Budala [8 ed.] 9789750501043

Citation preview

T

O

P

L

U

E

S

E

R

L

1

R

9

ÇEVIREN MAZWM BEYHAN

UZA KNAPP'IN BUDALA'NIN YAZIUŞI OZERINE BIR 0Ns6Z0YLE

•

DOSTOYEVSKl

•

Budala

1.1,QHOT Iletişim

Yayınlan

869

•

Dünya Klasikleri IS

ISBN-13: 978-975-05-0104-3

Onsöz: Liza Knapp, "lntroduction to

The ldiot. Part 1: Where, When, and How The Idiot was Written". Dostoycvslry's The ldioı: A Crltical Companion. «') 1998 Northwestem University Press.

«"> 2003 lletişim Yayıncılık A.

Ş.

1-7. BASKI 2003-2009, Istanbul 8. BASKI 2 010,lstanbul

DLZl EDITÖRÜ Orhan Pamuk KAPAK UYGUlAMA Utku Lomlu KAPAKTAKJ RESIM Anselm Kiefer, "Mann im Wald, 1971" UYGUlAMA Hüsnü Abbas DOZELTI Se111p Yegen BASKI v� CILT Sena Ofset

Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi B Blok 6. Kat No. 4NB 7-9-11 Topkapı 34010 Isıanbul Tel: 212.613 03 21

lletişim Yayınlan Binbirdirek Meydanı Sokak lletişim Han No. 7 Cagaloglu 34122 Istanbul

Tel: 212.516 22 60..{51-62 • Faks: 212.516 12 58 e-mail: iletisim®iletisim.com.tr • web: www.iletisim.com.tr

DOSTOYEVSKl

Budala V1,Q1110T

RUSÇA'DAN ÇEvtREN Mazlum Beyhan LIZA KNAPP'IN ONSÖZÜYLE

•

t

'

m

DOSTOYEVSKl (Fyodor Mihailoviç). Bir dokıorun oglu olan Dostoyevski 182l'de Moskova'da dogdu. Çocuklugunu Moskova'daki Maıya Hastanesi'nin bir Joımanında, zorba ve çogu zaman sarhoş bir babayla hasta bir anru: arasında geçirdi. Çok geçmeden aruıest öhince, kao disiplinli Petersburg Mühendis Okulu'na gönderildi. Sinirli, aşın duyarlı bir }'3ndılışı olan Dostoyevski (o sıralar kendisine takılan adla. "ateş Fo:lya"), Petersburg'da kitap okuyarak, bir koşeye çekilip dıişlere dalarak ya da kanieşi Mih:ıil ile sOyleşerek günlük gerçeklerden kaçmaya çalışırdı. Babasının 1839'da aniden öl­ dügünü bur.ıda ögrmdi. Kuşkulu bir ölümdü bu; onu yanında çalışurdıgı köylülerin öldWdügu söylenir. Bab:asuun ölümünü istedigi düşüncesi, yakasım hiç bırakmadı ve Dostoyevski'yi bunalıma düşürdü. Bazılanna göre ilk saJ'3 nöbetine de bu suçluluk duygusu neden oldu. Freud ve birçok psilunalizci, babaya duyulan bu nefreteve bunu izleyen suçluluk kompleksine dayanarak. Dostoyevski'nin hastalıgırun siniısel kökı:nli oldugu sonucunu çıkardılar ve dehasıyla hasıalıgı anısında dogrudan bir baglann kurdular. Oysa bu yorum, yazann nöbetler Sll1lSında gosterdigi o zihin açıklıgmı, o "dokuz canhlıgı" goz ardı etmek demektir. Sara, Dosıoyevski için, gerçekte, "isıenç dışı, ama aynGilıklı bir deneyim". büyüiten bir ayna olmuştur. Dos toyevski zayıf sinirli, duygusal, bir anda coşkudan çokkünlüge geçen bir kimseydi. Gogol etkileri taş1yan ilk romanı lns.ancılılcır, Belinski'nin övgülerini ka­ zanıp yazanna ün sagladıgında coşkuya kapılan Dostoyevski, daha sonraki yapıtlan Oıclıi (1M6) ve Ev 5altibt.ıi (18+7) aynı eleşıirmenin alaylanna hedef olunca ruhsal çöküntüye düştü, derdinden hasta oldu. Kendisini dengesizlige kadar sürükleyen gerilimlerden kunulrnayı bilen ve dış dünyadan kopan benliginin parı;alanışını ken­ disi çözümleyen yazann yapınndaki en zengin ruhbilimsel ternalardan biri de bu çift kişiWdilik, ikizler-bemerler temasıdır. I>astDyevski 1848'de Beyaz C«dcr ile Bir Yufluı Yürddı)i yayımbdı. Bu yapıtlanrun da beg� gururunu indtti. Peaaşevski'nin � toplanan genç suikastçılara kaııldı, onlarla birlilcıt ıuruklandı ve ölüm =na ç:ırpmıldı (Arahk 1849). Canlannın

baıgışlandıgı, ırzaruıı inbzın;ı birkıç dakila kala bildirildi. �·nin a::zası. hafifle­ ti117ekSibirya'da dön yıl kürek cezasına çevrildi. Tıim maddive manevi yoksunluklarave ıar.ı n6betlmne �bu korkunç yıllar, Dosıoyevslci'nin lncil'i ve mahl