. rep. in muro externo ad sinistram ost. I 2, 19. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. HUNINK, Graffiti 8 cum versione Germanica. – P. CASTRÉN, Arctos 16, 1982, 8 (de formula hic et ubique). H. S. 3927 Tit. rep. infra tit. praecedentem, scriptus carbone. Sine dubio Abas(cantus). H. S.

1792

POMPEII 3928 Tit. rep. in muro externo cauponae I 2, 19 nescio ubi, carbone scriptus. Serena, quae hic et in tit. vicinis 3929. 3930 salutatur, eadem esse potuerit ac Serena, quae tit. 3117 Isidorum fastidit (nota nomen feminae Serenam alibi Pompeis in tit. 5359 tantum redire [in tit. 4197 potius nomen viri Serenus occurrit], qui non nimis longe a his tribus distat, quam ob rem ea quoque eadem esse potest); meretrix fuerit. H. S. 3929 Tit. rep. eodem loco ac tit. praecedens, carbone scriptus. Mox periit, se non iam vidisse a. 1878 ZANGEMEISTER in schedis notat. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. HUNINK, Graffiti 9 cum versione Germanica (inscriptionis nota numeri errore posita 3928). H. S. 3932–3943 Tit. rep. in cauponae I 2, 20 viridarii f pariete occidentali, carbone scripti. Quae caupona lupanar fuisse existimatur, non sine probabilitate (ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 18; MCGINN, in Pompeian Brothels 37; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 29), quamquam rei amatoriae indicia (sunt tit. 3932. 3935. 3938. 3942) non necesse est, ut in lupanari scripta sint (cf. tamen hic futuit tit. 3935. 3938. 3942). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. H. S. 3932 = CLE 2062. Tit. rep. in cauponae I 2, 20 viridarii f pariete occidentali, carbone scriptus. Descripsit a. 1873 MAU, qui supra p. 502 prorsus evanuisse notat. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. ENGSTRÖM, CLE 286; LOMMATZSCH, CLE 2062; DIEHL, PWV2 1031 partim; MONTERO CARTELLE, Priapeos 115 n. 70 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 90 sq. cum versione Italica (partim); WEEBER, DWH 56 n. 169 cum versione Germanica (partim); HUNINK, Graffiti 10 cum im. del. ex MAU et versione Germanica (partim); WACHTER 1172 cum versione Germanica. – A. E. HOUSMAN, Class. Rev. 41, 1927, 61 (= ID., Classical Papers 3, Cambridge 1972, 1129); H. ARMINI, Eranos 34, 1936, 126; GIGANTE, Civiltà 219 sq.; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 81. 123 adn. 2; A. DE VOS, PPM 1, 1990, 47; VARONE, Erotica Pompeiana 124 sq. cum versione Italica (partim); CANTARELLA, Pompei 144 cum versione Italica; KRENKEL, Naturalia non turpia 300; DOSI, Eros 148 (cum versione Italica); HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. 1 om. MAU al.; [H]ic Rufum ka[r]um [..]SE[.]AE VARONE, similiter WEEBER HUNINK; 1 ex. autem Seiae legerim (gens Seia Pompeis saepius occurrit (CASTRÉN2 218 n. 361, 0–3, ubi adde tit. 7354. X 8071, 54). – 2 pedi[cat] ENGSTRÖM, LOMMATZSCH; pedi[care volo] HOUSMAN (DIEHL); [vos mea mentula deseruit,] dolete puellae, pedi[cat culum] ARMINI (GIGANTE, CANALI – CAVALLO, DOSI, HARVEY [ut patet ex eius versione]) arbitrario ac etiam contra metrum; pedi[co] VARONE (WEEBER HUNINK) Rufum verbi obiectum intellegens, nescio an recte. Cetera obscura. 2–3 dolete … va[le] finem hexametri et pentametrum efficiunt. Quae sequuntur, metrica non videntur. H. S. 3933 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Probabile est Iarinum (cuius nomen in eodem pariete tit. 3934. 3938. 3939 redit) eundem ac notum programmatum scriptorem esse; de quo vide supra ad tit. 1228. 2205. H. S. 3934 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU aut a ZANGEMEISTER exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. HUNINK, Graffiti 11 cum versione Germanica. – DEFELICE, Roman Hospitality 107 cum versione Anglica.

CIL IV Suppl. 4 Cognomen Athetus, quod in tit. 3938 redit, inauditum. Voluitne scriptor Athictus, cognomen Romae usitatissimum? H. S. 3935 Tit. rep. rep. ad dextram tit. 3933. DIEHL, PWV2 613 adn.; WEEBER, DWH 46 n. 89 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 12 cum versione Germanica; WACHTER 1238 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 14 n. 22; WEEBER, Humor 51 cum sola versione Germanica; CANTARELLA, Pompei 116 cum sola versione Italica. 141 cum versione Italica; DEFELICE, Roman Hospitality 107 cum versione Anglica; DOSI, Eros 148 (cum versione Italica); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 137. Fustus WEEBER, Humor. De com scribendi ratione PRINZ, De o et u vocalibus 29; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 28. H. S. 3936 Tit. rep. infra tit. praecedentem. DEFELICE, Roman Hospitality 107 cum versione Anglica; LANGNER, Graffitizeichnungen 13 adn. 8. 115; n. 273 in disco tantum (sine im. del.). LANGNER inscriptionem carbone scriptam esse notat, nescio qua de causa (nullo modo inscriptionem videre potuit). H. S. 3938 Tit. rep. supra tit. 3935 partem extremam. WEEBER, DWH 46 n. 88 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 13 cum versione Germanica. – DEFELICE, Roman Hospitality 107. 129 cum versione Anglica. H. S. 3939 Tit. rep. infra tit. praecedentem. De Iarino vide supra ad tit. 3933. H. S. 3940 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. DEFELICE, Roman Hospitality 107 cum versione Anglica. Afer est sine dubio ethnicum, non cognomen, ut contendit MAU, qui in indice cognominum p. 747 refert. H. S. 3941 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. HUNINK, Graffiti 14 cum versione Germanica. – DEFELICE, Roman Hospitality 107 cum versione Anglica. H. S. 3942 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. HUNINK, Graffiti 15 cum versione Germanica. – CANTARELLA, Pompei 116. 141; DEFELICE, Roman Hospitality 107 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 137; E. SANTAMATO, Anc. Soc. 44, 2014, 309. De Afri nomine cf. supra ad tit. 3940. Mirum in modum SANTAMATO futuit in tit. eiusdem Ampliati 3940 sq. intellegendum contendit. H. S. 3943 Tit. rep. infra tit. 3941. HUNINK, Graffiti 16 cum versione Germanica. H. S. 3944–3963 Tit. rep. in ins. I 2 latere meridionali. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. H. S. 3944 Tit. rep. ad dextram aditi tabernae I 2, 23. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3946 Tit. rep. in cauponae I 2, 24 peristylii c pariete occidentali. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3948 = CLE 930. Tit. rep. in cauponae I 2, 24 peristylii c partis occidentalis columnae septentrionalis latere meridionali. BÜCHELER, CLE 930; DIEHL, PWV2 636; GEIST, PW2 70 sq. n. 13 cum versione Germanica; BALDI, IP 31 n. 40 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 240 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 78 n. 245 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 17 cum versione Germanica; WACHTER 913 cum versione Germanica. – GAHEIS, Altrömisches Leben 1, 13 sq. cum versione Germanica; HERAEUS, Cena Trimalchionis2 40 n. 10; F. A. TODD, CQ 37, 1943, 101; MAIURI, Cena 172; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 281; PISANI, Testi latini2 120 n. B13;

1793

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI PETROVSKIJ, Stichotvorenija 140 n. 148; KLEBERG, Wirtshäuser2 51; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21 sq. 31. 54. 66 sq. 96; ROHLFS, Sermo vulgaris3 11 n. 6; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85, n. 33; J. PACKER, Cron. Pomp. 4, 1978, 49 cum adn. 110; PULGRAM, Italic, Latin, Italian 218 n. L 37 cum versione Anglica; GIGANTE, Civiltà 229 adn. 49–52; G. BONFANTE, ANRW II 29, 1, 1983, 426; PPM 1, 1990, 53; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 24 sq. cum versionibus Italica et Anglica; WEEBER, Humor 57 cum sola versione Germanica; CONTINO, Iscrizioni volgari 72 n. 7. 100; COURTNEY, Musa lapidaria 88 sq. 294 n. 71; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 48 cum versione Germanica; WALLACE, Introduction 52 n. 40; BERRY, Complete Pompeii 233 cum sola versione Anglica; MONTEIX, Lieux de métier 48. Editiones nonnullae praebent titulum sine orthographiae peculiaritatibus; quam rem amplius in app. crit. notare nolui. – 3 vedas HERAEUS, male. De ratione me(n)dacia (v. 2), ve(n)des (v. 3) scribendi litt. N ante D omissa vide VÄÄNÄNEN 66 sq., LEUMANN, Laut- und Formenlehre2 216, J. F. ESKA, Glotta 5, 1987. – 2 de ratione copo i. e. caupo scribendi vide VÄÄNÄNEN 31 (o pro au). 96 (nomina masculina in -o cadentia). – 3 de forma ve(n)des pro ve(n)dis scripta vide VÄÄNÄNEN 22, de acuam i. e. aquam vide ThLL s. v. aqua, 346, 80–81 VÄÄNÄNEN 54, item LEUMANN, Laut- und Formenlehre2 133 et imprimis BONFANTE. – 4 de forma bibes pro bibis scripta vide VÄÄNÄNEN 22. Quae omnia sunt vestigia sermonis q. d. vulgaris. (Sermoni viri ebrii tribuere videtur BALDI, haud apte, et quia formas tales etiam alibi leguntur, et ex inscriptione ipsa.) De hac inscriptione, de tabernis et de ratione vini e mero et aqua mixti bibendi vide generaliter KLEBERG, PACKER. Vitia metrica BALDI tribuit ignorantiae eius qui carmen inscripsit. Ad pentametrum emendandum proposuit nam tu vendis aquam sed eqs. vel vendis aquam nobis et bibis eqs. BÜCHELER. Melius autem explanat COURTNEY p. 294, qui putat scriptorem formam ve(n)des dimetiri voluisse quasi spondeum syllaba altera sub versus ictu longiore. Nota hiatum inter acuam et et situm ad pentametri dihaeresin indicandam. Carmen comparant cum PETRON. 39, 12 MAIURI, GIGANTE, COURTNEY 294; carmen exprimere sententiam P. K. MART. 3, 57 contrariam monet PETROVSKIJ. 3949 Tit. rep. in cauponae I 2, 24 peristylii c muri, quo columnae in septentriones continuantur, latere orientali. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. In im. del. post M leguntur duae lineae verticales pauxillum curvae forma, sed fortasse alienae sunt. H. S. 3950 Tit. rep. in cauponae I 2, 24 peristylii c columnae primae a septentrione tectorio rubro. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 282; WEEBER, DWH 122 n. 404 cum versione Germanica; WACHTER 435 cum versione Germanica. – ADAMS, Bilingualism 406; F. BIVILLE, in Bilinguisme gréco-latin 50; C. PEPE, in Pompei e i Greci 294 (inscriptionis nota numeri errore posita 3959). Eadem acclamatio Nicanor, nica tit. 9895 redit, cf. H. SOLIN, Arctos 43, 2009, 183; certe de eodem agitur, qui gladiator fuisse potest. H. S. 3951 Tit. rep. in cauponae I 2, 24 peristylii c columnae tertiae a septentrione tectorio rudi. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER litteris capitalibus exarata Berolini in Academia servata. WEEBER, DWH 55 n. 156 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 18 cum im. del. ex MAU et versione Ger-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI manica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 95 sq.); WACHTER 1229 cum versione Germanica. – VARONE, Erotica Pompeiana 96 cum versione Italica; L. FRANCHI DELL’ORTO, Riv. Stud. Pomp. 6, 1993/94, 282 (recensus praecedentis); R. LING, Class. Rev. 45, 1995, 485 (recensus eiusdem); A. LEONE, Lares 62, 1996, 489 (recensus eiusdem); W. A. KRENKEL, Gnomon 69, 1997, 554 (recensus eiusdem); VARONE, Erotica Pompeiana2 98 cum versione Anglica; ID., in Donna e lavoro 209; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 99 cum adn. 38 (p. 107); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 137. 3 POMIITVNIO ZANGEMEISTER nescio an recte. – 4 ROGOPVDIIS ZANGEMEISTER rectius ut videtur; inesse potest aut adiectivum pudens aut cognomen Pudens, quod saepissime Pudes scriptum est, ut e. g. Cresces (cf. et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 68 sq.; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 31). – 5 co(nnum) VARONE et WEEBER, qui pilosa(m) praefixerunt, cunnus autem masculini generis est (de scribendi ratione connus cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 27 ex tit. 1406). KRENKEL conatur explicare incongruentiam generis eo, quod adiectivum ad genus personae, non eius membrum se accommodat (cf. tit. BÜCHELER, CLE 1810). VARONE Restitutam eandem esse, quae in tit. 2202 se moribus bellis pervulgat, quod fieri potest; cf. tamen supra ad tit. 2202. H. S. 3952 Tit. rep. in cauponae I 2, 24 pila, quae est in peristylii c latere meridionali, a meridie, scriptus carbone. P. CIPROTTI, SDHI 21, 1955, 339; CASTRÉN2 206 n. 315, 3 (de C. Pomponio Calo). 228 n. 402, 8 (de Terentio Felicione). 235 n. 433, 8 (de P. Vedio Sirico). 237 n. 442, 4 (de Q. Veranio Rufo); CHIAVIA, Programmata 317 sq. (de P. Vedio Sirico). 1 Calvus inesse conicit CIPROTTI, sine ulla necessitate (Calus est cognomen Graecanicum usitatissimum). – Vedii Sirici praenomen Publium esse vidit CASTRÉN. H. S. 3953–3963 Tit. rep. in aedibus I 2, 28 (della Grata metallica), aut in aditu a aut in atrio b. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. Aditus et atrii parietum picturae generis quarti quod dicitur sunt. H. S. 3953. 3954 Tit. rep. in aedium I 2, 28 aditus a pariete occidentali, in tectorio gilvo.

1794

POMPEII al(ia) man(u)”; in loco autem illo hic edito litt. S secundae delineavit litt. C similem, quae lineae dextrae litt. V intexta est; postremo in editione Ariste cognomen haesitans proposuit. Utcumque res se habet, proposuerim, quamvis haesitans, nomen Aristienus intellegere, quod quidem testimoniis confirmatum non est, sed iuxta Aristius, nomen late passum, et Aristanius (tit. huius Corporis vol. VI 12310) postulari potest (nomina gentilia suffixo -ienus praedita late passa: SOLIN – SALOMIES, Repertorium2 279 sq. 495). Quod post Aristieni nomen sequitur, obscurum tamen manet. H. S. 3955 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3956 Tit. rep. in aedium I 2, 28 aditus a pariete orientali, in tectorio gilvo. Qonus Cur(iae?). Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. Ex hac im. del. potius QONVSCVR legitur (vide H. SOLIN, in Veikko Väänänen 31). Estne qonus = cunnus? De scribendi ratione connus, quae in tit. 1406 redit, cf. VÄÄNÄNEN, Le latin vulgaire3 27 (adde conu tit. 10078a); de nn geminata simplificata in cunni vocabulo ibid. 62 (ubi adde tit. 3902. 8380. 8419b. 9251 b. 10078a). Scribendi ratio inversa qu pro c Pompeis pluries redit (cf. VÄÄNÄNEN, Le latin vulgaire3 55), sola q pro c posita autem purus error scripturae est, cf. tamen qunu(m) tit. 8380. Scriptor cunnus H. S. Cur(iae) voluerit? 3957 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. DIEHL, PWV2 363; WACHTER 604 cum versione Germanica. Primi(ge)nia MAU, assentiente I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 454, qui bene notavit cognomina Primenius -ia Priminius -ia suffixo -ius -ia praedita labente tantum aetate in usum venisse. H. S. 3958 Tit. rep. in aedium I 2, 28 atrii b pariete meridionali, intranti a sinistra, inter aditum et portam tabernae 29. Im. del. manu libera MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. De die computando cf. supra ad tit. 2011. H. S. 3959 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. Venustos nom. sing. PRINZ, De o et u vocalibus 108 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 28 explicant, recte sine dubio, cf. Venustus in tit. sequenti. H. S. 3960 Tit. rep. infra tit. 3958. Im. del. manu libera MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3961 Tit. rep. infra tit. praecedentes.

Aristienuṣ te rem(- - -) CO(- - -) Im. del. manu libera a MAU exaratae Berolini in Academia servatae duae, in quibus litterarum formae observantur; quibus accedit im. del. charta perlucida facta. 1 ARISTIENVS TE REM MAU in tertio apographo, in quo litterarum formae non observantur, adnotans “REM

Ermes IIX Idus [- - -]. Im. del. manu libera MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. Ex hac im. del. patet IAN incertum esse, fuisse potest et H. S. IIX; voluit igitur (H)ermes IIX Idus [- - -]?

CIL IV Suppl. 4 3962 Tit. rep. in aedium I 2, 28 atrii b pariete septentrionali, ad sinistram tablini d. Im. del. manu libera MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. Haec im. del. titulum paullulum aliter reddit. – ZANGEMEISTER in schedis notat tit. paene perisse. H. S. 3964–3967 Tit. rep. in tabernae I 3, 1 membri c, ut videtur (dietrobottega MAU, Bull. Inst. 1874, 184), pariete meridionali. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. H. S. 3964 Tit. rep. in medio pariete ut videtur. DIEHL, PWV2 423; WACHTER 977 cum versione Germanica. – I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 137; E. SANTAMATO, Anc. Soc. 44, 2014, 317. 1 legendum est potius Communis (cf. DIEHL, qui Commune ut Communis explicat, sed Communis igitur legendum, non solum intellegendum); hoc cognomen saepius Pompeis redit. – 4 Amunus fortasse Amoenus vel nomen Etruscum (quomodo autem Etruscum explicari possit, mihi non constat) esse KAJANTO putat (nota scribendi rationem u pro oe Pompeis vix testatam esse, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 25; contra Amynus hic illic in inscriptionibus redit). H. S. 3965 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata, alia im. del. manu libera facta.

Im. del. charta perlucida exarata ab apographo ZANGEsupra p. 504 publici iuris facto admodum differt, sed eandem inscriptionem reddere videtur. 1 litt. R in im. del. prorsus incerta; si autem CRIISIM legitur, latere videtur Chresimi cognomen ubique terrarum late passum. – 2 +IP+ISSO VATI (vel NATI) + M+CVS fere habet im. del. H. S. 3966 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3968–3993 Tit. rep. in aedium I 3, 3 peristylio x. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. H. S. 3968 Tit. rep. in aedium I 3, 3 peristylii x pariete occidentali, ad dextram scalarum q. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 87 = Naturalia non turpia 230 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 137. 1 te pron. pers. explicat KRENKEL (similiter transcr. GUZZO – SARANO USSANI), nescio an recte loco manco; deest apud MAU, ind. vocab. p. 765 sub tu. H. S. 3970 Tit. rep. in aedium I 3, 3 peristylii x lateris occidentalis columna secunda a sinistra, in tectorio rubro. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3971 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3972 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. MEISTER

1795

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

1 ex im. del. etiam CVS legi potest. H. S. 3973 Tit. rep. infra tit. praecedentem. 1 latetne Sabinus? Cf. tit. 3970. H. S. 3974 Tit. rep. ad dextram tit. 3971. Periit, nec im. phot. servantur. De nominum ratione cf. tit. sequentem. H. S. 3975 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. CASTRÉN2 225 n. 390. Ambae litt. S simul lineas introrsus replicatas sinistram et dextram pseudotabulae formant. CASTRÉN Statium nomen gentilicium affert, et re vera Statius Probus intellegi potest, cum illud super hoc in pariete stet. Rursus autem Statius solum adhibitum esse potest, i. e. nomen servi, derivatum ex praenomine Statius (cf. SOLIN, Sklavennamen 6). H. S. 3976 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. DIEHL, PWV2 539; WACHTER 663 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 282; DELLA CORTE, Amori e amanti 88 cum im. del. p. 111 tab. V cum versione Italica; CASTRÉN2 157 sq. n. 129, 12. Carito scriptum est pro Charito (de omissa aspiratione cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56). De Cornelio Charitone CASTRÉN. Primigeniam DELLA CORTE sine ulla causa habet Novelliam Primigeniam Nucerinam, de qua vide infra ad tit. 8260. H. S. 3977 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis v. 1. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 452; CASTRÉN2 153 n. 115, 1. Circius nomen gentile esse videtur (ita KAJANTO, CASTRÉN), sed MAU in indice cognominum (p. 748) ponit. Praetulerim prompte illam optionem, cum gentilicium Circius testimoniis confirmatum sit: tit. huius Corporis vol. II2/7, 436. XI 5843. AE 1980, 212. 1983, 614 (praeterea nomen equi est: tit. huius Corporis vol. VIII 26652). H. S. 3978 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentium. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3981 Tit. rep. in aedium I 3, 3 peristylii x lateris occidentalis columna tertia a sinistra, a septentrione. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. Augusta litt. -s omissa compendium conscium esse videtur; talia saepe in mensis diebus indicandis adhibebantur (nota ZANGEMEISTER pone AVGVSTA striam indicare). Exempla Pompeiana talis usus praebet VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 79, ubi hoc deest; notat autem HEHL, Formen lat. H. S. 1. Deklination 48.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 3982 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3985 Tit. rep. in eadem columna, a meridie. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. DIEHL, PWV2 211 adn. – CASTRÉN2 223 n. 385, 1. ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 20 sq. Q. Spurennium Priscum in hac domo habitasse suspicatur, minus probabiliter, quia primipilaris vix Pompeianus fuit (vide et H. S. CASTRÉN). 3986 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3987 Tit. rep. ad dextram tit. 3985. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3988 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3989 Tit. rep. in aedium I 3, 3 peristylii x lateris septentrionalis columna secunda, ab occidente. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. Olympius MAU p. 752 in indice cognominum affert, melius autem epitheton Iovis Olympii (aut alius cuius dei) intellegitur, quia cognomen Olympius suffixo aetatis labentis -ius praeditum altera parte saeculi secundi demum in usum venisse potest (re vera antiquissima exempla Romae occurrentia ad saec. II/III p. Chr. n. pertinent: vide SOLIN, Namenbuch2 687 sq.). H. S. 3990 Tit. rep. in aedium I 3, 3 peristylii x lateris septentrionalis et orientalis columna angulari, ab oriente. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. DIEHL, PWV2 642; WACHTER 769 cum versione Germanica. – OPELT, Schimpfwörter 122 (de furis vocabulo); CASTRÉN2 225 n. 390, 4. Col. I 3 fur est in tit. 4776. 4993. PLAUT. Capt. 1018 al. redit. – Col. 2 eiusdem nomen repetitum videtur (ita cogitare videtur et CASTRÉN, qui unum solum Statium ex hac inscriptione affert); quid autem sit AE, non constat (perperam MAU, ind. p. 746, 2 Ae(- - -) praenomen habet, quale praenomen non extat). H. S. 3991 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 455; CASTRÉN2 215 n. 348 (de Salario). Salarius et Iucundus separant CETERI, EGO potius Iucundum Salarii cognomen existimarim (KAJANTO quid sit SALARIVS non diiudicat). Asiaticus cognomen esse verisimile est (ita et MAU, ind. p. 748), nisi est ethnicon servi Anterotis. H. S. 3992 Tit. rep. in aedium I 3, 3 peristylii x lateris orientalis columna tertia a sinistra, a meridie. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 211; HUNINK, Graffiti 19 cum versione Germanica; WACHTER 472 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 215 n. 348; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 20 sq.; WALLACE, Introduction 62 n. 81. Cf. tit. 3985. H. S. 3993 Tit. rep. in alia eiusdem lateris columna. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. MAU, ind. cogn. p. 749 forman Sucrescens s. v. Crescens ponit. Agi potest aut de contaminatione cuiusdam generis cognominum Successi et Crescentis Pompeis quoque usitatissimorum aut inest nomen gentile Su(- - -) incipiens aut memorantur viri duo, Su(ccessus) et Crescens. H. S.

1796

POMPEII 3994 Tit. rep. in tabernae I 3, 14 membri e pariete occidentali. Periit, nec im. phot. servantur.

L(ucius) Caesius pycissa(n?)s LANGNER, Graffitizeichnungen n. 214 in disco tantum (sine im. del.). – Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. 1 praenomen Caesii, a MAU non lectum, L(ucius) fuisse videtur (L. Caesii Pompeiani: CASTRÉN2 146 n. 85, 3. 8); LANGNER temere Acaesius Pycissus legit. – 2 ex im. del. patet litt. paenultimam prorsus incertam esse; potius quam V fuisse potest A, quae quidem minus bene cesserit: pycissas = pygissas vel pygissans ex pygissandi verbo hucusque Latine non testato, sed quod ex Graeco πυγίζειν (Pompeis redit in tit. 2425 litteris Latinis. 3202) formatum esse facile postulaveris (de suffixo -isso < -ίζω cf. M. LEUMANN, Kleine Schriften, Zürich – Stuttgart 1959, 156–170). De verbo Pompeis obvio egit H. BREIMEIER, ThLL s. v. pygisso, 2782, 67–72. H. S. 3995 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 87 = ID., Naturalia non turpia 230 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 137. 2 hi[c] es KRENKEL sine ulla necessitate (secundum im. del. nihil deest inter I et E); potius inest coni. verbi hiandi (ita et MAU, ind. vocab. p. 759 et T. HASTRUP, ThLL, s. v. hio, 2813, 22), fortasse sensu erotico. H. S. 3996 Tit. rep. aedium I 3, 20 tablini f pariete occidentali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. Ex im. del. Admetus legi potest, licet D parte inferiore lineae curvae carens aliquantum incertum maneat. H. S. 3997 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3998 Tit. rep. in muro externo ad dextram ost. I 3, 21, creta scriptus. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 3999–4003 Tit. rep. in pistrini I 3, 27 cella, quae pone aditum 1 a sinistra adiacet (in formis recentioribus numero caret). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 3999 Tit. rep. in pistrini I 3, 27 eiusdem cellae pariete meridionali. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur.

CIL IV Suppl. 4 WEEBER, DWH 67 n. 193 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 20 cum versione Germanica; WACHTER 1330 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 30, 1981, 5, 53 = Naturalia non turpia 299 cum versione Anglica; VARONE, Erotica Pompeiana 138 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 114 cum versione Italica; CLARKE, Lovemaking 226 cum adn. 66 (p. 316), cum versione Anglica; M. PANCIERA, Class. Quart. 57, 2007, 305–306; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 137; G. WILLIAMS, Roman Homosexuality2 323 sq. adn. 152; ID., in Companion to Sexualities 503; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 339 cum versione Anglica; A. VARONE, in Roman courtesan 88 adn. 10. Idem Glyco tit. 4001 memoratur. H. S. 4000 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 395; GEIST, PW2 92 sq. n. 24 cum versione Germanica; BALDI, IP 7 sq. n. 9 cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 20 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 150 n. 527 cum versione Germanica; WACHTER 865 cum versione Germanica. – L. BREGLIA, in Pompeiana 51. 53; ÉTIENNE, Vie quotidienne 233 cum adn. 69; MROZEK, Prix et rémunération 22. 70. 75; L. SERRA, Summa 9, 62, 1992, 25; A. VARONE, in Territorio vesuviano 20; WALLACE, Introduction XXI n. 18 cum versione Anglica. 67 n. 96; TRAN, Dominus tabernae 95. 6 im. del. A X exhibere videtur. 1 de pretio olei A. SAVIO, NAC 3, 1974, 123. – 3 emptio faeni et tit. 1239; ibi et de scribendi ratione dipthongo -ae-. – 5 est aut furfure(m) aut potius furfure(s) (VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 75 furfurem praefert); cf. CHAR. gramm. 1, 93 alia singularitate carent, ut … furfures. – 6 vir(id)ia BALDI (contra dicit recte VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 273); si in im. del. recte legitur, intellegendum est viria(m) I, a(ssibus) [- - -] (GEIST et WEEBER temere a. III supplent). Nota viriae vocabulum hic in singulari adhibitum (SERRA perperam ‘bastone’ vertit). – De diario, i. e. victu diurno servi, cf. J. SZILÁGYI, Acta Ant. Acad. Hung. 11, 1963, 347; ÉTIENNE; MROZEK, Prix p. 70. 75; EUND., in Studien AG II 707 sq. (concedendum autem est hoc vocabulum, insuper in plurali, in indice huius generis paullulum admirationem movere). H. S. 4001 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. DIEHL, PWV2 662; MONTERO CARTELLE, Priapeos 143 n. 173 cum sola versione Hispanica; WACHTER 1331 cum versione Germanica. – YOUNGER, Sex in ancient world 166; M. PANCIERA, Class. Quart. 57, 2007, 305 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 137; H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 337. Alicaria (de h parasitica VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 58) hic sensum meretricis habere videtur, cf. PAUL. FEST. p. 7 alicariae meretrices appellabantur in Campania solitae ante pistrina alicariorum versari quaestus gratia; ita e. g. DIEHL; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33. 71 sq.; EVANS, War, women and children 154 adn. 72; PANCIERA; WACHTER. Contra J. LE GALL, in Mélanges M. Durry 125 et praesertim J. N. ADAMS, RhM 126, 1983, 337 alicarum mercatricem vel aliud simile quid significare putant. Si autem halicaria ad Glyconem spectat et si hic idem est ut videtur ac Glyco, qui in tit. 3999 cunnum lingit, is ut alicarum mercator alicarius appellari debuit, cum forma feminina alicaria de viro prostituto (de masc. vide M. SAUER–GAERTNER, ThLL s. v. prostitutus, 2237, 46–49) facile contumeliose usurpata sit (de qua re vide imprimis PANCIERA). Mihi quidem Glyco tit. 3999 idem ac ille tit. 4001 et necessario ut cunnilingus vir est (desunt testimonia cunnilingae; cf. autem picturam ther-

1797

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI marum suburbanarum [JACOBELLI, Pitture erotiche 54–57 fig. 46 tav. VIII], in qua femina feminam lingit). Porro nota nomen feminae Glyco nullis testimoniis confirmatum esse (quod quidem suffixo feminino -ώ fictum esse potuerit, nisi forma breviata feminini Glyconis, quod saepe Romae innotuit: SOLIN, Namenbuch2 946 sq.), cum Γλύκων Glyco(n) et in regionibus Graecis et in Occidente Romano late passum sit (feminam esse YOUNGER putat). Demum monendum est excludi non posse v. 1 et 2. seiungendos esse, ita ut Glyco H. S. non fuerit halicaria, quae anonyme memorata sit. 4004–4007 Tit. rep. in aedibus I 3, 30. Frustra quaesiverunt A. H. S. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. 4004 Tit. rep. in aedium I 3, 30 aditus a pariete occidentali. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 4005 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. 4006 Tit. rep. in aedium I 3, 30 peristylii e lateris meridionalis et orientalis columna angulari, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. 2 ex im. del. potius RIICTII legitur. Sensus autem huius effusionis obscurus manet. H. S. 4007 Tit. rep. in aedium I 3, 30 peristylii e lateris septentrionalis columna media, a septentrione. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata (primam lectionem a MAU praebitam reddit, postea correxit; reiecit v. 1 IV quod habet im. del.).

BÜCHELER, CLE 233 adn. (partim); DIEHL, PWV2 31; GEIST, PW2 50 sq. n. 3 partim; cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 99 n. 8 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 27 n. 48 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 20 cum versione Germanica; WACHTER 852 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, RIGI 18, 1934, 2, 5; SCHILLING, Religion romaine 383; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 283; DELLA CORTE, Amori e amanti 76 cum versione Italica; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33. 71 sq.; J. KEPARTOVÁ, LF 106, 1983, 187 sq. (cf. AE 1985, 14); VARONE, Erotica Pompeiana 22 cum adn. 14; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 90 n. E 16; WALLACE, Introduction 45 n. 14; LAFORGE, Religion privée 163; WEEBER, Pompeii 64 cum versione Germanica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 128 n. E 24 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 104 cum sola versione Anglica. 4 ex im. del. potius PROPITIA legendum; in ea longa linea obliqua a dextra sinistrorsum extenditur, quam MAU fortasse pro linea transversa sinistra litt. Y interpretatus est; est autem valde longa et nobis potius extranea videtur. Ita irritum cadit, quod VÄÄNÄNEN 55 de litt. Y pro I adhibita disserit. 3–4 de -m finali in propitia et Venere omissa cf. VÄÄNÄNEN 71 sq. 1 vocabulum pupae hic fortasse i. q. meretricem significare contendit KEPARTOVÁ, nescio utrum iure. – 2 et 3 voca-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI bulum sic utroque loco inepte positum, metri gratia, ut opinamur. – 3 de Venere Pompeiana vide supra ad tit. 26, de carmine cf. tit. Pompeianum 538 quoque. P. K. – H. S.

1798

POMPEII 4008–4010 Tit. rep. in tabernae I 4, 6 membri 1 pariete septentrionali in tectorio rubro; apparuerunt delapso tectorio posteriore. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur.

4008 cf. CLE 1864 adn. [cf. tab. VII fig. 24] Tit. comparuit delapso tectorio posteriore.

[Amat qui scrib]et, pedicạt[u]r ụi legẹ[t]; [q]u[i] ascult[a]t, prurit; [pathicus est, qui ]ṛaete[ri]t scribit [p]edicatọ[r] Septụṃius. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata (quae datur una cum im. del. tit. 4009), quae aliquantum plenior est illa a SOGLIANO in NSA 1898, 31 publici iuris facta. ENGSTRÖM, CLE 16; WACHTER 1106 cum versione Germanica. – B. LÖFSTEDT, IF 72, 1967, 192; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 31. 66; CASTRÉN2 219 n. 365; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 124. 133; LILJA, Homosexuality 99; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 137; WILLIAMS, Roman Homosexuality 294. 380 adn. 35. 328 adn. 23; ID., in Companion to Sexualities 501; P. KRUSCHWITZ, ZPE 174, 2010, 211; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Sex in Antiquity 451 sq. cum versione Anglica; H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 337 sq.; ID., in Modelli epistemologici 130; P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 266 cum versione

Anglica; MILNOR, Graffiti 150 cum versione Anglica; LOHGraffiti 103. 277 cum versione Germanica. 1 ex ambabus im. del. clare ASCVLT[-]T legitur. Corrige igitur in exemplo a MAU typis exscripto ascult[a]t et amove hoc testimonium formae obscultat apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 31. 66 (et ThLL IX 2, 161, 82–83 et LÖFSTEDT). De scribendi ratione ascultat cf. CAPER gramm. VII 108, 6 ausculto non asculto. Restat autem forma opscultat in tit. 2360 (vide supra ad tit. 2360), qua MAU fortasse in errorem inductus est. Idem carmen occurrit praeterea in tit. 2360, 8229 (initium); v. 3 redit in tit. 4951. 10656. 10660. – 3 de verbis scribit [p]edicato[r] ad illud pedic[a]t[u]r v. 1 recurrentibus vide LILJA. – v. 4 de gente Septimiorum vel Septumiorum (qui Pompeis coloni fuerunt, ut videtur) cf. CASTRÉN. P. K. – H. S.

4009 = CLE 1865. Tit. rep. supra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata, quae paullulum tantum ab illa supra p. 506 publici iuris facta differt (datur infra, tab. VII fig. 24). DIEHL, PWV2 1079; LOMMATZSCH, CLE 1865; WACHTER 1099 cum versione Germanica. – MILNOR, Graffiti 177 cum versione Anglica. In prima linea commentarii corrige “p. 32” pro “p. 42”. Titulus lectionis desperatae adhuc inexpeditus. – Confert cum TER. Eun. 1055 (puella non iam corde amat quam precibus pretio) et PHAEDR. 5, 7, 18 (pretio precibus) BÜCHELER, qui insuper putat sententiam talem qualem ille non ante morem gerit antecedisse. P. K. 4011 Tit. rep. in aedium I 4, 28 cubiculi 29 pariete orientali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4012 Tit. rep. in muro externo ad sinistram ost. I 5, 2. Periit, neque im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 275 n. 564; CASTRÉN2 238 n. 450, 1; LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Guida 167; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 31 sq.

In im. del. tres litt. ultimae non sunt minores, immo S aliis longior evenit. Contra prima litt. V minor delineata est. Temere ad M. Vesonium Marcellum candidatum quinquennalem CASTRÉN, ad M. Vesonium Primum DELLA CORTE (assentientibus LA ROCCA – DE VOS et ESCHEBACH) referunt; hi fullonicam Vesoni Primi fuisse putant. H. S. 4013 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4014 Tit. rep. in coriarii officinae I 5, 2 tabernae a pariete occidentali, carbone scriptus. Periit, nec im. phot. servantur. COOLEY – COOLEY, Sourcebook 178 n. H 61 cum sola versione Anglica, qui vertunt “Tannery of Xulmus”; IID., Sourcebook2 274 n. H 96 cum sola versione Anglica. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 275 n. 563 (assentiente ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 31 sq.) vocabulum cor(i)ariano coriariis, quorum officina iuxta sita erat, proprium significare putat. H. S. 4016 Tit. rep. in aedium V 1, 7 (del Toro) triclinii 18 pariete meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 18; WACHTER 11 cum versione Germanica.

MANN,

CIL IV Suppl. 4 Metri dactylici speciem inscriptio prae se fert. – H. S. WACHTER SIL. 5, 627 belli vecordia confert. 4017 Tit. rep. in muro externo inter ost. V 1, 13 et 14. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4021 Tit. rep. in pariete externo ad sinistram ostii aedium V 1, 15. Periit, nec im. phot. servantur. Lectionis suspectae. Telesius solum in tit. christiano ICVR n. s. 7825 traditum, semel graece tit. IG XII 5, 610, 33 saec. III a. Chr. n. innotuit. Fortasse est ignoratus nexus litt. I͆ N͆V in cognomine Telesinus, quod et Latinum (KAJANTO, Cognomina 197) et Graecum (late passum in regionibus Graecis) erat. CASTRÉN2 227 n. 401 Telesius gentilicium putat ex nomine oppidi Telesia derivans; tale autem gentilicium nusquam alibi innotuit, praeterea nomina tali modo ex toponymis non formantur. H. S. 4022–4027 Tit. his, qui in ostii V 1, 15 antis aut ad dextram ost. 15 exarati sunt, prostitutae vel prostituti se pervulgant; iis nisi quidam VIRI DOCTI in taberna vel popina V 1, 13 prostitutos occupatos esse putant (vide MCGINN, in Pompeian brothels 39; adde VARONE, Erotica Pompeiana 143; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 34), quod admodum incertum manet. Perierunt omnes; nec im. phot. servantur. H. S. 4022 Tit. rep. in aedium V 1, 15 ostii anta sinistra, in tectorio gilvo. Fortasse Men(ander), cf. tit. 4024. H. S. 4023 Tit. rep. in aedium V 1, 15 ostii anta dextra. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 460; MONTERO CARTELLE, Priapeos 107 n. 34 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 66 n. 186 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 261 cum versione Germanica; WACHTER 1274 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 284; PISANI, Testi latini2 123 n. B29; SAVUNEN, Women 106; CONTINO, Iscrizioni volgari 79 n. 61. 108; DEFELICE, Roman Hospitality 126; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141. Ex im. del. etiam lectio Filicla admittitur (ut virna). Eadem fortasse tit. 2199 sq. et in tit. vicinis 4048. 4066; cf. et tit. 2199. 2200. 6839 eodem modo syncope scripta (de qua syncope vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 44). H. S. 4024 Tit. rep. infra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 456; GEIST, PW2 60 sq. n. 50 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 109 n. 44 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 94 n. 149 cum versione Italica; WEEBER, DWH 67 n. 197 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 262 cum versione Germanica; WACHTER 1329 cum versione Germanica. – A. SAVIO, NAC 3, 1974, 123; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 28; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 276 (de loco ubi prodiit titulus, quem BALDI male reddit); WEEBER, Humor 52 cum sola versione Germanica (inscriptionis nota numeri errore posita 4593); VARONE, Erotica Pompeiana 143 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 31 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 113 cum versione Italica; DEFELICE, Roman Hospitality 126; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141. 1 hic Menander – 3 assibus MAULUCCI VIVOLO. Ad rem cf. tit. 4592. H. S. 4025 Tit. rep. in muro externo ad dextram ost. aedium V 1, 15, in tectorio gilvo. Im. del. manu libera exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. HUNINK, Graffiti 263 cum versione Germanica; WACHTER 1270 cum versione Germanica. – DEFELICE, Roman Hospitality 126; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141.

1799

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1 vernas DEFELICE, male sine dubio (linea pone A vix ad vernae vocabulum pertinet). – WACHTER litt. P p(aucis), H. S. p(luribus) solvendam haesitans proponit. 4026 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata.

Ex im. del. alter versus sumi potest, legendus fortasse NIIR, quomodo autem intellegendus sit, minus certum; vix Ner(oniana), cum mulieres Neronianae non sint traditae et Neronianus Pompeis semper fere ad gladiatores spectat. Fortasse voluit Ner(oni feliciter vel salutem sim.), cf. tit. 4814. H. S. 4027 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Litt. ultima aliquantum incerta; fuisse potest et II. Si BALAI recte lectum est, haesitans coniecerim balai = ballavi ind. perf. ballandi verbum tum demum ab auctoribus christianis AUGUSTINO CAESARIO ARELATENSI ALIIS innotuit (cf. tamen PS. AUG. serm. 265, 4 ista consuetudo balandi de paganorum consuetudine remansit); extat tamen Ballantis supernomen tit. AE 2003, 2018 circ. saec. II/III), ballator autem iam tit. huius Corporis vol. VI 2265 (saec. I ex. vel II in.; cf. et Ballatoris cognomen tit. huius Corporis vol. VIII 7960) occurrit, ut facile concludas verbum quoque Pompeis apparere posse; redit fortasse tit. 4874 (vide infra ad tit. 4874). De exitu -ai linguae vulgaris proprio et in linguis Romanicis superstite monet PROB. inst. gramm. IV 160, 14. 182, 11 ut vitetur (adhuc Pompeis non innotuit); de eius propagatione cf. W. MEYER-LÜBKE, ZRPh 9, 1886, 223– 249. De simplificatione consonantis geminae ex lege mamilla q. d. plura exempla Pompeis quoque praesto sunt; cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 60 sq. – Nisi intellegendum est BALAT = ballat, neglecta linea transversa ultimae litt. aut a scriptore aut ab editore. H. S. 4029 Tit. rep. in muro externo ad dextram ost. V 1, 17. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. ENGSTRÖM, CLE 146; WEEBER, DWH 46 n. 93 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 264 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 99); WACHTER 1095 cum versione Germanica. – ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 120; VARONE, Erotica Pompeiana 74 cum adn. 109 cum versione Italica; ID., Misteri 237 cum versione Italica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141. De usu verbi futuendi vide ADAMS. 1 est initium hexametri, id quod intellexit ENGSTRÖM. – 2 adhuc haud satis intellectus, fortasse item metro conscriptus. In mentem venit formae legi posse, sed quomodo locutio formosa forma(e) puella in tit. 1516. 1517 obvia subesse possit, non constat. P. K. – H. S. 4032 Tit. rep. infra ad dextram tit. 4029. Periit, nec im. phot. servantur. Samatissa dubitans cognomen Celticum I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459 habet. EGO potius de Sa⟨r⟩matis, sa(lve) cogitaverim (cf. Sarmate aliaque cognomina similia H. S. apud SOLIN, Namenbuch2 650 sq.). 4033 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Sarnus est aut cognomen (ita MAU, ind. cogn. p. 753 et KAJANTO, Cognomina 192) aut nomen amnis (MAU etiam

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI inter nomina geographica p. 768 affert). De fluviorum nominibus hominibus inditis egi ZPE 156, 2006, 308–312 (de Sarni cognomine 309). H. S. 4034–4060 Tit. rep. in aedibus V 1, 18 (degli Epigrammi greci). 4034 Tit. rep. in aedium V 1, 18 aditus a pariete sinistro. Periit, neque im. phot. servantur. Quartila Fuficia T(iti) Venti(di) co(- - -) filia. Im. del. manu libera exarata, in qua litterarum formae cursivae observantur, et im. del. charta perlucida v. 3 exarata, Berolini in Academia servatae. CASTRÉN2 169 n. 173, 4 (de Fuficia) ); DIBIASIE, Writings 213 cum versione Anglica (quae non intellexit). 3 TVIINTI (inter V et I est linea brevior paullulum obliqua fortasse extranea) legitur in im. del. charta perlucida exarata. Si recte lectum est, agi potest fortasse de Tito Venti(dio); quidam T. Ventidius Beneventi tit. huius Corporis vol. IX 1771. H. S. 4035 Tit. rep. proxime tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. DIBIASIE, Writings 213 cum versione Anglica (errore nescio quo credit VERG. Aen. 2, 1 laudatum esse; fortasse perperam tit. sequentem in mente habuit). H. S. 4036 cf. CLE 2292 adn. (partim). Tit. rep. in aedium V 1, 18 aditus a pariete meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 265 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 177; M. DE VOS, PPM 3, 1991, 540; PROVENZALE, Echi di propaganda 173; MILNOR, Graffiti 267 n. 29. Est VERG. Aen. 2, 1; vide supra ad tit. 1672. P. K. 4037 Tit. rep. in aedium V 1, 18 atrii b pariete septentrionali, in spatio inter portam, quae conducit in cubiculum d, et fenestram (MAU cubiculum d minus accurate triclinium appellat, sed omnia triclinia harum aedium, quae tria sunt, l, m et p, nimis longe ab atrio distant, praeterea fenestram non monstrant); contra hoc cubiculum d fenestram in atrium versam habuit, ut patet ex im. phot. ICCD 79GFNN51633 (vide PPP II 11). Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera exarata Berolini in Academia servata. DIBIASIE, Writing 214, quae non intellexit. Fortasse ita legi potest: emi mi Musonia. Scriptor quid autem voluerit, non satis constat. Aut parieti tradere in animo habuit se gratiam amatoriam a meretrice nomine Musonia emisse (intellegendus igitur acc. Musoniam), aut Musonia quaedam aliquid sibi emit. Gens Musonia Pompeis et tit. 7100 probabiliter redit (vide infra ad tit.). Si nomen recte in ambobus tit. intellexi, gens Musonia albo Pompeianorum CASTRÉN2 193 inter Murtios (n. 261) et Mustios (n. 262) addenda. H. S. 4041 Tit. rep. in aedium V 1, 18 cubiculi d (quod MAU minus accurate triclinium vocat, cf. supra ad tit. 4037) pariete occidentali. Periit, nec im. phot. servantur. DIBIASIE, Writings 216 cum versione Anglica. Fortasse M. Caes(ius), cf. tit. 1214 et CASTRÉN2 146 n. 85, 4. DIBIASIE optionem M. Caesar proponit, quod fieri nequit. H. S. 4042 Tit. rep. in aedium V 1, 18 tablini g pariete meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 49; WACHTER 23 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, RAAN 24/25, 1949/50, 98 sq. (de

1800

POMPEII pictura Admetum et Alcestin repraesentante); M. DE VOS, PPM 3, 1991, 552 n. 22–23; LOHMANN, Graffiti 312. Scriptor probabiliter in mente habuit illam picturam parietalem in triclinio l repertam, quae Admetum et Alcestin repraesentat (pro Admeto causa nescio qua [mero errore Admetum et Peliam confundens?] nomen patris Alcestis scripsit). H. S. 4043–4048 Tit. rep. in aedium V 1, 18 triclinio m. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4043 Tit. rep. in eius triclinii m pariete occidentali. DIBIASIE, Writings 217 cum im. phot. triclinii fig. 201. H. S. 4044 Tit. rep. in eius triclinii m pariete orientali, in tectorio gilvo. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. DIBIASIE, Writings 217. 223 cum versione Anglica. H. S. 4047 Tit. rep. in eius triclinii m ingressus m’ pariete, in tectorio gilvo. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. Lectionis incertae, sensus obscuri. H. S. 4048 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens, prope portam. Im. del. manu libera exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. WACHTER 1203 cum versione Germanica. in. [- - -]r: latet aut nomen amici Feliculae aut [felicite]r. H. S. – ex. nota S aut s(uae) aut s(alutem) solvenda. 4049 Tit. rep. in aedium V 1, 18 peristylii i pariete septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. GEIST, PW2 32 sq. n. 7 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 266 cum versione Germanica; WACHTER 513 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 99 n. 136 (d), inscriptionis nota numeri posita errore 4040; M. DE VOS, PPM 3, 1991, 540 sq.; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 125 sq.; PROVENZALE, Echi di propaganda 173; ANGUISSOLA, Intimità XXX. 573; DIBIASIE, Writings 218 sq. cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 72. Temere DELLA CORTE (assentiente ESCHEBACH) ad quendam Valerium Rufinum revocat, Pompeis prorsus ignotum; redit quidem quidam Rufinus rogator tit. 3403. 3409 in viciniis, qui et idem sit fieri potest (ita iam MAU), cuius autem gentilicium Valerium esse mera coniectura nititur. H. S. 4050 Tit. rep. in aedium V 1, 18 triclinii p pariete occidentali, in quo triclinio pictura Paridis iudicium repraesentans extabat. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 54; WACHTER 25 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, RAAN 24/25, 1949/50, 99 (de pictura); LOHMANN, Graffiti 312. Verba hic iudices ad picturam Paridis iudicium repraesentantem referenda sunt ita ut dicta sint a Mercurio. H. S. 4051 Tit. rep. in aedium V 1, 18 exedrae y pariete occidentali, in tectorio coloris incerti. Periit, nec im. phot. servantur. Duae im. del. charta perlucida a MAU exaratae Berolini in Academia servatae. DIEHL, PWV2 354; WACHTER 543 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 156 n. 124, 4; DIBIASIE, Writings 220 cum versione Anglica. Lectio incertissima: 1 im. del. altera OMNIS tantum habet, ex altera hic omnis conicere possis. – 2 ex im. del. una conicere possis O(?) Bithus (Bithi nomen Thracicum Pompeis iam innotuit tit. 1667); ex altera Orthus (Ὄρθος: BECHTEL, HPN 352). – 1–2 variae coniecturae propositae

CIL IV Suppl. 4 sunt: Cominius vel Communis Olynthus temere DIEHL, DIBIASIE; Ti(berius) Com(i)ni(u)s (?) Olithus CASTRÉN haesitans. H. S. 4052 Tit. extat in aedium V 1, 18 exedrae y pariete orientali 51 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 151 cm a pavimento, scriptus litteris modice crassis nunc corrosis (a dextra valde corrosis). Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. G/165. D/113370. VARONE, Imagines 212. Lectio a MAU praebita plus minus certa videtur. H. S. 4053 Tit. extat in aedium V 1, 18 exedrae y pariete orientali 33 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 157 cm a pavimento, scriptus litteris modice crassis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. S(exto) Burrenio s(alutem). Im. phot. G/166. G/167. D/113353. VARONE, Imagines 212. DIEHL, PWV2 757; WACHTER 1519 cum versione Germanica. – H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 338; DIBIASIE, Writings 221 cum versione Anglica. S(b)urrento? proponit MAU, quem sequuntur DIEHL, DIBIASIE. In schedis autem Berolini in Academia servatis manu fortasse ZANGEMEISTER iuxta im. del. manu libera exaratam notatum est “s burreius”. Re vera lectio recta, ut pariete iterum iterumque inspecto confirmare possum, est S(exto) Burrenio s(alutem). Gens Burren(i)a aliquotiens Romae alibique hucusque innotuit (cf. ThLL II 2254, 70– 76; adde AE 1962, 184 b [Bulla Regia]. I. Philippi 221). De nota S Sexti praenominis vide SALOMIES, Vornamen 49 sq. H. S. 4055 Tit. rep. in aedium V 1, 18 peristylii i lateris septentrionalis columna secunda, in facie orientali, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata.

1801

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI modice tenuibus, nunc valde corrosis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. G/197. G/198. VARONE, Imagines 212. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 1618. 1 et 2 in im. del. aliter lecti. EGO 1 MIM ͆ VṢ mihi legere visus sum (ita et VARONE); estne Mimus? Mimus quidam Pompeis in eadem regione V occurrit (tit. 4163, de cuius vera lectione cf. infra ad tit. 4163; 4190 cf. infra ad tit. 4190). – 2 hodie reliquiae duarum litt. incertae interpretationis leguntur (fortasse AP). – 3 periit. H. S. 4061–4069 Tit. rep. in aedium V 1, 18 pariete externo ad dextram ostii. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. H. S. 4061 Tit. rep. ad dextram ostii, in tectorio nigro. Romanus, lectio a MAU praebita prorsus incerta manet; H. S. ex apographo Romus conici potest. 4062 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, in tectorio nigro. ENGSTRÖM, CLE 147. Superesse ex hexametro suspicatur ENGSTRÖM, fortasse recte. P. K. 4066 Tit. rep. infra tit. 4062, in tectorio nigro. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. WEEBER, DWH 22 n. 22 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 267 cum versione Germanica; WACHTER 1202. – VARONE, Erotica Pompeiana 44 cum versione Italica; ID., in Donna e lavoro 210; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 1005, 100 cum adn. 43–44 (p. 108); HARVEY, Daily Life 146 n. 155 cum sola versione Anglica. Iidem tit. 4477 signant (ibi Felicul- scriptum). De quaestione, utrum aliae feminae in titulis parietalibus Pompeianis memoratae eodem nomine inditae ad eandem Feliculam H. S. spectare possint, refert VARONE. 4067 Tit. rep. infra tit. praecedentem. [- - -?] lusi cum Fronto[ne].

1 ex im. del. MAU in exemplo typis exscripto ultimas aliquantum neglegenter dedit: C minime curva incerta est, et quod sequitur est linea fere verticalis, paullulum tantum H. S. obliqua. – 2 fortasse Primuli legendum. 4056 Tit. extat in aedium V 1, 18 peristylii i porticus septentrionalis columnae secundae ab oriente facie septentrionali, scriptus litteris crassis nunc valde corrosis. Contulit a. 2003 A. VARONE; recognovit eodem anno H. SOLIN. Im. phot. D/112788. D/113325. G/168. G/169. VARONE, Imagines 212. 2 litterae omnino evanuerunt. H. S. 4057 Tit. rep. in eadem columna, in tectorio rubro antiquiore. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 332; WACHTER 1529 cum versione Germanica. – DIBIASIE, Writings 223 cum versione Anglica (minus accurate). Cl(audius) Perigenes vel Cẹleri Genes[is?] conici potest, nisi est Celeri Gene+[- - -] (si primae litt. E forma parum cesserit). Nomen feminae Genesis Pompeis tit. 4300. 4321. 8216 redit. H. S. 4060 Tit. extat in aedium V 1, 18 peristylii i porticu septentrionali in columnae angularis inter septentriones et occidentem versus facie orientali 116 cm a solo, scriptus litteris

DELLA CORTE, Loves2 81. Ad lusi (quod adde ind. vocab. p. 760) cf. tit. 4795 cum Nicephoro lus(it). 8546b hic lusit cu(m). 8596b hic lus(it). H. S. 8879a qui lusi. 4069 Tit. rep. ad sinistram tit. 4066, inferius, in tectorio nigro. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4070 Tit. rep. inter ostia aedium V 1, 19 et 20, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4071 Tit. rep. supra tit. praecedentem, ad sinistram. Periit, nec im. phot. servantur.

Curiosus Vitalio(ni) sal(utem). Im. del. duae charta perlucida exaratae Berolini in Academia servatae.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI G. BONFANTE, Class. Phil. 50, 1955, 47 sq.; J. SVENin Studi Castiglioni II 981 sq. 1 in im del. prima litt. S male cessit (quasi sit C). – 2 in una im. del. potius SAL legendum (litt. L formam IV 8 apud ZANGEMEISTER exhibet), in altera et B legi potest. BONFANTE et SVENNUNG vocabulum curiosus contumeliose de Vitalione usurpatum putant, periculose quidem. Cf. supra ad tit. 3452. H. S. 4073 Tit. rep. inter ostia V 1, 21 et 22, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Si im. del. re vera ad hunc tit. pertinet, lectio v. 2 valde incerta manet; in ea plus legitur quam Rufina, quomodo autem legi possit, mihi prorsus obscurum. H. S. 4074 Tit. rep. in tabernae V 1, 25 pariete occidentali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 419; WACHTER 978 cum versione Germanica. 1 Augusta compendium conscium esse videtur; talia saepe in mensis diebus indicandis adhibebantur. Alia exempla Pompeiana talis usus praebet VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 79; hoc iam HEHL, Formen lat. 1. Deklination 48 notavit. – 2 ex im. del. XVIS legendum. H. S. 4075–4077 Tit. rep. in aedibus V 1, 23. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4075 Tit. rep. in aedium V 1, 23 tablini e pariete meridionali, in tectorio nigro. LANGNER, Graffitizeichnungen 105. discus n. 520–522. 1524. 1619. H. S. 4077 Tit. rep. in aedium V 1, 23 triclinii k pariete septentrionali, in tectorio rubro et gilvo. Ex im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata sumi potest inscriptionem longam esse 16 cm. Fortasse [l]ocust Rufinae? Agiturne igitur de aphaeresi? H. S. 4078–4092 Tit. rep. in aedibus V 1, 26 (di L. Caecilius Iucundus). Perierunt omnes, nec im. phot. servantur. H. S. 4078 Tit. rep. in aedium V 1, 26 tablini i pariete meridionali. DIEHL, PWV2 820; GEIST, PW2 84 sq. n. 32 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 269 cum versione Anglica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 105); WACHTER 1486 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 152; A. W. VAN BUREN, RE XXI 1, 1952, 2035 s. v. Pompeii; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 21 n. 108; GIGANTE, Civiltà 49 adn. 6; H. Solin, in Variation and Change 104; ROBERTS, Life and Death 115 cum adn. 121 (p. 303); C. PEPE, in Pompei e i Greci 295. Est sollemnis sermonis introitus καί μιν φωνήσας, qui saepissime et in Iliade (21ies) et in Odyssea (30ies) redit (J. LATACZ, Homers Ilias. Gesamtkommentar I 2, München – H. S. Leipzig 22002, 91 ad v. 201). 4079 Tit. rep. in andronis k pariete meridionali, in tectorio nigro. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. WACHTER 792 cum versione Germanica. H. S. 4080 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis, scriptus eadem manu. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 829; GEIST, PW2 48 sq. n. 56 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 270 cum versione Germanica; WACHTER 793 cum versione Germanica. NUNG,

1802

POMPEII non ces(so) DIEHL, GEIST, HUNINK; EGO potius, collato tit. praecedente, cum MAU, ind. p. 761 (adsentiente H. S. WACHTER) noce(n)s intellexerim. 4082 Tit. rep. in aedium V 1, 26 peristylii l pariete meridionali, in tectorio rubro. F. A. TODD, Class. Quart. 57, 1943, 110; A. DE VOS, PPM 3, 1991, 604 n. 56; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141. H. S. 4083 Tit. rep. in peristylii l porticus occidentalis columna secunda a dextra, in facie meridionali. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Iulia litt. -s omissa compendium conscium esse videtur; talia saepe in mensis diebus indicandis adhibebantur. Exempla Pompeiana talis usus praebet VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 79, ubi hoc deest; notat autem HEHL, Formen lat. 1. Deklination 48 Supra est in im. del. inscriptio inedita incertae lectionis. H. S. 4084 = 5457 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens, in facie inter meridiem et orientem versus. H. S. DIEHL, PWV2 64. 4086 Tit. rep. in peristylii l lateris septentrionalis columna secunda, in facie occidentali, in tectorio albo. GIGANTE, Civiltà 172 adn. 70; ID. M. GIGANTE, A & R n. s. 28, 1983, 44 sq., qui Ante(nor) principium VERG. Aen. 1, 242 intellegit, quod fieri potest; haec verba et alibi Pompeis tradita. H. S. 4087 Tit. rep. in peristylii l lateris orientalis columnae rubrae, quae est ad sinistram exedrae r, facie orientali. HUNINK, Graffiti 268 cum versione Germanica; WACHTER 1206 cum versione Germanica. – VARONE, Erotica Pompeiana 44 cum versione Italica; HARVEY, Daily Life 146 n. 155 cum sola versione Anglica. De Staphilus scribendi ratione (quae in tit. sequenti redit) vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33. Fortasse idem Staphylus in 2060. 4274 commemoratus est (cf. et AE 1990, 183f L. Calventio Staphylo). H. S. 4089 Tit. rep. in eadem columna ac tit. 4087, in facie inter orientem et septentriones. WACHTER 76 cum versione Germanica. – FRANKLIN, Pompeis difficile est 97 n. 79. Sine dubio de Claudio imperatore agitur. Ita titulis hoc et sequenti tectorium columnarum definiri potest tertii generis q. d. picturae, igitur primum momentum decoratiH. S. vum peristylii (cf. A. DE VOS, PPM 3, 1991, 614). 4090 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Ex im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata sumi potest inscriptionem longam esse 3 cm, litt. altis 0,5–0,8 cm. H. S. FRANKLIN, Pompeis difficile est 97 n. 80. 4091 = CLE 945. Tit. rep. in triclinii o pariete orientali, prope ingressum, in tectorio olim minio picto. BÜCHELER, CLE 945; DIEHL, PWV2 593 cum add. p. 62; GEIST, PW2 66 sq. n. 67 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 124 n. 99 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 26 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 35 n. 66 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 271 cum im. del. ex MAU et versione Germanica; WACHTER 1048 cum versione Germanica. – DIEHL, Inscriptiones Latinae XIII (ubi im. del. huius Corporis repetita est); CIPROTTI, sched. 1959; Z. POPOVA, in Studia in honorem V. Beševliev 195; PULGRAM, Italic, Latin, Italian 215 n. L 33; GIGANTE, Civiltà 210 sq. adn. 56–60; B. E. THOMASSON, in Munuscula Romana. Papers read at a conference in Lund (October 1–2, 1988) in celebration of the re-opening of the Swedish Institute in Rome, edited by A.-M. LEANDER TOUATI, E. RYSTEDT and Ö. WIKANDER (Acta Inst. Romani Regni Sueciae, ser. 8°, 17), Stockholm 1991,

CIL IV Suppl. 4 108; VARONE, Erotica Pompeiana 60 sq. cum adn. 81; ID., Kodai 13/14, 2003/04, 89; COURTNEY, Musa lapidaria 96 sq. 304 n. 88; MAIURI, Pompei ed Ercolano2 132 = Mestiere3 139 cum im. del.; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 76; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 73 n. D 77; WALLACE, Introduction XX n. 15 cum versione Anglica et 75 n. 129; HARTNETT, By Roman Hands 72 n. 104; L. GRAVERINI, Inc. Filol. Class. 12, 2012/13, 10; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 102 n. D 90 cum sola versione Anglica; SPAL – BOVELET, Amor verdichtet 24. 1 (Quis)quis supra, praetulerimus Quis⟨quis⟩. – 2 “tanti potius legerim quam tanto, extremam videlicet litteram i male scriptam interpretans magis quam o mutilam” CIPROTTI; tanti habet etiam inscriptio 1173, esset autem interpretatione difficillima. 2 de formula bis tanto (vel tanti vel sim.) cf. ThLL s. v. bis, 2008, 65–66, ad bis … pereat cf. HOR. carm. 3, 9, 15. Carmen Pompeis celeberrimum, cf. tit. 1173 (carmen totum sermone plebeio conceptum, vide etiam add. supra p. 1320). 3199 (versus prior). 3200d (versus prior dimidius). 4659 (versus prior dimidius). 5663 (versus prior dimidius). 5186 (initium versus prioris). 5272 (initium versus prioris). 6782 (versus prior dimidius). 8745 (initium versus prioris solum). 9130 (versus prior dimidius solus). Vide insuper H. SOLIN, in Neue Forschungen 254–256. 266 n. 66 (ubi distichon aliud praecedit), item ibid. n. 18. 65. 66. Carmen compositum esse e PROPERTII versibus 4, 5, 77. 1, 6, 12. 2, 23, 24 putat POPOVA, quae amplius de carmine agit et confert insuper CATULL. 92, 2 atque imprimis OV. rem. 5, 79. Ad comparandum affert etiam TIB. 1, 2, 29 GIGANTE, Civiltà 210 adn. 56. Similis argumenti sunt tit. quoque Pompeiani 1824. 4509. 9202. P. K. 4092 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens, in tectorio gilvo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. A. DE VOS, PPM 3, 1991, 613 n. 76. Ex im. del. litt. I incerta manet; est aliquantum curva ut pars sinistra litt. O aut litt. E formae lunaris linea transversa carens. Imperator Nero in tit. memorari videtur; quomodo ad aetatem picturarum adhiberi possit, vide DE VOS (qui non diiudicat). H. S. 4093 Tit. extat in tabernae V 1, 27 poste septentrionali 138 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus admodum corrosis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. G/170. G/171. G/172. D/113336. VARONE, Imagines 213. 1 numeri aegre cernuntur. H. S. 4094 Tit. rep. in eiusdem tabernae V 1, 27 pariete occidentali, intranti a sinistra, in tectorio rudi. Periit, neque im. phot. servantur. H. S. 4095–4268 Tit. rep. in V 2. 4095–4123 Tit. rep. in aedibus V 2, 4 (del Triclinio). H. S. 4095–4098 Tit. rep. in aedium V 2, 4 atrio b. H. S. 4095 Tit. reliquiae extant in aedium V 2, 4 atrii b pariete orientali 50 cm ab aditu, qui ducit in membrum m, 148 cm a pavimento, scriptae litteris tenuissimis. Contulit a. 1994 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Im. phot. D/84380. VARONE, Imagines 213. DIBIASIE, Writings 181 cum versione Anglica. Tectorio nunc valde corroso litterarum nihil fere cernitur; VARONE mecum communicavit fortasse M X X legi posse. H. S. 4096 Tit. rep. in atrii b pariete orientali, inter portam secundam et tertiam, in tectorio gilvo, 91 cm a pavimento. Periit, neque im. phot. servantur.

1803

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata Berolini in Academia servata. In iisdem schedis inscriptio in im. del. manu libera a ZANGEMEISTER a. 1885 exarata valde aliter lecta.

DIBIASIE, Writings 181 cum versione Anglica. DIBIASIE male ἀμφί (“on both sides/for the sake of”) intellegit, potius est cognomen Amphio (ita et Mau, supra p. 747), quod cognomen Pompeis tit. 1353b. 3007. 3864. X 890 redit. H. S. 4098 Tit. rep. in atrii b pariete meridionali, intranti a sinistra. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER a. 1885 exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 408; WACHTER 879 cum versione Germanica. – DIBIASIE, Writing 181 cum versione Anglica. ami se(men?) p(- - -) CXXI DIEHL (assentiente WACHTER), fortasse recte (CXXV MAU in exemplo typis exscripto, mero lapsu calami ut videtur). ami indecl. vel amium (DIOSC. gr. Vind. 3, 62) erat genus seminis, de quo cf. J. ANDRÉ, Lexique des termes botaniques en latin, Paris 1956, 27 sq.; ID. ANDRÉ, Les noms de plantes dans la Rome antique, Paris 1985, 14. Hic utrum nominativus vocis indeclinabilis an genetivus amii vocis subsit, ambiguum manet. DIBIASIE hic male cognomen Amisus intellegit, quod inauditum esset. H. S. 4099–4121 Tit. rep. in aedium V 2, 4 peristylio p. H. S. 4099 Tit. rep. in pilae, quae est intranti peristylium p per andronem h statim a sinistra, facie orientali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata Berolini in Academia servata. De Campani cognomine probabiliter agitur, cf. tit. 4121, ubi nomen in singulari affertur, fortasse eadem manu scriptum (ita et MAU, ind. cogn. p. 748). De scribendi ratione Canpan-, quae tit. 1216. 4121 redit, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 66. H. S. 4100–4121 Tit. rep. in peristylii p columnis, in tectorio gilvo. In universum de his titulis cf. WALLACE-HADRILL, Imaginary H. S. Feasts 113–117. 4100 Tit. rep. in peristylii p porticus meridionalis et occidentalis columna angulari, in facie septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 523; HUNINK, Graffiti 300 cum versione Germanica; WACHTER 628 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, in Solemne praeconium 87; PISANI, Testi latini2 119 n. B8; V. SAMPAOLO, PPM 3, 1991, 798; CONTINO, Iscrizioni volgari 72 n. 8. 100; WALLACE, Introduction XVIII n. 11 cum versione Anglica et 46 n. 15; S. RITTER, JbI 120, 2005, 355. Crescens (quod nomen sine exceptione Cresces scriptum [4117 Creces]) semper idem, ut videtur, tit. 4102. 4103. 4104 (Quintilius C.). 4106. 4107 (L. Quintilius C.). 4109. 4112. 4113. 4115. 4117. 4118. 4120 redit, semper fere fullo appellatus: vide praesertim tit. 4017. De eo in uniH. S. versum egit RITTER p.352–356. 4101 Tit. rep. in peristylii p porticus occidentalis columna secunda a meridie, in facie septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1884 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI MOELLER, Wool Trade 88. Dindyma(eus) MOELLER satis arbitrario. Non est traditum ullum nomen Δινδυμαῖος Dindymaeus, excepto ethnico, quod semel apud HERODIANUM grammaticum GG III 2, p. 873, 16 Δίνδυμα. ὄρη τῆς Τρωάδος. τὸ ἐθνικὸν Δινδυμαῖος occurrit, vix autem in usu communi erat. Δίνδυμον Dindymus -um erat nomen quorundam montium Asiae Minoris, et Δινδυμήνη Dindymene epitheton Cybeles. Nomen cinaedi Dindymus legitur apud MART. 5, 83, 2 al. (haud dubie de persona ficticia et de nomine loquenti agitur), sed nusquam alibi nomina hominum de huius montis nomine derivata occurrunt. Mons cum regione Milesia Δίδυμα confunditur in AEL. frg. 54 (= frg. 57 DOMINGOFORESTÉ) = SUDA s. v. Βραγχίδαι: ὅτι οἱ ἐν Δινδύμοις τῆς Μιλησίας οἰκοῦντες (idem passus ibid. s. v. Δινδύμοις), ita ut idem Latine quoque fortuito accidere potuerit; et Didymus Didyme nomina viri et feminae saepe Romae occurrunt. – Hic fortasse duae personae memorantur, vir Antenor (cuius nomen pluribus testimoniis Romae confirmatum est) et femina Dindyma (cuius nomen igitur Didyma scribi debuit?), nisi quodammodo origo ex Asia minore Antenoris Troiani designatur. H. S. 4102 = ILS 6441 a Tit. reliquiae extant in domus V 2, 4 peristylii p porticus occidentalis columna secunda a meridie, in facie septentrionali, 151 cm a solo; sunt quaedam litterae ita abrasae, ut earum nihil fere cerni possit. Contulit a. 1994 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/84381 (ubi inscriptio non cernitur). DESSAU, ILS 6441 a; WACHTER 630 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, in Solemne praeconium 90; V. SAMPAOLO, PPM 3, 1991, 798; G. AMODIO, Athenaeum 84, 1996, 476–478; S. RITTER, JbI 120, 2005, 353. De significatione vocabulorum in his titulis obviorum Pompeiani aliorumque eius generis ut Salinienses (tit. 4106) disserit AMODIO. Certe autem ethnicon Pompeiani ad omnes oppidi habitatores spectat, non ad innatos tantum colonorum oppositum, ut primis temporibus coloniae fieri potuit, quod picturae columnarum quarti generis q. d. sunt (A. MAU, Bull. Inst. 1885, 203). H. S. 4103 = ILS 6441 d Tit. reliquiae extant in domus V 2, 4 peristylii p porticus occidentalis columna tertia a meridie, in facie meridionali, 169 cm a solo; quaedam litterae ita abrasae sunt, ut earum nihil fere cerni possit. Contulit a. 1994 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/84382. VARONE, Imagines 213. DESSAU, ILS 6441 d; WEEBER, DWH 132 n. 432 qui corrupit, cum versione Germanica; WACHTER 633 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, in Solemne praeconium 90; V. SAMPAOLO, PPM 3, 1991, 798; S. RITTER, JbI 120, 2005, 353. H. S. 4104 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1884 exarata Berolini in Academia servata. CASTRÉN2 212 n. 330, 2; FLOHR, World of the Fullo 340. H. S. 4106 = ILS 6441 b Tit. reliquiae extant in domus V 2, 4 peristylii p porticus occidentalis columna tertia a meridie, in facie septentrionali, 191 cm a solo; plures litterae ita abrasae sunt, ut earum nihil fere cerni possit. Contulit a. 1994 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata (contulit ZANGEMEISTER a. 1885) Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/84406. VARONE, Imagines 214.

1804

POMPEII DESSAU, ILS 6441 b; DIEHL, PWV2 535; WACHTER 631 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, in Solemne praeconium 90; HERAEUS, Cena Trimalchionis2 43 n. 42; V. SAMPAOLO, PPM 3, 1991, 798; S. RITTER, JbI 120, 2005, 353. De Saliniensibus (de Salinesibus scribendi ratione cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 40. 68) supra p. 1176 ad tit. 128 et G. AMODIO, Athenaeum 84, 1996, 458. 476–478. H. S. 4107 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata (contulit ZANGEMEISTER) Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 764; HUNINK, Graffiti 301 cum versione Germanica; WACHTER 629 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, in Solemne praeconium 86. 90; RUBIO – BEJA3 RANO, Doc. ling. Lat. 285; DELLA CORTE, Case ed abitanti 129 n. 206 sq. (cum cogitationibus vagabundis); CASTRÉN2 212 n. 330, 2 (de L. Quintilio Crescente); MOELLER, Wool Trade 88; V. SAMPAOLO, PPM 3, 1991, 798; CLARKE, Art 239; A. WALLACE-HADRILL, Imaginary Feasts 115 sq.; S. RITTER, JbI 120, 2005, 353 sq.; WALLACE, Introduction 90 n. 189; ROLLER, Dining Posture 75 adn. 121; A. TAMMISTO, in Ad itum liberum 104–108; LOHMANN, Graffiti 354. 4 in im. del. post IIST est pars sinistra litt. O formae (an fortuita sit, non constat. – re-(g)natus esse putant MAU, ind. vocab. p. 763 (vestigia F. et F. NICCOLINI, Le case ed i monumenti di Pompei IV 1: nuovi scavi, Napoli 1896, 26 sequens), DIEHL, VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 67 (collata forma natus iuxta agnatus etc.), L. VIDMAN, LF 94, 1971, 261, SAMPAOLO, RITTER, LOHMANN; quomodo autem Crescens renatus sit, mihi non constat. De rege bibendi, a quo L. Quintilius Crescens regnatus esset, cogitat MOELLER, argumentatione valde obscura (cui haesitans assentitur TAMMISTO). Similiter cum regnandi verbo conectunt CLARKE et WALLACE-HADRILL et HUNINK (qui vertit ‘hat hier geherrscht’) et Crescentem ipsum regem bibendi nuncupatum ponunt. Quod fieri potest: regnandi verbum modo deponentis adhibitum esse; nota verba activa in lingua vulgari non raro deponentia evasisse (cf. HOFMANN – SZANTYR, Syntax und Stilistik 292 sq.), praecipue ope deponentium similis significationis (in hac re dominandi verbi). Per se hoc loco talis appellatio admirationem non movet, cum in earum ipsarum aedium triclinio r in picturis convivium exhibentibus sententiae eius generis tit. 3442. 4123 inscriptae sint. L. Quintilius Crescens fullo, cuius nomen in peristylii columnis saepe redit (vide supra ad tit. 4100), igitur in conviviis regis fullonum officio functus est. H. S. 4108 Tit. rep. in peristylii p porticus occidentalis columna quarta a meridie, in facie meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1887 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4109 = ILS 6441 c Tit. rep. in eadem columna, in facie septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata (contulit ZANGEMEISTER a. 1885) Berolini in Academia servata. DESSAU, ILS 6441 c; WEEBER, DWH 132 n. 434 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 302 cum versione Germanica; WACHTER 632 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, in Solemne praeconium 90; V. SAMPAOLO, PPM 3, 1991, 798; S. RITTER, JbI 120, 2005, 353; WALLACE, Introduction 46 n. 16. H. S. 4110 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata (contulit ZANGEMEISTER a. 1885) Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 369 cum adn.; WACHTER 571 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, in Solemne praeco-

CIL IV Suppl. 4 nium 90; LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 34. 115. discus n. 18. Idem redit in tit. 4111. 4116 -olus. Explicant Silentiolus DIEHL, Seletiolus MOELLER, Wool Trade 88 arbitrario. Hoc cognomen nusquam alibi innotuit; agitur de forma occasionali iocosa, qualium parietes Pompeiani alia quoque exempla praebent. CIPROTTI, supra ad tit. 10655 et A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 11, 2000, 276–278 suspicantur eundem Silentiolum in tit. Herculanensi 10655 memoratum esse (vide et infra ad tit. 4116). DELLA CORTE Silentiolum sine causa fullonem fuisse contendit. H. S. 4111 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata (contulit ZANGEMEISTER a. 1885) Berolini in Academia servata. WACHTER 572 cum versione Germanica. – LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 34. 115. discus n. 20. De Silentiolli nomine cf. supra ad tit. praecedentem. H. S. 4112 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata (contulit ZANGEMEISTER a. 1885) Berolini in Academia servata. LOMMATZSCH, CLE 1936 adn.; DIEHL, PWV2 721, errore nota numeri posita 1112; WACHTER 636. – M. DELLA CORTE, in Solemne praeconium 91; GIGANTE, Civiltà 170 adn. 58; JASHEMSKI, Gardens of Pompeii 179 cum adn. 70 (p. 353); LANGNER, Graffitizeichnungen 66. 115. 118. discus n. 1767; S. RITTER, JbI 120, 2005, 353; A. TAMMISTO, in Ad itum liberum 104–108; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11 = n. s. 8, 2008, 92 n. 30; FLOHR, World of the Fullo 340; LOHMANN, Graffiti 354. Cf. tit. 4118. –De scribendi ratione canont cf. PRINZ, De o et u vocalibus 118 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 29. – Perperam CUGUSI putat inscriptioni Asclepiadeum minorem inesse. H. S. 4113 Tit. rep. supra tit. sequentem. Periit, nec im. phot. servantur. E. SANTAMATO, Anc. Soc. 44, 2014, 309. 311. Si Cresce(n)s idem est ac L. Quintilius Cresce(n)s fullo tit. 4107, prima C supervacanea est. – SANTAMATO mirum in modum titulos hunc et sequentem in unum trahit et contendit Crescentem se “quendam pauperem” descripsisse. H. S. 4114 Tit. extat in domus V 2, 4 peristylii p porticus occidentalis columnae quartae a meridie facie inter septentriones et occidentem versus, 130 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus nunc corrosis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata (contulit ZANGEMEISTER a. 1885) Berolini in Academia servata. – Im. phot. G/173. G/174. D/113337. VARONE, Imagines 214. LOMMATZSCH, CLE 1864 = CLE 1936 adn.; ENGSTRÖM, CLE 11; DIEHL, PWV2 812 cum add. p. 62; WACHTER 1462. – GIGANTE, Civiltà 202 adn. 2. Vocabuli PAVPIIR restat R tantum. – I longa. Exordium fabellae AESOPIAE imitari visum est BÜCHELER; inscriptiones eiusdem argumenti saepius repertae sunt Pompeis, vide supra ad tit. 3136. P. K. 4115 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, neque im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1884 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4116 Tit. reliquiae extant in domus V 2, 4 peristylii p porticus septentrionalis pila prima ab oriente, in facie orientali, 4 cm ab angulo meridionali, 144 cm a solo, scriptus litteris

1805

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI valde abrasis, quarum nihil fere cerni potest. Contulit 1994 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata (contulit ZANGEMEISTER a. 1885) Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/84383. VARONE, Imagines 216. WACHTER 573 cum versione Germanica. – LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 34. 115; discus n. 19. Idem, cuius nomen hic tantum sine geminatione scribitur, redit in tit. 4110. 4111 et fortasse 10655 Herculanensi. Forma Silentiolus sine geminatione principalis videtur, sed Silentiollus quoque optime explicatur geminatione affectiva addita in nomine iocose creato (ad quod vide supra ad tit. 4110). Haec mutatio deest apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 (addi potest p. 62 sub 9 b). H. S. 4117 Tit. extat in domus V 2, 4 peristylii p porticus septentrionalis pila prima ab oriente, in facie septentrionali 20 cm ab angulo ad orientem versus, 181 cm a solo, scriptus litteris tenuissimis. Contulit A. VARONE a. 1994; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/84384. VARONE, Imagines 215. DIBIASIE, Writings 150 cum im. del. et phot., quae vidit. Si MAU in exemplo typis expresso recte legit, Crescentis nominis scribendi rationem Creces habemus, quae tamen supra p. 749 in indice cognominum deest. Fortasse autem ex autopsia et ex. im. del. a DIBIASIE facta Criṣces legi potest; i loco e productae Pompeis testata (VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 20) et scribendi ratio Crisce- saepe in titulis aetatis imperatoriae redit. H. S. 4118 = ILS 6441 e Tit. extat in domus V 2, 4 peristylii p porticus septentrionalis pila prima ab oriente, in facie septentrionali infra tit. praecedentem 15 cm ab angulo occidentali, 165 cm a pavimento, scriptus litteris tenuissimis. Contulit a. 1994 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata (contulit ZANGEMEISTER) Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/84407. D/95697 = IP 209. SOLIN, 3466. 3467. VARONE, Imagines 215. – Ectypum MARICHAL. DESSAU, ILS 6441 e; LOMMATZSCH, CLE 1936 adn.; DIEHL, PWV2 532; GEIST, PW2 38 sq. n. 8–9 cum versione Germanica; BALDI, IP 82 n. 126 nota numeri errore posita 4117, cum versione Italica; WEEBER, DWH 132 n. 434 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 303 cum versione Germanica; WACHTER 634 cum versione Germanica. – Cf. G. ZOTTOLI, BFC 16, 1909/10, 185 sq. (AE 1911 sub n. 96); M. DELLA CORTE, in Solemne praeconium 88 sq.; E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 147; GIGANTE, Civiltà 170 adn. 58; JASHEMSKI, Gardens of Pompeii 179 cum adn. 70. 71 (utraque p. 353); V. SAMPAOLO, PPM 3, 1991, 798; COURTNEY, Musa lapidaria 280 ad n. 60; LANGNER, Graffitizeichnungen 66. 115 sq. cum im. del. (ab AUCTORE) fig. 65. 118; tab. 111 fig. 1731 (solum ulula v. 2); KRZYSZOWSKA, Cultes privés 194; S. RITTER, JbI 120, 2005, 353 (cum im. del. ex LANGNER); WALLACE, Introduction 46 n. 17; A. TAMMISTO, in Ad itum liberum 93 sq. 99 sq. 104–108 (p. 104 cum im. del. ex LANGNER); P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11 = n. s. 8, 2008, 92; FLOHR, World of the Fullo 340–342 cum im. del.; DIBIASIE, quae vidit, Writing 151 cum im. del. et phot. 183 sq.; LOHMANN, Graffiti 286 cum im. del. fig. 141 (p. 287). 354. Cf. tit. 4112. 4120. 9131. De ratione quam ulula in superstitione cum fullonibus habuit cf. VARRO Men. 539; de commercio inter fullones et ululas in his titulis conspicuo cf. ZOTTOLI, MOELLER, Wool Trade 89 sq., GIGANTE, TAMMISTO, FLOHR. Ululae vocabulum hic sensu blandiendi de puellis adhibitum putant ZOTTOLI et LANGNER p. 66 (assentiente TAMMISTO), cuius usus tamen desunt testimonia. Pro parte sua TAMMISTO p. 105 avis figuram pone sal(utem) exaratam ululam repraesentare existimat et verba ulula est

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI eam figuram explicare: ‘this funny-looking bird, despite the appearances, is indeed an ulula’. Porro credit scriptorem duplicem sensum lusu verborum non solum ululae, sed etiam – sequens A. SOGLIANO, NSA 1884, 50 et LANGNER p. 66 (qui vertit ‘Crescens grüßt die Schaben/Walker und seine Eule’) – fullonis vocabulo tribuisse, apud PLIN. nat. 30, 100 nomine scarabaeorum generis adhibito; quaeri autem potest, an nomen scarabaei, a PLINIO tantum traditum (apud VARRONEM Men. 539 fullo vix scarabaeum significat, quamquam sunt qui putent), communiter in usu fuisse possit. Mihi quidem de simplici salutatione Crescentis ceteris fullonibus et avi eorum propriae agitur. H. S. 4119 Tit. extat in domus V 2, 4 peristylii p porticus septentrionalis pila prima ab oriente, in facie septentrionali infra tit. praecedentem 14 cm ab angulo occidentali, 155 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus duplici linea exaratis. Contulit a. 1994 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2018 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata (contulit ZANGEMEISTER a. 1885) Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/84407–D/84409. D/95697 = IP 209. SOLIN, 3462–3464. 3467. 3469 (a. 2018). VARONE, Imagines 214. – Ectypum MARICHAL. LANGNER, Graffitizeichnungen 116 cum im. del. 65 (ab AUCTORE); S. RITTER, JbI 120, 2005, 353 (cum im. del. ex LANGNER); A. TAMMISTO, in Ad itum liberum 106–108 (p. 104 im. del. ex LANGNER); FLOHR, World of the Fullo 340– 342 cum im. del.; DIBIASIE, Writing 152 cum im. del., quae vidisse videtur; LOHMANN, Graffiti 263 cum im. del. fig. 108 (p. 264). H. S. 4120 [cf. tab. VIII fig. 25] Tit. extat in domus V 2, 4 peristylii p porticus septentrionalis pila prima ab oriente, in facie septentrionali infra tit. praecedentem 7,5 cm ab angulo occidentali, 150 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1994 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2008, tertium a. 2018 H. SOLIN.

Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata (contulit ZANGEMEISTER a. 1885) Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/84408. D/84409. D/95697 = IP 209. SOLIN, 3460–3464. 3467. 3469 (a. 2018). VARONE, Imagines 214. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 543; WEEBER, DWH 132 n. 434 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 304 cum versione Germanica; WACHTER 635 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, in Solemne praeconium 87–90; P. CASTRÉN, Arctos 16, 1982, 8 (de formula hic et ubique); LANGNER, Graffitizeichnungen 36. 43. 66. 115 sq. fig. 65 (ab AUCTORE). im. phot. tab. 12 fig. 254 (caput hominis ad dextram v. 2); tab. 12 fig. 255 (caput incohatum supra fig. 476); tab. 24 fig. 476 (caput ad dextram v. 1); S. RITTER, JbI 120, 2005, 353 (cum im. del. ex LANGNER); A. TAMMISTO, in Ad itum liberum 105–108 (p. 104 im. del. ex LANGNER); FLOHR, World of the Fullo 341 cum im. del.; DIBIASIE, Writing 153 cum. im. del. et phot., quae vidit. Tacet MAU supra p. 512 hominum capita pone v. 1 et v. 2 exarata, de quibus vide LANGNER. 2 V͆B͆I͆ Q clare scriptum (perperam TAMMISTO in rasura rescriptum fuisse putat); pone sequitur caput viri ad sinistram versum.

1806

POMPEII Sub primis tribus litt. v. 2 alia manu ut videtur scriptus extat tit. scriptus litt. tenuibus RIIR (prima linea litt. E multo brevior est aliis, propter attritum tectorium), i. e. rer(um) aut rer(is) re(re). Fugit tit. ZANGEMEISTER, notaverunt LANGNER et RITTER, sed perperam per legerunt. H. S. 4121 Tit. extat in domus V 2, 4 peristylii p porticus septentrionalis pila prima ab oriente, in facie septentrionali infra tit. praecedentem 12 cm ab angulo ad orientem versus, 141,5 cm a solo, scriptus litteris tenuissimis. Contulit A. VARONE a. 1994; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1884 exarata (contulit ZANGEMEISTER a. 1885) Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/84385. VARONE, Imagines 216. M. DELLA CORTE, in Solemne praeconium 90. De scribendi ratione Canpanus cf. supra ad tit. 4099, ubi ut et hic et in tit. sequenti cognomen esse videtur, non ethnicon. DELLA CORTE Campanum sine causa fullonem fuisse contendit. H. S. 4122 Tit. rep. in aedium V 2, 4 faucium t pariete occidentali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER a. 1885 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 328; WACHTER 538 cum versione Germanica. – PISANI, Testi latini2 120 n. B14; MOELLER, Wool Trade 88 sq.; DIBIASIE, Writings 182 cum versione Anglica. Non est cur de lectione dubitetur. Campanus hic utrum cognomen an ethnicon sit, non certe constat, potius autem de cognomine agitur (ita et MAU, ind. p. 748, 3 et MOELLER, qui Campanum fullonem fuisse putat; aliter DIBIASIE civem urbis Capuae ducit). De scribendi ratione Capapanus PISANI aliquantum periculose tractat. H. S. 4123 Tit. rep. in aedium V 2, 4 triclinii r parietis septentrionalis parte orientali. Extat Neapoli in museo (inv. n. 120029), scriptus litteris tenuissimis. Contulit a. 1998 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN (ambo tit. c ex im. phot. tantum). Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER et a MAU ante a. 1889 exaratae Berolini in Academia servatae, in quibus litterarum formae observantur. – Im. phot. D/110938 (4123a); D/110937 (4123b); ALINARI a. 1930 confecta (4123c); D/110936 (4123d); SOLIN, 2510–2514 (a. 2017). VARONE, Imagines 217. M. DELLA CORTE, in Solemne praeconium 86; WARDPERKINS – CLARIDGE, Pompeii AD 79 n. 259 cum im. phot. (ubi vestigiorum litterarum nihil iam cernitur); Collezioni Napoli I 1, 170 n. 342 cum im. phot. (ubi inscriptionum d tantum cernitur); A. VARONE, in Italienische Reise 133 sq. 263 tab. 11. 11a cum imaginibus phot. coloribus effectis, et copiae a G. DE SIMONE a. 1884 confectae, in Instituto Archaeologico Germanico Romae conservatae, et picturae conditione hodierna (sed in neutra ulla vestigia litterarum cernuntur); V. SAMPAOLO, PPM 3, 1991, 813 cum im. phot. (ubi vestigiorum litterarum nihil iam cernitur); ROLLER, Dining Posture 74 qui vidit; ROBERTS, Life and Death 227 sq. b et d (a in im. phot. tantum) cum im. phot. coloribus efficta; DIBIASIE, Writings 177 sq. cum versione Anglica; H. SOLIN, in Collezione epigrafica 263 cum im. phot. coloribus efficta; LOHMANN, Graffiti 303–305 cum im. phot. fig.172–174 et versione Germanica. a periit pars superior litt. S; litt. C aegre cernitur; litt. I pedem late dextrorsum patentem habet, ut speciem litt. L prae se ferat. – b litterarum lineae aegre tantum cernuntur. – c nihil iam cernitur; ROLLER credit se litt. B (vel fortasse IS) et O vidisse, quod fieri nequit. De tribus tabulis imagines convivii continentibus FRÖHLICH, Fassadenbilder 222–229 diffuse egit (de his autem titulis graphio scriptis tacet, nec ulla vestigia eorum in tab. 20 sq. cernuntur). Tabulas circ. a. 50 p. Chr. n. tri-

CIL IV Suppl. 4 buit FRÖHLICH (circ. a. 45–79 VARONE). Porro diffuse tractavit S. RITTER, JbI 120, 2005, 304–320, qui unitatem trium imaginum vulgo postulatam negat (pro sua parte eas annis 50–60 tribuit). – valetis imperativus est, cf. VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 124 et F. A. TODD, Class. Rev. 53, 1939, 9. H. S. 4124–4126 Tit. rep. in aedibus V 2, 7. Perierunt omnes, neque im. phot. servantur. H. S. 4124 Tit. rep. in atrii e pariete occidentali, ad dextram secundae portae. [Narc]issus li[bertus] supplet SOGLIANO, quod fieri potest (Narcissus saepissime in parietibus Pompeianis redit). VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 65 autem de issus = ipse cogitat (de forma isse issus praeterea egit ADAMS, Bilingualism 440). H. S. 4125 Tit. rep. in membri h ut videtur (cf. A. MAU, RM 9, 1894, 43) [nisi cubiculi k (cf. MAU in lemmate tit. 4125)] pariete orientali, in tectorio albo. Duae im. del. manu libera a ZANGEMEISTER (et ut videtur a MAU) exaratae Berolini in Academia servatae.

Ex ambabus im. del. patet ZANGEMEISTER recte habere, cum suspicetur Euphemia fuisse (de cognomine Philumena hic Philumela scripto somniavit PRINZ, De o et u vocalibus 79). H. S. 4126 Tit. rep. in membri r (cf. A. MAU, RM 9, 1894, 43) pariete occidentali. Duae im. del. manu libera a MAU a. 1890 et 1990 confectae Berolini in Academia servatae, in quibus litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 626; MONTERO CARTELLE, Priapeos 136 n. 145 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 68 sq. n. 92 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 305 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 99. 105); WACHTER 1256 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 231 n. 419, 1 (de Trebonio); A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271–273 (recensus editionis BALDI); MILNOR, Graffiti 26; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Sex in Antiquity 454 cum versione Anglica. 1 Tribonius VARONE, sed scriptum videtur TR[I]IBONIVS (i. e. Trebonius); E(r)ycini(s) BALDI arbitrario, est Euche, quod cognomen saepe Pompeis redit (pessime W. KROLL, ZSS 17, 1930, 157 = Sexualität und Erotik 90 et KAMEN – LEVIN-RICHARDSON et HUNINK Trebonium servum aut filium Eucini fuisse asseverant). – 2 adverbia ceventinabiliter, arrurabiliter ad vocabularium obscenum pertinent; de ceventinabiliter vide OLCOTT, Word formation 210, qui male a(ut c)rurabiliter intellegit (contra dixit iam VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 99 adn. 2); J. MUSSEHL, Hermes 54, 1919, 387–404; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 137; de arrurabiliter MUSSEHL, l. l. p. 406–408 qui ex ad et rurare derivat, recte ut videtur; A. RICHLIN, Class. Phil. 76, 1981, 43, qui pessime “Eucinus Trebonius shake-ass-ably, plowably” vertit; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 125 (qui explicationem a MUSSEHL prolatam non cognovit), qui errorem pro irrumabiliter putat; VARONE 273, qui pro parte sua putat scriptorem arrumabiliter quasi irrumabiliter scribere voluisse (Erotica Pompeiana2 76 autem ex ἄρουρα [alvus] derivatum proponit [ita et WACHTER]); de his adverbiis in universum VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 99; W. D. LEBEK, ZPE 45, 1982, 55. H. S.

1807

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4127–4137 Tit. rep. in aedibus V 2, 10. Perierunt omnes, nec im. phot. servantur. De aedibus deque earum inscriptionibus agit M. SWETNAM-BURLAND, AJA 119, 2015, 217–232. H. S. 4127 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. in aedium V 2, 10 atrii f pariete dextro, in tectorio gilvo. Est fortasse initium VERG. Aen. 7, 1 (pro certo habent M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 178; FERRARO, Presenza 33; MILNOR, Graffiti 269 n. 48; contra GIGANTE, Civiltà 174 non excludit scriptorem et Aen. 10, 156 Aeneia puppis vel 494 Aeneia hospitia in mente habere potuisse). Idem versus legitur in tit. 3796 quoque; fortasse et in tit. 4373. P. K. – H. S. 4128 Tit. rep. in tablini l antae dextrae stria secunda. Periit, Mau non amplius vidit. Chrysopolis sine dubio est cognomen, quod saepius Romae redit (SOLIN, Namenbuch2 683 sq.); MAU, ind. p. 768 inter nomina geographica affert. H. S. 4129 Tit. rep. ibidem ac tit. praecedens. MAU non iam vidit. Num scriptori verba Neptuni quos ego VERG. Aen. 1, 135 in mente fuerunt? H. S. 4131 Tit. rep. eiusdem antae ac tit. 4128. 4129 stria quinta. Periit, MAU non iam vidit. Levius est gentilicium, cf. CASTRÉN2 181 n. 215, 1; MAU, ind. p. 745 corruptum habet. H. S. 4133 cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. in aedium V 2, 10 tablini l pariete orientali, in pictura Hippolytum, Phaedram et nutricem repraesentante. Periit, neque picturae Hippolyti nihil restat (cf. V. SAMPAOLO, PPM 3, 1991, 834 sq.). Im. del. charta perlucida a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 807; HUNINK, Graffiti 306. 307 cum versione Germanica; WACHTER 1458 cum versione Germanica. – VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 77; GIGANTE, Civiltà 187 cum adn. 15–16; P. CUGUSI, Paideia 72, 2017, 87; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 74. In im. del. post SOCIA sequuntur duae lineae fortasse V interpretandae. Versus ex OV. Her. 4, 17 ab eo qui titulum inscripsit corruptus, id quod e pictura Phaedri et Hippolyti (cui subscriptus est titulus) clare intellegitur; de re vide Gigante quoque. – Tit. b de vocabulo no(n) litt. N finali omissa scripto vide VÄÄNÄNEN. P. K. 4134 Tit. rep. ibidem ac tit. praecedens, infra Hippolyti picturam in tectorio rubro. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 confecta Berolini in Academia servata. Periit (cf. tit. praecedentem).

Lectio certa ex im. del. videtur. uceti MAU in ind. vocab. p. 766 affert, quae vox nihili est. Mau contendit nihil perisse; si autem unam litteram initio cecidisse praesumere licet, conici potest dativus heteroclitus Euc(h)eti cognominis Euche (testatus in tit. Carthaginis Novae Bizancio en Carthago Spartaria [2005] 125); cf. et tit. huius Corporis vol. VI 4933 Cornelia P. l. ⟨E⟩uche. Cognomen Euche Pompeis tit. 1590. 1591. 4126. 4430 (cf. supra ad tit. 4430). 5345. 5346. D’AMBROSIO – DE CARO, Porta Nocera 9ES redit (interdum aspiratione carens). Posito plures litt. cecidisse etiam de flexione heteroclita nominum Eutyches al. cogitare possis (tales formae flexionis heteroclitae nominum Graecorum in titulis Latinis late passae sunt, cf. HEHL, Formen lat. 1. Deklination 63 sq.; LEUMANN, Laut- und Formenlehre2 460). H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4135 Tit. rep. infra tit. praecedentem ad sinistram. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 confecta Berolini in Academia servata. Lectio certa ex im. del. videtur. H. S. 4136 Tit. rep. in aedium V 2, 10 andronis m pariete occidentali, in podii tectorio nigro. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4137 Tit. rep. infra tit. praecedentem. HUNINK, Graffiti 308 cum versione Germanica (minus accurate). H. S. 4138–4151 Tit. rep. in aedibus V 2, 15. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. H. S. 4138 Tit. rep. in aedium V 2, 15 ostii c pariete orientali, in tectorio rubro. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata, sine hominis figura (quae est in altera im. del. manu libera a. 1878 confecta). DIEHL, PWV2 24 cum add. p. 61; HUNINK, Graffiti 309 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 99); WACHTER 6 cum versione Germanica. – A. W. VAN BUREN, AJPh, 47, 1926, 177–179 (AE 1927 sub n. 3; SEG IV 86); TRAN TAM TINH, Isis à Pompéi 178 n. 155 b; VIDMAN, SIRIS 230 n. 492; MALAISE, Inventaire 265 n. 25; GIGANTE, Civiltà 46 sq. adn. 16; O. WEINREICH, Ausgewählte Schriften III, Amsterdam 1979, 65 adn. 17; BRICAULT, RICIS 606 n. 504/0216; L. BEAURION, Oebalus 3, 2008, 290 n. 33 cum versione Francogallica; H. SOLIN, in Variation and Change 101. VAN BUREN et eius nescius WEINREICH Εἰσιτύχη σώζουσα intellegendum proponunt, recte ut videtur, comparato tit. huius Corporis vol. XIV 2867, ubi eadem forma composita Isityche epitheton deae, conflatum ex Iside et Fortuna, occurrit; adde IGUR 178 et Suppl. It. 11, 1993, 194 n. 3 (VAN BUREN de his testimoniis, quae ex editionibus antiquioribus laudat, sine causa dubitavit) necnon ROSTOWZEW, Sylloge 2165; constantem et ratam iuncturam ostendit et nomen feminae Isityche (X 2197). Isis et Fortuna saepe inde ab aetate hellenistica adaequantur (M. P. NILSSON, Geschichte der griechischen Religion II2 209). Σώζουσα epitheton Isidis in P. Oxy. 1380, 76 testatum. Agitur plus de Iside quam Tyche (quos comparat GIGANTE locos PIND. Ol. 12, 2 Σώτειρα Τύχα et SOPH. OT 81 Τύχη τις σωτήρ, ad hoc argumentum non pertinent). – HUNINK perperam “You are the saving Fortune” vertit. – Est hexametri initium. H. S. 4139 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens; quem descripsit ZANGEMEISTER, tum mox periit. H. SOLIN, in Variation and Change 101. Non constat, utrum sit Graece an Latine scriptus. H. S. 4140 Tit. rep. in eiusdem ostii c pariete occidentali, in tectorio rubro. DIEHL, PWV2 323; WACHTER 534 cum versione Germanica. Est Amycus nomen sinistrorsum scriptum, ut primus vidit DIEHL (cf. et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 53 adn. 1). Quod cognomen fortasse redit in tit. 5273. De Amuqus scribendi ratione vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33. 53. H. S. 4141 Tit. rep. in aedium V 1, 15 triclinii l pariete septentrionali, in tectorio rubro. H. SOLIN, in Variation and Change 100 sq., qui agit de nomine Graeco Κυπαρίνη, hucusque nusquam testimoniis confirmato. H. S.

1808

POMPEII 4142 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. H. SOLIN, in Variation and Change 101, de vocabulo ψωλή, quod nuper Romae in inscriptione graphio scripta H. S. innotuit (AE 1999, 317). 4143 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. H. SOLIN, in Variation and Change 101. Inscriptio vix bene intellegitur. Solum τὸν Μύσιον explicari potest (sed in indicibus a MAU confectis desideratur). Potest subesse cognomen Mysius, quod tamen nusquam in inscriptionibus Latinis certo traditum est (excepto tit. huius Corporis vol. VI 26496, ubi fortasse reperitur), in Graecis raro; itaque et quod praecedit articulus τόν, potius ethnicum explicandum est. Mysii hominis nomen v. 1 ex. latere potest, ubi habeas eius exitum [- - -]ον. H. S. 4144 Tit. rep. supra tit. 4141. H. SOLIN, Variation and Change 101. Inscriptionis bilinguis nihil fere intellegi potest. In 1 ex. – 2 in. dativus nominis Graecanici -ζων exeuntis latere potest, ut Ἀκμάζων, Παίζων, Σώζων al. H. S. 4147 Tit. rep. in aedium V 2, 15 peristylii secundi z’ pariete meridionali, ad dextram fenestrae in tectorio nigro.

Im. del. charta perlucida a MAU a. 1893 exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 86; WACHTER 53 cum versione Germanica. NIIRO CIIS im. del. habere videtur. Si haec vera lectio est, intellegendum Nero C(a)es(ar). Quaeri autem potest, cur MAU in exemplo typis exscripto lectionem COS (ita et RM 9, 1894, 56) praeferat contra im. del., ubi satis clare CIIS stat. Haec discrepantia fortasse eo explicatur, quod MAU lectioni ab editore principe SOGLIANO datae adhaeserit immemor formae paenultimae litt. delineationis suae. Sin COS nihilo minus lectio vera esset (quod mihi tamen difficile est credere), titulum scriptum esse putaveris uno annorum eorum, quibus Nero consul fuit (p. Chr. n. 55, 57, 58, 60 et 68 non ordinarius); WACHTER a. 68 praetulerit. H. S. 4148 Tit. rep. ad extram tit. praecedentis. LEPPIN, Histrionen 191 Anicetum illum pantomimum notissimum hic commemorari putat, cf. autem supra ad tit. 1242. H. S. 4150 Tit. rep. in aedium V 2, 15 peristylii secundi z’ pariete occidentali. DIEHL, PWV2 462; MONTERO CARTELLE, Priapeos 108 n. 36 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 66 n. 187 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 310 cum versione Germanica; WACHTER 1310 cum versione Germanica. – A. W. VAN BUREN, in Studies Robinson II 973 (cf. ad tit. 4185); SAVUNEN, Women 115; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141. H. S. 4152–4220 Tit. rep. in aedibus V 2, i (delle Nozze d’argento). De iis aedibus copiose disseruit EHRHARDT, Casa delle H. S. Nozze d’argento.

CIL IV Suppl. 4 4152–4157 Tit. rep. in aedium V 2, i atrio d. De eo atrio EHRHARDT, l. l. 35–50; eius picturae in parte superiore parietum ad secundum q. d. extremum genus, in parte inferiore ad quartum pertinent, cf. F. PARISE BADONI, PPM 3, H. S. 1991, 676 sq. 682; EHRHARDT, l. l. 249 sq. 4152 Tit. rep. in eiusdem atrii d columna angulari inter septentriones et orientem versus, in podii tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1893 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. LOHMANN, Graffiti 392 F 1. 4153 Tit. rep. in eiusdem atrii d pariete orientali inter portam primam et secundam, in tectorio nigro (i. e. inter membra k et l). Periit, nec im. phot. servantur. Im del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. LOHMANN, Graffiti 232. 393 F 7. Interpretationis incertae. MAU ind. p. 767 hic genetivum Aug(usti) videt, quod nullo modo probari potest; si ita res se haberet, Lucius nomen servi Augusti esse deberet, deest autem in indice cognominum. Utique Lucius servus fuisse potest; si ita est, AVG praetulerim Aug(ustianus) solvere, de quo agnomine vide supra ad tit. 1330. De Luci nomine servili cf. SOLIN, Sklavennamen 3. Aut voluit scriptor Aug(ustalis)? H. S. 4154 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; idem MAU se frustra quaesivisse a. 1897 addit. LOHMANN, Graffiti 393 F 8. Intellegendum videtur Olus (= Aulus), v(ale). Scribendi rationis Olus Pompeis iam testimonia innotuerunt tit. 1375. 1998. 2353. 4269. 4363(?). Nominativus loco vocativi Pompeis saepe redit. Olus noster servus fuisse potest. H. S. 4155 Tit. extat in domus V 2 i atrii d pariete orientali 168 cm a membri l poste meridionali, 142 a pavimento (i. e. inter secundam portam et alam 7), scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 et iterum a. 2008 bis (mensibus Maio et Octobri) H. SOLIN. Firmulus. Im. phot. D/75184. VARONE, Imagines 218. LOHMANN, Graffiti 232. 393 F 9 cum im. phot. p. 434. De recta lectione ambigitur; re vera difficile est statutu, utrum Firmilus cum MAU an Firmulus cum SOGLIANO (cui assentitur VARONE) (LOHMANN inter Firmillus et Firmulus haesitat) legendum: inter M et L est linea paullulum obliqua, aliquantum brevior ceteris litteris; inter M et hanc lineam est alia linea brevissima, in eadem altitudine ac summa linea sequens, quam ob rem hic litt. V interpretari possis, cuius lineae sinistrae pars inferior evanuerit (nota litteras tenuissimas esse et litt. V secundam quoque linea sinistra carere). Ambo cognomina raro occurrunt; Firmilus, quod repraesentare deberet ‘simplificationem’ geminatae ll, quae scribendi ratio saepe Pompeis testata est (vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 59 sq.) nusquam occurrit (Firmillus tit. huius Corporis vol. VI 17930. VIII 7372. XIII 1100. II2/5, 932. II2/7, 937–938. AE 1981, 558). Contra Firmulus testatum est tit. huius Corporis vol. VI 35256. VIII 872. 4422 (cf. et infra ad tit. 8283, ubi occurrit [F]irmulus secundum lectionem DELLA CORTE satis incertam). Firmula tit. huius Corporis vol. V 4436. XII 4422. Omnibus perpensis Firmulus lectio praeferenda videtur. H. S.

1809

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4156 Tit. extat in domus V 2 i atrii d pariete orientali ad dextram tit. praecedentis 231 cm a membri l poste meridionali, 111 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus (ALBV ceteris tenuioribus). Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992; recognovit H. SOLIN a. 2004, iterum a. 2006. Im. phot. D/75185. VARONE, Imagines 219. HUNINK, Graffiti 281 cum versione Germanica; WACHTER 1347 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 149 n. 150c; CASTRÉN2 132 n. 19, 4; W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 87 = Naturalia non turpia 230 cum versione Anglica; SAVUNEN, Women 115; CHIAVIA, Programmata 276; EHRHARDT, Casa delle Nozze d’argento 267; WILLIAMS, Roman Homosexuality2 299 cum adn. p. 432; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 337 cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 232. 393 F 10 cum im. phot. p. 434. De L. Albucio Felato agi haesitantes cogitant MAU, ind. p. 743 et CASTRÉN; hic praeterea optionem Celati cognominis affert. Felati autem cognomen non exstat, et Celadmitti nequit. Ideo fortasse Lucio Albucio felato(ri) intellegere possis: (ita et SOGLIANO, DELLA CORTE, WILLIAMS, HUNINK, LEVIN-RICHARDSON): deridetur L. Albucius Celsus, notus candidatus aedilicius aetatis Flaviae et possessor harum aedium, ut videtur (cf. DELLA CORTE; LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Pompei2 322; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 136; EHRHARDT), qui saepe in programmatis sine cognomine laudatur; eundem habent et DELLA CORTE et SAVUNEN et CHIAVIA. Praeter felato(ri) inscriptione iterum inspecta etiam cacato(ri) legi posse confiteor (siquidem linea post ALBVCIO ceteris crassior aliena iudicari potest). Utcumque res se habet, L. Albucius Celsus derideri videtur. H. S. 4157 Tit. rep. ad dextram tit. 4155. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. LOHMANN, Graffiti 393 F 11. Ex im. del. lectio RVSTICO certa fit. H. S. 4158 Tit. rep. in domus V 2, i andronis p, qui est inter tablinum o et membrum q (de androne vel faucibus his EHRHARDT, l. l. 76–81), pariete occidentali, cuius picturae ad quartum q. d. genus spectant (F. PARISE BADONI, PPM 3, 1991, 708. 711–713; EHRHARDT, l. l. 263). Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a.1897 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur (id quod in exemplo typis exscripto non fit).

DIEHL, PWV2 659 adn.; HUNINK, Graffiti 282 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = ID., Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141; Williams, Roman Homosexuality2 299; LOHMANN, Graffiti 233 cum versione Germanica. 393 F 12. Pyris forma mira. Si MAU recte legit (quod paullulum incertum manet posita v. l. APVRISTEI a SOGLIANO data; quamquam im. del. a MAU exarata eius lectioni favere videtur), fortasse cum familia nominum Πυρρο- et -πυρρος

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI (BECHTEL, HPN 392 sq.) cohaeret; Romae Pyrrhis quidem non redit; cf. et nomina mythologica et historica q. d. Pyrrhus Pyrrha (SOLIN, Personennamen2 563. 604), a quibus Pyr(rh)is suffixo -is derivatum sit. Vix aliquid rei cum PyrH. S. rhice -us, saepius Pompeis testato, habet. 4159–4197 Rep. in domus V 2, i peristylio r (4159–4180 in peristylii parietibus, 4181–4197 in columnis). De eo peristylio EHRHARDT, l. l. 91–111; picturae parietum ad aetatem Vespasiani pertinent (cf. ibid. passim, praes. 219); contra picturae columnarum anteriores sunt, partim saltem (tit. 4182 a. 60 est), (in PPM 3, 1991, 677 omnes picturae quarto q. d. generi tributae sunt; aliam bibliographiam infra ad tit. 4182 invenies). H. S. 4159 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete septentrionali 16 cm a membri n poste, 141 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus nunc partim evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit VARONE a. 1992; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/75186. VARONE, Imagines 219. LOHMANN, Graffiti 393 F 13 cum im. phot. p. 435. H. S. 4160 Tit. extat in domus V 2, i peristylii r pariete orientali 330 cm a membri 3 poste septentrionali, 142 cm a pavimento. Recognovit et apographum charta perlucida exaratum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Periit inscriptio, restat igitur figura phalli tantum, supra quam alter phallus eiaculans figuratus est. Im. phot. D/75187. Williams, Roman Homosexuality 299; LOHMANN, Graffiti 394 F 15 cum im. phot. p. 436 (phalli solum). MAU, ind. vocab. p. 762 pasti.i intellegit; Pastil[l]i nomen proprium haesitans WILLIAMS. Sin prima F fuerit, fasti[d]i(t?) conici potest. Fastidiendi verbum Pompeis etiam alibi redit (tit. 346. 3117). H. S. 4161 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete orientali 295 cm a membri 3 poste septentrionali, 149 cm a pavimento, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovi a. 2003. Mussicus, Licisca. Im. phot. D/75188. VARONE, Imagines 221. DIEHL, PWV2 552; WACHTER 683. – H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 68; ID., in Veikko Väänänen 41; LOHMANN, Graffiti 235 sq. 394 F 17 cum im. phot. p. 436 (male). 1 litt. I periit. 1 Mussicus est nomen Graecanicum Musicus (de scribendi ratione -ss- parum clare egit VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 59 geminationem nativam esse contendens). Litt. I periit. – 2 LYLYRIAI pro luluriat scriptum et verbum luluriare novam onomatopoeiam reduplicatam esse valde haesitans VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 109 accipit, monet autem latere posse vocem lyra, syllaba prima per errorem iterata (assentitur H. BEIKIRCHER, ThLL s. v. lyra, 1805, 24–28). Nuper autem ipso pariete inspecto Licisca legere potui; MAU in fine lineas cum illis inscriptionis sequentis confudit. Licisca = Lycisca, cognomen Romae saepius testatum H. S. (SOLIN, Namenbuch2 1138). 4162 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete orientali 309 cm a membri 3 poste septentrionali, in secundo versu tit. praecedentis), 142 cm a pavimento, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/75188. D/75189. VARONE, Imagines 220. 221.

1810

POMPEII LOHMANN, Graffiti 357. 394 F 18 cum im. phot. p. 436. Cum picturae peristylii parietum aetatis Vespasiani sint, Augustus unum imperatorum Flaviorum significare debet (LOHMANN 357 adn. 1327 in ambiguo relinquit). H. S. 4163 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete orientali 310,5 cm a membri 3 poste septentrionali, infra tit. 4161, 137 cm a pavimento, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE, recognovi EGO a. 2004. Mimo s(alutem). Im. phot. D/75190. VARONE, Imagines 220. WILLIAMS, Roman Homosexuality 299; LOHMANN, Graffiti 235. 394 F 19. Mimos MAU, ind. cogn. p. 751, item WILLIAMS; MIMVS VARONE haesitans. Legendum est autem MIMO | S (litt. S sub fine versus 1 scariphata est), i. e. Mimo | s(alutem). H. S. 4164 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete orientali 297 cm a membri 3 poste septentrionali, ad dextram tit. 4162, 139,5 cm a pavimento, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/75188. D/75191. D/75192. VARONE, Imagines 220. 221. LOHMANN, Graffiti 235. 394 F 20. H. S. 4165 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete orientali 305 cm a membri 3 poste septentrionali, 137 cm a pavimento, infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/75192. VARONE, Imagines 220. LOHMANN, Graffiti 235. 394 F 21. 3 C CVSPI (cum litt. P circulo rotundo et admodum aperto). – 4 est Cu(spius) Similis (Similis cognomen agnovit MAU, ind. cogn. p. 753, omisit autem virum in ind. gentil. p. 744), quem adde albo Pompeianorum apud CASTRÉN2 161, 146 post n. 10. H. S. 4166 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete orientali 294 cm a membri 3 poste septentrionali, ad dextram tit. 4164, 143,5 cm a pavimento, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/75193. VARONE, Imagines 220. LOHMANN, Graffiti 235. 394 F 22. Est sine dubio Cuspius Musicus (idem videtur in tit. 4161 redire), non musicus (haesitant CASTRÉN2 161 n. 146, 6 et LOHMANN). Cognomen Musicus saepius Pompeis innotuit. H. S. 4167 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete orientali 294 cm a membri 3 poste septentrionali, 149 cm a pavimento, supra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/75194. VARONE, Imagines 221. LOHMANN, Graffiti 395 F 23. H. S. 4168 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete orientali 269 cm a membri 3 poste septentrionali, 150 cm a pavimento, ad dextram paullo superius tit. 4166, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/75195. VARONE, Imagines 222.

CIL IV Suppl. 4

1811

LOHMANN, Graffiti 236 sq. 395 F 24 cum im. phot. p. 437. Versus 2 est ab alia manu alia cuspide scriptus. H. S. 4169 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete orientali 42 cm a membri 3 poste septentrionali, 152 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. In schedis Berolini in Academia servatis MAU notat se titulum a. 1897 frustra quaesivisse, quem autem postea se descripsisse in editione dicit. Im. phot. D/75196. VARONE, Imagines 222. DIEHL, PWV2 5; WACHTER 1121 cum versione Germanica. – H. SOLIN, in Variation and Change 105; LOHMANN, Graffiti 395 F 25. Lectio certa, interpretatio autem ambigua. MAU, ind. p. 768 et DIEHL Διώνη nomen divinum explicant, subest potius nomen feminae Dione (de quo cf. SOLIN, Namenbuch2 584). ΕΡ quid significet, non constat; Erotis nomen divinum aut viri breviatum? Aut ἐρ(ῶ), ut proponit WACHTER? H. S. 4170 Tit. extat in domus V 2 i peristylii r pariete meridionali 233 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 152 cm a pavimento, scriptus litteris tenuissimis, quae vix cerni possunt. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/112786. D/113328. VARONE, Imagines 222. LOHMANN, Graffiti 395 F 26. H. S. 4171 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete meridionali 167,5 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 143 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus satis evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum curavit a. 1992 A. VARONE, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/75197. VARONE, Imagines 223. LOHMANN, Graffiti 395 F 27. ex. QVO QVO VO (O ultima mihi certa videtur). H. S. 4172 Tit. rep. infra ad dextram tit. praecedentis. Frustra quaesivimus A. VARONE et EGO (ultimum a. 2007 parietem adii tituli quaerendi causa), nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. LOHMANN, Graffiti 395 F 28. Certu est aut adiectivum certum (ita Mau, supra p. 756) aut cognomen Certus, Pompeis quoque testatum (CASTRÉN2 169 n. 173, 1. 226 n. 396, 2 al.). H. S. 4173 Tit. extat in domus V 2, i peristylii r pariete meridionali 137 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 90 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus nunc evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/75198. VARONE, Imagines 223. LOHMANN, Graffiti 395 F 29. Silva est aut appellativum (ita Mau, supra p. 764) aut cognomen viri vel feminae. H. S. 4174 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete meridionali, 122 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, ad dextram tit. praecedentis, 91 cm a pavimento, scriptus litteris satis tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE, recognovit H. SOLIN a. 2004.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. phot. D/75199. SOLIN, 1211–1214 (a. 2015). VARONE, Imagines 224. LOHMANN, Graffiti 395 F 30. Legendum videtur CIENSIAS; litt. P cum circulo inverso a MAU supra versum exeuntem lectam agnoscere non potui. Estne ciens Ias (ciendi verbo sensu obsceno adhibito)? Ias quaedam tit. 1379. 1829; in lupanari 2174. 2231 (si semper de eadem agitur; cf. supra ad tit. 1379) signat. Cf. tit. sequentem. H. S. 4175 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete meridionali 152 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 60 cm a pavimento, infra tit. 4173, scriptus litteris satis tenuibus. Descripsi a. 2004, contulit eodem anno A. VARONE. Im. phot. D/112787. VARONE, Imagines 223. LOHMANN, Graffiti 395 F 31. Valde haesitans haec fere expedivi: CIEIVIÌNSI vel CIENSÌNSI. Cf. tit. praecedentem; sunt similes, quamquam non pares. H. S. 4176 Tit. rep. in eiusdem peristylii r pariete occidentali, e regione ultimae columnae, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. LOHMANN, Graffiti 396 F 32. 4177 Tit. rep. in eiusdem peristylii r eodem pariete occidentali, e regione paenultimi intercolumnii. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur (a. autem 1897 se frustra quaesivisse notat). LOHMANN, Graffiti 396 F 33. Lucius servus fuisse potest (Luci nominis servilis exempla Romana collegit SOLIN, Sklavennamen 3). H. S. 4178 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur (a. autem 1897 se frustra quaesivisse notat). H. S. LOHMANN, Graffiti 396 F 34. 4179 Tit. rep. in eiusdem peristylii r eodem pariete occidentali, e regione columnae angularis septentrionalis. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. WILLIAMS, Roman Homosexuality 299; LOHMANN, Graffiti 396 F 35. 2 si recte a MAU redditum, scriptor errore post nexum litt. V et A alteram A addidit. H. S. 4180 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r pariete occidentali 125 cm ab aditu, qui ducit ad membrum s, 126,5 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/75200. VARONE, Imagines 224. H. S. LOHMANN, Graffiti 396 F 38. 4181 Tit. rep. in eiusdem peristylii r porticus septentrionalis columna secunda ab oriente, in tectorio gilvo. Frustra quaesivimus A. VARONE et EGO (ultimum a. 2007 parietem adii tituli quaerendi causa); neque im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. LOHMANN, Graffiti 396 F 39. 4182–4187 Tit. rep. in domus V 2, i peristylii r porticus septentrionalis columna media. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

1812

POMPEII

4182 = I2 p. 342 (ad p. 218) Tit. reliquiae extant in domus V 2, i peristylii r porticus septentrionalis columna media, in facie orientali, 133 cm a solo, scriptae litteris ita abrasis, ut vix cerni possint. Recognoverunt A. VARONE a. 1992, H. SOLIN a. 2006. Nerone Caesare Augusto, Cosso Lentulo Cossi fil(io) co(n)s(ulibus) VIII Idus Febrarias, dies Solis, luna XIIIIX, nun(dinis) Cumis, V nun(dinas) Pompeis. Im. phot. D/75201. VARONE, Imagines 219. DIEHL, PWV2 110; GEIST, PW2 p. 98 n. 50 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 153 n. 532 cum versione Germanica; A. DEGRASSI, Inscr. It. XIII 2 p. 330; WACHTER 50 cum versione Germanica. – SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 45; E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 103; W. F. SNYDER, JRS 26, 1936, 12–18; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 286; SCHEFOLD, Wände Pompejis 78 (de tempore picturarum); R. MACMULLEN, Phoenix 24, 1970, 340; A. DEMAN, Historia 23, 1974, 271–278; J. ANDREAU, BSNAF 1976, 109; G. TIBILETTI, Riv. Stor. Ant. 6/7, 1976/77, 27–31; P. BRIND’AMOUR, Le calendrier romain. Recherches chronologiques, Ottawa 1983, 78. 268. 332; V. M. STROCKA, Aventicum 5, 1987, 36 adn. 47 (de picturis harum aedium earumque aetate); W. C. ARCHER, JRA 7, 1994, 129 qui quattuor primas litteras tantum se vidisse ait; J. ANDREAU, in Mercati nel mondo romano 74 q. 85; A. STORCHI MARINO, ibid. 105–110. 117; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 102 n. H 4 cum sola versione Anglica; C. BENNETT, ZPE 147, 2004, 175–178; EHRHARDT, Casa delle Nozze d’argento 219. 221. 224. 275; ID., in Omni pede stare. Saggi architettonici e circumvesuviani in memoriam J. de Waele, a cura di S. T. A. M. MOLS e E. M. MOORMANN, Napoli 2005, 257; WALLACE, Introduction 67 n. 97; J. KER, Phoenix 64, 2010, 382; R. HANNAH, in G. SEARS – P. KEEGAN – R. LAURENCE (Ed.), Written Space in the Latin West, 200 BC to AD 300, London 2013, 89 cum versione Anglica (neglegenter); COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 230 n. H 4 cum sola versione Anglica; H. SOLIN – P. CARUSO, Vesuviana 8, 2016, 113; LOHMANN, Graffiti 55. 231. 237. 396 F 40.

1/2 consulum anni 60 p. Chr. n. nomina ostendunt picturam huius columnae aetate Vespasiani (cui pertinent picturae peristylii parietum; vide supra ad tit. 4159–4197) anteriorem esse et tit. 4183–4187 quoque ante aetatem Vespasiani scriptos esse posse. – 4 XIIII k(alendas Martias) nun(dinae) Cumis, V (kalendas Martias) nun(dinae) Pompeis MOMMSEN, I2 p. 342, minus recte. Collato alio indice nundinali Pompeiano 8863 SNYDER (assentientibus DEGRASSI et DEMAN, qui etiam de ratione nundinali Iuliana disserit) vidit V nun(dinas) Pompeis intellegendum esse, nundinas Pompeis igitur (ante diem) V nun(dinas), i. e. quattuor dies ante nundinas Cumanas habitas esse. Nota scriptorem diem 6. Febr. anni 60 errore Soli tribuisse, cum esset Mercurii; aliter BRIND’AMOUR p. 269, qui putat diem non secundum astrum quod videbatur prima hora noctis, sed solem orientem appellatum esse, quae memoria apud Vettium Valentem tradita est, quaeri autem potest quomodo haec memoria docta necopinato Pompeis apparere possit; imprimis notandum est rationem hebdomariam nimis diffusam fuisse, ut commutari potuisset. Porro BRIND’AMOUR perperam contendit TIBILETTI errasse, qui diem bisextum certis temporibus in periodo neque hebdomadario neque nundinali computatum esse aestimat (vide BENNETT). – 3 iam PROB. App. 208 docuit Februarius non Febrarius Febrarias; de forma Pompeiana cf. PRINZ, De o et u vocalibus 37 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 41. – 4 nun(dinae) Cumis omnes fere editores (excepto DEGRASSI), praetulerim autem nun(dinis) Cumis solvere.

4183 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens, in facie orientali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. LOHMANN, Graffiti 232. 396 F 37. Rustius deest apud CASTRÉN2 214 n. 342, ubi adde. H. S. 4184 (cf. p. 704) Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1897 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 557; HUNINK, Graffiti 283 cum versione Germanica; WACHTER 694 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 148; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 67 (de n omissa); R. R. BENEFIEL, in Inscriptions private sphere 105 cum versione Anglica (etiam tit. 4185– 4187); LOHMANN, Graffiti 396 F 41. Acclamationem amatoriam explicat DELLA VALLE; cf. et H. S. tit. 7086 Marcus Spedusa(m) amat. 4185 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1893 et 1897 exaratae Berolini in Academia servatae, in quibus litterarum formae cursivae observantur. ENGSTRÖM, CLE 18; DIEHL, PWV2 659; MONTERO CARTELLE, Priapeos 142 n. 170 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 48 n. 104 cum versione Germanica;

HUNINK, Graffiti 284 cum versione Germanica; WACHTER 1365 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 58; A. W. VAN BUREN, in Studies Robinson II 970 sq.; J. CARCOPINO, BSNAF 1960 (1962), 155; A. W. VAN BUREN, in Mélanges J. Carcopino 961; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21 sq. 60. 77; W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 82. 86 = Naturalia non turpia 217. 227 cum versione Anglica; RICHLIN, Garden of Priapus2 82 cum versione Anglica; A. ŁOS, Eos 79, 1991, 68; VARONE, Erotica Pompeiana 75 cum adn. 111; SAVUNEN, Women 113; J. FRANKLIN, Class. Bull. 79, 2003, 199; JOHNSON – RYAN, Sexuality 102 n. 75 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141; WILLIAMS, Roman Homosexuality2 299 cum adn. 59. 432; LOHMANN, Graffiti 233 cum versione Germanica. 396 F 42. 2 de ratione fel(l)as scribendi sc. litt. L haud geminata cf. in universum VÄÄNÄNEN 60. – 3 de no(n) litt. N finali omissa scriptum vide VÄÄNÄNEN 77; de ratione verbi faces i. e. facis scribendi vide VÄÄNÄNEN 21 sq. 1 Sabinam esse illam Poppaeam Sabinam Augustam putant VAN BUREN, CARCOPINO, ŁOS, cum titulus prope illum 4182 de nundinis ad d. 6. Febr. a. 60 p. Chr. n. spectantem inventus sit, male sine dubio. – 2 verbum fel(l)as idem fere significare quod illud Anglicum “Sabina, you are creating a scandal” putat VAN BUREN, Studies Robinson, minus recte ut videtur. (Nonne potius “Sabina sucks”?) – 3 verba no(n) belle faces i. q. non diligenter perficis significare putant AUCTORES nonnulli, fortasse recte. Cum autem ad sententiam talem exprimendam potius adverbium exspectes bene

Ultimam lineam commentarii corrige: vide vol. I2 1 p. 218. H. S.

CIL IV Suppl. 4 quam belle, cogites fortasse etiam de aliquo qui inscripsit P. K. Sabinae miserans (sicut habent VAN BUREN et ŁOS). 4186 Tit. extabat in domus V 2 i peristylii r porticus septentrionalis columna media, in facie occidentali. Periit. Contra restat viri capitis imago a MAU dextra titulum laudata, 141 cm a solo. Descripsit et apographum charta perlucida faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 et 1893 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. – Im. phot. capitis viri D/75202. DIEHL, PWV2 499; HUNINK, Graffiti 285 cum versione Germanica; WACHTER 835 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 222 sq. n. 381 (de Sittia); LANGNER, Graffitizeichnungen 43; im. del. (ab AUCTORE) tab. 18 fig. 340 (inscriptio non est reddita); J. FRANKLIN, Class. Bull. 79, 2003, 199; LOHMANN, Graffiti 397 F 43. 44. Boco cognomen Celticum I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458 haesitans habet; potius est boco = voco (ita et VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 50). – 2 an sit(it) Sittia adnominatio intellegi possit (re vera verbum sitiendi TANZER, Common H. S. People 50 inesse putat)? 4187 Tit. reliquiae extant in domus V 2 i peristylii r porticus septentrionalis columna media, in facie occidentali 99 cm a solo, scriptae litteris crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/75203. VARONE, Imagines 219. LOHMANN, Graffiti 397 F 45. Restat [- - -]NA tantum. H. S. 4188 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r porticus septentrionalis columna angulari occidentali, in facie septentrionali 143 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/75204. LOHMANN, Graffiti 396 F 37. Est aut rus aut Rus(tius), quod nomen tit. 4183 redit, aut Rus(ticus), cognomen usitatissimum et Pompeis, nisi alluditur ad VERG. ecl. 2, 56 (de quo versu Pompeis obvio cf. FERRARO, Presenza 6). H. S. 4189 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r porticus occidentalis columna secunda a septentrione in facie inter meridiem et occidentem versus 99 cm a solo, scriptus litteris modice crassis penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. – Im. phot. D/75205. VARONE, Imagines 225. R. CAGNAT, IGR I 460; DIEHL, PWV2 11 cf. 606 adn.; GEIST, PW2 52 sq. n. 13 cum versione Germanica; BALDI, IP 94 n. 151 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 286 cum versione Anglica; WACHTER 1148 cum versione Germanica. – A. REHM, Philologus 94, 1951, 8 adn. 14; TRAN TAM TINH, Isis à Pompéi 178 n. 156; VIDMAN, SIRIS 229 n. 491; MALAISE, Inventaire 266 n. 26; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271 (quaedam menda minoris momenti a BALDI commissa correxit); EHRHARDT, Casa delle Nozze d’argento 268; E. PUGLIA, Minima epigraphica et papyrologica 7/8, 2004/05, 308 adn. 23; BRICAULT, RICIS 606 n. 504/0215; H. SOLIN, in Variation and Change 102; LOHMANN, Graffiti 237 sq. cum im. phot. et versione Germanica. 398 F 55 cum im. phot. p. 438. 1 de formula ἐμνήσθη ἐπʼ ἀγαθῷ, quae saepius Romae redit, cf. A. REHM, Philologus 94, 1941, 1–30; GUARDUCCI, San Pietro 425; SOLIN. – De Iside agitur, ut vidit iam MAU, quem OMNES fere secuti sunt: SOGLIANO, NSA 1896, 429, DIEHL, TRAN TAM TINH, VIDMAN, Malaise, BALDI, BRICAULT.

1813

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Titulus insulae VII 15 in adn. laudatus est 4839. – 2 Βερόη est nomen feminae; male BRICAULT “Théophilos de Béroia s’est souvenu” vertit; eodem modo perperam EHRHARDT contendit titulum a Beroe scriptum esse. H. S. 4190 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r porticus occidentalis columna secunda a meridie in facie inter septentriones ac occasum versus 123 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/75206. VARONE, Imagines 225. LOHMANN, Graffiti 398 F 53. 2 legendum CAESARIS (litt. S ultima formam n. 9 tab. I apud ZANGEMEISTER exhibet). Si ita est, 1 Mi(- - -) nomen Caesaris servi repraesentare videtur; estne Mimus, qui tit. 4163 (de nominis lectione vide supra ad tit. 4163) redit? H. S. 4191 cf. CLE 1785 adn. 2292 adn. Tit. reliquiae extant in aedium V 2, i in peristylii r porticus occidentalis columna angulari meridionali, in facie septentrionali 125,5 cm a solo, litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. – Im. phot. D/75248. VARONE, Imagines 225. WEEBER, DWH 90 n. 288 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 287 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 177; ID., Stud. Rom. 7, 1959, 628 cum im. del. tab. 110, 1; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 53 sq.; M. GIGANTE, A & R n. s. 28, 1983, 44 sq.; LOHMANN, Graffiti 397 F 52. Est VERG. Aen. 2, 1; vide supra ad tit. 1672. – 1 ad rationem verbi contiquere insolenter pro conticuere scribendi cf. VÄÄNÄNEN (s. v. “Inversement”). P. K. 4192 Tit. rep. in eiusdem peristylii r porticus meridionalis columna tertia ab occidente, in facie orientali. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 288 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 87 = Naturalia non turpia 231 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141; WILLIAMS, Roman Homosexuality 300; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 332 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Sex 241 cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 397 F 51. Ecidia a MAU in ind. cogn. p. 749 ponitur, tale autem cognomen prorsus ignotum. Quamobrem quaerendum est, an Decidia legi possit, quod MAU negat; gens autem Decidia Pompeis saepius innotuit. [WILLIAMS et KAMEN et LEVINRICHARDSON nomen inexplicabile putant.] H. S. 4193 Tit. rep. in eiusdem lateris columna quarta, a meridie, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. LOHMANN, Graffiti 397 F 50. H. S. 4194 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens, ab oriente, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. LOHMANN, Graffiti 397 F 49. 4195 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r porticus meridionalis columna quinta ab occidente, in facie orientali 136 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. Meroe fu(tutrix). Im. phot. D/75207. VARONE, Imagines 224. LOHMANN, Graffiti 233. 397 F 48. Meroe fu(tutrix) legimus et VARONE et EGO (assentiente LOHMANN p. 233; p. 398 autem malae lectioni a MAU supra datae adhaeret) Meroes cognomen Romae satis notum

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI (vide SOLIN, Namenbuch2 677 sq.; vide et supra ad tit. 2172). H. S. 4196 Tit. extat in aedium V 2, i peristylii r porticus meridionalis columna angulari orientali, in facie meridionali 142 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus nunc evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992; recognovi EGO a. 2004. Meroe fututrix. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. – Im. phot. D/75208. D/75209. VARONE, Imagines 224. DIEHL, PWV2 663; MONTERO CARTELLE, Priapeos 143 n. 174 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 51 n. 130 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 289 cum versione Germanica; WACHTER 1377 cum versione Germanica. – F. A. TODD, Class. Quart. 57, 1943, 109; OPELT, Schimpfwörter 122; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 122; A. VARONE, in Donna e lavoro 203 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141; WILLIAMS, Roman Homosexuality 300; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 332 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVINRICHARDSON, in Ancient Sex 244 adn. 54 cum versione Anglica; R. PERVIS, Logos 2016/2017, 47; LOHMANN, Graffiti 233. 397 F 47; A. VARONE, in Roman courtesan 88 adn. 10. Ut in tit. praecedenti loco Midusae (quod Medusae esset) legimus et VARONE et EGO Meroe fututrix (assentiente LOHMANN p. 233; p. 398 autem malae lectioni a MAU supra datae adhaeret) (litt. F aegre cernitur; secundum VARONE periit); cf. H. SOLIN, in Veikko Väänänen 19 adn. 42). De significatione fututricis vocabuli, quod Pompeis solum hic et in tit. 2204 apparet (in tit. 4381 confirmari nequit, cf. infra ad tit. 4381), cf. ADAMS et OPELT, quae ei vim derisoriam addit, nescio an recte; eodem fere modo VARONE ei actionem tribadis tribuens. Eodem autem iure Meroe ipsa inscriptionem scripsisse potest, ut se pervulgaret (non multum diverse, sed paullulum obscure rem exprimunt KAMEN et LEVIN-RICHARDSON, quae fututrici vim partis activae addunt). H. S. 4197 Tit. reliquae extant in aedium V 2, i peristylii r porticus orientalis columna tertia a meridie in facie inter septentriones et orientem versus 148 cm a solo, scriptae litteris tenuibus nunc evanidis, quae non bene legi possunt. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovi EGO a. 2004. Im. del. manu libera a MAU a. 1897 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. – Im. phot. D/75210. LOHMANN, 04–04197 (a. 2015). VARONE, Imagines 222. LOHMANN, Graffiti 237. 397 F 46. 1 Q non iam extat. MAU, ind. cogn. p. 753 cognomen Serena fuisse putat. Admirationem autem movet forma graecissans Serene, quam ob rem potius de cognomine viri Serenus agitur casu vocativo posito (nisi est dativus exitu -e loco -ae). Praeterea v. 3 ex im. del. clare SIILIINII legitur: aut subest nomen feminae Graecanicum Selene aut litt. tertia male excepta est, ut speciem litt. L prae se ferret (posito v. 1–2 nomen feminae subesse). Si autem v. 3 Serene legitur, patet de H. S. nomine viri agi, quia sequitur va(le). 4198–4213 Tit. rep. in domus V 2, i exedra y; de ea exedra EHRHARDT, Casa delle Nozze d’argento 127–131. Eius picturae maximam partem ad secundum q. d. genus pertinent (F. PARISE BADONI, PPM 3, 1991, 746–748; EHRHARDT, l. l. 237–243. 246. 254). H. S. 4198 Tit. extat in aedium V 2, i exedrae y pariete orientali 65 cm ab aditu, 115 cm a pavimento, scriptus litteris

1814

POMPEII modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. – Im. phot. D/75211. VARONE, Imagines 226. – Ectypum MARICHAL. FR. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI, 230; EHRHARDT, Casa delle Nozze d’argento 268; LOHMANN, Graffiti 239. 398 F 56 cum im. phot. p. 438. Litt. S ultima amborum versuum una est. – 2 legendum videtur GIINITVS (linea transversa supra litt. a fine tertiam certa extat et expanditur et ad sinistram et ad dextram supra litt. I et V); eodem modo iam MAU in im. del. Iocus verborum inest in genius genitus (EHRHARDT male de nomine Geneus cogitat). Nota etiam primam litt. Graece Γ scriptam. H. S. 4199 Tit. extat in aedium V 2, i exedrae y pariete orientali 176 cm ab aditu, 125 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/75212. VARONE, Imagines 226. LOHMANN, Graffiti 398 F 57. 1 CCVM scriptum esse videtur; quod coniecit MOMMSEN quoru(m) mecum apte conveniret, si sensum reliquae partis apprehendere possemus. – 2 valde haesitans post ade(o) arde coniecerim (ardendi verbum sensu erotico). H. S. 4200 Tit. extat in aedium V 2, i exedrae y pariete orientali 188 cm ab aditu, 91 cm a pavimento, infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. del. manu libera a Mau exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/75213–D/75216. VARONE, Imagines 226. BÜCHELER, CLE 947 adn.; DIEHL, PWV2 27 adn.; HUNINK, Graffiti 290 cum versione Germanica; WACHTER 1058 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 227; M. DELLA CORTE, Stud. Rom. 7, 1959, 628 cum im. del. tab. 110, 1; VARONE, Erotica Pompeiana 26 adn. 19; EHRHARDT, Casa delle Nozze d’argento 268; E. THIBAUT, Oebalus 3, 2008, 326 n. 26 cum versione Francogallica (pessima); LAFORGE, Religion privée 164; SPAL, Poesie 70 sq. cum adn. 321; LOHMANN, Graffiti 239. 265 cum im. del. fig. 114. 282. 398 F 58. VENIAT excepit A. VARONE (qui optionem VIV profert), i. q. confirmat H. SOLIN, qui monet ceteras lectiones excludi posse. – Lumbos vo[lo fractos] restituendum proponit BÜCHELER (unde AUCTORES reliqui; contradicunt WICK et SPAL tantum). Initium carminis sine dubio longioris. Titulus argumenti simillimi ac tit. 1824 v. 1 (de quo vide supra ad tit.). – De verbis lumbos … [fractos] cf. PLAUT. Stich. 191. P. K. 4201 (cf. p. 704) Tit. extat in aedium V 2, i exedrae y pariete meridionali 121 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 75 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992; recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/75217. VARONE, Imagines 227. CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 200 sq. cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 291 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 106 n. 153a; ID., Stud. Rom. 7, 1959, 628 cum im. del. tab. 110, 1; CASTRÉN2 178

CIL IV Suppl. 4 n. 205 (de Iulio); GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 66; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141; LOHMANN, Graffiti 233. 239 sq. 398 F 59. Scriptum est CINA IIDVS. Sine ulla causa DELLA CORTE (assentiente ÉTIENNE, Vie quotidienne 380) hic Iulium Helenum paedagogum memorari credit, de quo cf. infra ad tit. 4206. H. S. 4202 Tit extat in domus V 2, i exedrae y pariete meridionali 137 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 71 cm pavimento, infra tit. praecedentem, scriptus litteris modice tenuibus nunc evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/75218. VARONE, Imagines 227. H. S. LOHMANN, Graffiti 239. 398 F 60. 4203 Tit. extat in domus V 2, i exedrae y pariete meridionali 155 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, ad dextram tit. praecedentis, 70,5 cm pavimento, scriptus litteris modice tenuibus nunc valde abrasis, quae non bene legi possunt. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. – Im. phot. D/75219. VARONE, Imagines 227. 228. LOHMANN, Graffiti 239. 398 F 61. Contra MAU (cuius im. del. etiam IA- praebet) legendum videtur FAVSTVS (ita et VARONE); litt. F formam cursivam plus minus n. IV 6 apud ZANGEMEISTER tab. I respondentem exhibet. H. S. 4204 Tit. extat in domus V 2, i exedrae y pariete meridionali 150 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 68 cm a pavimento, infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus nunc magna ex parte valde evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. del. manu libera a. 1892 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. – Im. phot. D/75220. VARONE, Imagines 227. CASTRÉN2 237 n. 443 (de Veratio); LOHMANN, Graffiti 239. 399 F 62. Hodie VERATIVS tantum clare legitur; ante ṢṾṚ cernere mihi visus sum (nota tamen MAU omnino aliter legisse). Primum gentilicium, si de gentilicio agitur, incertum. Ex exemplo a MAU typis expresso Aebutius (Ambutius temere LOHMANN) conicere possis (ita haesitans MAU, ind. nom. p. 743; deest autem apud CASTRÉN), sed pone A sunt tres lineae verticales III, igitur una nimis (Aebutii Pompeiani hucusque non innotuerunt; tit. 8652 miles centuria Aebutii memoratur). Ex im. del. litt. T incerta fit (MAU ipse primum AIICRVIIVS legit), cum linea transversa careat. Si L loco T et pone V (in im. del. speciem fere litt. V prae se fert) coniceremus (licet transversa careat), intellegi posset Vibul(l)ius, quod gentilicium Pompeis occurrit (Tab. Iuc. 13 a. 55 p. Chr. n.). H. S. 4205 Tit. extat in domus V 2, i exedrae y pariete meridionali 152 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 62,5 cm pavimento, infra tit. praecedentem, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/75221. VARONE, Imagines 227. 228. LOHMANN, Graffiti 239. 399 F 63. aurum Mau haesitans supra p. 756 ind. voc. (assentiente LOHMANN); si ultima est M, subverse scripta est. H. S. 4206 Tit. extat in aedium V 2, i exedrae y pariete meridionali 205 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus,

1815

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 133,5 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovi EGO a. 2004. Helene, cina(edus) vetusc(ulus). Im. phot. D/75222. D/75223. VARONE, Imagines 229. HUNINK, Graffiti 292 cum versione Germanica; WACHTER 1350 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 106 n. 153b; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 66; H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 67; ID., in Veikko Väänänen 39; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141; WILLIAMS, Roman Homosexuality2 300; LOHMANN, Graffiti 233. 239. 399 F 64. Cinavetus formam corruptam cinaedi vocabuli repraesentare credunt MAU (haesitans; de cina(ede) vetus cogitavit MOMMSEN apud MAU), DELLA CORTE, GARCÍA Y GARCÍA. Re vera paries HIILIINE CINA VETVSC praebet (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 39). Intellege Helene, cina(edus) vetusc(ulus). Vocabulum vetusculi, quamquam rarissime testatum (FRONTO p. 145, 2. SIDON. epist. 8, 16, 2), in lingua colloquiali usitatum erat, ut patet ex denominatione incolarum Fabrateriae Veteris Vetusculani, ut sine dubio intellegi debet in tit. Fabraterno AE 1979, 144 [R]omana Vetusculanorum amor. – DELLA CORTE 105 sq. putat Iulium Helenum paedagogum filiorum L. Albuci Celsi et hic et in tit. 4201. 4209. 4211 commemorari; tales ineptias confutare operae pretium non est; cf. et infra ad tit. 4208. Mirum in modum assensi sunt e. g. LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Pompei2 325 (similiter GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 63; S. SIMELIUS, in Public and private in the Roman house and society, ed. K. TUORI – L. NISSIN [JRA Suppl. 102], Ann Arbor 2015, 123). – WILLIAMS incassum quaerit, an Helenus personam mythologicam repraesentare possit. H. S. 4207 (cf. p. 704) cf. CLE 359 adn. Tit. extat in domus V 2, i exedrae y pariete meridionali 200 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 110 cm a pavimento, infra tit. praecedentem, scriptus litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 et iterum a. 2008 H. SOLIN. esurit Dapine, cu͆ṃ suma. Im. del. charta perlucida a. 1892 a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/75224. D/95674 = IP 187. VARONE, Imagines 228. 229. BÜCHELER, CLE 359 adn.; DIEHL, PWV2 52; BALDI, IP 3 n. 1 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 293 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 99); WACHTER 909 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 287; M. DELLA CORTE, Stud. Rom. 7, 1959, 628 cum im. del. tab. 110, 1; GIGANTE, Civiltà 187 adn. 18–22; WILLIAMS, Roman Homosexuality 300; L. GRAVERINI, Inc. Filol. Class. 12, 2012/13, 20 sq.; H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 338 sq.; LOHMANN, Graffiti 399 F 65; L. GRAVERINI, in Lettori latini e italiani 38. 1 DANNII MAU al., legendum DAPINII; DAPANIIA perperam MARICHAL in schedis. – 2 GO aut GV SVAM im. del. MAU; potius CV͆M SVMA (vix SVAM) legendum; [e]co sum a[ureus] ex OV. met. 6, 113 BÜCHELER BALDI (sed a dextra nihil periit); cu͆m suma[t] VARONE. 1 priores editores et auctores, nisi falsa lectione Danne = Danae, de parte carminis de Danaide et imbre aureo vel iocosi vel obsceni, nominatim MAU, BÜCHELER, DELLA CORTE, GIGANTE, WILLIAMS, GRAVERINI, BALDI (qui scriptorem habet discipulum cui inculcavit grammaticus quidam versus eos OV. met. 4, 602–603) cogitaverunt; aliter MAU supra ad tit. 5303 (vide infra ad tit. 5303). Legendum est

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI autem Dapine = Daphne, nomen feminae ubique terrarum late passum (vide quae exposui l. l.), Pompeis quoque tit. 680. X 1053 testatum; de scribendi ratione Dapin-, quae saepius Romae (vide SOLIN, Personennamen2 1162–1168, ubi plura exempla in Dap(h)in- enumerantur) alibique redit, cf. ThLL Onom. III 38, 7–10. 81; 40, 7. 56; 41, 6–9. Hoc novum exemplum anaptyxis, quae in titulis Pompeianis saepius redit, adde apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 47 sq. – 2 fortasse cum VARONE cum suma(t) intellegendum. Aut de Daphnes appetentia edendi in triclinio agitur aut actio erotica describitur. Esuriendi verbum in conexu obsceno tit. 1825. XI 6721, 34 (cf. ADAMS, Latin sexual vocabulary 139), ut et sumendi in tit. 1940 (cf. supra ad tit. 1940). H. S. 4208 Tit. extat in domus V 2, i exedrae y pariete meridionali 195 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, ad dextram tit. praecedentis, 107,5 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a. 1892 a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/75225. D/95674 = IP187. VARONE, Imagines 228. 229. BALDI, IP 3 n. 2 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 168 sq. cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 294 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 99). – M. DELLA CORTE, Stud. Rom. 7, 1959, 627 cum im. phot. tab. 110, 1; GIGANTE, Civiltà 160; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 64; P. CUGUSI, Boll. St. Lat. 38, 2008, 490; WILLIAMS, Roman Homosexuality 300; H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 339; LOHMANN, Graffiti 239. 399 F 66. Quamquam lectio valde incerta manet, exemplum a MAU typis exscriptum plus minus vestigiis parieti inscriptis respondet (nisi quod puncta 1 in. non iam cernuntur et 1 ex. pars sin. litt. O et pars dextra litt. D intersecantur); SITIT//RO MARICHAL in schedis, male. Sensus inscriptionis maxime obscurus. Ciceronis cognomen (quod non necessario ad oratorem spectat) subesse potest, reliqua autem non facile explicantur; quod valet et in vap(u)labis primum a MAU propositum. Quod arbitrario coniecit DELLA CORTE (assentientibus GIGANTE, BALDI, CANALI – CAVALLO, GARCÍA Y GARCÍA, CUGUSI, HUNINK) si ti[bi] Cicero do[let], vap[u]labis, non est cur sublimius refutetur. Porro DELLA CORTE (assentientibus ÉTIENNE, Vie quotidienne 380 et CUGUSI) ex titulo hoc et aliis parietibus harum aedium inscriptis ibi ludum litterarium fuisse conicit, sine ullis argumentis certis. H. S. 4209 Tit. extat in aedium V 2, i exedrae y pariete meridionali 185 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 105,5 cm a pavimento, infra tit. praecedentem, scriptus litteris crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/75226. D/95674 = IP 187. VARONE, Imagines 228. 229. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 106 n. 153d; W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 87 = Naturalia non turpia 230 cum versione Anglica; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 66; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141; WILLIAMS, Roman Homosexuality 300; LOHMANN, Graffiti 233. 239. 399 F 66. Sine ulla causa DELLA CORTE hic Iulium Helenum paedagogum memorari credit, de quo cf. supra ad tit. 4206. H. S. (4210 + 4211) = 10200 ubi vide. 4212 cf. CLE 2292 adn. Tit. extat in domus V 2, i exedrae y pariete occidentali 134,5 cm ab angulo ad meridiem et

1816

POMPEII occidentem versus, 166 cm pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/75229. D/95635 = IP 145. D/95641 = IP 151. VARONE, Imagines 230. – Ectypum MARICHAL. HUNINK, Graffiti 296 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 177; ID., Stud. Rom. 7, 1959, 628 cum im. del. tab. 110, 1; M. GIGANTE, A & R n. s. 28, 1983, 44 sq.; LOHMANN, Graffiti 239. 399 F 70 cum im. phot. p. 439. Est VERG. Aen. 2, 1; vide supra ad tit. 1672. P. K. 4213 Tit. extat in domus V 2, i exedrae y pariete occidentali 88 cm ab aditu, 139 cm pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/75230. VARONE, Imagines 230. LOHMANN, Graffiti 239. 400 F 71 cum im. phot. p. 439. In adn. scribe 4198 pro 4195. – Videtur esse titulus Latinus Graecis litteris scriptus. H. S. 4214 Tit. extat in domus V 2, i cubiculo z. De eo cubiculo EHRHARDT, l. l. 123–127. Ornatus eius parietalis ad secundum q. d. genus picturae pertinet (F. PARISE BADONI, PPM 3, 1991, 748–751; EHRHARDT, l. l. 237–240. 247). Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. VARONE, Imagines 231–234. EHRHARDT, Casa delle nozze d’argento fig. 499. 502. 503. 509. 513 solas im. phot.; LOHMANN, Graffiti 241. 400 F 72–74. Numeri sunt ita dispositi: a in pariete orientali: nota numeri II 55 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 152 cm a pavimento (im. phot. D/75231); nota numeri III 91,5 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 153,5 cm a pavimento (im. phot. D/75233); nota numeri IIII 130 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 153,5 cm a pavimento (im. phot. D/75231); nota numeri V 178 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 157 cm a pavimento (im. phot. D/75236); nota numeri [V]II – V periit – 67,5 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 156 cm a pavimento (im. phot. D/75238). In pariete meridionali: nota numeri VIII 40 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 154 cm a pavimento (im. phot. D/ 75232); nota numeri VIIII 113 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 155 cm a pavimento (im. phot. D/ 75234); nota numeri X 58 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 153,5 cm a pavimento (im. phot. D/ 75237). b in pariete orientali: nota numeri XII 34 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 138 cm a pavimento (im. phot. D/75240). In pariete meridionali: nota numeri XI 140 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 143 cm a pavimento (im. phot. D/75239); nota numeri X 65 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 141 cm a pavimento (im. phot. D/75245). c in pariete occidentali: nota numeri XII 129 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 154 cm a pavimento (im. phot. D/75246); nota numeri VII 160 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 148 cm a pavimento (im. phot. D/75241); nota numeri VI 126 cm ab angulo inter septentriones ac occidentem versus, 145 cm a pavimento (im. phot.1D/75244); nota numeri II 66,5 cm ab angulo inter septentriones ac occidentem versus, 139 cm a pavimento (im. phot. D/75242); nota numeri I 24 cm ab angulo inter septentriones ac occidentem versus, 136 cm a pavimento (im. phot. D/75243). A. V. – H. S.

CIL IV Suppl. 4 4215 Tit. rep. in domus V 2, i cubiculo x. De eo cubiculo EHRHARDT, l. l. 131–136. Ornatus eius ad secundum q. d. genus picturae pertinet (F. PARISE BADONI, PPM 3, 1991, 742–745; EHRHARDT, l. l. 237–240. 243–247). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. LOHMANN, Graffiti 400 F 75. 4216 Tit. extat in domus V 2, i membri v (cuius pars orientalis apodyterium fuisse videtur, cf. EHRHARDT, l. l. 144) pariete meridionali 180 cm ab aditu, qui ducit in membrum w, 122 cm a pavimento (de hoc pariete deque eius ornatu, qui ad secundum q. d. genus picturae pertinet, vide EHRHARDT, l. l. 145. 148), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit H. SOLIN a. 2007. Im. phot. D/75247. VARONE, Imagines 225. LOHMANN, Graffiti 400 F 76. Nota MON quomodo intellegenda sit, non constat. H. S. 4217 Tit. rep. in domus V 2, i culinae s pariete septentrionali, scriptus carbone litteris maioribus teste MAU. De ea culina EHRHARDT, l. l. 156–158. Periit, nec im. phot. servantur. LOHMANN, Graffiti 400 F 77. Quid subsit, non certe constat. MAU, supra p. 749 haesitans Diligens legit et inter cognomina collocat, quod fieri potest; nota tamen Diligentis cognomen viri et feminae non valde communem esse (vide KAJANTO, Cognomina 259). H. S. 4218 Tit. rep. in aedium V 2, i in cortis 2 pariete meridionali, ubi est piscina 1, litteris magnis, lapide ut videtur scriptus teste MAU. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 222; LOHMANN, Graffiti 228. 400 F 78. H. S. 4219–4220 Tit. rep. in aedium V 2, i horti 5 muro occidentali (de eo horto EHRHARDT, l. l. 167–173; de ornatu parietali, qui ad secundum q. d. genus picturae pertinet, EHRHARDT, l. l. 237 sq. 249. 254. 256). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN (neque im. phot. servantur). 4219 Tit. rep. in tectorio nigro. CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 194 sq. cum versione Italica. – LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Pompei2 325; JASHEMSKI, Gardens of Pompeii 91 cum adn. 13 (p. 346); EHRHRDT, Casa delle Nozze d’argento 267; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 61 cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 400 F 79. NOS MOMMSEN supra p. 517 ad tit. 4219 et CANALI – CAVALLO coniciunt (assentiuntur LA ROCCA – DE VOS, GARCÍA Y GARCÍA, LOHMANN). H. S. 4220 Tit. rep. ibidem, in tectorio albo. LOHMANN, Graffiti 72. 400 F 80. H. S. 4221–4235 Tit. rep. in aedibus V 2, g. Perierunt omnes, neque im. phot. servantur. H. S. 4222 Tit. rep. in tablini l antae dextrae (i. e. occidentalis) facie orientali, in tectorio rubro. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4223 Tit. rep. in eiusdem antae facie septentrionali, in tectorio rubro. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4224 Tit. rep. in atrii d pariete meridionali, prope angulum dextrum, in tectorio nigro.

1817

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Maia litt. -s omissa compendium conscium esse videtur; talia saepe in mensis diebus indicandis adhibebantur (MAU nihil perisse videri notat). Exempla Pompeiana talis usus praebet VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 79, ubi hoc deest; notat H. S. autem HEHL, Formen lat. 1. Deklination 48. 4225 Tit. rep. in atrii d pariete occidentali, in tectorio nigro. DIEHL, PWV2 755; WACHTER 1020 cum versione Germanica. – LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 34. 111. im. del. tab. 1 fig. 7 (ex MAU supra p. 518); MILNOR, Graffiti 26; M. CALDERON SÁNCHEZ, in Estudios arqueológicos I 128 cum im. del. ex MAU, supra p. 269; DIBIASIE, Writings 229 cum versione Anglica minus accurata; LOHMANN, Graffiti 267 cum im. del. ex MAU, supra p. 269. Tit. deletum esse refert LANGNER in disco. Scriptor pedes quattuor litterarum deorsum extendit, ut remi navis fierent (de ea re vide LANGNER et MILNOR). – [T]halassae fusa MAU (assentiente WACHTER), recte probabiliter propter nexum litt. A et E; nihilo minus fortasse licet optionem proferre [t]halassa ef(f)usa intellegendi (de mari sim. effuso cf. M. LEUMANN, ThLL s. v. effundo, 217, 70– 80; effusus et fere pro adi. i. q. vastus, amplus adhibitum esse potest: ID., ibid. 219, 18–27). De thalassae vocabulo cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 111. – Optatus cognomen viri videtur; ita et MAU, ind. p. 752 (appellativum in exemplo H. S. typis exscripto) et DIEHL. 4226 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU a. 1897 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum forma observantur. DIBIASIE, Writings 230 cum versione Anglica. Protae legendum videtur (MAU, ind. p. 752 de interpretatione sine causa dubitat). Est cognomen aut viri Protas aut feminae Prote. TROIAE male SOGLIANO, quem sequitur H. S. DIBIASIE. 4227 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. v. 2 in. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 400; BALDI, IP 17 n. 22 cum versione Italica; WACHTER 866 cum versione Germanica. – SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 100; ÉTIENNE, Vie quotidienne 230. 323 sq.; MAYESKE, Bakeries 44; MROZEK, Prix et rémunération 22; A. SAVIO, NAC 3, 1974, 126; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271 errore inscriptionis nota numeri posita 4226. 274; DIBIASIE, Writings 230 cum versione Anglica. De litt. n omissa in uncias, quinque, semuncia cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 67; de scribendi ratione Q pro QV EUND. p. 55; de m finali omissa in semuca EUND. p. 73. Praeterea in semuca est omissa i in hiatu; adde apud EUND. p. 40; de anaptyxi liber(am), siquidem libram intellegendum, apud EUND. p. 49. Contra PANM (si quidem recte lectum) pro panem merus error scripturae est. – MAYESKE de soluta suspensione l(ibra) aliquantum dubitat, nescio an recte; si autem L recte libra explicata, panis ducentorum grammatum impensa numerum unius assis explebat. Si MAU bene legit et interpretatus est, habemus indicem victus cuiusdam generis duarum saltem personarum (siquidem P. Catillus intellegendum, et non cum MOMMSEN (assentiente WACHTER) p(endet) catillus). Pan⟨e⟩m l(ibram) IS pretium admodum altum reddere videtur, de qua re vide H. S. MROZEK. 4228 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1891 exarata Berolini in Academia servata. DIBIASIE, Writings 230 cum versione Anglica. 2 IC quid significet, prorsus incertum; DIBIASIE numeralem 99 proponit, nescio an recte. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4229 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 34. 111. discus n. 15. – Im. del. manu libera a MAU a. 1897 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4230 Tit. rep. atrii d pariete septentrionali, ad dextram aditus inter angulum et portam cubiculi b, in tectorio nigro. Im. del. manu libera a MAU a. 1897 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 34. 111. discus n. 16. 17. H. S. 4231 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU a. 1891 vel 1892 exarata Berolini in Academia servata, in quibus litterarum formae observantur; qui “nihil deest” adnotat (aliter in editione).

[- - -]eram inde pen.or MAU, ut patet ex indice vocabulorum, supra p. 755 sq. Litt. ante IIRAM ex im. del. legi potest L aut T aut P. Inde lusi [e]t eram; inde penor(-) vel [p]eram, inde penor(-). Propositum verborum tamen obscurum manet. H. S. 4232 Tit. rep. in aedium V 2, g triclinii h pariete meridionali, in tectorio rubro. Quid sint lineae directae inter v. 2 et 3 et v. 3 et 4, non constat. Num ad numeros lineis indicandos? H. S. 4235 = CLE 351. Tit. rep. in cubiculi m pariete septentrionali, a porta in occidentem.

BÜCHELER, CLE 351; DIEHL, PWV2 677; GEIST, PW2 82 n. 21; WEEBER, DWH 88 n. 279 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 297 cum versione Germanica: WACHTER 1413 cum versione Germanica. – W. K. MÜNSCHER, ThLL s. v. barbo, 1748; HERAEUS, WKlPh 27.9, 1910, 238; ANONYMUS, Le iscrizioni murali di Pompei (Biblioteca dei curiosi 60), Roma 1932, 14 cum adn. 1; A. W. VAN BUREN, Rend. Pont. Accad. Arch. 19, 1942/43, 193–195; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 288; DELLA CORTE, sched. 1962; CÈBE, Caricature 173 adn. 5; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 85 cum adn. 1; P. PIERNAVIEJA, in Actas del V Congreso Español de estudios clasicos Madrid del 20 al 25 de abril de 1976, Madrid 1978, 93 sq.; GIGANTE, Civiltà 158. 224 adn. 13–15; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 43 cum versione

1818

POMPEII Germanica; WALLACE, Introduction XII sq. n. 21; HARVEY, Daily Life 149 sq. n. 161. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1891 exarata Berolini in Academia servata. Vocabulum barbaribus lege pro barbabribus (supra, errore; recte in im. del. et apud ANTIQUIORES [cf. AE 1897, 23 quoque] et in ind. carm. p. 776, 1). Num voces barbaribus et barbabant re vera aliquid significent, incertum et nobis quidem haud probabile est. Animadverte quidem quaestionem eam antiquam, utrum barbarus an potius barbar dicendum sit (cf. ThLL s. v. barbarus, 1735, 42–43). Interpretatio huius versus adhuc sub iudice est. Sunt qui putent carmen nugatorium et nullius significationis esse (BÜCHELER qui praebet etiam interpretationem alteram quae repetitu non est digna), alii (GIGANTE, WEEBER) carmen discipulis in exercitatione hexametrorum scandendorum et componendorum usui fuisse, alii (VAN BUREN, CÈBE et imprimis PIERNAVIEJA, qui amplius de figuris in hoc versu observatis disserit) carmen ad CATULL. 64, 264 alludere. Nobis opinio prima vel altera maxime liquet, cum haud facile discernas, cur aliquis versu tali ad CATULL. 64, 264 alludere velit. (Vehementer demum respuendam censeo opinionem eam a HERAEUS propositam carmen incantamentum magicum esse.) LOMMATZSCH, CLE 1940 putat titulum 8436 initium eiusdem versus praebere, nescimus an recte; de qua re vide infra ad tit. 8436 quoque. Stabiis autem nuper fragmentum eiusdem versus tit. AE 2014, 227 emersit. Linguam Italicam versum quasi eundem etiam temporibus nostris servare docet ANONYMUS, qui praebet exemplum hoc: “Fosti tu quel barbaro barbiere che a Piazza Barberini, P. K. barbaramente barberasti la barba a Barbarossa?” 4236–4237 Tit. rep. in aedibus V 2, f. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4238 Tit. rep. in pariete externo inter ost. V 2, e et V 2, f, scriptus carbone vel lapide. Periit, nec im. phot. servantur. Cave usoribus. HUNINK, Graffiti 273 cum versione Germanica (minus accurate parieti externo V 2, 3 tribuit); WACHTER 1178 cum versione Germanica. Tit. quamvis carbone scriptus et in externo situs aeris vicissitudinibus expositus sit, lectio a MAU litteris maiusculis data bona esse potest. Quae cum ita sint, interpretationum a Mau datarum [a l]usoribus non praetulerim, contra cave usoribus apte convenit (ita et HUNINK WACHTER): cavendi verbo cum dativo praevalet voluntas positiva hominibus curandi favendi; scriptor igitur alicui dicere voluit eum uxoribus favere debere, nisi praevalet (cum dativo vel ablativo) voluntas negativa cautum providum esse ab aliqua re (exempla ad homines spectantia tamen deficiunt); cf. H. Poeschel, ThLL s. v. caveo 633, 10–26. 636, 4–49. Exempla scribendi rationis usor hic illic occurrunt, praesertim labente aetate; hoc longe antiquissimum, alia antiquiora sunt tit. huius Corporis vol. II 723. 1014. H. S. 4239 cf. CLE 41 adn. cum add. p. 853. Tit. rep. in pariete externo ad sinistram V 2, e, in tectorio fulvo, scriptus lapide gilvo. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 505 nota numeri errore posita 4293; MONTERO CARTELLE, Priapeos 114 sq. n. 66 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 51 n. 136 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 280 cum versione Germanica; WACHTER 1111 cum versione Germanica. – ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 120. 154; VARONE, Erotica Pompeiana

CIL IV Suppl. 4 65 sq. cum adn. 88; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141. 1 anima loco animula WEEBER, errore manifesto. – De syllaba praefixa per- vocabuli perfututor intensiva sermoni ut videtur vulgari tribuenda vide ADAMS p. 154; J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 98 male animula⟨e⟩ intellexerunt. – 2 fortasse manu alia conscriptum esse contendit post BÜCHELER etiam ADAMS p. 120; sed vide supra quae scripsit MAU. Septenarium intendisse nec ad finem perduxisse eum qui titulum inscripsit nobis persuasum habemus cum BÜCHELER e congerie verborum ad linguam poeticam adgredientium tituloque prosa oratione conscripto minus aptorum. P. K. – H. S. 4240–4243 Tit. rep. in in pariete externo ad dextram V 2, e. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 4240 Tit. rep. in parietis tectorio fulvo. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. J. SVENNUNG, in Studi Castiglioni II 971 sq. veilannonam i. e. vilem annonam explicant ERNOUT – MEILLET, Dictionnaire4 736 (simili modo WALDE – HOF3 MANN, LEW II 790), vix recte; melius bell(am) annonam SVENNUNG; EGO primum cogitavi de Velia(m) Nonam, post autem reieci. H. S. 4241 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis, superius. Subest visceris vocabulum, nisi de visceratione, partitione carnis populo data agitur. H. S. 4242 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4243 Tit. rep. infra tit. praecedentem, lapide scriptus. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Blebus (lectionis certae esse videtur), quod MAU p. 748 inter cognomina affert, vox nihili est; poteritne Baeb⟨i⟩us intellegi? H. S. 4244–4245 Tit. rep. in pariete externo ad sinistram V 2, d. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. Solin; nec im. phot. servantur. H. S. 4244 Tit. lapide gilvo scriptus. Im. del. manu libera a HÜLSEN et ZANGEMEISTER confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 533; WACHTER 644 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 169 n. 174. Ad Fufidium Successum CASTRÉN dubitans refert, vix recte; idem redit in tit. 4245. – Hiceti est dativus ex Hicetes (corrige in ind. cogn. p. 750); de quo cognomine cf. SOLIN, Namenbuch2 1078. H. S. 4246–4248 Tit. rep. in aedibus V 2, d. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4246 Tit. rep. in aedium V 2, d ostii pariete septentrionali, in tectorio nigro. Qui m[ih]i non mentla ḷ[in]get. Imagines del. manu libera a ZANGEMEISTER (1885) et MAU confectae, in quibus litterarum formae cursivae observantur. WEEBER, DWH 58 n. 175 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 279 cum versione Germanica. – VARONE, Erotica Pompeiana 129 cum versione Italica. m[e], [lin]get suppl. VARONE et WEEBER et HUNINK (qui mi supplet), qui in. qui intellegunt (deest in ind. vocab. p. 763), recte ut videtur, si praesumi potest sententiam non ad finem ductam esse (vix vice pronominis interrogativi usur-

1819

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI patum). Praeterea loco m[e] suppleverim m[ih]i, quod est dativus sympatheticus, de quo cf. supra ad tit. 1391. H. S. 4248 Tit. rep. in aedium V 2, d in anta inter ostium a et atrium d, intranti a dextra, prope portam membri a’. HUNINK, Graffiti 274 cum versione Germanica (qui perperam aedibus V 2, 4 tribuit). veni multis modis explicari potest: initium illius carminis venimus hoc cupidi (de quo vide supra ad tit. 1227), memoria illius notissimi Caesariani veni, vidi, vici (ita perfectum intellegit HUNINK), aut potius imperativus, ut in tit. 1230 (cf. supra ad tit. 1230, ubi et de illo Caesariano). H. S. 4249–4253 Tit. rep. in pariete externa ad dextram V 2, d. H. S. 4254–4255 Tit. rep. in pariete externo inter ost. V 2, c et V 2, d. H. S. 4254 Tit. rep. in DIEHL, PWV2 87 adn. Collato tit. 5081 DIEHL intellegendum proponit C(aesar). Cf. et supra ad tit. 4147. H. S. 4256–4261 Tit. rep. in aedibus V 2, b. c. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4256 (cf. p. 705) Tit. rep. in aedium V 2, b. c membri b (quod MAU atrium vocat; sed cf. infra ad tit. 4259) pariete orientali, prope angulum septentrionalem, in tectorio rubro rustico. BALDI, IP 15 n. 19 cum versione Italica. – D. WIERZBICKA, Acta Univ. Wrocław 11, 1984, 85 adn. 81 (de fabro aerario); A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 273. 2 casius i. e. caseus VARONE fortasse recte (haec scribendi ratio Pompeis saepius redit, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 36 et H. SOLIN, in Veikko Väänänen 26 et H. SOLIN – P. CARUSO, Vesuviana 8, 2016, 116 sq. 119 sq.); nota tamen casei vocabulum alibi Pompeis neutrum adhiberi. – 3 lepus VARONE valde haesitans (tertia autem T videtur). – 4 ex. n(ummos) V VARONE. – 5 laballariu(s) vel caballariu(s) BALDI, melius fabae n(ummos) VARONE (de faba iam MAU, ind. p. 758 cogitavit). In lemmate lege: SOGLIANO, NSA 1884 p. 237 pro p. 89. H. S. 4257 Tit. rep. in aedium V 2, b. c tabernae e podio, in tectorio rubro. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER confecta (quam postea, a. 1885, correxit) Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 734; HUNINK, Graffiti 363 cum versione Germanica (qui perperam aedibus V 2, 4 tribuit); WACHTER 832. Hexametri speciem prae se fert. – PRINZ, De o et u vocalibus 108 sine causa de nom. sing. cogitat, ŭ brevi litt. O reddita. H. S. 4258 Tit. rep. prope tit. praecedentem. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER a. 1885 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. CASTRÉN2 234 n. 430,4 (de Vario Prisco). 4259 (cf. p. 705) Tit. rep. in aedium V 2, b. c membri b (quod SOGLIANO, NSA 1883, 425 dietrobottega et MAU, Bull. Inst. 1885, 251 retrobottega vocant; cf. supra ad tit. 4256) pariete septentrionali, in tectorio albo, scriptus carbone. Mox periit, MAU non iam vidit. DEFELICE, Roman Hospitality 124. 126; ROBERTS, Life and Death 62 cum adn. 61 (p. 302); S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Obscenities 240. 8–9 DEFELICE hic tres mulieres se divulgare cum pretiis putat (ROBERTS Acriam tantum); trium autem Epaphra vir erat, et de Firm(- - -) non constat, utrum vir an femina fuerit; si Acria bene lectum est, agi videtur de nomine gentili

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Agrius Acrius hic vice cognominis usurpato. Desunt et Acria et Firm(- - -) in indice cogn. p. 747 et 749 sq. (illud et in ind. nom.), ubi adde. Porro DEFELICE eandem mulierem nomine Firm (sic) in tit. 8454 redire haesitans proponit, ubi autem lectio omnino incerta manet. Nisus tit. hoc et aliis (4260; cf. et 4264) DEFELICE hic lupanar situm esse coniecit. H. S. 4260 Tit. rep. in aedium V 2, b. c membri d pariete meridionali, in tectorio rudi (ut patet et ex MAU, Bull. Inst. 1885, 253). Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER a. 1885 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. WEEBER, DWH 46 n. 87 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 275 cum versione Germanica (qui perperam aedibus V 2, 6 tribuit); WACHTER 1232 cum versione Germanica. – DEFELICE, Roman Hospitality 126; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141. 2 litt. K primam om. WEEBER. H. S. 4261 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. HUNINK, Graffiti 276 cum versione Germanica (qui perperam aedibus V 2, 6 tribuit). Im. del. charta perlucida a ZANGEMEISTER a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. Primam litt. R fuisse EDITORES contendunt, quod ex im. del. confirmari nequit. H. S. 4262–4266 Tit. rep. in pariete externo inter ost. V 2, a et V 2, b. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4262 Tit. rep. in eo pariete loco exacte non notato, in tectorio gilvo, scriptus lapide albo. DIEHL, PWV2 564; HUNINK, Graffiti 277 cum versione Germanica; WACHTER 702 cum versione Germanica. H. S. 4264 Tit. rep. prope tit. 4262 in podii margine rubro. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. ENGSTRÖM, CLE 17; WEEBER, DWH 49 n. 116 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 278 cum versione Germanica; WACHTER 1356 cum versione Germanica. – VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 62; GIGANTE, Civiltà 220 adn. 132; W. KRENKEL, WZ Rostock 30, Heft 5, 1981, 53 = Naturalia non turpia 299 cum versione Anglica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 135; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 127 sq.; VARONE, Erotica Pompeiana 78 sq. cum adn. 120; ID., Misteri 237 cum versione Italica; DEFELICE, Roman Hospitality 126; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 338 cum versione Anglica (male). De ratione vocabuli cun(n)um sc. litt. N haud geminata scribendi cf. VÄÄNÄNEN. – De iunctura verborum cunnum et lingere vide ADAMS; H. SOLIN, Epigraphica 30, 1968, 117. Iucundus i. e. L. Caecilius Iucundus, cuius aedes proximae sunt. Rusticae vel adiectivum vel cognomen feminae esse potest. Habent pro nomine feminae AUCTORES omnes (vide imprimis GIGANTE et ESCHEBACH [quamvis non sine dubiis]), optimo iure, ut opinor. Utrum Rustica coniunx Iucundi fuerit (ita putat ESCHEBACH nec non dubitans) an femina quaedam aliunde ignota, incertum est; quam opinionem alteram mihi quidem veri similiorem habeo, cum ita titulus ad Iucundum offendendum inscriptus esset e crimine adulterii. P. K. 4265 Tit. rep. prope tit. 4262, scriptus lapide albo. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 339.

1820

POMPEII Ex im. del. P. Cornelius Codrus intellexerim (litt. D linea verticalis in im. deest, deest et pars sinistra litt. O, facile autem editorem fugisse credas). De Codri nomine H. S. Graecanico SOLIN, Personennamen2 542. 4267 Tit. rep. in pariete externo ad sinistram ost. V 2, a, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 4268 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ost. V 2, a, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 21; HUNINK, Graffiti 272 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 99); WACHTER 599 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 108 n. 157 c; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 135. MAU, ind. p. 768 et DIEHL hic mentionem deae viderunt, cum DELLA CORTE et ESCHEBACH periculose Musam procuratorem vel servum N. Herennii Casti faciant (ex sigillo NSA 1891, 133 N. Herenni Casti Musaes in eadem insula, sed non prope, detecto), sine ullis argumentis certis. Musa potius est cognomen feminae, probabiliter servae nomen. HUNINK pro parte sua memorian Ennianam subesse putat (ann. 1, 1 Musae quae pedibus magnum pulsatis OlymH. S. pum), inepte. 4269–4270 Tit. rep. in V 3. 4269 Tit. rep. in aedium V 3, 7 atrii 9 pariete orientali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 4270 Tit. rep. in aedium V 3, 8 aditus cellae 13 stipite dextro. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 362; WACHTER 590 cum versione Germanica. 1 suppleri potest [Br]omius, cognomen Romae pluries H. S. testatum (cf. SOLIN, Namenbuch2 335). 4271–4272 Tit. rep. in V 4. Plures, si non omnes tit. huius insulae a. 1943 pyrobolorum coniectione perierunt (de qua re cf. GARCÍA Y GARCÍA, Danni di guerra 62–65); nec im. phot. servantur. H. S. 4271 Tit. rep. in aedium V 4, 1 membro K aut in membro P ut videtur (MAU id membrum cortem vocat), in pictura qua hortus repraesentatur (de qua pictura non constat; memoratur nec in PPM nec in PPP 2, 95, breviter a SCHEFOLD, Wände Pompejis 83) Ἱσπανός sine dubio cognomen, quod saepius Pompeis redit. H. S. 4272 cf. CLE 38 adn. Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens, in tectorio rubro. Im. del. manu libera a MAU a. 1892 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. WEEBER, DWH 158 n. 550 cum versione Germanica. – B. BORECKIJ, VDI 3 (57) 1956, 119; E. SANTAMATO, Anc. Soc. 44, 2014, 317. divid[e](mus?) SANTAMATO inconsulte. Vide supra ad tit. 1597. P. K. – H. S. 4273–4428 Tit. rep. in V 5. 4273–4275 Tit. rep. in taberna V 5 1. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4273 Tit. rep. in tabernae V 5, 1, a pariete orientali, in tectorio rudi. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 414; WACHTER 990 cum versione Germanica. 2 quomodo intellegendum sit, non constat; MAU, supra H. S. p. 765 va(le) solvendum proponit.

CIL IV Suppl. 4 4274 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4275 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4276 Tit. rep. in aedium V 5, 2 in ingressus b pariete occidentali (secundum Mau, RM 5, 1890, 258), in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 637; WACHTER 878 cum versione Germanica. H. S. 2 [- - - n]on DIEHL. 4277 Tit. rep. in eiusdem ingressus pariete orientali, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 421; WACHTER 981 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. MAU (similiter GUZZO – SCARANO USSANI) sine ulla causa Vitali(o)ni intellegit (ita et in ind. cogn. p. 754). Vitalini est dativus Vitalis cognominis. Vitalis potest fuisse aut vir aut mulier. H. S. 4278 Tit. rep. in aedium V 5, 2 membri g pariete meridionali, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 720; GEIST, PW2 40 sq. n. 24 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 66 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 106 n. 335 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 325 cum versione Germanica; WACHTER 749 cum versione Germanica. – V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 16; ESCHEBACH, Arzthäuser 55; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 145; WALLACE, Introduction 90 n. 190. 2 foras OMNES praeter editores primos SOGLIANO et MAU (et DIEHL), quorum MAU notat clare faras scriptum esse; de qua forma cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 30. – Quid litt. R inter v. 1 et 2 sibi dicere velit, obscurum. In bibliographia corrige “1891” pro “1819”. H. S. 4279 Tit. rep. supra tit. praecedentem, ad dextram. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 4280–4427 Hi tituli (non 4280–4423, ut MAU supra p. 521; pariter corrige ibid. “4280–4397 in peristylii columnis” pro “4280–4401” scriptum) reperti in ludo gladiatorio V 5, 3, quatenus ad rem gladiatoriam spectant, argumentis archaeologicis et palaeographicis q. d. aetati inter Augustum et Neronem tribui possunt; utique post terrae motum a. 62 p. Chr. n. gladiatores hic non iam morabantur. Cf. e. g. SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 149. Plures tituli a. 1943 pyrobolorum coniectione perierunt; de qua re cf. GARCÍA Y GARCÍA, Danni di guerra 62–65. H. S. 4280–4401 (non 4280–4397, ut MAU supra p. 521 in lemmate) Tit. rep. in ludi gladiatorii V 5, 3 peristylii d columnis. 4280–4300 Tit. rep. in V 5, 3 peristylii d lateris occidentalis columnis. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4280 Tit. rep. in peristylii d lateris occidentalis columna tertia. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur.

1821

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI DIEHL, PWV2 265; HUNINK, Graffiti 326 cum versione Germanica; WACHTER 438 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Boll. Accad. It. Stenogr. 7, num. spec., Aprile 1931, 67 (de nota compendiaria ESSE); WALLACE, Introduction 58 n. 65. Philippus Tettiani aut Tettianus (igitur servus pristinus Tettii cuiusdam, qui non necessarie Pompeianus erat [de Tettiis Pompeianis vide CASTRÉN2 228 n. 405]) intellegendum videtur, ut et essedarius is non necessarie Pompeianus fuerit. H. S. 4281 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4282 Tit. rep. supra tit. praecedentem, ad sinistram. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4283 Tit. rep. infra tit. 4281, ad sinistram. Fortasse conicere possis salutationem Aute (= Auctae) Pier. Pieri cognomen Pompeis saepe forma Pier redit, illius noti pantomimi, de quo vide supra ad tit. 1901. Alia scribendi rationis -t- loco -ct- exempla Pompeiana collegit H. S. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 63 sq. 4284 Tit. rep. infra tit. praecedentem, ad dextram. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. CASTRÉN2 191 n. 250, 2; SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 70. Facetus, cuius nomen ibidem in tit. 4312. 4315. 4352 (cf. et tit. 4445) redit, gladiator lanistae M. M(a)esonii fuisse videtur, de quo cf. supra ad tit. 2508 et SABBATINI TUMOLESI. H. S. 4285 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. MAU nomen Quietus legit, quod im. del. aliquantum infirmat. Rursus Quietus in ind. cogn. p. 753 deest. H. S. 4286 Tit. rep. infra tit. 4281, ad dextram. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 273; WACHTER 442 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 34 n. 73 (L. Sextium Erotem ut sodalem Iuventutis Pompeianae male interpretans); RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 289; CASTRÉN2 136 n. 36, 1. p. 220 n. 374, 1 (de Appuleio et Sextio). 2 REDIIMTIIVS male scriptum (aut male lectum?) pro Redemptus; item eiusdem 4308 LDIIMTVS. H. S. 4287 Tit. rep. infra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 248; BALDI, IP 87 n. 137 cum versione Italica; WACHTER 397 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Iuventus 34; ID., Roma (ed. Neapolitana) 13. 7. 1961, 3; I. KAHN – C. GIORDANO, RAAN 49, 1974 (1975), 167; VARONE, Presenze giudaiche 11. 81; BENNER, The Emperor says 196 sq. (de indole edicti q. d.); CASTRÉN2 139 n. 48, 1. 140 n. 54, 5 (de Asicio et Atio); R. I. CURTIS, TAPhA 110, 1980, 51–61; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 274 (recensus editionis a BALDI confectae, quam correxit); MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 14 sq. 17 cum im. del. et versione Italica; ID., Test. giud. crist. 19 cum versione Italica; GIORDANO – KAHN, Ebrei3 47; JACOBELLI, Gladiatori 49. Sensus huius effusionis satis obscurus manet, ut et lectio v. 2 ex. (ubi muria haudquaquam certum est), v. 4 praeter L(ucio) Asicio, v. 5, v. 6 ex. – Agitur fortasse de sententia iocose a quodam M. Atio Primo in traductione edicti

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI magistratuum scripta. Cum DELLA CORTE (assentientibus GIORDANO – KAHN, JACOBELLI, MAULUCCI VIVOLO) L. Asicium murmillonem prima parte inscriptionis a M. Atio Primo lanista laudatum, versu autem ultimo a quodam Iesu detrectatum esse contendat, CURTIS totam effusionem a Iesu maligne contra L. Asicium scriptam esse putat; M. Atium Primum non lanistam, sed magistratum, fortasse aedilem Pompeis fuisse. Explicationes huius generis necessario haud veri similia operae pretium non est, ut subtilius confutentur (pessime Fr. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 223 ex nomine Iesus virum ex Oriente oriundum ducit). Nota etiam ipsam lectionem multis locis incertam manere, ita muria v. 2 (etsi MAU hic muria(m) legere sibi visus est, ex apographo colligendum est litteram A non certe constare; latetne fortasse mentio murmillonis?): praesertim lectio v. 6 ex. reicienda est, quod nomen Iudaicum Iesus nusquam in Italia adhuc innotuit et prorsus improbabile est id necopinato Pompeis emergere (in tit. 8010 = CIJ I 562 certe aliud quid latet, cf. H. SOLIN, ANRW II 29, 2, 1983, 725); praeterea fortasse alia manu exaratum est itaque alienum reliquae parti inscriptionis. – 2 ne cum MAU siqui(s) scripseris, nam quis et qui in lingua vulgari saepe inter se commutata sunt; cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 122 sq., ubi adde. – 3 de futuro volet cf. supra ad tit. 1751. – 6 contemptis explicationibus periculosis a DELLA CORTE et CURTIS prolatis sensus vocabuli muriola (aut muriolaes legendum?) obscurus manet; cf. et TH. HALTER, ThLL s. v. muriola, 1674, 27. De forma diminutiva sine significatu cf. J. DAHEIM – J. BLÄNS3 DORF, in Petroniana 98 (tacet VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire ); iidem de imperativo scito disserunt, qui ad sublimius scribendi genus pertineat, tota lectio huius vocis tamen incerta. H. S. 4288 Tit. rep. in peristylii d lateris occidentalis columna tertia, loco non exacte notato; postea in horreis. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 254; WACHTER 433 cum versione Germanica. – HOLDER, Sprachschatz II 658; CASTRÉN2 154 sq. n. 119, 2; A. ŁOS, Class. Wrat. 11, 1987, 60. Clod(ii) vel Clod(ianus) DIEHL, Clod(ii) CASTRÉN; collato tit. 2508 Clod(ianus) praetulerim. Murranus cognomen Celticum HOLDER habet (assentitur ŁOS), recte ut videtur (cf. autem SOLIN, Sklavennamen 19, qui Latinum explicat). Idem Murranus redit tit. 4292; cf. et 4313. 4351. Murranus Ner(onianus) m(urmillo) tit. 2508, 19 ostendit hoc nomen Pompeis inter gladiatores usitatum esse. Quid rei cum arte gladiatoria habeat Murranus tit. 1432, incertum. H. S. 4289 = ILS 5142 c Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DESSAU, ILS 5142 c cum add. vol. III 2 p. CLXXXIV; DIEHL, PWV2 275 adn.; WEEBER, DWH 123 n. 412 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 327 cum versione Germanica; WACHTER 409 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Amori e amanti 52 cum versione Italica; VILLE, Gladiature 330; VARONE, Erotica Ponpeiana 67; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 33; JUNKELMANN, Spiel mit dem Tod 27 cum versione Germanica; WALLACE, Introduction 59 n. 66; HARTNETT, By Roman Hands 12 n. 19; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. Ex im. del. clare legitur PVELLARVM. VILLE puellas ludias quae artem ludicram exercent habet; potius sunt quaelibet Pompeianae, quae ludis gladiatoriis student, ut et in tit. 4342. 4345. 4353. 4356. – Idem Celadus redit in tit. 4342. 4345 (textus simillimus). 4356. 4397. H. S.

1822

POMPEII 4291 Tit. rep. in peristylii d lateris occidentalis columna secunda, in facie septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. CASTRÉN2 231 n. 418, 1. TRIIBLIVS errore pro Trebius vel Trebellius scriptum esse videtur; ita et CASTRÉN, qui praeterea optionem gentilicii Treblius nusquam alibi testati addit. H. S. 4292 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. HOLDER, Sprachschatz II 658; CASTRÉN2 154 sq. n. 119, 2; A. ŁOS, Class. Wrat. 11, 1987, 60. Cf. supra ad tit. 4288. H. S. 4293 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4294 Tit. rep. infra tit. 4292, in tabula ansata. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua tabula et litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 250; WACHTER 429 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 205 n. 314, 1 et 314, 3; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 62 cum versione Anglica. 1 VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire2 67 suspicatur Iuve(n)tus legendum esse (cogitaverit de Iuventute Pompeiana), vix recte, quod sequuntur notae rei amphitheatralis propriae. Praeterea Inventi cognomen satis notum, Pompeis quoque testatum (tit. 327. 932). – 2–3 Pompe(i vel Pompeianus) (scil. pugnarum) XIIII, (scil. coronarum) XI | III DIEHL (cf. H. SOLIN, in Veikko Väänänen 24 [AE 2012, 345]). CASTRÉN Inve(n)tum temere servum Sexti Pompeii (Proculi?) facit, cuius rogator in tit. 327 apparet. H. S. 4295 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 267; WACHTER 396 cum versione Germanica. – VILLE, Gladiature 244 adn. 39. 1 vix N[ym]p[hi]cus fuisse DIEHL notat. – 2 MARCV[- - -] difficile intellectu; Marci aut Marcianus subesse haesitans proponit VILLE, quod fieri potest; simili modo in tit. praecedenti intellegendum esse. H. S. 4296 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. WACHTER 395 cum versione Germanica. – VILLE, Gladiature 244 adn. 39. De interpretatione cf. ad tit. praecedentem. H. S. 4297 Tit. rep. in eiusdem columnae facie occidentali, ad dextram tit. 4291. DIEHL, PWV2 255; HUNINK, Graffiti 328 cum versione Germanica; WACHTER 405 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 199 n. 285 (de Octavio); COOLEY – COOLEY, Sourcebook 66 n. D 45 cum sola versione Anglica; WALLACE, Introduction 59 n. 67; BERRY, Complete Pompeii 142 cum sola versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 89 n. D 50 cum sola versione Anglica. Oct(avii) vel Oct(avianus) recte DIEHL; BERRY male de Octavo patrono cogitat. Taurus Octavianus tit. 6757. H. S. 4298 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, inferius. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 1525 (sine im. del.). H. S.

CIL IV Suppl. 4 4299 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, superius. DIEHL, PWV2 279; WEEBER, DWH 123 n. 417 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 329 cum versione Germanica; WACHTER 423 cum versione Germanica. – SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 107 n. 78. 150 cum versione Italica; R. ANGELONE, RAAN n. s. 62, 1989/90, 217 cum im. del. (ex MAU); FORA, Munera gladiatoria 135 n. 104; JACOBELLI, Gladiatori 48; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 66 n. D 49 cum sola versione Anglica; WALLACE, Introduction 59 n. 68; BERRY, Complete Pompeii 142 cum sola versione Anglica; S. L. TUCK, Riv. Stud. Pomp 19, 2008, 27. 29. 31; ROBERTS, Life and Death 30 cum adn. 65 (p. 302); COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 89 n. D 53 cum sola versione Anglica; KEENAN, Graffiti 204 cum sola versione Anglica. Idem fortasse Florus redit in tit. 4293. 4378. 4387. – De forma Herclanio cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 36 (de i loco e in hiatu). 45 (de syncopa). 119 (de locativi exitu). H. S. 4300 Tit. rep. inferius. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. HUNINK, Graffiti 330 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Atti Acc. Pont. n. s. 3, 1949/50, 349; ÉTIENNE, Vie quotidienne 192; VARONE, Presenze giudaiche 16 n. 15 p. 87 n. 15; BALDI, Anatema 63 sq.; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 27 n. 2; GIORDANO – KAHN, Ebrei3 105. IIPISTII clare in im. del. legitur (litt. P in im. del. formam cursivam n. IV 12 apud ZANGEMEISTER, tab. I correspondentem ostendit). Laterculus trium nominum feminarum (perperam VARONE eciste [ἡκίστη] et megiste [μεγίστη] ut adiectiva feminae gladiatoris Genesi attribuit). Recte MAU (assentientibus VARONE et BALDI) Genesis cognomen explicat (cf. ind. p. 750, 1); male DELLA CORTE, ÉTIENNE, GIORDANO – KAHN, MAULUCCI VIVOLO ad primum librum Pentateuchi referunt (fortasse eadem Genesis tit. 4321 in ludo gladiatorio redit). Megiste cognomen Romae saepius attestatum, primum autem nomen, quod MAU, ind. p. 749, 3 Episte legit, inauditum esset, ut et episte vox nihili. Cum autem litt. P in im. del. clare legitur et ipse MAU ita sibi certe legisse visus est, IIPISTII fortasse forma breviata nominis Episteme explicari potest. Quod cognomen, iam in Asia minore testatum (IG II2 3795. I. Ephesos 5111), Romae (SOLIN, Personennamen2 1304) et Sinuessae (AE 1981, 227) et Liparae (I. Lipara 577) occurrit. H. S. 4301–4326 Tit. rep. in peristylii d lateris meridionalis et occidentalis columna angulari. Perierunt, nec im. phot. servantur. 4301 Tit. rep. in ea columna, loco non exacte notato. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4302 Tit. rep. infra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 251 partim; GEIST, PW2 24 n. 15 partim; cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 46 sq. partim; cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 418 partim; cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 331 cum versione Germanica; WACHTER 444 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Iuventus 35; ID., Roma (editio Neapolitana) 13. 6. 1961, 3; WALLACE, Introduction 59 n. 69; KEENAN, Graffiti 204 cum sola versione Anglica. Ma(n)lius GEIST (assentiente MOREAU) praeter necessitatem; Malius si est nomen Rustici postpositum, ut videtur (rursus MAU, p. 751 Malius cognomen habet), hic Malius Rusticus addendus est albo Pompeianorum CASTRÉN2 187 sq. n. 236 (licet gldiator sit). – 2 fuisse videtur quidam M. Terentius Chrysanthus colonus; cf. CASTRÉN2 227 sq. n. 402, 5, licet gladiator sit; aliter MAU, ind. p. 748 Colonus

1823

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI cognomen explicat. De scribendi ratione Terntius vide infra ad tit. 4405. – 3–8 v(icit) | l(udis) Nola(n)is | v(icit) | [ludis] Nucuria[ni]s (pro Nucerinis) | v(icit) Avellinianis DELLA CORTE, Roma; EGO potius Nolae et Nucuriae (quod male pro Nuceriae scriptum sit) legerim ultimum versum expedire non conans. H. S. 4303 Tit. rep. ad dextram v. 1 tit. praecedentis. MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 176 cum im. del. (e MAU supra p. 523 repetita). – LANGNER, Graffitizeichnungen 34. 37. 39 adn. 219; im. del. tab. 11 fig. 202 e MAU supra, p. 523. Eumicius va(le), va(le?) LANGNER ex im. del. a MAU exarata; hic ipse non expedivit. *Eumicius autem vox nihili. H. S. 4304 Tit. rep. supra tit. 4301. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 611; WEEBER, DWH 126 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 332 cum versione Germanica; WACHTER 1190 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Amori e amanti 66 cum versione Italica (partim); CASTRÉN2 220 n. 371 (de Servilio); W. KRENKEL, WZ Rostock 30, 5, 1981, 53 = Naturalia non turpia 300; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 81. 135; VARONE, Erotica Pompeiana 113 cum versione Italica; FUTRELL, Roman games 143 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. 1 ne (corr. in Naturalia non turpia) pro nec KRENKEL, qui male vertit. – 3 CVNNVLIN͆GE aut compositum cunnilingus (MAU, ind. vocab. p. 757; M. LEUMANN, ThLL s. v. cunnilingus 1409, 76; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 105; ADAMS p. 135; FUTRELL; GUZZO – SCARANO USSANI) intellegitur aut imperativus cunnu(m) linge (DIEHL, KRENKEL, ADAMS p. 81, VARONE, WEEBER, HUNINK, WACHTER). H. S. 4305 Tit. rep. ad sinistram tit. 4302. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4306 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. inpius? MAU, Eup⸢l⸣us EGO. H. S. 4307 Tit. rep. supra tit. 4305. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. CASTRÉN2 217 n. 356, 2; SAVUNEN, Women 105; R. S. GARRAFFONI – P. P. A. FUNARI, in Roman Amphitheatres 191. Eundem ac Saturam gladiatorem 10528 esse putat CIPROTTI ad loc., CASTRÉN de femina Saturia (assentiente SAVUNEN) cogitat; sine dubio autem de gladiatore agitur, quod sequitur numerus pugnarum et coronarum; GARRAFFONI – FUNARI de femina gladiatore cogitant, quod improbabile videtur. Cum Saturia tamen vix ut nomen viri explicari potest (Satura rursus Σατυρᾶς esse potest), EGO ex exemplo a MAU typis exscripto haesitans Satur(n)inus coniecerim, cf. tit. 5220. H. S. 4308 Tit. rep. infra tit. 4302. DIEHL, PWV2 272; WACHTER 443. – SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 87; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 290. Aliam eiusdem nominis rationem scribendi erroneam Redemteus habes in tit. 4286. Hic autem, si re vera Ldemtus intellegendum, mutatio inter r et l eveniret, perraro in lingua Latina antiqua testata (amovendum ex testimoniis mutationis l  r in tit 3182, cf. supra ad tit. 3182); agi potest de forma gladiatoris balbutientis fortasse peregrini, cuius lingua duas illas consonantes inter se confudit. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4309 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DELLA Corte, Iuventus 34 n. 69 (M. Ogulnium sodalem Iuventutis Pompeianae interpretans); CASTRÉN2 199 n. 287, 1 (de M. Ogulnio). Tr(aex) M(arcus) Ogulnius V(- - -) Ɔ(- - -) V(- - -) DELLA CORTE. H. S. 4310 Tit. rep. ad dextram tit. 4302. DIEHL, PWV2 206; WACHTER 476 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, Riv. Stud. Pomp. 1, 1934/35, 100 adn. 1; CASTRÉN2 242 n. 465, 1 (de Virio). Virius centurio Pompeianus fuisse nequit, quod fugit CASTRÉN; viri male DELLA VALLE. H. S. 4311 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 208; WACHTER 468 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, Riv. Stud. Pomp. 1, 1934/35, 100 adn. 1; CASTRÉN2 159 inter n. 136 et 137 (de Crassellio). 242 n. 465, 1 (de Virio). T. Crassellius miles praetorianus vix erat Pompeianus, ut bene vidit et CASTRÉN. H. S. 4312 Tit. rep. ad dextram tit. 4310. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Cf. tit. 4284 et 4352. H. S. 4313 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4314 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4315 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Cf. tit. 4284 et 4312. H. S. 4316 ad dextram tit. 4312. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4318 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4319 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4320 Tit. rep. supra tit. 4312. LANGNER, Graffitizeichnungen 50; n. 987 in disco tantum (sine im. del.). H. S. 4321 Tit. rep. ad dextram 4315. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. HUNINK, Graffiti 330 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Atti Acc. Pont. n. s. 3, 1949/50, 349 adn. 20; VARONE, Presenze giudaiche 16 n. 15. 87 n. 15; BALDI, Anatema 63 sq.; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 27 n. 2; GIORDANO – KAHN, Ebrei3 105. De Genesis cognomine cf. supra ad tit. 4300. H. S.

1824

POMPEII 4322 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, superius. Imagines del. charta perlucida et manu libera, in quibus litterarum formae observantur, a MAU a. 1889 exaratae Berolini in Academia servatae. 3 MVRANIO ex im. del. charta perlucida exarata legitur (IO deest in altera im. del.); sequuntur in im. del. litt. minores VA. Universe Mur(r)an(us) solvitur (de Murrani cognomine cf. supra ad tit. 4288), cum quidam gladiator Murranus Clod(ii) vel Clod(ianus) in eodem ludo gladiatorio signaret (tit. 4288. 4292; fortasse idem Murranus nude dictus tit. 4313. 4351); an m(urmillo) Murranus Ner(onianus) tit. 2508, 19 idem sit, non certe constat. Sin nostri cognomen Muranio dicitur, is idem esse nequit, immo gladiator non videtur, quod tria nomina habet; sine causa MAU, ind. cogn. p. 748 C(h)arisius cognomen putat (debuit et Marcus inter cognomina afferre, recte autem praenomen perscriptum explicat p. 782), potius est gentilicium (sic recte CASTRÉN2 149 n. 100, 1). Muranio, quod nusquam alibi occurrit, aut ostendit scribendi rationem cons. r geminatae simplificatae (ita VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 61) (Muranredit tit. huius Corporis vol. II 4970, 335a. XIII 7579. AE 2003, 1197. IKöln 538) aut aliter est explicandum (cf. e. g. extra- intramuranus). Nova cognomina suffixo -io facile ficta. – Si VA ad hanc inscriptionem pertinet, intellegendum va(leat) potius quam va(le), quod praecedit nominativus. H. S. 4323 Tit. rep. scriptus in v. 1 tit. praecedentis. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. CASTRÉN2 186 n. 229, 1. O male scriptum pro Q videtur; vix agitur de Olo = Aulo, quam optionem CASTRÉN affert, qui etiam de gente Luscia egit. H. S. 4324 Tit. rep. supra tit. praecedentem, ad dextram. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. Cum Danai (Δαναός pluries apud Graecos testatum: Athenis, Rhodi, Thasi, Gorgippiae saltem) cognomen apud Romanos rarissime occurrat (Romae bis testatum: SOLIN, Namenbuch2 509, alibi nusquam), scriptor fortasse parieti Graecos et Troianos tradere voluit. Aen. 2, 14 Pompeis vulgo latus: tit. 5020. Et nota nomen Danai Pompeis picturae parietali additum tit. 7533a. H. S. 4325 Tit. rep. supra tit. praecedentem, ad dextram. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. HUNINK, Graffiti 333 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 35. Cf. tit. 4302. Colonus sine dubio cognomen Terentii est (male HUNINK appellativum intellegit). H. S. 4327–4332 Tit. rep. in peristylii d lateris meridionalis columna secunda ab occidente. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4327 Tit. rep. in eius columnae facie occidentali. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 268 add. p. 62; WACHTER 401 cum versione Germanica. – I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447; VILLE, Gladiature 309; FR. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 224. 1 Aracynthus haesitans HERAEUS apud DIEHL intellegit, Hyacinthus MAU et KAJANTO et BIVILLE; cf. Aracintus cum figura murmillonis 8055b, qui idem esse videtur. – 2 Bal(onii) vel Bal(onianus) DIEHL (nota autem Balonii nomen Pompeis adhuc non testatum esse. – (scil. pugnas) H. S. II, ⸦coronam⸧ I intellegendum.

CIL IV Suppl. 4 4329 Tit. rep. prope tit. 4327. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 248 adn.; WACHTER 398 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 35 n. 79 (murmillonem Asicium sodalem Iuventutis Pompeianae interpretans). (Lucius) Asicius DELLA CORTE, cf. tit. 4287. – (scil. pugnarum) XV DIEHL temere (secundum MAU tectorium post V deficit). H. S. 4331 Tit. rep. ad dextram tit. 4329, superius. H. S. 4 fortasse [Pr]ocul(us). 4333–4341 Tit. rep. in peristylii d lateris meridionalis columna tertia ab occidente. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4333 Tit. rep. in eius columnae facie occidentali. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4334 Tit. rep. infra tit. praecedentem, ad dextram. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 266; WACHTER 433 cum versione Germanica. H. S. 4337 Tit. rep. infra tit. 4334. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4338 Tit. rep. ad dextram tit. 4334. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. Agitur aut de Pumidio aut de P(ublio) Um(m)idio Paride (sic CASTRÉN2 211 n. 326, 2), nisi mentio facta est illius pantomimi notissimi Paridis, ut putat LEPPIN, Histrionen 272; intellegendum igitur esset Pumidius (sc. haec scripsit); Paris, vale. – MOSCI SASSI, Linguaggio gladiatorio 191 Paridem sine ullis argumentis gladiatorem ducit. H. S. 4339 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Promus quidam redit in tit. 10222. H. S. 4341 Tit. rep. in eiusdem columnae facie orientali. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. HUNINK, Graffiti 334 cum versione Germanica. – COOLEY – COOLEY, Sourcebook 66 n. D46 cum sola versione Anglica; IID., Sourcebook2 88 n. D 49 cum sola versione Anglica. H. S. 4342–4352 Tit. rep. in peristylii d lateris meridionalis columna quarta a sinistra. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4342 = ILS 5142 a Tit. rep. in eius columnae facie occidentali. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DESSAU, ILS 5142 a; DIEHL, PWV2 274; MONTERO CARTELLE, Priapeos 103 n. 21 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 87 sq. n. 138 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 54 sq. cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 335 cum versione Germanica; WACHTER 406 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Amori e amanti 52 cum versione Italica; GIGANTE, Civiltà 219 adn. 126 (de suspirio puellarum); H. SOLIN in Pompei 79, 283; VILLE, Gladiature 330; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 29 sq. cum solis versionibus Anglica et Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 33; JUNKELMANN, Spiel mit dem Tod 27 cum versione Germanica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 66 n. D 47 cum sola versione Anglica; BALME – MORWOOD, On the margin 76 n. 46 b; LING, Pompeii 137; WALLACE, Introduction 59 sq. n. 70; BERRY, Complete Pompeii 142 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO

1825

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI USSANI, Lucrum 141; G. G. FAGAN, The Lure of the Arena. Social Psychology and the Crowd at the Roman Games, Cambridge 2011, 213 cum versione Anglica; KEENAN, Graffiti 204 cum sola versione Anglica. Oct(avii) aut Oct(avianus). Puellae quae sint vide supra ad tit. 4289 et VILLE. Dubito an Celadus ipse scripserit titulum. BERRY male de patrono Octavo cogitat. Idem Celadus redit in tit. 4289. 4345. 4356. 4397 (titulus simillimus). H. S. 4343 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Duae im. del. charta perlucida et una manu libera a MAU a. 1889 exaratae Berolini in Academia servatae.

Ex imaginibus del. potius C. Caeio legendum. Gens Ceia Pompeis late patet (CASTRÉN2 151 sq. n. 109. 1–17), quae tamen plerumque Lucii praenomine usa est. De scribendi ratione Caeio pro Ceio cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 24 sq. H. S. 4344 Tit. rep. infra tit. 4342. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4345 = ILS 5142 b Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DESSAU, ILS 5142 b; DIEHL, PWV2 275; GEIST, PW2 28 sq. n. 27 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 104 n. 22 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 123 n. 413 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 336 cum versione Germanica; WACHTER 408 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Amori e amanti 52 cum versione Italica; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 6 n. 20 c; H. SOLIN in Pompei 79, 283; VILLE, Gladiature 330; J. L. FRANKLIN, in Literacy 90; WEEBER, Humor 47 cum sola versione Germanica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 33; VARONE, Erotica Pompeiana 67 cum versione Italica; JACOBELLI, Gladiatori 48; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 66 n. D 48 cum sola versione Anglica; Ling, Pompeii 137; WALLACE, Introduction 60 n. 71; BERRY, Complete Pompeii 142 cum sola versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 89 n. D 52 cum sola versione Anglica; KEENAN, Graffiti 204 cum sola versione Anglica. Puellae quae sint vide supra ad tit. 4289 et VILLE. – Dubito an Celadus ipse scripserit titulum, ait BERRY. Idem Celadus redit in tit. 4289 (textus simillimus). 4342. 4356. 4397. H. S. 4346 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, qui ultimam lineam obliquam omnino dubiam ese adnotat. H. S. 4348 Tit. rep. in eiusdem columnae facie orientali. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4349 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Fortasse Ceλ(adus); ita et MAU, ind. p. 748. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4350 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. 2 IT pro ET haec im. del. H. S. 4352 Tit. rep. infra tit. 4349. De Faceto cf. supra ad tit. 2508. 4284 et SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 70 adn. 26. – 3 ⸦coronarum⸧ III intellegendum esse proponit VILLE, Gladiature 315 adn. 203 qui ultimam C ad numerum non pertinere aestimat, fortasse recte; nota tamen tectorium ita detritum esse, ut lectio certa vix facile obtineri possit. H. S. 4353–4361 Tit. rep. in peristylii d lateris meridionalis columna quinta ab occidente. H. S. 4353 = ILS 5142 e (partim) Tit. rep. in ea columna, loco non exacte notato. Periit, nec im. phot. servantur. DESSAU, ILS 5142 e (partim); DIEHL, PWV2 277; GEIST, PW2 28 sq. n. 28 partim; cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 104 n. 24 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 88 n. 139 cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 64 sq. partim; cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 123 n. 416 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 337 cum versione Germanica; WACHTER 411 cum versione Germanica. – V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 11; VILLE, Gladiature 330; R. DANESE, Stud. Urb. ser. B 3, 59, 1986, 55 adn. 23 (de pupae vocabulo); A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 274; WEEBER, Humor 47 sq. cum sola versione Germanica et im. del (ex 4353); VARONE, Erotica Pompeiana 67 sq. cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 33 cum versione Italica et 73 cum im. del. e MAU supra p. 526 repetita et cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 165; JUNKELMANN, Spiel mit dem Tod 27 cum versione Germanica; BALME – MORWOOD, On the margin 76 n. 46 b; JACOBELLI, Gladiatori 49; LING, Pompeii 137; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142; KEENAN, Graffiti 205. 263 cum sola versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 353. 2 matṭị[n]ar[um] VARONE, minus probabiliter. Puellae quae sint vide supra ad tit. 4289 et VILLE. – Idem Crescens in tit. 8916 puelarum dominus memoratur. H. S. 4354 Tit. rep. infra tit. praecentem, ad dextram. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. N quid sibi velit incertum; estne initium nominis gentilis? H. S. 4355 Tit. rep. infra tit. 4353, ad sinistram. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 290; WACHTER 427 cum versione Germanica. 1 OL lectio omnino incerta. – 2 ultima litt. S inferius scripta est et ad v. 3 pertinet; lineae superius scariphatae extraneae videntur. H. S. 4356 = ILS 5142 d Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 peristylii d porticu meridionali in columnae quintae ab occidente facie orientali, 162 cm a solo, scriptus litteris crassis satis evanidis. Contulerunt a. 2004 A. VARONE et H. SOLIN. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. – Im. phot. D/112784. VARONE, Imagines 236. DESSAU, ILS 5142 d; DIEHL, PWV2 276; GEIST, PW2 28 sq. n. 29 partim; cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 104 n. 23 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 123 n. 415 partim; cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 338 cum versione Germanica; WACHTER 410 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 291; DELLA CORTE, Amori e amanti

1826

POMPEII 52; VÄÄNÄNEN, Introduction2 230 n. 4; VILLE, Gladiature 330; J. L. FRANKLIN, in Literacy 90; T. WIEDEMANN, Emperors and gladiators, London – New York 1992, 26, qui minus ad verbum “the netter of the girls by night” vertit; WEEBER, Humor 48 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 66 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 33 cum versione Italica; JACOBELLI, Gladiatori 48; WALLACE, Introduction 60 n. 72. Restat 2 CELADVS tantum. 1 Traex – 2 retiarius – 3 Crescens – 4 puparum dominus MAULUCCI VIVOLO ad normam reddens. 4 in scribendi ratione puparru de mera neglegentia scriptoris agi videtur, non de vera geminatione (cf. tamen Herrenni tit. 1839); contra ultima -m omissa, quae re vera cecidit, de qua re cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 75–77 (cf. et HEHL, Formen lat. 1. Deklination 40 sq.). – 4 ex. I quid sibi velit, non satis perspicio; fortasse = primus, nisi male exceptum (vix (scil. pugnavit) vel (scil. vicit) I). Puellae quae sint vide supra ad tit. 4289 et VILLE. – Idem Celadus redit in tit. 4289. 4342. 4345. 4397. H. S. 4357 Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 peristylii d porticu meridionali in columnae quintae ab occidente facie inter meridiem et orientem versus 137 cm a solo, scriptus litteris crassis. Contulit et apographum charta perlucida faciendum curavit a. 1992 A. VARONE, recognovi EGO a. 2004. H. S. Im. phot. D/75730. VARONE, Imagines 237. 4361 Tit. rep. in eadem columna, loco non exacte notato. Periit, nec im. phot. servantur. DELLA CORTE, Iuventus 35 n. 74 (M. Terentium Colonum sodalem Iuventutis Pompeianae interpretans); CASTRÉN2 227 sq. n. 402, 5. M(arcus) Ter(e)ntius Co(l)onus MAU (assentiente DELLA CORTE), sed cf. supra ad tit. 4302 et CASTRÉN, qui colonus intellegit (de M. Terentio Chrysantho colono cogitat, fortasse recte). De scribendi ratione Terntius vide infra ad tit. 4405. H. S. 4362–4367 Tit. rep. in peristylii d lateris meridionalis et orientalis columna angulari. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4363 Tit. rep. in eius columnae facie orientali. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua OLO non inter litt. C et A tit. praecedentis collocantur, sed post eas. H. S. 4367 Tit. rep. in eius columnae facie septentrionali. Hate(rius) haesitans CASTRÉN2 172. H. S. 4368–4371 Tit. rep. in peristylii d lateris orientalis columna secunda a meridie. Perierunt, nec im. phot. servantur. 4368 Tit. rep. in eius columnae facie orientali. Ex im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata sumi potest inscriptionem 12 (alt.) × 7,5 (long.) cm patere. H. S. 4369 Tit. rep. inter v. 1 et 2 tit. praecedentis. Philippus erat Tettianus (servus pristinus Tettii) aut Tettiani (servus). Eodem modo appellatur in tit. 4280. H. S. 4370 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis, paullo inferius. DIEHL, PWV2 313; HUNINK, Graffiti 339 cum versione Anglica; WACHTER 464 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Sc. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 125 adn. 3; A. W. VAN BUREN, Rend. Pont. Accad. Arch. 28, 1954– 56, 34; GIGANTE, Civiltà 47 adn. 26; H. SOLIN, in Variation and Change 104. Hexametri speciem prae se fert, quod fortasse auctor re vera conscius voluit. VAN BUREN confert HOM. Od. 553 et Hymn. Dem. 86, minime autem credendum est scriptorem hos locos reapse in mente habuisse (WACHTER pro parte sua HES. Theog. 202 sq. τὰ πρῶτα … λέλογχεν comparat). Aptius GIGANTE de athletae victoris praemio cogitat; eodem iure agi potest de victoria in quolibet certamine parta

CIL IV Suppl. 4 (MAGALDI de mimo primarum partium cogitat). Num propter locum, ubi tit. scriptus est, quodammodo ad rem gladiatoriam pertinet? Nota perfectum λελογχώς de pancratiasta soluta oratione SIG3 1073, 31 Olympiae usurpatum. H. S. 4372–4379 Tit. rep. in peristylii d lateris orientalis columna quarta a meridie. H. S. 4372 Tit. rep. in eius columnae facie meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1891 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4373 (cf. p. 705) cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. inter v. 2 et 3 tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. ENGSTRÖM, CLE 459; LOMMATZSCH, CLE 2292 adn.; HUNINK, Graffiti 340 cum versione Germanica. Quid sibi velint duae primae litt. ΛΑ, non perspicio. Quod sequitur, MAU dat AIINIIA = Aene(i)a (nutrix) et putat clausulam finalem versus VERG. Aen. 7, 1 reddere, quae tit. 3796 redit (similiter M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 178 n. 53 et FERRARO, Presenza 33 sq. n. 25 et MILNOR, Graffiti 269 n. 49 et GIGANTE, Civiltà 174 iudicant, nisi hic optionem profert solum verbum Aeneia et Aen. 9, 156 Aeneia puppis et 9, 494 Aeneia parvo / hospitia). Contra LOMMATZSCH initium poematis LUCR. 1, 1 subesse contendit, quod Pompeis tit. 3072 redit (cf. praeterea Aeneadum tit. 3239 et Aenead[um] 10034c) Eodem autem iure subesse potest Aeneae nomen, aut urbis conditoris aut cognomen cuiuslibet hominis (vide SOLIN, Personennamen2 497); nota nominativum huius cognominis in H. S. titulis interdum Aenea scriptum esse. 4374 Tit. reliquiae extant in ludi gladiatorii V 5, 3 peristylii d porticu orientali in columnae quartae a meridie facie orientali, ad dextram tit. 4372, 156 cm a solo, scriptae litteris crassis valde evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit ut potuit a. 2006 H. SOLIN. Duae im. del., quae paullulum inter se discrepant, manu libera a MAU a. 1891 et 1899 exaratae Berolini in Academia servatae, in quibus tabulae et litterarum formae observantur. – Im. phot. D/75731. VARONE, Imagines 237. DELLA CORTE, Iuventus 34 sq. n. 70. 80 (Murtium et L. (sic!) Asicium temere sodales Iuventutis Pompeianae interpretans); CASTRÉN2 139 n. 48, 2. 193 n. 261, 1; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 62 n. 3 cum versione Anglica. Restabat a. 2006 sola litt. M. 1 Murtius MAU, N(umerius) Murtius haesitans CASTRÉN (de praenomine autem non constat, quod praecedit altera littera), 2 L(ucius) Asicius DELLA CORTE, P(ublius) Asicius CASTRÉN, ex exemplo a MAU typis exscripto P praetuleris, rursus autem Asicius, qui gladiator sit necesse est propter numerum XV, alibi quoque in hoc aedificio scripsit praenomine Luci signans. H. S. 4375 Tit. rep. ad dextram tit. 4372, superius, in facie orientali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1891 confecta, in qua litterarum formae cursivae observantur. Ex im. del. ultima potest et P aut R fuisse; muta autem bene se habet aliquid significans. H. S. 4376 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in facie orientali. Periit, nec im. phot. servantur. Mulvi Im. del. manu libera a MAU a. 1891 confecta, in qua litterarum formae cursivae observantur.

1827

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

Ex im. del. videtur MVLVI legi posse, ut datur in exemplo typis exscripto, non MVLVS, ut MAU prius ediderat et quod in ind. vocab. p. 761 repetit. Si ita res se habet, intellegendum est Mulvi nomen. Gens Mulvia Pompeis iam innotuit; cf. infra ad tit. 4885. H. S. 4378 Tit. rep. in eiusdem columnae facie septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1891 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 252; WACHTER 422 cum versione Germanica. – SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 172; RUBIO – BEJA2 RANO, Doc. ling. Lat. 292; CASTRÉN 150 n. 105, 3 (de Cassio); KEENAN, Graffiti 204 cum sola versione Anglica. Inferius MAU litteras FA (litt. A transversa caret) altas 1 cm ut videtur notat. Idem Felix Cassii redit in tit. 4331. – De assimilatione Frorus cf. SCHOPF, Fernwirkungen 137; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 81; rursus BATTISTI, Latino volgare 172 errorem scripturae putat. H. S. 4379 (cf. p. 705) Tit. rep. infra tit. praecedentem, ad dextram. Periit, nec im. phot. servantur. ENGSTRÖM, CLE 7; DIEHL, PWV2 270; BALDI, IP 87 n. 136 cum versione Italica; WACHTER 420 cum versione Germanica. – KAJANTO, Supernomina 7. 17; VILLE, Gladiature 308; MOSCI SASSI, Linguaggio gladiatorio 186 (argumentationis obscurae); P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 62 n. 4 cum im. del. ex ZANGEMEISTER et versione Anglica. 1 supplementum m[ur(millo)] a MAU supra propositum recipiunt ENGSTRÖM, DIEHL, BALDI, quamquam non omnes sine dubiis; mihi quidem apte supplevisse videtur MAU e titulo Pompeiano 5177 ubi Armentarius quidam nominatus est, qui e pictura apposita quam certissime gladiator fuit (vide autem quae exposuit H. SOLIN infra ad 5177). – 4 de agnomine in universo agit KAJANTO, qui collato PS. AUR. VICT. epit. 40, 15 putat cognomen Armentarii ortum esse inde quod vir antea (i. e. antequam gladiator factus est) fuit pastor armentorum (p. 17); ita et VILLE. Insuper KAJANTO e titulo aetatem ducit, ante quam agnomina orta sint (i. e. saec. I p. Chr. n.), quae aetate iam liberae rei publicae in titulis extare negat. “Forsitan fuerit senarius” ENGSTRÖM. Quamquam verba cadunt in iambos et nomina versui inserenda metrum pessum dare non res esset inaudita, ordo verborum non differt ab ea prosae orationis, unde opinionem ab ENGSTRÖM propositam reicere malim. P. K. 4380–4386 Tit. rep. in ludi gladiatorii V 5, 3 peristylii d lateris orientalis columna quinta a meridie. H. S. 4380 Tit. rep. in eius columnae facie meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, ex qua sumi potest primam litt. formam D cursivae habere; esse autem debet B.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI DIEHL, PWV2 295; WACHTER 454 cum versione GermaH. S. nica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 293. 4381 Tit. rep. in eadem columna ac tit. praecedens, in facie inter meridiem et orientem versus. Periit, nec im. phot. servantur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142; R. S. GARRAFFONI – P. P. A. FUNARI, in Roman Amphitheatres 191 (confuse). De fututricis vocabuli (quod Mau supplendum proposuerat, hic autem valde incertum manet) vi vide ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 122; potius adsenserim VILLE, Gladiature 312 adn. 199, qui hic nomen gladiatoris praetulerit. H. S. 4382 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 288; WACHTER 415 cum versione Germanica. H. S. 4383 Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 peristylii d lateris orientalis columna quinta a meridie, in facie orientali 142,5 cm a solo, scriptus litteris crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/75732. VARONE, Imagines 237. H. S. 4384 Tit. extat evanidus in ludi gladiatorii V 5, 3 peristylii d latere orientali, in columnae quintae a meridie facie inter septentriones et orientem versus 177 cm a solo, scriptus litteris tenuibus satis erasis; solum TRNTIVS aegre cerni potest. Contulit a. 2004 A. VARONE, eodem anno recognovi EGO. Im. del. manu libera a MAU a. 1899 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. – Im. phot. D/112785. VARONE, Imagines 237. DIEHL, PWV2 253; HUNINK, Graffiti 341 cum versione Germanica; WACHTER 452 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iiuventus 35; CASTRÉN2 227 sq. n. 402, 5; VILLE, Gladiature 313 adn. 199. Colonus MAU, DIEHL, VILLE, qui v. 2 a nomine seiungere vult; colonus CASTRÉN, nescio an recte (utique Colonus in tit. 4325 cognomen esse videtur); utcumque res sese habet, gladiator noster cognomine carere videtur, ut patet ex tit. 4302 (nisi duo gladiatores gentis Terentiae in Ludo versati sunt). – De scribendi ratione Trntius vide infra ad tit. 4405. H. S. 4385 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 287; HUNINK, Graffiti 342 cum versione Germanica; WACHTER 457 cum versione Germanica. Audomniam gladiatorem putat DIEHL, nomen Audomniae inauditum tamen; fortasse cum SOGLIANO et HUNINK et WACHTER aud(e) omnia intellegere possis (de vocalis finalis elisione ante vocalem vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 41). H. S. 4388 Tit. rep. in ludi gladiatorii V 5, 3 peristylii d lateris orientalis columna sexta a meridie, in facie inter septentriones et occidentem versus. Periit, nec im. phot. servantur. VILLE, Gladiature 309; MOSCI SASSI, Linguaggio gladiatorio 188. VI[Ↄ VI] suppl. MAU, quod necessarie incertum manet (duo numeri post nomen gladiatoris sinistra et dextra coronae signi positi semper fere aequales quidem sunt [cf. MAU, supra p. 521], non autem constat an VI integre restet). VILLE et MOSCI SASSI Capreolum nomen artis q. d. esse putant propter levitatem et agilitatem in eo insitas, nescio an recte. H. S. 4389 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. R. S. GARRAFFONI – P. P. A. FUNARI, in Roman Amphitheatres 191 (lectioni MAU adsentiuntur).

1828

POMPEII Latetne fortasse Clianti (= Cleanthi) filia? Cleanthus Graecanicum Romae et alibi in Italia provinciisque hic illic testatum. Lectio autem valde incerta (litt. N putativae in apographo a MAU edito hasta prima tantum cernitur; T et I quoque incertae). H. S. 4391 Tit. rep. in peristylii d lateris orientalis columna septima a meridie, in facie orientali. Periit, nec im. phot. servantur. De Lalages nominis usu cf. supra ad tit. 3041. 3042. Hic utrum de nomine illius notissimae meretricis an cuiusdam Pompeianae agatur, in ambiguo manet. H. S. 4392 Tit. rep. in eiusdem columnae facie inter orientem et septentriones versus. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1899 confecta Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 4397–4401 Tit. rep. in peristylii d lateris occidentalis columna sexta a meridie. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4397 Tit. rep. in eius columnae facie meridionali. DIEHL, PWV2 274 adn.; GEIST, PW2 28 sq. n. 26 cum versione Germanica; KRENKEL, PI p. 40 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 16 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 123 n. 414 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 343 cum versione Germanica; WACHTER 407 cum versione Germanica. – V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 10; DELLA CORTE, Amori e amanti 52 cum versione Italica; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 6 n. 20 b; VARONE, Erotica Pompeiana 67 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 165 cum versione Italica; JACOBELLI, Gladiatori 48; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 113; WALLACE, Introduction XVIII sq. n. 13 cum versione Anglica; DOSI, Eros 148 (cum versione Italica). 152 adn. 24 (errore inscriptionis nota numeri posita 4392); KEEGAN, Graffiti 263 cum sola versione Anglica. – Cf. MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 33. Vide supra ad tit. 4342. H. S. 4398 (cf. p. 705) Tit. rep. infra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 459; MONTERO CARTELLE, Priapeos 107 n. 33 cum sola versione Hispanica; WACHTER 1296 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 294; J. KEPARTOVÁ, Klio 66, 1984, 201 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. 1 Parthe haesitans proposuit WACHTER, tale autem nomen prorsus ignotum; num [S]parte fuerit, quod Romae tit. huius Corporis vol. VI 8794 redit, et saepius in tit. Graecis. – (a)nomala intellegi nequit (male “verkrüppelt” KEPARTOVÁ vertit), melius WICK (cf. p. 705) et DIEHL no(n) H. S. mala. – 2 in. p(ar)te DIEHL haesitans. 4400 Tit. rep. in eadem columna ac tit. tit. 4398. HUNINK, Graffiti 344 cum versione Germanica. – VILLE, Gladiature 242, qui temere Liscianus legendum proponit, cum eum pessime cum gladiatore [- - -]escius Flor[u]s tit. 4392 conectit (errore inscriptionis nota numeri posita IX H. S. 4392, addita falsa lectione [L]iscius). 4401 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. in eadem columna ac tit. tit. 4398. ENGSTRÖM, CLE 459. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 174; GIGANTE, Civiltà 167 adn. 32; MILNOR, Graffiti 272 n. 66 (quae incerta est, an locus Vergilianus sit). Vide supra ad tit. 1982. Carmin[- - -] autem et aliter intellegi potest, e. g. carmina, quod Pompeis tit. 10085 a (melius H. SOLIN, Gnomon 45, 1973, 274) redit. P. K. – H. S. 4403 Tit. rep. in podii superficie, quo porticus columnae coniunctae sunt, inter lateris occidentalis columnam secundam et tertiam a meridie, in tectorio gilvo. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S.

CIL IV Suppl. 4 4404 Tit. rep. in ludi gladiatorii V 5, 3 anta sinistra, i. e. orientali, exedrae g, a parte porticus, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 42; WACHTER 36 cum versione Germanica. Lectio certa secundum MAU. Levi coniectura HEDY initium restitui potest sic hedy myrom i. e. myrum; cf. hedychrum, genus quoddam unguenti. Quid sequitur obscurum. H. S. 4405–4413 Tit. rep. in eiusdem exedrae anta dextra, i. e. in pluteo inter membra f et g, a parte porticus, in tectorio rubro. Perierunt, nec im. phot. servantur. 4405 Tit. rep. in eius antae parte inferiore ut videtur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. HUNINK, Graffiti 345 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 35. Ex im. del. litt. tertiam a fine etiam L esse sumi potest. Eratne igitur M. Terntius Iuliu(s)? Forma Terntius litt. e tonica carens, quae saepius Pompeis redit (tit. 4302. 4361. 4384), sine dubio merus error scripturae iudicanda est (ita et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 43, ubi hunc tit. adde), ut et litt. -s caduca simili modo iudicetur (de ea quaestione vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 77–81). Ceterum tituli in ludo gladiatorio scariphati erroribus scripturae varii generis pullulant. H. S. 4406 Tit. rep. supra tit. praecedentem. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459; CASTRÉN2 182. Liccaius cognomen Illyricum est (KAJANTO, CASTRÉN). Idem redire videtur in tit. 4421. H. S. 4407 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Mur(millo) solvit MAU, et sane murmillones Pompeis saepe pugnaverunt; redeunt tamen in tit. 4288. 4292. 4313. 4351 gladiator nomine Murranus et in tit. 4374 alius glaH. S. diator Murtius. 4408 Tit. rep. supra tit. praecedentem. GEIST, PW2 48 sq. n. 58 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 111 n. 367 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 346 cum versione Germanica. – A. SOGLIANO, NSA ser. 5, vol. 7, 1899, 233 n. 95; HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 55. Ingenuosus sis SOGLIANO et HERAEUS, ingenuo(s)us GEIST et WEEBER, minus probabiliter; exitus -uous (nisi agitur de mero errore) explicari potest contaminatio alicuius generis inter -uos et -uus. Ingenuus hic est aut appellativum (ita M. SCHELLER – H. WIELAND, ThLL s. v. ingenuus, 1543, 46) aut cognomen (Pompeis tit. 3145. 7163 rogator). H. S. 4409 cf. CLE 1785 adn. 2292 adn. Tit. rep. supra tit. 4407, ad sinistram. ENGSTRÖM, CLE 459; DIEHL, PWV2 794; GEIST, PW2 78 sq. n. 11 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 347 cum versione Germanica; WACHTER 1441 cum versione Germania. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 176; P. CIPROTTI, SDHI 21, 1955, 339; M. GIGANTE, A & R n. s. 28, 1983, 43; FERRARO, Presenza 21; MILNOR, Graffiti 265 n. 18. sed omittit GEIST, errore manifesto. Est initium VERG. Aen. 1, 135, quod fortasse iterum legitur in titulo 8641 (vide etiam ea quae conscripsit DELLA CORTE supra ad titulos 8641 et 8798. Verba haec VERGILIANA locum communem (fortasse etiam iocosum) facta esse iuste putat GIGANTE. P. K. 4411 Tit. rep. supra tit. 4408. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 536; WACHTER 657 cum versione Germania. – M. ALBANA, Quad. Catan. 9, 1987, 57 sq.

1829

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI De scribendi ratione socis vicesumaris cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 26. 39. – NONIS pro novis merus error scripturae. H. S. 4412 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata, quae cum illa ab eo edita concinit. Extat autem Berolini in Academia alia im. del. manu libera a BLAU (nisi nomen Mau legendum) exarata, in qua 1 ex. et 2 in. redduntur. Lectio a MAU data valde incerta. Imprimis offendunt Felucio 1 ex. (lectio in ind. cogn. p. 749 repetita) et Graeciam 2 in. (a MAU in ind. geogr. p. 768 recepta); ceterum MAU ipse in schedis de Graeci am… cogitavit. – 1 ex. melius est Lucio puer(o) intellegere. – 2 in. ex im. del. a BLAU exarata patet etiam CVRAE legi posse. H. S. 4413 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a BLAU (nisi nomen Mau legendum) a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. HUNINK, Graffiti 348 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 34 n. 71 (essedarium G. Venuleium sodalem Iuventutis Pompeianae interpretans); CASTRÉN2 236 n. 441, 1 (de Venuleio). H. S. 4414 Tit. rep. in exedrae g pariete orientali, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. H. S. 4417–4427 Tit. rep. in ludi gladiatorii V 5, 3 triclinio n. H. S. 4417 Tit. rep. in triclinii n pariete occidentali, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. 1–2 de clausandi verbo, quod nusquam alibi testatum est (omnino deest in ThLL), vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 103. Nisi inest Clau(dius) Sat(urninus). H. S. 4418 (cf. p. 705) Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 116; GEIST, PW2 28 sq. n. 30 cum versione Germanica; BALDI, IP 48 sq. n. 71 cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 38 sq. cum versione Francogallica; HUNINK, Graffiti 349 cum versione Germanica; WACHTER 1461 cum versione Germanica. – A. W. VAN BUREN, RE XXI 2, 1952, 2037 (de SENECAE memoria Pompeis); RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 295; GIGANTE, Civiltà 150; ID., in Studi Salernitani 49; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271 (qui corrigit IP); BOMGARDNER, Story of Roman Amphitheatre 55; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 66 n. D 50 cum sola versione Anglica; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 147. Quae moventia SENECAM Pompeis notum fecerunt, multa esse possunt: philosophus instructor Neronis, qui gratiosissimus erat apud urbis omnes ordines; scriptor, cuius tragoediae Pompeis non ignotae erant (de hac re vide GIGANTE); utcumque res sese habet, paradoxum videri potest SENECAM, qui ludos gladiatorios vehementer condemnavit, hic commemoratum esse. – De scribendi ratione Senecas cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 83, qui alia exempla Graeca confert. H. S. 4419 Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 triclinii n pariete orientali 147 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 50 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/75733. VARONE, Imagines 238. H. S. 4420 (cf. p. 705) Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 triclinii n pariete orientali 224 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 74,5 cm a pavimento, scriptus litteris modice crassis penitus scariphatis. Contulit et apographum

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/75734. VARONE, Imagines 239. DIEHL, PWV2 269; HUNINK, Graffiti 350 cum versione Germanica; WACHTER 445 cum versione Germanica. – SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 148; VILLE, Gladiature 297; F. NARCISO, PPM 3, 1991, 1090 cum im. phot.; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 10; JACOBELLI, Gladiatori 48, BERRY, Complete Pompeii 142 cum sola versione Anglica imperfecta; R. S. GARRAFFONI – R. LAURENCE, in Written Space 30 cum sola versione Anglica (errore inscriptionis nota numeri posita 4220); KEENAN, Graffiti 205 cum sola versione Anglica. 1 prima litt. I in media parte transversa praedita, quae tamen extranea videtur; secundam litt. I sequitur alia linea brevior, ut duae lineae speciem litt. F cursivae prae se ferant; videtur tamen item extranea (MAU fortasse punctum interpretatus est). Punctum inter I et Ↄ. – 1 ex. +OI NARCISO, sed linea transversa pone SAMVS aliena est; intellege Samus (pugnae) I, (coronae) I. H. S. 4421 Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 triclinii n pariete orientali 257 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 147 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovi a. 2004. Im. phot. D/75735. D/75736. VARONE, Imagines 240. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459; CASTRÉN2 182. 1 LICCAIIVS legerim (quamquam confitendum est litt. E hastam alteram breviorem prima evenisse); utique scriptor Liccaeus voluit, cf. tit. 4406. – 2 MAU contendit scriptorem versu 2 versum 1 corrigere voluisse, obstat autem quod -IVS pone lacunam stat. H. S. 4422 Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 triclinii n pariete orientali 319 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 155 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus partim evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE, recognovi EGO a. 2004 et iterum a. 2008 et a. 2009, tertium a. 2011 et quartum 2014.

5

C(aius) Iunius vino casiu pa͆n[em](?) ligna olicula cepa vini

a(sses): a(sse-) I++ a(sses) ỊI s(emissem), a(sses) V s(emissem), [a(sses)] II s(emissem), [a(sses)] IIỊ, [- - -] [- - -]

Im. phot. D/75737. SOLIN, 709. 710. 713-0718. VARONE, Imagines 240. DIEHL, PWV2 393; BALDI, IP 5 n. 4 cum versione Italica; WACHTER 864 cum versione Germanica. – L. BREGLIA, in Pompeiana 53 (errore inscriptionis nota numeri posita 4428); ÉTIENNE, Vie quotidienne 232 sq. cum adn. 68. 461; MROZEK, Prix et rémunération 31 (errore inscriptionis nota numeri posita 4428); CASTRÉN2 179 sq. n. 207, 3 (de C. Iunio); H. SOLIN in Pompei 79, 284; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271 (recensus IP); H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 67; ID., in Studia mem. Alföldy 339– 341 (AE 2013, 263); E. SANTAMATO, Anc. Soc. 44, 2014, 314 sq. (obscurae argumentationis). Propter tectorii corrosionem litterae hic illic aut aegre cernuntur aut omnino evanuerunt. – col. I 2 litt. O reliquiae partis sinistrae aegre cernuntur. – 3 litt. C periit. – 4 PAN (A et N fortasse in nexu) mihi legere visus sum (MAU non expedivit), de qua re tamen aliquantum haesito. – 6 OLICVLA (aut fortasse OLLICVLA, si lineam transversam

1830

POMPEII secundae litt. L evanuisse licet) legere mihi visus sum. – 7 litt. P circulus apertus extat; CEPA, quam lectionem MAU haesitans dat, certa et VARONE et MIHI videtur, nisi quod pone litt. A crassiore ductu scariphata est linea curva litt. S similis; ad inscriptionem autem non pertinere videtur (de interpretatione vide infra). – 8 VINI legi, VINO MAU al. (vide infra). – col. II 1 litt. A legi, om. MAU. – Ceteros versus col. II MAU non recte disposuit; reapse quod MAU initio col. II ⁄AIS reddit, ad col. II 3 pertinet, etc. Praeterea col. I inter v. 3 et 4 alius versus erat; aliquae lineae, quae legi non possunt, aegre cernuntur. – Sprevi v. l. MAU col. II. Est index expensarum diurnarum ad victum variaque utensilia pertinentium, scriptus a C. Iunio, qui fortasse ad corpus officialium ludi gladatorii pertinuit. De singulis haec sunt monenda: 2 de scribendi ratione vino pro vinum vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 29. Contra v. 8 cum MAU aliisque editoribus et VÄÄNÄNEN vix VINO intellegi potest, nam quod legitur litt. O non est nisi rima tectorii, quam sequitur I; igitur gen. vini? – 3 de scribendi ratione casiu vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 36; non est cur cum MAU cas(e)u(m) scribas, nam scribendi ratio casipluries Pompeis alibique redit (cum case- in oppidi titulis non testata sit), erat igitur forma sermonis quotidiani constanter adhibita (cf. H. SOLIN – P. CARUSO, Vesuviana 8, 2016, 116. 119 sq.). – 4 si panis mentio hic fit, bene congruit quod memoratur una cum duobus ceteris cibariis, scil. vino et caseo (de pane cibario Pompeis memorato vide H. SOLIN – P. CARUSO, l. l. 114 sq.). – 6 oleum(?) legit MAU, olicula est ollicula (cf. H. SOLIN, in Veikko Väänänen, 30. 38), de quo vocabulo vide W.-D. LEBEK, ThLL s. v. ollicula 571, 43–45, quod vocabulum semel tantum innotuit: Antidot. Brux. 31; de scribendi ratione -l- pro -ll- (nisi oll- et legendum, non solum intellegendum) alia exempla Pompeiana enumerat VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 59. – 7 HEHL, Formen lat. 1. Deklination 48 in cepa accusativum pluralem omissa -s latere conicit, nescio an recte; per se usus pluralis admirationem non moveret in indice alimentorum comparandorum, ut fit e. g. in tit. 5380, ubi iuxta singularem pauca nomina alimentorum in plurali comparent (fecias, xeres [per xeros o xeras?], palmas); cf. H. SOLIN – P. CARUSO, l. l. 119. 122. – Fortasse pretia in col. II ad sola utensilia in col. I memorata spectant, excepta maiore litt. A solitaria a MAU neglecta, statim pone IVNIVS posita, ita ut vino cum a(sse-) I++ cohaereat, casiu cum a(sses) IIS, etc. (aliter MAU et ÉTIENNE et MROZEK vino cum a. VS etc. coniungunt); cum caseus et praesertim panis tanto plus vino constare non possent, in indice scriptor fortasse id notare in mente habuit, quod eo ipso tempore emerat. Si recte sentio maiorem litt. A ad nomen C. Iunii spectare, putarim hanc litt. A inscriptionem columnae secundae pretia singulorum utenH. S. silium anticipare, itaque a(sses) significare. 4423 Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 triclinii n pariete orientali 234 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 114 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004 et iterum a. 2018. Ἑτοίμου Ἰσομάχου [Τε]λαμών. Im. phot. D/75708. SOLIN, 3446. 3448 (a. 2018). VARONE, Imagines 239. H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 341. Graecus est titulus, lectu autem difficillimus propter multas lineas superimpositas. Lectio supra data tamen haud improbabilis. 1 Hetoemus -me Romae quoque occurrit (SOLIN, Personennamen2 795) necnon Histonii (tit. huius Corporis vol.

CIL IV Suppl. 4 IX 2884), Polae (tit. huius Corporis vol. V 256), Nemausi (tit. huius Corporis vol. XII 3861); iam in regionibus Graecis (IG II2 5876. TAM III 1, 444 aet. Rom.). – 2 Ἰσόμαχος defendi potest; de quo nomine vide BECHTEL, HPN 227 (qui Crotonensem saec. VI laudat; praeterea Athenis IG II2 1036 saec. II). – 3 ΤελαμώνTelamo saepius et in Graecia et in Italia occurrit. H. S. 4424 Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 triclinii n pariete orientali 71 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 86 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE, recognovi EGO a. 2004 et iterum a. 2018. Im. phot. D/75709. SOLIN, 3451. 3452. 3454 (a. 2018). VARONE, Imagines 239. Lectionis difficillimae. 1 non liquet. In fine fortasse PIS; scriptor Helpis sibi voluerit? – 2 si prima litt. Titi praenomen exponit, cogitare possis de gentilicio Rub- incipiente; maxime haesitans de Rubel(l)iniu͆s cogitavi, quod est cognomen perraro testatum, immo plerumque forma Rubellinus; praeterea quaedam litt. parum cessissent. Sin prima litt. P esset (quae tamen aegre probari potest), temptare possis pruriendi verbum (de quo vide P. GROSSARDT, ThLL s. v. prurio 2391 sq.), quomodo autem post PRVRI (quod admitti potest) intellegendum sit, non bene video. Itaque operae pretium non est diutius de lectione coniectare. H. S. 4425 Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 triclinii n pariete meridionali 76,5 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 97 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE, recognovit H. SOLIN a. 2004 et iterum a. 2018. Im. phot. D/75710. SOLIN, 3455–3459 (a. 2018). VARONE, Imagines 240. Non expedivimus. Manus imperita scriptoris semianalphabeti superficie duro et rudi male cessit. H. S. 4426 Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 triclinii n pariete occidentali 61 cm ab angulo inter meridiem ac occasum versus, 132 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus satis evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/75711. VARONE, Imagines 238. Della Corte, Iuventus 35. Della Corte temere Asicium eundem ac murmillonem L. Asicium tit. 4329 esse contendit (non autem certum est eum Lucium fuisse). H. S. 4427 Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 triclinii n pariete occidentali 15 cm ab angulo inter meridiem ac orientem versus, 134,5 cm a pavimento, scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/75712. VARONE, Imagines 238. Periit cauda litt. R; litt. O restat minima pars a sinistra. H. S. 4428 (cf. p. 705) Tit. rep. in tabernae V 5, 4 (non tabernae 3, ut contendit MAU) poste dextro, in tectorio coloris incerti. Periit, nec im. phot. servantur. 2 intellexeris fortasse tunca(s) V[- - -]; de forma syncopata tunca (cf. Germ. Tünche) vide VÄÄNÄNEN, Latin vulH. S. gaire3 45. 4429 Tit. rep. in pariete externo prope alterutrum ex duobus ostiis VI 5, 10 aut 19. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 320; GEIST, PW2 34 sq. n. 11 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 42 sq. cum versione Francogallica; HUNINK, Graffiti 367 cum versione Germanica; WACHTER 510 cum versione Germanica. – FLINCK, Epigrammatum forma 28; CASTRÉN2 179 sq. n. 207, 5 b (de M. Iunio); F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977,

1831

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 18 n. 69; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 170 sq.; WALIntroduction 90 n. 191; LOHMANN, Graffiti 73. FLINCK de personificationis forma apud Graecos vulgata, Romae autem rariore disserit. H. S. 4430 Tit. rep. in aedium VI 7, 1 triclinii 4 pariete septentrionali, intranti a sinistra, ubi VÄÄNÄNEN etiamtum a. 1935 vidit. Periit, nec im. phot. servantur. LACE,

Glove dicet: Sympore, Valeria Euce male periat opordet. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata (non differt ab ea a MAU publici iuris facta). DIEHL, PWV2 487; HUNINK, Graffiti 371 cum versione Germanica (cf. H. Solin, Gymnasium 121, 2014, 99 sq.); WACHTER 1163 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJA3 RANO, Doc. ling. Lat. 296; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire 54, qui vidit; WALLACE, Introduction 52 n. 41. Lectio satis certa, ut et argumentum: Chloe amanti suo Symphoro dicit Valeriam Euchen rivalem suam perire oportere. – 1 de omissa aspiratione in Glove loco Chloe et Symp(h)ore vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56; de scribendi ratione Glove cum v transitoria vide VÄÄNÄNEN, l. l. 49; dicet est praesens, ut bene vidit VÄÄNÄNEN, l. l. 21 sq. – 2 primum de Naevol(us) male periat legendo cogitavi (Naev(os?) MAU; Naevolus cognomen per se satis notum). Valeria Euce male periat autem satis certe legitur (de forma primae litt. R confer eam v. 1). Cognomen Euche Pompeis saepius redit (hanc scribendi rationem omissa aspiratione adde apud VÄÄNÄNEN, l. l. 56). Adde igitur nostram albo Pompeianorum CASTRÉN2 233 post n. 428, 16; periat lectio certa videtur; haec scribendi ratio Pompeis saepe redit (vide VÄÄNÄNEN, l. l. 37). – 3 scriptores Pompeiani perraro tenues in medias mutavere, de qua re vide Väänänen, l. l. 54, qui autem hic lectionem OPORDIIT a. 1935 confirmare potuit. H. S. 4431 Tit. extat 138 cm in septentriones ostii VI 8, 21 et 163 cm a solo litteris tenuissimis, nunc evanidis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Veiu͆ṃ. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. G/175. D/ 113329. VARONE, Imagines 258. Restat VEIV et litt. ultimae lineae sinistrae pars superior. VEIVV autem quid sit, non clare perspicio. MAU, ind. cogn. p. 746 inter exempla Veii nominis forma Veiuu collocat, quod fieri potest, etiamsi duplex litt. u explicatione indiget. Fortasse ita expedire licet, ut scriptor programmatis alicuius in casu accusativo meminerit; nexu litt. V et M adhibito pars dextra litt. M cecidisse, quod litteris tenuissimis facile fieri potuerit. H. S. 4432 Tit. extat 214 cm in septentriones ostii VI 8, 21 et 151 cm a solo litteris tenuissimis, nunc evanidis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER a. 1889 exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. G/176. G/177. D/ 113329. D/113330. D/113371. VARONE, Imagines 258. Corrige in lemmate “ad d. 4431” pro “ad d. 1”. 1 fortasse legendum C. Vibius Datus. – Reliqua excepi ita: 2 IIDICI II II I; 3 [- - -]IIDIIVS; 4 II◦IIIO; quid autem subsit, nescio. 1 si recte lectum, C. Vibium hunc Datum albo Pompeianorum CASTRÉN2 241 n. 457 post n. 9 adde. H. S. 4433 Tit. rep. in domus VI 8, 21 poste septentrionali. Periit, neque im. phot. servantur. Contra extat tit. Oscus a ZANGEMEISTER laudatus in eodem poste 3,5 cm ab angulo occidentali, 157 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Contulerunt a. 1994 A. VARONE, qui apographum charta perlucida faciendum curavit, et a. 2008 H. SOLIN. Titulus Oscus: Im. phot. D/84404. D/85780. D/85780. VARONE, Imagines 257. – VETTER, Handbuch 32c = Imag. H. S. Ital. Pompei 58. 4434 Tit. rep. in aedium VI 11, 8 (del Labirinto) ostio, intranti ad dextram, in tectorio fusco. Periit, nec im. phot. servantur. WEEBER, DWH 47 n. 102 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 389 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 329 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVINRICHARDSON, in Ancient Sex 240 sq. cum versione Anglica. F. FANCIULLO, AGI 82, 1997, 191 sequens MAU et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 70, fel(l)a(t) intellegit. Agi autem potest et de imperativo fela, quae forma quidem Pompeis testata est (tit. 5396, fortasse et 1869 [vide supra ad tit. 1869]), cum testimonia certa formae fela(t) Pompeis desint (tit. 4997. 5095 incerta praebent). Quamquam concedendum est litt. dentalem -t exituum verbalium infirmam fuisse, de qua re praesto sunt plura testimonia Pompeiana (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 70 sq.). H. S. 4435 Tit. extat 139 cm in meridiem ostii VI 11, 16, 145,5 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE, recognovit a. 2005 et iterum a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/82425. D/82426. VARONE, Imagines 263. VARONE ante titulum excepit litteras multo breviores INI, quas tamen discernere non potui. Sine dubio Amar(antus); deest in indice cognominum p. 747. Amaranti cognomen Pompeis saepius occurrit. Proxime infra est tit. 1385a. H. S. 4436 Tit. extabat 177 cm ostii VI 11, 16 ad septentriones, 135,5 cm a solo, scriptus litteris tenuissimis iam evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE. Nuper periit, frustra quaesivi a. 2004 et 2006. Im. phot. D/81827. VARONE, Imagines 264. 1 inest nomen Ianuarii? H. S. 4438 Tit. rep. ibidem ac tit. praecedens. Periit, nec im. phot. servantur. Veri simile est de dei Neptuni nomine agi, cum Neptuni cognomen inusitatum fuerit; de qua re cf. supra ad tit. 1765. H. S. 4439 (cf. p. 705) Tit. extabat 177 cm ostii VI 11, 16 ad septentriones, 110 cm a solo, scriptus litteris tenuissimis nunc evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993; nuper periit, frustra quaesivi a. 2004. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/81828. VARONE, Imagines 264. DIEHL, PWV2 464; MONTERO CARTELLE, Priapeos 108 n. 38 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 135 n. 457 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 402 cum versione Germanica; WACHTER 1311 cum versione Germanica. – CANTARELLA, Pompei 93 cum versione Italica; DEFELICE, Roman Hospitality 115; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. Interpretatio in add. p. 705 data sine dubio praeferenda. Nota Pithanes nomen sine aspiratione scriptum (indicare sprevit MAU, ind. p. 752; contra animadvertit H. S. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56). 4440 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, superius. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S.

1832

POMPEII 4441 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. WEEBER, DWH 66 n. 188 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 403 cum versione Germanica; WACHTER 1336 cum versione Germanica. – DEFELICE, Roman Hospitality 115, male; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. Idem Isidorus sine dubio in tit. 1383 et 4699 redit. H. S. 4442. 4443 Tit. rep. infra et ad dextram tit. 4441. Perierunt, nec im. phot. servantur. Eadem Thymele, quae nomen suum constanter Timele scripsit, Pompeis saepe signavit; cf. supra ad tit. 1378 et H. SOLIN, in Veikko Väänänen 33. H. S. 4445 Tit. rep. in pariete externo prope ostium VI 13, 20. Periit, nec im. phot. servantur. 3 Facetus fortasse idem est ac gladiator Facetus Mesoni tit. 4284. 4312. 4315. 4362 memoratus. H. S. 4446 Tit. rep. in insulae VI 12 pariete externo, e regione VII 13, 20. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 404 cum versione Germanica. Nexus bene peritus redit CIC. Brut. 81 et iuris et litterarum et antiquitatis bene peritus. 267 omnis publici iuris antiquitatisque nostrae bene peritus. AMBR. in psalm. 118 serm. 7, 18 Paulus bene peritus in lege. H. S. 4447–4453 Tit. rep. in aedibus VI 13, 2 (del Gruppo dei vasi di vetro). Perierunt, nec im. phot. servantur. De iis aedibus egit P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 29–102. Tectorium peristylii post terrae motum a. 62 restitutum est, tituli igitur inter a. 62 et 79 scariphati sunt (vide LOCCARDI, p. 66). H. S. 4447 Tit. rep. in aedium VI 13, 2 peristylii 14 pariete occidentali, ad dextram portae quartae. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 540. 630 adn.; GEIST, PW2 50 sq. n. 7 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 117 n. 75 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 79 n. 119 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 160 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 27 n. 44. 135 n. 456 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 410 cum versione Germanica; WACHTER 1134 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 297; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85, 22; E. RISCH, Mus. Helv. 32, 1975, 108 = Kleine Schriften 592; H. SOLIN in Pompei 79, 285; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271 (qui corrigit IP); A. RICHLIN, Garden of Priapus2 82 cum versione Anglica; VARONE, Erotica Pompeiana 47 cum versione Italica; A. HELTTULA, in Laughter down the Centuries II 152 sq.; P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 76 n. 1; MILNOR, Graffiti 166; LOHMANN, Graffiti 272. 1 litt. F et L in im. del. formas cursivas n. IV 8 et IV 11 apud ZANGEMEISTER, tab. I correspondentes ostendunt. – 2 eadem forma litt. L in ultimo vocabulo redit, et im. del. eandem formam ostendit post litt. P, quam sequitur linea verticalis, fortasse aliena (cf. autem quod dicit MAU in comm.); hanc rursus sequitur litt. O. Legendum igitur plour(i)ma(m)? Similem lectionem MAU prius in Bull. Inst. 1875, 191 dederat, post autem reiecit. BALDI nomina Fonticuli et Pisciculi ad membra femineum et virile spectare putat (errore tamen “da Pesciolino a Fontanella” vertit); item iis vim amatoriam attribuunt M. MCGOWAN, ThLL s. v. pisciculus, 2202, 57–58, RICHLIN, VARONE, HELTTULA, fortasse recte (de mero ioco cogitat FR. VOLLMER, ThLL s. v. fonticulus, 1028, 43–44). Utique de sexu feminino et masculino alternato cogitant et CANALI – CAVALLO atque WACHTER. H. S. 4448 Tit. rep. supra tit. praecedentem. H. S. P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 76 n. 2.

CIL IV Suppl. 4 4449 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 76 n. 3. irvo MAU, ind. vocab. p. 760; EGO potius de irrumandi verbo male scripto cogitarim. H. S. 4450 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. H. S. P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 76 n. 4. 4451 Tit. rep. in eorum aedium repositorii 19 pariete meridionali, in tectorio rubro. P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 76 n. 5 (minus accurate). H. S. 4452 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae (e. g. B, D) observantur. P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 76 n. 6 (minus accurate). H. S. 4453 Tit. rep. infra tit. praecedentem. H. S. P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 76 n. 7. 4455–4459 Tit. rep. in aedibus VI 13, 6 (del Forno di ferro), ubi prodierunt et tit. 1489–1511. Perierunt, excepto tit. 4459; nec im. phot. servantur. H. S. 4455 = 1492 Tit. rep. in aedium VI 13, 6 peristylii 13 lateris occidentalis columna tertia, meridiem versus. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 136 n. 19. In im. del. deest 1 altera linea litt. O, quam notat ZANGEMEISTER in im. del. tab. XXX 30 ad tit. 1492; 2 circulus litt. P. H. S. 4456 (cf. p. 705) = CLE 929. Tit. rep. in aedium VI 13, 6 cubiculi 20 pariete meridionali. BÜCHELER, CLE 929; DIEHL, PWV2 671 cum add. p. 62; GEIST, PW2 74 sq. n. 26 cum im. del. (p. 100) et versione Germanica; WEEBER, DWH 167 n. 578 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 414 cum versione Germanica; WACHTER 830. – A. MAU, RM 23, 1908, 264–266 (errore 4556) (AE 1909 sub n. 116); DIEHL, Inscriptiones Latinae XIV cum im. del.; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 298; BASSI, Scrittura calligrafica 126 n. 197 cum im. del. tab. LXX 197 ex PRESUHN (parum accurata); VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 64. 66. 116; W. D. LEBEK, ZPE 32, 1978, 219 adn. 12; G. BONFANTE, ANRW II 29, 1, 1983, 449 adn. 90; CASTRÉN2 227 sq. n. 402, 7; A. M. SODO, in Storie da un’eruzione 259; J. M. SERRANO DELGADO, Habis 18/19, 1987/88, 357 sq.; A. M. SODO, in Storie da un’eruzione 259; WALLACE, Introduction 90 sq. n. 192; BERRY, Complete Pompeii 103 cum sola versione Anglica; S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 137 n. 25; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 15 (de tutat activo loco deponentis); TRAN, Dominus tabernae 130; MILNOR, Graffiti 120 sq. cum versione Anglica. 1. de ratione nominis Eudoxsus scribendi (i. e. -xs- pro -x-) vide VÄÄNÄNEN 64. – 3 de ratione verbi supstenet scribendi (i. e. -pst- pro -st-) vide VÄÄNÄNEN 66, de ea verborum OMNE MODV scribendi vide infra. 1 de M. Terentio Eudoxso et de Terentiis vitam Pompeis degentibus in universum vide CASTRÉN, cf. supra ad tit. 1507 quoque. – Nomen M. Terenti Eudoxsi metrum vitiare agnovit iam BÜCHELER, qui molossum sicut Maecenas in archetypo quodam insertum fuisse dicit verbumque supstenet ab auctore tituli male pro e. g. sustentat scriptum esse contendit. Nomina M(arcus) Terentius litt. S finali priore neclecta dimetienda esse quasi dactyli duo putant AUCTORES plerique, parum autem probabile esse putat LEBEK, qui de litt. S finali in titulis Pompeianis neclecta amplius agit. Verbum supstenet hac sede contra metrum positum habent indicium prosodiae iam saec. I p. Chr. n. non semper ubique vigentis AUCTORES nonnulli (inter quos vide imprimis BON-

1833

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI FANTE);

quam opinionem respuit LEBEK, fortasse recte. – 3 OMNE◦MODV inscriptum est puncto ad verba dividenda posito. Habent pro omnimodum nec (ut putat SOGLIANO, vide supra p. 532 ad loc.) pro omni modo WICK, BÜCHELER (vide et DIEHL, De m finali 237), contra quos defendit omne(m) modu(m) MAU (vide supra p. 705 ad tit. 4456, cf. AE 1909 sub n. 116 quoque; similiter iudicat ut videtur PRINZ, Deo et u vocalibus 126). Esse accusativum pro adverbio positum (more sermonis q. d. vulgaris et eo temporis imperii labentis) docet VÄÄNÄNEN, recte, ut videtur. De virtute amicitiae hac inscriptione definita vide amplius SERRANO DELGADO. Verba huius tituli sine ullo dubio carmen esse voluit is qui titulum inscripsit. Item sine ullo dubio metrum pessum dedit, nominibus versui insertis. Vitiorum autem metricorum et formarum verborum causa titulus a VIRIS DOCTIS valde (nec semper nec ab omnibus satis apte) tractatus est. Quod autem intenderat inscribere distichon elegiacum aucP. K. tor tituli, consentiunt AUCTORES paene omnes. 4457 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. charta perlucida et alia im. del. manu libera a MAU exaratae Berolini in Academia servatae. HUNINK, Graffiti 415 cum versione Germanica. – S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 138 n. 26. Imagines del. litt. A linea transversa carentem exhibent; quamobrem in pariete defuisse credendum est, lapsu calami H. S. exemplo typis exscripto a MAU addita est. 4458 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 138 n. 27. [A?]per errore LIPIZER – LOCCARDI. H. S. 4459 Tit. extat in aedium VI 13, 6 cubiculi 20 pariete occidentali 48 cm ab angulo inter septentriones ac occidentem versus, 113 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/81829. VARONE, Imagines 265. S. LIPIZER – P. LOCCARDI, in Rileggere Pompei 2, 138 n. 28. 1 N periit. – 2 lapsu tectorii in. restat ṾIRIA tantum (reliquiae lineae sinistrae litt. V aegre cernuntur). – 3 restat POL. Quamquam hodie VIRIA tantum legitur, explicationi a MAU datae adhaerendum est; linea obliqua expuncta ab eo visa plane periit. H. S. 4460–4470 Tit. quaerere non potuerunt A. VARONE et H. SOLIN, cum loca impedita essent. H. S. 4460 Tit. rep. in aedium VI 13, 10 cubiculi g pariete orientali, intranti a dextra, in tectorio rubro. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4461 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4462–4466 Tit. rep. in aedibus VI 13, 13. Perierunt, nec im. phot. servantur. De aedibus egit B. GOBBO, in Rileggere H. S. Pompei 2, 333–397. 4462 Tit. rep. in ostii pariete septentrionali, in mortario. H. S. B. GOBBO, in Rileggere Pompei 2, 364 n. 1. 4463 Tit. rep. in triclinii n pariete meridionali ut videtur, prope portam quae in tablinum l immittit, rubrica scriptus in lapide tofaceo. B. GOBBO, in Rileggere Pompei 2, 364 n. 2. Pictura parietalis triclinii generum primi et secundi q. d. est (vide GOBBO 359). H. S. 4464 Tit. rep. in peristylii o pariete meridionali, in tectorio violaceo.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI B. GOBBO, in Rileggere Pompei 2, 364 n. 3. Pictura parietalis peristylii generis secundae q. d. est (GOBBO 359). H. S. 4465 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. B. GOBBO, in Rileggere Pompei 2, 364 n. 4 (male). H. S. 4466 Tit. rep. in porta culinae v, in stipitis sinistri mortario. B. GOBBO, in Rileggere Pompei 2, 364 n. 5. Intellegendum aut maximus Caesar aut Maximus Caesar(is servus); male GOBBO, quae Caesaris nomen per ludibrium additum putat. H. S. 4467–4470 Tit. rep. in aedium VI 13, 16 cellae q stipite sinistro, alius infra alium scriptus (ZANIER tit. membro d tribuit, vix recte). Perierunt, nec im. phot. servantur. De eis aedibus H. S. egit K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 399–492. 4467 Im. del. charta perlucida a MAU ut videtur exarata Berolini in Academia servata. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 435 n. 1. Exemplum a MAU typis exscriptum ab im. del. discrepat, cum in hac litt. M praecedat C et non I. An C aliena sit, ut contendit MAU, non satis constat. H. S. 4468 Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 435 n. 2. Fortasse initium eius notissimi carminis quisquis amat κτλ., de quo vide infra ad tit. 6892. H. S. 4469 Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 435 n. 3. H. S. 4470 Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 435 n. 4. Lectio a MAU data certa. H. S. 4471–4491 Tit. rep. in pariete externo ad sinistram ostii aedium VI 13, 19. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. De his titulis egit K. ZANIER, H. S. in Rileggere Pompei 2, 273–277. 4471 Tit. rep. ubi incepit aedium VI 13, 19 tectorium coloris incerti. HUNINK, Graffiti 416 cum versione Germanica. – LEPPIN, Histrionen 192; K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 274 n. 7. De quaestione quis sit hic Actius, cf. supra ad tit. 1903. H. S. 4472 Tit. rep. propior harum aedium ostio, in tectorio coloris incerti. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 274 n. 6. Probabile est Fructum pristinum servum cuiusdam Festi(i) fuisse, qui in possessionem Augusti (ita mihi videtur collato tit. 4473) transiit (miro modo ZANIER). H. S. 4473 Tit. rep. propior ostio in tectorio coloris incerti. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata (quae pauxillum tantum ab im. del. supra p. 533 edita differt). K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 274 n. 5. Augusti Attianus ZANIER bene ut videtur; quod autem putat Fructum fortasse ad gregem Acti Castrensis pertinuisse, sine dubio reiciendum: fuit Caesaris servus, qui olim Attii cuiusdam servus fuerat (eum Attium adde apud CASTRÉN2 140 n. 54). Nota Fructum Augusti, non Caesaris servum nuncupatum esse, ut saepius evenit saec. I (vide CHANTRAINE, Freigelassene 174–188. 399). – Duo Fructi necesse est, ut in tit. 4472 et 4473 praesto sint, et sane Fructi cognomen Pompeis pluries occurrit. H. S. 4474 Tit. rep. infra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 384; WACHTER 586 cum versione Germanica. – K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 274 n. 4. H. S. 4475 Tit. rep. infra tit. praecedentem. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 17. H. S.

1834

POMPEII 4476 Tit. rep. ad dextram tit. 4472, superius. Delic(ate), v͆a(le). K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 274 n. 10. Ex im. del. potius DELIC V͆A legerim, i. e. delic(ate), va(le). Praeterea vocativus Delii nominis arte Deli est (cf. NEUE, Formenlehre 13, 127 sq.). Nota et Deli nomen gentile raro tantum occurrere (vide SOLIN – SALOMIES, Repertorium2 67), item cognomen, licet Pompeis redeat modo simili in salutatione (tit. 4215 Deli, va(le), fortasse et 1290); contra gens Dellia Pompeis testata (CASTRÉN2 163 n. 151, 1–2). H. S. 4477 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 575; GEIST, PW2 52 sq. n. 15 cum versione Germanica; BALDI, IP 23 n. 31 cum versione Italica; WEEBER, DWH 34 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 417 cum versione Germanica; WACHTER 1201 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 299; DELLA CORTE, Amori e amanti 49 cum versione Italica; VARONE, Erotica Pompeiana 153 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 36 cum versione Italica; A. VARONE, in Donna e lavoro 210; ID., Riv. Stud. Pomp. 16, 1005, 100 cum adn. 43–44 (p. 108); WALLACE, Introduction 46 n. 18; K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 273 sq. n. 3. 2 de genetivo utriusque loco dativi vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 118 (item BALDI, qui quidem optionem ellipsis utriusque rebus proponit). Iidem tit. 4066 signant (ibi Felicl- scriptum). De quaestione, utrum aliae feminae in titulis parietalibus Pompeianis memoratae eodem nomine inditae ad eandem Feliculam H. S. spectare possint, refert VARONE. 4478 Tit. rep. infra tit. praecedentem. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 274 sq. n. 11. Musicus insitive vel lusitive explicat MAU (vide et ind. vocab. p. 760); hoc autem vox nihili (K. PLEPELITS, ThLL s. v. lusitive 1867, 3–4 lusit luna temptavit, minus verisimiliter). EGOMET institue (aut in loco institui?) haesitans proposuerim, linea transversa litt. T aut male posita aut male delineata; praeterea nota ultimam Λ secundum Mau fortasse alia manu scriptam esse). H. S. 4479 Tit. rep. infra tit. praecedentem. HUNINK, Graffiti 416 cum versione Germanica. – LEPPIN, Histrionen 192; K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 274 n. 8. De quaestione quis sit hic Actius, cf. supra ad tit. 1903. – In comm. lege “4471” pro “4466”. H. S. 4480 Tit. rep. infra tit. 4478 ad sinistram. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 274 sq. n. 13. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4481 Tit. rep. ad dextram tit. 4477, superius. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 274 n. 12. Si re vera nihil periit (neque e. g. de [Felicis]sime cogitandum), inesse potest Simae cognomen, ut bene vidit MAU, ind. cogn. p. 753, exitu -e loco -a praeditum (de quo cognomine vide KAJANTO, Cognomina 237; SOLIN, PersonenH. S. namen2 746). 4482 Tit. rep. ad dextram tit. 4478. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 14. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. QVIVS MAU in im. del. Ex im. del. lectione agitur fortasse aut de forma pronominis cuius (de scribendi ratione qu- vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 55) aut de Quinto quodam Veio (gens Veia notissima Pompeis: CASTRÉN2 235 n. 434). Si lectioni a MAU supra p. 534 adhaerendum, gentilis quidam gentis Oviae

CIL IV Suppl. 4 nomen suum scripsit (ita CASTRÉN2 201 n. 296, 0); male H. S. ZANIER praenomen habet servo inditum. 4483 Tit. rep. sub tit. praecedenti. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 16. Romulus fuit ille notus Pompeianus, qui saepe nomen suum parietibus tradidit; vix inest ENN. ann. 115, Pompeis tit. 3135. 7353. 8568. 8995a. b testatum (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 100). 4484 Tit. rep. infra tit. praecedentem. H. S. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 21. 4485 Tit. rep. ad dextram tit. 4482. ENGSTRÖM, CLE 143; DIEHL, PWV2 511; GEIST, PW2 54 sq. n. 23 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 116 n. 73 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 68 n. 91 cum versione Italica; WEEBER, DWH 138 n. 484 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 418 cum im. del. ex MAU et versione Germanica; WACHTER 1153 cum versione Germanica. – ÉTIENNE, La vie quotidienne 462 adn. 64; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 109; H. SOLIN, Arctos 7, 1972, 194 sq. adn. 6; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271; ID., Erotica Pompeiana 123 cum adn. 202; K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 274 n. 9; HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. In exemplo a MAU typis exscripto corrige va(le). Hectice sine ullo dubio est casus vocativus nominis masculini (sicut habent SOLIN, BALDI, WEEBER); GEIST putat esse nomen femininum, nimis decenter et parum apte (et contra metrum), cum et nomini masculino nihil obstet et vocabulum pupe spectet ad puerum (nec scio, cur de lapsu calami putaverimus). – pupe satis clare legitur, inde lectio Sure (i. e. Syre) ab ÉTIENNE proposita reiectanda est. (De vocabulo pupi vide VÄÄNÄNEN.) – Mercator esse nomen proprium alicuius viri perspexerunt VIRI DOCTI.– Versus claudicans. Si post vale e. g. iam aut post Mercator monosyllabum (e. g. iam, nunc) addas, restituitur versus specie hexametri. P. K. – H. S. 4486 Tit. rep. infra tit. praecedentem. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 20 (male de nomine). H. S. 4487 Tit. rep. infra tit. praecedentem. H. S. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 18. 4488 = CLE 49. Tit. rep. infra tit. 4482. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. BÜCHELER, CLE 49; DIEHL, PWV2 685; MONTERO CARTELLE, Priapeos 146 n. 186 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 250 sq. cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 419 cum versione Germanica; WACHTER 1114 cum versione Germanica. – H. BARDON, Latomus 24, 1965, 500 adn. 3; D. R. SHACKLETON BAILEY, Phoenix 32, 1978, 321 sq.; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 66; COURTNEY, Musa lapidaria 94 sq. 302 n. 82 cum versione Anglica; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 42 cum versione Germanica; K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 273 n. 2; SPAL, Poesie 151–153 cum versione Germanica. De vi vocabuli colei vide amplius ADAMS. – Aptius quam BÜCHELER, CLE (unde supra ad tit. 4488) explicant titulum SHACKLETON BAILEY et COURTNEY 302. SHACKLETON BAILEY neminem senem (qui supinus quidem pedicari nequit) sic quoque pedicare velle, cum amor senilis opinione Romanorum foedus sit; unde coleos senis incassum culum eius protegere et omnino inutiles esse; similiter COURTNEY, qui praeterea contendit scriptorem huius versus de coleis ex hernia, senum morbo haud raro, culum tegentibus cogitavisse, fortasse recte. P. K. 4489 Tit. rep. infra tit. praecedentem. H. S. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 15. 4490 Tit. rep. ad dextram tit, praecedentis. H. S. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 19.

1835

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4491 cf. CLE 1785 adn. 2292 adn. Tit. rep. prope ipsum ostium VI 13, 19. ENGSTRÖM, CLE 459; DIEHL, PWV2 786; GEIST, PW2 68 sq. n. 75 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 152 n. 211 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 39 n. 78. 92 n. 298 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 420 cum versione Germanica; WACHTER 1427 cum versione Germanica. – BASSI, Scrittura calligrafica 126 n. 199 cum im. del. tab. LXX 199 ex PRESUHN (parum accurata); GIGANTE, Civiltà 191 adn. 50; VARONE, Erotica Pompeiana 50 cum adn. 62; WALLACE, Introduction 82 sq. n. 157; K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 273 n. 1; Milnor, Graffiti 196 adn. 13. Est PROP. 2, 5, 9–10. P. K. 4492–4504. 5471 Tit. rep. in ipsis aedibus VI 13, 19 (di Sextus Pompeius Axiochus). Eos quaerere non potuerunt A. VARONE et H. SOLIN, cum loca impedita essent. Neque im. phot. servantur. H. S. 4492 Tit. rep. in aedium VI 13, 19 aditu, in pariete meridionali.

+ Ḷivineie hic Pỵrrhicẹ, v͆a(le) CA Im. del. charta perlucida a ZANGEMEISTER ut videtur (aut a MAU?) exarata Berolini in Academia servata. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 16, 2005, 100 cum adn. 46 (p. 108); K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 22; DIBIASIE, Writings 236 cum versione Anglica (minus accurate). 1 ambigebatur, utrum de nomine viri an feminae agatur. Cum MAU, ind. p. 751 viro Nymphico attribuat, VARONE, collato tit. parietario Pompeiano recens ab eo edito (AE 2000, 310), de prostituta Nymphice cogitat. Nunc autem, collata im. del. a MAU in editione praeparanda non adhibita, me in hanc lectionem, haesitans quidem, commisi, quam im. del. cum exemplo a MAU dato effeci: + ḶIVINIIIE HIC. Ante in im. del. lineae verticalis pars superior cernitur, quid autem sit, prorsus incertum. Quamquam im. del. hic adhibita et editio inter se aliquantum differunt, lectio supra data defendi potest (nota tamen formam litt. L in apographo admodum singularem et brevem lineam verticalem exiente versu a MAU in editione notatam in im. del. deesse). Intellege Livinei(a)e. Gens Livineia Pompeis testimoniis confirmata est (vide CASTRÉN2 183 n. 220, ubi sub 1 corrige Dexius), cuius gentiles fortasse clientes illius Livineii Reguli (PIR2 L 291) sunt, qui a. 59 Pompeis spectaculum gladiatorum dedit. – 2 Pyrrhice cognomen viri esse debet (ita et Mau, supra p. 752). – 3 non ad inscriptionem pertinere videtur. In iisdem schedis altera im. del. manu libera exarata extat, ubi manu ZANGEMEISTER aut MAU ineunte versu suprascriptum est “[amianthus?]”, quod fieri nequit. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4493 Tit. rep. in ostii pila angulari interna sinistra, a parte ostii, in tectorio gilvo. H. S. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 23. 4494 cf. CLE 1864 adn. Tit. rep. infra tit. praecedentem. HUNINK, Graffiti 421 cum versione Germanica. – VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 22 sq.; K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 24; DIBIASIE, Writings 236 cum versione Anglica. Quedam esse i. q. quidam (nec que(n)dam neu simile quid) maxime probabile esse putaverim (quod DIBIASIE qu(a)edam proponit, minus verisimile); de litt. E pro I scripta in universum vide VÄÄNÄNEN. Exordium fabellae AESOPIAE imitari visum est BÜCHELER; inscriptiones eiusdem argumenti saepius repertae sunt Pompeis, vide supra ad tit. 2386. P. K. – H. S. 4495 Tit. rep. in aedium VI 13, 19 cubiculi g pariete septentrionali. DIEHL, PWV2 440; GEIST, PW2 96 sq. n. 44 partim, cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 40 sq. partim, cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 155 n. 540 qui corrupit; partim, cum versione Germanica; WACHTER 943 cum versione Germanica. – J. ANDREAU, in Mercati nel mondo romano 84 sq.; WALLACE, Introduction 67 sq. n. 98; K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 276 n. 34. 2 Lamius a MAU haesitanter lectum et a ceteris EDITORIBUS acceptum (excepto WALLACE, qui D. Accius conicit) difficultates praebet, nam tale nomen nusquam alibi Latine innotuit (extat quidem nomen Graecum Λάμιος [BECHTEL, HPN 557], quod tamen raro testatum est). – 3 eo pro ego DIEHL haesitans. H. S. 4496 Tit. rep. in aedium VI 13, 19 tablini p anta dextra, in tectorio rubro. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 43; GEIST, PW2 40 sq. n. 17 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 422 cum versione Germanica; WACHTER 39 cum versione Germanica. – K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 sq. n. 27. 2 im. del. litt. L formam cursivam plus minus n. IV 13a apud ZANGEMEISTER tab. I respondentem exhibet. H. S. 2 felic(issimum) MAU CET., potuit et felic(iter). 4497 Tit. rep. in aedium VI 13, 19 alae f pariete orientali, in tectorio rubro. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 276 n. 33 (cum adn. confusa); DIBIASIE, Writings 239 sq. Altera im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. In ea deest litt. A finalis in im. del. a MAU publici iuris facta inclusa; paenultima A loco B esse potest. Quid sibi autem scriptor voluerit, prorsus obscurum. Quod DIBIASIE CICCI numerum repraesentare coniecit, valde incertum manet. H. S. 4498 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata, ex qua sumi potest inscriptionem 11 (alt.) × 7,5 (long.) patere. DIEHL, PWV2 610; GEIST, PW2 58 sq. n. 40 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 129 n. 119 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 26 n. 41 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 423 cum im. del. ex MAU et versione Germanica; WACHTER 1175 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 152; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 174 cum im. del. (e MAU supra p. 535 repetita); VARONE, Erotica Pompeiana 113 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 38 cum versione Italica; LANGNER, Graffitizeichnungen 32 fig. 7 g (im. del. e MAU supra p. 535 repetita); ALDRETE, Daily Life 233 cum sola versione Anglica; WALLACE, Introduction 75 n. 130; K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 276 n. 32; KEENAN, Graffiti 136 cum sola versione

1836

POMPEII Anglica (minus accurata); DIBIASIE, Writings 239 sq. cum versione Anglica. 1 quod MAU in im. del. pone S dat, ad inscriptionem pertinere non videtur (nisi est punctum formae artificialis ad vocabula distinguenda positum; punctum eiusdem generis in im. del. et in 2 pone NOLI extare videtur). – 1, 3 Thynas, Fortunatam MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore errore; Thyrsa DIBIASIE ex SOGLIANO AL., male sine sine dubio. Thyas Graecanicum hic est femininum; esse potest et viri (cf. SOLIN, Namenbuch2 375 sq.). H. S. 4499 Tit. rep. in alae f anta dextra, a parte atrii, in tectorio nigro. H. S. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 276 n. 28. 4500 Tit. rep. infra tit. praecedentem. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 276 n. 29 (cum explicationis conatu, minus verisimili). H. S. 4501 Tit. rep. infra tit. praecedentem. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 276 n. 30. H. S. 4502 Tit. rep. in aedium VI 13, 19 atrii b pariete meridionali, inter portas cubiculorum d et e. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 25. Pictura huius parietis est generis tertii q. d. (vide ZANIER, l. l. 257). H. S. 4503 Tit. rep. eodem loco ac tit. praecedens. K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 275 n. 26 (cum explicatione periculosa). H. S. 4504 Tit. rep. in aedium VI 13, 19 cubiculi l pariete orientali, in tectorio gilvo. GEIST, PW2 50 sq. n. 2 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 137 n. 477 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 424 cum versione Germanica; WACHTER 691 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 148 (de amantis acclamatione); BASSI, Scrittura calligrafica 126 n. 198 cum im. del. tab. LXX n. 198 ex PRESUHN, Pompeji; DELLA CORTE, Amori e amanti 38 cum versione Italica; V. SAMPAOLO, in PPM V, 1994, 202; WALLACE, Introduction 47 n. 21 (errore 4811); K. ZANIER, in Rileggere Pompei 2, 276 n. 35; DIBIASIE, Writings 241 cum versione Anglica. VBOCVMQ male im. del. a PRESUHN, Pompeji edita (ei assentitus est BASSI). Sine dubio ubicumq(ue) es (ita et MAU, supra p. 765); male DIBIASIE ubicumq(u)e {s} intellegendum proponit. H. S. 4505–4523 Tit. rep. in aedibus VI 14, 20 (di Vesonius Primus vel di Orfeo). H. S. 4505 Tit. rep. in aedium VI 14, 20 peristylii o porticu orientali, in columnae tertiae a septentrione facie orientali, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. CASTRÉN2 135 n. 32 (de Annio). 151 n. 107, 1 (de Catio); DIBIASIE, Writings 244 cum versione Anglica. Anni(u)s intellegunt MAU et CASTRÉN, fortasse recte (rursus Annis nomen proprium DIBIASIE minus accurate); annis autem excludi nequit. H. S. 4506 Tit. extat in aedium VI 14, 20 peristylii o porticu orientali, in columnae secundae a septentrione facie orientali, 126 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE, recognovi EGO a. 2004. Ias Im. phot. D/74217. VARONE, Imagines 265. DIBIASIE, Writings 244. Legendum IAS (litt. S aegre cernitur). MAU, ind. p. 760 de vocabulo las cogitat (assentiente DIBIASIE), quod tamen vox nihili est. Intellegendum autem sine dubio est cognoH. S. men Ias, quod Pompeis saepe occurrit. 4507 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur.

CIL IV Suppl. 4 WEEBER, DWH 110 n. 359 cum versione Germanica; H. S. HUNINK, Graffiti 426 cum versione Germanica. 4508 Tit. rep. in aedium VI 14, 20 peristylii porticus orientalis et septentrionalis columnae angularis facie occidentali, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 732; WACHTER 1514 cum versione Germanica. Est t(h)ronus (sic et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56); non notatur a MAU, ind. p. 765. Nisi est [pa]tronus. H. S. 4509 = CLE 359 cum add. p. 855. cf. 945 adn. Tit. rep. in aedium VI 14, 20 peristylii o porticus septentrionalis et occidentalis columnae angularis facie orientali, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata (pauxillum tantum ab im. del. a MAU publici iuris facta differt). BÜCHELER, CLE 359 cum add. p. 855; DIEHL, PWV2 584; WEEBER, DWH 50 n. 124 cum versione Germanica v. 3 tantum eius lectionis quam dedit MAU, supra; sed vide infra; HUNINK, Graffiti 427 cum versione Germanica; WACHTER 1059 cum versione Germanica. – Z. POPOVA, in Studia in honorem V. Beševliev 195; VARONE, Erotica Pompeiana 59 cum adn. 79 cum versione Italica; P. CUGUSI, GIF n. s. 1, 2010, 35; DIBIASIE, Writings 245 cum versione Anglica. 1 et 2 (quis)quis BURSIAN (vide supra p. 536 ad tit. 4509) et inde AUCTORES paene omnes (inter quos: BÜCHELER, DIEHL, VARONE), qui mentionem faciunt etiam lectionis (si)quis a MAU, supra propositam; 1 potius quis(quis), ut putaverim, sed 2 non resolvendum esse opinor metri gratia (vide infra). – 3 legendum esse nil ẹsṭ u͆nius putat VARONE, vix recte; nil ais uncius DIBIASIE arbitrario. De metro nobis quidem nihil constat. 1 huius tituli praebet verba eadem quae leguntur in carminis Pompeiani 4091 v. 2 (i. e. in pentametro), de quo cf. POPOVA, vide supra ad tit. 4091 quoque. Qua re mihi non absurdum videtur esse putare etiam v. 1 huius inscriptionis esse hemistichum posteriorem pentametri (nec obstare notionem quod nihil periit opinor). Quae cum ita sint, v. 2 veri simillime sit initium hexametri, unde non de vocabulo quis in quis(quis) vel aliquid simile resolvendo putare possum. – De significatu v. 3 nihil expedivimus. “Potrebbe aversi cioè una lettura del tipo nil est unicus, ‘non è per niente il solo’. Non so, tuttavia, quanto essa sia attendibile, per significato” VARONE 59 adn. 79. Sub hac inscriptione in im. del. extat litteris maioribus Graece ut videtur scriptum ΕΡΔ (prima litt. aliquantum incerta manet). P. K. – H. S. 4510 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. Quae im. sub hac inscriptione aliam infra ad sinistram exhibet: CYN.

H. S. 4511 Tit. rep. in eiusdem columnae facie septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata (paucis locis ab exemplo a MAU typis exscripto differt). DIBIASIE, Writings 246 cum versione Anglica. 4 im. del. IILIX exhibet; eratne igitur [F]elix? – 4 vix cum DIBIASIE Ser(vus?) intellegendum, quod Servi cogno-

1837

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI men inusitatum fuit. – 9 ex im. del. fortasse Iustus legi potest. H. S. 4512 Tit. rep. in eiusdem columnae facie occidentali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata, quae paucis locis ab im. del. a MAU publici iuris facta differt, detrimento suo ut videtur. DIBIASIE, Writings 246. 249 cum versione Anglica. 2 HIIROS SOGLIANO, IIIIROS imagines del., II Eros male DIBIASIE, scriptor autem fortasse re vera Heros voluit; qui Heros fortasse servus cuiusdam Pacciae fuit (gens Paccia Pompeis pluribus testimoniis confirmata: CASTRÉN2 201 sq. n. 297); nomen patronae consonantis simplificatione et immo fortasse litt. G scriptum esse. – 3 Herm(i)as DIBIASIE arbitrario. – 4 Chivir Didquesi arbitrario DIBIASIE; fortasse legendum Chius Roi +++ (gens Roia redit Romae [etiam in fistulis: tit. huius Corporis vol. XV 7521. 7522. Suppl. It. 2 Velitrae 18], Ferentini [in nomine fundi Roiani tit. huius Corporis vol. X 5853], Caere [AE 1975, 377], saepius in Africa). ). – 6 esi mennais arbitrario DIBIASIE; fortasse legi potest [- - -]icia Nais? – 7 Ca Hrnucuncius arbiH. S. trario DIBIASIE. 4513 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. DIBIASIE, Writings 246 cum versione Anglica. Im. del. supra 1 III exhibet. – 2 quod proposuit Mau Echinus legendum (assentiente DIBIASIE) plus minus eius apographo respondet, nomen autem personae Echinus omnino ignotum (cf. tamen cognomen Echinia tit. AE 2001, 1099 = 2002, 592 Novaria). Haesitans cogitavi de [A]ṛhinus (Ἀρχῖνος), quod saepe in provinciis Graecis redit, Romae autem hucusque testimoniis certis non confirH. S. matum (sed cf. SOLIN, Namenbuch2 1399). 4514 Tit. rep. in eiusdem columnae facie meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. Imagines del. v. 1. 11–12 charta perlucida a MAU (?) exaratae Berolini in Academia servatae.

DIEHL, PWV2 324; WEEBER, DWH 496 cum versione Germanica; WACHTER 580 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 136 n. 35 (de Antonio, errore 4154); DIBIASIE, Writings 247 cum versione Anglica. 1 ex im. del. nominis forma incerta fit, quasi SVLLAIIS sit. Sed fortasse aliquae lineae im. delineanti fugerunt. – 2 Antistus ut cognomen iudicat MAU, ind. cogn. p. 747, potius autem est, ut iam suspicatus est I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 446 sq., nomen Antistius (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 29), quod addendum igitur albo Pompeianorum CASTRÉN2 135 sq. n. 34; de i omissa in hiatu cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 40 ubi adde. Rursus excludi non potest gentilicia Antistius, Marius Antonius vice cognominum usurpata esse. – 11 AMPHICVO im. del., MAU autem lineam transversam litt. T (et non litt. C) se vidisse confirmat;

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI utcumque res se habet, nomen erat Amphitryo, litt. u loco y posita, ut saepe evenit (adde apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32 sq.); contra r omissa merus error scripturae est. H. S. 4515 cf. CLE 1864. Tit. rep. in eiusdem columnae facie inter meridiem et orientem versus. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. HUNINK, Graffiti 428 cum versione Germanica. Exordium fabellae AESOPIAE imitari visum est BÜCHELER; inscriptiones eiusdem argumenti saepius repertae sunt Pompeis, vide supra ad tit. 3136. P. K. 4516 Tit. rep. in aedium VI 14, 20 peristylii o lateris occidentalis antae secundae a septentrione (quae columnarum seriem ad sinistram claudit) facie septentrionali, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. DIBIASIE, Writings 247 cum versione Anglica. MAU, ind. cogn. p. 751 Naupegus inter cognomina affert (assentiente DIBIASIE). Cum tale cognomen nec Graece nec Latine testatum sit, potius cogitandum subesse appell. naupegus (de qua vide M. HILLEN, ThLL s. v. naupegus 246, 69 – 247, 5) quod apud scriptores Romanos (TARR. PAT. dig. 50, 6, 7; EDICT. IMP. DIOCL. 7, 13 AMBR. Abr. 2, 7, 38; CHALC. comm. 337 p. 330; GLOSS. (LINDSAY) V Abba NA 21) necnon in titulis Italiae provinciarumque (huius Corporis vol. XI 2135. XIII 11861; I. Ephesos 668) nonnumquam usurpatur. H. S. 4517 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. MONTERO CARTELLE, Priapeos 144 n. 178 cum sola versione Hispanica. – MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 177 cum im. del. (e MAU supra p. 537 repetita); LANGNER, Graffitizeichnungen im. del. tab. 34 fig. 733 (e MAU supra p. 537; inscriptio non redditur). De lectione non certe constat. Si re vera mucillum paries exhibet, esse videtur mugillum, deminutivum ex mugium vel muium moium (μοιόν), i. e. parva mentula; cf. J. SVENNUNG, in Studi Castiglioni II 982 sq. (cui assentitur G. USTRNUL, ThLL s. v. mugillum, 1558, 17–19). H. S. 4519 Tit. rep. in aedium VI 14, 20 membro l, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 607; MONTERO CARTELLE, Priapeos 129 n. 117 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 92 n. 145 cum versione Italica; WACHTER 1152 cum versione Germanica. – W. HERAEUS, RhM 70, 1915, 40 = Kleine Schriften 224; FR. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 227. BIVILLE quaerit, utrum διὰ τοῦτο φιλῶ, μαίνομαι an διὰ τούτου φίλου μαίνομαι intellegendum sit, sine dubio autem scriptor primam optionem voluit. H. S. 4520 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. HUNINK, Graffiti 429 cum versione Germanica; WACHTER 17 cum versione Germanica. – DIBIASIE, Writings 252 sq. cum versione Anglica. Inscriptio rhythmi iambici vel trochaici speciem prae se fert. Scriptor in animo habuerit telluri rusticae cuiusdam fundi territorii Vesuviani alludere, oppositae vitae urbanae Pompeianae? Aut agitur de Tellure dea, incolae ruris (cf. tit. AE 1998, 279 [saec. II ex., Ostia] Silvane ruris incola), ut proponit WACHTER? “Inhabitants of the country (and?) of H. S. the land” DIBIASIE, vix recte. 4521 Tit. extat in aedium VI 14, 20 membri r pariete occidentali 143 cm ab angulo inter septentriones ac occidentem versus, 153 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/74214. VARONE, Imagines 266. H. S.

1838

POMPEII 4522 Tit. extat in aedium VI 14, 20 membri r pariete occidentali 167 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 96 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/74212. VARONE, Imagines 266. Memoratu dignum Pandari cognomen perraro testatum; de quo vide infra ad tit. 4791. H. S. 4523 Tit. extat in aedium VI 14, 20 membri r pariete occidentali 133 cm ab angulo inter meridiem ac occidentem versus, 80 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. manu libera exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/74218. VARONE, Imagines 266. HUNINK, Graffiti 430 cum versione Germanica. – CANTARELLA, Pompei 142 cum versione Italica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143; WILLIAMS, Roman Homosexuality2 293 cum versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 340 cum versione Anglica. Iam ex im. del. patet finem inscriptionis vix recte a MAU exceptam esse, et titulo iterum iterumque inspecto haec fere mihi legere visus sum: PIIDICAV certum est, deinde est aut I aut T (cuius linea transversa fortuita esse potest), deinde S et postremo linea verticalis (quae superne dextra fortasse transversam habet, ita ut instar litt. T eveniat). Quod legi potest aut pedicaut SI (vel ST) aut pedicavist(i); cf. H. H. S. SOLIN, in Veikko Väänänen 32. 4524 Tit. rep. in pariete externo ad sinistram ostii 21 aedium VI 14, 21. 22, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. Legitur aut e (praep.) vobis, iunctura quae saepe apud auctores redit, semper fere partitive (desideratur autem in indice vocab. p. 758 s. v. e praep.), aut inest interiectio eh, quae redit tit. 1112; alibi in nostris libris non legitur, sermonis cottidiani tamen propria fuisse debet, quia in linguis Romanicis vivit (cf. HOFMANN, Umgangssprache3 19 sq.); in lingua Italiana inde a saec. XIV occurrit, cf. M. CORTELAZZO – P. ZOLLI, Dizionario della lingua italiana 2, Bologna 1981, 375). Nisi est ae, quam interiectionem adfert PETR. gramm. suppl. 168, 6. 7. 9, quae nusquam alibi in libris redit. H. S. 4527 Tit. rep. in muro externo inter VI 14, 24 et 25 lapide, ut videtur, scriptus in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. Quod Pardalus cognomen inusitatum fuit, praetulerim collato tit. 4998, ubi potius Pardalas legitur (vide infra ad tit. 4998), et hic Pardalas legere, eo magis, si 4527 et 4998 ad eundem Pardalam spectant, ut videtur (cf. H. SOLIN, Arctos 45, 2011, 164). De Pardalae cognomine viri cf. H. S. SOLIN, Namenbuch2 1146. 4528 Tit. rep. in cellae b, quae tabernae VI 14, 28 a sinistra adiacet, pariete occidentali, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 430; GEIST, PW2 96 sq. n. 42 cum versione Germanica; BALDI, IP 16 sq. n. 21 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 196 sq. partim, cum versione Italica parum accurata; WEEBER, DWH 154 n. 534 cum im. del. et cum versione Germanica; WACHTER 973 cum versione Germanica. – GAHEIS, Altrömisches Leben 3, 18 cum adn. 43 p. 27; L. BREGLIA, in Pompeiana 52 (de usurae ratione); DELLA CORTE, Case ed abitanti3 94 sq. n. 125– 126 adn. 1–2; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 86, n. 42; CASTRÉN2 239 n. 454, 1 (de Vettia); A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 273; EVANS, War, women and children 154 sq. adn. 76; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 215; C. PERASSI, Comunicazioni. Circolare di informazione dei Soci della Società numismatica italiana 27, 1998, 7–11; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 170 n. H 39 cum sola versione Anglica; WALLACE, Introduction 68 n. 99; KLOFT, Wirtschaft 104 cum im. del.; cum versione Germanica; COOLEY,

CIL IV Suppl. 4 Manual 115; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 324; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 259 n. H 61 cum sola versione Anglica. 2 usu VARONE, usu(ra) CETERI. – 3 Febra. Faustilla aut Febr. a Faustilla MAU (similiter DELLA CORTE, BALDI). Itaque feneratricem fuisse Faustillam putant DELLA CORTE (cf. etiam quod ad tit. 8203 notavit) et EVANS, quod prorsus incertum manet; nota scribendi rationem Febrar- Pompeis alibi quoque testatam esse (vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 41). – Eadem feneratrix Faustilla redit tit. 8203. – De ratione usurae non certe constat; si recte MAU haberet, usura 45 centenis pro anno fuisset (nota praeterea usu intellegi posse). H. S. 4529–4532. 5473. 5474 Tit. rep. in aedibus VI 14, 30 (di Laocoonte). H. S. 4529 Tit. rep. in aedium VI 14, 30 horti l ut videtur (quem MAU improprie peristylium vocat) pariete septentrionali, carbone scriptus. Periit, nec im. phot. servantur. Posito tit. bene lectum esse fortasse licet in eo exercitationes scripturae videre; pluries repetitum ego, 3 ego tego. H. S. 4533–4542 Tit. rep. in aedibus VI 14, 37. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; nec im. phot. servantur. 4533 cf. CLE 41 adn. = ILS 1319 Tit. rep. in aedium VI 14, 37 atrii b pariete septentrionali, inter duas portas, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. DESSAU, ILS 1319; DIEHL, PWV2 113; GEIST, PW2 42 sq. n. 32 cum versione Germanica; BALDI, IP 29 n. 36 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 432 cum versione Germanica; WACHTER 763 cum versione Germanica. – DIEHL, De m finali 83; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 300; BASSI, Scrittura calligrafica 126 n. 194 cum im. del. tab. LXIX n. 194 (ex PRESUHN, Pompeji); CASTRÉN2 130 n. 7, 2; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271; WEEBER, Humor 53 cum sola versione Germanica; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 47 cum versione Germanica; WALLACE, Introduction 91 n. 193; MILNOR, Graffiti 120 cum versione Anglica. 1 Haudius BALDI, errore manifesto; cf. VARONE. De viro C. Hadio Ventrione et de gente eius vide CASTRÉN. Cognomen Ventrionis ad virum irridendum fictum esse putat DESSAU, recte (imprimis si cogitas de huius cognominis etymologia (i. e. a venter) et de loco inter Beta(m) et Brassica(m), ubi Hadius natus esse dicitur. – V. 2/3 locus indicatus inter Beta(m) et Brassica(m) (beta et brassica significare puto idem fere quod lingua Germanica Kraut und Rüben) scriptus ad virum irridendum quoque intellegit DESSAU, optimo iure. Non nego quod verba inscriptionis inde a natus senarium faciunt, dubito autem utrum revera carmen voluerit conscribere is qui titulum inscripsit, imprimis cum ordo verborum plane sit is prosae orationis. P. K. 4538–4540 Tit. rep. in aedium VI 14, 37 atrii b pariete orientali, in tectorio rubro. Im. del. charta perlucida exaratae Berolini in Academia servatae. H. S. 4542 Tit. rep. infra tit. 4540, in tectorio rubro. 1 ex im. del. a MAU edita conicere possis Cosconi nomen extrahere. Gens Cosconia Pompeis fortasse tit. 8124 redit, cf. H. SOLIN, Epigraphica 30, 1968, 109 (vide infra ad tit. 8124). H. S. 4543–4546. 5475. 5476 Tit. rep. in aedibus VI 14, 38. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 4544 Tit. rep. in aedium VI 14, 38 peristylii k porticus septentrionalis columna secunda ab oriente, in tectorio rubro. 2 pruri[- - -]: verbum pruriendi aut substantivum pruriginis supplendum; cf. tit. sequentem. H. S.

1839

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4545 Tit. rep. in aedium VI 14, 38 peristylii k porticus septentrionalis columna tertia inter occidentem et meridiem, in tectorio rubro. 3 prurictus prurictat voces nihili sunt (cf. P. GROSSARDT, ThLL X 2, 2389, 67–69). Subesse videtur forma pruriginis substantivi (nisi pruriendi verbi). Cf. tit. praecedentem. H. S. 4546 Tit. rep. in aedium VI 14, 38 peristylii k porticus meridionalis columna secunda a meridie, in tectorio rubro. Periit (frustra quaesivi a. 2003). DELLA CORTE, sched. 1962. “Aemilius malim legere quam Lemnius” DELLA CORTE, H. S. vix recte. Lemnius Pompeis redit tit. 1253. 4547–4555. 5477 Tit. rep. in muro externo inter VI 14, 38 et 39. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 4547 Tit. rep. in tectorio gilvo. WEEBER, DWH 56 n. 164 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 433 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. H. S. Journ. 108, 2013, 340 cum versione Anglica. 4548 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, superius. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 87 = Naturalia non turpia 230 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143. H. S. 4549 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. BASSI, Scrittura calligrafica 126 n. 192 cum im. del. tab. LXIX n. 192 (ex PRESUHN). Ex im. del. lectio TERMINALIS non omnino excludi potest, quamquam paenultima et in im. del. et in exemplo typis exscripto potius speciem litt. N habet. H. S. 4550 Tit. rep. prope tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 497; WEEBER, DWH 143 n. 507 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 434 cum versione Germanica; WACHTER 833 cum versione Germanica. Matialis merus error scripturae (ita et VÄÄNÄNEN, Latin H. S. vulgaire3 69). 4551 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. DIEHL, PWV2 340; WACHTER 550 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 301. H. S. 4555 Tit. rep. prope ipsum ostium aedium VI 14, 39. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL – M. NICHOLLS, Tyche 27, 2012, 101 n. 10. Vide supra ad tit. 1211. H. S. 4556–4559. 5478 Tit. rep. in aedium VI 14, 39 aditu a. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. 4556 Tit. rep. in aedium VI 14, 39 aditus a poste sinistro. Periit, nec im. phot. servantur. CASTRÉN2 154 n. 117,1 (de Cissonio, cuius nomen Pompeis saepius redit). H. S. 4559 Tit. rep. in aedium VI 14, 39 aditus a poste dextro. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. HUNINK, Graffiti 435 cum versione Germanica. De Cissonio vide supra ad tit. 4556. H. S. 4561–4570 Tit. rep. in aedibus VI 14, 40. Frustra quaesiverunt H. S. A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. 4562 Tit. rep. in aedium VI 14, 40 peristylio h, in septentriones (loco exacte non notato), in tectorio gilvo. DIEHL, PWV2 749; BALDI, IP 82 sq. n. 129 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 436 cum versione Germanica;

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI WACHTER 1166 cum versione Germanica. – MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 38 cum versione Italica. 140 cum im. del. repetita e MAU supra p. 540 cum versione Italica. De pateor pro patior scribendi ratione cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 37. – Quae, Peterula MAULUCCI VIVOLO utroque loco sequens MAU supra p. 540, intelligens quidem cognomen Petrullae; Petrulla anaptyxi scriptum haesitans DIEHL conicit (assentientibus VÄÄNÄNEN, l. l. p. 47, BALDI, SOLIN, WACHTER), fortasse recte, etiamsi Petrullae cognominis adhuc nulla exempla innotuerunt, est tamen forma probabilis derivata ex Petro, quod erat antiquum praenomen Oscum, postea cognomen, ex quo etiam cognomen viri Petrullus derivatum (MAU autem peterula inter vocabula ind. p. 762, 4 laudat). Cf. H. SOLIN, Arctos 47, 2013, 275. H. S. 4563 Tit. rep. infra tit. praecedentem, ad sinistram. DIEHL, PWV2 368; WACHTER 567 cum versione Germanica. – BASSI, Scrittura calligrafica 126 n. 193 cum im. del. tab. LXIX n. 193 (ex PRESUHN, Pompeji). 1 Romanus a Mau in indice nominum p. 746 insertum, vix recte; de eius nominis explicatione vide infra ad tit. 4565, ubi idem memoratur. – 2 sum DIEHL proponit, recte H. S. ut videtur (nisi suaẹ intellegere volueris). 4565 Tit. rep. in aedium VI 14, 40 peristylii h columna septentrionali, in facie inter meridiem et occidentem versus, in tectorio gilvo. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. BASSI, Scrittura calligrafica 126 n. 193 cum im. del. tab. LXIX n. 193 (ex PRESUHN, Pompeji). Iidem Quintus et Romanus iam in tit. 4563 redeunt. MAU, ind. p. 746 putat subesse nomen trimembre. Romanus autem hic vix gentilicium esse potest (quamquam extat munere gentilicii functum: SOLIN – SALOMIES, Repertorium2, 156 sq.). Quintus in cognomen transiisse potest (ut interdum evenit), et fortasse habemus duos aut tres amicos, quorum nomina parieti inscripta sunt: Quintus, Romanus, Felix vel Quintus, Romanus felix, nisi Quintus se civem Romanum felicem pronuntiare voluit: Quintus Romanus H. S. felix. Cf. et infra ad tit. 4667. 4566 Tit. rep. in aedium VI 14, 40 viridarii i pariete occidentali, ad sinistram portae triclinii l. HUNINK, Graffiti 437 cum im. del. e MAU supra p. 540 repetita et versione Germanica. – MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 173 cum im. del. (e MAU supra p. 540 repetita); LANGNER, Graffitizeichnungen 44 adn. 260. 61. 88. 110; im. del. tab. 82 fig. 1261 (e MAU supra p. 540); J. SVENNUNG, in Studi Castiglioni II 977 sq.; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143. Etsi lectio prorsus incerta manet, SVENNUNG (scribendi rationem tomintare pro tormentare VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 69 iure omittit, ut et alia exempla litterae r ante consonantem omissae meros errores scriptoris explicat) tormentare accipere periclitatur vertens “Felicio, du sei gequält!”. LANGNER (in disco) suspicatur phallum fortasse iuvenem urgere. H. S. 4567 Tit. rep. in aedium VI 14, 40 viridarii i pariete septentrionali, ad dextram portae triclinii l. E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 20; BONARIA, MRF II 86 n. 775; LEPPIN, Histrionen 192; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 276. 278. 281 cum versione Anglica. De quaestione quis sit hic Actius, cf. supra ad tit. 1903. De calos cf. supra ad tit. 1283. Miro modo A. MAURENBRECHER, ThLL s. v. calos, 183, 51 hic formam femininam subesse putat (sed Acti vocativus est). Eadem verba redeunt tit. 5018. H. S. 4570 Tit. rep. in aedium VI 14, 40 triclinii l portae poste sinistro.

1840

POMPEII Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. In fine re vera B (formae q. d. barocae) fuisse videtur. H. S. 4571–4576 Tit. rep. in muro inter ostia aedium VI 14, 40 et 41. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 4571 Tit. rep. in muro inter ostia aedium VI 14, 40 et 41 nescio quo loco. omniaca dat MAU in indice vocab. p. 762 (item ThLL IX 2, 588, 56). De voce nihili tamen ageretur, quam ob rem H. S. potius omnia CA(- - -) intellegendum est. 4573 Tit. rep. in eodem muro ac tit. 4571. 4572, ad dextram tit. praecedentis. Fortasse screibe, Cei possis. Gens Ceia Pompeis floruit H. S. (vide CASTRÉN2 151 sq. n. 109). 4576 Tit. rep. in eodem muro ac tit. 4571–4575. WEEBER, DWH 132 n. 431 cum versione Germanica. H. S. 4577–4591 Tit. rep. in ins. VI 15 latere meridionali. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. 4577 Tit. rep. in ins. VI 15 latere meridionali, prope insulae angulum occidentalem, carbone scriptus. De illo notissimo Piero vide supra ad tit. 1901. H. S. 4578 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, carbone scriptus. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 77 n. 101 b. Habitum quendam, qui tit. 4589 redit, DELLA CORTE ad Cn. Poppaeum Habitum refert, quem dominum et possessorem aedium Casa degli Amorini dorati habet, quia ibi sigillum Cn(- - -) Ha(- - -) inventum Cn. Poppaeum Habitum solvit, prorsus arbitrario (contradicunt S. DE CARO, in Ancient Roman Villa Gardens, Washington 1987, 131; SEILER, Casa degli Amorini dorati 136 cum adn. 979). H. S. 4579 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. HUNINK, Graffiti 446 cum versione Germanica. H. S. 4580 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. HUNINK, Graffiti 447 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 87 = Naturalia non turpia 230 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 337 cum versione Anglica. Ampliate (voc.), quod nomen saepe Pompeis redit (vide ind. cogn. p. 747, adde tit. 7168 al. [in pluribus candidatorum commendationibus innotuit]. 8448. 8872. 8990. H. S. 9026. 9078. X 847–8), bene coniecit MAU. 4581 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, lapide scriptus. HUNINK, Graffiti 448 cum versione Germanica. H. S. 4582 Tit. rep. supra tit. praecedentem. HUNINK, Graffiti 449 cum versione Germanica. H. S. 4583 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentium, carbone scriptus. Sincioli cognomen peculiare nusquam alibi testatum, sed defendi potest (vide KAJANTO, Cognomina 168). H. S. 4585 Tit. rep. infra ad dextram tit. praecedentium, creta scriptus. M. BONARIA, Maia n. s. 1, 11, 1959, 234 sq.; LEPPIN, Histrionen 272–275. De Paride cf. supra ad tit. 1294 et 2370. Quod inscriptio solum Paris ait, aliquantum incertum manet, an de illo celeberrimo actore agatur. H. S. 4586 Tit. rep. infra tit. praecedentem, carbone scriptus. WEEBER, DWH 106 n. 341 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 450 cum versione Germanica. – S. LEVINRICHARDSON, in Ancient Obscenities 240 cum versione H. S. Anglica; HOBSON, Latrinae 144. 4589 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentium, scriptus lapide albo. De Habitu cf. supra ad tit. 4578. H. S.

CIL IV Suppl. 4 4590 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedentes. Nices est genetivus cognominis Nice, non nominativus, ut cogitat MAU, ind. cogn. p. 751. H. S. 4592–4604 Tit. rep. in aedibus VI 15, 1 (dei Vettii). H. S. 4592 Tit. extat in aedium VI 15, 1 vestibuli b pariete meridionali, in tectorio albo, 110 cm ab ostii poste, 173 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1988, recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/58072. D/95699 = IP 210. VARONE, Imagines 271. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 455; MONTERO CARTELLE, Priapeos 106 n. 30 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 110 sq. cum versione Italica, quam reprehendit A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 5, 1991/92, 244; WEEBER, DWH 66 n. 189 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 452 cum versione Germanica; WACHTER 1264 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 14 n. 23; LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Guida 271; H. SOLIN, in Onom. lat. 211 adn. 3 (de causis mutationis inter verna et Graeca); CLARKE, Houses of Roman Italy (ex SOGLIANO, minus accurate); WEEBER, Humor 52 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 133 sq. cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 22 cum versione Italica. 93 cum im. del. repetita e MAU supra p. 542 cum versione Italica; SAVUNEN, Women 115; CANTARELLA, Pompei 93 cum versione Italica; F. PESANDO, in Pompei. La vita ritrovata 307; KRAMER, Vulgärlateinische Alltagsdokumente 107 sq. n. 6a (P. CUGUSI, RFIC 137, 2009, 236); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143; WEEBER, Pompeii 109 cum versione Germanica; ROBERT, Pompéi 295 (male). 2 scribi coeptum est VER (ut suspicatus est ZANGEMEISTER) aut fortasse VERN (non VERNA, ut mihi proposuit VARONE, cum N et A nimis inter se distent). – Graeca a(ssibus) II omnes EDITORES (exceptis MAULUCCI VIVOLO et KRAMER, qui scribunt Graeca a(ssi)bus aut Graeca as(sibus) errore), recte ut videtur. EGO autem post GRAECA litt. E cerno, quam fortasse sequitur R, quae quidem parum cesserit (et tectorio iterum inspecto R aegre cernere potui). Sin autem R admitti possit, haesitans Graec(a) aer(is) II legerim. – Ad rem cf. tit. 4024. H. S. 4593 Tit. extat in aedium VI 15, 1 (dei Vettii) vestibuli b pariete meridionali 93 cm ab ostii poste, 165 cm a pavimento, litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1988 A. VARONE, recognovi a. 2004. Euticis verna a(ssibus) [- - -]. Im. phot. D/58071. VARONE, Imagines 271. – Ectypum MARICHAL. SAVUNEN, Women 114; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143. 1 IIVTICIS VARONE, recte probabiliter, hodie autem lineae transversae non iam cernuntur; [I]IVTYCH[I]S MARICHAL in schedis, male ut videtur (litt. H non extat, neque Y). H. S. 4596 Tit. rep. in aedium VI 15, 1 peristylii l lateris posterioris columna media, a meridie, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a F. MARRIOT exarata et cum ZANGEMEISTER a. 1895 communicata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 538; GEIST, PW2 38 sq. n. 7 partim; cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 26 sq. partim; cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 134 n. 452 partim; cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 453 cum versione Germanica (cf. H. Solin, Gymna-

1841

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI sium 121, 2014, 105); WACHTER 662 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 159 n. 134, 1 (de Cossinia); ESCHEBACH, Erlebte antike Welt 312 sq. cum versione Germanica; CLARKE, Houses of Roman Italy 214 (SOGLIANO sequens neglegenter v. 1–4 inter se separans). 3 mamma hic utrum matrem an nutricem significet, non constat. Vix est cognomen Cossiniae, quia sequitur suae; praeterea Mammae cognomen perraro occurrit (cf. KAJANTO, Cognomina 303; H. SOLIN, Arctos 44, 2010, 245). H. S. 4597 Tit. extat in aedium VI 15, 1 (dei Vettii) peristylii l ambulacri septentrionalis columna prima (angulari) ab oriente invenienti, in facie inter septentriones et orientem versus, 115 cm a solo, in tectorio albo, scriptus litteris tenuibus nunc valde corrosis. Contulit a. 2004 A. VARONE, recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. G/163. D/113315. VARONE, Imagines 271. HUNINK, Graffiti 454 cum versione Germanica. 1 periit. H. S. 4598 Tit. extat in aedium VI 15, 1 (dei Vettii) peristylii l ambulacri septentrionalis columna tertia ab oriente invenienti, in facie inter septentriones et orientem versus, 147 cm a solo, in tectorio albo, scriptus litteris subtilissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1988 A. VARONE, recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58073. VARONE, Imagines 271. CLARKE, Houses of Roman Italy 214, qui falsam lectionem AMITÌIIS a SOGLIANO propositam neglegenter AMITIIS reddit. VS aegre cernitur. H. S. 4599 Tit. rep. in aedium VI 15, 1 (dei Vettii) peristylii l ambulacri septentrionalis columna secunda ab oriente invenienti, in facie inter occidentem et meridiem versus. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 386; WACHTER 589 cum versione Germanica. – SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 65. De scribendi ratione Iosimus cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 49; G. PERL, Philologus 115, 1971, 211 adn. 51, qui antiquam formam Oscam vel Graecam ‘I’ litterae Z hic perstitisse putat, quod non persuadet; melius VÄÄNÄNEN hanc scribendi rationem substitutionem soni Romanis alieni repraesentare existimat; I pro Z sine dubio [dj] valere (opinionem antiquiorem refutat semivocalem [j] assibilatam esse, i. e. [dz] factam). – 2 in. fortasse av(e); non obstat H. S. nom. Iosimus. 4600 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 746; HUNINK, Graffiti 455 cum versione Germanica; WACHTER 968 cum versione Germanica. – WALLACE, Introduction 91 n. 194; E. SANTAMATO, Anc. Soc. 44, 2014, 309 sq. Contra MAU, qui fecite pro fecit merum scripturae errorem putavit, B. W. FORTSON – R. E. WALLACE, Glotta 79, 2003, 26 sq. eam formam ita explicant, ut scriptor caduci exitus verbalis -t retinendi causa litt. e addiderit. Rursus SANTAMATO pessime (h)oc celer fecite, ‘fatelo in fretta’ intellegit. H. S. 4602 Tit. rep. in aedium VI 15, 1 atrioli v pariete meridionali, intranti a sinistra, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 648 adn.; WACHTER 1349 cum versione Germanica – LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Pompei2 285; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143. LA ROCCA – DE VOS tit. erasum dicunt, num ex visu non constat. H. S. 4603 Tit. rep. in aedium VI 15, 1 eiusdem atrioli v pariete orientali, ad dextram portae ultimae. Periit, nec im. phot. servantur.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. ENGSTRÖM, CLE 10; DIEHL, PWV2 41; HUNINK, Graffiti 456 cum versione Germanica; WACHTER 38 cum versione Germanica. – E. DIEHL, De M finali epigraphica, Lipsiae 1899, 46 sq.; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 302; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 108; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 44 cum versione Germanica; WALLACE, Introduction 91 sq. n. 195. Olim palim breviter pro et olim et palim dictum esse explanat ENGSTRÖM, nescio qua necessitate permotus. Vim olim adverbii iam non praevalentem vocabulo palim (i. e. πάλιν) addito augere voluisse modo comico eum qui titulum inscripsit conicit VÄÄNÄNEN. – De praepositione pro cum accusativo posita in universum cf. DIEHL. Senarium iambicum esse vocabulo palim dempto perspexit ENGSTRÖM. De sententia huius tituli aliquantulum obscura apud AUCTORES nihil inveni. P. K. 4604 Tit. extat in aedium VI 15, 1 (dei Vettii) cellae 1 pariete subscalari, 93 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 127 cm a pavimento, scriptus litteris modice crassis penitus scariphatis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. manu libera a MAU a. 1899 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. – Im. phot. G/164. D/113350. VARONE, Imagines 272. H. S. 4605–4613 Tit. rep. in aedibus VI 15, 2 (di P. Crusius Faustus). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 4605 Tit. rep. in aedium VI 15, 2 membri l pariete orientali, in tectorio nigro. Im. del. charta perlucida a MAU ut videtur exarata Berolini in Academia servata. Ex im. del. etiam CIVLIS legi potest, i. e. C. Iuli(u)s, more antiquo et Osco exitu -is scriptum. H. S. 4607 Tit. rep. in aedium VI 15, 2 tablini e anta sinistra, a parte tablini, in tectorio plurium colorum secundi q. d. generis. ZANGEMEISTER in schedis Berolini in Academia servatis sic excepit: NICO◦S◦I◦Ↄ◦AQVTII AMOṚ. Collatis inter se his schedis et im. del. a MAU data, hoc temptare possis: Nico Ser(vi) Aquti l(ibertus), amor. Scribendi ratio Aqutius (de qua cf. H. DEVIJVER – E. VAN’T DACK, Anc. Soc. 13/14, 1982/83, 167–177) Pompeis quoque redit tit. 2. 4. 7. 10. 12. 14. 2885 aetatis liberae rei H. S. publicae (I2 1641). Cf. CASTRÉN2 130 n. 6. 4608 Tit. rep. in aedium VI 15, 2 tablini e anta dextra, a parte tablini, in tectorio rubro secundi q. d. generis. FRANKLIN, Pompeis difficile est 68 n. 44, qui sine ulla causa de lectione dubitat, cum ad M. Pupium Rufum spectare debeat. MAU de N. Popidio Rufo aedilitatis et duumviratus candidato (de quo cf. CASTRÉN2 208 n. 318, 7) cogitat, is autem aetate Flavia professus est. H. S. 4610 Tit. rep. in aedium VI 15, 2 horti k (quem MAU improprie peristylium vocat) pariete meridionali, in tectorio fulvo secundi q. d. generis. DIEHL, PWV2 407; GEIST, PW2 92 sq. n. 27 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 149 n. 522 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 457 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 870 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Territorio vesuviano 18. De oli pro olei scribendi ratione cf. VÄÄNÄNEN, Latin H. S. vulgaire3 39. 4611 Tit. rep. in aedium VI 15, 2 porticus i columnae unicae facie nescio qua, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata.

1842

POMPEII HUNINK, Graffiti 458 cum versione Germanica. Ex im. del. etiam SALVTATI legi potest. H. S. 4614–4625 Tit. rep. in aedibus VI 15, 5 (di M. Pupius Rufus). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 4615 Tit. rep. in aedium VI 15, 5 tablini i anta dextra, a parte tablini, in tectorio rubro quarti q. d. generis (sed terrae motu a. 62 antiquiore). DIEHL, PWV2 367; WACHTER 565 cum versione Germanica. – R. WACHTER, WJA N. F. 18, 1992, 26–28; FRANKLIN, Pompeis difficile est n. 66 n. 43; M. BASSANI, Sacraria. Ambienti e piccoli edifici per il culto domestico in area vesuviana (Antenor Quaderni 9), Roma 2008, 157. De Pupio Rufo candidato aedilicio et duovirali cf. supra ad tit. 3529; CASTRÉN2 211 n. 327, 1; FRANKLIN; BASSANI (sed inscriptio nihil de candidatura Pupii Rufi ostendit). De scribendi ratione -ph- Pompeis vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 57 et WACHTER; in universum de forma Ruphus SOLIN, Anal. epigr. 76. 403. H. S. 4618 Tit. rep. in aedium VI 15, 5 andronis t pariete septentrionali, inter portam secundam et tertiam, in tectorio nigro. DIEHL, PWV2 213a; HUNINK, Graffiti 459 cum versione Germanica; WACHTER 477 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 100 adn. 1. DELLA VALLE hic mentionem militum Pompeis degentium vidit, tantundem autem commilito sensu latiore, de aliarum rerum ac militarium socio usurpatum esse potest; H. S. cf. e. g. PETRON. 80, 8. 4621 Tit. rep. prope tit. 4618. DIEHL, PWV2 327; WACHTER 537 cum versione Germanica. H. S. 4622 Tit. rep. in aedium VI 15, 5 andronis t pariete septentrionali, inter portam primam et secundam, in tectorio nigro. DIEHL, PWV2 213b. 214; HUNINK, Graffiti 460 cum versione Germanica; WACHTER 478. 479 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, Riv. Stud. Pomp. 1, 1935, 100 adn. 1. Cf. supra ad tit. 4618. H. S. 4625 Tit. rep. in aedium VI 15, 5 andronis s lateris occidentalis columna media, in facie orientali, in tectorio rubro. H. S. FRANKLIN, Pompeis difficile est 73 n. 53. 4626–4638 Tit. rep. in aedibus VI 15, 6. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN; neque im. phot. servantur. H. S. 4636 Tit. rep. in aedium VI 15, 6 scalarum, quae sunt in exedra h, pariete occidentali, in tectorio albo. DIEHL, PWV2 264; WACHTER 428 cum versione Germanica. 1 Gladiator cognominis Venafri apparet tit. huius Corporis vol. X 4920. – 2 potius libe(ratus), nisi libe(r), cf. supra ad tit. 1421. H. S. 4637 Tit. rep. in aedium VI 15, 6 cellula, quae est sub scalis exedrae h, in tectorio rubro. GEIST, PW2 52 sq. n. 17 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 21 n. 15 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 461 cum versione Germanica; WACHTER 1160 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 148 (de Marco amorem ultro confessante); DELLA CORTE, Amori e amanti 45 cum versione Italica; CASTRÉN2 157 sq. n. 129, 23 (de Cornelia Helena); WEEBER, Humor 47 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 42 cum versione Italica; FRANKLIN, Pompeis difficile est 68 n. 46 cum versione Anglica; WALLACE, Introduction 75 sq. n. 131; A. BUONOPANE, in Opinione pubblica e forme di comunicazione 234; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 325 cum versione Anglica; HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. a Rufo errore GEIST. MAU et FRANKLIN amantem M. Pupium Rufum fuisse putant, temere quidem; Rufi cognomen ubique usitatissi-

CIL IV Suppl. 4 mum fuit. – Inscriptionem a Cornelia Helena scriptam putat VARONE, in controversia relinquit BUONOPANE. H. S. 4638 Tit. rep. in aedium VI 15, 6 exedrae h pariete meridionali (“in triclinii, quod membro ex quo scalae adeuntur a dextra adiacet” MAU errore sine dubio), in tectorio nigro. Lastus cognomen, si quidem recte lectum est, admirationem movet, quod nusquam alibi testatum est (contra Lasius notum). Si acephalum ducere licet, facile [B]lastus supplebis. Blasti cognomen late passum Pompeis quoque tit. 2436. 8115 redit. H. S. 4639–4658 Tit rep. in aedibus VI 15, 7–8 (del Principe di Napoli); de quibus cf. STROCKA, Casa del principe di Napoli. – Tit. 4639–4652 rep. in fronte aedium sinistra aditus 7; tit. 4653–4655 rep. in atrii d parietibus septentrionali (tit. 4653. 4654) et occidentali, inter duas portas (tit. 4655); tit. 4656–4657 rep. in porticus columnis; tit. 4658 rep. in exedra (m in tab. 43 a STROCKA, Casa del principe di Napoli delineata). Iam omnes exceptis tit. 4639. 4640. 4656–4658 teste STROCKA perisse videntur. H. S. 4639 Tit. extat 394 cm ostii VI 15, 6 in septentriones, 120 cm a solo, in tectorio fusco, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/82427. VARONE, Imagines 272. WEEBER, DWH 133 n. 442 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 462 cum versione Germanica. Sperato sal(utem) WEEBER neglegenter. H. S. 4640 Tit. extat 385 cm ostii VI 15, 6 in septentriones, 113 cm a solo, in tectorio fusco, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/82427. D/82456. VARONE, Imagines 272. H. S. 4641 Tit. rep. ad dextram tit. 4639, superius. Periit, nec im. phot. servantur. Erastus cun(num lingit) MAU bene, collato tit. 4614. H. S. Potest et cun(nulingus) vel cun(nilingus). 4644 Tit. rep. infra ad dextram tit. praecedentium. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1897 exarata Berolini in Academia servata. Prima litt. incerta, ut possis etiam cum MAU legere religio. Adhaerendum tamen lectioni Felicio es a SOGLIANO data, quod es certa videtur, et verborum religio es sententia non satis bona est. H. S. 4648 Tit. rep. ad dextram viri figurae; periit. Extat viri figura tantum sinistra titulum 42 cm ostii VI 15, 8 in meridiem, 148 cm a solo. Contulit A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/111504 (viri figura). MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 185 cum im. del.; LANGNER, Graffitizeichnungen 66. 112; im. del. tab. 115 fig. 1837 (e MAU supra p. 545; inscriptio non redditur) E. SANTAMATO, Anc. Soc. 44, 2014, 312 adn. 6. SSS CERAMNIT MAULUCCI VIVOLO arbitrario; SSC… Carmin(a) ista SANTAMATO, pessime. De viri figura varia elementa animalium portentorum H. S. continente egit LANGNER. 4650 Tit. rep. supra ad dextram tit. 4648. Periit, nec im. phot. servantur. R. R. BENEFIEL, in Latin on Stone 62. adn. 70 (p. 72). Si re vera nihil periit, cum MAU tit. videret, fortasse legendum S⟨y⟩neronis (nisi scriptum erat Sineronis, neglecta litt. I ab editore). Syneros quidam saepe Pompeis memoratur. BENEFIEL Neronis nomen subesse credere videtur miro modo contendens imperatoris nomen in formam navis scriptum esse. H. S.

1843

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4652 Tit. rep. prope tit. 4650. Periit, nec im. phot. servantur. W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = Naturalia non turpia 227 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143. H. S. 4653 Tit. rep. in aedium VI 15, 7–8 atrii d pariete septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 463 cum versione Germanica. Lectio incerta. H. S. 4654 Tit. rep. infra ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. Mau, supra p. 764 seria vocabulum explicat, fortasse recte. Possis autem et nomen Seria (hucusque gens Seria Pompeis non innotuit). H. S. 4655 Tit. rep. in eiusdem atrii d pariete occidentali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU a. 1899 exarata Berolini in Academia servata. Legendum videtur [- - -]ma Vestalis. Porro videtur [- - -]ma exitus cognominis feminae et Vestalis cognomen viri; ita intellegendum aut [- - -]ma, Vestalis cum nominibus “coniugum” aut [- - -]ma Vestalis (hoc in gen.). H. S. 4656 Tit. extat in aedium VI 15, 7–8 porticus l columna prima (dimidiata) a septentrione, in facie occidentali, 143 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/82457. VARONE, Imagines 272. HUNINK, Graffiti 464 cum versione Germanica. Videtur inesse nexus duplex V͆A͆L; igitur Curi, val(e). Supra tit. sunt litt. CII, fortasse extraneae. H. S. 4657 Tit. extat in aedium VI 15, 7–8 porticus l columna secunda a septentrione in facie inter meridiem et orientem versus, 150 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. H. S. Im. phot. D/82458. VARONE, Imagines 273. 4658 Tit. extat in aedium VI 15, 7–8 cubiculi m pariete meridionali 85 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 101 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1993 A. VARONE, recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/82459. VARONE, Imagines 273. GALEA SOGLIANO, quod admitti non potest; non expedivit MAU. Neque expedivi EGO. Conicere autem possis talia GALLA, GALLAṂ, GALA, GALV, GAIV. H. S. 4659–4667 Tit. rep. in aedibus VI 15, 9. H. S. 4659 (cf. p. 705) cf. CLE 2063. Tit. rep. in aedium VI 15, 9 aditus b pariete septentrionali, ad dextram zothecae, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. ENGSTRÖM, CLE 150; GEIST, PW2 66 sq. n. 68 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 465 cum versione Germanica; WACHTER 1056 cum versione Germanica. – GIGANTE, Civiltà 210; PPM 5, 1994, 680; SPAL, Poesie 61– 63 cum versione Germanica. Vide supra ad tit. 1173 et 4091. P. K. 4660 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. in aedium VI 15, 9 aditus b muro septentrionali, ad sinistram zothecae, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. ENGSTRÖM, CLE 459; WACHTER 1432 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 174; D. JOLY, in Présence de Virgile 95. 101 cum im. del. fig. 4 ex ZANGEMEISTER; GIGANTE, Civiltà 166; FERRARO, Presenza 6; A. VARONE, AION (filol.-lett.) 25, 2003, 190; P. CUGUSI, Boll. St. Lat. 38, 2008, 503; MILNOR, Graffiti 271 n. 59. Videtur esse VERG. ecl. 2, 56; vide supra ad tit. 1527. De voce Corusticus e nomine Corydon et vocabulo rusticus conflata amplius egit GIGANTE, qui putat eam

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI vocem fortasse intente ita inscriptam esse. WACHTER insuper gr. κορυστής comparat. P. K. – H. S. 4661 Tit. rep. in aedium VI 15, 9 aditus b pariete septentrionali, prope atrium d, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 420; WACHTER 980 cum versione Germanica. H. S. 4662 Tit. extat in aedium VI 15, 9 atrii d pariete orientali 40 cm a poste meridionali membri a, 150 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit a. 1993 A. VARONE, recognovi EGO a. 2004. Im. phot. D/83849. PORTAS ABLINAT paries praebere videtur. Cum autem verbum ablinendi non extet, scriptor fortasse portas oblinat scariphare voluit. H. S. 4663 cf. CLE 2063. Tit. reliquiae extant in aedium VI 15, 9 atrii d pariete orientali 55 cm a poste meridionali membri a, 150 cm a pavimento, valde corrosae, scripti litteris subtilissimis. Contulit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/83849. VARONE, Imagines 273. WEEBER, DWH 40 n. 86 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 465 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Amori e amanti 66 cum versione Italica; GIGANTE, Civiltà 210. Tituli QVIS tantum agnoscere mihi contigit. Vide supra ad tit. 1173 et 4091. H. S. 4664 Tit. extat in aedium VI 15, 9 atrii d pariete orientali 38 cm a membri a poste septentrionali, 152 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1993 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/83884. VARONE, Imagines 274. 2 ex. legitur nota numeralis X tenuiore cuspide exarata ideoque non ad hunc tit. pertinens. H. S. 4665 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. in aedium VI 15, 9 atrii d pariete occidentali, inter duas portas. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 466 cum versione Germanica; WACHTER 1446 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 177; M. GIGANTE, A & R n. s. 28, 1983, 44 sq.; HARRIS, Ancient literacy 261 (de versus VERGILIANI contextu topographico); V. SAMPAOLO, PPM 5, 1994, 681; MILNOR, Graffiti 267 n. 32. P. K. Est VERG. Aen. 2, 1; vide supra ad tit. 1672. 4666 Tit. rep. ibidem. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 467 cum versione Germanica; WACHTER 1006 cum versione Germanica. Fortasse [l]ocus vacat, nisi e. g. [Anti]oc(h)us; vacandi verbum saepe ad homines spectat. H. S. 4667 Tit. extat in aedium VI 15, 9 atrii d pariete orientali 38 cm a membri b poste meridionali, 140 cm a solo, scriptus litteris tenuissimis. Contulit A. VARONE a. 1993; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/83885. VARONE, Imagines 274. MAU, ind. p. 753 Romanum Secundum unum virum binominem esse putat, haesitans utrum gentilicium et cognomen (ita p. 746, Romanus autem hic gentilicium esse nequit) an duo cognomina (ita p. 753) explicari debeant, nescio an recte. Potius duo viri Romanus et Secundus memorantur, nisi forte Secundus aut se civem Romanum esse aut Roma oriundum pronuntiat. Interdum nomina duorum amicorum alterum iuxta alterum parieti inscripta erant. Cf. et supra ad tit. 4565. H. S. 4668 Tit. rep. in in pariete externo ad sinistram tabernae VI 15, 10 (male MAU tab. 11), in tectorio rubro carbone scriptus. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 756; WACHTER 1018 cum versione Germanica. – LANGNER, Graffitizeichnungen 13 adn. 8. 28. 34; n. 21. 22. 525 in disco tantum (sine im del.).

1844

POMPEII Surrentinas sc. naves WACHTER; LANGNER quoque inscriptionis formam cum navibus coniungit. H. S. 4671–4675 Tit. quaerere potuerunt neque A. VARONE neque H. H. S. SOLIN, cum locus impeditus esset. 4671–4673 Tit. rep. in aedibus VI 15, 12. H. S. 4671 Tit. rep. in aedium VI 15, 12 cubiculi e pariete septentrionali, in tectorio albo tertii q. d. stili. DIEHL, PWV2 741; WACHTER 1518 cum versione Germanica. WACHTER oppositum vocabuli xurikilla tit. 8380 haesitans putat, nescio an recte. H. S. 4675 (cf. p. 705) cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. in tabernae VI 15, 16 pariete septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 468 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 177; M. GIGANTE, A & R n. s. 28, 1983, 44 sq.; MILNOR, Graffiti 267 n. 33. Est VERG. Aen. 2, 1; vide supra ad tit. 1672. P. K. 4677 Tit. rep. in pariete externo ad sinistram ostii VI 15, 20, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. GEIST, PW2 80 sq. n. 17; HUNINK, Graffiti 469 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 100). – M. DELLA CORTE, NSA 1927, 97 adn. 1; GIGANTE, Civiltà 195 adn. 83. Ad Flaccum Horatium, cuius nomen SOGLIANO hic sibi legere visus erat, MAU valde dubitans in ind. nom. p. 744, 4 refert (eodem modo HUNINK); Flaccus Hor[ati]us DELLA CORTE (contra dicit GIGANTE). Vere tota lectio v. 2 valde dubia manet. H. S. 4678–4682 Tit. quaerere potuerunt neque A. VARONE neque H. H. S. SOLIN, cum locus impeditus esset. 4681 Tit. rep. in aedium VI 15, 20 membro f, in fragmento tectorii rubri tertii q. d. stili. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459. Plator nomen Illyricum satis notum est, quod et KAJANTO agnovit. H. S. 4683–4687 Tit. rep. in pariete externo inter VI 15, 20 et 21. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4688 Tit. rep. in aedibus VI 15, 21 faucium a pariete septentrionali, in podii tectorio rudi. Tit. quaerere potuerunt neque A. VARONE neque H. SOLIN, cum locus impeditus esset. H. S. 4690–4694 Tit. rep. in aedibus VI 15, 22. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4690 Tit. rep. in aedium VI 15, 22 atrii e pariete septentrionali, carbone scriptus in tectorio rudi. DIEHL, PWV2 466; MONTERO CARTELLE, Priapeos 109 n. 45 cum sola versione Hispanica, WACHTER 1320 cum versione Germanica. 3 has = as(sibus) haesitans WACHTER. H. S. 4692 Tit. rep. in aedium VI 15, 22 atrii e pariete meridionali, in tectorio rudi. Im. del. manu libera a MAU a. 1897 exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4698 Tit. rep. in muro occidentali aedium VI 15, 1 (dei Vettii). Periit, nec im. phot. servantur. LEPPIN, Histrionen 191. Leppin Anicetum illum pantomimum notissimum hic commemorari putat, cf. autem supra ad tit. 1242. H. S. 4699 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1895 exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 650; MONTERO CARTELLE, Priapeos 141 n. 161 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 50 n. 123 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 451 cum versione Germanica; WACHTER 1334 cum versione Germanica. – OPELT, Schimpfwörter 122; W. A. KRENKEL, WZ Rostock 30, 5, 1981, 53 = Naturalia non turpia 299; VARONE, Erotica Pompeiana 79 cum versione Italica;

CIL IV Suppl. 4 GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 338 cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 349. 4 cunnu[m] ligge ter KRENKEL (cunnu linguet parum accurate OPELT), agitur autem aut de adverbio cunnulingiter barbare formato, de quo et de cuius scribendi ratione vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21. 67 (de graphia graecissante -gg-). 105, aut potius vocabulo mixto graeco-latino, quasi *-λιγγητήρ (ita LEUMANN, Laut- und Formenlehre2 15 et Th. LINDNER, Lateinische Komposita. Morphologische, historische und lexikalische Studien, Innsbruck 2002, 306; H. S. aliter WACHTER). 4700 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, scriptus lapide rubro in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. Idem Isidorus esse videtur ac in tit. praecedenti; de variis Isidoris Pompeianis, qui omnes idem esse possunt, vide supra ad tit. 1383. H. S. 4701–4704 Tit. rep. in aedium VII 2, 51 (aedium numerum omittit MAU, qui numerus patet ex BRIZIO) membri e (quod MAU cellam vocat) pariete meridionali. Perierunt (fortasse a. 1943 pyrobolorum coniectione, de qua re cf. GARCÍA Y GARCÍA, Danni di guerra 96); nec im. phot. servantur. H. S. 4703 Tit. rep. infra tit. 4701. 4702. Im. del. manu libera a MAU a. 1897 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. HUNINK, Graffiti 521 cum versione Germanica. – H. S. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143. 4704 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU a. 1897 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. DIEHL, PWV2 342; WACHTER 598 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 303. L formam cursivam habet. Lucinis pro Lychnis (?) MAU in ind. p. 751, 1 (assentiente DIEHL), recte sine dubio (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 33), cf. Claudia Lychinis tit. huius Corporis vol. VI 26846 necnon Lychnis et Lycinia formae nominis eiusdem feminae in tit. huius Corporis vol. VI 8409. Anaptyxin hanc adde in VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 47; de scribendi H. S. ratione Luc- cf. ibid. p. 32. 4705 Tit. rep. in ostii aedium VII 4, 48 (della Caccia antica) poste sinistro, in lapide tofaceo Nucerino. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1894 exarata Berolini in Academia servata. Litt. P circulum clare apertum habent. MAU in schedis animadvertit tit. ad finem perductum esse; PAMPH igitur formam breviatam usitatissimi Pamphili cognominis repraesentat. H. S. 4706–4788 Tit. rep. in VII 7. H. S. 4706–4712 Tit. rep. in aedibus VII 7, 2. H. S. 4706 Tit. rep. in aedium VII 7, 2 cubiculi z1 pariete occidentali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4707 Tit. extat in aedium VII 7, 2 membri z1 pariete septentrionali 101 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 107 cm a pavimento. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993, recognovi EGO a. 2004, iterum a. 2005. Im. phot. D/85489. VARONE, Imagines 311. DIEHL, PWV2 566; HUNINK, Graffiti 560 cum versione Germanica; WACHTER 703 cum versione Germanica. – PISANI, Testi latini2 122 n. B26; CASTRÉN2 154 n. 117, 1 (de Cissonio, cuius nomen saepius hic et alibi Pompeis redit); J. KEPARTOVÁ, Klio 66, 1984, 205; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 299 sq. (de Cissoniorum domo); I. BRAGANTINI, PPM 7, 1997, 231 n. 14 cum im. phot.

1845

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Tectorio valde corroso tamen PVVIIRIS in loco DVVERIS (quod MAU clare scriptum esse dicit) legere mihi visus sum (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 24; ita iam VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 49). H. S. 4708 Tit. extat in aedium VII 7, 2 membri z1 pariete septentrionali 103 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 145 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993, recognovit H. SOLIN a. 2004, iterum a. 2005. Im. phot. D/85489. VARONE, Imagines 311. HUNINK, Graffiti 561 cum versione Germanica. – MOSCI SASSI, Linguaggio gladiatorio 190; I. BRAGANTINI, PPM 7, 1997, 231 n. 14 cum im. phot.; LANGNER, Graffitizeichnungen 50. 121. im. del. (ab auctore ex im. phot.) tab. 48 fig. 957. MVCRO aegre cernitur tectorio valde corroso (neque in im. phot. tam facile legitur). MOSCI SASSI Mucronis cognomen hic tantum redire (quod non verum est) et nomen artis q. d. esse contendit, propter mucronis significationem, vix recte (nota et totam lectionem incertam esse). H. S. 4709 Tit. extat in aedium VII 7, 2 membri z1 pariete orientali 130 cm ab angulo inter meridiem atque orientem versus, 142 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/85490. – Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. VARONE, Imagines 312. HUNINK, Graffiti 562 cum versione Germanica. H. S. 4710 Tit. extat in aedium VII 7, 2 membri z1 pariete orientali 148 cm ab angulo inter meridiem atque orientem versus, 127 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata, cum galea et scuto. – Im. phot. D/85491. VARONE, Imagines 312. DELLA CORTE, Iuventus 34; I. BRAGANTINI, PPM 7, 1997, 231 cum im. phot. fig. 15 (ubi inscriptionis nihil fere cernitur); LANGNER, Graffitizeichnungen 50. im. del. (ab auctore ex im. phot.) tab. 48 fig. 950 (inscriptio non redditur). H. S. 4711 Tit. rep. infra tit. praecedentem, superius. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata; a. 1877 non iam invenit ZANGEMEISTER. H. S. 4712 Tit. rep. in aedium VII 7, 2 exedrae y pariete septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4713–4785 Tit. rep. in aedibus VII 7, 5 (di Trittolemo). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 4713 Tit. rep. in aedium VII 7, 5 peristylii l pariete septentrionali, in muro, qui inter membra y et x est. DIEHL, PWV2 745; WEEBER, DWH 165 n. 568 cum versione Germanica; WACHTER 987 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, in Literacy 94 sq.; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 299 sq. Cypare sine dubio nomen feminae est, ut vulgo fere H. S. putant (aliter WACHTER). 4714 Tit. rep. in aedium VII 7, 5 exedrae u anta sinistra, in tectorio rubro. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. DIEHL, PWV2 373; WACHTER 578 cum versione Germanica. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4715. 4716. 4728. 4734. 4742. 4752. 4755. 4778. 4783 (tituli Crescentis) J. L. FRANKLIN, in Literacy 93 sq. cum im. del. tit. 4742. 4755 (ex MAU). LOHMANN, Graffiti 356. H. S. 4715 Tit. rep. in eiusdem exedrae anta dextra, in tectorio rubro. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Litterae sunt cursivae. H. S. 4716 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. M. C. BOTTIGELLI, Epigraphica 4, 1942, 145 cum im. del. p. 146; LINDSAY, Writing on the Wall 194 sq. cum im. del.; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 217 sq. n. 430a; ROUGÉ, Commerce maritime 189 (de architecto nude posito); BURFORD, Craftsmen 214; DONDERER, Architekten 216 sq. n. A 110; LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 34. discus n. 13; W. MÜLLER, in Künstlerlexikon der Antike 1, München – Leipzig 2001, 5 (ubi aliam bibliographiam invenies). Collatis tit. 4742. 4755 verisimile fit Crescentem architectum navalem fuisse. Porro collato tit. 5134, ubi quidam Aemiliu(s) Cres(cens) memoratur, universi fere VIRI, ut DELLA CORTE, BURFORD, DONDERER, MÜLLER, ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 299 Crescentem nostrum eundem esse putant et igitur ei Aemilii gentilicium tribuunt, perperam, nam potius de servo agitur (nota Crescentem cognomen ubique usitatissmum fuisse, insuper servis saepissime inditum esse, et architectos huius generis saepe servos fuisse). H. S. 4717 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. et charta perlucida et manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servatae. Litterae sunt cursivae. H. S. 4718 Tit. rep. in aedium VII 7, 5 peristylii l pariete orientali, ad sinistram portae, quae per membrum o in aedium VII 7, 2 membrum et m peristylium x ducit. Imagines del. manu libera a ZANGEMEISTER et charta perlucida a MAU exaratae Berolini in Academia servatae. H. S. 4719 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. WEEBER, DWH 112 n. 374 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 563 cum versione Germanica; WACHTER 829 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, in Literacy 95; WALLACE, Introduction 92 n. 196. 1–2 puncta om. in im. del. H. S. 4720 Tit. rep. ad dextram eiusdem portae (de qua vide supra ad tit. 4718). Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. In exemplo typis exscripto litt. B false reddita: non est novae q. d. cursivae propria, sed B baroca q. d., quae Pompeis saepius redit, ut in im. del. adumbrata est. – In iisdem schedis quae in Academia servantur alia manu notatur “bucco? (buppo potius esse videtur)”; BVCCO autem intellegi debet. H. S. 4721 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 372; WACHTER 577 cum versione Germanica. H. S. 4722 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. WEEBER, DWH 138 n. 489 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 564 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 102); WACHTER 524 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, in Literacy 95

1846

POMPEII cum im. del. p. 96 (ex MAU); MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 172 cum im. del. (e MAU supra p. 550 repetita); LANGNER, Graffitizeichnungen 26 im. del. fig. 3 et im. del. tab. 99 fig. 1508 (e MAU supra p. 550; inscriptio non redditur). Sabinio quomodo intellegendum sit, cf. ad tit. sequentem. H. S. 4723 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. DIEHL, PWV2 714; WEEBER, DWH 135 n. 454 cum im. del. et cum versione Germanica; WACHTER 732 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, in Literacy 95 cum im. del. p. 96 (ex MAU); MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 172 cum im. del. (e MAU supra p. 550 repetita); LANGNER, Graffitizeichnungen 26 im. del. fig. 3 et im. del. 103 fig. 1581 (e MAU supra p. 550; inscriptio non redditur). Sabinio, quamquam hic tantum innotuit (vide KAJANTO, Cognomina 186), cognomen esse videtur (ita et MAU, ind. cogn. p. 753), non dativus nominis gentilis Sabinius, ut putat LANGNER 26 (haesitat WEEBER, qui 489 “Sabinio (war) hier”, 454 autem “dem Sabinius einen Gruß” vertit). Nam Sabinius gentilicium saec. II demum in usum communem venit (exceptis paucis praecursoribus saec. I, de quibus vide H. SOLIN – P. CARUSO, Oebalus 9, 2014, 80 sq.; cf. et infra ad tit. 5065), et praeterea sensus tit. 4722 potius nominativum Sabinio praesumptum habet. – Ars MAU, ind. cogn. p. 749 cognomen habet (ita videtur et DIEHL intellegere), male sine dubio, nam Artis cognomen non extat (WACHTER ‘Berufsname’, i. e. nomen artis appellat). Figura quadrupedis a scriptore, Sabinione videlicet, fortasse irridenter ars Urbici appellatur (ars ipsa artis opera significare potuit: A. KLOTZ, ThLL s. v. ars 673, 9–26). FRANKLIN urbicum appellativum et Sabinionem artificem habet, perperam. H. S. 4725 Tit. rep. in aedium VII 7, 5 peristylii l lateris meridionalis et occidentalis columna angulari, in facie orientali, in tectorio albo. HUNINK, Graffiti 565 cum versione Germanica. – E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 19 (errore inscriptionis nota numeri posita 4765); S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 277 adn. 22. 281. Ad Romulus calos cf. tit. 5148 Romulus calvos, ubi addita V parva calos in calvos correctum est. An de eodem Romulo agatur, incertum; nota Romuli nomen saepe Pompeis redire (vide supra ad tit. 4483); utcumque res se habet, et calos et calvos attributae recte conceptae esse possunt, et calos fortasse paediconem significare. H. S. 4726 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, superius, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4727 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. J. L. FRANKLIN, in Literacy 95. – Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Litt. prima quid significet, non satis constat; fortasse S(- - -) Eubulio intellegendum. Idem Eubulio sine dubio tit. 4773 memoratur. Ex im. del. autem sumi potest lineam ante EVBVLI ambobus locis scriptam alia manu exaratam esse et tenuiorem evenisse; itaque ad inscriptionem fortasse non pertinere. Nisi s(alve), Eubulio intellegendum. H. S. 4729 Tit. rep. in eiusdem columnae facie septentrionali, in tectorio albo. HUNINK, Graffiti 566 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, in Literacy 92. H. S. 4735 Tit. rep. in eiusdem peristylii lateris occidentalis columna secunda a meridie, in facie orientali, in tectorio rubro. J. L. FRANKLIN, in Literacy 96. Collato tit. 5178, ubi Corus redit (quod certe cognomen est), Chorus cognomen viri iudicarim (ita et MAU, ind. cogn. p. 748); FRANKLIN autem ad theatrum refert. Conce-

CIL IV Suppl. 4 dendum est hoc nomen Graecanicum raro tantum testatum esse, quamobrem non omnino excludi potest scriptorem chorum in mente habuisse (cf. et tit. 4767). H. S. 4737 Tit. rep. supra tit. 4735. CASTRÉN2 131 n. 12 (de Aemilio); J. L. FRANKLIN, in Literacy 92. 2 Suilimea fortasse sequitur Aemilius, littera M tamen minus bene cessit. H. S. 4739 Tit. rep. in eiusdem peristylii lateris sinistri et posterioris columna angulari, a meridie, in tectorio rubro. LOHMANN, Graffiti 94 adn. 386. 356. 2 latere videtur cognomen Rufus (ita et MAU, ind. cogn. supra p. 753), esplicandum aut genetivus Latine litteris Graecis errore ΡΟΥΙ pro Ῥουφι scriptus; aut ultima male I pro Φ lecta est, quod facile fieri potuit; tum abbreviatione redditum tale Rufus, Rufinus al. H. S. 4742 Tit. rep. in eiusdem peristylii lateris septentrionalis columna secunda ab occidente, in facie orientali, in tectorio albo. WEEBER, DWH 133 n. 447 cum im. del. et cum versione Germanica. – M. C. BOTTIGELLI, Epigraphica 4, 1942, 145 cum im. del. p. 146; ROUGÉ, Commerce maritime 189; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 187 cum im. del.; PEKÁRY, Schiffsdarstellungen 232 (confuse). 420 n. I–P 102 cum im. del. ex MAU, supra p. 551 tracta; LANGNER, Graffitizeichnungen 28. tab. 1 fig. 9 cum im. del. ex hoc Corpore repetita; M. CALDERON SÁNCHEZ, in Estudios arqueológicos I 128 cum im. del. ex MAU, supra p. 551; LOHMANN, Graffiti 267 cum im. del. ex MAU, supra p. 551; fig. 124 p. 268. 356. Idem Crescens scripsit tit. 4716. 4755. H. S. 4745 Tit. rep. in eiusdem columnae facie occidentali, in tectorio albo. J. L. FRANKLIN, in Literacy 96. Comicus sine dubio cognomen est (ita et MAU p. 748); perperam TANZER, Common People 70 et FRANKLIN comiH. S. cus intellegunt. 4747 Tit. rep. infra ad dextram tit. 4745, in tectorio rubro. Im. del. charta perlucida a. 1872 a ZANGEMEISTER ut videtur (MAU, ut ipse p. V dixit, inde ab anno 1873 demum titulis describendis Pompeis operam navavit) exarata Berolini in Academia servata, quae paullulum ab ea a MAU publici iuris facta discrepat. Ex im. del. ZANGEMEISTER linea transversa superior litura correcta est, addita linea tranversa inferiore ad dextram extensa, potest igitur fuisse etiam L aut I. Titulus autem sensu certo caret. H. S. 4748 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, in tectorio rubro. Im. del. charta perlucida a. 1872 a ZANGEMEISTER ut videtur (vide supra ad tit. 4747) exarata Berolini in Academia servata, quae paullulum ab altera ab eo exarata et a MAU publici iuris facta discrepat. Lectio valde incerta, consulum nominum Quartus (et fortasse Q. Cornelius) tantum certe constat. Consules ipsi adhuc ignoti; cf. W. ECK, RE Suppl. XV, 1978, 463; de altero PIR2 Q 10. H. S. 4749 Tit. rep. supra tit. praecedentem, ad dextram, in tectorio rubro. Im. del. charta perlucida a ZANGEMEISTER eodem tempore ac tit. 4747 sq. ut videtur exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4750 Im. del. charta perlucida a ZANGEMEISTER eodem tempore ac tit. 4747 sq. ut videtur exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4752 Tit. rep. in eiusdem peristylii lateris septentrionalis columna tertia ab occidente, in facie orientali in tectorio albo.

1847

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. HUNINK, Graffiti 567 cum versione Germanica; H. S. WACHTER 627 cum versione Germanica. 4753 Tit. rep. in eiusdem columnae facie occidentali, in tectorio albo. DIEHL, PWV2 522; GEIST, PW2 36 sq. n. 6 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 134 n. 451 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 568 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 643 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, in Literacy 95; WALLACE, Introduction 47 n. 19; KRAMER, Vulgärlateinische Alltagsdokumente 108 n. 6b (P. CUGUSI, RIFC 137, 2009, 236 sq.). H. S. 4755 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, in tectorio albo. GEIST, PW2 32 sq. n. 2 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 139 n. 492 cum im. del. ex hoc Corpore tracta et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 569 cum im. del. e MAU et versione Germanica. – M. C. BOTTIGELLI, Epigraphica 4, 1942, 145 cum im. del. p. 146; ROUGÉ, Commerce maritime 189; BURFORD, Craftsmen 214; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 187 cum im. del. (e MAU supra p. 552 repetita); DONDERER, Architekten 216 sq. n. A 110; PEKÁRY, Schiffsdarstellungen 224. 420 n. I–P 70 cum im. del. (ex MAU supra p. 552 repetita); LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 34. im. del. tab. 1 fig. 8 (e MAU supra p. 552 repetita); W. MÜLLER, in Künstlerlexikon der Antike 1, München –Leipzig 2001, 5; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 74 n. D 81 cum im. del. et cum versione Anglica; WALLACE, Introduction 92 n. 197; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 104 n. D 96 cum im. del. et versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 266–268 cum im. del. fig. 123 ex MAU. Idem Cresce(n)s architectus, qui in tit. 4716 memoratur, architectus navalis fuisse videtur. – In lemmate corrige notam numeri 4754 pro 4454. H. S. 4756 Tit. rep. in eiusdem columnae facie inter occidentem et meridiem versus, in tectorio rubro. HUNINK, Graffiti 570 cum im. del. e MAU et versione Germanica. – CHR. HUELSEN, in Sumbolae litterariae in honorem J. de Petra, Napoli 1911, 173 sq. (AE 1912 sub n. 131); J. SVENNUNG, in Studi Castiglioni II 980; J. L. FRANKLIN, in Literacy 95; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 170 cum im. del. (ex MAU supra p. 552 repetita); ID., Graffiti d’amore 9 cum im. del. (ex MAU supra p. 552 repetita); LANGNER, Graffitizeichnungen 32 im. del. fig. 7 d (ex MAU supra p. 552 repetita); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 144. Ad sinistram quem phallum explicaverat MAU (cui assentiuntur SVENNUNG et MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore et GUZZO – SCARANO USSANI), HUELSEN (assentiente FRANKLIN) restem in nodum contortam esse, dexteriorem figuram, collatis clavis supra tit. 6640 pictis, clavum interpretatur; sententiam, quae ita evadat, esse: (restem et clavum) habeat Clymene. Si autem ante habiat (cuius scribendi rationis pro habeat alia exempla VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 37 affert, hoc tamen omittit) litt. Q legendum, quam ZANGEMEISTER notam Quinti praenominis explicavit, fortasse ⸦phallum⸧ Q(uinti) habiat Clymene intellegi potest. H. S. 4757 cf. CLE 1785 adn. 2292 adn. Tit. rep. in eiusdem peristylii lateris septentrionalis et orientalis columna angulari, in facie inter orientem et septentriones versus, in tectorio albo. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. ENGSTRÖM, CLE 459; WEEBER, DWH 90 n. 285; HUNINK, Graffiti 571 cum versione Germanica. – M. DELLA

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

1848

CORTE, Epigraphica 2, 1940, 175; MILNOR, Graffiti 263 n. 5. – S. MADRID MEDRANO – A. MARTÍNEZ ZAPATERO, in Estudios arqueológicos II 151. P. K. Est VERG. Aen. 1, 1; vide supra ad tit. 1282. 4758 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 717; WEEBER, DWH 165 n. 567 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 572 cum versione Germanica; WACHTER 1257 cum versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, in Literacy 95 (male de adverbio). De adverbio festinabiliter et de aliis adverbiis in -biliter, potissimum vi obscena praeditis vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 99; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 137 adn. 1; H. S. W. D. LEBEK, ZPE 45, 1982, 54–57. 4759 Tit. rep. in eiusdem columnae facie inter septentriones et occidentem versus, in tectorio albo. Imagines del. manu libera a ZANGEMEISTER et MAU exaratae Berolini in Academia servatae, in quibus litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4760 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. DIEHL, PWV2 352; WACHTER 555 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 304; PISANI, Testi latini2 120 n. B15 c. De scribendi ratione Nunp[o]dote vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32 (de u pro y). 56 (de -p- pro -ph-); adde apud EUND. p. 66 -np- pro -mp- iuxta Anpelus. Cf. tit. 1235 Nymphodote, va(le); non excludi potest de eodem vel eadem agi. H. S. 4762 Tit. rep. in eiusdem peristylii lateris orientalis columna tertia, in facie orientali, in tectorio albo. E. LOMMATZSCH ad tit. I2 1639 ad L. Sullam fortasse referendum putat; non diiudicat V. WEBER, Historia 18, H. S. 1969, 377; Klio 57, 1975, 179 adn. 1. 4763 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Im. del. duos versus reliquos habet (notat MAU: “weglassen”), qui legendi sunt RMS vel RIVIS et R.

H. S.

POMPEII 4764 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. DIEHL, PWV2 643; GEIST, PW2 42 sq. n. 34 cum versione Germanica; BALDI, IP 21 n. 25 cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 52 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 105 n. 331 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 573 cum im del. e MAU et versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 102); WACHTER 770 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 20 n. 85; J. L. FRANKLIN, in Literacy 95; WEEBER, Humor 93 cum sola versione Germanica; WALLACE, Introduction 52 n. 42. 1 Perari nomen admirationem movet; potius intellegendum P(ubli) Erari (= Aerari). De Aerari nomine cf. SCHULZE, Eigennamen2 344. 416 sq. Hunc adde albo Pompeianorum CASTRÉN2 131 inter n. 12 et 13. – 2 fur es et PLAUT. Poen. 785; de furis vocabulo OPELT, Schimpfwörter 122. H. S. 4765 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, in tectorio albo. DIEHL, PWV2 645 adn. p. 62; GEIST, PW2 42 sq. n. 31 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 139 n. 152 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 21 sq. n. 26 cum versione Italica, ubi vocabulum ardalionis parum accurate “intrigante” versum est; WEEBER, DWH 104 n. 322 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 574 cum versione Germanica; WACHTER 762 cum versione Germanica. – OPELT, Schimpfwörter 113 (de ardalionis vocabulo); WEEBER, Humor 53 cum sola versione Germanica; G. O. HUTCHINSON, Latin Literature from Seneca to Juvenal. A Critical Study, Oxford 1993, 26 adn. 48 (qui confert MART. 2, 7, 8); J. L. FRANKLIN, in Literacy 96; WALLACE, Introduction 53 n. 43. Quod affirmat MAU formam ardalio pro ardelio hic primum occurrere, non est verum; ardalio forma est primaria. – Idem Ephebus, ut videtur, in tit. 4753 commemoratur. H. S. 4766 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, superius, in tectorio albo. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur.

H. S. 4767 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. DIEHL, PWV2 314; BALDI, IP 82 n. 127 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 575 cum versione Germanica; WACHTER 491 cum sola versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 126; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 273; J. L. FRANKLIN, in Literacy 96; WALLACE, Introduction 63 n. 86. 3 Asipario ut nomen proprium BALDI pessime, assentiente VAN ANDRINGA, Quotidien 181 (cf. et VARONE qui correxit). Fumiolus videtur cuiusdam generis agnomen, non nomen verum et proprium viri. H. S. De archimimis cf. LEPPIN, Histrionen 9 sq. 4768 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. DIEHL, PWV2 730; BALDI, IP 22 n. 27 cum versione Italica; WEEBER, DWH 140 n. 494 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 576 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 102); WACHTER 520 cum sola versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, in Literacy 96.

CIL IV Suppl. 4 1 Crome nomen inexplicabile; si quarta littera C est, legendum proposuerim Crocini = Crocine (inter C et N tamen linea obliqua manet); quaedam Crocine in tit. 5297. 5298. Si autem linea post O errore scribi coepta, ut affirmat MAU, fortasse Cromis = Chromis legi potest; S quidem minus bene cesserit. De Chromis nomine viri cf. W. SCHWERING, ThLL Onom. s. v. Chromis, 416, 66–80. – 4 Agla[e?] MAU (assentientibus DIEHL et BALDI), Agla WEEBER, sed neque Agla neque Aglae formae sunt probabiles; potius intellegendum cum Agla[ide]. Aglais saepius Romae et alibi quoque testatum (SOLIN, Namenbuch2 743). De mimo vel H. S. mima agi suspicatur FRANKLIN, sed sine causa. 4769 Tit. rep. infra tit. 4764, in tectorio rubro. Imagines del. charta perlucida a ZANGEMEISTER et manu libera a MAU exaratae Berolini in Academia servatae.

H. S. 4772 Tit. rep. in eiusdem peristylii lateris orientalis columna secunda, in facie inter orientem et septentriones, in tectorio rubro. DIEHL, PWV2 381; WACHTER 582 cum sola versione Germanica. H. S. 4773 Tit. rep. in eiusdem peristylii lateris meridionalis et orientalis columna angulari, in facie septentrionali, in tectorio albo. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. J. L. FRANKLIN, in Literacy 95. H. S. 4774 Tit. rep. in eadem facie, in tectorio rubro. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4775 Tit. rep. in eiusdem peristylii lateris meridionalis columna secunda ab oriente, in facie orientali, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4776 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, superius.

Labicula fur est. DIEHL, PWV2 644; WEEBER, DWH 105 n. 333 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 577 cum

1849

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 102); WACHTER 771 cum sola versione Germanica. – J. L. FRANKLIN, in Literacy 95. In schedis Berolini in Academia servatis MAU primum LABICVLA scripsit, post (in exemplo typis exscripto) D ex B correxit. 1 Ladicula esset cognomen novum, mirae sane formae (WACHTER La(o)dice comparat, quod non persuadet), si quidem recte lectum est. Ex im. del. littera tertia esse potest etiam B formae barocae q. d., quamvis in apographo saltem parum cesserit (et patet ex schedis Berolinensibus MAU litt. B barocam non agnovisse ideoque cum D confudisse). Labicula quoque hucusque non testatum, facilius tamen explicabile, formatum ex nomine urbis Latini Labicum/ Labici suffixo -ula, ut Graecula Lucanulus Poenulus ex nominibus geographicis; aut potius ex nominibus gentilibus Labius suffixo -cula vel ex Labicius suffixo -ula. Cf. quod disserui Arctos 38, 2004, 192. – Cf. infra ad tit. 5360, ubi fortasse idem nomen occurrit. – 2 fur est in tit. 3990. 4993 redit, fur es tit. 4764; de furis vocabulo cf. OPELT, Schimpfwörter 122. H. S. 4777 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. DIEHL, PWV2 742; BALDI, IP 70 n. 96 cum versione Italica; WEEBER, DWH 100 n. 320 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 578 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 735 cum sola versione Germanica. – CASTRÉN2 201 n. 294, 1; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271; J. L. FRANKLIN, in Literacy 95; WALLACE, Introduction 92 n. 198. 1 Confirmius neglegenter WEEBER; 2 Ottacilius cum nexu litterarum A et C VARONE praeter necessitatem. Cognomen Confirminus (quod KAJANTO, Cognomina 23 ut compositum explicat et p. 259 iuxta Firmus Confirmatus al. ponit ex *confirmus derivans) admirationem movet (MAU, ind. p. 745. 748 et WEEBER a L. Otacilio separant, cum BALDI illius cognomen facit); agitur fortasse de cuiusdam generis agnomine fluxo: aliquis confirmare voluit L. Otacilium moribundum esse (de usu hyperbolico moriendi verbi vide supra ad tit. 2258a). H. S. 4778 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. LOHMANN, Graffiti 351. 356. Hispanus a Crescente salutatur (perperam LOHMANN Crescentem ex Hispania oriundum credit). H. S. 4779 Tit. rep. in eiusdem lateris meridionalis columna tertia ab oriente, in facie inter meridiem et orientem, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4780 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4781 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata, sed non bene (melius in im. del. manu libera exarata ibidem servata). MAU minus apte haesitat an Ὕμηττος intellegendum. Lectio autem certa et de nomine hominis agi videtur (ita et MAU, ind. cogn. p. 750), quod in titulis Latinis semper fere consonanti -t- simplici redit, cf. SOLIN, Personennamen2 689 sq. H. S. 4782 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Super CVND sunt litt. AM vel RM. H. S. 4783 Tit. rep. in eiusdem columnae facie occidentali, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI DIEHL, PWV2 506; MONTERO CARTELLE, Priapeos 115 n. 67 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP p. 88 sq. n. 140 cum versione Italica; WEEBER, DWH 372 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 579 cum versione Germanica; WACHTER 1131 cum sola versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 305; PISANI, Testi latini2 121 n. B18; WALLACE, Introduction 47 n. 20; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 67. In im. del. post HAVII alia linea cernitur, quasi sit scriptum HAVIII; fortasse est extranea. CUGUSI trimetrum iambicum catalecticum subesse contendit metiens sŭāvis, quod admodum incertum manet. H. S. 4785 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio rubro. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4786 Tit. rep. in aedium VII 7, 16 peristylii 1 pariete septentrionali, in aedicula (quam Mau minus accurate ut videtur zoothecam vocat), quae inter aditus in membra 8 et 9 sita erat ut videtur. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER ut videtur exarata Berolini in Academia servata. H. S. BOYCE, Lararia 68 n. 299 (MAU adsentitur). 4787 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ostii aedium VII 7, 19, in tabella ansata. Periit, nec im. phot. servantur.

Rarus, Idaeus, Verus. Im. del. manu libera fortasse a ZANGEMEISTER a. circ. 1877 (cuius aliae imm. dell. eiusdem fasciculi sunt) exarata Berolini in Academia servata. P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 64 n. 8. 2 quod Idalii cognomen nusquam reperitur (Idalia tit. huius Corporis vol. VIII 1523 epithetum Veneris est), fortasse subest Idaeus (hoc cognomen satis usitatum Pompeis quoque redit tit. 3131 [vide supra ad tit. 3131]). Ex im. del. sumi potest lectionem aliquantum incertam esse (ZANGEMEISTER schedae addit ‘noch zu prüfen’), quamvis linea transversa litt. L in im. clare adumbrata sit; proposuerim tamen, haesitans quidem, IDAIIVS legere. Tres Pompeianos, Rarum, Idaeum, Verum, mulieres quaesitum isse appaH. S. ret; cf. H. SOLIN, Arctos 43, 2009, 175 sq. 4788 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER ut videtur a. 1877 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 498; GEIST, PW2 46 sq. n. 55 partim; cum versione Germanica; BALDI, IP 75 n. 107 cum versione Italica; WEEBER, DWH 166 n. 570 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 581 cum versione Germanica; WACHTER 827. Im. del. ab exemplo a MAU typis exscripto valde discrepat, ad sensum declarandum autem nihil fere confert (fortasse primum conatum tituli intellegendi repraesentet). H. S.

1850

POMPEII 4789–4799 Tit. rep. in VII 8 in templo Iovis. Perierunt omnes, nec im. phot. servantur. H. S. 4789–4798 Tit. rep. in pronao templi Iovis A, ad dextram porH. S. tae, quae in cellam B immittit, in tectorio albo. 4790 Tit. rep. prope pronai portam. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata. LANGNER, Graffitizeichnungen 46 adn. 265. 114; n. 885 in disco tantum (sine im. del.). Ex im. del. potius LANIARI legendum (quod MAU miro modo in comm. Pa(mm)iarus explicat). Quod quid sit, obscurum autem manet; pass. inf. verbi laniandi (aut laniari(s) breviate scriptum?), sensu fortasse violandi in re amatoria (cf. EUGRAPH. Ter. Eun. 643)? Collato autem tit. sequenti hic quoque nomen Pandari facile restitues. – Lectionem vulgatam PANIARVS I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 457 cum forma dorica πανίαρος pro πανίερος conectit, sine ulla ratione. H. S. 4791 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata. LANGNER, Graffitizeichnungen 46 adn. 265. 114; n. 886–888 in disco tantum (sine im. del.). Cum PAMIARVS vox nihili sit, quaeri potest an scriptor in mente PANDARVS scribere habuerit. Pandarus redit in tit. 4522. Hoc cognomen, ex nomine herois Troiani tractum, iam apud Graecos in nomen historicum transiit (testatum in Boeotia et Thessalia), alibi apud Romanos raro innotuit (tit. huius Corporis vol. V 4403. 5661. 5700. VIII 9448; AJA 2, 1898, 378 n. 10 Puteolis), sed facilis intellectu eius usus, cum memoria Pandari, a VERGILIO quoque traditi, late passa sit. H. S. 4792 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. LANGNER, Graffitizeichnungen 46 adn. 265. 114; discus n. 889 sine im. del. H. S. 4793 Tit. rep. infra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 366; WACHTER 564 cum versione Germanica. De Procullus geminata scribendi ratione vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 62 (ita et WACHTER). Sine dubio agit de Proculi cognomine (cf. fratres Proculum et Procullianum tit. huius Corporis vol. III 8263). H. S. 4794 Tit. rep. prope angulum dextrum portae. Imagines del. una charta perlucida a nescio quo, altera manu libera a MAU ut videtur exaratae Berolini in Academia servatae. LANGNER, Graffitizeichnungen 114. n. 884 in disco tantum (sine im. del.). Et im. del. Berolini servata et im. del. a MAU supra p. 554 publici iuris facta et exemplum ab eo exscriptum non paucis locis inter se differunt. 1 scr. Secundio. – 3 ex imaginibus del. INṾITO(?) excludi nequit. – 8 Nitus victor intellegit LANGNER. H. S. 4795 Tit. rep. infra tit. praecedentem. WEEBER, DWH 163 n. 556 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 584 cum versione Germanica; WACHTER 1416 cum versione Germanica. – LANGNER, Graffitizeichnungen 46. 114 sq.; n. 884 in disco tantum (sine im. del.); WALLACE, Introduction 60 n. 73. LANGNER cum tit. gladiatoriis praecedentibus conectit. H. S. 4799 Tit. rep. in templi Iovis VII 8 cellae B pariete meridionali, intranti a dextra. Fortasse dat. ex colossus, cf. GLOSS. colosus homo procerae staturae (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 30); si ita est, adde in VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 60. Testimonium dubium affertur ab A. LEISSNER, ThLL s. v. colossus, 1726, 10, ubi optio nominis proprii additur. H. S.

CIL IV Suppl. 4 4801–4810 Tit. rep. in aedibus VII 15, 2 (del Marinaio). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4802 Tit. rep. in aedium VII 15, 2 faucium a et atrii b anta angulari occidentali, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida a MAU ut videtur exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4803 Tit. rep. in aedium VII 15, 2 faucium a et atrii b anta angulari orientali, a parte atrii, in tectorio albo. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4804 Tit. rep. in atrii b et alae i anta angulari, a parte atrii, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. HUNINK, Graffiti 682. Ex im. del. non clare patet tria nomina tribus manibus scripta esse, ut contendit MAU; mihi potius 2 et 3 saltem eidem manui pertinere videntur. H. S. 4806 Tit. rep. in aedium VII 15, 2 membri c pariete orientali. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4807 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Ex im. del. potius III K legitur (quod infra notat MAU “VIII, oder vielmehr VIIII”, obscurum manet). H. S. 4808 Tit. rep. in aedium VII 15, 2 tablini t pariete occidentali, in podii tectorio rubro. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Lectio certa videtur (notat MAU infra “wohl SVRVS”). H. S. 4811 Tit. rep. in aedium VII 15, 3 triclinii l pariete orientali, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 392; WACHTER 875 cum versione Germanica. – L. BREGLIA, in Pompeiana 50; LAMPE, Stadtrömische Christen2 163; WALLACE, Introduction 68 n. 100. 3 ex. qu vel q V(- - -) DIEHL. De syncopis amphras (de hac inepte egit F. A. TODD, Class. Rev. 53, 9) et trici vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 44 sq.; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 37. – 1 modius pro modios merus error scripturae videtur (deest in VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire2 30 inter exempla scribendi rationis ō ˃ u), nisi de nominativo intitulationis q. d. agitur. – Memoratu dignum altum pretium modii tritici (notavit BREGLIA). H. S. 4812–4818 Tit. rep. in muro externo ad sinistram cauponae VII 15, 6. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. Tabernam lusoriam vel cauponam hic sitam esse vulgo putatur (e. g. ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 343). Inscriptiones generis erotici ad quaestionem, an hic et lupanar fuerit necne, nihil fere conferunt, cum magnam partem in pariete externo scariphatae sint (ad rem cf. MCGINN, in Pompeian brothels 41; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 50). Rursus caupona vicine sita densitatem inscriptionum huius generis explicare potest. H. S. 4812 Tit. rep. in podii rubri margine viridi. Imagines del. manu libera a ZANGEMEISTER et a MAU exaratae Berolini in Academia servatae, in quibus litterarum formae cursivae observantur. Ex im. del. patet litt. tertiam vocabuli nobis non Λ esse, sed B formae barocae q. d., quae minus bene quidem cesserit. Fidelis (de scribendi ratione Fideles vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 27) est

1851

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI cognomen, non adiectivum, ut putat MAU, ind. vocab. p. 758. H. S. 4814 Tit. rep. infra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 89; GEIST, PW2 38 sq. n. 15 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 32 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 388 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 683 cum versione Germanica; WACHTER 80 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Riv. Stud. Pomp. 2, 1936/37, 71. 130; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 19 n. 82; WEEBER, Humor 56 cum sola versione Germanica; ID., Pompeii 31 cum versione Germanica; LANGNER, Graffitizeichnungen 66; n. 1817 in disco tantum (sine im. del.). Lyrae imaginem ad Neronis studium musicum MAGALDI refert, mera coniectura. H. S. 4815 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. HUNINK, Graffiti 684 cum versione Germanica. – H. S. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148. 4816 Tit. rep. ad dextram tit. 4814. Im del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 621; MONTERO CARTELLE, Priapeos 134 n. 140 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 46 n. 92 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 684 cum versione Germanica; WACHTER 1239 cum versione Germanica. – VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 123; VARONE, Erotica Pompeiana 74 cum versione Italica; R. ÉTIENNE, in Rue 57 cum versione Francogallica (errore inscriptionis nota numeri posita 4186); DEFELICE, Roman Hospitality 126 adn. 375; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 143. Cf. MART. 11, 97, 1 una nocte quater possum; de distributivo terna (videtur esse ablativus; aliter DEFELICE, obscure quidem) cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 123 et B. LÖFSTEDT, Eranos 56, 1958, 198 (recte vertit et ÉTIENNE); de H. S. plurali futuimus VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 114. 4817 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Abuus quid sit, obscurum. MAU in ind. vocab. p. 755 affert. Lectio certa videtur, nisi quod in im. del. linea sinistra litt. A longe curva descendit, fortasse et sursum extenditur, ut speciem litt. S prae se ferat (litt. A linea media locum lineae sinistrae tenere potest). Estne igitur S͆ABVVS? Hoc autem tantundem obscurum. Aut litt. secunda male B H. S. pro R lecta; igitur arvus? 4818 Tit. rep. in tabernae VII 15, 6 membri b pariete orientali. Im. del. manu libera a MAU (et alia fortasse a ZANGEMEISTER) exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

DEFELICE, Roman Hospitality 126 adn. 375; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148. 1 ex im. del. fortasse QVINTIO FIILỊX legi potest. Sensus fuerit e. g.: Auctus hic futuit, Quintio felix. H. S. 4819–4827 Tit. rep. in aedibus VII 15, 7. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4819 Tit. rep. in aedium VII 15, 7 ostii a pariete orientali. CASTRÉN2 144 n. 80 adn. Cognomen servile forma Cadia CASTRÉN2 144 inter n. 80 et 81 (qui confert tit. 2243 et X 8222), ZANGEMEISTER nomen gentile (quod quidem extat: SCHULZE, Eigennamen 76; de eius propagatione H SOLIN, Oebalus 6, 2011, 120 sq.) in tit. 2243 (p. 229, 3) et MAU vel nomen gentile vel vocabulum habent (p. 743, 4 forma Cadia. 756, 2); notandum autem est totam lectionem ambiguam esse; EGO ex apographo haesitans duas optiones praebuerim: Cadia v͆a(le) aut Sabin(-); hic haberemus formam litterae B q. d. barocam, quae Pompeis saepe innotuit. H. S. 4820 Tit. rep. in atrii d pariete septentrionali, ad dextram antae quae a muro prominet, prope antam, in tectorio rubro. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Sicinius ex im. del. lectio certa videtur. H. S. 4822 Tit. rep. ad dextram tit. 4820, in tectorio rubro. Nedimus Iuliaṇ(us) ṿ(icit, pugnarum) XV. LANGNER, Graffitizeichnungen 51 adn. 308. 110 adn. 708. 121 adn. 775; n. 1053 in disco tantum (sine im. del.). Lectionem in exemplo typis exscripto datam ex im. del. a MAU publici iuris facta facile obtinui (simili fere modo LANGNER in disco). Iulianus sine dubio est agnomen Nedymi (ita et MAU, ind. vocab. p. 760). De Nedimus pro Nedymus scribendi ratione vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33 (item Nedimus tit. 6746, contra Nedymi tit. 1561). H. S. 4823 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, in tectorio rubro. LANGNER, Graffitizeichnungen 110 adn. 708. 121 adn. 775; n. 225 in disco tantum (sine im. del.). H. S. 4824 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio rubro. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. HUNINK, Graffiti 686 cum versione Germanica. Musicus sine dubio est cognomen (ita et MAU, ind. 751); miro sane modo TANZER, Common People 81 musicum hic cum arte gladiatoria conectit putans eum in exercitandis gladiatoribus iis rhythmum dedisse. H. S. 4826 cf. CLE 1940 adn. Tit. rep. infra tit. 4824, in tectorio rubro. ENGSTRÖM, CLE 134; DIEHL, PWV2 1148; HUNINK, Graffiti 687 cum versione Germanica; WACHTER 1459 cum versione Germanica. – C. GANZENMÜLLER, WKlPh 30, 1913, 629. Verba huius tituli partem hexametri esse observavit ENGSTRÖM. Ad OV. am. 2, 19, 57. epist. 6, 47 al. refert LOMMATZSCH, CLE, unde explicandi gratia affert GANZENMÜLLER locos similes etiam epist. 14, 65. 15, 52. trist. 3, 11, 55. P. K. 4827 Tit. rep. infra tit. praecedentem, ad sinistram, in tectorio rubro.

1852

POMPEII I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459; LANGNER, Graffitizeichnungen 110 adn. 708. 121 adn. 775; n. 1111 in disco tantum (sine im. del.). LANGNER repraesentationem gladiatoriam inesse dicit, errore nescio quo. Mascarinum cognomen Celticum KAJANTO explicat, fortasse recte. Ex apographo autem Mus Carino quoque legi potest: si ita legitur, quaeri potest, primo cognomini quid cum figuris animalium sit (nota animalium duo ignota esse). H. S. 4828–4835 Tit. rep. in aedium VII 15, 8 atrii d pariete orientali, intranti ad sinistram prope angulum faucium a2, in tectorio albo. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4828 Tit. rep. ibidem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4829 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4830 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Cum Aeoli cognomen non valde usitatum fuerit (de eo vide SOLIN, Personennamen2 497), aliter quoque suppleri potest (pace MAU, qui dicit unam solam litt. perisse): [Aur]eolus vel [Capr]eolus. Ambo Pompeis nomina praecipue gladiatorum occurrunt: Aureolus tit. 1805 et pluries H. S. forma Auriolus, Capreolus tit. 4388. 4831 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. Tit. periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 731; HUNINK, Graffiti 688 cum versione Germanica; WACHTER 776 cum versione Germanica. – P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 255 cum versione Anglica (male); H. SOLIN, in Variation and Change 99. MAU, supra ind. p. 769 Syrus ethnicum explicat (similiter J. GRAINGER, Hellenistic Phoenicia, Oxford 1991, 184); etiam cognomen haberi potest. H. S. 4832 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. ENGSTRÖM, CLE 459; DIEHL, PWV2 79; GEIST, PW2 78 sq. n. 8 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 89 n. 283 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 689 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 1439 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 175; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 20 n. 100; GIGANTE, Civiltà 169 adn. 54–55; J. L. FRANKLIN, in Literacy 88; R. WACHTER, WJA N. F. 18, 1992, 29 sq.; ID., ZPE 121, 1998, 74; WALLACE, Introduction 83 n. 158; KRAMER, Vulgärlateinische Alltagsdokumente 19 n. 6c; P. CUGUSI, RFIC 137, 2009, 237; MILNOR, Graffiti 265 n. 5; S. MADRID MEDRANO – A. MARTÍNEZ ZAPATERO, in Estudios arqueológicos II 151. Est VERG. Aen. 1, 1; vide supra ad tit. 1282 quoque. – Nomen urbis Troia quod Troia(e) intellegi solet fortasse pro Troia(s) scriptum esse putat WACHTER, WJA (qui etiam de ablativo, praes. ZPE, cogitat), minus recte, ut opinor. P. K. 4833 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio albo. DIEHL, PWV2 647; GEIST, PW2 44 sq. n. 38 cum versione Germanica; BALDI, IP 22 n. 28 cum versione Italica; WEEBER, DWH 105 n. 330 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 690 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 778 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 306; OPELT, Schimpfwörter 123 (de nequissimi vocabulo); VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 54;

CIL IV Suppl. 4 WALLACE, Introduction 53 n. 44; J. L. FRANKLIN, in Literacy 88; WEEBER, Humor 53 cum sola versione Germanica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 148; P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 2014, 255 adn. 30. Anc(il)la lectionis incertae; Crispiniani legendum proponerem (adsentiente KRUSCHWITZ), nisi Crispinus in tit. 4834. 4835 rediret. Ancillae vocabulo sponsam valere GEIST male putat (recte servam BALDI). – De scribendi ratione necuisma cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 54 (CV pro QV; omissa syllaba SI fortasse ex mero errore scripturae sequitur, nisi est male lecta). H. S. 4834 Tit. rep. ad dextram tit. 4832, prope portam triclinii b, in tectorio albo. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4835 Tit. rep. infra tit. 4833, in tectorio albo. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4836 Tit. rep. in insulae VII 15 pariete externo ad sinistram, i. e. in orientem ost. 11, ad dextram tit. 1662. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 383; WACHTER 607 cum versione Germanica. – PISANI, Testi latini2 122 n. B 23. – Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Eadem scribendi ratio Venaeria (de qua vide VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 24) occurrit tit. 1659 comm. et 1663 (cf. p. 210). Tit. 1642 Ven[e]ria, quem Mau in comm. commemorat, VII 6 in pila inter 34 et 35 rep. est, i. e. ex adverso tit. 4836. H. S. 4837 Tit. rep. in aedium VII 15, 11 atrio d, ad dextram aditus in membrum f, in tectorio rubro (MAU se aliquantum obscure exprimit). Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER ut videtur exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Aut cecidit numerus diei initio aut Idus Apriles non est accusativus temporis. H. S. 4838 Tit. rep. in pariete externo inter ostia aedium VII 17, 11 et 12, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. HARVEY, Daily Life 146 n. 155 cum sola versione Anglica. H. S. 4839 Tit. rep. in pariete externo inter ostia aedium VII 15, 11 et 12. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 606; WACHTER 1149 cum versione Germanica. – DORNSEIFF, Alphabet2 112; A. REHM, Philologus 94, 1941, 8 adn. 14; GUARDUCCI, San Pietro 425; J. et L. ROBERT, Bull. ép. 1964, 255 n. 618 et ibid. 1973, 148 n. 380; VARONE, Erotica Pompeiana2 130 cum versione Anglica; E. PUGLIA, Minima epigraphica et papyrologica 7/ 8, 2004/05, 306 sq.; H. SOLIN, in Variation and Change 102; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 282 cum versione Anglica; A. VARONE, in Pompei e i Greci 203 cum versione Italica. 2 ΜΕ (= 45) fuisse affirmat EISLER qui vidit apud DORNSEIFF; ΦΜΕ (= 545) ex tit. 4861 arbitrario proponit PUGLIA, quod apographo non admittitur. – τὸ καλὸν ὄνομα (quod GUARDUCCI, sequens G. LEFEBVRE, Bull. Soc. arch. Alexandrie 1925, 55, versum ex aegypt. rn nfr esse suspicatur, nescio an recte) ad agnomen cuiusdam generis aut supernomen Harmoniae (ne intellegatur ἁρμονία, ut contendunt MAU ind. voc. p. 759, 3 et LEVIN-RICHARDSON) refert; Harmo fuisse putat EISLER apud DORNSEIFF, quod fieri nequit, nam ΑΡΜΩ plus dat quam 45. Hic usus Pompeis redit in tit. 4861 et in tit. aedium Fabi Rufi (H. SOLIN, in Neue Forschungen 265 n. 35) ἧς φιλῶ ὁ ἀριθμὸς ναʼ; praeterea nuper Stabiis tit. VARONE, Stabiae 489. 490 emersit.

1853

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Ceterum de numeris (ἀριθμός, ψῆφος) nomen personae indicantibus alia exempla afferuntur in Bull. ép. – De formula ἐμνήσθη ἐπʼ ἀγαθῷ cf. supra ad tit. 4189. H. S. 4840–4855 Tit. rep. in aedibus VII 15, 12. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4840 Tit. rep. in aedium VII 15, 12 ostii a pariete orientali. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER ut videtur exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. NEPIVNIVS exhibet im. del. ZANGEMEISTER; D◦IVNIVS lectum in Actis d. 25 m. Iun. a. 1872 et Giornale degli scavi II 429; MAU autem affirmat quae sinistra videbantur reliquias alius inscriptionis esse, recte probabiliter, quod Iunius, qui in iisdem aedibus pluries signavit, Marcus erat (tit. 4846. 4848. 4850. 4852). H. S. 4841 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata (si huc spectat). In im. del. litt. C et D nihil fere cernitur, im. autem huc spectare videtur, quod in eadem plagula iuxta im. tit. 4842 collocata est. H. S. 4842 Tit. rep. in eiusdem ostii a pariete occidentali, in tectorio nigro. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Ex im. del. patet inscriptionem acephalam esse et litt. quartam etiam C intellegi posse. H. S. 4843 Tit. rep. in aedium VII 15, 12 atrii b columna occidentali, in facie meridionali, in tectorio rubro. H. SOLIN, in Variation and Change 101. Nota omnes sodales in inscriptione Graeca memoratos cognomina Latina portare (quorum Πρόκλος et Graecum esse potest). H. S. 4844 Tit. rep. in eiusdem atrii columna meridionali, in facie meridionali, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. CASTRÉN2 181 n. 213, 1. Latimius pro Latinius intellegendum proponit CASTRÉN, nescio an recte (requiritur vocativus). H. S. 4845 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4851 Tit. rep. in eiusdem atrii columna orientali, in facie septentrionali. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4852 Tit. rep. in eiusdem atrii columna septentrionali, in facie inter meridiem et orientem versus, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4853 Tit. rep. in aedium VII 15, 12 andronis k pariete orientali, in tectorio rudi. LOHMANN, Graffiti 73. De nominativo “fixo” Lupercus pro genetivo cf. supra ad tit. 1569 et J. SVENNUNG, Eranos 62, 1964, 175; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 115; H. SOLIN, in Veikko Väänänen 41. H. S. 4855 cf. CLE 1864 adn. (partim) Tit. rep. in eiusdem andronis k pariete occidentali, exadversus tit. 4853. Im. del. manu libera a ZANGEMEISTER ut videtur exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; frustra quaesivit a. 1877 MAU ut videtur (eius est fortasse exemplar litteris quadratis scriptum in iisdem schedis servatum). LOMMATZSCH, CLE 1864 adn.; DIEHL, PWV2 814. GEIST, PW2 78 n. 5 cum versione Germanica; WACHTER 1470 cum versione Germanica. – GIGANTE, Civiltà 202 adn. 2.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 3 exordium fabellae AESOPIAE imitari visus est LOMinscriptiones eiusdem argumenti saepius repertae sunt Pompeis, vide supra ad tit. 3136. P. K. 4856–4860 Tit. rep. in pariete externo inter ostia aedium VII 15, 12 et 13. Perierunt, nec im. phot. servantur. 4857 Tit. rep. in eo pariete, ad sinistram, in tectorio rudi. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. R. LAZZERONI, Ann. Sc. Sup. Pisa ser. 2, 25, 1956, 125 adn. 3. 127 adn. 3 (errore inscriptionis nota numeri posita 48557); CASTRÉN2 196 n. 273 (de Nonio). NONIOO LAZZERONI merum errorem scripturae iudicat, recte ut videtur. Crescen[ti] supplet MAU, ind. p. 745, recte sine dubio, cf. tit. 4860. H. S. 4858 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, in tectorio rudi. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 710; WEEBER, DWH 28 n. 53 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 691 cum versione Germanica; WACHTER 1204 cum versione Germanica. De locutione nec sine cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 124 sq. H. S. 4859 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, paullum ad sinistram ostii 13, in tectorio rudi. Fortasse idem Alcimus salutationem Latinam tit. 1901 Graece signat. H. S. 4860 Tit. rep. ibidem, in tectorio rudi. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4861–4863 Tit. rep. in VII 16. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4861 Tit. rep. in VII 16, 10 atrii 2 pariete meridionali, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 605; WACHTER 1150 cum versione Germanica. – VARONE, Erotica Pompeiana2 130 cum versione Anglica; E. PUGLIA, Minima epigraphica et papyrologica 7/ 8, 2004/05, 307 sq. H. SOLIN, in Variation and Change 102; A. VARONE, in Pompei e i Greci 203. Cf. supra ad tit. 4839, ubi aliam bibliographiam invenies. – PUGLIA scriptorem eundem putat ac Amerimnum tit. 4839, sine negotio. H. S. 4862 Tit. rep. in aedium VII 16, 12 cubicolo 28 ut videtur, in pariete occidentali, prope terram, in tectorio albo. Decidit a. 1894 MAU in schedis), nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata (addita im. v. 3 a ZANGEMEISTER a. 1885 del.) Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 648 adn. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 87 = ID., Naturalia non turpia 230 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149; H. SOLIN, in Variation and Change 99 (AE 2012, 347). MAU, ind. geogr. p. 768 Berutius inter nomina geographica affert, mihi est potius cognomen quamquam perraro testatum (AE 1969/70, 633, VI 11 miles legionis II Traianae a. 157, oriundus Beryto; fem. Berytia Dyrrachii Corp. Inscr. Albanie 65). De scribendi ratione -ut- pro -ytvide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32 sq., ubi hoc testimonium addendum est (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 32). Minus verisimile est subesse nomen Verutius (tit. huius Corporis vol. XIV 4502. ILAlg II 4569. 4570; vice cognominis adhibetur tit. huius Corporis vol. VI 20317). Mama nomen Asiae minoris proprium (cf. SOLIN, Sklavennamen 607), Prethr(i)us (ut et Plethr(i)us) autem obscurum; Romae satis notum est Aethrius (SOLIN, Namenbuch2 1204), quod tamen ex apographo admitti nequit. Minus probabiliter quod suspicatus erat MOMMSEN et mammes et plectri (hoc sensu mentulae) intellegendum redintegraverunt KRENKEL et ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 25 (simiH. S. liter iam HEHL, Formen lat. 1. Deklination 16). MATZSCH;

1854

POMPEII 4863 Tit. rep. ad sinistram, i. e. in occidentem ostii aedium VII 16, 18. Periit, nec im. phot. servantur.

Imagines del. manu libera a ZANGEMEISTER et MAU et im. del. charta perlucida ab alterutro exaratae Berolini in Academia servatae. 1 AMIANTHVS ZANGEMEISTER, in iisdem schedis post correxit. – 2 ante SOCIETAS in schedis SQUI++++, aliter in charta perlucida. – 3 exhibetur VOSALIA++ (prima et N vel M, quinta et B potuit) in schedis, valde aliter (sine sensu) in charta perlucida. H. S. 4868–4923 Tit. rep. in VIII 2. H. S. 4868 Tit. extat in aedium VIII 2, 14–16 cuniculo m, per quem in inferiorem aedium partem descenditur, in diverticuli sinistri (membri 4 primae partis inferioris aedium) pariete meridionali 350 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 138 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus partim admodum corrosis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. G/179. D/113339. VARONE, Imagines 396. 2 restat XI. 1 litt. prima videtur esse A transversa carens; litt. secundae restat linea verticalis tantum, fuisse autem potest aut F aut R aut et S. Litt. B formam barocam q. d. exhibet. Inter I et N MAU in exemplo typis exscripto litt. A ponit, sed in im. del. lacunam, difficile autem iudicatu utrum scriptor tectorium iam antiquitus valde corrosum hoc loco excesserit an una litt. admitti possit. Intellegi potest his saltem modis: A(- - -) Fabianus, Arabianus, A(- - -) Sabinus (ita et VARONE) MAU haesitans Via(pp)ianus explicat, quid autem sibi velit, prorsus obscurum, neque Viabianus, quod in exemplo typis exscripto dedit, facile intellegi potest. H. S. 4869 Tit. extat in aedium VIII 2, 14–16 cuniculo m, per quem in inferiorem aedium partem descenditur, in diverticuli sinistri (membri 4 primae partis inferioris aedium) pariete meridionali 360 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, igitur paullulum ad dextram tit. praecedentis, 138 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus partim admodum corrosis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN.

CIL IV Suppl. 4 Im. del. manu libera a. 1890 a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. G/180. G/181. D/113341. D/ 113342. VARONE, Imagines 396. Tituli, cuius litt. omnes, quasdam partim quidem, VARONE viderat, a. 2006 restabat ANTER et pars sinistra litt. O. Praeterea VARONE vidit EN HIC litt. minoribus inter litt. OS scriptum, quod item periit (sed contuli a. 2007 ad im. phot.: E formam cursivam lunarem exhibet). H. S. 4870–4893 Tit. rep. in aedibus VIII 2, 20. H. S. 4870 (cf. p. 705) Tit. rep. in aedium VIII 2, 20 secunda contignatione inferiore, in andronis ξ (in forma PPM 7, 1998, 95 videtur errore ζ pro ξ scriptum esse) pariete occidentali, in tectorio nigro. Periit, neque im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a. 1889 a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 249; WACHTER 440 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 36; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 307; CASTRÉN2 203 sq. n. 305, 2 (de Petronio); LANGNER, Graffitizeichnungen 51; n. 1029 in disco tantum (sine im. del.); WALLACE, Introduction 60 sq. n. 74. De scribendi ratione Otaus cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 50. 63. – Fortasse in tit. 8056 idem Severus (victoriaH. S. rum) XIII apparet. 4871–4879 Tit. rep. in aedium VIII 2, 20 secunda contignatione inferiore, in androne ι. H. S. 4871–4874 Tit. adhuc extantes d. 19. m. Nov. a. 2017 recognoverunt A. VARONE et H. SOLIN cum P. CARUSO et G. MANDATORI, qui im. phot. sumpsit. 4871 Tit. extat in andronis ι pariete meridionali, in tectorio nigro, 913 cm ab andronis angulo occidentali, 153 cm a pavimento, scriptus litteris altis 14 cm (MAU minus accurate 18 cm). Im. del. manu libera a. 1889 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur.

1855

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im phot. SOLIN, 2404 (a. 2017). Restat Ρ tantum. H. S. 4873 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, 770 cm ab andronis angulo occidentali, 145 cm a pavimento, scriptus litt. altis 2,6–9,4 cm (sec. MAU 5,5 cm). Im. del. manu libera a. 1889 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur.

Im phot. SOLIN, 2402 (a. 2017). Litt. ΟΔΙΤΟϹ aegre cernuntur. H. S. 4874 [cf. tab. VIII fig. 26] Tit. rep. in eiusdem andronis ι latere septentrionali, in poste sinistro portae, quae ducit in membrum Χ, 125 cm a pavimento.

Vit(alio), Vitalio balḷat, cuṃ est musicus.

H. S. Im. phot. SOLIN, 2406 (a. 2017). 4872 Tit. extat ad dextram tit. praecedentis, 846 cm ab andronis angulo occidentali, 145 cm a pavimento, scriptus littera Ρ alta 7,3 cm (teste MAU litt. sunt altae 11 cm). Im. del. manu libera a. 1889 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur.

Im. phot. SOLIN 2395 (a. 2017). DIEHL, PWV2 551; WACHTER 675 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 308; O. HAAS, WSt 71, 1958, 167 (qui e NSA 1893, 42 n. 1 male baliator legit); R. EGGER, ÖJh 45, 1960, 24 adn. 3; H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 67; ID., Arctos 41, 2007, 107 adn. 40; ID., in Variation and Change 99 (AE 2012, 342); ID., Acta Ant. Acad. Hung. 69, 2019 (2020), 643–645 n. 2. 1 hodie aegre cernitur; de lectione a MAU data non dubitaverim. – 2 BALIAT MAU cum RECENTIORIBUS; EGO haesitans BALḶAT proposui (exiguas reliquias transversae litt. L secundae discernere mihi visus sum). – CAR IIST MAU cum RECENTIORIBUS, quod admitti nequit (haec lectio litt. ante II respuit; praeterea litt. A vix extrahi potest); CVṂ IIST EGO; QVIA IIST VARONE per litteras (sed prima non est Q). 1 vit(a) EGGER, potius scriptor nomen Vitalionis praecepit. – 2 ballandi verbum apud auctores inde ab Augustino notum est, sed fortasse iam Pompeis teste tit. 4027 apparet; ad rem vide supra ad tit. 4027 (per se scribendi ratio baliat pro valeat Pompeis facile postulari potest; vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 37. 50). – Car ethnicum explicavit MAU, car

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI = quare primum intellegendum proposuit EGGER, cui assensus est SOLIN (quare sensu francogallice ‘car’ Pompeis iam innotuit, vide tit. 2421); nunc autem inscriptione reperta hanc interpretationem nova lectione reicere coacti sumus. – Musicus MAU, supra p. 751 cognomen, scilicet alterius viri, intellegit, potius autem est appellativum: scriptori in animo erat statuere par esse Vitalionem musicum saltare (musicus cum saltandi verbo memoratur CIC. Pis. 22; cf. PRISC. periheg. 501 de Halesino fonte, qui saltare putatur). Alii musici Pompeiani non innotuerunt; tit. 3174 tit. Neronem musicum memorare videtur (perperam F. OOMES, ThLL s. v. musicus 1703 tit. 4166. 8679. 9182 indici substantivi addidit, cum re vera his locis Musicus cognomen sit. [Lectio falsa baliator a SOGLIANO praebita in ThLL II, 1700, 30 irrepsit.] Paullulum sub v. 3 tit. praecedentis ad sinistram reliquiae linearum cernuntur, quae quid sibi velint, obscurum. Si conscie scariphatae sunt, ut sensum darent, legi fortasse potest VIIII (prima aliis multo brevior est). Nec ad tit. praecedentem pertinere nec sequentem repraesentare videntur; H. S. sub hac alia leguntur VIII. 4875 Tit. rep. infra ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. Frustra a. 2017 diu diligenter quaesivimus; esse non possunt reliquiae, de quibus in comm. tit. praecedentis. Im. del. manu libera a. 1889 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur.

Cf. ad tit. praecedentem. H. S. 4876 Tit. rep. in eiusdem andronis ι pariete septentrionali, prope angulum occidentalem, in tectorio nigro. Im. del. charta perlucida a. 1890 a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 568; MONTERO CARTELLE, Priapeos 118 n. 81 cum sola versione Hispanica; WACHTER 346 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Iuventus 39; F. A. TODD, Class. Quart. 57, 1943, 110; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 12 sq. Fortasse agitur de Livineio Regulo (ita e. g. DELLA CORTE), ut in tit. 1098 (cf. supra ad tit. 1098) et infra ad tit. 8461. – De verpae vocabulo ad virum relato cf. TODD et ADAMS. H. S. 4877 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. supra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a. 1890 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 177; M. GIGANTE, A & R n. s. 28, 1983, 44 sq.; MILNOR, Graffiti 267 n. 34 Est VERG. Aen. 2, 1; vide supra ad tit. 1672. b ultima litt. ita ut et in im del. a MAU publici iuris facta et in illa supra laudata reddita est, B barocam q. d. repraesentat; agitur autem potius de litt. T singulari artificio efficta. P. K. – H. S. 4879 Tit. rep. in eiusdem andronis ι pariete meridionali, ex adverso tit. 4876. LANGNER, Graffitizeichnungen n. 1458 in disco tantum. – Im. del. manu libera a. 1890 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Castor est nomen viri, deest apud MAU, ind. cogn. p. 748. H. S.

1856

POMPEII 4880 Tit. rep. in andronis, qua ab ostio 17 in balneum descenditur, pariete occidentali, loco non exacte notato. Im. del. manu libera a. 1894 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. HUNINK, Graffiti 774 cum versione Germanica. Fortasse initium illius notissimi distichi venimus huc H. S. cupidi cet., de quo vide supra ad tit. 1227. 4881 Tit. rep. in aedium VIII 2, 20 prima contignatione inferiore, in cubiculo ε, in tectorio albo. Im. del. manu libera a. 1894 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4882 Tit. rep. in eadem contignatione, in membri ψ pariete septentrionali, in tectorio nigro. Im. del. manu libera a. 1894 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. CHIOFFI, Caro 61 n. 64. CHIOFFI putat Lucanicos botulos memorari, quod excludi nequit. H. S. 4883 Tit. rep. in eiusdem membri ψ pariete orientali. Im. del. charta perlucida a. 1894 a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 4884 Tit. rep. in thermopolii VIII 2, 24 membri d (quod MAU cubiculum vocat, SOGLIANO, NSA 1889, 115 autem cellam) pariete meridionali, in tectorio albo. Im. del. manu libera a. 1894 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 149. De accusativo adverbiali bellissimu(m) vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 116, ubi aliam bibliographiam invenies. H. S. 4885 Tit. rep. in aedium VIII 2, 26 (del Cinghiale) contignatione inferiore, in pila inter exedram 3 et cubiculum 5. Periit, nec im. phot. servantur. LANGNER, Graffitizeichnungen 65 sq. 120. im. del. tab. 110 fig. 1726 (e MAU supra p. 560; inscriptio non redditur). Vocabulum mulvius intellegit MAU, est autem vox nihili (ad milvum, etiamsi sub imagine avis scriptum est, vix referri potest); potius Mulvius, quae gens Pompeis attestata H. S. est (CASTRÉN2 193 n. 258, ubi adde). 4886 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a. 1894 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Fortasse Glaucus intellegendum; scribendi ratio Glacus Romae redit (cf. SOLIN, Namenbuch2 432). H. S. 4887 Tit. rep. in aedium VIII 2, 28 exedrae s pariete meridionali, in tectorio nigro, prope pavimentum. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a. 1889 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. DIEHL, PWV2 777; WACHTER 12 cum versione Germanica. – GIGANTE, Civiltà 47 cum adn. 27; H. SOLIN, in Variation and Change 104. 1 ΜΑΠΑΤΡΑ scriptione continua MAU in im. del. 1 in graecitate antiqua in usu inde ab Homero tragicisque fuit θεόδμητος, apud Byzantinos notum est θεοδόμητος eiusdem significationis (Lex. Byz. Gr. 672), cf. praes. EUST. comm. ad Il. 4, p. 550, 6 διὰ τὸ θεόδμητον τῆς πόλεως, ἤτοι θεοδόμητον; similiter Etym. Gudianum p. 258, 25. Patet igitur hanc formam iam antiquitus in usu fuisse. – MAPATPA quid sit, prorsus incertum. – 2 carminis epici imitatio, nisi ex quodam versu ignoto tractus. GIGANTE haesitans de Dolio servo Ulixis cogitat, quomodo

CIL IV Suppl. 4 is autem hic apparere possit, mihi prorsus obscurum. Fortasse scriptor Mercurium dolosum, Ἑρμῆν δόλιον (epitheton dei apparet SOPH. Phil. 133; ARIST. Plut. 1157, Thesm. 1202) commemorare in mente habuit, qui deorum nuntius in iconographia et Graeca et Romana interdum alatus (e. g. petaso praeditus) apparet. Versus igitur sic percipi potest: caelestes alae (Mercurii) dolosi. – De iunctura αἰθέριαι πτέρυγες (quod vocabulum hic alas, non aves significare H. S. videtur) cf. AP. RHOD. 2, 1254 αἰθέριος οἰωνός. 4888–4892 Tit. rep. in aedibus VIII 2, 30. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4888 Tit. rep. in aedium VIII 2, 30 cubiculi n pariete occidentali, in tectorio rubro. DIEHL, PWV2 396, cf. p. 62; BALDI, IP 5 sq. n. 5 cum versione Italica; WEEBER, DWH 150 n. 528 cum versione Germanica; WACHTER 863 cum versione Germanica. – GAHEIS, Altrömisches Leben 3, 18 cum adn. 42 p. 27; L. BREGLIA, in Pompeiana 51. 53; ÉTIENNE, Vie quotidienne 233; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 272 sq. (recensus BALDI, IP); ID., in Territorio vesuviano 20; CONTINO, Iscrizioni volgari 84 n. 103. p. 114; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 164 n. H 16 cum sola versione Anglica; BERRY, Complete Pompeii 228 cum sola versione Anglica; MON2 TEIX, Lieux de métier 132; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 239 n. H 26 cum sola versione Anglica. 2 procu pro porcu(m) BALDI et CONTINO (haesitans), quod non persuadet, crocu(m) VARONE probabiliter, quamquam concedendum est primam litt. in im. del. formam litt. P potius quam C exhibere. – 3 H pro II i. e. dupondios fortasse stare VARONE putat (similiter legit iam GAHEIS). – 4 de cauliculi pretio BREGLIA 51 (minus accurate); MROZEK, Prix et rémunération 41; de eo vocabulo eiusque forma VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 29. 31. 44. 101. – 8 de scribendi ratione sale omissa m vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 73 (sed non est cur cum VÄÄNÄNEN optionem vocabuli neutri sale praesumas). H. S. 4889 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. DIEHL, PWV2 397; BALDI, IP 6 n. 6 cum versione Italica; WACHTER 867 cum versione Germanica. – A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271. 274 (recensus BALDI, IP); ID., in Territorio vesuviano 20. 1 silig(inem) MAU, ind. p. 764, 3, BALDI. – 2 habi(nam) VARONE, recte ut videtur ex apographo MAU; voluit avenam. – 6 coeloe(ticum) pro coelioticum medicamentum haesitans BALDI. H. S. 4890 Tit. rep. in eiusdem cubiculi n pariete septentrionali, in tectorio gilvo. Imagines del. manu libera a MAU exaratae Berolini in Academia servatae, in quibus litterarum formae cursivae observantur; quas contulit a. 1885 ZANGEMEISTER. Severus his aedibus nomen dedit, cf. ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 359. H. S. 4891 Tit. rep. infra tit. praecedentem, ad dextram, in tectorio viridi. 4892 Tit. rep. in aedium VIII 2, 30 scalarum 18, quae in inferiorem aedium partem ducunt, pila in fine lateris orientalis scalarum sita, in tectorio rubro. Im. del. manu libera a. 1883 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4893 Tit. rep. in andronis VIII 2, 32 u pariete orientali, in mortario operis incerti, loco non exacte notato. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4894 Tit. extabat in andronis VIII 2, 32 u pariete orientali 140 cm ab aditus, qui ducit ad membrum t, poste septentrionali, 125 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus

1857

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI valde abrasis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1994 A. VARONE. Post periit, frustra quaesivit a. 2007 H. SOLIN, qui ad im. phot. contulit, in qua nihil fere quinque litt. ultimarum cernitur. H. S. Im. phot. D/85774. VARONE, Imagines 397. 4896 Tit. rep. in aedium VIII 2, 34 contignatione inferiore, in membro ζ, carbone scriptus. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Im. del. paullulum ab ea p. 561 publici iuris facta discrepat: post APRI litt. L cursiva, corrosa quidem, signata est. H. S. 4897–4923 Tit. rep. in aedibus VIII 2, 36. 37. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4897–4909 Tit. rep. in aedium VIII 2, 36 membri c pariete occidentali, in tectorio albo. H. S. 4897 Tit. rep. prope parietis angulum meridionalem, prope pavimentum. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Quam a. 1889 contulit ZANGEMEISTER. ZANGEMEISTER notat OC “nicht ganz sicher” esse. Et sane ἐπʼ ἀγαθῷ, quod MAU primum legerat, excludi nequit; rursus Epagathi cognomen aetate Romana ubique usitatissimum, Pompeis quoque late passum. H. S. 4898 Inscriptionem editor errore transiluit. H. S. 4899 Tit. rep. ad dextram tit. 4897, paullo superius. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; H. S. quam contulit a. 1889 ZANGEMEISTER. 4900 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; quam contulit a. 1889 ZANGEMEISTER. DIEHL, PWV2 337 adn. – I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447 adn. 1. Litt. N incohata duabus primis lineis. – Cf. tit. 4903. H. S. 4901 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; quam contulit a. 1889 ZANGEMEISTER. DIEHL, PWV2 778; WACHTER 984 cum versione Germanica. Nota in vocabulo ἄρκλα (ex arcula) α pro η, facile in vocibus ex Latino mutuatis usurpatum. Ceterum ἄρκλα Graece apud auctores Christianos et Byzantinos tantum testatum. H. S. 4902 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; H. S. quam contulit a. 1889 ZANGEMEISTER. 4903 Tit. rep. supra tit. 4901. DIEHL, PWV2 337; WACHTER 547 cum versione Germanica. – I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447 adn. 1. – Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; quam contulit a. 1889 ZANGEMEISTER. Eulymenus, quae scribendi ratio in tit. 4900 redit, stat pro Eulimenus, ut bene vidit KAJANTO (quod cognomen Romae saepius innotuit, cf. SOLIN, Namenbuch2 1218). Adde igitur in VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 33 (H. Solin, in Veikko Väänänen 32). H. S. 4905 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; quam contulit a. 1889 ZANGEMEISTER. DIEHL, PWV2 292; WACHTER 568 cum versione Germanica.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 2 de scribendi ratione Rhinus vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 20. Ut autem suspicatur ipse VÄÄNÄNEN, agitur fortasse de mera notatione erronea I pro II. DIEHL titulum inter gladiatorios inseruit, qua de causa, non video. Titulo nihil rei gladiatoriae insitum est. Rhenus, iterum Rhinus scriptum, nomen cuiusvis viri esse potest. Cum autem raro tantum occurrat (tractavi in “Eine ganz normale Inschrift” … und ähnliches zum Geburtstag von E. Weber. Festschrift zum 30. April 2005, Wien 2005, 125–132), excludi nequit scriptorem nomen ipsius fluvii in mente habuisse. H. S. 4906 Tit. rep. supra ad dextram tit. 4904 cum versione Germanica. Im. del. charta perlucida a. 1889 a ZANGEMEISTER exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 401; WACHTER 874. 2 ex im. del. etiam PANICVM legi potest. – Tyrano pane Um[…] haesitans DIEHL in comm. Scriptor voluisse videtur Tyrano panicum I. Panici vocabulum hucusque Pompeis non innotuit (contra milium habes in tit. 2069), PLIN. nat. 18, 111 autem panicum terrae Campaniae proprium describit; praeterea panicum Pompeis quoque bene testimoniis confirmatum, cf. e. g. L. WITTMACK, Die in Pompeji gefundenen pflanzlichen Reste, Botanische Jahrbücher für Systematik, Pflanzengeschichte und Pflanzengeographie, Beiblatt 73, 1904, 38–66, praec. 48; W. F. JASHEMSKI – F. G. MEYER – M. RICCIARDI, in JASHEMSKI – MEYER, Natural History 137. 161 sq.; CIARALLO, Flora Pompeiana 103. 229. 248. 2 Tyranni cognomen adde in ind. cogn. p. 754; eadem scribendi ratio -n- redit in tit. 543 (vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 62, ubi adde nostrum). – Subaudi panicum (modium) I. H. S. 4907 Tit. rep. supra tit. praecedentem et in ipso. Imagines del. manu libera a MAU itemque manu libera et partim charta perlucida a. 1889 a ZANGEMEISTER exaratae Berolini in Academia servatae. 3 ex im. del. et Horimus legi potest. De eo cognomine vide SOLIN, Personennamen2 742; de Hormi cognomine ibid. 1267. Si de eodem viro agitur, scriptor incertus de recta forma nominis fuisse videtur. H. S. 4908 Tit. rep. infra tit. 4906. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; quam contulit a. 1889 ZANGEMEISTER. Idem ut videtur Melibius in tit. 4955 redit (de eo cognomine H. SOLIN, Personennamen2 545; praeterea tit. huius Corporis vol. V 3461); minus probabiliter agitur de pastore quem VERGILIUS in eclogis saepius memorat. H. S. 4909 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentium. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. Nomen Graecanicum Phrastes redit tit. huius Corporis vol. XI 3558. XII 4614. Pompeis tit. 5393. 5414 Phrastus quidam memoratur; si idem est, quod fieri potest, fortasse mero errore PHRASTIIS pro PHRASTVS aut vice versa PHRASTVS in tit. 5393. 5414 mero errore pro PHRASTIIS scriptum est. Phrastus nomen Graecanicum redit in sigillis ceramicae Arretinae (tit. huius Corporis vol. XV 5115), in ipsis Graecis neutrum nominum usquam. H. S. 4910 Tit. rep. in aedium VIII 2, 36. 37 scalarum α pariete orientali, in tectorio rudi. Im. del. manu libera a. 1894 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; a. 1889 frustra quaesivit ZANGEMEISTER. Quid subsit, parum constat. MAU, ind. vocab. p. 756 de adiectivo ceruleus cogitat, prima litt. M neglecta (assentiente VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 23, ut patet ex ind. voc. p. 133). Secundum MAU lectio certa est (apographo im. del.

1858

POMPEII ascripsit ‘deutlich’). Nihilominus conicere ausim memoratum esse Marcum quendam, cuius nomen primo aspectu insanabilis videatur; aliquantum haesitans Caerellius (scr. Cer-) proposuerim: secunda litt. E, quae forma II scribi debuit, aut scripta aut lecta V est. Hae duae litterae et alibi Pompeis inter se confusae sunt. Porro transversa litt. L secundae aut deest aut editorem fugit. Gens Caerellia in Campania redit Suessae Auruncae tit. AE 1982, 166. H. S. 4912 Tit. rep. in aedium VIII 2, 36. 37 andronis α, qui scalas α succedit descendenti in aedium inferiorem partem, pariete occidentali, prope initium, in tectorio rudi. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; H. S. quam contulit a. 1889 ZANGEMEISTER. 4913 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; a. 1889 frustra quaesivit ZANGEMEISTER. MAU cela in ind. vocab. 756, subesse potest et nomen hominis quoddam breviate scriptum (nisi inest Ceia male scriptum aut lectum [gens Ceia saepius Pompeis testata: CASTRÉN2 151 sq. n. 109]). H. S. 4914 Tit. rep. in aedium VIII 2, 36. 37 secunda contignatione inferiore, in membri i pariete occidentali, intranti a sinistra. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; H. S. quam contulit a. 1889 ZANGEMEISTER. 4915 Tit. rep. in eiusdem membri i pariete orientali. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; quam contulit a. 1889 ZANGEMEISTER. Vestia MAU in ind. cogn. p. 754 affert, quale cognomen sit, tamen non constat. Potius est gentilicium, perraro quidem testatum (ita et CASTRÉN2 238 n. 452). A(ulus) quidam Vestius fortasse in tit. 4942 redit (vide infra ad tit. 4942). H. S. 4916 Tit. rep. in aedium VIII 2, 36. 37 secunda contignatione inferiore, in membri k pariete orientali, in tectorio albo. Im. del. manu libera a. 1894 a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 4917 Tit. rep. in aedium prima contignatione inferiore, in andronis η pariete septentrionali, ad dextram portae, quae ducit in membrum ε, in tectorio albo. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur; quam contulit a. 1889 ZANGEMEISTER. WEEBER, DWH 57 n. 172 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 775 cum versione Germanica. – WEEBER, Humor 53 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 127 cum versione Italica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150. In bibliographia v. 2 corrige “p. 257” pro “p. 164”. H. S. 4919 Tit. rep. in aedium prima contignatione inferiore, in membri δ pariete orientali, in tectorio albo. Imagines del. charta perlucida a. 1889 a ZANGEMEISTER et manu libera a MAU exaratae Berolini in Academia servatae. DIEHL, PWV2 824; HUNINK, Graffiti 776 cum versione Anglica; WACHTER 1499. 1 ex. nihil deesse videtur MAU. 4 ἔδρε(ψα)ς MAU, ind. voc. p. 758, 1 (cui haesitans assentitur DIEHL). WACHTER de optione ἔδραμες cogitat. H. S. 4920 Tit. rep. in fragmentis tectorii repertis in aedium membro ε, in tectorio nigro. H. S. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 234.

CIL IV Suppl. 4 4923 Tit. rep. in aedium VIII 2, 37 atrii m pariete meridionali, prope angulum sinistrum, in tectorio gilvo. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; quam contulit ZANGEMEISTER a. 1889. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 259 n. 510. In fine primi versus nihil deesse videtur MAU. DELLA CORTE Phoebum eundem ac Caecilium Phoebum rogatorem programmatis 785 esse putat, et simul dominum aedium, ubi rep. fuit, sine firmis argumentis (inter alia nota Phoebi cognomen ubique usitatissimum fuisse). – Nomen Anaristus (ita statuit MAU, ind. cogn. p. 747) suspicionem movet. Ex forma tertiae litt. sicut in exemplo a MAU typis exscripto datur, fortasse possis conicere litt. D repraesentare, et si litt. tertia a fine male lectum pro C fuerit, haberemus Andriscus. ʼΑνδρίσκος (de quo nomine vide BECHTEL, HPN 52) bene notum ex fontibus Graecis est, in Latinis hucusque non innotuit. H. S. 4924. 4925. 6863 Tit. rep. in VIII 3. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4924 Tit. rep. in tabernae VIII 3, 9 pariete occidentali, in tectorio rudi. Scr. incontra; habemus hic exemplum longe antiquissimum huius adverbii, licet loco manco. Cf. H. RUBENBAUER, ThLL, s. v. incontra, 1018, 59–80 et H. SOLIN, in Veikko H. S. Väänänen 40. 4925 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. HUNINK, Graffiti 29 cum versione Germanica (qui male reg. I 4–6 tribuit). – WALLACE, Introduction 92 n. 199. H. S. 4926–4941 Tit. rep. in VIII 5. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4926 Tit. rep. in aedium VIII 5, 2 (del Gallo) peristylii f pariete meridionali, ad sinistram oeci q (quem MAU exedram vocat). LANGNER, Graffitizeichnungen 39. 62. 87; n. 300 in disco tantum (sine im. del.). – Im. del. manu libera a MAU exarata; qui etiam caput hominis et phallum delineavit; ZANGEMEISTER ut videtur a. 1885 contulit. Litt. ultima tit. ad sinistram collocati in im. del. paullulum curva est, ut initium litt. O. Haesitans proposuerim Amorem quendam nomen suum bis scripsisse, nisi quodammodo de ‘nomine loquenti’ agitur. – MAU contendit phallum versus os capitis illius hominis directum esse, potius autem ex ore proficiscitur, ut patet ex forma imi phalli (ad dextram) et ex signis eiaculationis ibi conspicuis. H. S. 4927 Tit. rep. in aedium VIII 5, 2 oeci q pariete meridionali. 1 qui modo speciem initii hexametri (vel pentametri) prae se fert. Cf. praesertim OV. am. 1 praef. 1 qui modo Nasonis fueramus quinque libelli; in apographo a MAU exarato, quod supra p. 563 dedit, post MODO legitur MOỊṢ+[- - -], sed levi conictura N͆A⟨S⟩O⟨N⟩IS periclitari possis; res tamen valde incerta manet. – 2 fortasse [T]ERMINV⸢S⸣ intellegitur, quomodo terminus autem v. 1 quadret, mihi non constat. H. S. 4929 Tit. rep. in aedium VIII 5, 5 cubiculi t (quod Mau minus accurate androni 17 a dextra adiacens esse contendit) pariete meridionali, in tectorio albo. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata; frustra quaesivit ZANGEMEISTER a. 1885. In im. del. nullum spatium inter N et V est; itaque [i]nvoco supplere poteris (MAU, ind. vocab. p. 766 sub voco ponit). H. S. 4930–4933 Tit. rep. in aedibus VIII 5, 9. Perierunt, nec imp. phot. servantur. H. S. 4930 Tit. rep. in andronis e pariete orientali, in tectorio albo.

1859

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; H. S. c(on)t(ulit) ZANGEMEISTER ut videtur a. 1894. 4931 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; H. S. descr(ipsit) ZANGEMEISTER ut videtur a. 1894. 4932 Tit. rep. in membri g pariete meridionali, ad dextram portae, scriptus carbone. Im. del. manu libera a MAU, qui descripsit a. 1882 et 1883, exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; c(on)t(u)l(it) ZANGEMEISTER ut videtur a. 1894. Notat ZANGEMEISTER col. II totam perisse, col. I v. 1. II 2 +RVN im. del., in ed. MAU, qui tit. admodum evanidum descripsit, apographum MINERVINI secutus est. H. S. 4933 Tit. rep. in membri m pariete meridionali, in tectorio gilvo. MOREAU, Inscriptions de Pompéi 42 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 24 n. 33 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 787 cum versione Germanica; WACHTER 529. – VARONE, Erotica Pompeiana 150 cum versione Italica; WALLACE, Introduction 76 n. 132. H. S. 4934–4938 Tit. rep. in aedibus VIII 5, 16. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 4934 Tit. rep. in aedium VIII 5, 16 viridarii q pariete occidentali, ingredienti a sinistra, in tectorio albo. Im. del. manu libera a MAU ut videtur exarata Berolini in Academia servata; ibi et ZANGEMEISTER a. 1885 plus minus eodem modo descripsit. MAU in comm. tit. 4174. 4175 confert, sed minus apte; nihil fere communis habent. H. S. 4935 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU, qui a. 1882 et 1883 descripsit, exarata Berolini in Academia servata; c(on)H. S. t(u)lit ZANGEMEISTER a. 1885. 4936 Tit. rep. infra ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU, qui a. 1882 et 1883 descripsit, exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; c(on)t(u)lit a. 1885 ZANGEMEISTER. MAU ind. vocab. p. 760 marim intellegit, quid autem sit, mihi non constat. Suspicor scriptorem potius Marinus voluisse (ultima linea in apographo delineata satis obliqua nihil impedit quin primam lineam litt. V repraesentet). Aut Marin͆a legendum. H. S. 4937 Tit. rep. infra ad sinistram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU, qui a. 1882 et 1883 descripsit, exarata Berolini in Academia servata; H. S. c(on)t(u)l(it) ZANGEMEISTER a. 1885. 4938 Tit. rep. in eodem pariete, ingredienti a dextra. LANGNER, Graffitizeichnungen 46 adn. 265. 115; discus n. 848. 849. H. S. 4940 Tit. rep. in aedium VIII 5, 37 (delle Pareti rosse) atrio 1, in lararii, quod ex muro orientali inter portas in membra i et k ducentes eminet, basis latere sinistro, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1883 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; c(on)t(u)lit ZANGEMEISTER a. 1885 in iisdem schedis. H. S. 4941 Tit. rep. in aedium VIII 5, 39 (di Acceptus e Euhodia) atrii a pariete occidentali, inter portas, quae in membra f et g ducunt. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1883 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur. In vicinia eius erat caput hominis teste MAU (im. del.), qui eodem a. 1883 descripsit. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4942–4957 Tit. rep. in VIII 6. H. S. 4942–4950 Tit. rep. in aedibus VIII 6, 4. H. S. 4942 Tit. rep. in aedium VIII 6, 4 vestibuli a pariete orientali, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur.

Α(ὖλος) Βήστιος. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; contulit ZANGEMEISTER a. 1885 in iisdem schedis. V. SAMPAOLO, PPM 8, 1998, 688. APIISTIOC MAU, RM 1, 1886,145 (inde SAMPAOLO), ABHCTIOC et ZANGEMEISTER. MAU p. 747 ̓Aβήστιος inter cognomina ponit: tale cognomen tamen inauditum. Potius intellexerim Α(ὔλος) Βήστιος de gente Vestia. Cf. Vestia tit. 4915. Fortasse vocalis e huius nominis producta fuit, ut patet ex formis Graecis Οὐηστ(ε)ιν-, Βηστ(ε)ιν-, quas scriptores, inscriptiones, papyri Graecae saepe adhibent (ita praevalet Οὐηστ(ε)ῖνος in nomine Iuliorum PIR2 J 622–624; cf. et nomen populi Italici, ab auctoribus Graecis semper Οὐηστῖνοι scriptum). H. S. 4943 Tit. extat in aedium VIII 6, 4 vestibuli a pariete occidentali 148 cm ab angulo septentrionali, 142,5 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1994, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/85776. VARONE, Imagines 398. V. Sampaolo, PPM 8, 1998, 688. Lectio prorsus incerta, propter multas lineas alienas. Quod legit MAU, RM 1, 1886, 145 MINVS (inde SAMPAOLO) admitti nequit. Litt. prima esse potest et A, secunda est S, tertia esse potest N. Alia non expedivi. H. S. 4944 Tit. rep. in eodem pariete, prope atrium e, in mortario operis incerti. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; contulit H. S. a. 1889 ZANGEMEISTER. 4945 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; contulit H. S. a. 1889 ZANGEMEISTER. 4946 Tit. rep. in aedium VIII 6, 4 atrii e pariete meridionali, prope vestibulum a, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 406; WACHTER 869 cum versione Germanica. – L. BREGLIA, in Pompeiana 50; J. SVENNUNG, Arctos 2, 1958, 185 adn. 38 (de nota modii); F. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 229; EAD., in Bilinguisme grécolatin 50 (perperam). Quod fortasse idem Felicio tit. 3423 lupinarius, tit. 3483 lupinipolus appellatur, BREGLIA modium lupinum continere suspicatur. H. S. 4947 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21; G. BONFANTE, ANRW II 29, 1, 1983, 417. μηνος = minus MAU in comm. (assentientibus VÄÄNÄNEN et BONFANTE), collato tit. 4943, quod valde incertum manet, cum hic minus legi non possit (vide supra ad tit.

1860

POMPEII 4943). Μῆνος = Minos MAU, ind. cogn. p. 751, male sine dubio. Facile intellegere possis gen. μηνός (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 27 adn. 87), nisi subest nomen compositum ut Μηνόστρατος breviate scriptum. H. S. 4948 Tit. rep. in eiusdem atrii e pariete occidentali, ad dextram portae quae ducit in cubiculum k. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; frustra H. S. quaesivit a. 1889 ZANGEMEISTER. 4949 Tit. rep. in cubiculi h pariete occidentali, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; contulit ZANGEMEISTER. DIEHL, PWV2 9; WACHTER 1 cum versione Germanica. – GIGANTE, Civiltà 47 adn. 19–20. Artemis et Hecate ab antiquis saepe aequiperantur (primum ab AESCH. Suppl. 676; ad rem cf. H. FRIIS JOHANSEN – E. W. WHITTLE, Aeschylus, The Suppliants 3, København 1980, 41–43), difficile autem dictu utrum scriptor Hecaten Latonae filiam an duas deas una appellare voluerit. Formae alpha impuro praeditae in poesi universe inveniuntur (Λατογενή AESCH. Sept. 146. EUR. Ion 465). Nota elisione posita inscriptionem rhythmi dactylici speciem prae se ferre; fieri potest ut scriptor ex quodam opere ignoto hausierit. H. S. 4950 Tit. rep. in eiusdem cubiculi h pariete orientali, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 775; WACHTER 1126 cum versione Germanica. – MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 185 cum im. del.; LANGNER, Graffitizeichnungen 27. 28. 34. 108; im. del. tab. 1 fig. 27 (ex ZANGEMEISTER – MAU supra p. 565 repetita); FR. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 231. Tit. perisse refert LANGNER in disco. Βαχχίς est Βακχίς, cognomen satis notum (SOLIN, Namenbuch2 333); ita et DIEHL et BIVILLE; MAU in indice vocabulorum p. 756, 1 lapsu calami ponere videtur, quamquam B- scribit. H. S. 4951 cf. CLE 954 adn. 1864 adn. Tit. rep. in pariete externo ad sinistram ostii aedium VIII 6, 5. Periit, nec im. phot. servantur. BÜCHELER, CLE 954 adn.; ENGSTRÖM, CLE 20; LOMMATZSCH, CLE 1864; HUNINK, Graffiti 789 cum versione Germanica; Wachter 1110 cum versione Germanica. – P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 73; ID., GIF n. s. 1, 2010, 36. COMIB Mau, ultima autem potius est D non bene delineata. Videtur esse pars eiusdem carminis, quod redit in tit. 2360. 4008 et (partim) 8229 (v. 1?) et Herculanensibus 10656 (v. 3). 10660 (v. 3), praeterea in tit. Ostiensi inedito. P. K. – H. S. 4952 cf. CLE 1864 adn. Tit. rep. in aedium VIII 6, 5 horti 5 pariete septentrionali, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata. LOMMATZSCH, CLE 1864 adn.; HUNINK, Graffiti 790 cum versione Germanica. – A. BALDI, Latomus 23, 1964, 799 adn. 3. Exordium fabellae AESOPIAE imitari visum est LOMMATZSCH; inscriptiones eiusdem argumenti saepius repertae sunt Pompeis, vide supra ad tit. 3136. P. K. 4953–4956 Tit. rep. in pariete externo inter ostium aedium VIII 6, 5 et portam obstructam MAU; status quaestionis de inscriptionum loco difficilis est exploratu, quod area propter structoriam officinam saepta est. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S.

CIL IV Suppl. 4 4953 Tit. rep. in tectorio coloris incerti. Im. del. manu libera a MAU a. 1883 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; H. S. contulit ZANGEMEISTER a. 1885. 4954 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU a. 1883 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; contulit ZANGEMEISTER a. 1885. DIEHL, PWV2 502; MONTERO CARTELLE, Priapeos 114 n. 62 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 134 sq. cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 791 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104); WACHTER 1194 cum versione Germanica. – FEHLING. Ethologische Überlegungen 29 = Sexualität und Erotik 310; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 110. 134 (de culo lingendo); H. SOLIN in Pompei 79, 285; W. A. KRENKEL, WZ Rostock, 33, 1984, 9, 69 = Naturalia non turpia 361 (qui culum cum ano aequat); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150. H. S. 4955 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. manu libera a MAU a. 1883 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; contulit ZANGEMEISTER, quod sine dubio praetulerim cui favit MAU κακός.

H. S. ΚΑΛΟϹ haesitans proponit ZANGEMEISTER. 4957 (cf. p. 705) = CLE 932. Tit. rep. ad sinistram ostii aedium VIII 6, 6. Periit, nec im. phot. servantur. BÜCHELER, CLE 932; DIEHL, PWV2 702; GEIST, PW2 72 sq. n. 20 cum versione Germanica; KRENKEL, PI 72 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 149 n. 196 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 238 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 81 n. 263 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 792 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 936 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 309; KLEBERG, Hôtels 113; A. MARZULLO, Atti Mem. Acc. Mod. ser. 6, 1, 1959, 179 sq.; PETROVSKIJ, Stichotvorenija 141 n. 149; KLEBERG Wirtshäuser2 35; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 58 n. 34; GIGANTE, Civiltà 229 cum adn. 46– 47; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 245 sq.; ALMAR, Inscriptiones 29 sq. cum im. del.; cum versione Germanica; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 34 sq. cum solis versionibus Italica et Anglica; RICHLIN, Garden of Priapus2 83 (cum versione Anglica); WEEBER, Humor 57 cum sola versione Germanica (inscriptionis nota numeri errore posita 5244); COURTNEY, Musa lapidaria 88 sq. 295 n. 73 cum versione Anglica; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 36 sq. cum versione Germanica; WALLACE, Introduction 92 sq. n. 200; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150; BERRY, Complete Pompeii 233 cum sola versione Anglica; KRAMER, Vulgärlateinische Alltagsdokumente 109 sq. n. 6d cum im. del. ex MAU; HOBSON, Latrinae 134 cum versione Anglica; WEEBER, Pompeii 14 cum versione Germanica; MILNOR, Graffiti 27 sq. cum versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Obscenities 230. 240. 245 adn. 36 cum versione Anglica (minus accurate de loco); HARVEY, Daily Life 292 n. 312 cum sola versione Anglica; A. VARONE, in Inscriptions private sphere 128 cum versione Anglica. Distichon notissimum, sed ambiguae interpretationis. Quaerendum est, quemadmodum interpungendum sit et

1861

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI quo modo cohaereat v. posterior cum v. priore. BÜCHELER ita intellegit: “peccauimus si excusata erit deficiens matella. minus apte dices dictum est si hanc accipis sententiam: peccauimus, sed si quaeres qua re, defuit matella.” Cui interpretationi a BÜCHELER propositae obstat quidem modus indicativus verbi fuit (v. 2) in oratione obliqua positus. Inde interpretatio altera (a BÜCHELER refutata) est ea AUCTORUM plurimorum, iure ut videtur meliore; vide insuper COURTNEY 295, qui affert MART. 1, 70, 16 locum similem, ubi verbum dicendi pro eo quaerendi positum est. De usu vocabuli matellae vide amplius MARZULLO, de eo verbi mingendi vide ADAMS. – De hospitiis Pompeianis et instrumentis domesticis ibidem reperiundis in universum cf. KLEBERG. P. K. 4958–4974 Tit. rep. in VIII 7. H. S. 4961–4963 Tituli tres, quos WORDSWORTH in schedis descripsit, lingua Safaitica scripti sunt, quibus accedunt sex alii similes. Extant in aditus corridoio de’ Teatri VIII 7, 20 tectorio lateris septentrionalis, 592 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus in area, quae in latitudinem 150 cm patet. Im. phot. D/748. D/74637–D/74640. VARONE, Imagines 414. Cum im. del. et phot. edidit et diffuse interpretata est J. CALZINI CYSENS, Dial. Arch. 3. ser. 5, 1987, 107–117; fugit autem eam illos tres tit. a MAU editos esse, quod notavit A. H. S. VARONE, in Roma, la Campania e l’Oriente) 178. 4965 Tit. rep. in theatri maioris scaenae pariete occidentali extrinsecus prope angulum meridionalem, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae observantur; descripsit ZANGEMEISTER a. 1889. E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 131; LEPPIN, Histrionen 192; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 70 n. D 65 cum sola versione Anglica; IID., Sourcebook2 99 n. D 75 cum sola versione Anglica. De quaestione quis sit hic Actius, cf. supra ad tit. 1903. H. S. 4966–4973 (cf. p. 705) = I2 2540 (cf. p. 1017) = CLE 934–935 Tit. rep. in theatri minoris VIII 7, 19 pariete occidentali extrinsecus, inter portas scaenae et postscaenii, in tectorio gilvo secundi q. d. stili. Extant Neapoli in museo, in tabula sine n. inv. Omnes tit. recognovit a. 1967 H. SOLIN, contulit a. 2004 A. VARONE. Im. phot. IP 325 (tit. 4966. 4972). 326 (tit. 4966– 4971). VARONE, Imagines 399–403. BÜCHELER, CLE 934–935; DIEHL, PWV2 586–587; WARMINGTON, ROL IV 288 sq. n. 50–51 cum versione Anglica; KRENKEL, PI 44 cum versione Germanica; DEGRASSI, ILLRP 1125a–c; MONTERO CARTELLE, Priapeos 121 sq. n. 91–93 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 38 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 36 n. 69 cum versione Germanica. – F. BÜCHELER, RhM 38, 1883, 474 sq. (= Kleine Schriften II, 1927, 495 sq.); WICK, Vindiciae 18 sq.; DIEHL, Inscriptiones Latinae XIII cum im. del. (tit. 4966 et 4971 tantum); F. LEO, Geschichte der römischen Literatur I, Berlin 1913, 439 adn. 1; DELLA CORTE, Nuovi scavi 78 sq.; E. MAGALDI, Atti Acc. Sc. Nap. n. s. 11.2, 1930, 156 sq.; M. DELLA CORTE, Atti e Memorie della Società Tiburtina di storia e d’arte 11/12, 1931, 200 sq.; H. BARDON, La littérature latine inconnue, II. L’époque impériale, Paris 1959, 227; W. KRENKEL, WZ Rostock 11, 3, 1962, 220; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 370 sq.; H. SOLIN, Epigraphica 30, 1968, 118 sq. cum imaginibus del. et phot. (initia versuum tit. 4966 tantum) (cf. AE 1968, 116); D. O. ROSS, Style and Tradition in Catullus, Cambridge, MA 1969, 147 sq.; ID., YClS 21, 1969, 127 sq.; N. B. CROWTHER, Class. Phil. 66,

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1971, 248 sq.; J. GRANAROLO, ANRW I 3, 1973, 284 sq.; K. QUINN, ibid. 389; M. GIGANTE, Cron. Pomp. 1, 1975, 29 sq.; E. INNOCENTI PROSDOCIMI, Stud. Etr. 44 (Ser. 3), 1976, 271 adn. 10; GIGANTE, Civiltà 81 sq.; V. TANDOI, QAICC 1, 1981, 133 sq.; ID., QAICC 2/3, 1982/83, 3 sq.; CASTRÉN2 184. 229; MASSARO, Epigr. metrica VII sq. 24 adn. 32. 42 adn. 50. 56; COURTNEY, Fragmentary Latin Poets2 79–81; VARONE, Erotica Pompeiana 103 sq. cum versione Italica; ID., Kodai 13/14, 2003/04, 86 sq.; CUGUSI, Aspetti2 24 sq. 305 sq.; MORELLI, Epigramma latino 237– 257. 341 sq.; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 52–54; G. LIEBERG, Mus. Helv. 62, 2005, 56–64; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11 = n. s. 8, 2008, 62–65; P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 251–253; MILNOR, Graffiti 141– 149 cum pluribus im. phot. et versionibus Anglicis; A. VARONE, in Pompei e i Greci 201 sq. cum versionibus Italicis; LOHMANN, Graffiti 275. Fragmenta octo carminis unici aut carminum complurium. Qua ratione in muro dispositi sint tituli, haud satis notum est; vide quidem quae scribit MAU, supra p. 566 sq. ad loc., insuper imprimis ROSS, YClS 131 sq. et COURTNEY qui etiam praebet ichnographiam. Omnia sunt modis imparibus pacta et ab eadem, ut videtur, manu inscripta (vide infra quoque). Titulos saepissime et amplissime tractaverunt et commentariis luculentissime instruxerunt VIRI DOCTI; e copia operum maxime notabilium laudare decrevimus haec, quae de quaestionibus paene omnibus horum carminum, de quibus hic brevissime modo loqui possumus, conferas: ROSS (utroque loco), TANDOI (utroque loco), COURTNEY, VARONE, CUGUSI. Multa sunt de quibus disputant VIRI DOCTI: de quaestione, utrum omnia (vel partes aliquot) sint conscripta ab eadem manu; de quaestione, utrum – siquidem nonnulla sive omnia ab eadem manu conscripta sint – is qui inscripsit carmen voluit fieri unum et simplex aut carmina complura; de quaestione, quis et qui fuerit qui inscripsit; de quaestione, quo tempore carmina (sive carmen) orta sint et quo tempore inscripta sint (i. e. etiam de quaestione, utrum is qui inscripsit idem sit ac is qui carmina [sive carmen] concepit). De his rebus nobis nunc quam brevissime est disserendum. Sunt qui dicant titulos ab auctoribus diversis inscriptos esse; sunt insuper nonnulli qui partes alias auctori uni, alias auctoribus diversis tribuant (vide e. g. ROSS, qui putat omnia ab eadem manu inscripta esse, scriptorem autem in tit. 4966 poema poetae antiquioris repetivisse et carmina octo propria adiecisse). Animadverte autem quod AUCTORES qui viderunt omnes omnia ab eadem manu esse inscripta confirmant. EGO cum non viderim, decernere nequeo, auctoritati autem maxime credo eorum qui viderunt. Is qui titulum vel titulos inscripsit nomen suum addidit scribens Tiburtinus epoese (de verbo Graeco vide ADAMS, Bilingualism 360). Quod addidit aliquis ignotus non nomen suum, sed id poetae de quo haec omnia detraxerat, putant auctores nonnulli, perverse. Non enim invenies versus poetarum in litteris clarorum nomine huius poetae adscripto. Aliter autem nonnumquam scriptor alicuius tituli nomen suum addidit. Refutandum putamus etiam id quod proponit ROSS, qui putat tit. 4966 tantum a Tiburtino scriptum, alia ab alio adscripta esse, cum ab iis, qui titulos viderunt, adnotatur omnia ab eadem manu scripta esse (vide imprimis VARONE). De Tiburtino titulorum auctore quaestiones sunt nonnullae: disputatur primum utrum versus fecerit ipse an aliunde detraxerit, deinde utrum aliunde notus sit Tiburtinus ille sive coniungendus cum familia Pompeis nota, tertium cui tempori tribuendus sit Tiburtinus et inscriptio et fortasse etiam exemplum ad quod perfecta est. Amplissima est insuper disputatio de quaestione, utrum (et quatenus)

1862

POMPEII poeta carminis vel carminum est unus e neotericis; de qua re vide imprimis BÜCHELER, RM (qui comparat cum carminibus neotericis apud GELL. 19, 9 traditis). CROWTHER (qui comparat cum carminibus CATULLI, cuius ad tempus refert). TANDOI, QAICC 1981, item EUND. 1982/83, MASSARO p. VII sq. CUGUSI 23 sq. 304 sq. De poetis nostro et neotericis vide etiam GRANAROLO. Flamma amoris, de qua in his carminibus loquitur poeta, est locus communis poetarum et Alexandrinorum et Latinorum qui fuerunt cum LUTATIO CATULO. – Contra ad exemplum carminum poetarum Alexandrinorum perfectum esse putat WICK, cf. BÜCHELER, RM quoque. (Etiam ampliora perfecisse Tiburtinum contendit DELLA CORTE 1959) Tiburtinus cognomen esse videtur (KAJANTO, Cognomina 183), vix ethnicum. Habet pro avo M. Lorei Tiburtini (homonymo!) domino aedium q. d. del Poeta DELLA CORTE, Nuovi scavi 79. BÜCHELER, RM carmen ipsum non post a. 54 a. Chr. n. conceptum esse putat (referunt ad a. 90–80 a. Chr. n. WARMINGTON; ad aetatem Sullae vel Ciceronis ROSS, item INNOCENTI PROSDOCIMI e forma litt. R, haud iuste; ad a. fere 70– 60 a. Chr. n. COURTNEY ex rebus stilisticis; aetatis imperatoriae iam promotae i. e. PLINII et MARTIALIS esse voluit BARDON, La littérature latine inconnue 266 sq., absurde [ut solet]), contendit autem exemplum epigraphicum Pompeis repertum haud longe a. Chr. n. (i. e. aetate iam Augusta) scriptum esse; huic secuti sunt AUCTORES paene omnes. Quae autem minus apte ut videtur proposuisse quod attinet ad hypothesin carminis olim aetate liberae rei publicae concepti, ut supra disseruimus. Est saec. I a. Chr. n. et potius aetatis Augustae quam antea conscriptum. Cum autem partes titulorum muro sub Claudio principe erecto opertae sint, habes terminum ante quem carmen scriptum esse debeat, cf. ROSS, YClS p. 128. De metro fortasse minus apte iudicat MASSARO p. 24 adn. 32, cum putat metrum carminis e loco, ubi titulus inscriptus est, delectum esse, quia populus doctior prope Odeon ambulavisset. Nam etiamsi is, qui carmen muro inscripsit, idem sit ac qui carmen conceperat (quod NOS quidem putamus, sed, ut supra iam diximus, vehementer disputatur), metrum e materia carminis nec ex inscriptionis loco esse delectum mihi certum est. P. K. 4966 Tit. extat Neapoli in museo inter reposita, scriptus litteris modice crassis. Recognovit H. SOLIN primum a. 1967, postea ter quaterve; contulit a. 2004 A. VARONE. Im. phot. D/95823 = IP 325. D/95824 = IP 326. D/ 110801. D/110802. D/110805–110807. VARONE, Imagines 399. 400. 403. – Ectypum MARICHAL. Vide bibliographiam supra ad tit. 4966–4973 laudatam. Adde: HUNINK, Graffiti 794 cum versione Germanica; WACHTER 1063 cum versione Germanica. – F. RIBEZZO, RIGI 16, 1932, 106 (cf. AE 1953 sub n. 158); A. BALDI, Latomus 23, 1964, 795; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 22. 26. 46. 64. 77 sq. 103; W. D. LEBEK, ZPE 32, 1978, 219; J. GIL, PP 34, 1979, 414 sq.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 72 n. D 72 cum sola versione Anglica; IID., Sourcebook2 102 n. D 85 cum sola versione Anglica; S. MADRID MEDRANO – A. MARTÍNEZ ZAPATERO, in Estudios arqueológicos II 148 cum im. del. e MAU, supra p. 566, et versione Hispanica. Titulum recognovit SOLIN, qui initia versuum ita legit et restituit (approbantibus TANDOI et AUCTORIBUS RECENTIORIBUS fere omnibus): 1 supplementum olim a BÜCHELER propositum [quid fi]t accipit SOLIN. – 2 [no]n ob vim SOLIN (adsentiente VARONE). – 3 [porr]ọ SOLIN, dubitat TANDOI; [ust]o mavult COURTNEY. Cum ingens sit copia coniecturarum et supplementorum a VIRIS DOCTIS propositorum, quae cum vestigiis litterarum minus congruunt, nihilo minus autem ad titulum explanandum ea quae sunt alicuius momenti enumerare

CIL IV Suppl. 4 decrevimus. AUCTORES nonnulli quidem lectiones carminis parum accurate vel in linguam (ut ita dicamus) classicam redactas reddunt; quae quidem omnia omisimus. – 1 [atta]t RIBEZZO; [- - -] vim WARMINGTON, ROL; [tanta] vi KRENKEL, PI; [tant]a vi KRENKEL, WZ Rostock; [qui f]it ut me GIL. – 2 [no]n ad vim BÜCHELER; [non ad?] vim DIEHL; [non aqua]m DELLA CORTE, Nuovi scavi, inde DEGRASSI (id quod iam maluit BÜCHELER, item e sententia tituli magis placuerit SOLIN); [iam iam] KRENKEL, PI; [iam ia]m KRENKEL, WZ Rostock; [ignis] vim RIBEZZO; [tum aqua]m BARDON; [mox] imbrem GIL; [cur i]mbrem COURTNEY (MILNOR AL.). – 3 [verum] BÜCHELER; [at mihi] KRENKEL, PI. – 4 [hae]c os BÜCHELER AL.; [hae]c ossa DELLA CORTE, Nuovi scavi; [tun]c os RIBEZZO; [corda e]t os KRENKEL, WZ Rostock; [hui]c os COURTNEY (MILNOR AL.). – Utrum tabifican(t)que an tabificantque legendum sit, haud satis certum est (vide SOLIN 120); siquidem est tabifican(t)que, vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 70 sq. de litt. T finali omissa. 1 de ratione scribendi posquam (i. e. litt. T [proprie finali] omissa) vide VÄÄNÄNEN 70 sq. (cf. etiam app. crit. ad loc.), de ea deducxstis scribendi (i. e. cum haplologia et cum geminatione litt. X) vide EUND. 46. 64. – 1–2 de ratione scribendi oculei, vestreis, geneis (i. e. litt. EI pro I positis) cf. VÄÄNÄNEN 22 (monuit iam HEHL, Formen lat. 1. Deklination 47). – 2 de s finali metro neglecta in largificatis cf. DIEHL, De m finali 173. – 3 de ratione lacrumae scribendi (litt. U pro I posita) vide VÄÄNÄNEN 26. Geminationem litt. M vocabuli flam(m)am omissam nescio qua re non habet VÄÄNÄNEN 58 sq. (nec habet talia aliunde ex inscriptionibus parietalibus Pompeianis). Verba composita in -ficare exeuntia (i. e. largificare [ἅπαξ λεγόμενον!] et tabificare; cf. etiam VÄÄNÄNEN 103) et litt. S finali ante consonantem detractam (quod fugiunt poetae Latini inde a neotericis de qua re vide VÄÄNÄNEN 70 sq., LEBEK, TANDOI) antiquitatem redolentia putat maiorem quam aet. Caesaris et Sullae WICK 19. – De usu verbi deducendi in inscriptionibus Pompeianis vide BALDI, Latomus. 1 animadverte congeriem monosyllaborum (elisione quidem inter me et oculeì perfecta), de qua re cf. MASSARO p. 56. (sed versus haud aliter restitui possint.) De versuum initio qui fit sive quid fit frequenti vide GIL. – 2 de sedibus verborum vestreis et geneis ante incisiones pentametri posiP. K. torum vide MASSARO p. 42 adn. 50. 4967 Tit. extat Neapoli in museo in eadem tabula ac tit. praecedens, scriptus litteris modice crassis. Recognovit a. 1967 H. SOLIN; contulit a. 2004 A. VARONE. Im. phot. D/95824 = IP 326. D/110801. D/110809. D/ 110968. D/11969. VARONE, Imagines 399. 400. 403. – Ectypum MARICHAL. Vide bibliographiam supra ad tit. 4966–4973 laudatam. Adde: HUNINK, Graffiti 794 (cum versione Germanica); WACHTER 1064 cum versione Germanica. – S. MADRID MEDRANO – A. MARTÍNEZ ZAPATERO, in Estudios arqueológicos II 148 cum im. del. e MAU, supra p. 567, et versione Hispanica. 1 [sic nobis] M. GALDI apud M. DELLA CORTE, Atti e Mem. Soc. Tiburt. di storia e d’arte 11/12, 1931, 200–202; [accurrunt] WARMINGTON. [iamque omnes] TANDOI (VARONE); [ardentes] COURTNEY (MILNOR AL.) – 2 [igniferam] M. GALDI apud DELLA CORTE, l. l.; [- - - in] WARMINGTON. [tu cura] DEGRASSI. [sei faciam] TANDOI (VARONE); [Idaliam] COURTNEY (MILNOR AL.). P. K. 4968 Tit. extat Neapoli in museo in eadem tabula ac tit. praecedens, scriptus litteris modice crassis. Recognovit a. 1967 H. SOLIN; contulit a. 2004 A. VARONE. Im. phot. D/95824 = IP 326. D/110804. D/110808. D/ 110809. D/110968. D/11969. VARONE, Imagines 399–401. Vide bibliographiam supra ad tit. 4966–4973 laudatam.

1863

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 2 [- - -]+etur dei [- - -] tantum legere vult ROSS, YClS. – 2 litt. N pone lacunam, quam MAU sibi legere visus est, non iam extat. – 3 in triviost sim. postulatur BÜCHELER, CLE 935 (cf. et DIEHL, De m finali 118). P. K. 4969 Tit. extat Neapoli in museo in eadem tabula ac tit. praecedens, scriptus litteris modice crassis. Recognovit a. 1967 H. SOLIN; contulit a. 2004 A. VARONE. Im. phot. D/95824 = IP 326. D/110804. D/110808. D/ 110809. D/110968. D/11969. VARONE, Imagines 400. 401. Litt. partim abrasae aegre cernuntur. H. S. 4970 Tit. extat Neapoli in museo in eadem tabula ac tit. praecedens, scriptus litteris modice crassis. Recognovit a. 1967 H. SOLIN; contulit a. 2004 A. VARONE. Im. phot. D/95824 = IP 326. D/110804. D/110810–D/ 110812. VARONE, Imagines 401. Vide bibliographiam supra ad tit. 4966–4973 laudatam. 1 [vim mucronis] habere aiunt, eun[dem]que locare M. GALDI et G. PIERLEONI apud M. DELLA CORTE, Atti e Mem. Soc. Tiburt. di storia e d’arte 11/12, 1931, 200–202. – 2 [frigiditatem a]deo M. GALDI et G. PIERLEONI ibid. P. K. 4971 Tit. extat Neapoli in museo in eadem tabula ac tit. praecedens, scriptus litteris modice crassis. Recognovit a. 1967 H. SOLIN; contulit a. 2004 A. VARONE. Im. phot. D/95824 = IP 326. D/95823 = IP 325. D/ 110803. D/110813. D/110814. VARONE, Imagines 400. 402. 403. – Ectypum MARICHAL. Vide bibliographiam supra ad tit. 4966–4973 laudatam. Adde: HUNINK, Graffiti 795 (cum versione Germanica); WACHTER 1062 cum versione Germanica. – P. CIPROTTI, in Neue Forschungen 275; LILJA, Homosexuality 100; LAUSBERG, Einzeldistichon 294; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 79. 1 ad TER. Eun. 880 sq. alludere putat CIPROTTI, fortasse recte; accipit quidem CUGUSI, Aspetti2 32. Animadverte quod versus et hiat cum monosyllabo in arsi (de qua licentia metrica vide TANDOI 146) et finit per monosyllabum. 3 non eidem titulo ac v. 1–2 tribuendum esse putat iam editor primus SOGLIANO, inde WICK, ROSS et ALII. Versum non ad finem perductum esse putat DEGRASSI. – De quaestione utrum de commercio homosexuali an heterosexuali agitur, disserit LILJA (quae quidem solutionem non praebet). P. K. 4972 Tit. extat Neapoli in museo in eadem tabula ac tit. praecedens, scriptus litteris modice crassis. Recognovit a. 1967 H. SOLIN; contulit a. 2004 A. VARONE. Im. phot. D/95823 = IP 325. D/110815. VARONE, Imagines 402. 403. Vide bibliographiam supra ad titulos 4966–4973 laudatam. Adde: HUNINK, Graffiti 796 cum versione Germanica; WACHTER 1090 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 146 n. 85. P. K. 4973 Tit. extat Neapoli in museo in eadem tabula ac tit. praecedens, scriptus litteris modice crassis. Recognovit a. 1967 H. SOLIN; contulit a. 2004 A. VARONE. Im. phot. D/95823 = IP 325. D/110816. VARONE, Imagines 399. 403. Vide bibliographiam supra ad tit. 4966–4973 laudatam. Adde: HUNINK, Graffiti 797 (cum versione Germanica); WACHTER 1065 cum versione Germanica. – W. D. LEBEK, ZPE 32, 1978, 219. 1 va[let qui scit dare multa puellae] WARMINGTON. – 2 S ultima neglecta. – 3 scr. NIIÌSCIIÌRII. 2 de s finali metro neglecta cf. DIEHL, De m finali 173. P. K. 4974 Tit. rep. in aedis Dorici VIII 7, 31 substructione, ab oriente, in tertii gradus lapide tofaceo septimo a septentrione. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 4975–4977 Tit. rep. in IX 1. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 4976 Tit. rep. in aedium IX 1, 26 triclinii d pariete meridionali, in tectorio albo. Tit. extat Neapoli in museo inter reposita in tabula sine inv. n. (teste MAU n. 114323), scriptus litteris tenuibus v. 1, aliquantum tenuioribus v. 2, quamobrem 1 et 2 duobus cuspidibus diversis exarati esse videntur, immo fortasse duabus manibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/110768. VARONE, Imagines 425. DIEHL, PWV2 693; GEIST, PW2 60 sq. n. 52; FREY, CIJ I 567 cum versione Francogallica; KRENKEL, PI 52 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 148 n. 194 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 57 sq. n. 75 cum im. del. p. 137 cum versione Italica; NOY, JIWE I 38 cum versione Anglica; WEEBER, DWH 73 n. 241 cum im. del. et cum versione Germanica, HUNINK, Graffiti 837 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 103 sq.); WACHTER 748 cum versione Germanica. – E. SCHÜRER, Geschichte des jüdischen Volkes im Zeitalter Jesu Christi, Leipzig 41909, 3, 67; MAGALDI, Pompei 19 sq. cum adn. p. 62–64; D. MALLARDO, Riv. Stud. Pomp. 1, 1934/35, 135; A. FERRUA, Epigraphica 3, 1941, 43; J. CARCOPINO, Mus. Helv. 5, 1948/49, 45–48; ID., Études2 62 sq. 68 sq.; A. MAIURI, RAAN n. s. 28, 1953, 105 sq.; M. GUARDUCCI, RAL 15, 1960, 5 sq.; EAD., Arch. class. 17, 1965, 241; BALDI, Pompei 21; ÉTIENNE, Vie quotidienne 192; DINKLER, Signum Crucis 136–138; LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Guida 20; H. HOFMANN, RE suppl. XV, 1978, 550 s. v. Satorquadrat; VARONE, Presenze giudaiche 15 sq. n. 14. 86 sq. n. 14 (ubi amplissimam bibliographiam invenies); BALDI, Anatema 61 sq. 88; H. SOLIN, ANRW II 29, 2, 1983, 725; E. SCHÜRER, The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B. C. – A. D. 135). A new English version revised and edited by G. VERMES – F. MILLAR – M. GOODMAN, 3, 1, Edinburgh 1986, 82; LAMPE, Stadtrömische Christen2 3; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 27 n. 1. 117; WEEBER, Humor 52 cum sola versione Germanica; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 403; VARONE, Erotica Pompeiana 131 cum versione Italica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 30. 123 cum im. del. sine dubio e MAU supra p. 568 repetita; LA ROCCA – DE VOS – DE VOS, Pompei2 23; G. STEMBERGER, RLAC 19, 165; GIORDANO – KAHN, Ebrei3 77 sq.; G. LACERENZA, Materia giudaica 6, 2001, 100 sq.; ID., La realtà documentaria e il mito romantico della presenza giudaica a Pompei, in Pompei, Capri e la Penisola Sorrentina 262–264; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 110 n. E71 cum sola versione Anglica; A. SMALL, in World of Pompeii 195; D. RICHTER, Sodom und Gomorra. Luxuskritik und die Katastrophe als Strafgericht, in Luxus und Dekadenz. Römisches Leben am Golf von Neapel, hrsg. von R. ASSKAMP et AL., Mainz 2007, 47–55 cum im. del. et phot.; M. S[TANKE], ibid. 286 cum im. phot.; ROBERTS, Life and Death 99 cum adn. 61 (p. 303); COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 159 n. E 99 cum sola versione Anglica. Ex im. del. sumi potest inscriptionem 4 × 7 cm patere; nunc restant 1 litt. SO et litt. DOM pars superior, 2 litt. GO. 1 Sodom(a) MAULUCCI VIVOLO. Scriptorem Iudaeum SCHÜRER, MALLARDO, FREY, GEIST, GUARDUCCI, MAIURI, ÉTIENNE, DINKLER, HOFMANN, NOY, LA ROCCA – DE VOS, STEMBERGER, GIORDANO – KAHN, COOLEY – COOLEY, RICHTER, ROBERTS, HUNINK, Iudaeum vel Christianum fuisse FERRUA, CARCOPINO, VARONE, LAMPE, SMALL, ALII putant; mihi certe Iudaeus (de quaestione, num in titulis Pompeianis in summa mentio Christianorum fiat, cf. supra ad tit. 2016). Sine causa et de lectione et de interpretatione dubitat LACERENZA.

1864

POMPEII Inscriptionem scriptam esse post terrae motum a. 62 p. Chr. n. MAIURI, dum erumpit Vesuvius GIORDANO – KAHN, post Vesuvii eruptionem a. 79 p. Chr. n. BALDI (haesitans), NOY (haesitans), LA ROCCA – DE VOS, COOLEY – COOLEY2, HUNINK ALII credunt; aut post a. 62 aut Vesuvii eruptionem DINKLER. Formae litterarum causa, sive Iudaeam sive Christianam, saeculi secundi vel tertii esse CARCOPINO contendit, haud credibiliter. Non necesse tamen est haec verba cum terrae motu a. 62 vel Vesuvi eruptione coniungi, ut bene vidit GUARDUCCI (assentiente VARONE); est exsecratio, quam Iudaeus quidam scripsit indignatione contra incolas aedium accensus. Cf. supra ad tit. 2311. RICHTER autem putat scriptorem tituli eventum, quo Pompeii affecti sint, supplicium divinum ex contextu apocalypsis Iudaicae intellexisse (memoriam exitus Pompeiorum quoque late tractans). – Cf. supra ad tit. 2311. H. S. 4977 Tit. rep. in tabernae IX 1, 27 pariete occidentali, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 613; KRENKEL, PI 51 cum im. del.; MONTERO CARTELLE, Priapeos 131 n. 126 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 128 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 52 n. 138 cum versione Germanica parum accurata; HUNINK, Graffiti 838 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 1237 cum versione Germanica. – F. A. TODD, Class. Quart. 57, 1943, 110; W. KRENKEL, WZ Rostock 26, 1977, 6, 621 = Naturalia non turpia 111 cum sola versione Germanica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 119. 137 (de actione pedicationis); H. SOLIN in Pompei 79, 285; VARONE, Erotica Pompeiana 73 cum versione Italica; J. L. BUTRICA, Glotta 82, 2006, 30–32; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 84 n. 12; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150; WILLIAMS, Roman Sexuality2 375 adn. 3. Testimonia cevendi verbi de motu inclinandi adhibiti, hic sensu obsceno, collegit B. MAURENBRECHER, ThLL s. v. ceveo, 982, 27–49; J. L. BUTRICA, Glotta 82, 2006, 30–35 (adverbium ceventinabiliter est tit. 4126. 5406). De eius usus obsceni sensu disputatur; cum vulgo cevendi motionem ad viros tantum spectare putent, WILLIAMS id verbum etiam de feminis in coitu ceventibus adhibitum esse potuisse proponit. – TODD temere conicit inscriptioni septenarium subesse (doluit in noluit mutare coactus). Porro quintio intellegit (de quo vocabulo cf. infra ad tit. 4989). CUGUSI quoque septenarium trochaicum inesse concedit, H. S. exeunte versu claudicantem (dŏluit). 4978–5060 Tit. rep. in IX 2. H. S. 4978–4990 Tit. rep. in aedibus IX 2, 17. Perierunt omnes, nec im. phot. servantur. Eorum autem tit. im. del. charta perlucida a MAU exaratae Berolini in Academia in archivio Corporis servantur. Inter eas MAU nomen Paridis tertio exhibet, ita: PARIS III. Praeterea ex editione omisit fragmenta tria (schedis addidit ‘weglassen’), quorum primum (ad sin. tit. 4985) legi potest fortasse dixi insane, alterum (in peristylii muro dextro, ad sin. primae portae, carbone scriptum) item (litt. M restant duae ultimae lineae), tertium GEN | IAN (estne Gen(ialis), Ian(uarius)?). Vide et infra ad tit. 4988. H. S. 4978 Tit. rep. in aedium IX 2, 17 ostii a pariete septentrionali, alter primi ad sinistram. M. BONARIA, RE suppl. X, 1965, 483; LEPPIN, Histrionen 272. De Paride cf. supra ad tit. 1294 et 2370. Quod inscriptio solum Paris ait, aliquantum incertum manet, an de illo celeberrimo actore agatur. H. S. 4983 (cf. p. 705) Tit. rep. prope tit. praecedentes. DIEHL, PWV2 769; WACHTER 56 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 60; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 310; PISANI, Testi latini2 125 n. B42.

CIL IV Suppl. 4 De scribendi ratione Febrares vide HEHL, Formen lat. 1. Deklination 48 (errore inscriptionis nota numeri posita 4984); PRINZ, De o et u vocalibus 37; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 41. 85 et PISANI. H. S. 4986 Tit. rep. in aedium IX 2, 17 peristylii h pariete septentrionali. DIEHL, PWV2 640; KRENKEL, PI 74 cum versione Germanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 248 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 165 n. 569 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 901 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 947 cum versione Germanica. De litt. -t finali exitus verbalis vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 70 et F. FANCIULLO, AGI 82, 1997, 192. 198. Et lectio et interpretatio tamenaliquantum incertae. H. S. 4987 Tit. rep. infra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 739; WACHTER 1517 cum versione Germanica. 4 recali DIEHL. 1–2 cf. perpetua cupresso MART. 6, 73, 7. – 4 PRINZ, De o et u vocalibus 108 haesitans tutom legit (similiter iam MAU in ind. vocab., supra p. 765), ita ut ŭ brevis litt. O reddatur. In lemmate corrige “infra 4986”. H. S. 4988 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedentes, ad dextram ultimae portae, in tectorio rudi. Im. del. (de qua vide supra ad tit. 4978–4990). Gallienus non est cognomen, ut contendit MAU, ind. p. 750, sed nomen viri (SCHULZE, Eigennamen2 307 adn. 3. 430) et albo Pompeianorum apud CASTRÉN2 170 inter n. 179 et 180 addendum. Nomen eius viri igitur potius Gallienus Cere[alis] intellegendum; cognomen maxime Cerialis Pompeis quoque redditur (cf. supra ad tit. 1632, ubi tanH. S. tum Cereal- scriptum). 4989 Tit. rep. in aedium IX 2, 17 peristylii h porticus septentrionalis columna secunda. F. A. TODD, Class. Quart. 57, 1943, 110. 1 Popidius qui[ntio] TODD ex apographo a MAU delineato; re vera Quintio intellegi potest. Pessime autem quintionis vocabulum (quod et in tit. 2887. 4977 redire conicit; ambobus autem in locis de Quintionis cognomine agitur) explicat virum membrosum, ad futuendum vel pedicandum aptissimum. – De Popidiis in inscriptione memoratis vide H. S. CASTRÉN2 207–209 n. 318, 7 et 28. 4991–4993 Tit. rep. in aedibus IX 2, 18. Perierunt omnes, nec im. phot. servantur. Eorum autem tit. im. del. charta perlucida a MAU exaratae Berolini in Academia servantur. Ibi exhibentur tres tit. a MAU in editione omissi (schedis addidit ‘weglassen’): 1) “ad d. portae cubiculi q. e. peristylio ab occ. in tect. rudi”: RRRRRRRRMII | RRRR P | R T; 2) “ad d. ostii 2”: Faust[- - -]m; 3) ad dextram praecedentis: OSIIVAAM. Vide et infra ad tit. 4991. 4992. H. S. 4991 Tit. rep. in aedium IX 2, 18 tablini e anta sinistra, a parte tablini, in tectorio olim nigro. H. SOLIN, in Variation and Change 102. MAU hastas post ου et post παντα pro interpunctione habendas esse suspicatur, sunt autem admodum longae (sic etiam in im. del., de qua vide supra ad tit. 4991–4993), quam ob rem prima saltem potius litt. I repraesentet. – 1 latet fortasse cognomen Βάλης i. e. Valens, Pompeis satis notum, praecessum nomine gentili Vi- incipiente, ut Vibius H. S. Vinius al. (nota Vinium tit. sequentis). 4992 Tit. rep. in eiusdem tablini e pariete meridionali. CASTRÉN2 242 n. 463, 5. Lectionis prorsus incertae; M(arcus) Vinius Tucuminalis (?) Romanus CASTRÉN; Tucuminalis autem vox nihili est. MAU autem in schedis (de quibus vide supra ad tit. 4991– 4993) primum de cognomine Terminalis cogitavit, post eius lectionis oblitus; re vera ex una eius im. del. TIIRMI-

1865

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI NALIS satis constat. Porro MAU in schedis primum notavit pone alia manu ROMANII scriptum esse, in altera autem im. del. ROMANVS praefert eadem ut videtur manu scriptum. Terminalis cognomen late passum; fortasse et Pompeis redit tit. 4549 (vide supra ad tit. 4949). H. S. 4993 Tit. rep. in aedium IX 2, 18 andronis g pariete meridionali, prope viridarium h. Imagines del. charta perlucida a MAU exaratae duobus locis diversis (de una vide supra ad tit. 4991–4993) Berolini in Academia servatae. Ex iis imaginibus patet inscriptionem 17 cm longam fuisse, litt. altis 1–2 cm. KRENKEL, PI p. 63 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 105 n. 332 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 844 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104). – WALLACE, Introduction 53 n. 45; HARVEY, Daily Life 147 n. 156 cum sola versione Anglica. Ampliata Pedania WEEBER et HARVEY, sed ex imaginibus del. Ampliatus certe legitur. Ex iisdem autem imaginibus colligi potest reliquae tit. partis lectionem valde incertam esse; aliquantum haesitans Pedaniae V+++ conicere ausim (an post Pedaniae nomen eius cognomen secutum sit et quale fuerit, prorsus obscurum). Ampliatus aut Pedaniae servus erat aut eam salutavit. Gens Pedania satis nota, Pompeis autem hucusque non innotuit (adde apud CASTRÉN2 203 inter n. 301 et 302). MAU in indice vocabulorum p. 762 s. v. pedania refert, vox autem nihili est (pedaneus quidem extat, sensu autem carens hic esset). HUNINK Ampliatus Pedania intellegit, sed nemo ita appellari potuit. H. S. 4994 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ostii IX 2, 18. Periit, nec im. phot. servantur. CASTRÉN2 166 sq. n. 161, 16; MOURITSEN, Elections 134; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 409. De candidato Fabio Rufo cogitant CASTRÉN et MOURITSEN, quod aliquantum incertum manet, quia gens Fabia Pompeis notissima et Rufi cognomen usque quaque populare. H. S. 4995 Tit. rep. in pariete externo inter ostia IX 2, 23 et 24. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 501a; MONTERO CARTELLE, Priapeos 113 n. 59 cum sola versione Hispanica; HUNINK, Graffiti 845 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104); WACHTER 1191 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 30, 1981, 5, 53 = Naturalia non turpia 299 cum versione Anglica; J. L. FRANKLIN, Class. Journ. 81, 1986, 325; CANTARELLA, Pompei 114 cum versione Italica; DEFELICE, Roman Hospitality 127. 293; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 338 cum versione Anglica. Ex im. del. patet scriptorem v. 2 scriptione continua exhibuisse. Quam ob rem etiam de vocativo cunulinge cogitari potest; cf. voc. cunnulinge tit. 4304. nom. cun(n)uli(n)gus tit. 1331. 5263. Sulemnis i. q. Sollemnis, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 27 (HUNINK perperam nomen orientale putat). Incertum manet, an Sollemnis, qui in lupanaris tit. 2185. 2186. 2218a appellatur, idem sit, ut cogitare videtur H. S. FRANKLIN; vide supra ad tit. 2185. 4997 Tit. rep. in pariete inter ostia IX 2, 25 et 26. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. HUNINK, Graffiti 846 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, Heft 5, 1980, 86 sq. = Naturalia non turpia 227. 230 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150; WILLIAMS, Roman Homosexuality2 399 adn. 221.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1 ex im. del. patet formam nominis minus certe constare; praeterea Coresus insolitum (cf. tamen MART. 6, 39, 21, quem locum MAU fortasse in animo habuit in nomine legendo). Inestne Chresti vel Chrestes cognomen? – 2 fuisse H. S. potest etiam imperativus fela. 4998 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur.

Pardalas omnibus. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. 1 ex im. del. potius Pardalas legendum, item in tit. 4527 incertae lectionis, ubi fortasse idem Pardalas commemoratur; cf. H. SOLIN, Arctos 45, 2011, 164. De Pardalae cognomine viri cf. SOLIN, Namenbuch2 1146. Nota nomen Pardalus Πάρδαλος perraro occurrere (non extat appell. *pardalus *παρδαλος); cf. H. SOLIN, l. l. et Mélanges publiés en honneur de Y. Le Bohec, Paris 2011, 338. Cf. praeter tit. 4527 etiam 7528, ubi male Parda[lus] suppletum. H. S. 4999 (= 3338) Tit. rep. in pariete externo ad sinistram ostii IX 2, 26. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 162; GEIST, PW2 14 sq. n. 40 cum versione Germanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 276 sq. cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 64 sq. cum versione Francogallica; WACHTER 199 cum versione Germanica. – FRANKLIN, Electoral Programmata 62 sq. cum tab. 6; CASTRÉN2 120. 150 n. 2; MOURITSEN, Elections 40. 109. 129; FORA, Munera gladiatoria 128 n. 59; FRANKLIN, Pompeis difficile est 188 n. 208 cum versione Anglica; CHIAVIA, Programmata 282; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 115 n. F 10 cum sola versione Anglica; WALLACE, Introduction 93 n. 201; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 164 n. F 10 cum sola versione Anglica. De M. Casellio Marcello candidato aedilicio aetatis Flaviae cf. CASTRÉN, FRANKLIN, MOURITSEN, CHIAVIA; FRANKLIN eius petitionem anno 78 tribuit. – De accusativo cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 116, quem ‘exclamativum’ appellat. H. S. 5000 Tit. rep. in insulae IX 2 latere septenrionali, loco non adnotato. Periit, nec im. phot. servantur.

Manesis quid sit, non constat; MAU, ind. p. 760 s. v. manere ponit, quae autem forma eius verbi esse possit, non clare perspicio, nisi intellegendum est mane sis, ut in PLAUT.

1866

POMPEII Curc. 253 et Most. 848. Fortasse subest cognomen Mnesis anaptyxi scriptum (de anaptyxi Pompeis cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 47 sq.), quae facile explicatur propter vocis expressionem difficilem. Μνῆσις Μνᾶσις nomen Graecum ubique testatum; Mnasis Romae rediit (SOLIN, Namenbuch2 1381). Nisi est legendum Amnesis (quod ex schedis a MAU confectis Berolini in Academia servatis fieri potest), cf. FEST. p. 17 amneses appellantur urbes sitae prope amnes. Hic Amne(n)sis in cognomen transierit (extant alia quoque cognomina ex amnis derivata, ut Amnicus ex AE 1988, 168 [Romae] traditum). H. S. 5001–5060 Tit. rep. in aedibus IX 2, 26. Perierunt omnes, frustra quaesivi a. 2003; nec im. phot. servantur. H. S. 5001 (3336) Tit. rep. in aedium IX 2, 26 ostii a pariete orientali. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150. H. S. 5002 (=3337) cf. CLE 1785 adn. 2292 adn. Tit. rep. in aedium IX 2, 26 atrii d pariete occidentali. KRENKEL, PI p. 35 cum im. del. e MAU et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 847 cum im. del. e MAU et versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 175; GIGANTE, Civiltà 169; MILNOR, Graffiti 263 n. 6; S. MADRID MEDRANO – A. MARTÍNEZ ZAPATERO, in Estudios arqueológicos II 151 cum im. del. e MAU, supra p. 570. Est VERG. Aen. 1, 1; vide supra ad tit. 1282 quoque. P. K. 5005 Tit. rep. in aedium IX 2, 26 porticus n pilae secundae a dextra facie occidentali. D. JOLY, in Présence de Virgile, 93 sq.; GIGANTE, Civiltà 166 adn. 26; A. VARONE, AION (filol.-lett.) 25, 2003, 188 sq. Nomen Mopsi in hoc titulo scriptum ad VERG. ecl. 8, 26 referendum esse contendit JOLY, nescimus an recte; vide GIGANTE quoque. Mopsus sine contextu etiam in tit. 1979 necnon in Stabiano AE 2002, 328 redit, in tit. 4226 autem Pompeianus memoratur (Mopsus Protae sa(lutem)). Mopsi cognomen Romae testatum (tit. huius Corporis vol. VI 24345) alibique in Italia. P. K. – H. S. 5006 Tit. rep. infra tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 758; WACHTER 743 cum versione Germanica. – P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 91 n. 25. Verba en aspice fratrem speciem finis hexametri prae se ferunt. Pro sua parte CUGUSI titulum vocibus inanibus fictum non ad finem perductum esse putat; item de metro haesitat. – en aspice et in CLE 1112. CARM. pass. dom. 40. H. S. 5007 (= 3299 + 3300) = CLE 2157 Tit. rep. infra tit. praecedentem. ENGSTRÖM, CLE 405; LOMMATZSCH, CLE 2157; DIEHL, PWV2 790 cum add. p. 62; HUNINK, Graffiti 848 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 1434 cum versione Germanica. – DIEHL, Inscriptiones Latinae XV cum im. del.; M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 174; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 311; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 196 n. 380; SEIDER, Paläographie 50 tab. 9. 17 cum im. del. ex MAU, supra p. 571 sumpta (partim); D. JOLY, in Présence de Virgile 94–97. 100 cum im. del. fig. 5 ex ZANGEMEISTER; GIGANTE, Civiltà 166 sq. adn. 25–26; FERRARO, Presenza 9; VARONE, Erotica Pompeiana 123 sq. cum adn. 204 cum versione Italica; CUGUSI, Aspetti2 349; MILNOR, Graffiti 271 n. 61; S. MADRID MEDRANO – A. MARTÍNEZ ZAPATERO, in Estudios arqueológicos II 152 cum im. del. e Mau, supra p. 571. De formis litt. vide DIEHL et imprimis SEIDER. De eo qui inscripsit cf. infra ad tit. 5012 quoque. Commaticum initio ad speciem hexametri formato, cf. VERG. ecl. 3, 1: Dic mihi Damoeta (unde recepit casum vocativum nominis Damoetas hic quidem minus apte positum is qui titulum inscripsit). De sententia huius tituli satis

CIL IV Suppl. 4 obscura cf. JOLY quoque, quae putat auctorem primo ad VERGILII eclogam tertiam, deinde ad eclogam sextam (v. 46 sq.) alludisse. Contra autem ad eclogam sextam alludere eum qui titulum inscripsit negat GIGANTE, recte ut opinor. Zosimum de virilitate sua quasi taurina loqui opinatur VARONE, recte, ut videtur, cum illud felicior quam Pasiphae haud aliter intellegi possit. – De scribendi ratione PhasiP. K. phae vide H. SOLIN, in Veikko Väänänen 33. 5009 (= 3301) cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. infra tit. 5007. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 574; WACHTER 718 cum versione Germanica. – WALLACE, Introduction 93 n. 202. WACHTER in. falso, ex. metus enecat Orci supplendum proponit; praeterea homines loco omnes intellegendum proponit. P. K. – H. S. 5010 Tit. rep. infra tit. praecedentem. HUNINK, Graffiti 849 cum versione Germanica. H. S. 5011 (= 3302) Tit. rep. infra tit. 5009. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 826; GEIST, PW2 82 sq. n. 25 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 88 n. 280 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 850 cum versione Germanica; WACHTER 1500 cum versione Germanica. – WALLACE, Introduction 93 n. 203; P. KRUSCHWITZ, Studij Romanzi 10, 2014, 276 n. 35 cum versione Anglica. WACHTER notat rhetorici vocabulum non substantive (de hominibus dico) adhibitum esse, ideo ad lector pertinere. Contra mathematicus origine adiectivum saepe substantive virum disciplinarum liberalium peritum significat; hic autem id quoque ad lector relatum (non diiudicat B. H. S. REHM, ThLL VIII 471, 15–16). 5012 (= 3303) cf. CLE 1785 adn. 2292 adn. Tit. rep. infra ad dextram tit. praecedentis. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. ENGSTRÖM, CLE 459; DIEHL, PWV2 795 cum add. p. 62; HUNINK, Graffiti 1017 cum versione Germanica; WACHTER 1443 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 176; D. JOLY, in Présence de Virgile 94. 97; GIGANTE, Civiltà 171 adn. 66; MILNOR, Graffiti 265 n. 20. Est VERG. Aen. 1, 234, ubi codices quidem habent lectionem annis. Estne lectio anneis huius tituli melior? Zosimo auctori tit. 5007 hunc quoque tribuit JOLY, fortasse recte. P. K. 5013 (= 3304) Tit. rep. infra tit. praecedentem. CASTRÉN2 211 n. 327 (de Pupio). H. S. 5014 Tit. rep. in aedium IX 2, 26 porticus n pilae secundae a dextra facie septentrionali. H. S. Eodem iure Nicom(edes) solvi potest. 5017 (= 3320) = Tit. rep. infra tit. 5014. LOMMATZSCH, CLE 1864 adn. Exordium fabellae AESOPIAE imitari visum est LOMMATZSCH; inscriptiones eiusdem argumenti saepius repertae sunt Pompeis, vide supra ad tit. 3136. P. K. 5018 Tit. rep. infra tit. praecedentem ad dextram. E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 20; LEPPIN, Histrionen 192; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 282 cum versione Anglica. De quaestione quis sit hic Actius, cf. supra ad tit. 1903. H. S. 5020 (= 3321) cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. infra tit. 5018. ENGSTRÖM, CLE 459; DIEHL, PWV2 784; HUNINK, Graffiti 851 cum versione Germanica; WACHTER 1447 cum versione Germanica. – GIGANTE, Civiltà 154 (cum adn. 11–12). 172; M. GIGANTE, in Storia e civiltà 462; MILNOR, Graffiti 268 n. 39.

1867

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Inscriptionem iam a MAU supra (unde GIGANTE, Civiltà) ad LUCR. 1, 86 relatam etiam ad VERG. Aen. 2, 14 referri posse docet LOMMATZSCH, CLE. Quae interpretatio altera mihi quidem probabilior esse videtur, cum versus VERGILIANI multo saepius reperiantur in parietibus Pompeianis quam LUCRETII. Quam interpretationem etiam praeferre videtur GIGANTE, in Storia e civiltà contra illud, quod antea scripsit. P. K. 5022 Tit. rep. infra tit. 5020. CASTRÉN2 160 n. 140, 1. Crosium eundem ac P. Crusium Faustum NSA 1895, 109 putat CASTRÉN, quod valde incertum manet. H. S. 5025 (= 3323) Tit. rep. infra tit. 5022 ad dextram. P. GATTI, Mus. Helv. 45, 1988, 118 sq. Onum (i. e. gr. ὄνον) mulum optime conicit et accusativum exclamationis sensu derisorio explicat GATTI. H. S. 5027 Tit. rep. in aedium IX 2, 26 porticus n pilae secundae a dextra facie orientali. DIEHL, PWV2 759 adn. De praeiudicii vocabulo cf. J. TRIANTAPHYLLOPOULOS, Labeo 8, 1962, 79. H. S. 5029 (= 3315,1) Tit. rep. infra tit. 5027 ad dextram. DIEHL, PWV2 759; WACHTER 1520 cum versione Germanica. Cf. ad tit. 5027. H. S. 5031 Tit. rep. infra tit. 5027. DIEHL, PWV2 481; GEIST, PW2 54 sq. n. 26 cum versione Germanica; KRENKEL, PI 42 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 70 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 165 n. 562 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 852 cum versione Germanica; H. S. WACHTER 609 cum versione Germanica. 5032 (= 3316) Tit. rep. in eadem pila loco non adnotato. GEIST, PW2 54 sq. n. 25 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 853 cum versione Germanica. – WEEBER, Humor 47 cum sola versione Germanica; P. KRUSCHWITZ, Studj Romanzi 10, 20114, 252 cum versione Anglica. H. S. 5035 (= 3306) Tit. rep. in aedium IX 2, 26 porticus n pilae secundae a dextra facie meridionali. DIEHL, PWV2 676; WACHTER 760 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/ 30, 158; GARCÍA Y GARCÍA, Pupils, Teachers and Schools 157 cum versione Anglica. Vulgo cutius (= cautius) intellegunt, de qua re dubitat VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32; potes et Cutius (in Campania gens Cutia Puteolis tit. huius Corporis vol. X 2683 innotuit). MAGALDI hic sententiam videt hominem secundum proprias corporis et animi vires agere debere. – GARCÍA Y GARCÍA male sensum reddit errore parvus legens. H. S. 5036 (= 3307) Tit. rep. eodem loco ac tit. praecedens. LOHMANN, Graffiti 342 sq. Cf. tit. sequentem. H. S. 5037 (= 3310) Tit. rep. in aedium IX 2, 26 porticus n podii quo pilae coniunguntur latere meridionali, prope pilam secundam a dextra. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 516; HUNINK, Graffiti 854 cum versione Anglica; WACHTER 1144 cum versione Germanica. – VARONE, Erotica Pompeiana 147 cum versione Italica; H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VI 223; LOHMANN, Graffiti 342 sq. 4 EYBEA lectio ex im. del. certa fit. ευβεα MAU, in exemplo typis exscripto et ind. vocab. p. 758, agi potest autem de nomine Graecanico Εὔβοια aut Εὐβία (Romae Eubia testatum [cf. SOLIN, Namenbuch2 62], quod et ad -οια et ad -ία pertinere potest: SOLIN Beiträge 116). H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 5038 Tit. rep. infra tit. praecedentem, ad sinistram. Sponsor utrum appellativum an cognomen iudicandum, ambiguum (idem valet in tit. 2507, cuius testimonium MAU, supra p. 764 indici vocabulorum inserit); MAU, supra p. 753 haesitans inter cognomina collocat (KAJANTO, Cognomina 362 eius duo tantum exempla affert). H. S. 5039 Tit. rep. infra tit. praecedentem, ad sinistram. LOHMANN, Graffiti 342 sq. H. S. 5040 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. LOHMANN, Graffiti 342 sq. H. S. 5041 Tit. rep. prope tit. 5037. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata; est plus minus eadem et par ac illa a ZANGEMEISTER exarata supra p. 573 publici iuris facta; ex qua sumi potest litt. 1–4 cm altas esse. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 457. Philani vocativum linguae Doricae KAJANTO dubitans habet; potius agitur de vocativo cognominis Philaenis mendose sine e scripti, igitur Phila⟨e⟩nis VI legendum. Ex im. del. autem patet etiam Philia, Nisus legi posse. De quibus vide SOLIN, Namenbuch2 549 (Nisus). 1349 (Philia); illud Pompeis quoque tit. 4514 innotuit. H. S. 5046 (= 3328) cf. CLE 1864 adn. Tit. rep. in aedium IX 2, 26 porticus n pilae tertiae a dextra facie occidentali. ENGSTRÖM, CLE 12. Vide supra ad tit. 1597. P. K. 5047 (= 3329) Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. CASTRÉN2 160 n. 143 (de Curtio). H. S. 5048 (= 3330) Tit. rep. in eiusdem pilae facie septentrionali. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata, aliquantum dissimilis ac illa a ZANGEMEISTER exarata et supra p. 573 publici iuris facta. HUNINK, Graffiti 855 cum versione Germanica; WACHTER 1294 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 8, 12, 1958, 103 sub. n. 127; ID., supra p. 1034 ad tit. 10004. – H. D. JOCELYN, LCM 5, 1980, 153 sq.; EVANS, War, women and children 134 sq. 161 adn. 130; VARONE, Erotica Pompeiana 137 cum versione Italica; JOHNSON – RYAN, Sexuality 103 n. 76 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150. 1 Euplia f(ellat) a(ssibus) V n(ummis), 2 Euplia fella(t) DELLA CORTE. Ex im. autem del. a MAU exarata legi potest etiam 1 Euplia Fauni (in im. del. puncta desunt et ultima est I), Fauni cognomen tamen satis rarum (KAJANTO, Cognomina 216 duo tantum exempla affert). – 2 est scriptum FJJJA; an fela intellegi possit, aliquantum incertum manet, fieri autem potest (fela(t) VARONE). Utique cum DELLA CORTE fella(t) legi nequit. De hac Euplia cf. supra ad tit. 2310b. EVANS eam ingenuam ducit, ut esset sola ingenua meretricum Pompeianarum, sine ullis argumentis certis. H. S. 5049 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Hexametri speciem prae se fert. H. S. 5051 (= 3331) Tit. rep. in eiusdem pilae facie orientali. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 1548. H. S. 5054 (= 3334) Tit. rep. in eadem pila (secundum ea quae exposuit MAU). CASTRÉN2 191 inter n. 251 et 252. CASTRÉN mentionem Mettii suspectam habet, scriptum autem est Mettiocus, quod MAU, ind. p. 751 recte Metiochus explicat (assentiente VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 36. 56). H. S. 5059 Tit. rep. in aedium IX 2, 26 porticus n pariete orientali. RICHARDSON, Casa dei Dioscuri 91 adn. 74. De Campanis cf. supra ad tit. 1293 (ubi et de RICHARDSON). H. S. 5060 Tit. rep. infra tit. praecedentem, ad dextram. LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 2126–2141. H. S.

1868

POMPEII 5061–5073 Tit. rep. in IX 3. H. S. 5061 Tit. rep. in tabernae IX 3, 14 (di C. Catius Scithus). Periit, nec im. phot. servantur. Lectio incertissima. Somniare possis et 2 QuintiH. S. lian(- - -) vel Quintilian[- - -], 3 Veneriae. 5062 Tit. rep. in pariete externo inter ostia IX 3, 14 et 15. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 861 cum versione Germanica. H. S. 5064 Tit. rep. in pariete externo inter ostia IX 3, 16 et 17. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 863 cum versione Germanica (cf. H. Solin, Gymnasium 121, 2014, 104); WACHTER 1352 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151. Mus sine dubio nomen viri est (haesitat MAU supra p. 751); Solusmus HUNINK male. H. S. 5065 Tit. extat in domus IX 3, 20 subscalaris e pariete septentrionali 39 cm ab angulo inter septentriones atque occidentem versus, 115 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 1994, recognovi a. 2003. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/83886. VARONE, Imagines 426. HUNINK, Graffiti 865 cum versione Germanica; WACHTER 511 cum versione Germanica. – J. SVENNUNG, Eranos 62, 1964, 175; CASTRÉN2 202 n. 300, 3 (Papirium Sabinum fuisse putat); V. SAMPAOLO, PPM 9, 1999, 348; FR. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 231; WALLACE, Introduction 93 n. 204; H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 67 sq.; LAFORGE, Religion privée 74; LOHMANN, Graffiti 72 sq.; H. SOLIN, Acta Ant. Acad. Hung. 69, 2019 (2020), 648 n. 7. DOMUS littera U unciali q. d. scriptum; M finalis subtilior ceteris est litteris. Sed tituli litterae mihi aliquantum suspectae videntur. Inscriptio, quae domus possessorem indicare videtur (quae domus in aedium parte superiore sita fuerit, quo subscalaris duxerit), difficilis intellectu. Recentem fortasse esse ex litterarum formis (imprimis propter U uncialem) suspicatus sum. Sin genuina est, explicari debet nominis forma singularis Papiriu Sabinium. Gentilis forma Papiriu, quod MAU genetivum Graecum explicaverat, SVENNUNG nominativum ducit (de hoc nominativo “fixo” alia exempla Pompeiana supra ad tit. 1569 et 4853 praebentur), quod mihi non placet; si litt. s caducam ferre potes, SVENNUNG Sabinium nimis artificiose accusativum pro nominativo explicare debet). Quae cum ita sint, denique ad explicationem a MAU allatam revertendum, cui assentiuntur VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 84 (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 41 adn. 152), BIVILLE et WALLACE (dubitat WACHTER), si m finalem in Sabinium parasiticam ducere licet (alia exempla Pompeiana huius scribendi rationis invenies apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 75). Utcumque res sese habet, domus possessor duo nomina gentilia duxisse necesse est, quod paullulum mirum videtur, fieri autem potest, nam Sabinius, nomen per se proprium aetatis imperatoriae aliquantum provectae iam saec. I p. Chr. n. nonnumquam testatum est (vide H. SOLIN, Oebalus 9, 2014, 80 adn. 58). Vide et supra ad tit. 4723. H. S. 5068 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ostii IX 3, 19. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 380; WACHTER 606 cum versione Germanica. – I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 455. KAJANTO hic Secessi cognomen videt (quod in Cognomina omisit); cum autem tale cognomen aliquantum insolitum et Successae (et Successi quoque) cognomen saepius huic parieti inscriptum sit, praeterea saepe forma corrupta, praetulerim hic cum MAU, ind. cogn. p. 754, 1 talem for-

CIL IV Suppl. 4 mam corruptam Successae cognominis videre. Praeterea ex im. del. patet duas lineas litt. secundae diverse ab aliis litt. II exaratas esse: sunt plus obliquae et infra minus quam supra distantes, quam ob rem scriptorem fortasse denique Successe voluisse crediderim. H. S. 5069 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 378; WACHTER 605 cum versione Germanica. SVCASA fortasse ex Successa corruptum (ita et MAU, ind. cogn. p. 754 et ut videtur DIEHL). H. S. 5070 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447. KAJANTO cum MAU de cognomine Aegeus cogitat, mihi potius forma corrupta Successae cognominis est. Quod sequitur Talus MAU, supra p. 754 cognomen putat (cui assentitur KAJANTO, Cognomina 226), quod autem nusquam alibi innotuit. Mihi sensus inscriptionis obscurus. Cf. tit. 5072. H. S. 5072 Tit. rep. ad dextram tit. 5070, superius. Periit, nec im. phot. servantur. Cf. tit. 5070. MAU eadem nomina reddita esse putat. Tota lectio tamen minus certa. H. S. 5074–5157 Tit. rep. in IX 5. H. S. 5074–5088 Tit. rep. in aedibus IX 5, 6. H. S. 5075 Tit. rep. in aedium IX 5, 6 aditus a pariete orientali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata.

Ex im. del. etiam Hilas legi potest (ultima videtur S esse). Hylae cognomen Pompeis quoque innotuit: tit. 4582. 4810. H. S. 5080 Tit. rep. in aedium IX 5, 6 andronis k parte occidentali, in spatio ubi scalae f’ adeuntur, in pariete meridionali, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur.

DIEHL, PWV2 357; WACHTER 560 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 312. In schedis Berolini in Academia servatis ZANGEMEISTER notat haesitans Pierus legi posse, quod ex im. del. libera manu exarata excludi nequit (scriptum esset PIIIR͆VS). Exempla Pompeiana Pieri cognominis saepissime parietibus inscripta (vide supra ad tit. 1901), plerumque sine gentilicio et forma Pier, ad celebrem actorem spectare videntur, cuius nomen igitur fortasse et hic redit. Si ita est, tolle scribendi rationem Pilipus apud VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56 (aspiratio omissa) et 62 (simplificatio consonantis H. S. -pp-  -p-). 5081 Tit. rep. in aedibus IX 5, 6, ad sinistram portae qua culina p aditur. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 87; KRENKEL, PI p. 67 cum versione Germanica; WACHTER 79 cum versione Germanica. Sine dubio Nero commemoratus est. H. S.

1869

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 5082 Tit. extat in aedium IX 5, 6 culinae p pariete occidentali 44 cm in septentriones exitus, 147,5 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus nunc evanidis, quae tamen agnosci possunt. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. G/205. G/206. VARONE, Imagines 427. Severus MAU cognomen putat (ind. cogn. p. 753), quod fieri potest collato tit. sequenti, ubi eodem modo duo sodales memorantur. Esse potest et severus. H. S. 5083 Tit. extat in aedium IX 5, 6 culinae p pariete occidentali 42,5 cm in septentriones exitus, 142 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus nunc evanidis, quae tamen agnosci possunt. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. G/199–G/201. VARONE, Imagines 427. H. S. 5085 Tit. rep. in aedibus IX 5, 6, ad dextram portae qua culina p aditur. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 5086 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 747; WACHTER 585 cum versione Germanica. Urbanus et Rusticus tit. praecedentis sine dubio nomina sunt (ita et MAU supra p. 753 sq.); MAU igitur in comm. Urb- scribere debuit. H. S. 5087 cf. CLE 1785 adn. Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. BÜCHELER, CLE 1785 adn. (p 824); DIEHL, PWV2 688; WEEBER, DWH 28 n. 54 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 867 cum versione Germanica; WACHTER 747 cum versione Germanica; LOHMANN, Graffiti 265 cum im. del. fig. 115 ex MAU. Hexametrum esse non ad finem perductum coniecit MAU (similiter CETERI), de qua re dubitare licet (utcumque res sese habet, in versu hexametro duae vocales productae per errorem positae essent, scil. alterīus et incubās). H. S. 5092–5098 Tit. rep. in aedibus IX 5, 11. H. S. 5092 (cf. p. 705) = CLE 44 Tit. rep. in aedium IX 5, 11 peristylii n pariete septentrionali, in spatio inter tablinum l et fauces m (rep. via Veneria CANALI neglegenter). Extat Neapoli in museo in tabula (sine inv. n., 52 × 66 cm), scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002; recognovit H. SOLIN a. 2006 et iterum a. 2007. Im. phot. D/95772 = IP 275. D/110945. VARONE, Imagines 427. BÜCHELER, CLE 44; DIEHL, PWV2 581 cum add. p. 62; GEIST, PW2 64 sq. n. 65 cum versione Germanica (v. 3 om.); KRENKEL, PI p. 45 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 120 n. 86 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 100 sq. n. 161 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 30 sq. cum im. del. et cum versione Italica; WEEBER, DWH 38 n. 74 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 869 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 1103 cum versione Germanica. – J. M. STOWASSER, WSt 27, 1905, 241; DIEHL, Inscriptiones Latinae XV cum im. del.; E. BIGNONE, L’epigramma greco, Bologna 1921, 79; DELLA CORTE, Iuventus 32; G. DELLA VALLE, A & R 39, 1937, 162 sq.; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 313; DELLA CORTE, Amori e amanti 42; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 19. 37. 39. 79; SEIDER, Paläographie 47 n. 14, tab. 8, fig. 14 im. del. (ex hoc Corpore v. 1–2 sumens); L. GAMBERALE, in Studi di Poesia Latina in onore di A. Traglia. Storia e litteratura (Raccolta di studi e testi 146), Roma 1979, 137; GIGANTE, Civiltà 220 sq. adn. 129–135; PISANI, Testi latini2 123 n. B32; LILJA, Homosexuality 99 sq.; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271; ILIESCU – SLUSANSKI, Latin 22 n. 12 adn. 21–24; WEE-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI BER,

Humor 85 cum sola versione Germanica; GIORDANO – CASALE, L’amore 13; VARONE, Erotica Pompeiana 13. 15. 17 sq. cum adn. 1. 122 cum adn. 200 cum versione Italica; I. GALLO, Rass. Stor. Salern. n. s. 22, 1994, 207; CONTINO, Iscrizioni volgari 78 n. 56. 108; COURTNEY, Musa lapidaria 92 sq. 300 n. 75 cum versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 73 n. D 78; CANTARELLA, Pompei 31. 168 cum sola versione Italica; EAD., Dammi mille baci 107 cum sola versione Italica; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 54–56 cum versione Germanica; WALLACE, Introduction 76 n. 133; P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 253 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER; HARTNETT, By Roman Hands 96 n. 140; E. THIBAUT, Oebalus 3, 2008, 329 n. 37 cum versione Francogallica; A. BUONOPANE, in Opinione pubblica 242 cum im. del. nescio unde; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150; WILLIAMS, Roman Homosexuality2 292; ID., in Companion to Sexualities 504 sq. cum versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 103 n. D 91 cum sola versione Anglica; MILNOR, Graffiti 204 sq. cum im. del. ex MAU et cum versione Anglica. AUCTORES nonnulli lectiones carminis parum accurate vel in linguam (ut ita dicam) classicam redactas vel etiam carmen non plenum reddunt; quae omnia in app. crit. omittenda duxi. Hic et illic AUCTORES alii aliter interpunxerunt. – 1 extare lineolam distinguentem inter IGNIIS et SI et SIINTIRIIS et MVLIO agnoverunt A. VARONE ET H. SOLIN. – 2 Venere⟨a⟩m minus apte proponit STOWASSER, cum domus, ubi titulus repertus est, ad viam Veneream sita sit. – de ratione magi(s) scribendi (i. e. litt. S finali omissa) vide VÄÄNÄNEN 79, insuper DIEHL, De m finali 189. – 3–4 de ratione iamus i. e. eamus scribendi vide VÄÄNÄNEN 37. – 4 de forma verbi prende pro prehende inscripta vide VÄÄNÄNEN 39. – De rationibus scribendi q. d. vulgaribus in hac inscriptione repertis cf. ILIESCU – SLUSANSKI quoque. – 3 de quaestione, utrum venustum (i. e. adiectivum) an Venustum (i. e. nomen proprium; vide imprimis GIGANTE p. 220 adn. 132, qui ipse inclinat ad nomen proprium intellegendum; ita posteriorum e. g. VARONE) scribendum sit, non inter se consentiunt VIRI DOCTI. Cum quidem vocabulum puerum sive iuvenem additum sit, dubitat GAMBERALE utrum venustum ratione aliqua nomen proprium intellegi posse, recte ut opinor. Voces v. 2 Venerem, v. 3 rogo, v. 5 ubi habent syllabas primas metri gratia productas. Itane fieri putavit auctor carminis, quia syllabae harum vocum initiales et sunt in arsi et habent accentum verbalem? Cf. VÄÄNÄNEN 19 et COURTNEY 300 quoque. Utrum titulum inscripserit vir an femina, haud satis constat. Habent quidem virum pro auctore tituli e. g. DELLA VALLE (contra DELLA CORTE, cui assentitur e. g. KRENKEL) et LILJA, quae adnotat imprimis vocabulum pueri ab auctore tituli deletum indicium praecipuum esse, et GALLO (haesitans). COURTNEY autem habet vocabulum puerum in iuvenem correctum pro indicio quod scriptorem tituli feminam se esse apparere voluit nec virum, i. q. lectori antea putandum fuit ex voce pueri. – Quo iure de templo Veneris quasi loco visendi cogitent GIORDANO – CASALE, plane nescio. 4 de forma verbi prende vide e. g. LEUMANN, Laut- und Formenlehre2 106. 120. 174; B. SUTER, ThLL s. v. prehendo, 1160, 21–49. P. K. 5093 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Extat Neapoli in museo in eadem tabula, in qua est tit. 5092, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/95772 = IP 275. D/110946. VARONE, Imagines 427. H. S. 5094 Tit. rep. in eodem loco ac tit. praecedentes. Extat Neapoli in museo in eadem tabula, in qua sunt 5092. 5093, scriptus

1870

POMPEII litteris tenuissimis leviter incisis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2007 H. SOLIN. Im. phot. D/110948. VARONE, Imagines 428. DIEHL, PWV2 485; GEIST, PW2 50 sq. n. 6 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 26 n. 43 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 870 cum versione Germanica; WACHTER 1127 cum versione Germanica. – I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 456; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 14 n. 12; VARONE, Erotica Pompeiana 47 cum versione Italica; WEEBER, Humor 47 cum sola versione Germanica. 1 legendum videtur aut PRIMIG[..]NIINIVS aut PRIMIGINIINIVS. Pistilla (lectio certa est) sine dubio attributum Successae, ratione parum perspicua usurpatum est, ut recte notat M. OTTINK, ThLL s. v. pistilla, 2216, 52–54. Aut hypocoristice ex pīla n. 2 ThLL ‘mortarium’ derivatum, ut putat WACHTER; aut est formatio feminina ex pistillus -um, i. e. pilum parvum (de quo vocabulo vide M. OTTINK, ThLL s. v. pistillus pistillum, 2216, 2–41), sensu erotico ut videtur. De formandi ratione cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 103, qui in iudicio inter appellativum et cognomen haesitat; item haesitat MAU, qui ad ind. cogn. p. 752, 3 et ind. voc. p. 762, 4 vocabulum aut cognomen refert; olim H. DRESSEL, Bull. Inst. 1877, 223 cognomen esse coniecerat. Ultimum KAJANTO cognomen explicare conatus est ex πίστις derivans (praeter necessitatem de appellativo pistilla < pistillum dubitat); tale cognomen autem ex Pistus -e formatum esset (aliter iudicandum cognomen Pistillus pluries in provinciis Gallicis testatum). Errore piscilla ‘Fischlein’ GEIST WEEBER (*piscilla vox nihili). H. S. 5095 Tit. rep. in aedium IX 5, 11 peristylii n lateris septentrionalis et occidentalis columna angulari, in facie inter meridiem et orientem versus. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. a MAU charta perlucida exarata Berolini in Academia servata, quae pauxillum ab ea ab EODEM publici iuris facta differt. WEEBER, DWH 52 n. 139 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 871 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = Naturalia non turpia 228 cum versione Anglica; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti d’amore 34; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 150. 1 Sop(he), – 2 nonnulli MAULUCCI VIVOLO neglegentia. Interpretatio a SOGLIANO data (quam MAU tacite accipit) minime placet: non est cur exemplum traditum ita violenter mutetur. Haec singula sequenda sunt: 1 Sope amat tantum certum. – 2 fela tantum certum. – 3–4 legendum videtur [- - -]+ilius mel[i]u(s) | faceret; cinede, belle facere [- - -]; cinede est vocativus (ut vidit et MAU, ind. vocab. p. 756), et non est cur in cined(us) mutetur; belle legi potest, si litt. L secundae linea transversa ceciderit; utique post primam litt. L sequuntur tres lineae verticales. Eadem Sop(h)e fortasse redit in tit. 10013. H. S. 5101 Tit. rep. in muro externo aedium IX 5, 16, ad sinistram ostii. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. DIEHL, PWV2 81 adn. 5102 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata, ex qua apparet ambas litt. E forma lunari scriptas esse. H. S. 5103 Tit. extabat in IX 5 pariete meridionali inter ost. 16 et 17, 113 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1994 A. VARONE. Nuper cecidit tectorium, a. 2007 non iam repperit H. SOLIN. Crisces Duae imagines del. charta perlucida a MAU exaratae Berolini in Academia servatae. – Im. phot. D/84387. VARONE, Imagines 428.

CIL IV Suppl. 4 Im. del. congruit cum exemplo a MAU typis exscripto, ex im. phot. autem mihi potius CRISCIIS legendum videtur (R formam cursivam plus minus n. IV 8 apud ZANGEMEISTER tab. I respondentem exhibet). De scribendi ratione Crisces conferas quod affert VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 20, qui monet exempla litt. ē productae litt. I reddita saepius suspecta esse, eo magis si ē duabus lineis II scripta erat; ē producta autem clausa erat, quamobrem facilius litt. I reddi potuit. Cf. et H. SOLIN, in Veikko Väänänen 26 adn. 81. H. S. 5105 Tit. rep. ad dextram tit. 5103. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 461; MONTERO CARTELLE, Priapeos 108 n. 35 cum sola versione Hispanica; WACHTER 1276 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 54. 151. H. S. 5108–5157 De quaestione an in IX 5, 18–21 lupanar situm sit cf. MCGINN, in Pompeian brothels 42; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 54 (vide et infra ad tit. 5122. 5123). An copia inscriptionum generis erotici (tit. 5105. 5120. 5123. 5127. 5136. 5138. 5148. 5156) hic re vera lupanar fuisse probare possit, minus constat. H. S. 5108–5111 Tit. rep. in aedibus IX 5, 18 (di Giasone). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 5108 Tit. rep. in aedium IX 5, 18 aditu cellae c, intranti a sinistra, i. e. in pariete meridionali. Parthe[nope] MAU; multis aliis modis suppleri potest. H. S. 5109 Tit. rep. in aedium IX 5, 18 peristylii b lateris meridionalis et occidentalis pilae angularis facie septentrionali, in tectorio albo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 5110 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 5112–5119 Tit. rep. in muro externo ad sinistram ostii IX 5, 18. H. S. 5112 = CLE 1491 Tit. rep. in muro externo ad sinistram ostii IX 5, 18, carbone scriptus in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. BÜCHELER, CLE 1491; DIEHL, PWV2 802; GEIST, PW2 82 sq. n. 26 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 88 n. 281 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 875 cum versione Germanica; WACHTER 1472 cum versione Germanica. – STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie 292 sq. n. 142 cum versione Italica; GIGANTE, Civiltà 165 adn. 12–13; CUPAIUOLO, Tra poesia e politica 90; D. PORTE, Tombeaux romains. Anthologie d’épitaphes latines. Traduit du latin et préfacé, Paris 1993, 122 sq. cum versione Francogallica; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 425 sq.; COURTNEY, Musa lapidaria 80 sq. 281 n. 61; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 78 n. D 95; WALLACE, Introduction 93 sq. n. 205; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 111 n. D 114 cum sola versione Anglica. Lectionem AUCTORUM ANTIQUISSIMORUM venit recipiunt AUCTORES PLURIMI etiam nunc (cf. COURTNEY), male, cum venis legendum est ut dedit MAU, supra. – Aliter interpunxerunt AUCTORES alii. – De locis apud SCRIPTORES PRAECLAROS repertis, ad quos titulus perfectus esse possit, amplius agit GIGANTE qui imprimis cogitat de [VERG.] Copa 37 sq. et SEN. Herc. fur. 177 sq.; confert insuper cum CLE 485. 486. 802. 803. 1231. COURTNEY p. 281. P. K. 5114 Tit. rep. infra tit. 5112, a dextram, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Ex im. del. SIC incertum est (litt. S tantum certa). Reliquiae ante MVLIO legi nequeunt. H. S.

1871

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 5115 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Fortasse initium illius notissimi carminis quisquis amat κτλ., de quo vide infra ad tit. 6892. H. S. 5116 Tit. rep. infra tit. 5112. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20569), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58034. VARONE, Imagines 428. Λ periit; litt. E periit linea verticalis; C formam angularem exhibet. Leonas quidam Pompeis signavit: tit. 3151a; cf. et infra ad tit. 5263. H. S. 5117 Tit. rep. infra tit. 5115. Periit, nec im. phot. servantur. [S]uccess[a] MAU, potest et [S]uccess[us]; ambo saepissime in parietibus Pompeiorum redit. H. S. 5118 (cf. p. 705) Tit. rep. infra tit. 5117. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20569), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58034. VARONE, Imagines 428. H. S. 5119 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20569), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/58034. VARONE, Imagines 428. In fine litterae IIS desunt ex pessima resectione parietis frusti. Im. del. plura admittit: SVAVI, SVAVIS, SVAVIIS, SVAVIVS, SVAVIA. Tanto plus dolendum est ultimas litteras cecidisse et ita lineas alienas seiungi non posse. SVAV tamen lectionis certae (litt. A linea transversa caret). MAU, ind. vocab. p. 765 suavis appellativum ducit, potest esse et cognomen; cf. supra ad tit. 2309. H. S. 5120–5126 Tit. rep. in muro externo ad dextram ostii aedium IX 5, 19. H. S. 5120. 5121 Tit. rep. 5121 infra 5120. A. MAIURI, RAAN 33, 1958, 25 sq. cum im. del. fig. 5; L. BASCH, Le musée imaginaire de la marine antique, Athènes 1987, 474 sq. 481 cum im. del. fig. 1090 (ex MAIURI); MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 195 cum im. del.; PEKÁRY, Schiffsdarstellungen 232 n. I–P 92; LANGNER, Graffitizeichnungen 69. 70. 114. 120 adn. 764. im. del. tab. 140 fig. 2198 (del. ab AUCTORE ex im. phot DAIR). – H. S. Im. phot. DAIR 75.12116. 5120 Tit. extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20580), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida exarata Pompeis in archivio servata (cuius et im. phot. B/436 [olim B/236] servatur). – Im. phot. D/58060. D/58061. VARONE, Imagines 429. GL periit, cum tabula pariete exsecaretur. Inscriptionem ad naumachiam referendam esse MAIURI putat, qui etiam de ratione inter Glycera, mordax et navem victricem conspicua refert. LANGNER quoque (69. 114) Glyceram navis nomen esse putat. Glycera autem sine dubio erat nomen feminae. H. S. 5121 Tit. extabat Pompeis inter reposita (inv. n. 20580); periit, extat autem navis figura. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58060–D/58062. VARONE, Imagines 429. Tit. etiam in im. del. deest. – Infra ad dextram est figura quadripedis. H. S. 5122. 5123 Tit. rep. 5122 ad dextram tit. 5121, tit. 5123 ad dextram tit. 5122. Perierunt, nec im. phot. servantur.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI DIEHL, PWV2 438 cum adn.; WACHTER 1312 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 163 n. 294; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 425 sq. Lupanar IX 5, 19 huius lenae Somenes fuisse credit ESCHEBACH, sine ullis argumentis. 5123 a(ssibus) L DELLA CORTE qui vidit, minus verisimiliter. Somene (quod Pompeis saepius redit: tit. 8322k. 10093b; Herculanei 10720d) difficile intellectu. Vix forma breviata cognominis usitatissimi Sozomene, quia nomen huius meretricis constanter forma Somene redditur; fortasse conferri potest nomen Graecum Σώμενος pluries apud Cretes testatum (vide LGPN I 419), forma hypocoristica nominis compositi Σωμένης, quod saepius in regionibus Graecis redit. Inde Romani licentia ut ita dicam onomastica nomen feminae Somene usu receperunt. H. S. 5125 cf. CLE 1940 Tit. rep. infra ad dextram tit. 5123. Periit, nec im. phot. servantur. ENGSTRÖM, CLE 132; DIEHL, PWV2 22 cum add. p. 61; WACHTER 1265 cum versione Germanica. – W. HERAEUS, Hermes 48, 1913, 453 = Kleine Schriften 184; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 50; PISANI, Testi latini2 118 n. B4; GIGANTE, Civiltà 238 adn. 15. Phoebe potest esse aut casus vocativus nominis Phoebi aut casus nominativus vel vocativus nominis Phoebes. Litt. BENI[- - -] possunt esse aut beni [- - -?] i. e. veni [- - -?] (sicut putant HERAEUS, LOMMATZSCH, CLE, MAU, supra [de litt. B pro V posita vide VÄÄNÄNEN]) aut initium alicuius vocabuli, e. g. beni[gne - - -] (ut supplet ENGSTRÖM; beni(gne) VÄÄNÄNEN non sine dubiis). Si de nomine Phoebi (sive dei sive alicuius viri) cogitas, habes initium hexametri (ita putant AUCTORES plerique), sin de nomine Phoebes (sive deae sive alicuius feminae) cogitas (ita GIGANTE), habes initium senarii iambici. Utrum titulus numen an hominem appellet, nescio. HERAEUS quidem putat per ludum non deum sed virum Phoebum appellari et confert cum TIB. 2, 5, 1 et 6, item MART. 7, 23, 1, i. q. dubiP. K. tat GIGANTE. 5127–5157 Tit. rep. in muro externo inter ostium aedium IX 5, 19 et angulum insulae IX 5 inter occidentem et meridiem versus. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 5127 Tit. rep. in muro externo ad sinistram ostii aedium IX 5, 19. DIEHL, PWV2 457; MONTERO CARTELLE, Priapeos 107 n. 31 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 68 n. 201 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 876 cum versione Germanica; WACHTER 1268 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 57; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 314; CANTARELLA, Pompei 97; WALLACE, Introduction 76 n. 134; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151. De scribendi ratione Spees cf. exempla aetatis liberae rei publicae ut Feelici tit. huius Corporis vol. I2 302, leege 208 al.; hic autem potius de mera neglegentia scriptoris agitur, nisi meretrix Spes suam eruditionem geminatione vocalis ostendere voluit, ut proponit R. P. OLIVER, AJPh 87, 1966, 155. WALLACE Spem blandam appellationem esse putat, potius autem Spes erat verum nomen meretricis. – CANTARELLA sine causa nomen feminae ‘Speranza’ reddit. H. S. 5130 Tit. rep. prope tit. praecedentem. DIEHL, PWV2 376; WACHTER 1271 cum versione Germanica. H. S. 5136 Tit. rep. in muro externo ad sinistram ostii aedium IX 5, 19, in podii area ultima. WEEBER, DWH 69 n. 209 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 877 cum versione Germanica. – S. LEVINRICHARDSON, ZPE 195, 2015, 277. 282 cum versione Anglica.

1872

POMPEII Phoebe errore WEEBER. Probe est aut vocativus nominis viri Probus (tum καλός vel καλῶς debuit) aut dativus nominis feminae: καλῶς Prob(a)e. H. S. 5138 Tit. rep. infra tit. 5136. DIEHL, PWV2 577; HUNINK, Graffiti 877 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 726 cum versione Germanica. – E. R. SMOTHERS, Traditio 5, 1947, 19; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151; S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 277. 282 cum versione Anglica. De tit. interpretatione vide supra ad tit. 5136. H. S. 5148 Tit. rep. infra tit. 5138. WEEBER, DWH 69 n. 210 cum versione Germanica; WACHTER 727 cum versione Germanica. – S. LEVIN-RICHARDSON, ZPE 195, 2015, 277. 282 cum versione Anglica. Romulus calos redit tit. 4725; cf. supra ad tit. 4725. H. S. 5150 Tit. rep. infra tit. 5148. DIEHL, PWV2 377; WACHTER 1272 cum versione Germanica. Fortasse de serva Successa cuiusdam Numeri C(- - -) agitur; Pompeis N. Caecilius Epagathus tit. 9477, N. Cassius tit. 1482, N. Curtius Vibius Salassus quinq. tit. 1886, N. Curtius N. f. Spurianus tit. EE VIII 322 sunt testati. H. S. 5153 Tit. rep. in muro externo ad sinistram ostii aedium IX 5, 19, prope insulae angulum meridionalem. Im. del. a MAU manu libera facta Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 379; WACHTER 1273 cum versione Germanica. Ex im. del. legitur SVCSA͆E, i. e. Suc⟨ces⟩sae, quod MAU ipse in scheda tit. inediti admittit, cum scribit “supra SVCSA͆E”. H. S. 5155 Tit. rep. infra tit. 5153. Si bene lectum, subesse potest gentilicium Castenu(s), alibi solum nomen feminae tit. huius Corporis vol. III 1530 traditum, quam ob rem res incerta manet. H. S. 5156 Tit. rep. infra tit. 5155. HUNINK, Graffiti 878 cum versione Germanica. – H. S. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151. 5157 Tit. rep. infra tit. praecedentem. HUNINK, Graffiti 879 cum versione Germanica. – E. L. BASSETT, HSCPh 53, 1942, 172 (FIILIIC- potest esse error scripturae); VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 23 (de assimilatione H. S. vocalica felec-). 5158–5206 Tit. rep. in IX 6. 5158 Tit. rep. in aedium IX 6, 3 atrii 2 pariete meridionali, inter portam primam et secundam, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 331; WACHTER 542 cum versione Germanica. – I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 457. Etiam CLODAMVS legi potest. Cl(e)odamos, quam formam Doricam KAJANTO vocat, ubique terrarum testatum; agitur non iam de formis “Doricis”. H. S. 5174 Tit. rep. in muro externo ad sinistram ostii 5 aedium IX 6, 4–7, paullum ad sinistram ostii postis. Periit, nec im. phot. servantur. ENGSTRÖM, CLE 142; DIEHL, PWV2 500; MONTERO CARTELLE, Priapeos 112 sq. n. 57 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 55 n. 61 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 881 cum versione Germanica; WACHTER 1184 cum versione Germanica. – W. HERAEUS, Hermes 48, 1913, 453 = Kleine Schriften 1984; O. SKUTSCH, JRS 31, 1941, 219; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 107; VARONE, Erotica Pompeiana 93 cum adn. 150. m[a]n[us - - -] supplevit VARONE, item habet WEEBER; de digitos m(e)n(tula) HERAEUS, qui MART. 11, 46, 3 comparat; m[e]n[tulae?] WACHTER vix recte. – die i. q. interdiu esse

CIL IV Suppl. 4 intellegunt AUCTORES plerique; HERAEUS autem et SKUTSCH cogitaverunt de praepositione d{i}e cum accusativo posita, minus apte. – contrudere pro conterere sive conficere scriptum esse putat VÄÄNÄNEN non sine dubiis, nescio cur. Agi de re simili ac in titulo 2066 putat VARONE, nescio an recte. P. K. 5177 Tit. rep. infra ad sinistram tit. 5174. Periit, nec im. phot. servantur.

LANGNER, Graffitizeichnungen 105; n. 899 in disco tantum (sine im. del.). MAU, ind. cogn. p. 748 (et eum sequens KAJANTO, Cognomina 323) Armentarium pro cognomine ducit, de qua re dubitari licet; explicari potest et appellativum. Nota praesertim exempla cognominis imprimis ad aetatem posteriorem pertinere. Si inscriptio ad figuram gladiatoris ad dextram exaratam spectat, fortasse scriptor lusu armentarium cum gladiatore componere in animo habuit. Cf. supra ad tit. 4379 et H. SOLIN, Arctos 40, 2006, 133. – In schedis Berolini in Academia servatis (a MAU manu libera factis) legitur inferius ad sinistram inscriptio haec hucusque ineH. S. dita: Arma vi[rumque]. 5178 Tit. rep. in insulae IX 6 latere septentrionali, infra tit. pictos 3707 et 3708. Periit, nec im. phot. servantur. WEEBER, DWH 49 n. 115 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 884 cum versione Germanica; WACHTER 1355 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 30, 1981, 5, 53 = Naturalia non turpia 299 cum versione Anglica; VARONE, Erotica Pompeiana 78 cum versione Italica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 337 cum versione Anglica. H. S. 5179–5185 Tit. rep. in insulae IX 6 latere orientali, inter angulum septentrionalem et ostium IX 6, 8, in tectorio nigro. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 5179 Tit. rep. prope angulum. Vatinus sec. MAU lectio certa. Est cognomen unicum, derivatum ex gentilicio raro Vatius; cf. autem tit. Pompeianum IV 9004 Vatio (quatenus recte lectum), ubi subest aut nomen gentile Vatius aut cognomen Vatio (novum esset). H. S. 5180 Tit. rep. ad dextram (non ad sinistram, ut errore contendit MAU) ostii IX 6, 88. CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 405 cum im. del. ex Giornale degli scavi. De substantivo hesternum, quod plus minus hesternum diem significat, cf. SEN. epist. 24, 20. 83, 8; AMBR. epist. 5, 2 al. H. S. 5181 = ILS 6440 a Tit. rep. infra tit. praecedentem. DESSAU, ILS 6440 a; DIEHL, PWV2 446; GEIST, PW2 88 sq. n. 18 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 99 n. 315 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 885 cum versione Germanica; WACHTER 813 cum versione Germanica. – L. BREGLIA, in Pompeiana 52 (de multae pretio); S. MROZEK, Antiquitas 11, 1984, 152 (de multae pretio); A. VARONE, in Territorio vesuviano 16; WALLACE, Introduction 68 sq. n. 101; GUZZO, Pompei 122; ID., in Città vesuviane 7 sq.; CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 405 cum im. del. ex Giornale degli scavi. S XX om. Giorn. De Salinis et Saliniensibus cf. supra ad tit. 128 et G. AMODIO, Athenaeum 84, 1996, 458. 474–478. Difficile est statutu, utrum pagus Saliniensis extramuranus re vera

1873

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI exstiterit an de regione urbana huius nominis agatur (de re H. S. cf. e. g. quae dicit GUZZO). – Cf. et tit. 3888. 5182 Tit. rep. ad dextram tit. 5180, superius. DIEHL, PWV2 448; WACHTER 514 cum versione Germanica. – VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 106 (de -log- pro -leg-); CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 405 cum im. del. ex Giornale degli scavi. H. S. 5183 Tit. rep. ad dextram tit. 5182. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Litt. R et S multo inferius extenduntur. H. S. 5184 Tit. rep. iuxta tit. praecedentem, inferius. DIEHL, PWV2 111; WACHTER 54 cum versione Germanica. – CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 405 cum im. del. ex Giornale degli scavi. Agitur verisimiliter de Sex. Vitulasio Nepote, consule suffecto a. 78 p. Chr. n. (PIR2 V 778). H. S. 5185 Tit. rep. iuxta tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Ex im. del. potius legitur QLVM. H. S. 5186–5187 Tit. rep. in aedium IX 6, 8 atrii 2 pariete meridionali, in tectorio gilvo. Perierunt, nec im. phot. servantur. Lupanar 8 fuisse propter tit. 5187 cum ALIIS putat ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 427 sq., de qua re dubitari licet (cf. et MCGINN, in Pompeian brothels 42). H. S. 5186 cf. CLE 2063 adn. KRENKEL, PI p. 52 cum versione Germanica. – VARONE, Erotica Pompeiana 26 adn. 19. 61 adn. 81. Vide supra ad tit. 1173 et 4091. P. K. 5187 ENGSTRÖM, CLE 144; WEEBER, DWH 46 n. 91 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 886 cum versione Germanica; WACHTER 1242 cum versione Germanica. – VOLLMER, ThLL s. v. futuo, 1664, 18; E. LINKOMIES, NPhM 40, 1939, 231; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 125; G. PERL, Philologus 122, 1978, 112 adn.6; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 120 sq.; CASTRÉN2 191 n. 251; VARONE, Erotica Pompeiana 84 cum adn. 135; CANTARELLA, Pompei 91 cum versione Italica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 339 cum versione Anglica; ROBERT, Pompéi 295. De vi verbi futuendi vide ADAMS. – Haud inter se consentiunt VIRI DOCTI de quaestione quid sibi significet illud nihil. Quam vocem habet pro adverbio negativo (i. e. pro omnino non vel minime) positam VÄÄNÄNEN, ALII (VOLLMER, ThLL, LINKOMIES, PERL) putant esse i. q. gratiis. Nescio quin vocem nihil habeam pro obiecto verbi futuendi (i. e. nihil i. q. nec puerum nec puellam); similiter intellegit VARONE. Cum sit initium hexametri, titulus videtur esse potius ironicus (ad exemplum eorum ubi legis ‘hic futui multas puellas’ sim. perfectus) quam adnotatio quod ibi futuerit aliquis gratis. [Mihi H. S. titulus vix metricus est; P. K. similiter WACHTER.] 5189 Tit. rep. in muro externo ad sinistram ostii aedium IX 6, 8, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 344; WACHTER 1489 cum versione Germanica. – H. SOLIN in Pompei 79, 284; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL – M. NICHOLLS, Tyche 27, 2012, 101 n. 11 cum im. del. ex MAU repetitis. Idem ludus iocosus legitur in inscriptionibus graphio scriptis aliis quoque nonnullis; vide supra ad tit. 1211. H. S. 5190 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 405 cum im. del. ex Giornale degli scavi. HA om. Giorn. – Potuit et ha(ve). H. S. 5191 Tit. rep. prope tit. praecedentes. Periit, nec im. phot. servantur.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 405 cum im. del. ex Giornale degli scavi. H. S. 5192–5199 Tit. rep. in aedibus IX 6, g. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 5192 Tit. rep. in aedium IX 6, g peristylii 4 pariete meridionali, in orientem triclinii k. ZANGEMEISTER suspicatur consules anni 23 a. Chr. n. Augustum XI et Terentium Varronem Murenam (de quo nunc vide PIR2 T 96) memoratos esse. Res tamen valde incerta manet (de picturarum parietalium aetate haec tradit I. BRAGANTINI, PPM 9, 1999, 734 sq.: membri c generis IV; tablini d, parietis orientalis generis IV; triclinii k generis I; igitur concludas picturas ad definiendam aetatem tit. 5192 nihil certi conferre. H. S. 5193 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. HUNINK, Graffiti 890 cum versione Germanica; WACHTER 1188 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 30, 1981, 5, 53 = Naturalia non turpia 299 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 338 cum versione Anglica. Ex im. del. apparet litt. ultimam incertam esse; potest esse O, sed et alia qua littera. H. S. 5194 Tit. rep. infra tit. 5192. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Ex im. del. apparet lineam transversam litt. H aliis tenuiorem esse, quam ob rem fortasse est aliena. Si ita est, Ermodorus legendum. H. S. 5195 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. in peristylii 4 pariete meridionali, “ad sinistram portae secundae ab occidente” (MAU aliquantum obscure). Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. ENGSTRÖM, CLE 459; DIEHL, PWV2 792; HUNINK, Graffiti 891 cum versione Germanica; WACHTER 1433 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 174; MILNOR, Graffiti 271 n. 63 (errore inscriptionis nota numeri posita 5194). Litt. sunt bene cursive exaratae, C, prima A, B et ultima I (formae J) aliis multo longiores. P. K. Est VERG. ecl. 5, 72. 5198 Tit. rep. in aedium IX 6, g peristylii 4 lateris meridionalis columnae mediae facie orientali, in tectorio violaceo. GEIST, PW2 554; HUNINK, Graffiti 892 cum versione Germanica; WACHTER 684 cum versione Germanica. H. S. 5200 Tit. rep. in aedium IX 6, d-e atrii c pariete occidentali, in tectorio rubro tertii q. d. stili. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata (quae eadem et par est ac illa supra p. 582 publici iuris facta). HUNINK, Graffiti 889 cum im. del e MAU et versione Germanica. 1 ex im. del. apparet litt. tertiam incertam esse; loco litt. T fortasse est potius L. Calus quidam Pompeis redit tit. 3952. H. S. 5202 Tit. rep. in eiusdem atrii c pariete septentrionali, ad sinistram picturae quae Herculis hermam repraesentat (cf. PPM 9, 1999, 723). Periit, neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 32; GEIST, PW2 84 sq. n. 30 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 93 n. 303 cum versione Germanica; WACHTER 64 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 21 n. 107; CORALINI, Hercules domesticus 227; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 91 n. E 23 cum sola versione Anglica; H. SOLIN, in Variation and

1874

POMPEII Change 103; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 132 sq. n. E 35 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 106 cum sola versione Anglica. Hic tota hebdomas occurrit cum nominibus dierum a die Saturni, ut Romae consuevit, incipiens; inter prima documenta hebdomadis nominum. Similem indicem habes in tit. 6779. H. S. 5203–5206 Tit. rep. in muro externo inter ostia aedium IX 6, a et b. Perierunt, nec im. phot. servantur. 5203 Tit. rep. in eo muro externo, loco non exacte notato. DIEHL, PWV2 465; GEIST, PW2 60 sq. n. 49 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 108 n. 39 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 199 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 887 cum versione Germanica; WACHTER 1275 cum versione Germanica. – V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 28; WEEBER, Humor 52 cum sola versione Germanica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151. 3 aeris (scil. assibus). H. S. 5204 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis, inferius. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151. H. S. 5205 Tit. rep. ad dextram tit. 5203, inferius. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151 (male Rupinus). H. S. 5206 Tit. rep. infra tit. 5203–5205. HUNINK, Graffiti 888 cum versione Germanica. – GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151. MAU, supra p. 766 in indicem vocabulorum recepit. Si tit. sinistra integer fuit, potest et Verna intellegi. H. S. 5207–5244 Tit. rep. in IX 8. H. S. 5208 Tit. rep. in tabernae IX 8, 2 pariete orientali, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. 1 et Marius legi potest. – 2 fortasse Primi. 5210 Tit. reliquiae extant in tabernae IX 8, 2 pariete occidentali 180 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 151 cm a pavimento. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. G/195. VARONE, Imagines 434. Tit. valde abrasi restant quattuor lineae verticales tantum, quae sine dubio ad tit. a MAU laudatos pertinent, quales autem non constat. H. S. 5212–5244 (errore inscriptionis nota numeri a MAU posita 5245 pro 5244) Tit. rep. in aedibus IX 8, 3–6 (del CentenaH. S. rio). 5213 Tit. rep. in aedium IX 8, 3–6 atrii 2 pariete dextro, in picturae, quae repraesentat Philoctetam baculo innixum, angulo inferiore a dextra (a), in picturae angulo sinistro (b). Extat Neapoli in museo (inv. n. 120032), scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2003 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2007 et a. 2008, tertium a. 2018 H. SOLIN. Filius salax quia tọ[t] mulierorum difutuisti. Im. phot. DAIR 56. 502 (a. 1956). SOLIN, (a. 2018) haec praebet: a b cum pictura tota: 3644. 3645; a cum pictura tota: 3639; a b: 3638; a: 3640. b: 3642. 3643. VARONE, Imagines 434. DIEHL, PWV2 651; BALDI, IP p. 90 sq. n. 143 cum im. del. p. 141 et cum versione Italica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 141 n. 162 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 52 n. 142 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 915 cum im. del. e MAU et versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104); WACHTER 1358 cum versione Germanica. – G. TÜRK, in ROSCHER, Lexikon III 2, 1902–09, 2332 cum im. del.; REINACH, RPGR 211, 1; SCHEFOLD, Wände Pompejis 2801; T. DOHRN, RM 66, 1959, 47 cum im. phot. tab. 20, 2; M. PIPILI, LIMC 7, 1994, 381 n. 49 cum im. phot. tab. 324, ubi inscriptio aegre cernitur;

CIL IV Suppl. 4 VARONE, Erotica Pompeiana 66 cum versione Italica; R. ÉTIENNE, in Rue 58 cum versione Francogallica (errore inscriptionis nota numeri posita 5293); V. SAMPAOLO, PPM 9, 1999, 984; SCHMIDT, Einführung 75 cum versione Germanica; D. SCAGLIARINI CORLÀITA, in Storie da un’eruzione 287 sq. cum im. phot. coloribus efficta (errore inscriptionis nota numeri posita 4239); J. HODSKE, Mythologische Bildthemen in den Häusern Pompejis (Stendaler WinckelmannForschungen 6), Stendal 2007, 264 cum adn. 286 (p. 303); H. SOLIN, Arctos 42, 2008, 237–239 (de constitutione textus); ID., in Veikko Väänänen 43. 45; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151; H. HALLA-AHO – P. KRUSCHWITZ, in Colloquial a. Literary Latin 146; CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 273 cum im. del. ex Giornale degli scavi. a 1 primae litt. S restat exigua pars capitis sinistri. – a 2 primae litt. T restat pars inferior tantum, litt. ante M nihil fere. – b litt. T periit linea transversa. a 2 tertia non potest esse D, est I, quam sequitur A, quae formam cursivam plus minus n. IV 13 b apud ZANGEMEISTER tab. I respondentem exhibet; loco litt. V, quam SOGLIANO et MAU legere sibi visi sunt, cum nihil restet, ausim O conicere; igitur legendum quia tọ[t]. Reiciendum quod proponit DIEHL quot (t)u. – Ultima linea scribe “Philoctetam” pro “Philotectam”. b VARONE contendit litt. IV perisse, re vera autem bene cernuntur (V eandem formam exhibet ac in a 1). a 2 QVOT Giornale, SOGLIANO; QVD TV MVLIIIRO MAU i. e. qu(o)d (pro quot); quam lectionem OMNES fere PRIORES accipiunt. Puer (de filii vocabulo sensu laxiore pueri vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 112) quidam salax iudicatur, quia tot mulierum (de genetivo mulierorum VÄÄNÄNEN, ibid. 85) diffutuerit (de geminatione ff simplificata vide ibid. 62, de diffutuendi verbo ibid. 107; H. AMMANN, ThLL V 1, 1114, 43–46; nisi intellexeris def- [re vera sunt qui CATULL. 29, 13 def- loco diff- coniciant], cf. defututus, de quo M. LEUMANN, ThLL V 1, 379). De nominativo filius loco vocativi vide VÄÄNÄNEN, ibid. 115. MAU scriptorem haud dubie Philoctetam pro Hercule accepisse putat. Primum autem certum non est inscriptionem et Philoctetae picturam inter se coniunctas esse, secundum in pictura arcus et sagittae fictae sunt quas Hercules Philoctetae donavit, qui in monte Oetaeo ei pyram construxit. WACHTER hexametrum dactylicum restituere vult (filju', muljerorum), quod primo loco fieri potest. Quamquam paullulum incertum manet, an scriptor vere metrum petierit. Pictura quarto generi q. d. Pompeiano, tempori post a. 62 p. Chr. n. tribuitur (de qua re vide SCAGLIARINI CORLÀITA). H. S. 5214 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 104; BALDI, IP 89 n. 141 cum versione Italica; WEEBER, DWH 99 n. 317 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 916 cum versione Germanica; WACHTER 1009 cum versione Germanica. – VILLE, Gladiature 409; A. VARONE, in Rediscovering Pompeii 32 sq. solas versiones Italicam et Anglicam; WALLACE, Introduction 94 n. 206; JOSHEL – PETERSEN, Material life 96 sq.; FLECKER, Gladiatorenbilder 137 adn. 835; V. SCARANO USSANI, Riv. Stud. Pomp. 26/27, 2015/16, 9–11; CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 273 cum im. del. ex Giornale degli scavi. VILLE et FLECKER et SCARANO USSANI Officiosum gladiatorem fugitivum putant, quod, collato tit. sequenti, fieri potest; nota autem inscriptionem intra aedes scriptam esse, non in publico. De ea re cf. supra ad tit. 2351. – De anno 15 p. Chr. n. temporis spatio ante quem generis picturae

1875

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI tertii cf. M. T. ANDREAE, Riv. Stud. Pomp. 4, 1990 (1992), 83 adn. 175 (p. 119) et U. PAPPALARDO, in Peinture de Pompéi 1, 254. 2, 183; V. M. STROCKA, EAA 2. Suppl. 3 (1995) 414–425 (ubi aliam bibliographiam invenies). H. S. 5215 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, neque im. phot. servantur. WEEBER, DWH 125 n. 423 cum im. del. et cum versione Germanica. – MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 29–31 cum im. del. (p. 30 e MAU supra p. 584); LANGNER, Graffitizeichnungen 45–47. 59 adn. 353. 111 et im. del. tab. 51 fig. 1004 e MAU supra p. 584 (duo gladiatores); 34 adn. 181. 59. 111 et tab. 74 fig. 1168 e MAU, l. l. (caput Minervae?); CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 273 cum im. del. ex Giornale degli scavi (Diomedis nomen tantum). MAULUCCI VIVOLO imaginem capitis viri Samnitis cuiusH. S. dam esse putat, LANGNER autem Minervae. 5217 Tit. rep. in aedium IX 8, 3–6 peristylii 9 pariete occidentali, inter portam primam et secundam, in tectorio rubro ultimi q. d. stili. Periit, neque im. phot. servantur. H. SOLIN, in Variation and Change 101. Ex apographo potius Αὖκτα legerim; cf. tit. 1289, ubi Aucta quaedam nomen suum Graece signavit. H. S. 5218 (errore inscriptionis nota numeri posita 5818) Tit. extat in aedium IX 8, 3–6 peristylii 9 pariete occidentali 186 cm ostii, quod in membrum 49 ducit, in septentriones, 119 cm a pavimento, scriptus litteris tenuissimis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. G/183. VARONE, Imagines 435. Intellegendum videtur Ἔρω(ς), nomen Graecum pervulgatissimum; MAU, ind. vocab. supra p. 758 s. v. ερω in ambiguo relinquit de quali vocabulo agatur. H. S. 5220 Tit. rep. in eiusdem peristylii 9 lateris septentrionalis columnae secundae ab oriente facie orientali, in tectorio rubro. Periit, neque im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Ex im. del. apparet AMPRI continue scriptum esse et in fine Λ legi non posse. H. S. 5221 Tit. rep. in eiusdem peristylii 9 lateris septentrionalis columnae tertiae ab oriente facie septentrionali, in tectorio rubro. CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 267. 401 cum im. del. ex Giornale degli scavi. Eubulio Pompeis et in tit. 4727 (de nominis forma cf. supra ad tit. 4727). 4773; fortasse idem est. Alibi in Italia solum bis Romae innotuit (tit. huius Corporis vol. VI H. S. 17303. ICVR n. s. 23939). 5223 Tit. rep. in eiusdem peristylii 9 lateris septentrionalis columnae quintae ab oriente facie septentrionali, in tectorio viridi. Periit, neque im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 917 cum versione Germanica. H. S. 5225 Tit. rep. in eiusdem peristylii 9 lateris septentrionalis et occidentalis columnae angularis facie septentrionali, in tectorio rubro. Periit, neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 701; WACHTER 1509 cum versione Germanica. Germanicus lectionis valde incertae; si eam lectionem retinemus, solus filius Drusi maioris memoratus esse potest. Sed etiam Germani ust(i) legi potest. Sequitur VIIII (VIII MAU) K(alendas) Iulias. H. S. 5228 Tit. rep. in eiusdem peristylii 9 lateris meridionalis columnae mediae facie meridionali, in tectorio albo. Periit, neque im. phot. servantur. CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 267. 401 cum im. del. ex Giornale degli scavi. 5229 Tit. rep. paullo inferius, scriptus eadem manu. Periit, neque im. phot. servantur. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 131–133 n. 215–216; FRANKLIN, Electoral Programmata 23. 30 adn. 28. 47 sq.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 74 adn. 38. 75 adn. 48; CASTRÉN2 154 n. 118, 19; MOURITSEN, Elections 32. 109. 132. 189 adn. 147; FRANKLIN, Pompeis difficile est 139 n. 144; CHIAVIA, Programmata 286; CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 267. 401 cum im. del. ex Giornale degli scavi. F sub LA Giorn. in CORALINI 401; si ad inscriptionem pertinet, fortasse est f(ecit). Esse videtur Ti. Claudius Verus, duovir a. 61/62, de quo cf. FRANKLIN, CASTRÉN, MOURITSEN, CHIAVIA; utrum autem domus eius hic fuerit, ut contendit MAU, incertum manet (cf. DELLA CORTE). H. S. 5232 Tit. rep. in aedium IX 8, 3–6 membri 40 pariete meridionali, in tectorio albo tertii q. d. stili. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 735; HUNINK, Graffiti 918 cum versione Germanica; WACHTER 817 cum versione Germanica. – CORALINI, Pompei. Insula IX 8, 383 cum im. del. ex Giornale degli scavi. Ex Giornale et im. del. patet lectionem certam esse. H. S. 5233 Tit. rep. in aedium IX 8, 3–6 membri 45 pariete septentrionali, in tectorio albo tertii q. d. stili. Periit.

1876

POMPEII 5237 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. 5233. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Lectio certa videtur. H. S. 5241 Tit. extat in domus IX 8, 3–6 latrinae 50 pariete orientali 31 cm ab angulo inter septentriones atque orientem versus, 146,5 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1994, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/84410. VARONE, Imagines 436. Litterarum pars superior, praeter C finalem, periit. Lectio autem certa, ut apparet et ex im. del. a MAU facta. H. S. 5242 Tit. extat in aedium IX 8, 6 latrinae 50 pariete orientali 79,5 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus, 153 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum fecit A. VARONE a. 1994, recognovit H. SOLIN a. 2004 et iterum a. 2005. Quo(n)dam quidem testis eris, quid senserim; ubi cacaturiero, veniam cacatum.

Histrionica Actia[n]a. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. Istituto Centrale per il Catalogo e la Documentazione N50085 (a. 1979). DIEHL, PWV2 289; WACHTER 490 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Sc. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 132; BONARIA, MRF II 86 n. 782. 177; J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 103. 106; LEPPIN, Histrionen 191 sq.; SAVUNEN, Women 104; CANTARELLA, Pompei 75 (errore inscriptionis nota numeri posita 5232); V. SAMPAOLO, PPM 9, 1999, 1081 cum im. phot. fig. 332; BEARD, Pompeii 258; J. H. STARKS, in New Directions in Ancient Pantomime 130–132 cum im. del. (ex MAU). Collata im. phot. in PPM publici iuris facta patet lectionem ACTIC prorsus incertam esse (apographon autem a MAU exaratum cum exemplo ab eo typis exscripto congruit); ex ea im. phot. aliquantum haesitans Actia[na] legendum proposuerim. MAU, ind. cogn. p. 750 Histrionica cognomen esse contendit (ita scilicet et E. KROEKER, ThLL, s. v. histrionicus, in qua voce hoc exemplum deest), quod non persuadet (haberemus nomen artis q. d.). Potius est appellativum; utrum de arte histrionica (cf. HIST. AUG. Heliog. 12, 1) an de femina quodammodo ad histriones pertinente agatur (ita STARKS), difficile est dictu. VIRI MULIERESQUE (MAU, BONARIA, FRANKLIN, LEPPIN, BEARD [quae ‘Actius’ ‘showgirl’ vertit]) Acticam sociam gregis Actii Aniceti fuisse putant; contra dicit MAGALDI, qui hic, collato tit. 5398 (errore inscriptionis nota numeri posita 1980) ars purrhice va(le), salutationem artis histrionicae Actii, i. e. Acticae, videt. Ambae opiniones acu tetigisse possunt, si quidem Actica legendum (huic autem lectioni adhaerentes fugit etiam Acti Ca[strensis] intellegi posse). Praetulerim tamen Actia[na] legere, et mihi quidem agitur de quadam anonyma fanatica unius Actiorum, aut Aniceti (ut in tit. 2155) aut Castrensis, eiusque artis. Actiani Anicetiani redeunt in tit. 2155. Histrionicae vocabulo vix histrio femina significari potest. H. S. 5234 Tit. rep. ibidem. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 919 cum versione Germanica. H. S. 5235 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 920 cum versione Germanica. H. S. 5236 Tit. rep. ibidem. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 921 cum versione Germanica. H. S.

Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/84371. VARONE, Imagines 435. 436. DIEHL, PWV2 700 cum add. p. 62; WEEBER, DWH 589 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 922 cum versione Germanica; WACHTER 938 cum versione Germanica. – E. RISCH, IF 61, 1954, 188 = RISCH, Kleine Schriften 564; F. THOMAS, Latomus 18, 1959, 816; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 67. 104. 122; J. P. SULLIVAN, Martial, the unexpected classic. A literary and historical study, Cambridge 1991, 230 adn. 25; V. SAMPAOLO, PPM 9, 1999, 1100 n. 367. 368 (cum im. phot., in quibus litterae aegre cernuntur); HOBSON, Latrinae 145 cum versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Obscenities 229. 240 cum versione Anglica (minus accurata); A. VARONE, in Inscriptions private sphere 125 sq. cum im. phot. et im. del. et versione Anglica. 3 secundae litt. A cernitur una hasta tantum; perierunt litt. VM. 1 quodam = codam W. HERAEUS apud DIEHL; quo(n)dam VÄÄNÄNEN 67, THOMAS, WEEBER, recte ut videtur (ita et LEVIN-RICHARDSON ex sua versione Anglica). – quod senserim scriptorem voluisse contendit VÄÄNÄNEN 122, recte dubitat THOMAS (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 45). – 2 ubi coniunctio temporis videtur. CACATVRIERO clare legitur (de quo VARONE praeter necessitatem paullum dubitat), quod explicatur a DIEHL cacatur iero, contra, et sine dubio melius cacaturiero (fut. II ex cacaturire) a MAU, ind. p. 756, B. MAURENBRECHER, ThLL s. v. cacaturio, 4, 76; HERAEUS, VÄÄNÄNEN 104, RISCH, SULLIVAN, WEEBER. De cacaturiendi verbo T. VILJAMAA, in Papers from the Conference on General Linguistics (Seili 24.–25.8. 1978), Publications of the Linguistic Association of Finland 2, Turku 1978, 155–166, praes. 157, qui id, licet raro occurrat, linguae colloquiali attribuit. – 3 cf. HOR. sat. 1, 8, 38 veniat mictum atque cacatum; de supini usu in lingua vulgari, ubi raro apparet, cf. J. H. W. PENNEY, in Aspects of the language of Latin poetry, ed. by J. N. ADAMS – R. G. MAYER, Oxford 1999, 254 cum adn. 15. H. S. 5243 Tit. extat in aedium IX 8, 6 latrinae 50 pariete orientali 71,5 cm ab angulo inter septentriones atque orientem versus, 150 cm a pavimento, scriptus litteris modice crassis penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1994, recognovit H. SOLIN a. 2004.

CIL IV Suppl. 4 Im. phot. D/84411. D/84371. VARONE, Imagines 435. 436. V. SAMPAOLO, PPM 9, 1999, 1100 n. 367. 368 cum im. phot.; A. VARONE, in Inscriptions private sphere 125 sq. cum versione Anglica. H. S. 5244 Tit. extat in domus IX 8, 6 latrinae 50 pariete orientali 26 cm ab angulo inter septentriones atque orientem versus, 126 cm a pavimento, scriptus litteris modice crassis penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1994, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/84367. VARONE, Imagines 435. ENGSTRÖM, CLE 15; DIEHL, PWV2 695; FREY, CIJ I 566 cum versione Francogallica; NOY, JIWE I 218 ut alienum; WEEBER, DWH 82 n. 267 cum versione Germanica, titulo male lecto; HUNINK, Graffiti 923 cum versione Germanica; WACHTER 789 cum versione Germanica. – MAU, Pompeji2 17; A. SOGLIANO, Atti Acc. Pont. 41, memoria 9, 1911, 11; SLOTTY, Vulgärlat. Übungsbuch 58; I. B. FREY, Rev. Bibl. 1933, 365 sq.; D. MALLARDO, Riv. Stud. Pomp. 1, 1934, 125; M. DELLA CORTE, Atti Acc. Pont. n. s. 3, 1949/50, 348; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 315; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 133 n. 217 a; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459; C. GIORDANO – I. KAHN, RAAN n. s. 49, 1974 (1975), 167 adn. 3; VARONE, Presenze giudaiche 13 sq. n. 10. p. 85 n. 10; BALDI, Anatema 51; H. SOLIN, ANRW II 29, 2, 1983, 725. 730; A. PARMA, Puteoli 7/8, 1983/84, 306 sq. cum adn. 3; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 22 n. 6 cum im. del.; V. SAMPAOLO, PPM 9, 1999, 1100 n. 367. 368 cum im. phot.; GIORDANO – KAHN, Ebrei3 54 n. 11; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 78 n. D 97; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 37 sq. cum versione Germanica; WALLACE, Introduction 94 n. 207; BERRY, Complete Pompeii 88 (de Marthae nomine tantum, quod Hebraicum vel Iudaicum habet); P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 82 n. 8; B. HOBSON, in Roman Toilets 126 cum im. del. et versione Anglica; ID., Latrinae 145 cum versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 109 n. D 108 cum sola versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Obscenities 235. 241 cum versione Anglica; MOORMANN, Pompeii’s ashes 235; R. BENEFIEL, in Inscriptions private sphere 102; A. VARONE, ibid. 126 sq. cum im. phot. et im. del. et versione Anglica; R. PERVIS, Logos 2016/2017, 47 cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 75. 139 adn. 541. 2 TRICHILINO: litterarum NI nexum non extare notavimus A. VARONE et H. SOLIN. 1–2 de ratione trichilinum scribendi (i. e. anaptyxi et aspiratione insolita) vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 48. 57. – Patet Martham fuisse servam originis Semiticae vitam in his aedibus degentem. De Marthae nomine Semitico (de cuius origine cf. GRASSI, Semitic Onomastics 222 sq.) amplius agunt FREY, CIJ, SOLIN (etiam 634 sq.) et PARMA; sunt qui Iudaicum esse putent (e. g. FREY, DELLA CORTE, BALDI, GIORDANO – KAHN, BERRY, HOBSON), sed sine ulla necessitate (Palaestinum MOORMANN). Eiusdem Marthae (scr. Marhte) nomen in tit. picto 3763 in pariete externo inter ostia IX 8, 6 et 7 reperto inscriptum esse videtur, vide supra p. 1391 ad tit. 3763 (minus accurate). – Auctor huius tituli, fortasse conservus Marthae, Martham ipsam laedere voluit, cum latrinam huius domus, ubi titulus repertus est, trichilinium Marthae esse diceret; de qua re vide SOGLIANO, item DELLA CORTE, Case ed abitanti3, GIORDANO – KAHN (utroque loco), VARONE. Senarium esse agnovit ENGSTRÖM, ordo autem verborum non differt a prosa. P. K. – H. S. 5245–5338 Tit. rep. in IX 9. H. S. 5245–5249 Tit. rep. in aedibus IX 9, 2. Perierunt, nec im. phot. servantur.

1877

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 5245 Tit. rep. in aedium IX 9, 2 aditus b pariete orientali, in tectorio albo. H. S. CASTRÉN2 219 n. 369, 1 (de Sertorio). 5246 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. DIEHL, PWV2 394; WACHTER 858 cum versione Germanica. De scribendi ratione allio cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 29 (de exitu -o(m)). 60 (de geminatae -ll- usu; scriptum aliu in tit. 2070). H. S. 5249 Tit. rep. in aedium IX 9, 2 atrii c pariete septentrionali, ab aditu b intranti a dextra. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Lectio certa videtur; si ita est, habes scribendi rationem antiquam quoius, de qua vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 28. H. S. 5251 = CLE 355 Tit. rep. in aedium IX 9, 11 triclinii i portae stipite sinistro, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. BÜCHELER, CLE 355; DIEHL, PWV2 681; GEIST, PW2 62 sq. n. 60 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 146 n. 183 cum sola versione Hispanica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 108 sq. cum versione Italica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 74; WEEBER, DWH 28 n. 55 cum versione Germanica, titulo male lecto; HUNINK, Graffiti 932 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104); WACHTER 1359 cum versione Germanica. – NIEDERMANN, Lautlehre3 188; PETROVSKIJ, Stichotvorenija 141 n. 151; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 23; P. CIPROTTI, Altertum 13, 1967, 92; ROHLFS, Sermo vulgaris3 11 n. 3; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 14 n. 16; WEEBER, Humor 49 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 63 cum adn. 82; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 78 n. D 92; WALLACE, Introduction 77 n. 135. DOSI, Eros 148 cum versione Italica; HARTNETT, By Roman Hands 3 n. 4; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151; HARVEY, Daily Life 147 n. 156 cum sola versione Anglica; COO2 LEY – COOLEY, Sourcebook 109 n. D 107 cum sola versione Anglica; L. GRAVERINI, in Lettori latini e italiani 37 sq. cum versione Italica. 2 de ratione sepe scribendi (i. e. saepe) in inscriptionibus Pompeianis notissima vide VÄÄNÄNEN. – Neglectam esse prosodiam in nomine proprio agnovit iam MAU, supra. BÜCHELER et amplius NIEDERMANN, qui agitur de re quae lingua Germanica dissimilatorischer Silbenschwund appellatur, indicant quod in inscriptionibus saepissime Restutus, Restuta pro Restitutus, Restituta legitur; NIEDERMANN insuper contendit auctorem tituli, quamquam Restitutus scripsit, Restutum intendisse e metro; similiter PETROVSKIJ, vide VARONE quoque. – Idem Restitutus in tit. 5250 memoratus est. – De aliqua puella auctore tituli cogitat CIPROTTI. P. K. 5252 Tit. rep. in muro externo inter ostia IX 9, 11 et 12, in podii tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 933 cum versione Germanica. H. S. 5254 (cf. p. 705) = CLE 51 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. BÜCHELER, CLE 51; DIEHL, PWV2 699; WACHTER 937 cum versione Germanica. 3 in im. del. desunt duae ultimae lineae II. Sententia adhuc obscura. P. K. 5257–5285 Tit. rep. in deversorio IX 9, e-12. H. S. 5263 Tit. rep. in deversorii IX 9, e-12 viridarii m pariete orientali, ad dextram portae septentrionalis, quae in cubiculum l conducit, in tectorio rubro. Iam dudum periit (perisse a. 1892 notavit MAU), nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 934 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 30, 1981, 5, 53 = Naturalia non tur-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI pia 300 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 339 cum versione Anglica. Quod cognomen viri Lenas admirationem movet, respecto quod legit SOGLIANO PHONAS, lectiones MAU et SOGLIANO contaminans LEONAS emendare possis. Nomen Graecanicum Leonas late passum (exempla Romana collegit SOLIN, Namenbuch2 1136 sq.), Pompeis quoque tit. 3151a. 5116 testatum. H. S. 5264 Tit. rep. prope tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. LANGNER, Graffitizeichnungen 50; n. 953 in disco tantum (sine im. del.). H. S. 5266 Tit. rep. infra 5263. Periit, nec im. phot. servantur. WACHTER 1157 cum versione Germanica. De nominis Eliu interpretatione vide infra ad tit. 5268. H. S. 5267 Tit. rep. prope tit. 5264. Periit, nec im. phot. servantur. Λούκιον, λι(γγιτ) cunnu(m). DIEHL, PWV2 501b; MONTERO CARTELLE, Priapeos 113 n. 60 cum sola versione Hispanica; HUNINK, Graffiti 935 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104); WACHTER 1192 cum versione Germanica. – W. KRENKEL, WZ Rostock 30, 1981, 5, 53 = Naturalia non turpia 299 cum versione Anglica; FR. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI, 229 (confuse); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151; H. SOLIN, in Exempla selecta. Herrn Dr. Hugo Beikircher in herzlicher Verbundenheit zugeeignet, München 2008 (2009), 111; ID., in Variation and Change 100; ID., in Veikko Väänänen 42; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 337 cum versione Anglica; H. SOLIN, Acta Ant. Acad. Hung. 69, 2019 (2020), 647 sq. n. 6. Accusativus Λούκιον varie explicatus est. MAU scriptorem Λούκιος vel Λούκιε voluisse putat, cum KRENKEL Lucium loqui contendat, ut apparet ex eius versione “Lucius (says): lick a cunt”. Si inscriptio recte excepta est, Λούκιον fortasse accusativus verus sumi licet (vide quae scripsi ll. ll.), qualis accusativus exclamativus definiri potest: Lucius, is vere cunnum lingit. De eo accusativi genere Pompeis obvio cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 116 sq.; H. SOLIN, in L’art de philologie. Mélanges en l’honneur de L. Löfstedt. Editeurs J. HÄRMÄ – E. SUOMELAHÄRMÄ – O. VÄLIKANGAS (Mémoires de Société Néophilologique de Helsinki 70), Helsinki 2007, 251–256 (inter exempla Pompeiana excellit Puteolos … Pompeios: hae sunt verae coloniae tit. 3525). H. S. 5268 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 553; MONTERO CARTELLE, Priapeos 118 n. 80 cum sola versione Hispanica; WACHTER 1156 cum versione Germanica. Hic, ut et in tit. 5266, cognomen Helius subesse videtur, nominativus sine s scriptus vice vocativi functus; 2 voluit scriptor Eliu valeas, primum errore ELIVNALEAS scripsit, inde male correxit litteris NVA superscriptis. Male MAU in indice cognominum p. 749 hic et in tit. 5266 cognomen Eliu statuere vult. WACHTER fortasse recte notavit nomen Graecum Ἡλίων subesse. H. S. 5272 cf. CLE 946 adn. Tit. rep. in deversorio IX 9, 12, portae viridarii m, quae in membrum w ducit, stipite meridionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata (nisi ad tit. 3200d spectat). HUNINK, Graffiti 936 cum versione Germanica. Vide supra ad tit. 1173 et 4091. P. K. 5273 Tit. rep. ad dextram eiusdem portae in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur.

1878

POMPEII Intellegendum proponere possis etiam amicus Cerd[oH. S. (nis)] vel Amycus cerd[o]. 5274 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 534; WACHTER 656 cum versione Germanica. H. S. 5275 Tit. rep. infra ad dextram tit. praecedentis et adhuc extat in eiusdem viridarii m pariete orientali 31,5 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 104 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus nunc satis erasis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Contulerunt etiam figuram capitis galeati, quae extat ibidem 30 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 102 cm pavimento; itemque trium hominum figuras, quae extant 41 cm ab eodem angulo, 104 cm a pavimento. Im. phot. G/184. G/185; G/186 (caput galeatum); G/ 187. G/188 (tres hominum figurae). VARONE, Imagines 436. DIEHL, PWV2 259; GEIST, PW2 26 sq. n. 16 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 36 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 128 n. 428 cum versione Germanica; WACHTER 434 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 6 n. 19 b; PPP 3, 1986, 555; V. SAMPAOLO, PPM 10, 1999, 104 n. 22 cum im. phot.; LANGNER, Graffitizeichnungen 50. im. del. (ab auctore) tab. 49 fig. 976. 977 (utroque loco inscriptio non redditur) et tab. 58 fig. 1058. H. S. 5276 Tit. rep. ad dextram tit. 5274. Periit, nec im. phot. servantur. A. SOGLIANO, Atti Acc. Pont. ser. 2, 16, 1911, 10. Cognomen Stratonis originem Aegyptiam revelare SOGLIANO credit, Straton autem nihil Aegyptii habet et est ubique terrarum saepissime testatum. Idem valet nominibus Serapion et Ptolomaeus, quae in titulis sequentibus 5277. 5278 apparent, quae SOGLIANO item Aegyptiaca ducit; haec quoque autem extra Aegyptum saepissime testata sunt (vide quae scripsi SOLIN, Beiträge 1, 60–65). H. S. 5278 Tit. rep. in eiusdem viridarii m pariete meridionali, ad sinistram portae quae ducit in membrum s, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 937 cum versione Germanica. – H. S. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151. 5279 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 830; GEIST, PW2 82 sq. n. 27 cum versione Germanica; BALDI, IP 89 sq. n. 142 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 230 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 106 n. 336 errore inscriptionis nota numeri posita 5297. 106 n. 337, in duas partes dividens, cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 938 cum versione Germanica; WACHTER 772 cum versione Germanica. – HERAEUS, Cena Trimalchionis2 44 n. 59; RUBIO – BEJA2 RANO, Doc. ling. Lat. 316; PISANI, Testi latini 126 n. B45; J.-P. CÈBE, MEFR 74, 1962, 529–531; F. BÖMER, Gymnasium 73, 1966, 477 adn. 4; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 41. 116; GIGANTE, Civiltà 196 sq.; ALDRETE, Daily life 233 cum sola versione Anglica (minus accurata); WALLACE, Introduction 53 n. 46; H. SOLIN, in Modelli epistemologici 130; HARVEY, Daily Life 149 sq. n. 161 cum sola versione Anglica (male vertit). 1 de vocabulo mortu(u)s egit CÈBE; de scribendi ratione mortus CROSS, Syncope 17; VÄÄNÄNEN 41. – 2 nugas origine accusativus pro nominativo usurpatus (cf. MAU supra p. 588; HOFMANN – SZANTYR, Syntax und Stilistik 48; VÄÄNÄNEN 116; H. Solin, in Veikko Väänänen 20 adn. 49) indeclinabile fit (ut notat CHAR. gramm. p. 27, 6) et idem significans ac nugax (ita SOGLIANO, NSA 1891, 260 n. 23; PISANI; BÖMER; GIGANTE male nominativum verum ducit et

CIL IV Suppl. 4 ad Hor. carm. 1, 4, 16 inepte revocat); vide quae disserit WACHTER. Eadem locutio nugas es tit. 1467 (vide supra ad tit. 1467). 5282 necnon in tit. Ostiensi graphio scripto SDHI 27, 1961, 332 n. 36 redit. H. S. 5280 Tit. rep. infra tit. 5278, prope pavimentum, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 760; GEIST, PW2 48 sq. n. 64 cum versione Germanica; BALDI, IP 94 n. 150 cum versione Italica; HUNINK, Graffiti 939 cum versione Germanica; WACHTER 744 cum versione Germanica. – A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 276 (situm aedium IX 6, 12 a BALDI datum in IX 9, 12 correxit). H. S. 5281 Tit. rep. in eiusdem viridarii m pariete meridionali, ad dextram portae, quae ducit in membrum s, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. WACHTER 745 cum versione Germanica. 2 de scribendi ratione Faussta (scr. PA-) cum geminatione consonantis ante consonantem vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 62. – 3 si recte lectum, [M]onitus supplere possis, quod cognomen in tit. huius Corporis vol. XI 6560; XIII H. S. 503; ILAlg I 3245 redit. 5282 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 830 adn. – H. SOLIN, in Veikko Väänänen 20 adn. 47; ID., in Modelli epistemologici 130. De vocabulo mortuus et forma nugas cf. supra ad tit. 5279. H. S. 5285 Tit. rep. in eiusdem viridarii m pariete meridionali, in angulo inter occidentem et meridiem versus, ad dextram portae, quae conducit in membrum p. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 940 cum versione Germanica. – BOYCE, Lararia 93; A. ALFÖLDI, Die zwei Lorbeerbäume des Augustus, Bonn 1973, 26 adn. 108; S. ADAMO-MUSCETTOLA, in Toreutik und figürliche Bronzen römischer Zeit. Akten der 6. Tagung über antike Bronzen Berlin 13.–17. 5. 1980, Berlin 1984, 20; FISHWICK, Imperial Cult II 1, 376 adn. 5; V. SAMPAOLO, PPM 10, 1999, 106 n. 23. AUCTORES omnes sententiae a MAU prolatae assentiuntur et ita inscriptionem paullo post a. 30 a. Chr. n. scriptam esse existimant. H. S. 5286–5292 Tit. rep. ad dextram ostii IX 9, g. Perierunt omnes, nec im. phot. servantur. H. S. 5288. 5289. 5291. 5294. 5309 Tit. rep. ad ostium IX 9, g et in ostii IX 9, f pariete meridionali. E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 56; J. L. FRANKLIN, in Literacy 91; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 444. His inscriptionibus P. Aemilius Celer quidam (CASTRÉN2 131 n. 12, 4) commemoratus esse videtur, quem DELLA CORTE, Case ed abitanti3 166 sq. n. 306 et FRANKLIN (cf. et Electoral Programmata 25. 31 adn. 36) eundem esse putant ac programmatum scriptorem CASTRÉN2 131 n. 12, 7. Cf. etiam tit. 5325. 5328, qui autem ad Q. Aemilium quendam tit. 5332 referre possunt. H. S. 5295 Tit. rep. in pariete externo ad sinistram ostii aedium IX 9, g. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. CASTRÉN2 148 n. 96, 1 (de Camurio). 5296 (cf. p. 705) = CLE 950 Tit. rep. in aedium IX 9, f ostii a poste meridionali. Extat Neapoli in museo in tabula (sine inv. n., 38 × 74 cm), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 2002, recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. MARICHAL D167. D146. D/110562. IP 290. VARONE, Imagines 437. 438. – Ectypum MARICHAL. BÜCHELER, CLE 950; DIEHL, PWV2 7 adn. 599 cum add. p. 62; MONTERO CARTELLE, Priapeos 126 n. 106 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 104 sq. n. 166 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 16 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 35 sq. n. 68 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 927 cum im. del. e MAU et

1879

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI versione Germanica; WACHTER 1089 cum versione Germanica. – DIEHL, Inscriptiones Latinae XIV cum im. del.; J. M. STOWASSER, WSt 30, 1908, 284; G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 168 cum adn. 112–113; F. O. COPLEY, AJPh 60, 1939, 333 sq. (cf. AE 1939 p. 6); BANTA, Perfektbildungen 17 sq. 108; R. MARICHAL, in Studi di paleografia 352 sq. cum im. del. n. 11 et im. phot. n. 12; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 317; DELLA CORTE, Amori e amanti 70 sq. (cum versione Italica); VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 56. 59. 66. 68 sq. 71 sq. 101. 102; M. DOMINICY, Ant. Class. 43, 1974, 267 sq.; GIGANTE, Civiltà 212 sq. cum adn. 67–68; J. KEPARTOVÁ, LF 106, 1983, 187 sq. (cf. AE 1985, 14); J. KEPARTOVÁ, Klio 66, 1984, 195; P. CUGUSI, QUCC 48 (n. s. 19), 1985, 93 (partim); A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 276; ID., Erotica Pompeiana 99 sq. cum adn. 158 et im. del. tab. X; ID., Misteri 239 cum versione Italica; ID., Kodai 13/14, 2003/04, 90; COURTNEY, Musa lapidaria 98 sq. 306 sq. n. 92; CUGUSI, Aspetti2 377; ID., Per un nuovo Corpus 115. 173. 178; G. P. GOOLD, in P. KNOX – C. FOSS (Ed.), Style and Tradition. Studies in Honor of W. Clausen, Stuttgart – Leipzig 1998, 16 sq. cum im. del.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 73 n. D 76; CANTARELLA, Pompei 31 cum sola versione Italica. 168 cum versione Italica; EAD., Dammi mille baci 106 sq. cum sola versione Italica; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 54 cum versione Germanica; JOHNSON – RYAN, Sexuality 129 sq. n. 98 cum sola versione Anglica; YOUNGER, Sex in ancient world 157 cum sola versione Anglica; DOSI, Eros 148 (cum versione Italica); P. KRUSCHWITZ, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 254 sq. cum im. del. ex ZANGEMEISTER; E. THIBAUT, Oebalus 3, 2008, 330 n. 38 cum versione Francogallica (male); A. BUONOPANE, in Opinione pubblica 241 sq.; L. GRAVERINI, Inc. Filol. Class. 12, 2012/13, 1–28; ID., Latomus 76, 2017, 114–126 cum versione Anglica; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 324 cum adn. 30; COOLEY – COO2 LEY, Sourcebook 103 n. D 89 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 270 sq. cum im. del. et sola versione Anglica; MILNOR, Graffiti 196–232 cum im. del. ex MAU et im. phot., ubi v. 7 sq. partim cernuntur, et cum versione Anglica; G. WILLIAMS, in Companion to Sexualities 504. 506 (adn. 9); LOHMANN, Graffiti 301; L. GRAVERINI, in Lettori latini e italiani 29 sq. cum versione Italica. 2 LABIILLIS ex pariete legerunt et SOLIN et VARONE; eodem modo et in im. del. a MAU publici iuris facta, quam ob rem MAU in exemplo typis exscripto erravit, cum labe(l)lis scripsit (p. 705 tamen recte vidit LABELLIS scriptum esse). – 7 AMANTVM (paenultima litt. modo U uncialis scripta) clare legitur (ita SOLIN, AMANTIVM voluerit VARONE). se[iunxit] COPLEY, se[iungit] GIGANTE. – V. 7–8 se|par ie(n)s – quid a⟨g⟩am STOWASSER, qui vocabulum separ alibi non inventum i. q. separatus esse vult, perverse, fortasse autem de quid a⟨g⟩am recte cogitavit (eandem coniecturam habent DIEHL, GOOLD); se|parees qui{d} a͆m͆an͆t legere vult VARONE (non sine dubiis), qui ita interpretatus est: “In modo eguale, come Venere congiunse repentina i corpi degli amanti, così la luce li divide e il loro amor separerai”; quem sequitur WEEBER. – 8 PARIIIS QVID AMA (litt. ultima linea transversa caret) lectio certa, quam confirmat SOLIN tabula iterum iterumque inspecta; non expedivit MAU, BÜCHELER autem primus recte legit; PARIIIIS QVID AMA MARICHAL in schedis minus accurate (similiter fere parees VARONE); Marius quidam (scripsit) DELLA CORTE, inepte (assentiente THIBAUT). A manu aliena inscriptum esse videtur, quod primus notavit COPLEY collatis imprimis formis litt. A et P (vide infra); qui insuper putat v. 8 esse partem carminis illius, quod legis in tit. 1904 (vide supra ad tit. 1904), minus recte. – Animadverte auctorem tituli interdum lineola longiore versus carminis dividisse (vide e. g. lineolas inter carminis v. 5 et 6 vel 6 et 7 vel 7 et 8 positas). – Aliter

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI interpungunt AUCTORES alii. In commentario insequenti notae numerorum non iam referunt ad versus inscriptionis, sed ad eos carminis (sicut disposuit MAU, supra).] 1 vox monosyllaba o non eliditur, cum vocales v. 2 et 5 eliduntur (ad rem DIEHL, De m finali 142). – 2 de ratione braciola scribendi vide VÄÄNÄNEN 56 (de litt. H omissa) et 101 (de forma diminutiva); de forma litt. B huius vocabuli amplius disseruit MARICHAL. – de formis deminutivis labellis et pupula vide VÄÄNÄNEN 102. Utrum vocabulum labellis casu dativo an ablativo ponere voluerit is qui titulum inscripsit, haud satis certum est. – 3/4 nota quod fines versuum carminis et inscriptionis unice hic congruunt (crede | crede). – 5 de ratione vocabulorum cu(m) et vigilare(m) scribendorum (i. e. litt. m finalibus omissis) vide DIEHL, De m finali 231. 258 et VÄÄNÄNEN 71 sq.; saepe ego sub media vigilabam, perdita, nocte coniecit GRAVERINI contra parietem (qua autem coniectura iunctura syntactica restituitur). – 6 de ratione medita(n)s scribendi litt. N omissa vide VÄÄNÄNEN 68 sq. – de ratione verbi supstulit (i. e. sustulit) scribendi insolita vide EIUSDEM 66 sq. – ante GRAVERINI contra parietem (et alte et ante ad rem conveniunt). – 9 divellit COPLEY et GRAVERINI contra parietem et praeter necessitatem; de perfecto dividit more q. d. vulgari pro divisit inscripto cf. BANTA. Alia manu scriptus v. 10 mancus ex OV. met. 4, 73 ‘invide’ dicebant ‘paries, quid amantibus obstas?’ hausit, ut primus vidit GRAVERINI (testibus picturis parietalibus fabula Pyrami et Thisbes Pompeis notissima erat; de ea re cf. J. HODSKE, Mythologische Bildthemen in den Häusern Pompejis, Stendal 2007, 245–247 tab. 160, 1–5). Carmen amplissime tractant imprimis COPLEY, VARONE, COURTNEY, GOOLD, MILNOR, GRAVERINI. Sunt qui carmen habeant pro centone i. e. pro carmine ex versibus ab auctoribus in litteris clarissimis detractis compositum, sed potius esse congeriem locorum classicorum observavit COPLEY p. 349 (unde GIGANTE p. 215). In hoc carmine auctor tituli tractat locum communem q. d. paraclausithyron ab amatore excluso sive amatrice exclusa canendum apud scriptores elegiacos frequentissimum; qua de re in universum vide COPLEY, insuper GOOLD. Postremo nota tit. in aedium ostii poste meridionali scriptum esse (cf. COPLEY p. 337, qui urget eum loco publicae animadversioni exposito scriptum esse). Contra dicit GRAVERINI, qui minus apte putat tit. intus domi scriptum esse ideoque de paraclausithyro agi non posse; tit. autem certe in poste foris aedium portam scriptus fuit. – De compositione inscriptionis cogitatione et cura in pariete facta egit MILNOR p. 219–221, quae notat scriptorem versuum initium cum margine quadrasse, ut carmen cohaerens, non solum ex versibus poetarum compositum redderet. Linguam carminis ad eam CATULLI accedere putant AUCTORES multi (inter quos vide imprimis COPLEY 324 sq. [qui carminis v. 1–4 refert ad CATULL. 64, 139–140, v. 5–7 ad CATULL. 64, 169–170; contra dicit GOOLD 20 sq. et imprimis 25, cf. autem GRAVERINI], GIGANTE 215 cum adn. 90), imprimis ex formis deminutivis braciola (v. 2) et labellum et pupula (v. 3). – 1/2 nota allitterationem collo complexa et ludum verbalem tenere … teneris. Verba collo complexa tenere | braciola comparat cum STAT. silv. 5, 4, 14–15 SOGLIANO (vide supra p. 589). De ipsa locutione et de quaestione, utrum carminis scriptrix an recipiens brachiolum collo tenuerit, cf. GRAVERINI, qui alteram optionem praetulerit, nescio an recte. I nunc ventis comparat cum VERG. Aen. 10, 652 SOGLIANO (vide supra p. 589), cum IUV. 12, 57 BÜCHELER et inde AUCTORES multi. pupulam hoc loco i. q. Anglice “sweetheart” significare non sine probabilitate contendit KEPARTOVÁ. – 2 teneris labellis dativus esse videtur (ita et GRAVERINI). – 6 sq. de fortuna, quae premit quos supstulit ante, i. e. de loco communi celeberrimo, agit DELLA VALLE qui confert cum LUCR. 5, 1125–1126. – 7 de vi vocabuli

1880

POMPEII modo (imprimis una cum subito positi) amplissime agit DOMINICY aptius quam antea fecit PFLIGERSDORFFER, ThLL s. v. modus (modo), 1308, 61–62. qui de modo tamquam pro nunc posito cogitavit. Animadverte allitterationem notabiliorem proiectos … praecipitesque premit. – 8 BÜCHELER amplius de hoc loco agit; comparant cum LUCR. 5, 962 (Venus in silvis iungebat corpora amantum) COPLEY et ALII. Vitia metrica permulta. Soli 1. 5. 8 vitiis carent; 3–4 breviores sunt, 2, 6–7 longiores. – 2 cum labris pentameter perfectus restituatur. – 3 cum syllaba desit una, de i nunc ⟨et⟩ ventis eqs. supplendo fortasse cogitaveris (sicut fecerunt AUCTORES multi). – 4 metro uno caret, unde vocabulum pupulae (v. 4 in.) huc iterum ponendum esse opinatur COPLEY; ita et GRAVERINI, qui optionem crede mihi, Crocine profert, quod nobis non placet (quod nomen quidem infra tit. 5297. 5298 bis redit; cf. et tit. NSc 1916, 303). – 6–7 ita in hexametros restituere conatus est COPLEY p. 341: haec mecum meditans: multos modo supstulit alte | fors, modo praecipites subito proiecit eosdem (cf. OV. trist. 3, 11, 67– 68); melius GRAVERINI sic meditans: “multos quos supstulit ante, | Fors modo proiectos praecipitesque premit”. Cum argumentum, quale cum hoc carmine in manibus habes, distichis elegiacis conscribi soleant, nonnumquam in formam elegiacam (quam originalem esse duxerunt) restituere conantur VIRI DOCTI (inter quos vide imprimis MAU, supra, WICK [vide supra p. 705], BÜCHELER, STOWASSER et GOOLD [ex parte]). Quam opinionem refutat COPLEY 338 sq., quem sequitur GIGANTE, optimo iure (unde restitutiones auctorum supra nominatorum varias repetere nolui); de qua re vide COURTNEY 306 quoque. Auctorem carminis feminam esse iam putavit SOGLIANO (vide supra p. 589). Contra militem e cohortibus eis Pompeis vigilantibus fuisse putat DELLA VALLE, qui insuper carmen esse linguae (ut ita dicamus) officialis opinatus est. Quam opinionem optimo iure respuit COPLEY 334. 337 qui post SOGLIANO feminam auctorem tituli fuisse contendit et qui v. 3/4 ego … perdita et v. 3 levis est natura virorum pro indiciis habet, certe recte, quamquam non omnino excludere vult virum titulum inscripsisse se feminam esse simulantem. Quem sequitur GIGANTE; omnino dubitanter BALDI, CANALI – CAVALLO putant carmen esse tripartitum (v. 1–2. 3–4. 5–9, “fra una donna innamorata e un suo “saggio” consigliere”), minus apte. Non probabile esse feminam titulum inscripsisse putant COURTNEY 306 et imprimis GOOLD 19 sq., carmen igitur inscriptum esse a puero (vel potius pueris?), qui versuum aliubi inventorum male memoratus sit vel metrum haud satis intellexerit, minus apte; re vera ex ipso carmine colligi potest feminam id alii feminae scripsisse (ita auctorum novissimorum BUONOPANE et MILNOR (p. 206) et WILLIAMS et imprimis GRAVERINI). Si malus poetanoster versus suos potissimum ex Catullo hausisse videtur et alia exempla secundo loco in poetis elegiacis aetatis Augusti quaerenda sunt, ut putant COPLEY et GIGANTE 215, id de aetate ipsius tituli nihil dicit (Catulli memoria toto I saec. viva mansit). P. K. – H. S. 5297 Tit. rep. infra tit. praecedentem, a dextra. Extat Neapoli in museo in eadem tabula ac tit. 5296, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110561. D/110562. IP 290. VARONE, Imagines 437. 438. HUNINK, Graffiti 928 cum versione Germanica; WACHTER 647 cum versione Germanica. – R. R. BENEFIEL, in Ancient Graffiti 27; MILNOR, Graffiti 221 cum versione Anglica (male). Iidem in tit. sequenti redeunt. Nomen feminae est Crocine (male MILNOR de Crocinius [5297] aut Crocinia vel Crocinena [5298] cogitat). H. S.

CIL IV Suppl. 4 5298 Tit. rep. infra tit. 5296, a sinistra. Extat Neapoli in museo in eadem tabula ac tit. 5296, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/110560. IP 290. VARONE, Imagines 437. DIEHL, PWV2 521; HUNINK, Graffiti 929 cum versione Germanica; WACHTER 646 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Amori e amanti 37 cum versione Italica; R. R. BENEFIEL, in Ancient Graffiti 27; MILNOR, Graffiti 221 cum im. phot. et versione Anglica (male). Iidem in tit. praecedenti redeunt. – De dativo in -eni cf. H. S. HEHL, Formen lat. 1. Deklination 50. 5299 Tit. rep. inter tit. 5297 et 5298. Extat Neapoli in museo in eadem tabula ac tit. 5296, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2002 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Deiuro NYM(- - -) Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. – Im. phot. D/110561. D/110562. IP 290. VARONE, Imagines 437. 438. DIEHL, PWV2 719; WACHTER 1513 cum versione Germanica. – MILNOR, Graffiti 222 sq. cum im. phot. (p. 221), ubi inscriptio aegre cernitur, et cum versione Anglica. Lectionis valde incertae. Litterae sunt Latinae, non Graecae. Ex im. phot. primum DANTO NYM mihi fortasse legere visus sum, ipsa autem inscriptione inspecta DEIVRO NYM legendum proposuerim (quocum apographum a MAU exaratum non discrepat). De forma deiuro pro deiero cf. E. LOMMATZSCH, ThLL s. v. deiero, 403, 3–7. Nym(- - -) est aut initium nominis eius, qui vel quae deiuravit, aut aliud quid; e. g. deiuro (per) nym(phas). MILNOR DEVRONYN, i. e. δεῦρο νῦν legendum proposuit, quod non persuadet. H. S. 5300 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentium. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN in tabula, ubi tit. praecedentes 5296–5299 extant et cum quibus MAU vidit. Tit. ergo perisse iudicandus; neque im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 341; WACHTER 648 cum versione Germanica. H. S. 5303 cf. CLE 359 Tit. rep. in pariete externo ad sinistram ostii IX 9, f. Periit, nec im. phot. servantur. BÜCHELER, CLE 359; DIEHL, PWV2 808; HUNINK, Graffiti 925; WACHTER 1473 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Stud. Rom. 7, 1959, 627; GIGANTE, Civiltà 187 adn. 18–19; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 74; P. CUGUSI, Per un nuovo corpus 207; L. GRAVERINI, Inc. Filol. Class. 12, 2012/13, 20 sq; CUGUSI, Paideia 72, 2017, 87; GRAVERINI, in Lettori latini e italiani 38. MAU, qui RM 4, 1889, 122 n. 11 OV. met. 6, 113 comparaverat, supra p. 590 inscriptionem potius tit. 4207 conectit; ibi autem nomen Daphne loco Danae intellegendum. Nihilominus verba aureus est, Danae quodammodo ad fabulam de Danae spectant (ut putant omnes fere EDITORES et AUCTORES); verisimiliter scriptor aut ex Ovidio (ita GRAVERINI) aut e carmine quodam ignoto hausit – utique constat tit. metricum esse (contra tit. 4207 soluta oratione scriptus). De re vide et FR. BÖMER, P. Ovidius Naso, Metamorphosen, Kommentar 3, Heidelberg 1976, 39. H. S. 5304 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. in pariete externo inter ostia IX 9, e et f. Periit, nec im. phot. servantur. LOMMATZSCH, CLE 2292 adn. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 174; GIGANTE, Civiltà 167 adn. 32–33; FERRARO, Presenza 11; VARONE, Erotica Pompeiana2 125 adn. 203; MILNOR, Graffiti 272 n. 67. Arbitrario MAU (quem sequuntur DELLA CORTE et FERRARO, haesitans quidem) ad Verg. ecl. 8, 70 carminibus Circe socios mutavit Ulixis refert, qui versus Pompeis tit.

1881

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 1983 redit. CARM autem quolibet modo intellegi potest (Pompeis habemus e. g. carmen tit. 4651; carmina 2361; carmina non memini 10085a cf. Gnomon 45, 1973, 274; carminibus credo 1635). P. K. – H. S. 5305 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ostii IX 9, e. Periit, nec im. phot. servantur. GEIST, PW2 34 n. 16 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 926 cum versione Germanica. H. S. 5306 Tit. rep. eodem loco ac tit. praecedens. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 258; WACHTER 402 cum versione Germanica. H. S. 5308 Tit. rep. infra ad dextram tit. 5306. Periit, nec im. phot. servantur. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459. Darii cognomen Persicum KAJANTO habet, melius autem est id inter nomina Graecanica numerare (agitur de nominibus q. d. historicis). H. S. (5322) = 6690 ubi vide. 5323 Tit. extat in aedium IX 9, d membri l pariete septentrionali 120 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 146 cm a pavimento, cuspide modice crassa exaratus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. G/189. VARONE, Imagines 437. 2 perierunt una litt. X et I extrema. H. S. 5325 Tit. extat 544 cm ostii IX 9 d in septentriones, 128 cm a solo, scriptus litteris modice crassis penitus insessis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. G/190. VARONE, Imagines 437. V. SAMPAOLO, PPM 10, 1999, 66 cum im. phot. 2 periit. H. S. 5332 Tit. rep. ad sinistram ostii IX 9, d, in podii tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. CASTRÉN2 131 n. 12, 5; FRANKLIN, Electoral Programmata 25. 31 adn. 36. Si re vera agitur de Q. Aemilio, ut contendit CASTRÉN, tum vero FRANKLIN perperam inter testimonia illius noti programmatum scriptoris P. Aemilii Celeris enumerat. H. S. 5335 Tit. rep. prope tit. 5332. Periit, nec im. phot. servantur. Cf. supra ad tit. 1594. H. S. 5337 cf. CLE 1785 adn. 2292 adn. Tit. rep. in aedium IX 9, c ostii a stipite dextro. Periit, nec im. phot. servantur. ENGSTRÖM, CLE 459. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 175; MILNOR, Graffiti 263 n. 7. P. K. Est VERG. Aen. 1, 1; vide supra ad tit. 1282. 5338a Tit. rep. in aedium IX 9, c peristylii d pariete occidentali, prope angulum ostii, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151. 5339–5340 Tit. rep. in aedibus IX 10, 1. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 5341–5344 Tit. rep. in aedibus IX 10, 2. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 5341 cf. CLE 42 adn. Tit. rep. in aedium IX 10, 2 portae, quae ab atrio 2 ducit in membrum 7, poste dextro, in tectorio viridi. MAU non iam vidit; a. 1892 exciderat. DIEHL, PWV2 682; BALDI, IP 7 sq. n. 53 cum versione Italica; WACHTER 1415 cum versione Germanica. – A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271. 1 BALDI om. – 2 zet(ema) MAU (cf. ind. voc. p. 766, 4). – 3 fine copo MAU (ind. p. 756, 3, s. v. caupo vel condo, ind. p. 757, 1). – codo DIEHL, condo BÜCHELER, BALDI. De tit. obscuri interpretatione vide Bücheler, CLE 42 adn. H. S. 5342 Tit. rep. in aedium IX 10, 2 tablini 4 pariete orientali. Latetne nomen Thalassi? H. S. 5345–5347 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ost. IX 7, 12. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 5345 Tit. rep. in eo pariete nescio ubi. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151. 5346 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151. 5347 Tit. rep. ad dextram tit. 5345. DIEHL, PWV2 359; HUNINK, Graffiti 895 cum versione Germanica; WACHTER 559 cum versione Germanica. Ubique Phoebe intellegendum (cf. MAU, ind. cogn. p. 752, 2). H. S. 5348–5349 Tit. rep. in aedibus IX 7, 12. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 5348 Tit. rep. in aedium IX 7, 12 ostii 1 pariete orientali, prope angulum externum. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. HUNINK, Graffiti 896 cum versione Germanica. Eadem Phoebe in tit. 5347 redit. H. S. 5350 Tit. rep. in pariete externo inter ost. IX 7, 12 et IX 7, 13. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. GEIST, PW2 36 sq. n. 5 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 133 n. 446 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 897 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 131 n. 12 (de Aemilio). H. S. 5351 Tit. rep. in thermopolii IX 7, 13 pariete orientali, in tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur. Gens Cerrinia Pompeis locum primarium tenuit, cf. CASTRÉN2 119. 152 sq. n. 111; M. Cerrinius Fortunatus (ibid. n. 111, 9) ipse tamen vix magistratus fuit, ut patet ex eius cognomine nomenclaturae servilis proprio. H. S. 5352–5354 Tit. rep. in aedium IX 7, 14 (JASHEMSKI, Gardens of Pompeii 2, 239 domum haesitans IX 7, 12) peristylii aditu (peristylium hodie non visitur; si temporibus Mau pervium fuit, ut manifestum est, post denuo terra obrutum) a dextra (MAU, Bull. Inst. 1883, 148 autem sull’anta a sin. del passaggio fra il vano d’ingresso ed il giardino indicat). Perierunt, nec im. phot. servantur. De duplici cella meretricia agi interdum putatur (cf. MCGINN, in Pompeian brothels 42; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 55; aliter ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 433). Inscriptiones ad eam quaestionem solvendam nihil conferunt. H. S. 5352 Tit. rep. in tectorio nigro. DIEHL, PWV2 195; ONORATO, IPVP 163 ad n. 104; WACHTER 336. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 58 adn. 4. p. 235 adn. 1; FRANKLIN, Electoral Programmata 102; CASTRÉN2 210 n. 322, 3 (de Postumio Modesto). – Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. De L. Veranio Hypsaeo agi iam vidit MAU, cui universi fere VIRI assentiuntur (hoc autem testimonium deest apud CASTRÉN2 236 sq. n. 442, ut deest et apud MOURITSEN, Elections, sed est apud CHIAVIA, Programmata 319). Eulogium quendam ignotum una cum Q. Postumio Modesto egisse DELLA CORTE p. 235 affirmat, MAU autem Eulogium secundum cognomen Q. Postumii Modesti habet (cf. ind. p. 746, 1). [Eu]logius autem supplementum parum probabile est, quod hoc cognomen Graecanicum aevo labente demum innotuit, ut ex suffixo -ius huius aevi proprio apparet (cf. e. g. SOLIN, Namenbuch2 763). Si quidem recte lectum est (ita ut Eulogus intellegi nequeat), suppleri potest [Ph]logius, quod cognomen iam prima aetate imperatoria Romae innotuit (SOLIN, Namenbuch2 1211) [alia nomina in -logius exeuntia praesto non sunt; nominis Λόγιος exempla certa in occidente Romano deficiunt: H. SOLIN, Arctos 26, 2002, 134]. Hunc Phlogium diversum a Postumio Modesto

1882

POMPEII esse necesse est, nam Postumio ipsi duoviro et nobilitatis urbanae socio nomen Graecanicum, ne secundum quidem cognomen, vix imponi potuisset. H. S. 5355 Tit. rep. in aedium IX 7, 18–19 aditu culinae i (de cuius situ cf. A. MAU, Bull. Inst. 1882, 138 formam. 1883, 81), ingredienti a dextra, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Cf. M. Cerrinium Fortunatum tit. 5351. Idem autem esse nequit, si minister (quod MAU autem fortasse alia manu scriptum notat) ad Fortunatum spectat et servum hominis privati, i. e. Minimi significat (ita videtur V. BULHART, ThLL VIII 1002, 58 sq. intellegere); minister hic autem quidlibet significare potest (cf. H. SOLIN, in Wie die H. S. Blätter am Baum 62). 5356–5361 Tit. rep. in pariete externo IX 7 inter ost. 19 et 20. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 5358 Tit. rep. ad sinistram. DIEHL, PWV2 728; GEIST, PW2 54 sq. n. 18 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 150 n. 202 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 22 n. 21 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 904 cum versione Germanica; WACHTER 1210 cum versione Germanica. – G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 148 (quomodo Secundus et Primigenia ad constitutum venirent). VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 114; DELLA CORTE, Amori e amanti 88 sq. cum versione Italica cum im. del. p. 111 tab. V; V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 n. 21; VARONE, Erotica Pompeiana 44 cum versione Italica; WALLACE, Introduction 77 n. 136; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151. DELLA CORTE Primigeniam habet Novelliam Primigeniam, sed sine ulla causa; de qua vide infra ad tit. 8260. De constructione ad sensum praedicati (plurali posito loco sinH. S. gulari praepositionis cum causa) vide VÄÄNÄNEN. 5360 Tit. rep. ad sinistram tit. 5358. DIEHL, PWV2 740 cum add. p. 62; WACHTER 596 cum versione Germanica. Cognomen Iridis DIEHL p. 62 inesse suspicatur (cf. tit. 8258. 8259). Tota autem lectio incerta, ut et interpretatio vocabuli hiridicola[d]icula a MAU (cui assensus est PRINZ, De o et u vocalibus 22) data (sic et ind. p. 759, 3), in quo littera d suppleta admirationem movet. In fine fortasse nomen La[b]icula erat, quod redit in tit. 4776 (vide supra ad tit. 4776), initium autem non expedio. H. S. 5361 Tit. rep. ibidem ac tit. praecedens, sub pictura Larum. A. SOGLIANO, Atti Acc. Pont. ser. 2, 41, 1911, 3 (de nomine Arruntii); CASTRÉN2 138 n. 43 (errore inscriptionis nota numeri posita 5631; de Arruntio). H. S. 5362–5377 Tit. rep. in aedibus IX 7, 20 (della Fortuna); de quiH. S. bus cf. ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 434 sq. 5363–5371 Tit. rep. in aedium IX 7, 20 columna sinistra ex duabus quae sunt inter atrium d et peristylium g, in tectorio rubro. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 5363 Tit. rep. in eius columnae in facie septentrionali, in tectorio rubro. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 409; GEIST, PW2 92 sq. n. 28 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 148 n. 518 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 905 cum versione Germanica; WACHTER 952 cum versione Germanica. – MOELLER, Wool Trade 40 n. 23; JONGMAN, Economy 355 sq.; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 434. MOELLER et ESCHEBACH hic officinam lanificam sitam H. S. esse putant, de quo recte dubitat JONGMAN. 5364 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata.

CIL IV Suppl. 4 DIEHL, PWV2 83 adn. – CASTRÉN2 217 n. 355, 5 (de M. Satrio Valente, cui haesitans tribuit); FRANKLIN, Pompeis H. S. difficile est 119 n. 117. 5365 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. FRANKLIN, Pompeis difficile est n. 119 n. 118; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 339 cum versione Anglica. De cunnilingi vocabulo cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 105; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 135. H. S. 5366 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 5367 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 5368 Tit. rep. ad dextram tit. 5365, paullo superius. Litt. prima aliis multo longior S intellegi debet. Cum autem somodum vox nihili sit, quaeri potest, an Comodum = Commodum scriptor voluerit. H. S. 5369 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata. Sarmatus inauditum; sive nomen sive ethnicum, Sarmata expectaveris. Nisi est male lectum -VS pro -IIS (Sarmates esset formatum ad gr. Σαρμάτης, quod nomen in regionibus Graecis redit: Nicomediae TAM IV 1, 8; Gorgippiae CIRB 1134. 1140. 1179; Aegypti I. Syringes 271; nomen feminae Σαρματίς Athenis IG II2 12064), agi potest de licentia ut ita dicam onomastica, cf. nomen servae SarH. S. mate tit. huius Corporis vol. VI 27997. 5370 (cf. p. 705) = CLE 1863 Tit. rep. in eiusdem columnae facie inter septentriones et occidentem versus. ENGSTRÖM, CLE 9; LOMMATZSCH, CLE 1863; DIEHL, PWV2 36 cum add. p. 61. WEEBER, DWH 170 n. 593 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 906 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 854 cum versione Germanica. – COOLEY – COOLEY, Sourcebook 91 n. E 22; BERRY, Complete Pompeii 208 cum sola versione Anglica; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 131 n. D 34 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 105 cum sola versione Anglica; MILNOR, Graffiti 177 cum versione Anglica. 3 adhuc non expeditus. ne in[-]dei mod oiomund[- - -] excipit DIEHL; “primo repetita esse ultima versus antecedentis, deinde sequi substantivum nescio quod (monita sim., nam noli coniungere contemnet dei tamquam καταφρονεῖν θεοῦ)” LOMMATZSCH, CLE, minus recte ex apographo supra dato. Quin v. 3 in formam senarii restituendus sit, non dubito, cum v. 1–2 sententiam non compleant deficiente obiecto. Est iambus senarius, non hexameter. P. K. 5371 Tit. rep. in eiusdem columnae facie occidentali. DIEHL, PWV2 7; KRENKEL, PI p. 41; HUNINK, Graffiti 907 cum versione Germanica; WACHTER 838 cum versione Germanica. – DWYER, Domestic sculpture 69 sq.; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 434 sq.; LAFORGE, Religion privée 172. Cf. tit. 5373. H. S. 5372–5375 Tit. rep. in aedium IX 7, 20 membro k. Tectorium extat, sed inscriptionum 5372 tantum exiguae reliquiae cerni possunt. Ceterae perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 5372 Tit. reliquiae extant in IX 7, 20 in membri k pariete orientali, 8 cm ab angulo sinistro, 165 cm a pavimento, scriptus litteris valde evanidis. Recognovit d. 10. m. Oct. a. 2008 H. SOLIN. DIEHL, PWV2 463; MONTERO CARTELLE, Priapeos 108 n. 37 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 93 n. 147 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 126 sq.

1883

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI cum versione Italica; WEEBER, DWH 67 n. 192 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 908 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 1313 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 318; LEWIS – REINHOLD, Civilisation2 360 n. 10 cum sola versione Anglica; VARONE, Erotica Pompeiana 139 cum versione Italica; JOHNSON – RYAN, Sexuality 103 n. 76 cum sola versione Anglica; DOSI, Eros 148 (cum versione Italica); GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 151. 1 aegre cernuntur litt. SV et prima linea necnon exigua pars lineae secundae litt. M. – Pone TVA im. del. a Mau confecta litt. A superfluam exhibet. aere VARONE ex apographo a MAU dato, recte ut videtur; intellegere autem possis cum MAU etiam aer(is assibus) H. S. II. 5373 Tit. rep. ibidem in medio pariete, in tectorio gilvo. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 520; HUNINK, Graffiti 909 cum versione Germanica; WACHTER 655 cum versione Germanica. – DWYER, Domestic sculpture 69 sq.; JONGMAN, Economy 255 sq.; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 434 sq.; VARONE, Erotica Pompeiana 153 cum versione Italica; MILNOR, Graffiti 161 cum versione Anglica. DWYER (cui adsentiri videtur ESCHEBACH) D. Caprasium Felicem possessorem harum aedium eiusque uxorem Fortunatam memoratos esse contendit, de qua re recte dubitat JONGMAN; ut de aliis taceam, Felix omnium cognominum Latinorum longe dilectissimum ubique fuit. Cf. et tit. 2224 Felix cum Fortunata scriptum in lupanari novo VII 12, 18– 20, igitur satis procul ab his aedibus. H. S. 5374 Tit. rep. ibidem, in tectorio rubro. E. MAGALDI, Riv. Stud. Pomp. 2, 1936/37, 73; LEPPIN, Histrionen 191 sq. – Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. LEPPIN Anicetum illum pantomimum notissimum hic commemorari putat, cf. autem supra ad tit. 1242. Rursus MAGALDI putat mentionem Aniceti illius liberti et paedagogi Neronis fieri, quem Tacitus saepius memorat (vide PIR2 A 589), sine ullis argumentis. H. S. 5375 Tit. rep. in eodem pariete orientali, in eius extrema parte meridionali, prope portam, qua in peristylium g itur. DIEHL, PWV2 762; WACHTER 1521 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 319; DELLA CORTE, sched. 1962; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 121; G. BONFANTE, ANRW II 29, 1, 1983, 440 adn. 59. 2 Ancona maritima explicat DIEHL, Anio Martiali ex apographo a MAU exarato DELLA CORTE, quod valde incertum manet (MARITI satis certum in apographo a MAU exarato videtur). – 3 de genetivo graecissante coram nominis cf. VÄÄNÄNEN et BONFANTE. H. S. 5376 Tit. rep. in aedium IX 7, 20 peristylii g porticus occidentalis columna media, quae tectorio caret, in mortario. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 5377 Tit. rep. in eiusdem peristylii g pariete occidentali, prope angulum inter meridiem et occidentem versus. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. De simplificatione dipthongi -ll- in Gemellae nomine cf. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 3, 1989, 8. 25 adn. 6, VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 61 (qui hoc cognomen in indice p. 134 appellativum ducit). H. S. 5379–5381 Tit. rep. in aedibus IX 7, 25. H. S. 5379 Tit. rep. in aedium IX 7, 25 atrii 2 pariete occidentali. Periit, nec im. phot. servantur.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

1884

LANGNER, Graffitizeichnungen 68 sq. 115; n. 2142 in disco tantum (sine im. del.); H. SOLIN – P. CARUSO, Vesuviana 8, 2016, 106.

POMPEII Magnus sine dubio nomen Pompeiani cuiusdam fuit, certe non navis (quae barca nuncupatur ab A. SOGLIANO, NSA 1880, 96). H. S.

5380 Tit. extabat in aedium IX 7, 25 membri t pariete septentrionali 184 cm ab angulo inter septentrionem atque occidentem versus, 109 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus nunc hic et illic evanidis, quae aegre legi possunt. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1994; recognovi in situ una cum VARONE a. 2003 et iterum a. 2006. Nuper meo rogatu cum tectorii fragmento 50 × 93 cm illatus est in reposita effossionum, ubi cum P. CARUSO tertium d. 22 m. Maii a. 2012 et quartum a. 2013 recognovi.

5

10

15

20

25

col. I:

col. II:

col. III:

(vac.) VIII Ìdus casium I, pane VIII, oleum II, vinum III. VII Ìdus pane VIII, oleum V, fecias V, pultarium I, pane puero II, vinum II. VI Ìdus pane VIII, (vac.) puero pane IV, halica III. V Ìdus vinum domatori ⸦denarius⸧, pane VIII, vinum II, IV Ìdus HXIIRIIS ⸦denarius⸧, femininum VIII, tridicum ⸦denarius⸧ I, bubella I, palmas I, thus I, casium II, botellum I, casium molle IṾ, oleum VIII.

(vac.) Servato montana ⸦denarius⸧ I, oleum ⸦denarius⸧ I, VIIII, pane IV, casium IV, (vac.) porrum I pro patella I, Sittiae VIIII, inlịcnium I. (vac.) III Ìdus pane II, pane puero II, (vac.) pri(die) Ìdus puero pane II, pane cibariu I, porrum I. (vac.) (vac.) casium II, (vac.) pane II. (v. vac.)

Ìdụḅụṣ ạṇẹ ỊỊ, paṇẹ ibar(ium) II, oleum Ṿ, halica ỊỊỊ, domato[ri] pisciculum II. (v. vac.)

CIL IV Suppl. 4 Imagines del. charta perlucida (ubi I 1–17 leguntur) et manu libera (ubi inscriptio integra legitur) a MAU ut videtur exaratae Berolini in Academia servatae. – Im. phot. D/ 84368 a. 1994 sumpta (ibi leguntur col. I 19–26 [partim litt. deformatis], nunc pessumdati); plures im. phot. a. 2012 et 2013 a me et P. CARUSO sumptae (sine n. inv.; adde 700– 703). VARONE, Imagines 433. DIEHL, PWV2 390; GEIST, PW2 90 sq. n. 23 (paucis lineis omissis) cum versione Germanica; KRENKEL, PI 60 cum versione Germanica; BALDI, IP 17–21 n. 23 cum versione Italica; WEEBER, DWH 152 n. 531 cum versione Germanica; WACHTER 857 cum versione Germanica. – GAHEIS, Altrömisches Leben 3, 17 sq. cum versione Germanica; HERAEUS, Cena Trimalchionis2 41 n. 27 cf. p. VIII; E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 117; SVENNUNG, Palladius 227 adn. 3; L. BREGLIA, in Pompeiana 50–53; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 320; LEWIS – REINHOLD, Civilisation3 359 n. 3 partim; cum sola versione Anglica; ÉTIENNE, Vie quotidienne 229–233; MAYESKE, Bakeries 42 sq. (43 adn. 1 parum accurate de tridicum); V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 85 sq. n. 39; MROZEK, Prix et rémunération 11. 14. 16 sq. 20. 28–30. 32. 41 sq. 97 (minus accurate passim); DUNCAN-JONES, Economy2 244 sq.; LAMPE, Stadtrömische Christen2 163; H. SOLIN in Pompei 79, 284; P. DAPOTO, Riv. Stud. Pomp. 1, 1987, 109; L. SERRA, Commercio e contabilità a Roma nei primi secoli dell’impero, Summa 9, 62, 1992, 25 sq.; A. VARONE, in Territorio vesuviano 20; PRELL, Armut im antiken Rom 182. 188; C. PERASSI, Comunicazioni. Circolare di informazione dei Soci della Società numismatica italiana 27, 1998, 7–11; DEFELICE, Roman Hospitality 33 cum sola versione Anglica, ex LEWIS – REINHOLD; W. F. JASHEMSKI – F. G. MEYER – M. RICCIARDI, in JASHEMSKI – MEYER, Natural History 87. 141; CIARALLO, Flora Pompeiana 102; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 163 n. H 15 cum sola versione Anglica (MILNOR, Graffiti 80 adn. 101); BERRY, Complete Pompeii 229 cum sola versione Anglica; J. DEFELICE, in World of Pompeii 478 sq. 484; BEARD, Pompeii 223–225 (minus accurate); MONTEIX, Lieux de métier 132; H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 341–344 (AE 2013, 164); ID., in Modelli epistemologici 133 sq.; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 238 sq. n. H 25 cum sola versione Anglica; E. SANTAMATO, Anc. Soc. 44, 2014, 314–317; H. SOLIN – P. CARUSO, Vesuviana 8, 2016, 105–127 cum duabus im. phot.; H. SOLIN, Acta Ant. Acad. Hung. 69, 2019 (2020), 637–643 n. 1 cum tribus im. phot. col. I 2 litt. VS CASIVM fere evanuerunt. – 3 restant litt. PAN (quarum N aegre cernitur) tantum (ceterae litt. evanuerunt trito tectorio); ante PAN cernuntur tres vel quattuor lineae verticales, quarum sensus obscurus manet, fortasse ad scripturam non pertinent. – 4 OLIIVM II imagines del. et charta perlucida et manu libera exaratae, EGO; OLIIVM III MAU in exemplo typis exscripto. – 9 CIIPAS MAU; PIIRAS VARONE; FIICIAS EGO; V iam dudum periit caeso tectorio (non amplius in im. phot. a. 1994 sumpta cernitur). – 15–19 litt. hodie aegre cernuntur (clare legitur solum ANII IV v. 15), lectio autem ex im. phot. a. 1994 sumpta vera fit (excepto vocabulo HXIIRIIS, quod in hac im. phot. vix legitur). – 19 tectorio corroso et a dextra laeso HXIIRIIS , ut legit MAU, paene periit, reliquiae ultimarum litterarum tantum restant. – 25 ex im. phot. a. 1994 sumpta num. IV incertus restat, legi potest et II. – 26 ex im. phot. a. 1994 sumpta num. adhuc VII lectus est fortasse potius VIII legendus. – col. II 7 periit LLA. – 8 SITTIAE clare legitur; SITTVBII SOGLIANO, NSA 1880, 396; SITTYΛII MAU, Bull. Inst. 1882, 182, SITTVΛII ed.; SITVIAII (situ[l]ae?) VARONE. – INLTYNIVM vulg. vox nihili est, legendum INLYCNIVM vel INLICNIVM (vide infra). – 13 PV aegre cernitur. – 14 CIBARII MAU (quod in ind. vocab.

1885

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI p. 756 cibarii explicat), lege CIBARIV I, ut iam VARONE vidit. – 15 periit litt. M tectorio laeso. – 18 periit CASIVM II tectorio caeso. – 19 vocabuli PANII cum num. II restat una litt. tantum qui est P aut N; ceterae cum tectorio perierunt. – col. III 1 ÌDVBVS vulg. (clare legitur in apographo a MAU manu libera confecto), non iam cernitur in im. phot. a. 1994 sumpta; de qua forma vide E. BRANDT, ThLL s. v. idus, 239, 10. – 2 litt. ultimae non iam cernuntur. – 3 num. V incertus, fuisse potest et II vel VI. – 5 periit ORI laeso tectorio; CVLVM II non iam cernitur. Est index expensarum diurnarum ad victum variaque utensilia pertinentium, quae per octo dies continuos empta sunt, scriptus a quodam ministrorum harum aedium quae fortasse annis Vesuvii eruptionem praecedentibus pro deversorio adhibitae sunt (vide DELLA CORTE, Case ed abitanti3 197; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 435 sq.) vel saltem ad fines mercatorios (cf. I. BRAGANTINI, PPM 9, 1990, 870). Quem indicem ratione habita eiusmodi laterculorum vix mireris parum constantem esse neque licentiis varii generis carere. Ita praeter cibaria et supellectilem duo tantum familiares nominantur, puer v. 11. 13. 15 necnon domator I 17. III 5 sensus obscuri (quod vocabulum nusquam alibi testatum; legitur tamen pro domitor in PANEG. in Mess. 116 [locus autem corruptus]; AUG. util. ieiun. 4; tit. AE 2008, 1569); nec unde derivatum sit (utrum a domus, cf. curator sim. [it. maggiordomo confert BALDI; ceterum cf. J. B. HOFMANN, ThLL s. v. domator, 1865, 36– 40; HERAEUS, Cena Trimalchionis2 p. VIII; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 90; GEIST, PW “Bereiter”, KRENKEL “Schweizer”, WEEBER “(Tier-?)Bändiger” vertit] an a domare ut domitor?) nec quid significet, constat; quod domatori col. I 17 vinum denario uno emptum est, cum aliis familiaribus col. I 12. 18 assibus duobus, col. I 5 assibus tribus emptum sit, docemur eum satis locupletem, fortasse dominum aedium fuisse. Excluserim autem de nomine proprio agi, quod quidem extat, fortasse Illyricum, tit. huius Corporis vol. V 449 laudatum (cf. K. WULFF, ThLL Onom. s. v. Domator, 210, 69–72, ubi hoc quoque testimonium pro nomine proprio affertur); vide quae disseruimus Vesuviana 115. 121. Praeterea memoratur nominatim Servatus II 2 (de nomine proprio agi videtur; quod BALDI servato(ri) intellegendum proponit [vertit “magazziniere”], sine dubio reiciendum est; item vix cum KRENKEL de imperativo servato cogitaveris; “gespart(?)” vertit WEEBER). Accedit quod col. II 8 nomen Sittiae legi (vide infra). – Quae exposuit SANTAMATO, Anc. Soc., omni probabilitate carent. Plus de tituli consilio et locis singulis ap. SOLIN – CARUSO, Vesuviana invenies. De singulis haec fere sunt monenda: col. I 2. 23. 25. col. II 5. 18 casium: de scribendi ratione -ium pro -eum, quae redit in indicibus similibus 1761. 4256. 4422. 8561. 8566. 10632c, cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 36; contra casePompeis ignota. De casei genere in hoc indice obvio cf. quae disseruimus Vesuviana 116 sq. – I 3 quod pane a scriptore ubique (I 7. 11. 13. 15. 18; II 5. 11–14. 19; III 1. 2) sine m redditur, suspicari potest id pro neutro adhibitum esse, cuius vestigia praesto quaedam sunt (cf. S. CLAVADETSCHER, ThLL s. v. panis, 220, 14–29); cf. infra casium molle ad I 25. Aliter, sed non bene VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 76, qui m omissam rem solum phoneticam iudicat. – 9 CIIPAS MAU CETERI, inter quos etiamtum JASHEMSKI – MEYER – RICCIARDI, l. l. 87 qui locum ubi rep. est tit. atrium of a hotelrestaurant habent!; similiter BEARD SANTAMATO), PIIRAS VARONE, FIICIAS EGO. Memoratur faex (cuius synonymon plus minus faecia esse debet, ut e faecula, quod verbum hic autem forma syncopata fecla praesto esse nequit), probabiliter vini, nisi liquorum aliorum vel rerum mollium; faeciae vocabulum in tota Latinitate solum apud ORIBASIUM saec. VI bis testatum: eup. 4, 47 (p. 563 MOLINIER) et 4, 49 (p.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI

1886

POMPEII

565) versionis q. d. recentioris (La); cf. ital. feccia inde a saec. XIII testimoniis confirmatum. Faex vini multis modis adhibebatur; praeterea memorata est pars gari, ut patet ex PLIN. nat. 31, 95. De huius versus interpretatione cf. quae Vesuviana 118 sq. disseruimus. – 10 pultarius est vas fictile primitus pulti coquendae destinatum, deinde ad alios usus adhibitum; vide H. BREIEMEIER, ThLL s. v. pultarius (VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 94 confert hisp. puchero). – 16 halica (quae forma III 4 repetitur): de scribendi ratione cum h vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 58; memoratu dignum est scriptorem in indice ceterum solide scripto bis halforma a grammaticis repudiata (CAPER gramm. VII 107, 12) exarasse. – 19 HXIIRIIS scriptum KSIIRIIS legendum esse contendit F. W. CLEAVES, CPh 29, 1934, 68, derivans ex gr. ξηρός, mutata declinatione, sensu alimentorum siccorum (cui assentiuntur VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 111 et BALDI et BEARD), H autem inxplicabilis manet; quodammodo autem gr. ξηρός subesse potest, e. g. posito paenultimam aut O aut A male scriptam vel male lectam esse (xeros sc. fructus sim.; xeras sc. palmas al.), cum de nota H valde haesitantes in Vesuviana 112–114 litteram nundinalem interpretati simus. Contra HERAEUS, Kleine Schriften 70 adn. 3; Cena Trimalchionis2 p. VIII de errore scripturae pro sueres cogitat (sueris sensu carnis suinae in PLAUT. Curc. 323. frg. inc. 49; VARRO ling. 5, 110) et comparat I 22 bubella et 24 botellus. – 20 femininum quid significet dubium, neque utrum (cum BALDI) a femen (cf. GRAMM. suppl. 234, 17) an a femina (“Damenbinde” vertit KRENKEL) derivandum sit, constat. – 21 tridicum: de scribendi ratione cum d cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 54. – 22 bubella, nusquam alibi testatum (sed cf. Not. Tir. 103, 71a) derivatum est a bubula deminutive sensu carnis bovinae (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 102); perperam LEWIS – REINHOLD cucumerem significare contendunt. – palmas I spectat aut ad ramos palmae, qui variis modis in usu domestico adhibiti sunt, e. g. in vino indendo (CATO agr. 113, 1) vel in pavimento verrendo (HOR. sat. 2, 4, 83. MART. 14, 82, 1), aut ad palmae nuces. – 24 botellus a botulus deminutive; cf. VÄÄNÄNEN, ibid. 102. – 25 caseum mollem memorant plures auctores inde a Plauto (W. ELSPERGER, ThLL s. v. caseus, 514, 20–26); de scribendi ratione casiu- cf. supra ad col. I 2; porro nota molle sine m scriptum: suspiceris scriptorem casium fortasse neutrum duxisse; cf. SOLIN – CARUSO, Vesuviana 119 sq. (neutr. caseum inde a PLAUTO innotuit: W. ELSPERGER, l. l. 513, 20–27). – col. II 3 montana interpretationis incertae (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 97); BALDI de trifolio montano a COLUM. 6, 17 memorato vel sim. cogitat. – 7 pro cum respectu commodi, sed laxius usurpatum, ut significentur quae insuper patellae necessaria sunt, sc. condimenta sim. (de notione cf. J. RAMMINGER, ThLL s. v. pro, 1424, 17–43). – patella a patera vel a patina deminutive, genus quoddam vasis, quod adhibetur in re coquinaria, nisi metonymice de ipso cibo usurpatur; de patellae vocabulo vide K.-H. KRUSE, ThLL s. v. patella, 656, 31 – 657, 42; de suffixo -ella et formis linguarum Romanicarum VÄÄNÄNEN,

Latin vulgaire3 102. De vocis usu cf. et SOLIN – CARUSO, Vesuviana 112. – 8 sittuae MAU, ind. vocab. p. 764: sittule legendum primus proposuit KRENKEL male, eodem modo BALDI WEEBER BEARD VARONE (nota situlae vocabuli scribendi rationem sitt- nusquam traditam esse); neque quod proposuerunt SVENNUNG et BREGLIA 51 sittube legendum (ex gr. σίττυβος) admitti potest. Legendum est sine dubio Sittiae VIIII. Gens Sittia Pompeis notissima (vide CASTRÉN2 222 n. 381, 1–13, ubi adde NSA 1895, 215. 1928, 377). – INLTYNIVM a MAU lectum variis modis explicatum est: pro ligno Tynio KRENKEL, qui vertit “hölzerner Weinbottich”. Primus SVENNUNG recte cum ἐλλύχνιον coniunxit (de quo vocabulo vide infra); lucernam cuiusdam generis W. V. HARRIS, JRS 70, 1980, 134 adn. 60 dubitanter intellegit (simili modo BEARD); lucernam aut potius alimentum ignoti generis D. BAILEY, in Les lampes de terre cuite en Méditerranée des origines à Justinien. Table ronde du C. N. R. S. Lyon 7–11 décembre 1981 (Travaux de la Maison de l’Orient 13), Lyon 1987, 60; inl(i)tynium BALDI miro modo compositum ab illino illitum et thymium i. e. unguentum thymi cuiusdam generis. EGOMET primum, haesitans quidem, de inligamento cogitavi (cf. O. PRINZ, ThLL s. v. illigamentum, 378, 44–47), litt. autem tertia a fine clare I est. Nunc, et ipsa inscriptione et im. phot. iterum iterumque inspecta inlicnium legendum proposuerim (eo quod MAU lineam transversam litt. T sibi legere visus est, iudicium est potius litt. I). Est ellychnium ἐλλύχνιον, scriptum enl- in VITR. 8, 1, 5; STAT. silv. 4. 9, 29 (sic primus KLOTZ et recentissimus editor LIBERMAN [a. 2010], eulychnia cod. M) (cf. I. KAPP – G. MEYER, ThLL s. v. ellychnium, 398, 23–39, ubi et noster locus laudatur); de scribendi ratione cum i- cf. tit. huius Corporis vol. II2/5, 340 collegium illychiniariorum (ellychniarius lexicis addendum) prati novi. – 14 cum III 2 de pane cibario servorum proprio cf. ANDRÉ, Alimentation2 71 adn. 213; de panium generibus in universum cf. MAYESKE. – col. III 1 Ìdubus (recte lectum esse videtur) nusquam alibi traditum (excepta v. l. primi correctoris cod. Medic. M' ad CIC. Att. 14, 14, 3, de qua re minus accurate refert E. BRANDT, ThLL VII 1, 239, 10); cf. Vesuviana 110. – 5 pisciculus a piscis deminutive (cf. M. McGOWAN, ThLL s. v. pisciculus, 2201, 74 – 2202, 64; de suffixo -ulus VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 101, ubi adde), hic aut pro cibo adhibitus aut gari condimentum (cf. PLIN. nat. 31, 95); quod ad illam optionem attinet, observandus esset usus singularis notione partitivi. – De m finali omissa in pluribus vocabulis (scriptor constanter pane scariphat, quod sensibus neutrum percepit, de qua re vide supra) cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 73, qui tamen non explicat (cogitat de un fait phonétique); rursus scriptor exitum -um secundae declinationis semper fere retinet. Omnia fere vocabula loco nominativi accusativo posita sunt, qui generi cuidam partitivi respondet (cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 117, qui eum ‘accusatif de matière’ appellat). In comm. v. 3 lege: “cf. col. I 17” pro “cf. col. 1, 15”. H. S.

5381 Tit. rep. in eodem pariete ac tit. praecedens. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 911 cum versione Germanica. – H. H. S. SOLIN – P. CARUSO, Vesuviana 8, 2016, 106. 5383 Tit. rep. in villa q. d. Ciceronis. Tit. periit, nec im. phot. servantur. Ex apographo a MAU edito et Camuria v͆a(le) legi potest (Pompeis quidam Q. Camurius tit. 5295 redit). Aut subest Ianuaria | v͆a(le)? HUNINK, Graffiti 996 cum versione Germanica. H. S. 5385 = I2 1639 (cf. p. 731. 840. 938) Tit. extabat in turris X (quae est a porta Herculanensi tertia) facie septentrionali 98 cm ab angulo inter septentriones et orientem versus,

123 cm a solo, scriptus litteris crassis penitus scariphatis. Ibi vidit a. 1994 A. VARONE; post periit cum tectorio, a. 2006 frustra quaesivit H. SOLIN. Im. phot. D/84388. VARONE, Imagines 458. GEIST, PW2 34 sq. n. 14 cum versione Germanica; DEGRASSI, ILLRP2 346; HUNINK, Graffiti 991 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Riv. Stud. Pomp. 2, 1936/37, 52 sq.; A. W. VAN BUREN, RE XXI 2, 1953, 2002 s. v. Pompeii; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458 (perperam ut cognomen Etruscum Sula sine dictatoris mentione); A. W. VAN BUREN, in Mélanges J. Carcopino 957 (qui de aetate non diiudicat); V. WEBER, Historia 18, 1969, 377; ID., Klio 57, 1975, 179 adn. 1; ESCHEBACH, Erlebte antike Welt 290 sq.

CIL IV Suppl. 4 (qui aetati Sullanae tribuit); COOLEY – COOLEY, Sourcebook 19 n. B 6; IID., Sourcebook2 27 n. B 7 cum sola versione Anglica. Memoria L. Cornelii Sullae usque ad aetatem imperatoriam Pompeis viguit, et eius nomen saepe parietibus Pompeianis exaratum est, cf. tit. 9099. 9161, 10217a, fortasse et tit. 4762; horum testimoniorum tit. 9161 = I2 2509 a saltem cum sepulcro, cui inscriptum est, medio saec. I p. Chr. n. attribui debet, ut bene vidit WEBER; de aliis MAGALDI contendit ea inferiori aetati addicenda esse, cum probabile non esset ut tituli graphio scripti plus CL annos integri mansissent; mea quidem sententia pro certo non haberi potest, utrum aetate Sullana an posteriore inscripta sint. H. S. (5386 =) 9158 ubi vide. (5387 =) 9157 ubi vide. 5388–5423. 5504 Tit. rep. in monumentis sepulcrorum viae Nucerinae. A. VARONE et H. SOLIN quaerere non potuerunt, cum locus impeditus esset. 5388 Tit. rep. in monumenti 1 transitus pariete orientali, in tectorio albo. HUNINK, Graffiti 965 cum versione Germanica. H. S. 5391 Tit. rep. in monumenti 2 transitus pariete orientali, in tectorio albo. HUNINK, Graffiti 966 cum versione Germanica. Si lectio recta est (de qua re non dubitaverim) et si Minius gentilicium est, quod fieri potest (cf. SOLIN – SALO2 MIES, Repertorium 120; contra MAU, ind. p. 751 cognomen habet), adde albo Pompeianorum apud CASTRÉN2 192 inter n. 253 et 254; ibid. addere potes et Minio Carpo tit. 8422, lectionis paullulum quidem incertae. – Iidem Minius et Vitulus in tit. 8341a redire videntur; perperam igitur ibi DELLA CORTE M(arcus) Iunius Vitul(us) legisse videtur. P. CIPROTTI, SDHI 21, 1955, 339 ambos titulos M. Iunio tribuit. H. S. 5393 Tit. rep. in monumenti 4 fronte, ad sinistram transitus, scriptus lapide gilvo. HUNINK, Graffiti 967 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 104). HUNINK Pole perperam nominativum esse putat. H. S. 5395 Tit. rep. infra tit. praecedentem, scriptus lapide rubro. DIEHL, PWV2 308; GEIST, PW2 48 sq. n. 60 cum versione Germanica; BALDI, IP 72 n. 99 cum versione Italica; WEEBER, DWH 137 n. 476 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 967 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 133; A. MAIURI, Mem. Acc. Arch. Nap. 3, 1955, 48; J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 96 sq.; LEPPIN, Histrionen 192; WALLACE, Introduction 64 n. 87; J. H. STARKS, in New Directions in Ancient Pantomime 133 sq. cum im. del. (ex MAU). Post SOGLIANO, qui primus a[mor] coniecit, Acti a[m?]o[r] | populi cito | redi, va(le) DIEHL restituit; cui CETERI adsentiuntur, praeter FRANKLIN et STARKS, qui Actia vel Actica legendum proponit, ex tit. 2463b (ubi Actica legit), quod valde incertum manet. De quaestione quis sit hic Actius, cf. supra ad tit. 1903. H. S. 5396 Tit. rep. infra tit. praecedentem, lapide ut videtur scriptus. CASTRÉN2 159 n. 135, 1 (de C. Cossutio); W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = Naturalia non turpia 228 cum versione Anglica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 47. 128; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 152. Cossuti vocativus esse videtur (non clare diiudicat ADAMS, qui cum KRENKEL ima ad genitalia virilia refert). H. S. 5397 Tit. rep. in monumenti 4 fronte, ad dextram transitus, carbone scriptus. H. S. CASTRÉN2 163 n. 155, 1 (de L. Domitio).

1887

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 5398 Tit. rep. infra tit. praecedentem, lapide ut videtur scriptus. DIEHL, PWV2 549; WACHTER 677 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/ 30, 132. C. Cominium Pyrrichum, notum e tit. 2155 asseclam admiratorem pantomimi Actii Aniceti MAGALDI hic memoratum esse putat, quod a priori excludi nequit, explicare autem debuit formam grammaticam (MAU, ind. p. 748. 752 Ars et Purrhice ambo cognomina feminina in vocativo explicat, quod nullum sensum habet). Collato tit. 4723 post ars genetivum exspectaveris, et re vera si lineam verticalem inter litt. E et VA ut I interpretari possis, habeas genetivum Purrhicei. Hic Pyrrhicus, qui idem ac C. Cominius Pyrrichus esse potest, aliquid rationis cum arte pantomimo habuit (ille se in tit. 2155 Actianum Anicetianum dat), ars Purrhici igitur bene est (nisi agitur de arte pyrriH. S. cha, cf. SIDON. epist. 9, 15, 7). 5399 Tit. rep. infra tit. praecedentem, lapide rubro scriptus. DIEHL, PWV2 306; GEIST, PW2 48 sq. n. 59 cum versione Germanica; BALDI, IP 71 sq. n. 98 cum versione Italica; WEEBER, DWH 136 n. 475 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 969 cum versione Germanica; WACHTER 482 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 131; E. J. JORY, Class. Phil. 61, 1966, 103 (de indole vocabuli dominus, quod ad excellentiam artis pantomimi referendum est); J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 96 sq.; LEPPIN, Histrionen 192; COOLEY – COOLEY, Sourcebook 70 n. D 64 cum sola versione Anglica; WALLACE, Introduction 64 n. 88; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 99 n. D 74 cum sola versione Anglica. FRANKLIN Actium eundem ac Anicetum putat; cf. tamen LEPPIN et supra ad tit. 1903. H. S. 5401 Tit. rep. infra tit. 5399, carbone scriptus. Laetus Proculo im(a)ginari[o] DELLA CORTE ad tit. 10249. H. S. 5404 Tit. rep. in monumenti 4 transitus pariete sinistro, prope angulum anteriorem, carbone scriptus. E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 131; LEPPIN, Histrionen 192. De quaestione quis sit hic Actius, cf. supra ad tit. 1903. H. S. 5406 = CLE 356 cum add. p. 855. Tit. rep. infra ad dextram tit. 5404. BÜCHELER, CLE 356 cum add. p. 855; DIEHL, PWV2 627; HUNINK, Graffiti 970 cum im. del. e MAU et versione Germanica; WACHTER 1255 cum versione Germanica. – ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 137 adn. 1; W. D. LEBEK, ZPE 45, 1982, 55; H. SOLIN in Pompei 79, 285; W. KRENKEL, WZ Rostock, 36, 6, 1987, 53. Adverbia sine dubio obscoena esse consentiunt ADAMS, LEBEK, KRENKEL. De usu adverbiorum in -biliter cadentium Pompeis frequentissimo vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 99. Num revera carmen fieri voluit is qui titulum inscripsit? P. K. 5408 Tit. rep. infra ad dextram tit. 5406. DIEHL, PWV2 468; MONTERO CARTELLE, Priapeos 109 n. 41 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 194 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 971 cum versione Germanica; WACHTER 1321 cum versione Germanica. – A. SAVIO, NAC 3, 1974, 123; W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = Naturalia non turpia 228 cum versione Anglica; ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 131; VARONE, Erotica Pompeiana 136 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 113; MCGINN, Prostitution 268 adn. 137; JOHNSON – RYAN, Sexuality 109 n. 82 cum sola versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 152; WILLIAMS, Roman

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Homosexuality2 296. 324 adn. 155. 397 adn. 208. 428 adn. 27. WILLIAMS malevolam contumeliam adversus Felicem (quem virum dicit, Felix autem et cognomen feminae fuisse potest) subesse putat, minus verisimiliter. Rursus WACHTER Felix ‘nomen artis’ explicat (propter allitterationem Felix felat), quod non persuadet. – Collato tit. 1679, 8 VARONE as(sibus) I solvere praetulerit, sine causa, quod in tit. 1679 assibus fortasse metri condicione fiebat. De fellationis pretiis cf. e. g. 1751. 1969. 2028. 8160; de prostitutarum pretiis vide supra ad tit. 1751. H. S. 5409 Tit. rep. prope tit. 5405, carbone vel lapide scriptus. Supplementum [Lal?]age prorsus incertum. De eius nominis usu cf. supra ad tit. 3041. 3042. H. S. 5413 Tit. rep. in monumenti 4 transitus pariete dextro, prope angulum anteriorem. DIEHL, PWV2 761; WACHTER 1247 cum versione Germanica. Vix propitias? H. S. 5414 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, carbone scriptus. J. L. FRANKLIN, AJPh 108, 1987, 103; LEPPIN, Histrionen 192. Chrasto pro Cresto (sic!) male FRANKLIN (qui insuper Crestum eundem esse contendit ac Chrestum tit. 2457), est autem Phrasto (ita recte MAU, ind. cogn. p. 752). Porro FRANKLIN ambos, et Crestum et Echionem, actores fuisse credit, sine ullis argumentis certis (recte de ea re LEPPIN dubitat). Fortasse idem Phrastus redit in tit. 5393. H. S. 5417 Tit. rep. in monumento 6, ad sinistram portae. DIEHL, PWV2 346; WACHTER 1492 cum versione Germanica. – H. SOLIN in Pompei 79, 284; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL – M. NICHOLLS, Tyche 27, 2012, 101 sq. n. 12 cum im. del. ex MAU repetitis. 1 fortasse Comunei legendum. – 2 Teriolus vox nihili. Fortasse latet cognomen Tertulli (Tertulla Pompeis tit. 2319a [cf. supra ad tit. 2319a]. 3112 [cf. supra ad tit. 3112]; NSA 1910, 405 redit; Tertullus ubique late passum); quamquam concedendum est ex apographo supra p. 598 dato litt. quintam potius O speciem prae se ferre. – 3 de ludo iocoso, qui saepe in inscriptionibus Pompeianis legitur, vide supra ad tit. 1211. Forma ut ita dicam vulgata illius ludi iocosi est Menedemerumenus; unam formarum dissimilium habemus hic (de qua vide PRINZ, De o et u vocalibus 94 sq., qui vocalem o ex participii terminatione translatam explicat), bis Meredem- scriptus (tit. 1211. 1212). H. S. 5419 Tit. rep. in monumento 6, ad sinistram portae, prope terram, carbone scriptus. GEIST, PW2 54 n. 24 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 972 cum versione Germanica. H. S. 5424 Tit. rep. loco incerto. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 180; WACHTER 326 cum versione Germanica. – A. HELTTULA, in Laughter down the Centuries II 158; SAVUNEN, Women 106. De popae vocabulo cogitant MAU, ind. vocab. p. 762 et SAVUNEN et J. DAVIES, ThLL s. v. popa, 2691, 1; pupam intellegit HELTTULA, sine causa; latere potuerit et cognomen (ita et WACHTER haesitans). H. S. 5427 Tit. rep. loco incerto. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. Eodem iure ingeni legi potest. 5428 Tit. rep. loco incerto. Periit, nec im. phot. servantur. M. C. BOTTIGELLI, Epigraphica 4, 1942, 145 cum im. del. p. 146; LINDSAY, Writing on the Wall 195 cum im. del. ex MAU; ROUGÉ, Commerce maritime 189; PEKÁRY, Schiffsdarstellungen 232 (confuse). 420 n. I–P 102 cum im. del. tracta ex hoc Corpore; LANGNER, Graffitizeichnungen 28. 34; im. del. tab. 1 fig. 5 ex MAU supra p. 598; LOHMANN, Graffiti 266 cum im. del. fig. 119 (p. 268).

1888

POMPEII Receptum, cuius nomen in similitudinem navis scriptum est, ipsum architectum navalem fuisse posse proponit ROUGÉ conferens similes figuras Crescentis architecti tit. 4716. 4742. 4755. H. S. 5429. 5430 Tit. carbone scripti rep. Boscoreale in villa rustica in fundo Giuliana. Mox perierunt, neque im. phot. servantur. H. S. 5429 Tit. rep. in eius villae torcularis pariete meridionali, carbone scriptus. Evanidus iam cum rep. est, mox periit (MAU non iam vidit); neque im. phot. servantur. GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 161 ex SOGLIANO, NSA 1897, 401. Notae XXI et XX vix numerum solariorum torculorumve reddunt, nam mirum esset in uno torculari tanta solaria et torcula uno tempore fuisse. Fortasse ad pretia spectant. H. S. 5430 Tit. rep. in eiusdem villae horreo (teste SOGLIANO, NSA 1897, 402), carbone scriptus a sin. del vano di communicazione con l’ambiente T (cf. formam, ibid. p. 392). Periit, neque im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 405; GEIST, PW2 94 sq. n. 33 cum versione Germanica; WACHTER 861 cum versione Germanica. – A. VARONE, in Territorio vesuviano 21; W. F. JASHEMSKI – F. G. MEYER – M. RICCIARDI, in JASHEMSKI – MEYER, Natural History 169; GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 162 ex SOGLIANO, NSA 1897, 402. 2 md. DLXXXVII DIEHL, vix recte (in mente fortasse modii notam contractivam huius generis habuit; tales notas Pompeis in usu fuisse tamen minus verisimile est). H. S. 5432–5437 Tit. rep. Boscoreale in villa quam in fundo Vona eruderandam curavit V. DE PRISCO. De ea villa postremum egerunt plures AUCTORES in Villa romaine de Boscoreale; ibi p. 14 forma villae, secundum quam infra membra enumerantur. 5432 Tit. rep. in villae vestibuli A columna nescio qua. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 15106) in tectorii fragmento, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. VII Ìdus Maias auct(io) fact(a) Germanico co(n)s(ule). Im. ab A. SOGLIANO del. apud F. BARNABEI, La villa Pompeiana di P. Fannio Sinistore scoperta presso Boscoreale, Roma 1901, 14. Im. phot. D/58001. IP 86. VARONE, Imagines 474. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 441; GEIST, PW2 96 sq. n. 45 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 155 n. 541 cum versione Germanica; WACHTER 942 cum versione Germanica. – A. SAMBON, Les fresques de Boscoreale, Paris – Naples 1903, 2 adn. 4; R. C. CARRINGTON, JRS 21, 1931, 127 sq.; H. BLOCH, in P. W. LEHMANN, Roman Wall Paintings from Boscoreale in the Metropolitan Museum of Art (Monographs on Archaeology and Fine Arts 5), Cambridge (Mass.) 1953, 214–217; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 431 n. 969 b; WALLACE, Introduction 69 n. 102; E. DUBOISPELERIN, in Villa romaine de Boscoreale I 17 sq.; G. STEFANI, ibid. II 51 sq. cum im. phot. (de inscriptionis vicissitudinibus); B. BERGMANN, ibid. II 95; E. K. GAZDA – L. J. MCALPINE, JRA 28, 2015, 624. 1 notae numeralis restat pars superior tantum; non sunt longae, ut contra est I longa in Ìdus. Universi fere VIRI DOCTI hanc villam auctione venditam esse die 9 mensis Maii a. 12 p. Chr. n. putant, recte verisimiliter; si auctio ad e. g. vinum aut oleam vendendam pertinuisset, locum non habuisset mense Maio proventu nondum maturato. BERGMANN autem de venditione servi aut equi aut alius cuius rei cogitat. De possessore villae disputatur; SAMBON suspicatur a P. Fannio Synistore L.

CIL IV Suppl. 4 Herennio Floro transisse, haesitant PLURES ut BLOCH, contra dicit CARRINGTON (eius autem argumenta caduca sunt); G. SAURON, Rend. Pont. Accad. Arch. 71, 1998/99 (2001), 1– 28 primum possessorem C. Aninium duovirum aetatis Sullanae (notum ex tit. huius Corporis vol. X 829 = I2 1635) fuisse haesitans proposuit. H. S. 5433 Tit. rep. in villae vestibuli A columna nescio qua. Periit, nec im. phot. servantur. B. BERGMANN, in Villa romaine de Boscoreale II 95 adn. 56. MAU nomen male pro Hilarus descriptum esse suspicatur, fortasse recte (nisi fuit e. g. Silanus). H. S. 5434 Tit. rep. in villae vestibuli A columna nescio qua. Periit, nec im. phot. servantur. B. BERGMANN, in Villa romaine de Boscoreale II 95 adn. 56. Faustus supplent MAU (ind. cogn. p. 749), BERGMANN H. S. AL. Potuit et Faustinus al. 5435 Tit. rep. in villae vestibuli A columna nescio qua. Periit, nec im. phot. servantur. B. BERGMANN, in Villa romaine de Boscoreale II 95 adn. 56. Statius legendum proposuit BERGMANN, recte probabiliter. H. S. 5436 Tit. rep. in villae membri 4 pariete orientali, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. B. BERGMANN, in Villa romaine de Boscoreale II 95 adn. 56. Cum nomen Philotonus inexplicabile sit (nota nomina composita cum exitu -τονος perraro occurrere, cf. H. SOLIN, BNF 53, 2018, 71) quaerendum est, utrum levi coniectura Philoponus intellegi liceat. De eo nomine Graecanico cf. SOLIN, Namenbuch2 828; AE 1982, 434 (Turri Libisonis; Philoponius); II2 7, 214 (Onubae); in Graecis LGPN II 458 et saepius. H. S. 5437 = CLE 1937 Tit. rep. in villae apodyterii 20 pariete orientali. Periit, nec im. phot. servantur. LOMMATZSCH, CLE 1937; DIEHL, PWV2 1028 (ubi nota numeri posita errore 5439); WACHTER 610 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, RAAN n. s. 12/13, 1933/ 34, 334 sq. (= AE 1936 sub n. 140); ID., Case ed abitanti3 432 n. 972 d; E. DUBOIS-PELERIN, in Villa romaine de Boscoreale I 16; G. STEFANI, ibid. II 50; B. BERGMANN, ibid. II 95. 2 s+++a+++++e caru F. BARNABEI, La villa pompeiana di P. Fannio Sinistore scoperta presso Boscoreale, Roma 1901, 17 (indicare praetermisit MAU); totum DELLA CORTE male interpolavit Publi, rogo frustra: noli tibi [resist]ere liti. | Samica emite, carum… illa emite carum semen. Recepit LOMMATZSCH, CLE in hexametro restituendo coactus v. 1 introitui Marce similemve vocativum supponere; mihi quidem valde incertum videtur, an scriptor versum dactylicum ferre voluerit. Si de vero statu rei cuiusdam amatoriae refert, necesse est nomen viri appellati recte redditum sit. H. S. 5438 Tit. rep. extra portam Vesuvinam in aedificio, quod in fundo Civita effossum est, in pariete orientali membri A formae in NSA 1898, 495 edita, carbone scriptus in tabella ansata dealbata. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 1004 cum versione Germanica. – S. LEVIN-RICHARDSON, in Ancient Obscenities 232. 241 cum versione Anglica; GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 171 ex SOGLIANO 1898, 495; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL, Arctos 43, 2009, 67 n. 12 cum versione Anglica; A. VARONE, in Inscriptions private sphere 122. [Hunc tit. errore citat KOLOSKI-OSTROW, Sanitation 112, cum revera tit. pictum 3832 exhibeat, cum versione Anglica et figurarum explicationis conatu.] H. S. 5440–5446 Tit. rep. prope ostium Sarni in aedificio, quod in fundo Bottaro effossum est (vide A. SOGLIANO, NSA 1901,

1889

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 423–426). Mox perierunt omnes, excepto tit. 5441 (MAU non iam vidit); nec im. phot. servantur. H. S. 5440 Tit. in secundae pilae latere interno rep. GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 203 ex SOGLIANO, NSA 1901, 425. H. S. 5441 Tit. in quartae pilae latere externo rep. extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20561), scriptus litteris modice crassis penitus scariphatis. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Bato mi(les). Im. phot. D/58026. D/95654 = IP 165. VARONE, Imagines 479. Pone litt. I restat pars superior lineae verticalis. GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 203 ex SOGLIANO, NSA 1901, 425. Quod legit MAU, ind. vocab. p. 756 batomi vox nihili est. Itaque, paullulum haesitans quidem, supplerim Bato mi(les). Nomen Graecanicum Βάτων (vide e. g. ROBERT, Bull. ép. 1965, 104) Romae quoque redit (SOLIN, Namenbuch2 507). Bato autem et nomen Illyricum, late passum in Illyrico Dalmatia Pannonia al. fuit (testimonia collecta a H. KRAHE, Lexikon altillyrischer Personennamen, Heidelberg 1929, 17–20; vide et MASSON, OGS III 121). Si Bato profecto miles fuit, facile eius nomen Illyricum iudicaveris, cum bene noverimus Illyricum aream acceptam dilectui fuisse et milites nomina Graeca rarius habuisse. H. S. 5442 Tit. in quartae pilae latere septentrionali rep. GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 203 ex SOGLIANO, NSA 1901, 425. H. S. 5443 Tit. in quintae pilae latere externo rep. CASTRÉN2 164 n. 156, 1 (de C. Egnatio); GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 203 ex SOGLIANO, NSA 1901, 425. H. S. 5444 Tit. in quintae pilae latere externo rep. GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 203 ex SOGLIANO, NSA 1901, 425. H. S. 5445 Tit. in sextae pilae latere interno rep. G. MATRONE, Boscotrecase (près de Naples). Précis historique sur les fouilles exécutées près l’ancienne bourgade de la marine de Pompéi, Napoli 1909, 6–13 (solum vocabulum Naute (sic); G. MENNELLA – G. APICELLA, Le Corporazioni professionali nell’Italia romana. Un aggiornamento al Waltzing (Università degli Studi di Salerno. Quaderni del Dipartimento di scienze dell’antichità), Napoli 2000, 57 n. 58; GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 203 ex SOGLIANO, NSA 1901, 425 et 223 ex MATRONE. MENNELLA ut testimonium collegii nautarum adducit teste v. 3, fortasse recte, nisi Κοίνη potius nomen feminae (meretricis?) est. De Coenes cognomine vide ThLL Onom. II 525, 33–37; testimonia Romana collegi SOLIN, NamenH. S. buch2 1060. 5446 Tit. in sextae pilae latere septentrionali rep. GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 203 ex SOGLIANO, NSA 1901, 425. H. S. 5447 (= 2506) Tit. rep. Stabiis, extat Neapoli in museo (sine inv. n.), scriptus litteris crassis, v. 2 litteris tenuioribus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Contulerunt etiam litteras et circulos a ZANGEMEISTER ad tit. 2506 laudatos (im. phot. D/110828–110830). Im. phot. D/95607 = IP 116. D/110829. VARONE, Imagines 479. 2 litt. R aegre cernitur (circulus, quem MAU non vidit, tamen extat). H. S. 5448 Tit. rep. Herculanei, in aedium ins. VI 2 membro f. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 399; WACHTER 877 cum versione Germanica. – S. CAROTENUTO, Herculaneum, Napoli 1932, 146 ex RUGGIERO neglegenter. 2 Quatus i. q. Quartus explicat MAU (cf. p. 463 ad tit. 1679 v. 11), sed etiam quattus latere potest; de hoc voca-

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI bulo cf. supra ad tit. 1679. – vi[n]i WACHTER haesitans. – 3 H. S. et 6 Nig[ro…] temere supplevit DIEHL. 5449 (= 2509) Tit. rep. Herculanei in aedium II 2 (di Io ed Argo) peristylii columna angulari. Extat Neapoli in museo (inv. n. 4698), scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis admodum corrosis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 H. SOLIN.

5

Lollian[us] Euodus Priscus Musicus Atimetus [Ca]rdelus [T]ụcicus Glaucus Communis.

Im. phot. D/110551. SOLIN, 2523. 2524 (a. 2017). VARONE, Imagines 482. H. SOLIN, in Collezione epigrafica 260 cum im. phot. coloribus efficta. 6 quod hodie restat fortasse ḌỊLVS vel +ḌỊLVS aut ḌẸLVS vel +ḌẸLVS legendum est (de [A]ṂPELVS cogitat VARONE). De nomine autem non constat. Quod legerat BONUCCI ADOLVS, a priori excludi nequit, quamvis litt. a fine quarta O fuisse non videatur (Adolus quidem extat: SOLIN, Namenbuch2 790). Paulisper cogitavi de Aridelus (de eo cf. SOLIN, Namenbuch2 26; adde tit. huius Corporis vol. X 2377), sed prima litt. pone lacunam potius caudam litt. R repraesentat; si ita legendum, latere potest [Ca]rdelus, quod Africae potissimum innotuit (vide ThLL Onom. II 186, 45–50), Romae testatum tit. ICVR n. s. 14107 et AUDOLLENT, DT 155; praeterea Tullia Tulli f. Cardelia flam(inica) tit. huius Corporis vol. V 3930. – 7 [- - -]IC.V[S] ZANGEMEISTER; [- - -]CCVS MAU; ante ea quae MAU vidit, BONUCCI habet V;[- - -]+++VS SOLIN, Coll. epigr.; nunc autem haesitans [- - -]ṾCICVS proposuerim. Si recte excepi, habemus ut videtur cognomen graecanicum Tychicus (exempla Romana collegit SOLIN, Personennamen2 485 sq.), quod Pompeis quoque tit. 7249 redit, scriptum Tucicus. Scribendi rationes u pro y et aspiratio omissa saepe Pompeis occurrunt; cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 32 sq. 56. – 8–9 plenos habet BONUCCI. Catalogus nominum servorum ut videtur, de cuius proposito non constat. Sunt omnes viri; quamquam Communis commune est, viris quidem multo saepius quam feminis H. S. impositum (vide KAJANTO, Cognomina 256. 5450 = CLE 349 Tit. rep. Herculanei loco ignoto. Frustra quaesivit A. VARONE, nec im. phot. servantur. BÜCHELER, CLE 349; DIEHL, PWV2 675. – VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 66. 2 [- - - m]agnas restituit BÜCHELER. – 4 ni impius dat BÜCHELER, qui adnotat etiam [- - -]nem pius intellegi posse. 3 de ratione sinplex scribendi (i. e. litt. N pro M posita) vide VÄÄNÄNEN; cima esse i. q. cyma suspicatur BÜCHELER non sine dubiis (assentiente WACHTER) collato NON. p. 286 et DUB. NOM. gramm. V 574, 1. BÜCHELER habet pro carmine quattuor versuum, quorum initia finesque perierunt, recte, ut videtur. P. K. [5451 DIEHL, PWV2 779. Titulus Neapolitanus (IGI Napoli 191) delendus est ex hac editione. H. S.] 5452 = 3920, ubi vide. H. S. 5454 Tit. rep. in aedium V 1, 7 (del Toro) peristylii b lateris orientalis columna secunda, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. DIEHL, PWV2 71. 5457 = 4084, ubi vide.

1890

POMPEII 5460–5463 Tit. rep. in ludo gladiatorio V 5, 3. 5460 Tit. rep. in peristylii d lateris meridionalis columna secunda ab occidente, in facie inter meridiem et orientem versus, ad dextram tit. 4329, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1889 exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 5461 Tit. rep. in triclinii n pariete occidentali, ad dextram tit. 4418, superius. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 66; GEIST, PW2 82 n. 28; WEEBER, DWH 88 n. 275 cum im. del.; HUNINK, Graffiti 351. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 140; F. H. S. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 20 n. 99. 5462 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. HUNINK, Graffiti 352. H. S. 5463 Tit. extat in ludi gladiatorii V 5, 3 membri n pariete occidentali 73 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 104,5 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/75714. VARONE, Imagines 238. Periit initium alphabeti usque ad litt. D; litt. II linea dextra tantum restat. Quamvis tectorium lineis alienis superimpositum sit, certe statui potest scriptorem post litt. H (quae linea transversa caret) alphabetum ad finem perducere desisse. H. S. 5466 (= 2545) De loco ubi rep. sit, cf. quae adnotavi supra ad tit. 1390. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. DIEHL, PWV2 74. 5472 Tit. rep. in aedium I 3, 3 peristylio. In schedis notatur tit. super Cornelius Carito, i. tit. 3976 collocatum esse, unde patet MAU eum in I 3, 3 peristylio descripsisse. Periit, nec im. phot. servantur. Schedae Berolini in Academia servatae cum im. del. manu libera exaratae. KRENKEL, PI p. 34. Exercitationes huius generis, de quibus cf. IREN. c. haer. 1, 14, 3 et HIER. in Ier. 25, 26, Pompeis saepius redeunt, e. g. 2541–2544. 3219–3221. 5454. 5473. 5486. 5499. 6905. 6907. 9268. 9272. 9280 a. 9299. 9309. 10256. H. S. 5473 Tit. rep. in aedium VI 14, 30 atrii a pariete meridionali, infra picturam Laocoontis. Periit, nec im. phot. servantur. WACHTER 1394. 2 secunda litt. X esse debet. H. S. 5474 Tit. extat in aedium VI 14, 30 atrii a pariete meridionali 241 cm a membri c poste occidentali, 98 cm a pavimento, scriptus litteris tenuissimis nunc evanidis, quae aegre cernuntur. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. G/212–214. VARONE, Imagines 266. KRENKEL, PI p. 34. Ad sinistram sub tribus primis litt. sunt duae litt. A multo altiores posterius scriptae (im. phot. G/204). H. S. 5476 Tit. rep. in aedibus VI 14, 38 loco non tradito. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. DIEHL, PWV2 62. 5477 Tit. rep. in pariete externo ad sinistram aedium VI 14, 39. Periit, nec im. phot. servantur. BASSI, Scrittura calligrafica 126 n. 192 cum im. del. tab. LXIX n. 192 (ex PRESUHN, Pompeji). H. S. 5484 Tit. rep. in aedium atrii b et alae i anta angulari, in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. Si MAU recte legit, litt. F formam habet peculiarem, quasi sit P. H. S.

CIL IV Suppl. 4

1891

5486 Tit. rep. in pariete externo inter ostia aedium VII 15, 12 et 13, infra tit. 4587. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 70; WACHTER 1400. Cre(scens) MAU, RF WACHTER, tum autem G in alphabeto loco alieno posita sit. H. S. 5487 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. A. BUONOPANE, Manuale di epigrafia latina, Roma 2009, 96 cum im. del. (ex illa supra p. 602 ad tit. 5487 edita). H. S. 5488 Tit. rep. in aedium VIII 7, 6 viridarii o muro septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. DIEHL, PWV2 63; WACHTER 1387. 5494 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ostii IX 3, 19, supra tit. 5068. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. DIEHL, PWV2 67. 5499 Tit. rep. in aedium IX 8, 3–6 peristylii 9 lateris septentrionalis et occidentalis columna angulari, in tectorio viridi. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 69; GEIST, PW2 76 n. 2 omisso versu primo; HUNINK, Graffiti 924; WACHTER 1393. – F. KNOKE,

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI AU 20, 3, Beilage, 1977, 20 n. 97; R. R. BENEFIEL, in Muse H. S. at Play 72. 5500 Tit. rep. in eiusdem peristylii 9 lateris occidentalis columna secunda, in tectorio viridi. Periit, nec im. phot. servantur. WEEBER, DWH 88 n. 278. H. S. 5504 Tit. rep. in monumentis sepulcri viae Nucerinae n. 2 cella, in pariete dextra. A. VARONE et H. SOLIN quaerere non potuerunt, cum locus impeditus esset. H. S. DIEHL, PWV2 65; WACHTER 1406. 5534 Tit. rep. in aedificio effosso extra portam Vesuvinam. Tit., qui non est in amphora, sed in tectorio scriptus, ut primus vidit VARONE, extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20582), scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida faciendum curavit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58067. D/95602 = IP 110. VARONE, Imagines 460. – Im. phot. transluc. MARICHAL 70, 23. 24. 27. 28. 2 V et K longiores sunt aliis litt. – 3 MA͆SIIRVNT scriptum. H. S.

Sequuntur addenda et corrigenda ad tit. n. 6697–6910 6697 cf. CLE 2060 adn. Tit. rep. in aedium V 3, 4 (della soffitta) membri U parietis septentrionalis podii tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. ENGSTRÖM, CLE 458; DIEHL, PWV2 14 cum add. p. 61; GEIST, PW2 100 sq. n. 55 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 311 cum versione Germanica; WACHTER 1077 cum versione Germanica. – E. BORMANN, in Wiener Eranos 1909, 309 sq.; C. GIORDANO, RAAN n. s. 41, 1966, 82 sq.; H. SOLIN, in Neue Forschungen 252. 264 n. 17. 266 n. 57 cum im. fig. n. 241; GIGANTE, Civiltà 228 adn. 38–39; P. KRUSCHWITZ, in Temptanda viast 8; R. R. BENEFIEL, in Latin on Stone 52; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 104 n. D 94 cum sola versione Anglica. Vide supra ad tit. 1227. P. K. 6698 Tit. rep. in earundem aedium membro non notato, quod horto P ad dextram adiacet, in pariete meridionali, prope terram. Periit, nec im. phot. servantur.

LOMMATZSCH, CLE 2292 adn. (partim); DIEHL, PWV2 809 cum add. p. 62 (partim); GEIST, PW2 80 sq. n. 20 partim; cum versione Germanica; WEEBER, DWH 93 n. 301 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 312 cum versione Germanica; WACHTER 1460 cum versione Germanica. – WICK, Vindiciae 14 n. 5; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 323 (c tantum); GIGANTE, Civiltà 150 sq. adn. 268– 269; ID., in Studi Salernitani 49 adn. 267–268; A. WALLACEHADRILL, JRS 73, 1983, 181; H. SOLIN, in Pompei 79, 287; W. D. LEBEK, ZPE 59, 1985, 1 sq.; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 74. a ex im. del. Berol. fortasse Apaea legi potest, i. e. Appaea. Gens Appaea, Romae alibique, et Italia et in provinciis, satis nota, in Campania Nolae redire videtur (tit. huius Corporis vol. X 8056, 38; NSA 1929, 204. 1980, 60 in vasculo signato). b ex im. del. Berol. ita legendum videtur Isei sacratas, i. e. (res) Isidi sacratas. Dativus Isi pro Isidi redit in tit. huius Corporis vol. II2/5, 743. VI 347. 30975. IX 3144. XI 2423. XIII 3461. AE 1972, 180. 1991, 1662b. 1993, 1392. c de ratione Idai (quod HEHL, Formen lat. 1. Deklination 10 satis obscure genetivum explicat) i. e. Idaea scribendi (et de errore simili in manuscriptis reperto, quo versus non trimeter, sed senarius fit) vide amplius LEBEK. Litt. V bis pro O posita. De ratione nemura (i. e. nemora) et cernu scribendi vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 28. 30 (qui cernu merum lapsum putat) et ADAMS, Regional Diversification 77; minus apte PRINZ, De o et u vocalibus 139 litt. V in cernu fortasse ad linguam barbaram referendam esse conicit, cum p. 78 in nemura nominativi singularis vocalis in alios casus translatam esse putet, quod fieri potest. Rursus LEBEK quaerit, an O loco V legi possit.

a) Apaea(?). b) Isei sacratas. c) Idai cernu nemura. Im. del. a MAU ut videtur charta perlucida exarata Berolini in Academia servata, quae aliquantum ab im. del. a MAU supra p. 705 ad tit. 6698 publici iuris facta differt.

Versus duo b et c haud usque ad finem perducti, qui SENECAE quae inscribitur Agamemnon tragoediae tributi sunt. b esse SEN. Ag. 693 putat LEBEK qui [si]it cur sacratas legere vult, quamquam non sine dubiis (contradicit et im. del. Berolini servata); c esse SEN. Ag. 730 perspexerat iam MAU, quem sequuntur GIGANTE, SOLIN, LEBEK, WACHTER. F. LEO (in sua SENECAE fabularum editione [Berolini 1879]) versus 730–733 delendos esse putat; contradicit GIGANTE huius tituli Pompeiani causa, fortasse recte, quamquam error codicum antiquus esse potest. P. K. – H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 6700–6709. 6904. 6905 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ostii aedium V 3, 9. Perierunt, nec im. phot. servantur. 6700 Tit. rep. in eo pariete, loco non notato. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata, quae litteras singulari artificio effictas ostendit. GEIST, PW2 36 sq. n. 1 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 136 n. 474 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 313 cum versione Germanica. – WALLACE, Introduction 47 n. 22. De scribendi ratione Vesb- cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 50 (aliquantum confuse). H. S. 6701 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. GEIST, PW2 40 sq. n. 23 cum versione Germanica; MOREAU, Inscriptions de Pompéi 72 sq. cum versione Francogallica; WEEBER, DWH 105 n. 334 cum versione Germanica [qui omnes sine v. 2]; HUNINK, Graffiti 314 cum versione Germanica; WACHTER 750 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 20 n. 86; WALLACE, Introduction 53 sq. n. 47. Signum inter FVR et CAVII est punctum distinguens, non litt. V superflua. H. S. 6702 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. KRENKEL, PI p. 73 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 314 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 141 n. 59 (de Aufidio); WALLACE, Introduction 94 n. 209; HARVEY, Daily Life 147 n. 155 cum sola versione Anglica. Mihi potius fui legendum videtur. H. S. 6703 Tit. rep. infra tit. praecedentem, scriptus lapide. M. DELLA CORTE, NSA 1936, 323 sub n. 131 (= 7777); CASTRÉN2 168 sq. n. 171. Floronius rectius DELLA CORTE (cui adsentitur CASTRÉN) collato tit. 7777. H. S. 6704 Tit. rep. ad dextram tit. 6702. H. S. Potuit et Success(a). 6705 Tit. rep. infra tit. 6704, ad dextram. Sine dubio de imperatore Nerone agitur. H. S. 6706 (= 6612) Tit. rep. ad dextram tit. 6704, scriptus carbone. CIPROTTI, sched. 1959; CTP IV 310 col. 1. 325 col. 2. Inscriptionem 6612 eandem esse ac hanc putat CIPROTTI, sched. 1959 – verisimiliter, cum utraque reperta esse tradatur ad d. ostii V 3, 9 (cf. supra p. 1404 ad tit. 6612–6613). H. S. 6707 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, in extremo muro aedium V 3, 9. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata.

HUNINK, Graffiti 315 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Epigraphica 2, 1940, 177; M. GIGANTE, A & R n. s. 28, 1983, 44 sq.; MILNOR, Graffiti 267 n. 35. Ex im. del. apparet scriptorem CONTICVIIRV incohasse, deinde fortasse litt. T temptasse (cuius linea transversa dextra descendit, quasi sit instar litt. Π; litt. N non fuisse videtur): Conticueru⟨n⟩ṭ omnes. P. K. Est VERG. Aen. 2, 1; vide supra ad tit. 1672. 6708 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Lectionem A. Rufus incertam esse patet; nota tamen A. Audium A. f. Rufum duovirum (CASTRÉN2 140 n. 57, 2). H. S.

1892

POMPEII 6709 Tit. rep. prope tit. praecedentes, scriptus lapide gilvo. De Habitos scribendi ratione (si vere recte lectus est tit., quem iam MAU frustra quaesivit) cf. PRINZ, De o et u vocaH. S. libus 108 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 28. 6710–6723 Tit. rep. in aedibus V 3, 10. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 6710–6718 Editor princeps non est PARIBENI, sed GABRICI. H. S. 6710 Tit. rep. in aedium V 3, 10 atrii a pariete meridionali, in tectorio nigro. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata.

Scribe ampur(as); de qua scribendi ratione u pro o posita et aspiratione omissa cf. VÄÄNÄNEN, Le latin vulgaire3 28. 56. H. S. 6711 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, paullo superius. De forma ampuras cf. supra ad tit. 6710. H. S. 6714 Tit. rep. ad dextram tit. 6711. MOELLER, Wool Trade 39; JONGMAN, Economy 163; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 139. Lanificium in his aedibus factum esse patet; utrum autem de officina lanipendii vel textrina proprie dicta agat, ut cogitare videtur MOELLER, minus certum. Perperam ESCHEBACH in inscriptione ponderum iugo textrino destinatorum mentionem fieri putat. H. S. 6716 Tit. rep. infra ad dextram tit. 6714. DIEHL, PWV2 398; WACHTER 862 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 154 sq. n. 119 (errore inscriptionis nota numeri posita 6715; de Clodia). 180 n. 207 (qui haesitans, recte quidem, Iunia intellegit; hoc nomen deest in indicibus a MAU confectis, et igitur addendum p. 745 inter Iunia et Iun(ia) Prima). 4 HABIIT PARIBENI, WACHTER haesitans, MAU autem notat ultimam esse I, non T. H. S. 6719 Tit. rep. in atrii a pariete orientali, in tectorio nigro. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua litterarum formae cursivae observantur. H. S. 6721 Tit. rep. in aedium V 3, 10 parvae porticus l pariete septentrionali. GEIST, PW2 86 sq. n. 6 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 98 n. 308 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 318 cum versione Germanica. – F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 18 n. 62; LAFORGE, Religion privée 153. NATAL quid sit, incertum. Vulgo de die natali cogitatur (MAU, in ind. vocab. p. 761 ponit), potest subesse et Natalis cognomen, quod Pompeis saepe redit (tit. 1011. 1375. 1655. 2116. 3801. 4082. 5807. 27*–29* (tit. genuini). X 1055. 8055, 44. H. S. 6729–6806 Tit. rep. in V 4. H. S. 6729–6739 Tit. rep. in aedium V 4, 1 panificio P. De panificio cf. B. BORECKY, VDI 3, 1956 (1957), 111; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 140 sq. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 6730 Tit. rep. in panificii K pariete meridionali, intranti a membro M a sinistra. Inscriptio est Latina scripta litteris Graecis; potius intellegendum [δ]εκ(ιμουμ) Καλανδας Ὀκτοβρ(ης). Cf. H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII 61; ID., in Bilinguisme gréco-latin 264; ID., in Variation and Change 100; ID., in Veikko Väänänen 33. H. S.

CIL IV Suppl. 4 6731 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. DIEHL, PWV2 768; WACHTER 60 cum versione Germanica. – VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 27; G. BONFANTE, ANRW II 29, 1, 1983, 418; H. SOLIN, in Bilinguisme grécolatin 264. Haec quoque inscriptio est Latina scripta litteris Graecis. Αὐγοστα compendium conscium esse videtur; talia saepe in mensis diebus indicandis adhibebantur. Alia exempla Pompeiana talis usus praebet VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 79; hoc iam HEHL, Formen lat. 1. Deklination 48 notavit: praeterea cf. BONFANTE. H. S. 6732 Tit. rep. prope tit. praecedentes. MAU in schedis mense Novembri a. 1901 scriptis Berolini in Academia servatis notat tit. decidisse videri. H. S. 6733 Tit. rep. prope tit. praecedentes. Mox periit; se frustra a. 1901 quaesivisse MAU in schedis Berolini in Academia servatis notat. DIEHL, PWV2 772; GEIST, PW2 p. 96 sq. n. 41 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 544 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 323 cum versione Germanica; WACHTER 927 cum versione Germanica. – TANZER, Common People 20 (male interpretans verba binae molae); V. SCHOPLICK, AU 17, 1974, 2, 86 n. 41; LANGNER, Graffitizeichnungen discus n. 2539; WALLACE, Introduction 69 n. 103. Diaria fuisse victum diurnum putat B. BORECKIJ, VDI 3, 1956, 113 (simili modo ut videtur tit. 4000), salarium MROZEK, Prix et rémunération 70. – reliquimus quid significet, non certe constat; quod scriptor plurali usus est, fortasse dicere voluit sibi aliisque mercennariis inde ab XIV K. Apriles mercedem non solutam esse. H. S. 6737 Tit. rep. in panificii K pariete occidentali. 3 PYB MAU a. 1901 legit in schedis Berolini in Academia servatis. H. S. 6740–6744 Tit. rep. in pariete externo ostii aedium V 4, 10. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 6740 Tit. rep. in eo pariete, loco non exacte notato. Im. del. a MAU manu libera a. 1900 exarata Berolini in Academia servata, unde patet litt. K valde incertam esse; potuit et IC vel SC. H. S. 6741 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Im. del. a MAU manu libera a. 1900 exarata Berolini in Academia servata. H. S. 6743–6744 Tit. rep. ad dextram tit. 6741, superius (tit. 6744 infra tit. 6743). Estne si merito? H. S. 6745–6750 Tit. rep. in aedibus V 4, 10. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 6746 Tit. rep. in aedium V 4, 10 atrii B pariete septentrionali, ad sinistram portae, quae ducit in membrum C. Im. del. manu libera a MAU a. 1900 exarata Berolini in Academia servata, ubi 1 NICIIRO dat, de ultima litt. S prorsus tacens. De Nedimus scribendi ratione cf. supra ad. tit. 4822. H. S. 6750 Tit. rep. in membri in aedium tabulato superiore supra membrum C siti parietis orientalis podii tectorio rudi. TANZER, Common People 50 (actionem sitiendi inesse putans!); CASTRÉN2 222 sq. n. 381, 7 (de M. Sittio Potito); ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 142 sq. (M. Sittium Potitum dominum aedium facit); J. FRANKLIN, Class. Bull. 79, 2003, 199 (Sittium coniungit cum Sittia tit. 4186, cuius patrem fortasse fuisse putat). H. S. 6751 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ostii aedium V 4, 10, in podii tectorio rubro. Periit, nec im. phot. servantur.

1893

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. del. manu libera a MAU a. 1900 exarata Berolini in Academia servata, unde patet litt. O incertam esse (im. ostendit formam litt. C). H. S. 6753 Tit. rep. ad dextram tit. 6752. Periit, nec im. phot. servantur. Fortasse Aplus legendum; nomen Graecanicum Haplus Haple Romae saepius testatum (SOLIN, Namenbuch2 790). H. S. 6754 Tit. rep. in pariete externo inter ostia aedium V 4, 12 et 13. Periit, nec im. phot. servantur. Notatu dignum est cognomen Felicus (si recte lectum), quod alibi in Africa tantum innotuit; cf. H. SOLIN, Arctos 49, 2015, 202. H. S. 6755 Tit. rep. in muri aedium V 4, 13 podio. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU a. 1903 exarata Berolini in Academia servata. DELLA CORTE, Amori e amanti 41 cum versione Italica; 3 ID., Case ed abitanti 110 n. 165b; JONGMAN, Economy 359; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 143. 1 SIICVNDO MAU in im. del. Universi fere VIRI Secundum eundem putant ac M. Fabium Secundum, cuius sigillum (NSA 1905, 97) in his aedibus inventum est (solus CASTREN2 167 n. 161, 19 hoc testimonium non affert), quod aliquantum incertum manet (nota Secundi cognomen ubique dilectissimum fuisse). H. S. 6756–6758 Tit. rep. in aedibus V 4, 13. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 6756 Tit. rep. in aedium V 4, 13 atrii B pariete orientali, in podii tectorio rudi. Im. del. charta perlucida a nescio quo exarata Berolini in Academia servata. Haec im. del., quamquam paucis locis paullulum ab im. del. a MAU supra p. 710 ad tit. 6756 publici iuris facta differt, fortasse ab eodem exarata. 1 lege dea (deo merus error typographicus videtur). – 2 H. S. ex im. del. nova hic inquit pro certo habuerim. 6757 Tit. rep. in atrii B pariete occidentali, inter duas portas, quae in membra L et S ducunt, in podio. MAU in schedis Berolini in Academia servatis, ubi notat litt. altas esse 2–3 cm. DIEHL, PWV2 296; BALDI, IP 42 sq. n. 59 cum versione Italica et cum im. del. p. 137; WACHTER 450 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Cleopatra, M. Antonio e Ottaviano nelle allegorie storico-umoristiche delle argenterie del tesoro di Boscoreale, Pompei 1951, 25–34. 62 cum im. del. p. 33; A. W. VAN BUREN, Rend. Pont. Accad. Arch. 28, 1954–56, 32; H. SOLIN, Epigraphica 30, 1968, 120. 122. DELLA CORTE et VAN BUREN et BALDI ad Octavianum, postea Augustum (haesitat MAU, qui hoc testimonium et in ind. cogn. p. 751, 4 et in ind. imp. p. 767, 1 affert), et victoriam (et MAU victoria intellegit; DIEHL de victoria gladiatoris cogitare videtur) eius anni 31 a. Chr. n. apud Actium inscriptionem referunt; VAN BUREN insuper Augusti cognominis Thurinus (SUET. Aug. 7, 1) meminit. Ut autem a. 1968 scripsi, re vera nulla mentio imperatoris inest, sed agitur de acclamatione, qua Taurus, agnomine Octavianus, Victoriam quandam salutat (et Taurus et Victoria Pompeis saepe occurrunt). Agnomen Octavianus servo quodam Vespasiani tit. huius Corporis vol. VI 15551 inditum est, et hic quoque de servo imperatoris ab Octavia hereditate accepto cogitare possumus, quae potest fuisse Octavia minor (cuius servi permulti sunt noti) aut potius uxor Neronis (ut in tit. huius Corporis vol. VI 15551). Cf. et gladiatorem Celadum Oct(avii) vel Oct(avianum) tit. 4297. 4342. – Victoriae cognomen adde in indice cognominum p. 754, amove ab indice vocabulorum p. 766. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 6759–6767 Tit. rep. in pariete externo inter ostia aedium V 4, b et c, i. e. inter tertium et secundum ostium a meridie (MAU errore inter ostium quartum et tertium collocat). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 6760 Tit. rep. in eo pariete, ad sinistram. MAU in schedis Berolini in Academia servatis quaerit, an idem sit tit. ac 6763, quem a. 1902 descripsit. H. S. 6761 = CLE 1930 (partim) Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. ENGSTRÖM, CLE 127; LOMMATZSCH, CLE 1930 (partim); DIEHL, PWV2 816 cum add. p. 62; WACHTER 1476 cum versione Germanica. – A. W. VAN BUREN, RAAN 19, 1942/43, 202; P. CIPROTTI, SDHI 20, 1954, 347; DELLA CORTE, sched. 1962; ID., Case ed abitanti3 13 adn. 1; MILNOR, Graffiti 179 adn. 87 cum versione Anglica. 1 comparat cum hemisticho ENNIANO Nunc est ille dies (vide OV. fast. 6, 713. trist. 5, 3, 1. STAT. silv. 1, 2, 241. MART. 7, 21 quoque; cf. VERG. Aen. 7, 128) VAN BUREN. – 2 i[u]dicio sem[per Caesaris arcta fiunt] M. GALDI apud DELLA CORTE, Case ed abitanti3, minus apte. Si quidem de intentione eius, qui v. 2 inscripsit, recte cogitavit GALDI, cf. p. 199 ad tit. 1074 de iudiciis Augusti. Cum v. 2 manu inscripti sint aliena nec sententiae convenire videantur, negaverim coniungendos esse v. priorem et alterum. P. K. 6763 Tit. rep. ad dextram tit. 6761. Cf. supra ad tit. 6760. H. S. 6764 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. DIEHL, PWV2 561; KRENKEL, PI p. 77 cum versione Germanica (minus accurata); BALDI, IP 43 n. 60 cum versione Italica; WEEBER, DWH 114 n. 391 cum versione Germanica; WACHTER 699 cum versione Germanica. – P. CIPROTTI, Cron. Pomp. 2, 1976, 23 adn. 18 (qui paullulum de solutione Aug(ustis) dubitat); WEEBER, Pompeii 31 cum versione Germanica. Aug(ustis) ad titulum Augustae, qui coloniae PompeiaH. S. nae datus est, ut duce MAU vulgo putant. 6768–6769 Tit rep. in aedibus V 4, c. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 6768 = CLE 1931 Tit rep. in aedium V 4, c cubiculi I pariete septentrionali, prope portam, in tectorio albo. ENGSTRÖM, CLE 128; LOMMATZSCH, CLE 1931; DIEHL, PWV2 817 cum add. p. 62; WACHTER 1477 cum versione Germanica. – F. C. WICK, Atti Acc. Arch. Nap. 1908, 213; CIPROTTI, sched. 1959; MILNOR, Graffiti 179 adn. 87. Carmen incertae lectionis et interpretationis obscurae. 2 minuerunt quaerere silva(m) post SOGLIANO (vide supra p. 711) intellegunt ENGSTRÖM et LOMMATZSCH, CLE. “Potest et ita legi minuma (vel minume) non quatiunt salum” CIPROTTI. Verbum initialem fortasse miserunt esse putat WICK, minus recte ex apographo supra dato. – De infinitivi usu cum minuendi verbo cf. C. BAILEY in comm. Lucretii 962 ad 2, 1029 et T. REINHARDT, Colloquial a. Literary Latin 210. De versu ex auctore aliquo in litteris claro sumpto cogiP. K. tant ENGSTRÖM et DIEHL, haud absurde. 6769 Tit rep. in aedium V 4, c membri E pariete orientali, in tectorio rudi. 2 fortasse Fi⟨r⟩mus intellegendum; omissa littera r merus error scripturae, qui Pompeis aliquotiens observatur H. S. (vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 69). 6770–6777 Tit. rep. in pariete externo inter ost. aedium V 4, b et V 4, c. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 6770 Tit. rep. prope ostium aedium V 4, c. Intellegendum fortasse Γάμος ΟϹ (Ο per dittographiam?). H. S. 6772 Tit. rep. ad dextram tit. 6770. WACHTER 447. – LANGNER, Graffitizeichnungen 46 adn. 265. 113 adn. 714; discus n. 877. H. S.

1894

POMPEII 6773 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. DIEHL, PWV2 291; WACHTER 431 cum versione Germanica. De scribendi ratione Mascolus PRINZ, De o et u vocalibus 23; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 28. H. S. 6778–6782 Tit. rep. in aedibus V 4, b. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 6779 Tit. rep. in aedium V 4, b membri d pariete orientali, in tectorio nigro. DIEHL, PWV2 33; WACHTER 65 cum versione Germanica. – ÉTIENNE, Vie quotidienne 215 cum adn. 27 (p. 460); A. SMALL, in World of Pompeii 197. De diebus hebdomadalibus Pompeis occurrentibus cf. A. DEGRASSI, Inscr. It. XIII 2, 326, ubi adde testimonium tit. 5202 (vide supra ad tit. 5202). – ÉTIENNE contendit de indice nundinario agi, sine ulla ratione. H. S. 6780 Tit. rep. in tablini g pariete meridionali, in tectorio albo. CASTRÉN2 151 n. 109 (de Ceio). H. S. 6782 cf. CLE 2063 adn. Tit. rep. in triclinii h porticu occidentali, ad sinistram intranti in cubiculum f, in tectorio rudi. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. ENGSTRÖM, CLE 149; HUNINK, Graffiti 319 cum versione Germanica. Vide supra ad tit. 1173 et 4091. P. K. 6783–6803.6908. 6909 Tit. rep. in aedibus V 4, a (M. Lucretii Frontonis). De iis aedibus cf. PETERS, Casa di Lucretius Fronto; tituli picti et graphio scripti, inter eos pauci adhuc non editi, a E. M. MOORMANN et S. L. WYNIA p. 383–388 exhibentur. H. S. 6783 Tit. rep. in faucium 1 pariete septentrionali. Periit (neque MOORMANN – WYNIA reppererunt), nec im. phot. servantur. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 384; LOHMANN, Graffiti 167 (confuse). 371 B 1. MOORMANN – WYNIA nescio cur in titulo legendo SOGLIANO, qui plura a MAU visa omisit, sequuntur. H. S. 6784 Tit. extat in domus V 4, a faucium 1 pariete meridionali 26 cm ab angulo inter septentriones ac orientem versus, 153,4 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/75715. VARONE, Imagines 235. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 384 cum im. del. fig. 258 c; LOHMANN, Graffiti 167. 371 B 6 cum im. del. p. 407. Proxime sub hoc titulo MOORMANN – WYNIA viderunt ROM repetitum. H. S. 6785 Tit. extat in atrii 2 pariete occidentali, 33 cm a membri 9 poste orientali, 174 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2012 A. VARONE, recognovit a. 2012 H. SOLIN. Im. phot. G/685 (a. 2012). VARONE, Imagines 516. DIEHL, PWV2 385; WACHTER 587 cum versione Germanica. – E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 385, qui viderunt; LOHMANN, Graffiti 167. 371 B 9 cum im. phot. et del. p. 408. De Xustus scribendi ratione cf. VÄÄNÄNEN Latin vulH. S. gaire3, 32. 6786 Tit. extat in domus V 4, a atrii 2 pariete septentrionali 198 cm ab angulo inter septentriones ac occidentem versus, 148 cm a pavimento, in tectorio nigro, scriptus litteris crassis nunc valde corrosis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/75716. VARONE, Imagines 235. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 385, qui viderunt; LOHMANN, Graffiti 167. 371 B 11 cum im. phot. et del. p. 409.

CIL IV Suppl. 4 Male W. J. TH. PETERS – E. MOORMANN, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 412 hic nomen Crates postulant. H. S. 6787 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. LOHMANN, Graffiti 167. 371 B 12. 6788 Tit. rep. infra tit. 6786 ad sinistram, in tectorio nigro. Periit, nec im. phot. servantur. HOLDER, Sprachschatz I 275 sq.; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458; H. SOLIN, Arctos 49, 2015, 196; E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 385 (confuse); LOHMANN, Graffiti 169. 371 B 13. Lectio prorsus incerta, ut et cognomen Attinuli, quod SOGLIANO legisse sibi visus erat; ab Attino derivatum Celticum putat KAJANTO, HOLDER sequens (sed in KAJANTO, Cognomina 161 Attinus inter cognomina Latina numeratur!). Si re vera Attinulus legi posset, haberemus novum cognomen ex Attinus derivatum. Res autem ambigua manet. H. S. 6789 Tit. rep. dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. CASTRÉN2 234 n. 430, 3; E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 385; DIBIASIE, Writings 203; LOHMANN, Graffiti 169. 372 B 15. L. Varius Cocaistus (Cacaistus DIBIASIE errore) lectio (a CASTRÉN repetita) non est tam certa ut affirmat MAU (utique Cocaistus vox nihili esset). Ex im. del. sumi potest quartam cognominis litt. etiam R fuisse posse, tertiam a fine etiam C. Estne Corisci cognomen errore COCRISCVS scriptum? Priscus vix intellegi potest (sed nota Varium quendam Priscum tit. 4258 redire). Aut CO Cristus = Chrestus? Utcumque res se habet, lectio a SOGLIANO data reicienda est; quam nimis confidenter MOORMANN – WYNIA excipiunt, ut et H. S. W. J. TH. PETERS – E. MOORMANN, ibid. 412. 6790 Tit. rep. dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. DIBIASIE, Writings 203 (non bene); LOHMANN, Graffiti 169. 372 B 16. H. S. 6791 Tit. extat in domus V 4, a atrii 2 pariete orientali 22,5 cm a tablini 7 anta septentrionali, 132 cm a pavimento, scriptus litteris crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. D/75717. SOLIN sine n. inv. (a. 2017). VARONE, Imagines 236. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 386 cum im. del. fig. 258 f (p. 384); LOHMANN, Graffiti 169. 372 B 17 cum im. phot. et del. p. 410. H. S. 6792 Tit. extat in domus V 4, a cubiculi 6 pariete occidentali 25,5 cm ab aditu, 233 cm a pavimento, litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/75718. VARONE, Imagines 236. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 386, qui viderunt; LOHMANN, Graffiti 174. 373 B 23 cum im. phot. et del. p. 411. H. S. 6793 Tit. extat in domus V 4, a cubiculi 5 pariete occidentali 107,5 cm ab angulo inter septentriones ac occidentem versus, 153 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/75719. VARONE, Imagines 236. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 386 cum im. del. fig. 258 e (p. 384), qui viderunt; LOHMANN, Graffiti 173 sq. 372 B 22 cum im. phot. et del. p. 410. H. S.

1895

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 6794 Tit. rep. in horti 10 pariete occidentali, in tectorio rudi, ad sinistram tit. 6636, scriptus carbone. Periit, nec im. phot. servantur. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 387; LOHMANN, Graffiti 175. 373 B 24. H. S. 6795 Tit. rep. ibidem, infra tit. 6636, carbone scriptus. Periit, nec im. phot. servantur. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 387; LOHMANN, Graffiti 166. 176. 373 B 25. De M. Lucretio Frontone agi videtur; ita et MOURITSEN, Elections 141; CHIAVIA, Programmata 298, LOHMANN; in H. S. ambiguo reliquit MAU, ind. cogn. p. 750. 6796 = ILS 6422 c Tit. rep. in peristylii 10 pariete meridionali ad dextram portae, quae in membrum 12 ducit, in tectorio albo quarti q. d. stili. Periit, nec im. phot. servantur. DESSAU, ILS 6422 c; DIEHL, PWV2 144; KRENKEL, PI p. 75 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 112 n. 375 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 322 cum versione Germanica; WACHTER 164 cum versione Germanica. – GIGANTE, Civiltà 232 adn. 69 (de honesti epitheto); CASTRÉN2 185 sq. n. 227, 4; J. F. RODRIGUEZ NEILA, Habis 18/19, 1987/88, 424 (de honesti epitheto); MOURITSEN, Elections 141; M. T. ANDREAE, Riv. Stud. Pomp. 4, 1990 (1992), 62; E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 388, qui viderunt (v. 2 aegre tantum); CHIAVIA, Programmata 298; WALLACE, Introduction 94 n. 210; MILNOR, Graffiti 109 adn. 32 cum versione Anglica; DIBIASIE, Writings 200. 209 sq. cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 166. 176. 289 adn. 1096. 346 adn. 1255. 373 B 26. De notissimo illo candidato M. Lucretio Frontone vide CASTRÉN, MOURITSEN, CHIAVIA et supra p. 1196 ad tit. 271. Qui dominus aedium universe fere existimatur: e. g. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 161, ANDREAE, ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 143; cf. et W. J. TH. PETERS – E. MOORMANN, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 411 sq. H. S. 6797 Tit. rep. in peristylii 10 pariete meridionali, in pila quae dividit ingressus in membra 12 et 13. Periit, nec im. phot. servantur. I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 459; CASTRÉN2 185 sq. n. 227, 10; JONGMAN, Economy 361 sq.; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 143 sq.; E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 388; J. TH. PETERS – E. MOORMANN, ibid. 411 sq.; LOHMANN, Graffiti 166. 176. 373 B 27. Lirus non Lerus legendum esse, etiam in apochis Iucundianis, ubi saepius redit, recte monet MAU supra ad tit. Quod cognomen Celticum KAJANTO ducit, potest autem esse et Italicum. Eum libertum M. Lucretii Frontonis JONGMAN habet, id quod fieri potest, et una cum patrono suo dominum aedium (ita et ESCHEBACH); cf. et PETERS – MOORMANN. H. S. 6798 Tit. rep. ibidem, ad sinistram secundae portae. Periit, nec im. phot. servantur. LOHMANN, Graffiti 165 adn. 628. 373 B 28. H. S. 6799 Tit. rep. in peristylii 10 columna prima (i. e. occidentali), in facie inter occidentem et meridiem versus, in tectorio albo quarti q. d. stili. Periit, nec im. phot. servantur. LOHMANN, Graffiti 176. 373 B 29. Cf. supra ad tit. 6797. H. S. 6800 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 387; LOHMANN, Graffiti 176. 331 adn. 1193. 373 B 30. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 6801 Tit. rep. in culinae 18 pariete occidentali, carbone scriptus. Iam dudum periit (MAU non amplius vidit), nec im. phot. servantur. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 386 sq.; LOHMANN, Graffiti 176 sq. 373 B 31. 1 [- - -]AVCT[- - -?] quomodo explicandum sit, ambigitur (deest omnino supra in indicibus cognominum et vocabulorum p. 747 sq. 755 sq.). Est probabiliter Aucti aut Auctae cognomen, vix auctionis vocabulum, quod Pompeis quidem in tit. parietariis redit (4495. 5432). H. S. 6802 Tit. rep. in postici V 4, a, 11 faucium 16 pariete septentrionali, ad sinistram portae et tit. praecedentis. Frustra quaesivimus. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 388, qui viderunt; LOHMANN, Graffiti 176 sq. 374 B 33. H. S. 6803 Tit. rep. in eodem pariete 63 cm a membri 17 poste orientali, 112 cm a pavimento. Contulit a. 2012 A. VARONE, recognovit a. a. 2012 et iterum a. 2017 H. SOLIN. Im. phot. G/686 (a. 2012). SOLIN, 1060665. 1060666 (a. 2017). VARONE, Imagines 516. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 388, qui viderunt; LOHMANN, Graffiti 177. 374 B 34. H. S. 6804–6806 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ost. V 4, a. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 6807–6809 Tit. rep. in aedium V 5, d poste dextro, in tectorio rudi. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 6807 Tit. rep. in eius postis parte dextra ut videtur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua tamen litterarum forma observantur. H. S. 6808 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis, paullo superius. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, in qua tamen litterarum forma observantur. H. S. 6809 Tit. rep. supra tit. 6807. 6808. Conv(iva?) MAU, qui in ind. cogn. p. 748 cognomen ducit, ut in tit. 3340, 96. 3509. EE VIII 332; esse potest et appellativum, ut in tit. 1896. Aut subest forma conveniendi verbi aut substantivi conventus (ut tit. 3888. 5181) aut aliud quid. H. S. 6810–6811 Tit. rep. in pariete externo inter ostia aedium V 6, 13 et 14 ut videtur. Aqua publica, in cuius cippo est sculpta ampulla, extat inter VI 16, 18 et 19; ex adverso eius aquae tit. vidit MAU. Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, nec im. phot. servantur. H. S. 6810 Tit. rep. in tectorio rubro. In im. del. a MAU (qui a. 1907 decripsit) manu libera exarata Berolini in Academia servata notatur inscriptionem esse longam 0,065 m. Gavius Rufus est sine dubio ille notissimus candidatus, de quo vide CASTRÉN2 171 n. 181, 2; MOURITSEN p. 135. Hac inscriptione igitur, ut interdum consuevit, scriptor programmata imitari voluit. H. S. 6811 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. KRENKEL, PI p. 75 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 215 n. 348, 1 (de M. Salario). H. S. 6812 Tit. extat in aedium VI 9, 3 (de quibus vide supra ad tit. 1296–1313) cubiculi 3 pariete occidentali 128 cm ab angulo inter septentriones ac occasum versus, 148 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1993; recognovit H. SOLIN a. 2006. Im. phot. D/82460. VARONE, Imagines 260. CASTRÉN2 157 sq. n. 129 inter 31 et 32; M. KAJAVA, Arctos 18, 1984, 25 sq.; I. BRAGANTINI, PPM 4, 1993, 832

1896

POMPEII n. 26 cum im. phot.; A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 227 sq. cum im. phot. Corneliae P. f. Orestinae nihil rei est cum illa Pisonis infelici sponsa, ut bene vidit KAJAVA (vide et H. SOLIN, in Varia epigraphica 419; ID., in In amicitia per Renato Badalì. Una giornata di studi lunedì 8 giugno 2015, Viterbo 2015, 29); contra alii universi fere VIRI eandem putant, inter quos A. STEIN, PIR2 A 1492, CASTRÉN2 157 n. H. S. 129, 31, VARONE. 6813 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ostii aedium VI, 15, 2. Periit, nec im. phot. servantur. corcu(lum)? MAU; si recte lectum, potest et C. Orcu(nius), nomen perraro quidem testatum (tit. huius Corporis vol. VI 8322 = I2 1126; cf. SCHULZE, Eigennamen 364), nisi Orcu(v)ius loco Orcivius. H. S. 6814 Tit. rep. in pariete externo lateris meridionalis insulae VI 16, ad dextram ostii 2. Periit, nec im. phot. servantur. Zosimus MAU recte ut videtur. Fortasse possis et Iosimus intellegere, si linea directa supra primam litt. ad sinistram caput litt. I repraesentat; de ea scribendi ratione, quae Pompeis saepe redit, vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 49. H. S. 6815–6816 Tit. rep. in fronte tabernae VI 16, 5, de qua cf. SEILER, Casa degli Amorini dorati 69 sq. H. S. 6815 = CLE 1862 Tit. rep. in pariete externo inter ostia VI 16, 4 et 5. Periit, nec im. phot. servantur. LOMMATZSCH, CLE 1862; ENGSTRÖM, CLE 6; DIEHL, PWV2 35 cum add. p. 61; KRENKEL, PI p. 74 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 114 n. 387 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 470 cum versione Germanica; WACHTER 717 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 76 sq. 304 adn. 1; SEIDER, Paläographie 49 cum im. del. tab. IX fig. n. 16 (partim); CASTRÉN2 141 n. 59, 2; SEILER, Casa degli Amorini dorati 70; J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 102; WALLACE, Introduction 47 n. 23. HARTNETT, By Roman Hands 76 n. 111; COOLEY – COOLEY, Sourcebook2 131 n. E 33 cum sola versione Anglica; KEEGAN, Graffiti 105 cum sola versione Anglica; MILNOR, Graffiti 179 sq. cum versione Anglica. Felicem in titulo bis adiectivum positum esse contendit MAU in ind. voc. p. 758, 4, errore aperto; est sine dubio cognomen Aufidii (item habent CASTRÉN et WEEBER) et adiectivum. Nomina Aufidii Felicis utrum ordine solito an ordine inverso posita esse voluerit scriptor tituli, non constat; probabilior est ordo solitus i. e. felicem Aufidium Felicem (aliter KEEGAN). Senarium fieri voluisse eum qui titulum inscripsit haud improbabiliter ait ENGSTRÖM (inde LOMMATZSCH, CLE) metro quidem e nomine proprio inserto pessum dato. P. K. 6816 Tit. rep. in pariete externo inter ostia VI 16, 5 et 6. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, ubi litterarum S et D formae cursivae observantur. H. S. 6817–6837. 7096–7098 Tit. rep. in aedibus VI 16, 7. 38 (degli Amorini dorati), de quibus egregie disseruit SEILER, Casa H. S. degli Amorini dorati. 6817 Tit. extat in aedium VI 16, 7 membri A (faucium) pariete septentrionali 62 cm ab angulo inter septentriones atque occidentem versus, 160 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004 et iterum a. 2005. Im. phot. D/75134. VARONE, Imagines 276. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 98. – J. CARCOPINO, Bull. Soc. Nat. Ant. 1960 (1962) 155; DELLA CORTE, Amori e amanti 37 cum versione Italica; ID., Case ed abitanti3 72–80. 76 adn. 5;

CIL IV Suppl. 4 A. W. VAN BUREN, in Mélanges J. Carcopino 961; C. GIOR2 DANO, Sylva mala 3, 1982, 5; CASTRÉN 209 n. 320; SEILER, Casa degli Amorini dorati 136; FRANKLIN, Pompeis difficile est 113 n. 104 cum versione Anglica; R. R. BENEFIEL, in Latin on stone 59; LOHMANN, Graffiti 199 sq. 381 D 1 cum im. phot. et del. p. 420. Inscriptionem ad Poppaeam, Neronis uxorem referendam esse sine causa MAU (ind. p. 767, 3), CARCOPINO, DELLA CORTE, VAN BUREN, GIORDANO, CASTRÉN, BENEFIEL, haesitans FRANKLIN putant, contra dicit SEILER; et quod affirmat DELLA CORTE dominum aedium Cn. Poppaeum Habitum quendam fuisse SEILER facile reicit. Campyli cognomen, quod certae lectionis, sed difficile explicatu est (Campylii gentilicium tit. huius Corporis vol. X 2224 non est nisi forma graecissans Campilii nominis). Vix subest lat. *Campulus, prorsus ignotum (ignotum et *Campilus), quod derivatum esset rarissimi cognominis Campus (vide H. SOLIN, Arctos 32, 1998, 238, ubi adde AE 1920, 46b). Apud Graecos autem innotuerunt nomina ad καμπή pertinentia ut Κάμπας Κάμπος (vide BECHTEL, HPN 234, ubi adde Κάμπος Orchomeno Arcadiae BCH 102, 1978, 348), iuxta quae Καμπύλος postulare possis. H. S. 6818 (cf. p. 790 ad p. 715 [errore nota numeri paginae posita 215]) Tit. extat in aedium VI 16, 7 membri A (faucium) pariete septentrionali 135,5 cm ab angulo inter septentriones atque occidentem versus, 137,5 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis v. 1–2, tenuissimis v. 3. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1988 et a. 1992; recognovit H. SOLIN a. 2005. Im. phot. D/58082. D/75138. D/95670 = IP 180. DAIR 59.2020 (a. 1959). VARONE, Imagines 279. – Ectypum MARICHAL. KRENKEL, PI p. 80 cum im. phot.; WEEBER, DWH 22 n. 24 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 471 cum versione Germanica; WACHTER 1211 cum versione Germanica. – R. MARICHAL, in Studi di paleografia 351 cum im. phot. fig. n. 7; DELLA CORTE, Amori e amanti 45 cum versione Italica; SEILER, Casa degli Amorini dorati 136 cum adn. 981; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 225 sq.; VARONE, Erotica Pompeiana2 46 cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 199 sq. 330 adn. 1183. 381 D 2 cum im. phot. et del. p. 421. Scriptor v. 3 litt. B baroca q. d. utitur, cum v. 2 formam communem capitalis rusticae exhibeat. H. S. 6819 Tit. extat in domus VI 16, 7 membri A (faucium) pariete septentrionali 58,7 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 96 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1988 et iterum a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Quinq⟨u⟩agi{ge}nta ub’ erant exinde{di} ocide(t). Im. phot. D/58077. D/58081. D/75135. IP 183. VARONE, Imagines 276. – Ectypum MARICHAL. BALDI, IP 58 n. 76 cum versione Italica; WACHTER 1498 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Historia 8, 1934, 361 sq. cum im. del. p. 360 cum versione Italica (AE 1935, 106); ID., in In memoria Parvan 99–102 cum im. del. n. 1 (inde G. MILANESI, Sancta Maria, Milano 1936, 164); J. CARCOPINO, Mus. Helv. 5, 1948, 45; ID., Études2 63; D. ATKINSON, JEH 2, 1951, 9 sq.; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 80; BALDI, Pompei 32; ID., Anatema 69; M. GUARDUCCI, Arch. Class. 17, 1965, 241–243 cum im. phot. tab. 80, 1; VARONE, Presenze giudaiche 43. 46 sq. cum imaginibus del. a MAU et DELLA CORTE exaratis p. 46; W. D. LEBEK, ZPE 57, 1984, 70–72; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist.

1897

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 85; SEILER, Casa degli Amorini dorati 22; GIORDANO – KAHN, Ebrei3 108 sq. cum im. del.; COURTNEY, Musa lapidaria 64. 284; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 89 n. 21; MILNOR, Graffiti 253 sq. cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 202. 381 D 3. 1 litt. IGI nunc perierunt, cernuntur autem in im. phot. a. 1957 sumpta. – QUINQ[V]AGI{GII}NTA | VB[I] IIRANT | IIXINDII IACIINT DELLA CORTE, GIORDANO – KAHN (qui 3 IACIINT in im. del. nimis clare reddita adulterant). – 2 N͆T male MARICHAL in schedis. – 3 IIXINDII◦OCIO GUARDUCCI; EXINDII OCTO… MARICHAL in schedis; OCIDI LEBEK. DELLA CORTE (assentientibus CARCOPINO, BALDI, GIORDANO – KAHN) hunc versum scriptum esse conicit a Pompeiano aliove quodam christiano, qui post Vesuvii eruptionem hanc domum exploraret, sine ullis argumentis firmis (adiuvante M. GALDI versus ita excepit quinquaginta ubi erant [adsunt] exinde iacent[es]); contradixerunt iam ATKINSON, GUARDUCCI, VARONE. Primus titulum recte interpretatus est LEBEK (qui memoriam variarum opinionum optime complectitur): collato versu hexametro amphibolico a QVINT. inst. 7, 9, 8 tradito (= FPL inc. 15 BLÄNSDORF) quinquaginta ubi erant centum inde occidit Achilles (qui illum πεντήκοντ’ ἀνδρῶν ἑκατὸν λίπε δῖος Ἀχιλλεύς ab ARIST. Soph. el. 166a 37–38 ut exemplum modi redarguendi memoratum Latine reddit) statuit eundem versum hic deformiter subesse (nota numerum centum desse); ambos ex eodem fonte grammatico-rhetorico haurire. Haec alia singula sequenda sunt. 1 de scribendi ratione quinqa- vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 55, qui recte statuit de mero errore scripturae agi. – GIGIINTA scriptor syllabam GI forma erronea repetivit, qui eundem errorem v. 3 commisisse videtur (vide infra). VÄÄNÄNEN 21 quaerit an scriptor quingenta scribere in animo habuerit, quod caducum fit collato versu apud Quintilianum tradito. – 2 VBIIRANT paries, quod recte DELLA CORTE ub⟨i⟩ erant interpretatur (GUARDUCCI in cassum quaerit utrum uberant forma uberandi verbi an variatio orthographica formae oberant sit an cum DELLA CORTE intellegi debeat); scriptor litt. I fortasse conscius omisit, quod in elisione steterit et ita legibus metricis suo sono enuntiata non sit. – 3 scriptor cur exinde loco centum inde posuerit, non melius constat; eum male versus meminisse putes. – DI post IIXINDII legendum videtur; litt. D formam cursivam plus minus n. IV 13 apud ZANGEMEISTER tab. I respondentem, incompletam quidem, exhibet. Scriptor igitur ultimam syllabam forma erronea, ut v. 1, repetivit. – OCIDI ex im. phot. LEBEK minus accurate; fortasse scriptor ocide(t) voluit, nisi ocidit linea transversa litt. T neglecta. Scribendi ratio -et pro -it in formis verbalibus usitatissima Pompeis. De geminatione -oc- simplificata lege mamilla effecta vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 60 sq.; nota tamen metrum occ- requirere. H. S. 6820 = CLE 1940 Tit. extat in aedium VI 16, 7 membri A (faucium) pariete septentrionali 86,5 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 94 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1988 et iterum a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2005 H. SOLIN. Im. phot. D/58074–D/58076. D/75143. D/95672 = IP 184. VARONE, Imagines 277. – Ectypum MARICHAL. ENGSTRÖM, CLE 140; LOMMATZSCH, CLE 1940; DIEHL, PWV2 737 add. p. 62; WACHTER 804 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, Historia 8, 1934, 359–363 cum im. del. p. 360 (AE 1935, infra n. 106); ID., in In memoria Parvan 99–102 cum im. del. n. 2 (inde G. MILANESI, Sancta Maria, Milano 1936, 164); D. ATKINSON, JEH 2, 1951, 9; CIPROTTI, Conoscere Pompei 61; BALDI, Pompei 32 sq.; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 80 n. 105; VARONE, Presenze giudaiche 44–51. 95 n. 33c (cum im. del. p. 46 ex

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI MAU et ex DELLA CORTE); MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 87; GIORDANO – KAHN, Ebrei3 109 cum im. del. cum versione Italica; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 92 n. 29; A. VARONE, in Unexpected voices 130; MILNOR, Graffiti 179 adn. 87. 254 adn. 50 cum versione Anglica; LOHMANN, Graffiti 202. 381 D 4 cum im. phot. et del. p. 421. Cum MAU et aliis EDITORIBUS (necnon B. W. FORTSON – R. E. WALLACE, Glotta 79, 2003, 25) POSFATA legendum et pos(t) fata intellegendum videtur; linea transversa superior litt. F ad sinistram quidem extenditur, quasi nexum litt. T e F efficeret, quae autem et ad dextram extenditur et aliena videtur; immo litt. F linea transversa superiore carere et ita MAU forma in exemplo typis exscripto praebita (cum una sola transversa obliqua deorsum a dextram inclinante) acu tetigisse videtur (linea transversa quidem non a summa hasta incipit, sed infra). Titulus ex duabus partibus constare videtur, sic – voto et post – novissima (inter quas certo intervallo in tectorio patente), ut ostendit diversus ductus litterarum (quod vidit et VARONE). Utrum eadem manu scariphatae sint necne, difficilius dictu. Quoquo modo res se habet, ambae partes hexametrum recte mensum, quamvis ad finem non perductum constituunt, cuius sensus tamen obscurus manet. – Pessime et sine ullis argumentis rationalibus DELLA CORTE, Historia (assentientibus CIPROTTI et GIORDANO – KAHN) titulos hunc et 6825 in unum contrahit (qui in duobus diversis parietibus scripti sint!) et cum aliis titulis metricis earundem aedium a Pompeiano aliove quodam christiano, qui post Vesuvii eruptionem domum exploraret, scriptum esse contendit (contra dixerunt e. g. ATKINSON, VARONE), quod non est cur subtilius refutetur (vide et infra ad tit. 6825). – CUGUSI haesitans de maledictione cuiusdam generis cogitat (duas partes in unum trahit: secundum vota Cotinii, post mortem …), quod prorsus incertum manet. a Cotini cognomen viri repraesentare videtur (de quo vide FR. REISCH, ThLL Onom. s. v. Cotinus, 672, 16–22; W. HERAEUS, Hermes 48, 1913, 453 = Kleine Schriften 184), nisi de nomine Cotinius (ibid. 672, 12–14) agitur (ita CUGUSI); Pompeis tit. 1604 decuria Cotini laudatur. Minus probabiliter mentio facta est Cotinorum, populi Germaniae (de contaminatione cuiusdam generis inter nomen populi et cognomen Cotini cogitat MILNOR 254 adn. 50, quod non persuadet), quamvis ii in memoria Romana populus a Romanis fugatus traditi sint, ut patet ex elogio M. Vinici, consulis a. 19 p. Chr. n. (Inscr. It. XIII 3, 91); unde eorum mentionem in quoddam poema epicum pessumdatum confluere potuisse non omnino excludendum est. – Contra cotini appellativum esse nequit, ut perperam putat DIEHL, PWV (dubitanter MAU, ind. vocab. p. 757 et LOMMATZSCH, CLE et WACHTER); cotini votum quid sibi voluerit, non perspicitur (vocalis i neque nominis Cotini neque appellativi cotini utrum sit brevis an producta non constat). – Exeunte titulo DELLA CORTE duce M. GALDI temere [poclum] hexametri restituendi causa supplevit, ut tituli hic et 6825 melius inter se conciliarentur. b fata novissima revocat OV. met. 13, 478 (PS. SEN. Herc. O. 1112. AUSON. 70, 9 p. 341 P); post fata saepe in CLE (ex VERG. Aen. 4, 20; cf. HOOGMA, Einfluß Vergils 255 sq.); post fata novissima AVIEN. Arat. 1206. Quid hic significet, prorsus incertum; cogitari potest de eventu nobis ignoto, fortasse ex quodam carmine deperdito extracto (ut unam coniecturam audacem afferam, scriptori in mente fuisse potest terrae motus a. 62, quem in animo Pompeianorum insedisse et his ipsis aedibus magnum damnum intulisse patet (cf. SEILER, Casa degli Amorini dorati 81 sq.); de Vesuvii eruptione agi non potest, ex eisdem fere rationibus, de quibus dixi supra ad tit. 2311 et infra ad tit. 6825). – de H. S. forma pos cf. infra ad tit. 6826.

1898

POMPEII 6821 Tit. extat in aedium VI 16, 7 membri A (faucium) pariete septentrionali 134 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 97 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1988 et iterum a. 1992 et a. 1999 et a. 2003 A. VARONE; recognovit pluries inter a. 2003 et 2011 H. SOLIN. Im. phot. D/58078–D/58080. D/75139–D/75142. D/ 95673 = IP 185. VARONE, Imagines 278. – Ectypum MARICHAL. M. DELLA CORTE, Historia 8, 1934, 366 sq. cum apographo novo (AE 1935 sub n. 106); ID., in In memoria Parvan 105 sq. cum im. del. n. 3 p. 100 (inde G. MILANESI, Sancta Maria, Milano 1936, 165); A. FERRUA, Civ. catt. 88, 1937, III, 128 sq.; D. ATKINSON, JEH 2, 1951, 10; BALDI, Pompei 32–34; ID., Anatema 69–71; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 80 n. 105d; VARONE, Presenze giudaiche 44–51. 95 sq. n. 33d. tab. 1 p. 46; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 88; GIORDANO – KAHN, Ebrei3 110–114 cum im. del., quae ab illa a DELLA CORTE exarata paullulum differt; VARONE, in Unexpected voices 130–133 cum im. del. (ex MAU) et pluribus im. phot., partim coloribus effictis; LOHMANN, Graffiti 202. 381 D 5 cum im. phot. et del. p. 422. Sol, g[e]lida(m) contra, firma(t) Plaquidea(m) gente(m) DELLA CORTE cui assensi sunt GIORDANO – KAHN); surge, vox, contra prava quieta gente VARONE dubitanter. EGO non expedivi. Quod legit et exposuit DELLA CORTE (cui assensi sunt GIORDANO – KAHN), non est cur subtilius refutetur; eodem modo ac tit. 6819. 6820. 6825. 6826 a quodam christiano post Vesuvii eruptionem scriptum esse putat (contra dicunt i. a. FERRUA, ATKINSON, BALDI, VARONE). Male lectum, peius explicatum (Plaquideam esse gentem quae Deo placeat, igitur christianos, cum gelida gente pagani significentur!). Lectio a VARONE prolata quoque parum verisimilis, ut et eius explicatio (inscriptionem hortari ut magna voce inclametur contra homines, qui in silentio pravitates committant). Qui scariphavit scribendi facultatem non bene administrasse videtur, quam ob rem multae litterae deformatae apparent. Non liquet. H. S. 6822 Tit. extat in aedium VI 16, 7 membri A (faucium) pariete meridionali 134 cm ab angulo inter meridiem atque orientem versus, 125 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1988 et 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004 et iterum a. 2005. Im. phot. D/58087. D/75162. VARONE, Imagines 274. LOHMANN, Graffiti 382 D 6. Corrige NSA ser. 5, 3, 1906, 374. H. S. 6823 Tit. extat in aedium VI 16, 7 membri A (faucium) pariete meridionali 174 cm ab angulo inter meridiem atque orientem versus, 127 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1988 et 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004 et iterum a. 2005, tertium a. 2008. Im. phot. D/58085. D/58086. D/75159. VARONE, Imagines 275. LOHMANN, Graffiti 200. 331 adn. 1188. 382 D 7 cum im. phot. et del. p. 422. Corrige SOGLIANO, NSA ser. 5, 3, 1906. – 1 periit litt. P circulus. – 2 ante primam litt. C extat linea verticalis, quae sine dubio extranea est. Intellegendum haud dubie coctor (quod in tit. 1658 redit), non Coctor cognomen (ut putat et I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 447. 455). H. S. 6824 Tit. extat in aedium VI 16, 7 membri A (faucium) pariete meridionali 189 cm ab angulo inter meridiem atque orientem versus, 98 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exara-

CIL IV Suppl. 4 tum faciendum curavit A. VARONE a. 1988 et 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004 et iterum a. 2005. Im. phot. D/58084. D/75156. VARONE, Imagines 275. SEILER, Casa degli Amorini dorati 136; LOHMANN, Graffiti 200. 382 D 8 cum im. phot. et del. p. 423. 1 periit tectorium pone ALI. – 2 periit litt. P, tectorium pone L. Credit SEILER hic cognomen rarissimum Sodalius inesse (assentiente LOHMANN); re vera intellegendum est sodaH. S. liu(m), ut iam vidit MAU, ind. p. 764. 6825 = CLE 2061 Tit. extat in aedium VI 16, 7 membri A (faucium) pariete meridionali 100 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 86 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1988 et 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 et iterum a. 2005 H. SOLIN. Quo bibet elexs, ossa inisque tegunt. Im. phot. D/58083. D/75164. IP 186. VARONE, Imagines 275. – Ectypum MARICHAL. LOMMATZSCH, CLE 2061; ENGSTRÖM, CLE 280; DIEHL, PWV2 635 add. p. 62; BALDI, IP p. 58–60 n. 77; HUNINK, Graffiti 472 cum versione Germanica; WACHTER 836 cum versione Germania. – R. ENGELMANN, BPhW 28, 1908, 382 sq.; W. HERAEUS, Hermes 48, 1913, 453 = Kleine Schriften 184; H. ARMINI, Coniectanea epigraphica (Göteborgs Högskolas Årsskrift 29, 4), Göteborg 1923, 32; M. DELLA CORTE, Historia 8, 1934, 362 sq. (AE 1935 sub n. 106); ID., in In memoria Parvan 99–104 cum im. del. n. 4; H. ARMINI, Eranos 34, 1936, 126; J. CARCOPINO, Mus. Helv. 5, 1948, 45–49; ID., Études2 63–71) cum versione Francogallica; D. ATKINSON, JEH 2, 1951, 9; BALDI, Pompei 32 sq.; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 80 n. 105b (errore inscriptionis nota numeri posita 6826); M. GUARDUCCI, Arch. Class. 17, 1965, 243–245 cum im. phot.; GIGANTE, Civiltà 188; VARONE, Presenze giudaiche 44–51. 95 adn. 33c; BALDI, Anatema 69; GIORDANO – KAHN, Ebrei3 109; A. VARONE, in Unexpected voices 130; CUGUSI, Per un nuovo corpus 142; H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 344 sq. (AE 2013, 265); LOHMANN, Graffiti 202. 382 D 9. QVOBIBII, quod in im. phot. a. 1957 sumpta etiamtum bene cernitur, nunc periit. Quod restat, legerim TIỊLIIXSOSSAINISQVIITIIGVNT, nisi quod de FII haesitavi (litt. pone T et R, litt. ante L et P [cuius circulus valde apertus aegre cernitur] fuisse potest, ex quo an TRIPLIIXS = triplex colligi possit in ambiguo manet). Ex im. del. supra p. 716 publici iuris facta vocem pone BIBIIT, quam MAU non expedivit, DIEHL relex[-], ENGSTRÖM pelexs (= paelex) legerunt; quo bibet [Pel(l)ex] s[a]ssa [c]inisque tegunt ex suo apographo DELLA CORTE (quam lectionem repetivit BALDI), qui explicat qui (debuit quo) libat Pellex saxa cinisque tegunt; quo bibet felexs ossa cinisque tegunt GUARDUCCI (quam sequuntur GIGANTE et CUGUSI) ex im. phot.; quo bibe⟨t⟩ triplex posca [c]inisque tegunt VARONE. Titulus hucusque non plene explicatus est. ENGELMANN ex exemplo a SOGLIANO (qui im. del. non praebet) typis exscripto duas optiones (suppl. bibit olim, ignes vel quo bibit [ipse merum, nunc] ossa cinisque tegunt[ur]) temere considerans denique in ambiguo reliquit (tegunt[ur] haesitans suppl. et H. HOPPE, ThLL s. v. cinis, 1073, 30–31). DELLA CORTE (assentientibus CARCOPINO, GIORDANO – KAHN) sine ullis argumentis firmis titulos hunc et 6820 in unum trahit et cum aliis titulis metricis earundem aedium a Pompeiano aliove quodam christiano, qui post Vesuvii eruptionem domum exploraret, scriptum esse contendit (contra dixerunt e. g. ATKINSON, GUARDUCCI, VARONE), quod non est cur subtilius refutetur. Opiniones a DELLA CORTE et CARCOPINO prolatae in eo differunt, quod ille titulum hunc et alios ibidem scariphatos mox post a. 79 scrip-

1899

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI tos iudicat, cum hic eos saec. II vel III tribuat. De qua re valde dubitandum est: ante omnia difficile est intellectu, quomodo fossores post Vesuvii eruptionem, sive annis proximis, sive saeculis sequentibus, parietes faucium domus terra vacuefacere potuerint, ut tot titulos scaripharent. Sunt nihilo minus qui ut DELLA CORTE eos paulo post a. 79 scriptos esse contendant, quod iam SOGLIANO proposuerat: ita haesitans ENGSTRÖM (vide infra); ARMINI, Eranos (quod inconstanter non negat GIGANTE) putat scriptorem fortasse significare voluisse cellam vinariam eruptione Vesuvii vel incendio facto mortuorum ossibus et cinere plane opertam; BALDI, Pompei credit fossores mox post eruptionem in domum penetrasse (p. 33 praeterea v. l. quaelibet pellex vel quaelibet [su]pellex exhibet, rationi contrarie). Melius GUARDUCCI (assentiente CUGUSI) paelicis somnium nova lectione felexs = felix (quod re vera iam HERAEUS coniecerat) substituit haec fere temptans: cinerem non esse Vesuvii, sed rogi funebris, quem superstites una cum ossibus defuncti collegerint, inter quae calicem ei carum additum esse; ad ossa cinisque tegunt cf. OV. met. 7, 521 ossa cinisque iacent. Neque haec explicatio dubiis caret (parvus error metricus bĭb-, ubi i producta requiritur, ignosci potest): calicis mentio in versu non fit, qui igitur subaudiatur necesse est (quod fieri potest, si praesumimus scriptorem ex quodam opere poetico deperdito hausisse, de quo unum solum versum laudaret). Denique quo sensus ancipitis est: sunt qui idem ac ubi esse putent; ita HERAEUS et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 119 sq., qui alia similia Pompeiana collegit. – Sunt qui vivet intellexerint, quod rei metricae congrueret; primus ENGSTRÖM quaesivit, an vivet = vivit pro vixit steterit (praeterea formam perfecti anomalam bibiit ad pentametrum restituendum fingens, sane audacter); eodem fere modo ARMINI, Coniectanea dubitat an versus quo vivet paelex? ossa cinisque tegunt percipiendus. Quae omnia parum verisimilia videntur; ut alia taceam, v loco b Pompeis perraro usurpatur (vide VÄÄNÄ3 NEN, Latin vulgaire 51 sq., qui duo tantum exempla nominis Vibii scribendi ratione Viv- reddita cognovit). – Quod legit VARONE triplex non ilico reici potest (re vera EGO quoque primum ad RIP legendum propensus fui), quod quo modo autem explicandum sit, obscurum manet. – De scribendi ratione felexs cum e loco i cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulH. S. gaire3 23 ad tit. 1357 (ibi hoc testimonium adde). 6826 Tit. extat in aedium VI 16, 7 membri A (faucium) pariete meridionali 52 cm ab angulo inter meridiem atque occasum versus, 124 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus et evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/75155. VARONE, Imagines 276. M. DELLA CORTE, Historia 8, 1934, 364 sq. (AE 1935 sub n. 106); ID., in In memoria Parvan 100 cum im. del. n. 5. 106 sq. (inde G. MILANESI, Sancta Maria, Milano 1936, 164); D. ATKINSON, JEH 2, 1951, 10; VARONE, Presenze giudaiche 43–47 n. 33a. 95 n. 33a; MAULUCCI VIVOLO, Test. giud. crist. 90; H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 345 sq.; LOHMANN, Graffiti 382 D 10. POSPRVI MAU et DELLA CORTE in schedis Pompeis in praefectura archaeologica et Berolini in Academia servatis, EGO autem POSPRVS legi (haesitavi litt. quarta utrum P an T legi debeat, pariete iterum inspecto tamen litt. P adhaerendum praetuli). MAU sequens DELLA CORTE ex coniectura post ruinam intellegit; quoquo modo litt. quarta legi debet, omnino utique reicienda est opinio a DELLA CORTE prolata haec verba a christiano quodam scripta esse post eruptionem Vesuvii (ut et tit. 6819–6821. 6825, de quibus vide supra ad eos tit.); contra dixerunt acriter iam ATKINSON et VARONE. Quod ad lectionem vulgatam a MAU statutam attinet, si

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI ultima re vera I et non S esset, pos(t) prui(nam) cum eo intellegi licet (pruina fortasse per metonymiam de frigore [cf. C. WICK, ThLL s. v. pruina, 2385, 6–12], nescio an sensu erotico); de scribendi ratione pos, quae saepissime in titulis legitur et quam testantur GLOSSARIA (vide H. VON KAMPTZ, ThLL s. v. post, 156, 60–157, 45), Pompeis obvia cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 71 et B. W. FORTSON – R. E. WALLACE, Glotta 79, 2003, 25 (contra quod MAU propius iocum inverso litterarum ordine conicit, nimis artificiosum est). Praetulerim autem in lectione a nobis constituta POSPRVS perseverare et Posp⟨o⟩rus = Phosphorus intellegere (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 36). Phosphor(us) cognomen Romae usitatissimum (SOLIN, Namenbuch2 416 sq.). Scribendi ratio Pospo- saepius in titulis redit; et secunda litt. o omissa syncope explicari potest (cf. amphras tit. 4811 et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 44), nisi de mero errore scripturae agitur. – Quam alteram optionem POSTRVS supra rettulimus explicari nequit; post⟨e⟩rus? (*Posteri cognomen non extat). Est pentameter parvo errore bibet, ubi ī producta requiritur (idem error in tit. 3948 redit). H. S. 6827 Tit. rep. in aedium VI 16, 7 atrii B pariete posteriore. Periit, nec im. phot. servantur. SEILER, Casa degli Amorini dorati 25; LOHMANN, GrafH. S. fiti 382 D 12. 6828 (cf. p. 739 [ad tit. 7096–7098]) Tit. extat in aedium VI 16, 7 peristylii F pariete occidentali 35 cm ab aditus, qui ducit in membrum R, poste meridionali, 167 cm a pavimento, scriptus litteris modice tenuibus nunc v. 1 abrasis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit A. VARONE a. 1988 et 1992, recognovit H. SOLIN a. 2004. Im. phot. D/58088. D/75151. D/75152. VARONE, Imagines 279. DIEHL, PWV2 79; WACHTER 71 cum versione Germanica. – DELLA CORTE, Case ed abitanti3 79 n. 102 a; GIGANTE, Civiltà 47 adn. 23; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 225 sq.; FRANKLIN, Pompeis difficile est 113 n. 105 cum versione Anglica; H. SOLIN, in Variation and Change 102 sq.; LOHMANN, Graffiti 202. 349. 357 adn. 1327. 382 D 27 cum im. phot. et del. p. 425 sq. 1 corrige lapsum calami in ΜΝΗCΘΗ; intellege (ἐ)μνήσθη. Bene excepit MAU: Primogenes, servus publicus, Caesaris meminit (male de Caesaris servo cogitant F. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI, 229 et VARONE). WACHTER coniunctivum μνησθῇ ‘Primogenes publicus memor esto Caesaris’ intellegit, vix recte, nam μνησθῇ semper fere obiecto caret. Caesarem Neronem esse temere DELLA CORTE putat, cum in Poppaei Habiti, necessarii Poppeae Sabinae, aedibus scriptum sit. – De formula ἐμνήσθη aut μνησθῆ ἐπʼ ἀγαθῷ, cf. supra ad tit. 4189. H. S. 6829–6830 Tit. rep. in aedium VI 16, 7 peristylii F porticuum orientalis et septentrionalis columnae angularis facie orientali, in podii tectorio gilvo. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 6829 JOSHEL – PETERSEN, Material life 76; LOHMANN, Graffiti 205. 382 D 15. JOSHEL – PETERSEN Cinnamum servum iudicant, quod fieri potest, certum autem non est. H. S. 6830 Tit. rep. infra tit. praecedentem. LOHMANN, Graffiti 382 D 16. Pont[t]us Mau, potuit et Pon[ti]us. Cum Pontus alibi Pompeis non appareat, gens Pontia tit. IV 8310. X 8047, 5. 8053, 163 a. 8058, 69 confirmata (cf. et CASTRÉN2 206 sq. n. 317). H. S. 6831–6834. 6836–6837 (cf. p. 739 [ad tit. 7096–7098]). Tit. H. S. rep. in aedium VI 16, 7 porticu F.

1900

POMPEII 6831 Tit. extat in aedium VI 16, 7 peristylii F porticus septentrionalis columna tertia ab oriente procedentibus in facie septentrionali 140 cm a solo, scriptus litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/75167. VARONE, Imagines 280. LOHMANN, Graffiti 383 D 19. 1 scriptum est QVIIDAM (litt. A transversa caret). Quedam loco quidam stare potest (nisi est quaedam), et scriptor fortasse exemplo exordii fabulae Aesopiae cum quidam pauper, quod Pompeis saepius occurrit (vide supra ad tit 3136), nisus est. H. S. 6832 Tit. rep. in peristylii F porticuum septentrionalis et occidentalis columna angulari. Periit, nec im. phot. servantur. Im. phot. manu libera a MAU exarata Berolini in Academia servata, ubi litterarum formae cursivae observantur. JOSHEL – PETERSEN, Material life 76; LOHMANN, Graffiti 383 D 20 cum im. phot. et del. p. 424. JOSHEL – PETERSEN Marcum servum iudicant, quod fieri potest, si Marcus nomen servile factum est (ut patet, praenomina interdum, quamquam raro, etiam servis imposita sunt). H. S. 6833 Tit. extabat in domus VI 16, 7 peristylii F porticus occidentalis columna secunda a septentrionibus inspicienti. Periit, restat figura gladiatoris tantum 80 cm a solo. Contulit a. 1992 A. VARONE, recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/75147 (figura gladiatoris). LANGNER, Graffitizeichnungen 18 adn. 47. 47 adn. 280; im. del. (e SEILER, Casa degli Amorini dorati 48 fig. 44) tab. 37 fig. 773 (inscriptio non redditur); LOHMANN, Graffiti 205. 383 D 20 cum im. phot. et del. p. 424 (gladiatoris fig. tantum). SVPIIS supra figuram gladiatoris scriptum secundum MAU lectionis certae, interpretatio autem obscura. Super nomen gladiatori aptum esset. Aut forma corrupta Successi cognominis Pompeis usitatissimi? H. S. 6834 Tit. extat in aedium VI 16, 7 peristylii F porticus occidentalis columna tertia a septentrione procedentibus in facie inter meridiem ac occidentem versus 136 cm a solo, scriptus litteris modice crassis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1988 et 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58089. D/75146. VARONE, Imagines 279. JOSHEL – PETERSEN, Material life 76; LOHMANN, Graffiti 205. 383 D 23 cum im. phot. et del. p. 425. Litt. duae NN in nexu sunt (quod vidit et VARONE). De Cinnamo cf. tit. 6829. H. S. 6835 Tit. extat in aedium VI 16, 7 peristylii F porticus occidentalis columnae secundae a meridie procedentibus facie meridionali 146 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. G/159 (a. 2004 sumpta). VARONE, Imagines 280. LOHMANN, Graffiti 383 D 24. Lectio certa. Pompeis confirmatae sunt gentes Rubellia et Rubria (CASTRÉN2 213 n. 336 sq. (cf. et v. l. Rubrisius tit. 839). H. S. 6836 Tit. extat in aedium VI 16, 7 peristylii F porticus orientalis columna secunda a septentrione procedentibus, in facie meridionali 113 cm a solo, scriptus litteris modice tenuibus nunc aliquantum evanidis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/75168. VARONE, Imagines 280. LOHMANN, Graffiti 383 D 25. Legendum est amabis S[- - -]. H. S.

CIL IV Suppl. 4 6837 Tit. extat in eadem columna, in facie orientali 146 cm a solo, scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Contulerunt etiam gladiatoris imaginem sub tit. exaratam. Im. phot. D/75144. VARONE, Imagines 281. LANGNER, Graffitizeichnungen 18 adn. 47. 46 adn. 265; n. 880 in disco tantum; LOHMANN, Graffiti 205. 383 D 26. H. S. 6838 Tit. rep. in tabernae VI 16, 10 pariete meridionali, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servatur. DIEHL, PWV2 88 cum add. p. 61; GEIST, PW2 88 sq. n. 16 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 99 n. 313 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 473 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 100); WACHTER 51. – A. SOGLIANO, NSA ser. 5, vol. 5, 1908, 55 n. 2 (AE 1908, 223); ID., in Miscellanea Ceriani, Milano 1910, 249 sq. (AE 1911 sub n. 244); A. W. VAN BUREN, Rend. Pont. Accad. Arch. 28, 1954/56, 33; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 79 n. 103 b; SMALLWOOD, Documents Gaius – Nero 434a; C. GIORDANO, Sylva mala 3, 1982, 5; FRANKLIN, Pompeis difficile est 97 n. 81 cum versione Anglica; WALLACE, Introduction 94 sq. n. 211. Ad Claudium, qui acclamatione imperatoria XVII die Solis, 24. mensis Maii anni 50 salutatus est, SOGLIANO referendum putat, DIEHL et DELLA CORTE et HUNINK autem ad Neronem, cuius octava acclamatio anno 61 et duodecima anno 67 in diem Solis ceciderunt, dies autem non erat 24. mensis Maii. Itaque non constat hic titulus quam rationem cum 6841 habeat ubi mentio Kalendarum et Neronensis fit (vide ibi). – Miro sane modo FRANKLIN contendit imperatorem, i. e. Claudium illo die Pompeis fuisse; item miro modo GIORDANO vocabulum imperator pro vocativo ducit. H. S. 6839–6844 Tit. rep. in aedibus dell’Ara massima VI 16, 15–17; de quibus vide STEMMER, Casa dell’Ara massima. Litterae inscriptionum hodie vix cernuntur teste STEMMER. H. S. 6839 Tit. extat in aedium VI 16, 15 membri A (faucium) pariete meridionali 125 cm ab angulo inter meridiem et occidentem versus, 126 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. G/160. D/113321. VARONE, Imagines 281. DIEHL, PWV2 338; WACHTER 595 cum versione Germanica. – A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 64 n. 21. – STEMMER, Casa dell’Ara massima 17. 57 adn. 537. H. S. 6840–6843 Tit. frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. H. S. 6840 Tit. rep. in faucium A pariete septentrionali. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 64 n. 22; STEMMER, Casa dell’Ara massima 17. 57 adn. 537. – Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Ex apographis a SOGLIANO et MAU exaratis ʼΑθην[- - -] legendum proponi potest. H. S. 6841 Tit. rep. in atrii B pariete orientali anteriore inter fauces A et proximam portam. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 64 n. 23; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 79 n. 103 c; STEMMER, Casa dell’Ara massima 21. 41 adn. 166, qui vidisse videtur, cum im. del.; FRANKLIN, Pompeis difficile est 126 n. 131 cum versione Anglica. 1 inter X et X in apographo a STEMMER publici iuris facto signum ] simile cernitur. – 2 K K NIIRONIIS solum, sine II finali, dat STEMMER; littera finalis necesse est iam dudum evanida fuerit, quia et apud SOGLIANO deest. – Inter

1901

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 2 et 3 extat apud SOGLIANO et in apographo STEMMER signum cruciforme circulo cinctum. Mentio Neronensis (quidcumque est) terminum ante quem atrii tectorio dat. H. S. 6842 = CLE 2057 Tit. rep. infra tit. praecedentem. LOMMATZSCH, CLE 2057; ENGSTRÖM, CLE 285; DIEHL, PWV2 30 cum add. p. 61; GEIST, PW2 62 sq. n. 57 cum versione Germanica; STORONI MAZZOLANI, Iscrizioni funerarie 320 sq. n 156 cum versione Italica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 99 n. 7 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 103 sq. n. 165 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 72 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 19 n. 2 cum im. del. et cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 474 cum versione Germanica; WACHTER 1030 cum versione Germania. – A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 64. n. 24. 192 (cum lectione correcta); A. MAU, RM 1908, 263 sq. (cf. AE 1909 sub n. 116); RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 324; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 70. 72; GIGANTE, Civiltà 209 sq. adn. 46–47; J. KEPARTOVÁ, LF 106, 1983, 187 sq.; R. DANESE, Stud. Urb. ser. B 59, 1986, 54; STEMMER, Casa dell’Ara massima 21; VARONE, Erotica Pompeiana 28 sq. cum adn. 22; ID., Kodai 13/14, 2003/04, 88; CANTARELLA, Pompei 30 (ubi errore 1520; cum versione Italica); WALLACE, Introduction 77 n. 137; DOSI, Eros 150 cum versione Italica; E. THIBAUT, Oebalus 3, 2008, 329 n. 36 cum versione Francogallica (male); HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. 1 ex. pin[xit Apelles]. – 2 ex. [illa nitet] legendum et supplendum esse perspicit MAU, RM, quem sequuntur AUCTORES omnes. 1 de ratione vidi(t) scribendi (sc. litt. T finali omissa) vide VÄÄNÄNEN 70. – 2 de ratione pupa(m) mea(m) scribendi (sc. litt. M finalibus omissis) vide VÄÄNÄNEN 72, insuper MAU, RM 263 sq., qui recte observat ex litt. M finali non perscriptam syllabam vocabuli pupa(m) altera positione non fieri longam (locis similibus allatis). 1 “La Venere dipinta da Apelle, ossia l’Afrodite Anadiomene dipinta per il tempio di Asclepio a Coo e poi trasferita a Roma al tempo di Augusto, godeva presso gli antichi di notevole fama” VARONE 29 adn. 22; cf. OV. Pont. 4, 1, 29–30. am. 1, 14, 33–34. ars 3, 401, vide insuper quae scribunt GIGANTE et BALDI. Artificium alterum in inscriptionibus Pompeianis laudatur in tit. 3691 (cf. supra ad tit.) – 2 vocabulum pupae i. q. Anglice “sweetheart” significare non sine probabilitate contendit KEPARTOVÁ, cf. DANESE quoque. Auctorem carminis esse ingenium cultiorem putat STEMMER, qui amplius agit de aedibus, ubi inscriptio reperta est, et de eis, qui in his aedibus habitabant. P. K. 6843 Tit. rep. infra tit. praecedentem. STEMMER, Casa dell’Ara massima 21, qui -NVS vidit. H. S. 6844 Tit. rep. in pariete externo inter ostia VI 16, 15 et 16. Periit, nec im. phot. servantur. STEMMER, Casa dell’Ara massima 15 qui vidisse videtur, cum im. del. STEMMER partem superiorem L litterae vidisse videtur (cuius reliquiae etiam in exemplo a MAU typis exscripto notantur). H. S. 6845–6848 Tit. rep. in aedibus VI 16, 26. 27. H. S. 6845 Tit. rep. in aedium VI 16, 26 atrii B pariete occidentali, intranti a dextra, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 185 n. 2. 6846 Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 185 (sine num.). H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 6847 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. Salu͆tem. DIEHL, PWV2 343; WACHTER 669 cum versione Germanica. – A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 185 n. 1. H. S. SALV͆TEM SOGLIANO, rectius ut videtur. 6848 Tit. extat in aedium VI 16, 26–27 membri L pariete occidentali 132 cm ab angulo inter septentriones et occidentem versus, 186 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus nunc praesertim in initio versuum valde corrosis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/113320. VARONE, Imagines 281. 1 litt. C periit. – Lectio certa. H. S. 6849 Tit. extat in aedium VI 16, 28 tablini F poste septentrionali 26 cm ab angulo occidentali, 181 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus, in initio versuum 3–4 valde detritis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. G/161. D/11319. VARONE, Imagines 282. DIEHL, PWV2 412; WACHTER 945 cum versione Germanica. – A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 276 n. 3 (vide im. infra); V. SAMPAOLO, PPM 5, 1994, 939 n. 16 cum im. phot. Lectio certa; minus accurate 3 , 4 SA[-]S XVII SOGLIANO. Interpretatio autem obscura. – 6 scil. lateres WACHTER haesitans. H. S. 6850 Tit. extat in aedium VI 16, 28 tablini F poste septentrionali 20 cm ab angulo occidentali, 181 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus nunc admodum evanidis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. G/162. VARONE, Imagines 282. Lectio plus minus certa videtur, interpretatio autem obscura. Cum MAU canistipus in ind. vocab. p. 756 sensus obscuri collocet, J. DAHEIM – J. BLÄNSDORF, in Petroniana 105 Canistipus nomen proprium explicant; vox autem nihili esset. EGO haesitans Quid canis, Tipus intellegendum proposuerim. Tipus (ita scriptum et in tit. AE 1988, 141) forma Tiphi cognominis aspiratione carens; de quo vide SOLIN, Personennamen2 565. Canis est forma canendi verbi, nisi animalis nomen contumeliose de hominibus adhibitum, quod etiam Pompeis tit. 8898 redit. H. S. 6851–6853 Tit. rep. in aedibus VI 16, 29. Perierunt, nec im. phot. servantur. Contulit A. VARONE ad im. del. Pompeis in tabulis servatas. H. S. 6851 Tit. rep. in aedium VI 16, 29 faucium A pariete meridionali, prope ostium, in tectorio albo. Im. del. s. n. VARONE, Imagines 282. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 280 n. 5; CASTRÉN2 239 sq. n. 454, 15 (de C. Vettio Firmo); ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 230 sq. H. S. 6852 Tit. rep. in aedium VI 16, 29 atrii B pariete occidentali, intranti a sinistra, inter fauces A et proximam portam, in tectorio albo. Im. del. s. n. VARONE, Imagines 282. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 280 n. 8; CASTRÉN2 239 sq. n. 454, 15 (de C. Vettio Firmo); ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 230 sq. H. S. 6853 Tit. rep. in aedium VI 16, 29 atrii B pariete occidentali, intranti a dextra, intra fauces A et proximam portam. Im. del. s. n. VARONE, Imagines 283. DIEHL, PWV2 767; GEIST, PW2 88 sq. n. 15 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 475 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 100); WACHTER 55 cum versione Germanica. – A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 280 n. 10; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 325; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 230; WALLACE, Introduction 69 n. 104. copo SOGLIANO, fortasse recte (re vera quaeri potest, quidnam sit coco; GEIST male nominativum quasi sit cocus

1902

POMPEII intellegit); cum Coponiis aedium vicinarum VI 16, 28 coniungit ESCHEBACH, nescio an recte. – 1 ex. [re]vert͆ it praeH. S. tulerit WACHTER. 6854–6857 Tit. rep. in aedibus VI 16, 35. H. S. 6854 Tit. rep. in aedium VI 16, 35 atrii B pariete occidentali, intranti a dextra, inter fauces A et proximam portam. Periit, neque im. phot. servantur. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 361 n. 1; CASTRÉN2 213 n. 335, 1 (de Roscia). H. S. 6855 Tit. extat in aedium VI 16, 35 andronis G pariete septentrionali 170 cm in orientem scalarum (membri I), 125 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus nunc evanidis. Contulit a. 2004 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2017 H. SOLIN. [- - -]ος οὐδὲν φίλιον. Im. phot. G/209–211. D/113318. SOLIN, 1060674. 1060676 (a. 2017). VARONE, Imagines 283. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 361 n. 2 (vide im. supra); ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 231 sq. SOGLIANO, neque melius successit MAU; tertiam Θ esse putat VARONE, nescio an recte (linea transversa potius aliena est). H. S. 6856 Tit. extat in aedium VI 16, 35 andronis G pariete septentrionali 103 cm in occidentem ab angulo unde itur in membrum H, 120 cm a solo, scriptus litteris tenuibus (LANGNER tab. 11 fig. 206 neglegenter in triclinio H collocat). Recognovit a. 2006 et iterum a. 2008, tertium a. 2017 H. SOLIN. Im. del.; im. phot. G/599 (a. 2011). VARONE, Imagines 284. KRENKEL, PI p. 69; HUNINK, Graffiti 476 cum versione Germanica. – A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 361. 362 n. 3 cum im. del. fig. 2; ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 231 sq.; MAULUCCI VIVOLO, Graffiti figurati 176 cum im. del. (e MAU supra p. 718 repetita); LANGNER, Graffitizeichnungen 35 adn. 187. 43. 108 adn. 686; im. del. tab. 11 fig. 206 (e MAU supra p. 718). Inscriptionis restat ROMA (neque MAU plus vidit); viri figura sub inscriptione aegre cernitur (VARONE super ROMA sibi legere visus est ROMANVS, unde hodie nihil cernitur). MAU, ind. geogr. p. 768 Roma nomen urbis affert, quod fieri potest, praesertim si figuram feminae ducimus (in ea re LANGNER p. 35 ambigit, utrum de imagine feminae an viri agatur); fortasse autem figura, si feminae, cuidam Romanae pertinere potest, cuius nomen breviate redditum est. H. S. 6857 Tit. rep. in aedium VI 16, 35 membri M pariete meridionali, in podii tectorio rudi. Periit, neque im. phot. servantur.

A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 362 (sine nota numeri) cum im. del. (vide im. supra). Litteris magnis, quarum in media altitudine sunt scripH. S. tae litterae parvae C A N SOGLIANO. 6858–6860 Tit. rep. in aedibus VI 16, 36. 6858 Tit. rep. in aedium VI 16, 36 peristylii G pariete septentrionali, in tectorio coloris incerti, carbone scriptus. Periit, nec im. phot. servantur.

CIL IV Suppl. 4 CASTRÉN2 189 n. 242 (de Mario). H. S. 6859 Tit. rep. in aedium VI 16, 36 peristylii G porticuum septentrionalis et orientalis columna angulari, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 364 n. 5; CIPROTTI, sched. 1959. V͆a(le) Anthus SOGLIANO. – Mateius vel M. Ateius CIPROTTI (et EGO eius nescius), id quod fieri potest. Ambae gentes Pompeis testatae sunt, cf. CASTRÉN2 139 n. 50. 189 n. 245. H. S. 6860 Tit. (a refectoribus nostri temporis errore inverse suo loco repositus) extat in aedium VI 16, 36 triclinii H pariete meridionali 180 cm ab angulo inter meridiem et orientem versus, 93 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2004 A. VARONE, recognovit a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. G/207–209. D/113317. VARONE, Imagines 284. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 367 n. 7. v(ale) Sogliano. H. S. 6862 Tit. rep. in aedium VII 4, 8 andronis p pariete septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. WEEBER, DWH 48 n. 111 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 541 cum versione Germanica; WACHTER 1308 cum versione Germanica. H. S. 6863 Tit. rep. in tabernae VIII 3, 9 pariete occidentali, in tectorio rudi (in eodem pariete ac tit. 4924). Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. H. S. 6864 Tit. rep. in aedium IX 5, 11 culinae r (culinam esse patet ex foco servato) pariete dextro, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. manu libera a MAU (qui a. 1877 descripsit) exarata in schedis Berolini in Academia servatis. DIEHL, PWV2 13; GEIST, PW2 44 sq. n. 37 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 105 n. 329 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 872 cum versione Germanica; WACHTER 7 cum versione Germanica. – RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 326; ILIESCU – SLUSANSKI, Latin 20 n. 1; WALLACE, Introduction 54 n. 48; VAN ANDRINGA, Quotidien 17; LAFORGE, Religion privée 172 (male ex SOGLIANO, NSA 1877, 251, ignara editionis MAU); LOHMANN, Graffiti 349. 3 “lege ACRATVS; secunda potest esse G, sed lineola illa fortuita potius habenda est” MAU in schedis. Praeter ullam necessitatem ILIESCU – SLUSANSKI Acratum illum Neronis imperatoris libertum (PIR2 A 95) habent; nota Acrati cognomen et alibi Pompeis Romaeque saepius innotuisse (SOLIN, Namenbuch2 785). – De scribendi ratione domus pro dom⟨in⟩us VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 43 (de littera i omissa; contra -m- pro -mn- merus lapsus scriptoris esse videtur). De scribendi ratione servo pro servos vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 29. 80 (s omissa merus error scriptoris esse videtur, ut suspicatur et VÄÄNÄNEN). A sinistra MAU in schedis exhibet inscriptionem hanc alt. 0,012: IGETA FIILIX (secunda potest esse et C; cf. ACRATVS ~ AGR-). Intellegendum est fortasse Hiceta felix. Cognomen Hicetes Hiceta (de quo vide SOLIN, Personennamen2 1078) Pompeis redit in tit. 4244 (vide supra ad tit. 4244); sed potest fuisse et femininum Hicete Hiceta (de quo vide SOLIN, l. l.). H. S. 6865 Tit. rep. in aedium IX 5, 11 membri p pariete septentrionali. Periit, nec im. phot. servantur. Im. del. charta perlucida a MAU (qui a. 1877 descripsit) exarata in schedis Berolini in Academia servatis (v. 2 duo ultima vocabula in alia im. del. repetuntur). DIEHL, PWV2 473; GEIST, PW2 54 sq. n. 21 parum accurate, cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 110 n. 48 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP p. 74 n. 104 cum versione Italica, parum accurate, cf. A. VARONE, Riv. Stud. Pomp. 2, 1988, 271; MOREAU, Inscriptions de

1903

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Pompéi 56 sq. partim; cum versione Francogallica; WEEDWH 20 n. 12 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 873 cum versione Germanica; WACHTER 1119 cum versione Germanica. – Cf. A. SOGLIANO, Atti Acc. Sc. Nap. n. s. 12, 1931/32, 361–374; G. DELLA VALLE, RIGI 18, 3/4, 1934, 5 sq. 12 sq. 18 sq.; SCHILLING, Religion romaine 383–388; MAIURI, Pompei ed Ercolano2, 130 = Mestiere3 138. 642 (hic cum versione Italica); PISANI, Testi latini2 124 n. B37; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 57 (de Venere fisica; non diiudicat); WAGENVOORT, Pietas 193 sq.; VARONE, Erotica Pompeiana 38 sq. cum versione Italica; E. THIBAUT, Oebalus 3, 2008 n. 327 n. 30 cum versione Francogallica; LAFORGE, Religion privée 164 cum versione Francogallica. 172; WEEBER, Pompeii 64 cum versione Germanica; A. VARONE, in Roman courtesan 96 sq. 1 [Grat]ae SOGLIANO, NSA 1877, 251 ob amphoram tit. 5800 in harum aedium culina repertam (quem sequuntur LAFORGE et WACHTER). – 2 [perp]etuo primum suppl. ZANGEMEISTER notat MAU in schedis. – 4 fortasse alia manu scriptus est; in. restat pars litt. quae ex im. del. aut C aut R legi potest. – [oblivisca]rus pro [oblivisca]ris haesitans coniecit VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 87 (ubi alia exempla exitus -rus pass. 2. pers. sing.; hunc exitum subesse iam suspicatus erat ZANGEMEISTER apud MAU). VARONE (cui assentitur KRZYSZOWSKA p. 74) autem inter v. 3 et 4 alium versum admittit (cuius vestigium videtur in exemplo a MAU typis exscripto) et sinistra supplet exempli causa reicias; in im. del. autem illud vestigium exiguum erasum videtur. De Venere fisica, quae Pompeis tantum testata est (redit in tit. 1520 et X 928; cf. et Mefitis fisica tit. huius Corporis vol. X 203 Grumenti), egerunt DELLA VALLE, SCHILLING; WAGENVOORT; COARELLI, in Pompei. La vita ritrovata 86– 90; KRZYSZOWSKA, Cultes privés 71–74; M. T. D’ALESSIO, I culti a Pompei, Roma 2009, 118; A. LEPONE, Scienze dell'Antichità 22, 3, 2016, 102–107; D. NONNIS, ibid. 251– 253. Cum multis VIRIS DOCTIS SCHILLING (assentientibus e. g. ÉTIENNE, Vie quotidienne 241 et WAGENVOORT et F. SPOTH, ThLL s. v. physicus 2063, 21–25) fisica mutuatum ex gr. φυσική esse putat (huic explicationi assensae sunt F. BIVILLE, in Latin vulgaire – latin tardif VI 225. 233 et MILNOR, Graffiti VIII); MAIURI de Venere genetrice cogitat. Iam ZANGEMEISTER (ad tit. 1520) autem hoc epitheton cum nominibus Fisius al. conexerat, et huic interpretationi ut ita dicam Italicae tantidem assensi sunt. Mihi quidem certe de vocabulo Italico agitur (ita et PISANI et COARELLI): nemini, qui quidem rem calleat, in pluribus titulis saeculi primi fisica pro physica scriptum esse probabitur, eo magis quod de cultu deae ut ita dicam generis publici agitur; quodammodo comparandum videtur cum osc. físías, umbr. fisio, H. S. lat. fida (cf. praesertim SOGLIANO). 6867–6881 Tit. rep. a. 1900 in villa fundi Acunzo in pago Boscoreale (de cuius situ cf. G. STEFANI, Sylva mala 12, 2000, 11–16). Tit. extabant Pompeis in Antiquario in pila, quae a. 1943 in bello omnium gentium secundo deleta est (de qua re cf. GARCÍA Y GARCÍA, Danni di guerra 176 sq. 184). Conferri potest tantum tit. 6868 ad im. phot. C/664 (a. 1914). – Tit. 6867–6869. 6871. 6872. 6880. 6881 imagines del. manu libera a MAU exaratae Berolini in Academia servatae, in quibus litterarum formae cursivae observantur. H. S. 6867 Tit. rep. in pilae facie nescio qua, in tectorio albo, scriptus lapide rubro. WEEBER, DWH 132 n. 439 cum versione Germanica; WACHTER 923 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 437 (ex MAU); WALLACE, Introduction 48 n. 24. Cerdo sine dubio cognomen, ut in tit. sequentibus. H. S. 6868 Tit. rep. in alia pilae facie, in tectorio albo, scriptus lapide rubro. Ad im. phot. contulit H. SOLIN a. 2007. BER,

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Im. phot. C/664 (a. 1914 sumpta). VARONE, Imagines 475. DIEHL, PWV2 638; WEEBER, DWH 78 n. 242 cum versione Germanica; WACHTER 922 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 437 (ex MAU); G. STEFANI, Sylva mala 12, 2000, 12 sq. cum im. phot.; GARCÍA Y GARCÍA, Danni di guerra 177 cum sola im. phot. fig. 420. Haesitat MAU, qui supra p. 748 Cerdonem cognomen explicat (similiter STEFANI), sine dubio recte; p. 756 autem cerdo inter vocabula collocat, operarium igitur interpretatur (item H. BANNIER, ThLL s. v. cerdo, 858, 10), minus probabiliter; cf. ad inscriptionem sequentem. H. S. 6869 Tit. rep. in tertia pilae facie. WEEBER, DWH 132 n. 440 cum versione Germanica; WACHTER 924 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 437 (ex MAU). sodalibus lapsu calami WEEBER. Per paronomasiam Cerdo quidam cerdones salutat, nisi alii sodales Cerdonis nomine intellegendi sunt; nota cognomen Cerdonis saepius Pompeis testatum esse Romaeque usitatissimum. H. S. 6871 Tit. rep. infra tit. 6867. M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 437 (ex MAU). H. S. 6872 Tit. rep. infra tit. praecedentem, in podii tectorio rudi. M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 437 (ex MAU). – CASTRÉN2 237 n. 443, 3 (de L. Veratio Vestale). H. S. 6873 Tit. rep. tit. 6870, ad sinistram. DIEHL, PWV2 434a; GEIST, PW2 90 sq. n. 22 partim; cum versione Germanica; KRENKEL, PI p. 62 partim; cum versione Germanica; BALDI, IP 82 n. 128 cum versione Italica; lapsu mentis “il 29 marzo” vertit; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 182 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 148 n. 515 partim; cum versione Germanica; WACHTER 1015 cum versione Germanica. – GAHEIS, Altrömisches Leben 3, 18; M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 437 (ex MAU). 4 oṇṇọnẹra vẹṭo ẹra(- - -) DIEHL (cui adsentitur BALDI) temere. H. S. 6874 Tit. rep. infra tit. 6869, in podii margine superiore. H. S. 3 fortasse ex Alexa risum. 6877 Tit. rep. ad dextram tit. 6874. DIEHL, PWV2 442; GEIST, PW2 96 sq. n. 40 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 156 n. 543 cum versione Germanica; WACHTER 872 cum versione Germanica. – MAYESKE, Bakeries 43 adn. 7 (merces soluta est pane et denario); ST. MROZEK, MROZEK, Prix et rémunération 70. 74. 81; ID., in Studien AG 707 sq. (de pretio operariorum, simili modo ut videtur ac MAYESKE); P. KRUSCHWITZ, Gymnasium 106, 1999, 236 sq.; WALLACE, Introduction 69 n. H. S. 105; TRAN, Dominus tabernae 96. 6878 Tit. rep. in quarta pilae facie. H. SOLIN, in Variation and Change 100 adn. 16. Est inscriptio Latina Graecis litteris scripta (parum accurate MAU): ΓΡΑΝΙVϹ. – Cf. tit. sequentem et supra ad tit. 21*. H. S. 6879 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Eodem modo scriptus ac tit. praecedens. H. S. 6882 Tit. rep. Boscoreale in villa in loco Pisanella effosso. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20577), scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2008 et tertium a. 2009 H. SOLIN. Im. phot. D/58049–D/58051. VARONE, Imagines 476. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 38; GEIST, PW2 38 sq. n. 13 cum versione Germanica; WEEBER, DWH 114 n. 390 cum versione Germanica; WACHTER 42 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 435 (ex MAU); RUBIO – BEJA-

1904

POMPEII RANO,

Doc. ling. Lat. 327; G. STEFANI, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 56; ADAMS, Regional Diversification 68. LVPII aegre cernitur; ultima litt. huius vocabuli (a MAU male reddita) A esse videtur; tuetur quod in tit. 6695 litt. A est. In fine FILIC[- - -] MAU, cui adsentitur ADAMS, est FELIC[- - -], i. e. felic[iter] (ita et DELLA CORTE et VARONE; FIILIC perperam MARICHAL); nota MAU litt. F male reddidisse (quae formam plus minus n. IV 10 apud ZANGEMEISTER tab. I respondentem exhibet). De Lupercalibus, quorum mentio cum iisdem hominibus tit. 6695 redit, vide VAN ANDRINGA, Quotidien 155. H. S. 6883 Tit. rep. ibidem. Pompeis inter reposita descripsit MAU, ibi non iam extat; nec im. phot. servantur. M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 435 (ex MAU); G. STEFANI, Riv. Stud. Pomp. 9, 1998, 48; GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 327 (ex DELLA CORTE). H. S. 6884–6886 Tit. rep. Boscoreale in villa rustica q. d. RossiFilangieri, in vestibuli columna nescio qua. H. S. 6884 Tit. rep. in tectorio albo. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20518), scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2004 H. SOLIN; iterum una contulerunt a. 2011. Nuncquam mi libuit crura mea confringere. Im. phot. D/58025. D/95658 = IP 169. VARONE, Imagines 475 cum nova lectione. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 744; WACHTER 808. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 421 n. 1 a (ex MAU); H. SOLIN, in Latin vulgaire – latin tardif VIII, 61 sq; GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 307 (ex DELLA CORTE). Lectio plus minus certa, nisi quod in LIBVIT pone primam litt. I altera linea verticalis brevior extat, quam primo lineam secundam litt. II = E legi; VARONE autem fortuitam putat, recte ut videtur. In CONFRINGIIRII litt. R aliquantum incerta (fortasse scriptor litt. F et R cursivarum lineas male adumbravit); eiusdem verbi primae litt. II = E linea secunda valde brevis evenit. nuncquam milibus crura mea coni….. dedit MAU ex apographo suo charta perlucida exarato editioni addito. conf[r]inga[…] aut confu[…] DIEHL supplet (hoc excluserim); MILIIBVS … CONVNCERO pro CONIVNXERO MARICHAL in schedis, quod admitti nequit. Totum legerunt nuncquam mi lebus crura mea confringat SOLIN, in Latin vulgaire; nuncquam mi libuit crura mea confringere VARONE melius (cui assentitur H. SOLIN, in Veikko Väänänen 25). Nova lectione effusio scriptoris manifesta fit: noluit numquam crura sua confringere (crura frangere erat locutio communis); causa talis desiderii, quod ioculator Pompeianus patefecit, videlicet ignota. – Initium inscriptionis pentametri speciem prae se fert, pars autem altera soluta oratione scripta. – De scribendi ratione nuncquam (eadem forma redit in tit. 1837) vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 55 (de CQ pro q; de assimilatione nasalis cum occlusiva apud EUND. p. 66, ubi haec forma deest, adde igitur inter huius generis assimilationes quen quisque al.). – Ind. perf. libuit hic ad irrealitatem denotandam usurpatum (de qua re cf. HOFMANN – SZANTYR, Syntax und Stilistik 326–329). H. S. 6885 = CLE 1932. Tit. rep. in tectorio albo. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20522), scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2004 et iterum a. 2008, tertium a. 2011 H. SOLIN. [O, f]ormonsa domus domino veneranda futura, hospitibus [- - -] Im. phot. D/58025. D/95658 = IP 169. VARONE, Imagines 475. – Ectypum MARICHAL.

CIL IV Suppl. 4 LOMMATZSCH, CLE 1932; DIEHL, PWV2 672; GEIST, PW2 86 n. 3 cum versione Germanica. WEEBER, DWH 165 n. 565 cum versione Germanica; WACHTER 815 cum versione Germania. – M. DELLA CORTE, NSA, ser. 5, 18, 1921, 421 n. 1b; ID., Giornale d’Italia die 21 Febr. 1940; GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 307 (ex DELLA CORTE); MILNOR, Graffiti 179 adn. 87 cum versione Anglica. 1 in. mancus, deest hexametri prima syllaba, quam ⟨en⟩ rest. MAU (DIEHL), ⟨o⟩ GEIST, quod melius ad linguam poeticam quadrat; praeterea periit litt. F. – 2 ḥos ṇị ḅuci DIEHL; hospitibus DELLA CORTE ex suo apographo, recte (assentiuntur VARONE et WACHTER); [fidis grataque semper eris] temere suppl. DELLA CORTE, Giornale d’Italia. Agitur de versu hexametro non vituperando, quem secutus est non constat utrum alter hexameter an pentameter. Propositum versuum in ambiguo manet. H. S. 6886 Tit. rep. in podii tectorio rudi. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20518), scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit a. 1988 A. VARONE, recognovit a. 2006 et iterum a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/58019. D/95575 = IP 80. VARONE, Imagines 475. – Ectypum MARICHAL. GEIST, PW2 92 sq. n. 32 cum versione Germanica; BALDI, IP 13 n. 14 cum versione Italica; WEEBER, DWH 149 n. 524 cum versione Germanica; WACHTER 992 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 417 (ex MAU); W. JASHEMSKI, Archaeology 10, 1967, 41; EAD., AJA 77, 1973, 36; EAD., Gardens of Pompeii 214 cum adn. 48 (p. 355); E. MARÓTI, Oikumene 3, 1982, 229 adn. 32; L. SERRA, Summa 9, 62, 1992, 25; A. VARONE, in Territorio vesuviano 20 cum im. phot. p. 19; G. STEFANI, Uomo e ambiente nel territorio vesuviano. Guida all’Antiquarium di Boscoreale, Pompei 2002, 80 cum versione Italica; WALLACE, Introduction 69 sq. n. 106; ROBERTS, Life and Death 170 cum im. phot. coloribus efficta. 3 litt. M ante CCC male scripta linea tertia caret. Patet palos adhibitos esse vitibus colendis. JASHEMSKI credit palos qui non sunt acuti ad regulas compluviatas usurpatos esse; contra dicit MARÓTI (illius verba fortasse male interpretans), qui vinitorem eos posterius acuere in animo habuisse putat. Porro conferendi sunt tituli sequentes. Summa duorum palorum generum est MCCC, qua de H. S. causa lectioni a MAU datae adhaerendum est. 6887–6897 Tit. rep. Boscotrecase in villa fundi q. d. Santini (perperam MAU 6997–6889 tribuit eidem villae ac tit. 6884–6886). Extant omnes Pompeis inter reposita. H. S. 6887 Tit. rep. in cellae nescio cuius pariete. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20581), scriptus litteris tenuibus. Contulit et apographum charta perlucida exaratum fecit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/58063. D/58065. D/95642 = IP 152. VARONE, Imagines 470. Im. phot. transluc. MARICHAL 70, 12. DIEHL, PWV2 404; GEIST, PW2 92 sq. n. 31 cum versione Germanica; BALDI, IP 13 n. 15 cum versione Italica; WEEBER, DWH 523 cum versione Germanica; WACHTER 993 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 19, 1922, 477 (errore inscriptionis nota numeri posita 3887); P. CIPROTTI, SDHI 20, 1954, 348; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 418 sq. n. 943 i; W. JASHEMSKI, AJA 77, 1973, 36; EAD., Archaeology 10, 1067, 41; EAD., Gardens of Pompeii 214 cum adn. 47 (p. 355); E. MARÓTI, Oikumene 3, 1982, 229; A. VARONE, in Territorio vesuviano 20; WALLACE, Introduction 70 n. 107. 2 pone MAGNO linea verticalis est, fortasse extranea. H. S. – 3 I litt. periit. – SVN paries, scribe igitur sun(t). 6888 Tit. rep. ibidem. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20581), scriptus litteris tenuissimis. Contulit et apo-

1905

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI graphum charta perlucida exaratum fecit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 et iterum a. 2008 H. SOLIN. Im. phot. D/58063. D/58066. VARONE, Imagines 470. BALDI, IP 13 sq. n. 16 cum versione Italica. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 19, 1922, 477; P. CIPROTTI, SDHI 20, 1954, 348; ROSTOVTZEFF, SEHRE II2 564 sq. adn. 23; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 418 n. 944 l; E. MARÓTI, Oikumene 3, 1982, 228. 2 INBA[- - -]CA[- - -]VI legendum. – 3 LI periit. – FLOV, quod legit MAU, incertum: prima esse potest et P, nisi NOV legendum (nunc litt. quam MAU L legit restat pars superior lineae verticalis tantum quae an lineam curvam litt. O rendere possit non constat; cetera perierunt). pali quadri fl… DELLA CORTE, Case ed abitanti3; in ba[- - -] pali quadri nov(i) ROSTOVTZEFF, in pa[rvo?] pali quadri nov(i) MARÓTI, apographon autem lectionem in parvo, seducentem quidem non admittit; rursus lectio pali quadri novi ad rem apte convenit; porro ambo signum suprascriptum D, in exemplo a MAU typis exscripto omissum, recte notam numeri explicant. Vocabulum pone quaH. S. dri omisit BALDI. 6889 Tit. rep. ibidem. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20573), scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis. Contulit et apographum charta perlucida exaratum fecit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. charta perlucida a MAU exarata Berolini in Academia servata. Im. phot. D/58044. D/95662 = IP 173. VARONE, Imagines 470. M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 19, 1922, 477 (ex MAU); VILLE, Gladiature 321 adn. 212; LANGNER, Graffitizeichnungen 51 adn. 308. 100 adn. 647. n. 1054 in disco tantum. 1 in. M periit. – 2 periit. De genere gladiatorum nihil traditum est. – 1 M quid sibi voluerit, incertum; fortasse m(urmillo). – 2 fortasse Co[mm]otus, quod tamen hucusque cognomen non innotuit, alia autem nomina Co- incipientia cum exitu -otus non praesto sunt; si tamen posito primam litt. pone lacunam C loco O esse, Coniunctus conicere ausim, quod Pompeis occurrit cognomen P. Sittii duoviratus candidati CASTRÉN2 222 n. 381, 3 (idem sine dubio Coniunctus nomine carens tit. 712. 2938. 3425), alii 3340, 15. 7817. – 3 APOLLONIVS MAU im. del.; APOLLOṆIS VARONE recte ut videtur, lineas tres, quae sequuntur, non interpretans. Lineae pone S, quas VARONE interpretari non periclitatur, legendae videntur aut IAI aut IAS. Cum requirantur duo gladiatores, cogitavi de Apollon(ius), Isias (hoc cognomen saepius feminis impositum etiam nomen viri Ἰσιᾶς repraesentare potest: e. g. tit. huius Corporis vol. VI 11344). – 5 alia manu plus ad dextram scriptus; de simplificatione geminatae -llVÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 61, qui porcelus appellativum putat (ut apparet ex indice p. 136), sine dubio autem est cognomen (vide H. SOLIN, in Veikko Väänänen 41) – Numeri v. 1 et 3 utrum sint LXXV et LXXXIV an l(iber) H. S. XXV et XXXIV intellegendi quaerit VILLE. 6890 = CLE 1935 Tit. rep. in ea villa nescio ubi. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 17004), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1888 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. del. manu libera a MAU exarata in schedis Berolini in Academia servatis. – Im. phot. D/58006–D/58008. D/ 95660 = IP 171 (partim). 172. VARONE, Imagines 471. – Ectypum MARICHAL. ENGSTRÖM, CLE 151; LOMMATZSCH, CLE 1935; DIEHL, PWV2 315 cum add. p. 62; WEEBER, DWH 113 n. 381 cum versione Germanica; WACHTER 1085 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 19, 1922, 477; ID., Iuventus 43; ID., Giornale d’Italia 22 Febr. 1940; M. GALDI

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI apud DELLA CORTE, Case ed abitanti3 418 n. 942–943 h; NIELSEN, Thermae et Balnea I 128 cum adn. 43. 1 litt. B restat linea verticalis. – voc. CARUS litt. U formam uncialem plus minus n. IV 10 apud ZANGEMEISTER tab. I respondentem exhibet. 2 [confert gaudia blanda tibi] supplet M. GALDI apud DELLA CORTE, Case ed abitanti3. De unctoribus i. e. genere quodam servorum, qui in balP. K. neis serviebant, vide NIELSEN. 6891 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 17004), scriptus litteris tenuissimis. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit et im. del. charta perlucida fecit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58006–D/58008. D/95660–D/95661 = IP 171–172. VARONE, Imagines 471. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV21112 (ex DELLA CORTE, NSA); WACHTER 1510 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA, ser. 5, 19, 1922, 477; ID., NSA ser. 6, 5, 1929, 474 n. 247, fig. 6 (p. 473); ID., Giornale d’Italia 22 Febr. 1940; ID., Case ed abitanti3 419 n. 945; ID. in schedis Berolinensibus; P. CUGUSI, Stud. Philol. Valent. 11, 2008, 46. Im. del. a MAU (qui non expedivit) supra p. 721 publici iuris facta plus minus accurate litterarum formas reddit. Quisquis auget….. alium…….. DELLA CORTE 1922; Quid vos augerem? Miserere alium voluistis! | Cresce(n)s hic se celat. Salute(m)! DELLA CORTE 1929 et 1940 et 1965 et in schedis Berolinensibus pessime corrupit addito versu novo (accepit CUGUSI); 1 in. quạḍ DIEHL; 1 ex. volueris, 2 curat VARONE nescio an recte. EGO non expedivi. H. S. 6892 = CLE 2056 Tit. rep. ibidem. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20578), scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58052–D/58055. D/95663/4 = IP 174. VARONE, Imagines 472. – Ectypum MARICHAL. ENGSTRÖM, CLE 283; LOMMATZSCH, CLE 2056; DIEHL, PWV2 596; GEIST, PW2 66 sq. n. 71 partim; cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 124 n. 102 cum sola versione Hispanica; BALDI, IP 106 n. 168 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 74 sq. cum im. del. (ficta?) et cum versione Italica; WEEBER, DWH 39 n. 80 cum versione Germanica; WACHTER 1060 cum versione Germanica. – A. MAU, RM 23, 1908, 267; G. ZOTTOLI, A & R 11, 1908, 357–360; G. OLIVIERO, RFC 39, 1911, 385 sq.; M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 19, 1922, 475; RUBIO – BEJARANO, Doc. ling. Lat. 328; R. MARICHAL, REL 36, 1958, 36 sq.; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 419 n. 944 n; VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 24 cum adn. 1. 73; PISANI, Testi latini2 125 B39; GIGANTE, Civiltà 189 sq. adn. 40–49; B. BALDWIN, Emerita 49, 1981, 145–148; THOMPSON, Romans and Blacks 108 adn. 86 (p. 210 sq.) cum versione Anglica; WEEBER, Humor 49 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 55 sq. cum adn. 71; R. ÉTIENNE, in Rue 58 cum sola versione Francogallica; CONTINO, Iscrizioni volgari 73 n. 17. 102; COURTNEY, Musa lapidaria 146 sq. 354 n. 152; R. WACHTER, ZPE 121, 1998, 77; G. ROCCA, Oebalus 2, 2007, 127–133 (de aedeo amplissime, sed parvo fructu tractavit); GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 349 (ex DELLA CORTE, NSA); SPAL, Poesie 101–112 cum im. phot. fig. 15 et versione Germanica; L. GRAVERINI, in Lettori latini e italiani 34–37 cum versione Italica. De forma scripturae vide MARICHAL. – 2 ex. edo legendum esse putat ZOTTOLI; cum qua opinione congrueret im. del. a CANALI – CAVALLO publici iuris facta (quae autem ficta videtur). 1–2 de ratione nigra(m) scribendi (sc. litt. M finali utroque loco omissa) vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 73 (v. 1 de nigra(s) resolvendo cogitat ZOTTOLI, DELLA CORTE Nigra(m) i. e. nomen proprium scribere vult [i. q. proposuit iam ZOTTOLI], omnia minus apte). De ratione verbi aedeo

1906

POMPEII (i. e. edo) scribendi, si quidem ita legendum est (vide supra), vide VÄÄNÄNEN 24 cum adn. 1, ubi recte adnotat scriptorem syllabam finalem huius vocabuli corrupisse ex verbo video praecedenti (cf. e. g. COURTNEY 354). – 2 mora(m) intellegere vult DELLA CORTE, haud recte ex metro. Utrum de puellis nigris loquatur colore corporis (sicut habet BALDWIN) an capillorum (sicut habet MAU, RM), haud satis certum est. – De colore nigro mororum quasi proverbialiter dicit MART. 1, 73, 5. 8, 64, 7. Interpretationes proponunt permultas VIRI DOCTI, quas composuit VARONE 56 adn. 71, omnes minus aptas (inter quas videas e. g. MAU, RM, OLIVIERO, adde BALDWIN), quam ob rem eas hic repetere nolimus. Copiam interpretationum maxime auget ZOTTOLI, qui refutat opinionem a WICK (vide supra p. 721) propositam et affert explicationes quinque. Primum verba mora libenter aedeo idem fere quod nigram libenter amo (sc. verbum aedeo sensu erotico positum, ut fieri potest) significare possunt. Deinde cogites de titulo scripto a viro, cui displicuerunt nigrae; hac re permotus nigris carbonibus (quas carbones esse vult ZOTTOLI vilissimos, sed vide infra) ardere dicit eum, qui nigram amat. Quem insuper potius mora edere velle quam nigram amare, cum videat aliquam. (Unde titulus cum carmine Pompeiano altero 1520. 9847 [de quo vide supra ad tit. 1520 et infra ad tit. 9847] conferendus). Tum vocabulum Nigra(m) v. 1 fortasse pro nomine proprio habendum est. Quarto nigra i. q. perfida esse potest. Postremo carbonem esse nomen cuiusdam morbi (unde cum hoc carmine in manu haberes quasi i. q. lingua Francogallica double entendre nominatur), cui remedium haberetur succus mororum. Quarum explicationum secundam aestimavit maxime veri similem ZOTTOLI; quam opinionem sequitur VARONE. Paulo aliter quidem (et rectius, ut putaverim) partem hexametri alteram explicat COURTNEY, cum putet eum, quisquis amat nigram, nigris carbonibus sc. carbonibus re vera non incensis i. e. amore nullo ardere debere. SPAL varias opiniones accurate examinavit, is quoque tamen ab interpretatione certa et definita desistit. De hexametri initio quisquis amat satis est exempla Pompeiana afferre: tit. IV 1173. 1824. 1898. 3033(?). 3199. 3200d. 4091. 4200. 4659. 4663. 5186. 5272. 6782. 6892. 8745. 9130. 9202 (si quis). 10023. Neue Forschungen 264 n. 18. 266 n. 66; huc pertinere possunt tit. 1565a. 2357. 3074. 5115. 10138. Neue Forschungen 266 n. 65, ubi solum quisquis al. legitur, quamquam et alia carmina eodem initio utuntur; idem valet in tit., qui solum vocabulum quis continent (tit. 2291. 2946 [carbone scriptus, non pictus]. 4468. 5115. 7297e. 7522. 8138). P. K. – H. S. 6893 = CLE 2050 Tit. rep. ibidem. Extat scriptus litteris tenuibus Pompeis inter reposita (inv. n. 17005), ubi contulit A. VARONE a. 1988; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Caesarịṣ Augusti femina mater eras +[- - -]. Im. phot. D/58009–D/58010. D/95659 = IP 170. VARONE, Imagines 473. – Ectypum MARICHAL. ENGSTRÖM CLE 278; LOMMATZSCH, CLE 2050; DIEHL, PWV2 80 cum add. p. 61; KRENKEL, PI 67 cum versione Germanica; BALDI, IP 40 sq. n. 57 cum versione Italica; CANALI – CAVALLO, Graffiti latini 270 sq. cum versione Italica; WEEBER, DWH 168 n. 580 cum versione Germanica: WACHTER 73 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 19, 1922, 477; BANNIER, ThLL s. v. femina, 456–457; E. MAGALDI, Riv. Stud. Pomp. 2, 1936/ 37, 151; ROSTOVTZEFF, SEHRE I2 249 adn. 31; DELLA CORTE, sched. 1962; E. CAMPANILE, Maia 17 (= n. s. 1), 1965, 268 sq.; DELLA CORTE, Case ed abitanti3 416 n. 939 c; W. D. LEBEK, ZPE 24, 1977, 25–31; GIGANTE, Civiltà 233 sq. n. 76–77; J. KEPARTOVÁ, Klio 66, 1984, 200; P. CUGUSI, ZPE 61, 1985, 23 sq.; A. VARONE, Riv. Stud.

CIL IV Suppl. 4 Pomp. 2, 1988, 271; CUPAIUOLO, Tra poesia e politica 87; U. PAPPALARDO, in Peinture de Pompéi I 253 sq.; N. BAGLIVI, Da una scrittura esposta (CIL IV,6893) a questioni di famiglia e matrimoni, di sesso e potere, Caserta 2008, 219 p. (amplissime, sed parvo fructu); G. POLARA, Vichiana 4. ser. 11, 2009, 151–153 (recensus praecedentis); H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 346; MILNOR, Graffiti 127 cum versione Anglica. ex. ERAṬ MAU, ERA(T) VARONE, ERAS SOLIN, qui pone S vestigia lineae transversae fortasse litt. T vidit. Inscriptio non satis intellecta. WEEBER tripliciter in linguam Germanicam vertit, opiniones AUCTORUM antiquorum comprehendens (vide infra quoque): “Die Mutter des Kaisers war eine Frau. Oder: Die Frau des Kaisers wurde Mutter. Oder: Die Frau des Kaisers war Mutter.”, adnotans rationes omnes haud satis placere, cum prima ex ordine verborum, altera ex tempore verbi imperfecto, tertia e sententia vana haud satis probabilis sit. Nec de tempore, quo titulus inscriptus est, nec de femina, de qua loquitur (si quidem de femina certa nec in universum loquitur), constat. Cogitabant VIRI DOCTI de Livia, uxore Augusti (LOMMATZSCH, CLE), Iulia, filia Augusti (ROSTOVTZEFF, DELLA CORTE, Case ed abitanti3, GIGANTE, PAPPALARDO; contra dicit KEPARTOVÁ), Atia, matre Augusti (CAMPANILE, LEBEK [qui putat femina significare idem fere quod mortalis, sed vide supra]; quem sequitur CUGUSI), Agrippina, matre Neronis (MAGALDI, qui putat eum qui titulum inscripsit incestus accusantem dicere voluisse fere: Agrippina et mater [sive amica sim.] et uxor Caesaris Augusti). “È evidente l’ironia tautologica contro la propaganda augustea” CANALI – CAVALLO minus apte. – Utrum e domo, ubi inscriptio reperta est, et ex incolis huius domus aliquid discendum sit unde cognoscas quem Caesarem Augustum intenderit is qui titulum inscripsit, nescio (sed vide BALDI). Haec omnia nunc ex nova lectione eras retractanda sunt. P. K. 6894 Tit. rep. infra tit. 6891. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 17005), scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2006 H. SOLIN. Im. phot. D/58009. D/58011. D/95656 = IP 167. VARONE, Imagines 473. – Ectypum MARICHAL. DIEHL, PWV2 546; WACHTER 485 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 19, 1922, 477 (ex MAU); LEPPIN, Histrionen 191 sq. (ubi aliam bibliographiam invenies). Puncta ubique inter vocabula posita. – 2 VA non est nexu scriptum (litt. V formam cursivam plus minus n. IV 10 apud ZANGEMEISTER tab. I respondentem exhibet). De quaestione quis sit hic Actius, cf. supra ad tit. 1903. H. S. 6895 Tit. rep. in villae peristylii columna nescio qua, in tectorio albo. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20519), scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Im. phot. D/58020. D/95587 = IP 93. VARONE, Imagines 473. – Ectypum MARICHAL. M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 19, 1922, 477 (ex MAU); CASTRÉN2 179 sq. n. 207, 6 (de Q. Iunio). H. S. 6896 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20519), scriptus litteris modice tenuibus penitus scariphatis. Contulit A. VARONE a. 1988; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Im. phot. D/58020. D/95587 = IP 93. VARONE, Imagines 473. – Ectypum MARICHAL. M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 19 1922, 477 (ex MAU); GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 353 (ex DELLA CORTE). 2 puro ex coniectura DELLA CORTE; legendum est Suren[tino] (ita et VARONE). Vinum Surrentinum saepius in

1907

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI amphoris Pompeis repertis commemoratur. Scriptor igitur mentionem duorum vinorum optimorum facere voluit. H. S. 6897 Tit. rep. in villae pariete atrii rustici, scriptus carbone. Extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20575). Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Im. del. manu libera a MAU (qui a. 1905 descripsit) exarata in schedis Berolini in Academia servatis. – Im. phot. D/ 58045. D/95598 = IP 103. VARONE, Imagines 474. GEIST, PW2 92 sq. n. 30 partim; cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 19, 1922, 470; ROSTOVTZEFF, SEHRE II2 565 adn. 23 (partim); DELLA CORTE, Case ed abitanti3 419 n. 944 m; A. VARONE, in Territorio vesuviano 20 cum im. phot; GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 343 sq. (ex DELLA CORTE, NSA). 3 punctum pone ACEPI extat (ita et MAU in schedis). – 6 post VCR◦ (quod lectionis probabilis est) aut CENLI aut CERILIC (nisi CV- aut CC-) legere mihi visus sum (MAU in schedis valde aliter ac in exemplo typis exscripto legit; quae schedae quoque praebent CEN aut CERI); quid autem sibi voluerit, plane obscurum. Videtur de notis administrationis villae agi. – 4 in. M. XXXV DELLA CORTE. – 5 pabul(i) spo(rtae) XX ROSTOVTZEFF, GEIST, recte ut videtur; pabu(la) spo(liata) DELLA CORTE, Case ed abitanti, VARONE. – 6 [l]ucrum DELLA CORTE. – 7 med(ica) ROSTOVTZEFF, qui de re optime disserit; med(icam) DELLA CORTE, Case ed abitanti; [herbam] H. S. med(icam) VARONE. 6898–6902 Tit. rep. Boscoreale in villa rustica, quam in fundo suo eruderandam curavit I. Zurlo. Perierunt nec im. phot. servantur. H. S. 6898 Tit. rep. in villa nescio ubi. M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 460 (ex MAU); E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 131; LEPPIN, Histrionen 191 sq. De quaestione quis sit hic Actius, cf. supra ad tit. 1903. H. S. 6899 Tit. rep. in villa nescio ubi. M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 460 (ex MAU); E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 129; M. BONARIA, Maia 11 (= n. s. 1), 1959, 234 sq.; LEPPIN, Histrionen 272 sq. Agi videtur de Paride pantomimo de quo cf. supra ad tit. 1294. H. S. 6900 Tit. rep. in villa nescio ubi. M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 460 (ex MAU); VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 21. 80; SABBATINI TUMOLESI, Gladiatorum paria 89 n. 62. Muner(ibus) Eri[- - -] DELLA CORTE nescio an lapsu quodam, [- - -] munerebu(s) [- - -] VÄÄNÄNEN, SABBATINI TUMOLESI, quae ad munera gladiatoria refert. H. S. 6901 Tit. rep. in villa nescio ubi. M. DELLA CORTE, NSA ser. 5, 18, 1921, 460 (qui ex apographo a MAU confecto transcripsit). Honeno Guia(?) DELLA CORTE temere. Ex im. del. temptare possis Honerio Suro. Honerii gentilicium Romae et in Latio testatum. H. S. 6902 Tit. rep. in villa nescio ubi. DIEHL, PWV2 203; WACHTER 360 cum versione Germanica. – M. DELLA CORTE, NSA, ser. 5, 18, 1921, 460 (ex MAU); PISANI, Testi latini2 119 n. B11; CASTRÉN2 166 sq. n. 161. 2 aḅios post Mau CETERI; ex im. del. a MAU confecta patet tamen lectionem valde incertam esse. Duos Fabios fortasse Celerem et Memorem esse haesitans cogitat CASTRÉN (exemplis ab eo allatis adde tit. 3841 Fabius Memor cum Celere). – De n omissa vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 67. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 6903 Tit. rep. Scafati, in villae prope oppidi coemeterium a. 1905 effossae peristylii columna. Tit. extat Pompeis inter reposita (inv. n. 20515), scriptus litteris modice tenuibus. Contulit a. 1988 A. VARONE; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Im. phot. D/58017. D/95655 = IP 166. VARONE, Imagines 477. M. DELLA CORTE, NSA 1923, 284; GARCÍA Y GARCÍA, Scavi 373 (ex DELLA CORTE). 1 litt. S ultima deest, certe autem scriptor Apriles voluit. De accusativo Apriles post Nonis cf. tit. 8013 Idibus Martia(s) et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 116, ubi adde (cf. H. SOLIN, in Veikko Väänänen 42) – 2 est CVCVR, i. e. cucur(ri). H. S. 6905 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ostii aedium V 3, 9, infra tit. 6701. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV268; HUNINK, Graffiti 317; WACHTER 1396 cum versione Germanica. – E. MAGALDI, Atti Acc. Arch. H. S. Nap. n. s. 11.2, 1929/30, 140. 6907 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ostii aedium V 4, 13. Periit, nec im. phot. servantur. DIEHL, PWV2 72; WACHTER 1397 cum versione Germanica. Quod in exemplis alphabeti Pompeianis nusquam alibi litt. Y apparet, fortasse MAU litt. secundam male Y pro X legit; tuetur quod X deest; cf. H. SOLIN, Die Graffiti, in W.

1908

POMPEII KOLBMANN – H. SOLIN, Architekturwände. Römische Wandmalerei aus einer Stadtvilla bei Stazione Termini in H. S. Rom, Berlin 2006, 103 adn. 51. 6908 Tit. rep. in aedium V 4, a (M. Lucretii Frontonis) faucium 1 pariete septentrionali, in tectorio rubro. Periit. E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 383 cum im. del. n. c (p. 384); LOHMANN, Graffiti 167. 370 B 2 cum im. phot. et im. del. p. 406. H. S. 6909 Tit. rep. infra tit. praecedentem, extat 206 cm ab angulo occidentali, 100 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus. Contulit a. 2012 A. VARONE, recognovit eodem anno H. SOLIN. Im. phot. G/674 (a. 2011). VARONE, Imagines 235. DIEHL, PWV2 60; WACHTER 1385 cum versione Germanica. – E. M. MOORMANN – S. L. WYNIA, in PETERS, Casa di Lucretius Fronto 383 (AE 1993, 456), qui litt. A – N valde corrosas viderunt; LOHMANN, Graffiti 167 (confuse). 370 B 3. Nunc restant litterae usque ad N. H. S. 6910 Tit. rep. in aedium VI 16, 29 atrii B pariete occidentali, inter portam primam et secundam a septentrione, scriptus colore vel lapide rubro in tectorio albo. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 280 n. 11.

Sequuntur addenda et corrigenda ad tit. n. 7016–7021

7016. 7018 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ost. aedium V 2, i (delle Nozze d’argento). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 7016 Tit. rep. in tectorio fusco. H. S. CASTRÉN2 139 n. 51, 1 (de C. Atilio). 7017. 7019 Tit. rep. in pariete externo ad dextram ost. aedium V 2, h (del Cenacolo). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 7017 Tit. rep. in tectorio fusco. CASTRÉN2 168 n. 168, 1. G. Plaminius pro C. Flaminius? MAU; Gelaminius? SOGLIANO apud MAU; ex apographo a MAU confecto facile Flaminius legi potest (CASTRÉN hic haesitans Flaminium quendam videt). H. S.

7020. 7021 Tit. rep. in monumento quod est extra portam Nolanam, in lapide sepulcrali Aesquilliae C. f. Pollae AE 1911, 71 scripti. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 7020 Tit. rep. in eius inscriptionis sepulcralis v. 3 lapide rubro scriptus. WACHTER 1218 cum versione Germanica. – G. SPANO, NSA ser. 5, 7, 1910, 390 (AE 1911, 71). H. S. 7021 Tit. rep. in eiusdem inscriptionis v. 7 carbone scriptus. G. SPANO, NSA ser. 5, 7, 1910, 390 (AE 1911, 71). DIANIISIS SPANO, recte. De scribendi ratione litt. n ante s omittendae vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 68. Sine dubio idem Dianensis subscripsit tit. 2993 (de quo vide supra p. 1560 ad tit. 2993). Cron. Pomp. 5, 1979, 75 n. 5. 8. 77 n. 14, fortasse et 8486b. H. S.

Sequuntur addenda et corrigenda ad tit. n. 7055–7108

7055–7058 Tit. rep. in pariete externo ad dextram postici 12 aedium V 1, 18 (degli Epigrammi). Frustra quaesiverunt A. VARONE et H. SOLIN, neque im. phot. servantur. 7055 Tit. rep. supra podium. Mentionem gentis Meviae CASTRÉN2 192 n. 252 hic videt (igitur intellegendum esset Mebi, venio), fortasse recte; contra MAU, ind. cogn. p. 751 inter cognomina affert. H. S. 7056 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Paris v͆a(le). Cf. M. BONARIA, RE suppl. X, 1965, 483; LEPPIN, Histrionen 272–275.

Agi videtur de Paride pantomimo, de quo cf. supra ad tit. 1294. H. S. 7057 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Imagines del. a M. DELLA CORTE et a MAU manu libera exaratae Berolini in Academia servatae (quarum a MAU facta praeferenda). W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = Naturalia non turpia 228 cum versione Anglica; GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 141; S. LEVIN-RICHARDSON, Class. Journ. 108, 2013, 329 cum versione Anglica; D. KAMEN – S. LEVINRICHARDSON, in Ancient Sex 240 cum versione Anglica. Teste tit. 1265a, ubi fortasse eadem Phyllis redit, lectio certa videtur. H. S.

CIL IV Suppl. 4 7058 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Lege S[i]lvestrum. Casus obliqui cognominis Silvester non raro in secundam declinationem transeunt. Hoc testimonio ostenditur peculiaritas linguae colloquialis. H. S. 7059 Tit. extat in domus V 2, h faucium a pariete occidentali 58 cm ab aditu, qui ducit ad atrium d, 146 cm a pavimento, scriptus litteris tenuibus penitus scariphatis (exceptis litt. prima et secunda S, quarum illa tenuissima evasit). Contulit et apographum charta perlucida exaratum faciendum curavit a. 1992 A. VARONE; recognovit a. 2004 H. SOLIN. Im. phot. D/75720. VARONE, Imagines 218. PWV2 375; WACHTER 592 cum versione Germanica. – CASTRÉN2 141 n. 59, 5 (de Aufidia Successa); ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 135 sq.; H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 346. Scribendi ratio Suscessa fortasse exemplo suscipiendi verbi explicari potest (cf. tit. christianum ICVR n. s. 3875 Suscessus; suscipiendi verbi scriptura opposita succepto tit. AE 1988, 215). – Aedium dominam Aufidiam Successam fuisse arbitrario ESCHEBACH (assentiente R. BIUNDO, Athenaeum 91, 2003, 85 sq.) putat, non diiudicat DELLA CORTE, Case ed abitanti3 106 sq. H. S. 7060 cf. CLE 1940 adn. Tit. rep. in aedium V 2, g aditus a pariete occidentali. Periit, nec im. phot. servantur. ENGSTRÖM, CLE 133; LOMMATZSCH, CLE 1940 adn. MAU (assentientibus ENGSTRÖM et LOMMATZSCH) hic hexametri principium videt, quod fieri potest, incertum autem manet. H. S. 7061 Tit. rep. in muro externo ad sinistram ost. aedium V 6, b, carbone scriptus. Periit, nec im. phot. servantur. Primogenius redit tit. 1463; cf. supra ad tit. 1463, ubi de eius interpretatione. – De Piero, qui hic et fortasse in tit. 7063 salutatur et qui ipse tit. 7062 scripsit; cuius nomen saepius alibi parietibus Pompeianis inscriptum est, cf. supra ad tit. 1901. H. S. 7062 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, carbone scriptus. Periit, nec im. phot. servantur. G. DELLA VALLE, A & R ser. 3, 5, 1937, 148; DELLA CORTE, Amori e amanti 37 cum versione Italica. puer male DELLA VALLE. De gente Apronia e Latio oriunda vide CASTRÉN2 136 n. 37, de Apronia Secundina ibid. 136 n. 37, 1. Idem Pier, qui tit. praecedentem scripsit, saepissime Pompeis memoratus est (cf. supra ad tit. 1901). H. S. 7063 Tit. rep. infra tit. praecedentem, carbone scriptus. Periit, neque im. phot. servantur. Sine dubio eadem Apronia Secundina tit. praecedenti salutata, quae hic cognomine caret, eundem Pierum salutat. H. S. 7064 Tit. rep. eodem loco ubi tit. 7062. Periit, nec im. phot. servantur. Cf. CASTRÉN2 170 n. 181, 4 (de P. Gavio). H. S. 7065 = CLE 2051 Tit. rep. in muro externo ad dextram ost. aedium V 6, c, igitur prope insulae angulum orientalem. Periit, nec im. phot. servantur. LOMMATZSCH, CLE 2051; WACHTER 302 cum versione Germanica. – G. ZOTTOLI, Atti Acc. Sc. Nap. n. s. 1.2, 1910, 205 sq. (AE 1912 sub n. 10); M. DELLA CORTE, JRS 16, 1926, 148; GIGANTE, Civiltà 158 adn. 37. 232 sq. adn. 71–72; CASTRÉN2 202 sq. n. 301, 2; P. KRUSCHWITZ, Arctos 38, 2004, 45 sq. cum versione Germanica; WALLACE, Introduction 95 n. 212; MILNOR, Graffiti 116–118 cum versione Anglica. Utrum nomen Proculam errore (ut putant MAU et antiquiores) an malevolenter ad hominem pathicum deridendum (ita habent e. g. ZOTTOLI, ENGSTRÖM, DELLA CORTE) pro Proculum inscriptum sit, haud satis certum est. De viro in hac inscriptione laudato et officiis eius vide supra ad tit. 1122.

1909

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI Formula pudoris ingenui recurrit in carminibus CATULLI (61, 79) et PROPERTII (2, 24, 4), cf. LOMMATZSCH, CLE et GIGANTE. Fragmentum eiusdem carminis habes in tit. insequenti. P. K. 7066 cf. CLE 2051 adn. Tit. rep. ad sinistram tit. praecedentis. Periit, nec im. phot. servantur. [- - - pro]bavit hoc pudo[r ingenu]us postulat et pietas. G. ZOTTOLI, Atti Acc. Sc. Nap. n. s. 1.2, 1910, 205 sq. (AE 1912 sub n. 10); ENGSTRÖM, CLE 276; LOMMATZSCH, CLE 2051 adn.; ONORATO, IPVP p. 191 adn. 145. – CASTRÉN2 202 sq. n. 301, 2. Est fragmentum eiusdem carminis quod habes in tit. 7065 (ad quod vide supra). P. K. 7067 Tit. rep. inter tit. 7065 et 7066. Periit, nec im. phot. servantur. Cf. DELLA CORTE, Case ed abitanti3 103 n. 148b, adn. 1; CASTRÉN2 153 n. 116, 1 (de Circin(a)eo Crescente). Circinaeus in tit. 7037 redit, cognomine carens, de eodem autem sine dubio agi videtur. Circinaeus sine dubio gentilicium est (male MAU aut cognomen aut vocabulum putat ind. cogn. p. 748, 4; ind. vocab. p. 755, 1). H. S. 7068 Tit. rep. supra tit. praecedentem. Periit, nec im. phot. servantur. H. S. GUZZO – SCARANO USSANI, Lucrum 142. 7069–7095 Tit. rep. in V 7. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 7069 Tit. rep. in muro externo prope angulum occidentalem ins. V 7, in podii tectorio rudi. DIEHL, PWV2 445; WACHTER 504 cum versione Germanica. – PISANI, Testi latini2 124 n. B 34. De scribendi ratione Aiutor cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 63 et PISANI; male aiutor appellativum TANZER, Common People 53 interpretatur. H. S. 7070 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, superius, carbone scriptus. LOHMANN, Graffiti 266. Cum linea transversa litt. T, ut ex exemplo a MAU typis exscripto concludi potest, supra litt. praecedentem sequentemque promineat, veri simile est scriptorem in nomine Neptuni dei maris (quod MAU, ind. p. 751 [assentiente LOHMANN] haesitans inter cognomina affert, sed cf. supra ad tit. 1764) scariphando hasta eminenti et longa transversa speciem navis capere in animo habuisse; de qua re cf. supra ad tit. 1764. H. S. 7071 Tit. rep. in muro externo ad sinistram ostii aedium V 7, 1, in podii tectorio rudi. Fortasse Clamosus voluit. De Clamosi cognomine I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 451 cogitat, quod perraro in titulis redit: KAJANTO, Cognomina 269, qui unum tantum exemplum cognominis feminae Clamosae memorat; alteram Clamosam ex Treviris H. S. addidi Arctos 44, 2010, 235. 7072 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. MAU, ind. cogn. p. 753 inter cognomina affert, potest autem et de nomine dei agi. Saturni cognomen hic illic occurrit; 13ies enumerat KAJANTO, Cognomina 216. Idem valet in tit. 1746 Saturnus, ubi etiam in ambiguo manet, utrum de nomine dei an viri agatur. H. S. 7073 Tit. rep. in muro externo ad dextram ost. aedium V 7, 1, in podii tectorio rudi, secundum MAU lapide ut videtur scriptus. Flora Pompeis tit. 7988e. 8840 redit, fortasse semper nomen eiusdem meretricis; hi tit. duo rep. sunt in palaestra II 7 aut in schola armaturarum III 3, 6, ubi inter feminas meretrices ipsas exspectaveris. Veri dissimile est hic deam Floram memoratam esse. H. S.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 7074 Tit. rep. infra tit. praecedentem. Imagines del. a MAU et M. DELLA CORTE manu libera exaratae Berolini in Academia servatae; haec tit. male reddit. Caudinius gentilicium esse videtur (ita et MAU, ind. gent. p. 744 et CASTRÉN2 151 n. 108), hucusque nusquam alibi testatum; forma autem probabilis est, collato Caudini gentilicio et cognomine. Gens fortasse oriunda erat ex area Caudinorum. – Signum, quod MAU ante nomen legit, fortasse praenomen Caudinii est male redditum (CASTRÉN, l. l. haesitans de Titi praenomine cogitat, fortasse recte). H. S. 7075 Tit. rep. in aedium V 7, 2 ostii anta dextra, in tectorio partim rubro partim nigro. DIEHL, PWV2 373 adn. H. S. 7076 Tit. rep. in muro externo ad dextram ost. aedium V 7, 2, infra tit. pictos 7044 et 7045, carbone scriptus. [Pr]oculus ortuna[t- - -] sal(utem). ortuna[to] MAU, potuit et cognomen feminae Fortunatae. H. S. 7077 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentium, in podii margine gilvo. Im. del. a MAU manu libera exarata Berolini in Academia servata. Castus subesse suspicatur I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 446 sq., fortasse recte; Gaste MAU, supra. Immo Caste legi potest (ex im. del. patet de litt. C agi posse, cuius cornu inferius formam magis minusve expressam habeat). Nisi est [A]gastus (Romae testatum: SOLIN, Namenbuch2 975). – De Augustiane cf. supra ad tit. 1330. H. S. 7078 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Bovis quid sit incertum. MAU, ind. vocab. p. 756, haesitans quidem, sub bos collocat, quod fieri potest. H. S. 7079 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Litt. ante C putat MAU esse E; tum fortasse antecessit nomen feminae -e exiens. Esse potest et F, in ambiguo tamen est, quid significet (minus probabiliter patronymicum, ratione ducta Cerdonis nomine Graecanico quod imprimis servis inditum est). H. S. 7080–7086 Tit. rep. in muro externo ad dextram ost. aedium V 7, 6; vidit MAU, ubi incipit tectorium nigrum podii aedium quarum ostium est septimum (hoc in formis recentioribus ignotum). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 7080 Tit. rep. in eo muro externo, ad sinistram ut videtur. DIEHL, PWV2 738; MONTERO CARTELLE, Priapeos 150 n. 203 cum sola versione Hispanica; HUNINK, Graffiti 355 cum versione Germanica (cf. H. SOLIN, Gymnasium 121, 2014, 99); WACHTER 932 cum versione Germanica. – VARONE, Erotica Pompeiana 157 cum versione Italica = Erotica Pompeiana2 167 cum versione Anglica; YOUNGER, Sex in ancient world 156; A. BUONOPANE, in Opinione pubblica 240. Gravido est gravedo; de scribendi ratione i pro e producta alia exempla Pompeiana affert VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 20, ubi adde et hoc et tit. 7024. 10231 (legi ex autopsia) (H. SOLIN, in Veikko Väänänen 26). Gravedo est morbus capitis vel narium; male VARONE YOUNGER BUONOPANE HUNINK feminam, quae scripsit, gravidam fuisse putant. Eundem dicendi modum habes in tit. 116* (qui sincerus videtur; cf. supra ad tit. 116*) pituita me tenet et in tit. 760 destillatio me tenet. H. S. 7081 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. STANIIS quid sit obscurum. MAU, ind. vocab. p. 764 *stanes coniectura, vox nihili. Fortasse intellegendum Staniis, dat. plur. Stanii gentilicii (de quo vide SOLIN – SALO2 MIES, Repertorium 176. H. S.

1910

POMPEII 7083 Tit. rep. infra ad dextram tit. 7081. “Sic fere descripsi” MAU, qui hiatus non indicat; utique fieri potest, ut tit. et ante et pone mancus sit. Latetne Verrucosi cognomen? Agi potest de consule a. 81 p. Chr. n. (PIR2 A 1243), aut de quovis homine (quendam Verrucosum Viruni ut videtur cognovimus: A. GERSTL, Suppl. epigr. H. S. zu CIL III, Diss. Wien 1961, 92 n. 258). 7084 Tit. rep. prope tit. praecedentes. MAU, ind. p. 749 Dos inter cognomina affert, una cum 1492 et 2425, in quibus tamen hoc cognomen non legitur (vide supra ad tit. 1492 et 2425). Potius est dos, quod Pompeis tit. 5528. 8564d. 8567 redit. H. S. 7086 Tit. rep. infra ad dextram tit. 7084. DIEHL, PWV2 604; GEIST, PW2 52 sq. n. 16 cum versione Germanica; MONTERO CARTELLE, Priapeos 129 n. 115 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 21 n. 14 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 354 cum versione Germanica; WACHTER 1146. – DELLA CORTE, Amori e amanti 44 sq.; F. KNOKE, AU 20, 3, Beilage, 1977, 14 n. 14; WEEBER, Humor 46 cum sola versione Germanica; VARONE, Erotica Pompeiana 42 cum versione Italica; CANTARELLA, Pompei 30 cum versione Italica; WALLACE, Introduction 77 n. 138; HARVEY, Daily Life 148 n. 158 cum sola versione Anglica. De -n- omissa ante occlusivam in Spe(n)dusa(m) vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 67. 74; de -m finali ibidem omissa EUND. 74 et supra ad tit. 26. Marcus hic vice cognominis usurpatum esse videtur, si de servis agitur; igitur adde indici cognominum p. 751. H. S. 7087–7089 Tit. rep. in muro externo ad sinistram ost. aedium V 7, 7 (de quo ostio vide supra ad tit. 7080). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 7087 Tit. rep. in eo muro externo, in podii tectorio nigro. CORNLIVS: non agitur de syncope pro Cornelius, potius inest merus error scripturae. H. S. 7088 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. S(i) quis Mau, eodem iure suppleri potest [qui]squis, principium hexametri saepissime Pompeis testati. H. S. 7089 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. DIEHL, PWV2 667; MONTERO CARTELLE, Priapeos 144 n. 177 cum sola versione Hispanica; WEEBER, DWH 54 n. 154 cum versione Germanica; HUNINK, Graffiti 356 cum versione Germanica; WACHTER 1379 cum versione Germanica. – RICHLIN, Garden of Priapus2 83 cum versione Anglica; VARONE, Erotica Pompeiana 88 cum versione Italica; JOHNSON – RYAN, Sexuality 102 n. 76 cum sola versione Anglica; WILLIAMS, Roman Homosexuality2 293 cum versione Anglica. De scribendi ratione imanis cf. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 60; de metula ibid. 67. ADAMS, Latin Sexual Vocabulary 11. 133 et RhM 126, 1983, 322 (ita cogitare videntur et VARONE et WILLIAMS) praeter necessitatem mentulam partem pro toto usurpatum esse et ad virum referendum putat. H. S. 7090–7095 Tit. rep. in muro externo ad dextram ost. aedium V 7, 7 (de quo ostio vide supra ad tit. 7080). Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 7090 Tit. rep. in eo muro externo, loco non exacte notato. Δίδας ἐποίει, ΔΟΧΙΧΟ ἐποί[ει], Δᾳδοῦχος ἐπ[ο]ίει, Μνηστὴρ ἐποίει. infra: ⸦corona⸧ ⸦herma⸧ ⸦palma⸧

CIL IV Suppl. 4 DIEHL, PWV2 780; WACHTER 970. – LANGNER, Graffitizeichnungen 42. n. 397 in disco tantum; H. SOLIN, in Studia mem. Alföldy 346. 1 Δίδας est Illyricum (SOLIN, Sklavennamen 613; I. KAJANTO, NPhM 66, 1965, 458 haesitans Celticum vel Illyricum). – 2 ΔΟΧΙΧΟ obscurum; fortasse male lectum pro Δόλιχος, quod aliquotiens Romae testatum est (SOLIN, Namenbuch2 717). Hi quid fecerint, non constat; de notis artificibus certe non agitur. H. S. 7091 Tit. rep. supra tit. praecedentem in tabella dealbata. ROCA F. FANCIULLO, AGI 82, 1997, 192 sequens MAU et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 70 (qui quidem haesitat) roga(t) intellegit. Eodem autem iure imperativus subesse potest, nisi ROCA aliud quid repraesentat. H. S. 7092 Tit. rep. ad dextram tit. 7090. Latere videtur Satuli cognomen, quod redit in Hispania Africaque: tit. huius Corporis vol. II 3303; II2/14, 1620; ILAlg II 2415. 2450. 2628. 3196. 3234. 8890; AE 1972, 773; 2002, 1703. De huius generis syncope -tl- Pompeis obvia vide VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 44. Hoc testimonium Pompeianum ostendit Satulus formam autonomam, non solum scribendi rationem secundariam cognominis communioris Satullus esse, cum hoc non tam facile syncopen permiserit. H. S. 7093 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Scriptorem huius tituli primum Canitius scripsisse, deinde V in E correctum esse, ad deridendum scilicet Canitium, coniecit MAU. Cum Canitius sit cognomen perrarum (cf. ThLL Onom. s. v.), potius de lapsu calami scriptoris cogites ab ipso correcto, imprimis cum vocabulum canitiei etiam alibi Pompeis redit; cf. supra tit. 2019. 2022. 3054(?). H. S. 7094 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Cana Imagines del. a MAU et M. DELLA CORTE manu libera exaratae Berolini in Academia servatae. Cum *canix vox nihili sit, praetulerim lectioni CANA a DELLA CORTE in im. del. praebitae adhaerere. Cana est aut appellatio feminae senis aut cognomen (de quo vide KAJANTO, Cognomina 223, ubi adde CIC. Att. 13, 41, 1). Canae quid rei cum canitie tit. praecedentis est? H. S. 7095 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis. Domnìum scriptum esse pro dominum coniecit MAU, quod merus error scripturae esset, quod quidem fieri potest, nisi agitur de syncope pro dominium (testata in libris: I. KAPP, ThLL s. v. dominium 1892, 49–51). Quocum bene quadrat usus I longae in hiatu (de qua re vide H. S. VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 35). 7096–7098 Tit. rep. in aedibus VI 16, 7 (degli Amorini dorati). Perierunt, nec im. phot. servantur. De quibus vide SEILER, Casa degli Amorini dorati. 7096 Tit. rep. in aedium VI 16, 7. 28 peristylii F columna angulari septentrionali, in tectorio albo. LOHMANN, Graffiti 382 D 17. De gente Vinicia cf. CASTRÉN2 242 n. 462 ubi adde. H. S. 7097 Tit. rep. infra tit. 7096. LOHMANN, Graffiti 383 D 18. Si MAU recte habet, litt. ante VIVS est aut I aut H aut N. H. S. De gente Vinicia vide CASTRÉN2 242 n. 462. 7098 Tit. rep. in eiusdem peristylii F columna angulari occidentali, in tectorio albo. LOHMANN, Graffiti 383 D 21. Corrige in comm.: A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 4, 1907, 553 n. 17. H. S.

1911

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 7099 Tit. rep. in aedium VI 16, 26 membri P pariete meridionali in tectorio rubro iam longe evanidus. Periit, nec im. phot. servantur.

5

CV[- - -]P[- - -]S[- - -] +N[- - -]+ROII[- - -]CD[- - -] [- - -?]adia mea QVNQVẸẠ [e]xaudis et quoque disịṭ nec te admonet.

Im. del. a MAU manu libera exarata Berolini in Academia servata; quae im. ab exemplo typis exscripto pauxillum tantum differt. 2 littera ante ROII fuit verisimiliter D (posito MAU eius formam recte reddiderit). Sensus obscurus, sed sine dubio latet carmen epigraphicum dactylicum (verba dactylica adiam, [e]xaudis et quoque discit (hic metrum claudicat), nec te admonet [= STAT. Theb. 9, 439]). Supra im. del. duos versus litt. similibus formae cursivae scriptos exhibet, quos omisit MAU, item significatus obscuri: QVOTORPSP PRITORONACPII+CARNIS(?) H. S. – P. K. 7100–7102 Tit. rep. in aedibus VI 16, 28. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 7100 Tit. rep. in aedium VI 16, 28 in faucium A pariete meridionali, in tectorio rubro. Muson(- - -?) MVSQ?N A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 271 n. 1. Est aut Muson(ius), quod et nomen et cognomen in usu fuit (Pompeis probabiliter et tit. 4037 innotuit, aut nomen Graecum Μούσων (BECHTEL, HPN 325), quod et in Latinis redit (tit. huius Corporis vol. III 5365 Solvae). H. S. 7101 Tit. rep. ad dextram tit. praecedentis, superius, in tectorio rudi. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 280 n. 7. copone MAU (cui adsentiuntur KLEBERG, Hôtels 3 adn. 9 et 14 [p. 125] et VÄÄNÄNEN, Latin vulgaire3 31), de gente Coponia Coponii legens cogitat ESCHEBACH, Gebäudeverzeichnis 230; difficile est iudicatu, utra opinio recte faciat. Coponii nomen (quod antiquitus ut ita dicam autonomum [minus accurate VÄÄNÄNEN, l. l.] traditum est) quidem Pompeis testatum est: CASTRÉN2 156 n. 126; rursus cauponis vocabulum cop- scriptum saepe Pompeis redit: tit. 1838. 3502. 3948. 4100. 5341. 6700. 8442 [copona]. H. S. 10150 [coponium]; AE 1967, 86d. 7102 Tit. rep. in muro externo ad dextram ostii aedium VI 16, 28, in podii fine. Menedẹ[- - -] A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 280 n. 7; H. SOLIN in Pompei 79, 284; P. KRUSCHWITZ – V. L. CAMPBELL – M. NICHOLLS, Tyche 27, 2012, 102 sq. n. 13 cum im. del. ex SOGLIANO. Agitur probabiliter de ludo iocoso, qui in aliis quoque titulis legitur, vide supra ad tit. 1211; nisi fortasse subest nomen Graecanicum Menedemus, Romae quoque testimoniis confirmatum (vide SOLIN, Personennamen2 110; Arctos 47, 2015, 266 sq.). H. S. 7103–7106 Tit. rep. in aedibus VI 16, 29. Perierunt, nec im. phot. servantur. H. S. 7103 Tit. rep. in aedium VI 16, 29 aditus A pariete septentrionali, in tectorio albo. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 280 n. 7; W. KRENKEL, WZ Rostock 29, 1980, 5, 86 = ID., Naturalia non turH. S. pia 228 cum versione Anglica.

TITVLI GRAPHIO SCRIPTI 7104 Tit. rep. in eiusdem A pariete meridionali, in tectorio nigro. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 280 n. 6. M[en]ander SOGLIANO, nescio an recte. Num subest fortasse ille ludus iocosus (de quo vide supra ad tit. 1211), qui in aedibus vicinis VI 16, 28 tit. 7102 scariphatus est. H. S. 7105 Tit. rep. in aedium V 7, 29 atrii B pariete occidentali, ad dextram cubiculi D, in tectorio nigro. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 280 n. 12. H. S. 7106 Tit. rep. in eiusdem atrii B eodem pariete, in tectorio albo. ⸦denarios⸧ XVI s(emis). H. S. A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 280 n. 9.

1912

POMPEII 7107 Tit. rep. in aedium VI 16, 32 faucium A pariete meridionali, in tectorio rudi. Periit, nec im. phot. servantur. WACHTER 1525 cum versione Germanica. – A. SOGLIANO, NSA ser. 5, 5, 1908, 287 n. 16. Dominus est SOGLIANO ut integrum. H. S. 7108 cf. CLE 2292 adn. Tit. rep. Boscoreale in villa quam in regione Civita Giuliana eruderandam curavit Ioannes marchio Imperiali. Tit. periit, nec im. phot. servantur. ENGSTRÖM, CLE 459; LOMMATZSCH, CLE 2292 adn. – GIGANTE, Civiltà 169 sq. Est initium VERG. Aen. 1, 1; de quo versu in titulis scariphatis saepissime testato vide amplius supra ad tit. 1282. P. K.

TABVLAE

CIL IV Suppl. 4

Tab. I

Fig. 1: IV 10914

Fig. 2: IV 10915

Fig. 3: IV 10953 Fig. 4: IV 10956

Fig. 5: IV 10970

Fig. 6: IV 10981

CIL IV Suppl. 4

Tab. II

Fig. 7: IV 10984

Fig. 8: IV 10997

Fig. 9: IV 11015

Fig. 10: IV 11025

CIL IV Suppl. 4

Tab. III

Fig. 11: IV 11026

Fig. 12: IV 11027

Fig. 13: IV 11036 α

Fig. 14: IV 11037 α

CIL IV Suppl. 4

Tab. IV

Fig. 15: IV 11035 β

Fig. 16: IV 11035 γ

Fig. 17: IV 11035 δ

Fig. 18: IV 11035 ε

CIL IV Suppl. 4

Tab. V

Fig. 19: IV 11042

CIL IV Suppl. 4

Tab. VI

Fig. 20: IV 1872

Fig. 21: IV 1900

CIL IV Suppl. 4

Tab. VII

Fig. 22: IV 1934

Fig. 23: IV 2396

Fig. 24: IV 4008–4009

CIL IV Suppl. 4

Tab. VIII

Fig. 25: IV 4120

Fig. 26: IV 4874