Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers 9780824843465
154 26 22MB
English Pages 144 [140] Year 2022
Polecaj historie
![Vietnamese; basic course, [2]](https://dokumen.pub/img/200x200/vietnamese-basic-course-2.jpg)
![Vietnamese; basic course, [1]](https://dokumen.pub/img/200x200/vietnamese-basic-course-1.jpg)
Table of contents :
Mue Luc
Introduction
Loi nói dàu
Bài 1
Bài 2
Bài 3
Bài 4
Bài 5
Bài 6
Bài 7
Bài 8
Bài 9
Bài 10
Bài 11
Bài 12
Bài 13
Bài 14
Bài 15
Bài 16
Bài 17
Bài 18
Bài 19
Bài 20
Bài 21
Bài 22
Bài 23
Bài 24
Bài 25
To the Reader
Ordering Information
Citation preview
Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers
Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers Kim Thu Ton and Stephen O'Harrow
University of Hawai'i Press Honolulu
© 1996 University of Hawai'i Press All rights reserved Printed in the United States of America 07 06 05 04 03 02
9 8 7 6 5 4
Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Ton, Kim Thu. Basic reading and writing for Vietnamese speakers / Kim Thu Ton and Stephen O'Harrow. p. cm. ISBN 0-8248-1780-X (alk. paper) 1. Vietnamese language—Textbooks for foreign speakers—English. I. O'Harrow, Stephen. II. Title. PL 4373.T65 1996 495.9'2282421 —dc20 96-17365 CIP
Camera-ready copy for this book was prepared by the authors. University of Hawai'i Press books are printed on acid-free paper and meet the guidelines for permanence and durability of the Council on Library Resources. www.uhpress.hawaii.edu
Mue Luc m
Introduction Ldi nói dau Bài 1 Bài 2 Bài 3 Bài 4 Bài 5 Bài 6 Bài 7 Bài 8 Bài 9 Bài 10 Bài 11 Bài 12 Bài 13 Bài 14 Bài 15 Bài 16 Bài 17 Bài 18 Bài 19 Bài 20 Bài 21 Bài 22 Bài 23 Bài 24 Bài 25
m
vii xi 1 5 8 11 14 17 22 27 33 38 43 49 55 60 66 72 78 83 89 94 99 104 109 115 121
Introduction This text came out of a quarter century of teaching the Vietnamese language at the University of Hawai'i. Our recent experience (and that of most other centers specializing in Southeast Asian studies) has been that there is a sizeable number of Vietnamese-Americans in U.S. universities who wish to acquire literacy in the language of their forebears but who have received little or no formal instruction in this subject. At the same time, these Vietnamese-Americans have the very legitimate desire both to actualize their informally acquired knowledge of the Vietnamese language and to meet the kind of foreign-language proficiency requirements that are becoming typical of university curricula in America. We have frequently found that students of Vietnamese-American background, in the absence of other available strategies, sign up for introductory courses in the Vietnamese language that are ideally designed to be taught in the same manner as most other universitylevel foreign-language courses, that is to say, those targeted at non-native speakers who start with no knowledge of the language. Co-mingling Vietnamese-American students, who possess a fairly broad knowledge of spoken Vietnamese (even if passive and informal), with neophyte students who have no knowledge whatsoever can be both discouraging to the latter and supremely boring to the former. In any event, from a language teaching-methodology standpoint, the co-mingling approach, which is currently almost universal in university-level Vietnamese language programs in the Western world, is highly undesirable and counter-productive to boot. The same situation prevails in French higher education and in nearly all other universities that teach Vietnamese throughout the Western world. In fact, it is a method used not only in Vietnamese classes, but in most other Asian-language university classes, too, and we can only hope the example of this text might be adopted for instruction in those languages as well. Ms. Ton's text is designed to be applicable in a practical sense—this means that it is designed to fit in with language perceptions and categories, regardless of their supposed linguistic validity, that are already acceptable among older Vietnamese-Americans. vii
This is because these texts are designed to be taught to members of the expatriate Vietnamese community in such a way that parents and other family members who are already literate can reinforce the learning that is hopefully taking place in the classroom. In order to do so, the presentation of orthography follows the long-accepted practice of identifying syllable initials and syllable finals and of classifying segmental tone with finals. Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers grew out of a university situation, but it is in no way limited to use in a university context. Because it deals essentially with the kind of knowledge available to any expatriate Vietnamese of school age, this text can be used in both public school settings and in adult or community education as well. We hope that it will find this kind of broader application and that it will be of benefit to a large number of our Vietnamese-American compatriots at all educational levels. It remains for us to thank the National Center for Second Language Acquisition and its director, Dr. Robert Bley-Vroman, for their support of Ms. Ton and the furthering of Vietnamese language instruction in America. A NOTE ON THE CD-ROM VERSION After having successfully taught this text at the University of Hawai'i, it was apparent to the staff of the Vietnamese Language Program that something more was both necessary and possible as we approached the twenty-first century. First of all, the traditional audiotape plus workbook model, even when it is very well executed, has certain problems; among other drawbacks, there is always an element of mediation or disassociation when moving from written word to sound. This can be alleviated to a great extent in a computerized format where each word can be automatically voiced on screen by activating it with a "mouse." Second, it became clear that this text' could be used by a broad segment of people in the overseas Vietnamese community who wish to acquire or improve reading skills in their mother tongue, but most of these potential users do not have access either to a university language program or to a modern language laboratory. They are frequently, however, members of a community where public schools and libraries are beginning to offer access to multimedia computers or they and their families are themselves entering the computer age and have a home computer. Ton & O'Harrow
It was decided to record all the relevant parts of the book, meaning all the reading and pronunciation sections, and to transfer these sounds, both as individual words and as full texts, to compact disk computerized format and to link those recordings to a clear presentation of the texts on screen. Although professional languageteaching programs in America have generally tended to prefer the Macintosh format, with its ease of interactivity and its high degree of user friendliness toward both audio interfaces and odd fonts, a large segment of the public has purchased IBM compatible machines, and so we created a C D - R O M in a format that could be used on both kinds of equipment. This project was accomplished on a very limited budget and could not have be brought to fruition without intitial encouragement from the University of Hawai'i Press and its director, William Hamilton, the Second Language Teaching and Curriculum Center and its director, David Hiple, and the cooperation of the staff of the Vietnamese language program at the University of Hawai'i, as well as the very considerable efforts of our chief technician, Aaron Cranston. We wish also to thank the staff of A M Media, in particular Clay and Seth Ashby who first introduced us to the latest technology, and to the Digital Media Laboratory of the Manoa Innovation Center and its director, Craig Miller, who frequently lent us a needed hand at critical moments. Above all, we must thank Ms. Kim Thu Ton, who authored and revised the text, and Ms. Le Minh Hang who, along with Ms. Ton, critiqued the work and who spent many hours recording and rerecording the audio resources for this production. Their great efforts, along with those of Aaron Cranston, were the sine qua non of the whole project. We hope that this project will be used, further critiqued, and revised where needed, and that an improved version will eventually become available. More than this, we hope that this work can serve as a trailblazer for the computerization of other works in uncommonly taught languages, works that will encourage the preservation and understanding of all Asian-American heritages. Stephen O'Harrow
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
L&i nói dàu
Cuô'n sách này diföc soan ra vói hai muc dich: thii nhát là de day các sinh viên My gdc Viêt dä biet nói tiê'ng Viêt, doc và viê't ngôn ngîi cüa mình. Thü hai là dé noi lai hay phát trien su' thông câm giCïa cha me và con cài. Mirôi nam sau bien co 1975, các em hoc sinh Viêt dà lên den dai hoc. Nhó su' co gáng và su' giáo duc cüa già dình, các em vân con nói và hiéu diiöc tieng me dé. Nhiing vi tieng Viêt không diföc day ô trirôfng nên it em biet doc và biet viet hoäc neu viê't diiöc thì cüng là viet ô mtfc tré em. Vào dai hoc, nhièu em có y muô'n trö ve ngubn, muô'n hiéu biet nhieu hön vè dân toc, vän hóa và ngôn ngCï Viêt Nam. Có em muô'n hoc tieng Viêt dé có thé thông câm vói cha me dé hiéu cha me hön. Dó là dieu dáng mùng. Tù" ba mutfi näm nay triióng dai hoc Ha-oai dä có ban Viêt ngû" dé day tiéng Viêt cho các sinh viên muô'n tìm hiéu ve Viêt Nam. Triröng vân dùng sách do các nhà ngiï hoc Viêt Nam (g.s. Nguyên dình Hóa, g.s. Nguyên dàng Liêm) hay My (Quinn) soan thâo. Nhtfng sách này không dáp Cfng dLiöc nhu eau cüa sinh viên Viêt Nam hiên nay. Ly do thir nhâ't là quá dê. Các tu' ngiï và cách dàm thoai day trong nàm dau deu là cö bân cho nhi^ng ngiröi My hoàn toàn không biê't gì ve tiê'ng Viêt. Nê'u hoc chung vói các sinh viên này thì sinh viên Viêt së vifdt hân ho và mât húng thú trong viêc hoc. Trái lai, sinh viên My cüng rat nân chi thâ'y mình không bát kjp các ban Viêt dù cô' gáng dê'n dâu di nd'à.
Ly do thír hai là trong dàu các sinh viên Viêt dä tièm tàng s i n mot so von lieng tieng Viêt, chi can khöi ra thì các em se xü1 dung diiofc. Vây trirông Dai Hoc Ha-Oai muô'n lâp riêng mot lóp de day các sinh viên Viêt vói tiêu chuán này. Dong thöi triròng cüng can sách giáo khoa mói cho lóp này. Cuô'n sách này gbm có hai miroi lám bài. Mirôi hai bài dàu day tat cá các vàn, các âm. Nhif vây sau khi hoc xong miiói hai bài này, các sinh viên có the doc diiofc bat cú" sách nào và có the viet chính ta khá chính xác. Mifói ba bài sau giúp ho phát trien thêm ve ngtí vyng và hiéu biet hon ve ván hóa Viêt Nam. Nhüng bài này diföc trích ra tú" nhieu tác phám, chi mang tính cách thuan túy vàn chifdng, vàn hóa và Neh su'. Mói bài deu có bài tâp. De làm nhtfng bài tâp này, các sinh viên phâi hoc höi nhièu hön noi sách vö, nhâ't là noi già dình. Nhu1 vây, sé có su' trao dói tu' tirông và su' thông câm giû'a các sinh viên và cha me. Vi nhu cau cüa dòi song hang ngày, vi moi triröng giáo duc khác biet nên nhieu khi su' liên lac giû'a cha me và con cài rat long lêo. Hy vong là qua sy tiep xúc ve hoc vân, chúng ta sé thát chat soi giây ây hon. Soan già
Ton & O'Harrow
BAI1 CHU CAI NGUYÉN ÁM:
PHU AM:
A
Á
E
É
I
Y
0
Ó
U
U"
B
c
CH
G/GH
Gl
H
K
KH
L
N
NH
NG/NGH
PH
QU
R
T
TH
TR
V
X
A
A
O
D
M
S
DAU: SAC
HUYEN
NGA
NANG
TAP DOC: Not all the following words necessarily have a meaning. Some were invented for the purpose of practicing the different tones.
2
ba
ba
ba
ba
ba
ba
da
da
da
da
da
da
da
da
da
da
da
da
ga
ga
ga
ga
ga
ga
ha
ha
ha
ha
ha
ha
la
la
la
la
la
la
ma
ma
ma
m§
ma
ma
na
na
na
na
na
na
ra
ra
ra
ra
ra
ra
sa
sa
sa
sa
sa
sa
ta
ta
ta
ta
ta
ta
thir
thtf
thif
thu'
thu'
thy
va
va
va
va
va
va
xa
xa
xa
xa
xa
xa
be
be
be
be
be
be
me
ml
me
me
me
me
ro
ro
ro
ro
ro
ro
to
to
to
t6
to
to
va
vd
vcf
v6
VO
vor
sa
s6
sd
sof
sa
sd
xi
XI
xi
XI
xj
xl
iy
iy
iy
iy
iy
iy
9
*>
?
t
a
*>
?
7
Ton & O'Harrow
ke
ke
ke
ki
ki
ki
che
che
che
tra
tra
ghe
ke
ke
ke
ki
ki
che
che
che
tra
tra
tra
tra
ghl
ghe
ghe
ghe
ghe
ghe
ghe
ghe
ghi
ghi
ghi
ngo
ngo
ngo
ngo
ngo
ng6
nghi
nghi
nghi
nghj
nghi
nghi
nh a
nho
nhi
nhe
nho
nha
gia
gia
gia
gia
gia
gia
qua
que
que
qui
quy
quo
BAI TAP DOC THEM Ba Ba be be di qua nha co Tu\ Ba nhd co gitf be ho ba de ba ra chcf. Co Tif be be va cho be bu. Be bu no ne, be ngu khi khi. Ti va To di ra bcf ho ngo xe o-to. Xe di vu vu, Ti sqf qua! To d6 Ti nhe nhe de Ti do? s
Mot cây làm châng nên non, Ba cây chum lai nên hòn núi cao.
TUC NGCf:
Tre già mäng moc.
17
BAI TAP IThem mot phu am de tao ra mot chit mdi roi bo nam dau vao. Chitf nao co nghia thi cho nghia cua chCt ay. Vi du: c + ang = cang, cang: claw, cang: palanquin, cang: port, cang (khong co nghia), cang (khong co nghia). ung inh ang ong anh ong IIDung nhtfng chu' mdi trong Tap doc, bai so 6 de tra Idi nhQ-ng cau hoi sau day:
III-
1-
Ngay Tet, chung ta an banh gi?
2-
Thay lang lam gi de coi benh?
3-
Benh nao la mot benh kho tri?
4-
Ban dem, cai gl soi sang d tren trdi?
5-
Ntfi an nghi cua cac vua goi la gl?
6-
Dan lang tu hop d dau?
7-
Con gl lam ra mat?
8-
ChC nao dong nghia vdi rong rai?
Ooc cho ro nhiing chu' sau day: ban / benh / ban I ban sach I sat / sat I sat / sac
18
tenh I ten / ton I tan I ton I tan bet / bech / bdt / bat / bat
Ton & O'Harrow
len den I lenh denh I Ion dein
banh I ban I beng
khät I khäch I khäc I khäc I khat cäc I cäc I cäc I cach
con ech I qua öt I het
rät I rat I röt / rät I räch
IV- Sau day lä nhCing cäu ca dao hay düng nhiing chira co dau. Ban doc roi dänh dau väo cho düng. 1 - True xinh true moc däu dinh, Em xinh em dung mot minh cung xinh. True xinh true moc bo ao, Em xinh em di/ng chö nao cung xinh. 2-
Trong dam gi dep bang sen, La xanh bong träng lai chen nhuy vang. Nhuy vang bong träng la xanh, Gän bun ma chäng hoi tanh mui bun.
BÄI TAP DOC THEM Tham thl thäm Con chim di an, mäc phäi bly, höi cäi bly rang: "Toi cö thü hän gl vöi anh mä anh bat toi? Vä lai anh düng cäi cäch gl mä täi the?" Cäi bly trä löi: "Cäi mbi nö bat anh. Nhtfng con vat khäc cüng the, h§ tham mbi thl ty dem thän den. Ta däy khöng cö thü hän gl vöi ai ca." Tran Trong Kim
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
NG& PHÁP I-
II-
Làm câu hôi vói chtf có không. Vi du: chu tù" = anh, dông tir = än cöm Anh có än cöm không? Chutù"
Oônq tir
chj
di chö
Ông
mua keo
anh Hai
bán cá
cô Tám
may áo mói
bà Näm
di Hue
Oê rút ngän câu, có thè bô chû* có gitfa chü tù" và dông tir. Vidu: Anh än cöm không? Viet lai nhtfng câu à bài I, không dùng tCi có. 12-
345III- Có thé dùng phài không / có phâi không d dàng sau câu nói de hôi xem y cüa minh có dúng không. Vidu: Anh än cöm roi, phâi không? Anh än cöm roi, có phâi không?
20
Ton & O'Harrow
Ooi nhtfng câu hôi ô bài I thành nhCïng câu hôi vôi phâi không / cô phâi không. 1-
2-
345IV-
Cô thé dùng chû* cht/a dé dàt câu hôi. Vidu: Anh (cô) an ctfm chiia? Dùng chû" chwa de dàt câu hôi: - Dâ bông / anh - Ông / doc sâch - Chj / thêu âo - Giat do / bà - Làm bài / em
V-
Câu hôi cô thë là mot câu lya chon. Vi du: Anh hay (hay là) toi së den nhà thay? Dùng hay /hay là de dàt câu hôi vôi nhtfng chtf sau dây: 1- Oâ bông / di bai, anh 2-
Ông / bà, doc sâch
3-
May âo / mua âo, chj
4-
Giat dô / nâu corn, mâ
5-
Làm bài này, lôp 5 / lôp 6
6-
chj Mai / chj Phuc, di cho
Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers
21
BAI 7
VAN:
YEM
YEN
YEU
YET
IEM
IEN
IEU
IET
A
A
IEC TAP DOC:
MAU SAC:
IEP
cäi yem
yen xe
yeu öt
cü kieu
kiem diem
li§n cöm
gänh xiec
nhiec mäng
da tiec
tiep tue
triet hoc
Viet Nam
lien hiep quoc
Chiem Thänh
yeu men
ti§n difa
chiec vöng
hieu biet
cäy li§u
nhieu viec
yet kien
dieu nhac
tien löi
sieu th.i
viet mye
hiep höi
liec nhln
khüng khiep
Bac Lieu
lien quan
nien Nim
l.ich thiep
bi/u dien
trang di^m
dac biet
kieu mlu
mau dö
mau xanh
mau tim
mau hong
mau cam
mau den
mau träng
mau väng
mau näu
mau xäm
mau lam
22
BAI TAP I-
Oien nhtfng ch6 trong bang nhtfng tif mdi hoc trong bai 7. 1-
Safeway la mot
2-
Hoc la mot cach de
3-
Que cha dat to cua chung ta la
45-
I6n.
la mot bCa com I6n vao ban dem. Mot phan dat cua Viet Nam bay gid la cua hoi xu"a.
6-
Toi ra san bay de
me toi di Viet Nam.
7-
Tru sd cua
d New York.
8-
Chj Lan deo mot
9-
Dong dat la mot thien tai
10II-
d tay rat dep.
Toi gui thu1 d
Doc cac chu" sau day va phan biet ro rang cac am va van: chiet I chiec I triet
d i i n vien I vi§n dong
trieu I triu I chieu I chuy I chui
uy I ui I iu I yeu I Cru I u
xiet I xiec I xech I xet
viet I diet I viec I riet
cu"u I kieu I cui / quy
thieu I thiu I thui I thuy
xin I xinh I xien
tiem I tlm I xiem I xim / hiem I him
det I diet I vet I viet I vach I vet I vot / dot I diec linh I lin I lien tieu I tiu I tifu I tuy
mien I mm I men I mlnh van I danh I venh I diem I dim
Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers
23
III-
Bó dáu váo nhtíng cáu ca dao tuc ngtí sau dáy: 1-
Tren trofi co dam máy xanh O gitfa máy tráng, chung quanh máy vang. IJac g¡ anh láy diiüc nang, Dé anh mua gach Bat Trang vé xáy.
2-
Yéu nhau ctfi ao cho nhau, Vé nha me hoi, qua cau gio bay.
3-
Lüi noi cháng mat tién mua, Li/a lüi ma noi cho vira long nhau.
4-
Qua cáu nga non tróng cáu, Cau bao nhiéu nhip da sáu báy nhiéu.
5-
Mua danh ba van, ban danh ba dóng.
BÁI DOC THÉM Suy tii Ón lai dói mlnh, An tháy thát lá dáng chán: tíf nhó mái lo hoc, lón lén láy vtf sanh con, roi cú" the chón chán váo bóng mát cüa gia dinh. Cháng láy chán hát mot vién gach nám trén thám có. Dl/ó¡ vién gach áy lá mot lóp có máu váng gán muon tráng, mot lóp có giá má tróng nhu" non vi tíf láu khóng tháy bóng mát trófi. An tu" nhién tháy mlnh cüng nhir nhtíng cong có áy, yeu ót, máu \at lat, so vói nhtíng cáy có khác xanh ttícJi thát lá khóng có chút giá tri náo. Xuán Ttíóc (Só'ng trong bóng mát)
24
Ton & O'Harrow
HGU PHAP I-
Vidu: Ong (co) an cofm khong? Da, an I vang I co (khlng djnh) Da, khong. (phu djnh) Tra lol khang d.inh va phu djnh nhtfng cau hoi sau day: 1-
Chj di xi-ne khong?
2- Anh nghe hat khong?
II-
3-
Ong co lam viec khong?
4-
Ba co an trau khong?
5-
Co mua banh khong?
Vidu: Ong an com chi/a? Roi I toi an roi. (khang djnh) Chi/a I toi chi/a an. (phu djnh) Tra Idi khang djnh va phu djnh nhCng cau hoi sau day: 1-
Em co hoc bai chira?
2-
Chu biet lai xe chi/a?
3-
Chj may xong chifa?
4- Anh nau an chifa? 5-
Chi chich ngira chira?
Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers
III-
Vi du: Ông là bác sì, phâi không? (Da) phâi. (Toi là bác sí.) (Da) không phâi. Theo mâu trên, trâ lài nhöng câu hôi sau dây:
IV-
1-
Bà là giáo su' phu trách lóp, phâi không?
2-
Chj thi dâu roi, phâi không?
3-
Chú biet viet, phâi không?
4-
Anh không biet doc, phâi không?
5-
Ông áy to lón lám, phâi không?
Vi du: Tôi không thích än cà rem. Tôi châng (châ) thích än cà rem.
Tù" châng, châ chi có the dùng thay cho không trong the phü djnh mà thôi. Châ chi dùng dé nói. Thay tir không bang châng / châ. 1 - Tôi không än phö bao già.
V-
26
2-
Me không náu món này.
3-
Chj áy không dôi nón bao giö.
4-
Cháu không dói.
5-
Tôi không mua cái máy áy làm gì.
Trâ lài nhCïng câu hôi sau dây: 1-
Bông nào máu (màu) dô?
2-
Ban thích nhát màu (máu) nào?
3-
Cà My có máy màu? Máu nào?
4-
Trái gì máu vàng?
5-
Con vât nào máu xám? Tön & O'Harrow
BÀI 8
VAN:
uoc
l/OC
UOP
UÒI
irai
UOU
UÒM
UOM
UÒN
UOH UOT
UÒT TAP DOC:
CA DAO:
ngon duoc
cành buòm
con chuòt
i/òc mong
birom biróm
viiòn hoa
qua chuoi
ì\ja\ cifòi
rifou chat
cuoi cùng
niiòc mira
cài
nhuom toc
bàt chL/óc
cuoc dòi
thuè miròn
bành cuò'n
qua miròp
tri/òc sau
con muòi
bai xuòi
ngi/Oc xuòi
buon ngu
dàm cifói
phi/óc dù"c
mudi tièu
con hirofu
thàng cuoi
buoi sàng
thuoc là
trai bifori
ri/ot duói
rau luoc
cài gi/om
mi/c thi/òc
uon toc
difòi ua\
dung tuoi
thuoc bài
\ud\
Còng cha nhiJ nui Thài San, Nghìa me nhii niióc trong nguon chày ra. Mot long thò me kinh cha, Cho tròn chu' hiéu mói là dao con. 27
BÀI TÂP IDùng nhtfng tif mói trong bài này dé trâ löi nhtfng câu hôi sau dây: 1 - Theo ngi/òi Viêt Nam, ai à trên cung träng? 2-
Con gì bay vo vo và hút máu ta?
3-
Bênh gì làm cho ta không eft dông tay chân?
4-
Trong rtfng có nhtfng con gì?
5-
Hiêu än Viêt bán món gì?
6-
Thuoc gì không chtfa bênh mà con gây bênh ung thii phoi?
7-
Sau buoi toi, trifóc buoi trufa là lúe nào?
8-
Chiï gì dbng nghïa vói chtt sau het?
IISau dây là nhtfng chíJ không có dáu. Oánh dáu vào roi làm mot câu vói môi chtí. Vi du: cuôc - euoe: Ngiròi nông dân cuôc dát trong rau. ciiöi cuôn li/ot vuôt duôi -
28
Ton & O'Harrow
III-
Doc to vä phän biet rö rang nhtíng am cuoi: li/oc / lye I lyt I li/öt
chuot I chuoc I chut I chuc
müi I muöi I müi I muoi
giuc I vuc I due I rue I vut I rut
riiort I di/ot I diroc I rye I dye I giut muoi tiéu I múi cam I con moi riiöu I dieu I dju
dye I diroc tüi nhuc I tuoi tác
chúi I chuoi I choi
thyc I thi/öc I thyt
ngiröi I ngiri I ngCri I ngi/di / ngu"öi I ngtfi IV- Viet mot doan ngán tä gia dinh cüa ban. Ban cho biet gia dinh có bao nhiéu ngiföi, ten g], bao nhiéu tuói, hoc gl hay läm gl, có gia dinh khong, thích gl. BÄI DOC THÉM Oém ngay müa Böng Duy láng tai nghe mot djp cu"öi rön ö phía bén kia sán difa lai. Dó lä bon thö con gái ra vo lúa. Tháy ho den mot chäng lyc dien dirng tay nói vái sang: "Các chj day ä, hát lén cho chúng toi nghe vói." Trong khi áy bon tho dän ba bát dau läm viec. Ho v¡n tay lén thän mot cäy tre buoc ngang lung chyng, láy chán day nhtíng liiöm lúa da dap gan het hat, thl tham c\Jü'\ nói. Hoang Oao (Con di/öng sáng)
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
29
NGtf PHÁP ITìf ai dúng dàng triióc hay dàng sau câu dé làm câu hôi ve ngifòi. Vi du: Ai di hoc? Toi di hoc. Anh hoc vài ai? Toi hoc vói bà Lan Sau dây là câu trâ löi. Oät câu hôi dùng chû1 ai1 - Ông Tài di Âu châu hai näm trifóc. 2-
Bà Hoa day bà Cúc lái xe.
3-
Bà Hoa day bà Cúc lái xe.
4-
Bà nôi dát cháu di chöi.
5-
Bà noi dát cháu di chöi.
6- Anh Düng tot nghiêp ky su'.
II-
7-
Chi áy mang lai mot con vjt.
8-
Chj áy cho toi mot con vjt.
Dùng con gì dé hôi ve loài vât. Vi du: Con bò àn co. Con gì àn co? Con cop än con humi. Con cop án con gì? Dat câu hôi mà câu trâ lói nhif sau: 1 - Con chó di chöi vói con mèo.
30
2-
Con chó di chöi vói con mèo.
3-
Con mèo bát con chuôt.
4-
Con mèo bát con chuôt.
5-
Ông thö sán bán con heo rCfng.
Tön & O'Harrow
III-
Gl, däivthiröng dtfng dang sau cäu höi. Vi du: Co Kim an keo. Co Kim an gl? Co Kim an ö hieu Ba Le. Co Kim an ö däu? Dat cäu höi vöi gi / däu. 1 - Con gä böi dat tim säu d trong vifön rau. 2-
Con gä böi dat tim säu d trong vi/ön rau.
3-
Bä Phän di Mv Tho de mua chuoi.
4-
Bä Phän di My Tho de mua chuoi.
5-
Sinh vien hoc Viet ngtf ö Dai hoc Ha Oai.
6-
Sinh vien hoc Viet naü ö Oai hoc Ha Oai.
IV- Näo düng sau mot danh tür chung trong cäu höi vä cö y chon lya. Vi du: Ch| thich cäi äo näo? Toi thich cäi äo döDat cäu höi mä cäu trä löi nhu" sau: 1 - Toi mua cäi bän trön.
V-
2-
Anh ay hät bän nhac cüa Elvis.
3-
Nhä mäi dö to nhat.
4-
Mön chä giö ngon.
5-
Chj äy töfi lüc näm giö.
Bao gid / khi näo / lue näo / chCfng näo + cäu höi.
Vi du: Bao giö / khi näo thl chäu nghi he? (tiföng lai) Thäng sau chäu nghi he. Läm näm cäu höi mä cäu trä löi nhii sau: 1 - Sang näm bä äy di choi Ä chäu. Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
31
2-
Tuan tái ông ta làm dám cifôi.
3-
Ngày mai chúng toi lai nhà anh.
4-
Tháng mi/òi hai tròi mói lanh.
5-
Ngucfi ta cho cá än vào lúe mi/ài giò.
Chú y: Ngày tháng diïng à triióc câu. VI-
Vi du: Chj Hong di Nha Trang hòi nào? (quá khtí) 1-
Tháng tám vifa qua, chj áy di Nha Trang
2-
Chj áy di Nha Trang hòi tháng tám vira qua
Tré lòi nhUng câu hôi sau day theo mâu 1 và 2:
32
1-
Chi Phi/ôc di Úc hòi nào? (hai näm trifôc)
2-
Cu Câ mat hoi nào? (näm 1989)
3-
Anh Hai än phö Tàu Bay hoi nào? (Horn qua)
4-
Chj Dung xem phim áy hoi nào? (tuán roi)
5-
Má mua con chó hoi nào? (tháng sáu roi)
Tön & O'Harrow
BÀI 9
VAN:
TÂP DOC:
CA DAO:
OAC
OÄC
OAM
OÄM
OAN
OÄN
OAT
OÄT
OAY
OAI
OAO
OOC
OEN
OET
OEO
vòng ngoäc
dôi khoen
hoat bát
cü khoai
sâu hoám
tóc xoän
nifóc xoáy
lue soát
bà ngoai
khoét lô
bän khoän
toát yê'u
chô ngoeo
phien toái
ngoam
quan soóc
siía soan
xoay xö
ngoáo ôp
xoac chân
hoen ó'
loát choát
ngoan ngoán
quâ xoài
hoàn toàn
nhoén
c\Jd'\
sot soat
loay hoay
loan lac
toán hoc
doàn tu
lô loét
oán ghét
ngoàn ngoèo
loan báo
à ngoài
Horn qua ra dífng bò ao, Trông cá, cá lan; trông sao, sao mò. Buon trông con nhên giäng tö, Nhên di, nhên höi, nhên chò moi ai? Buon trông chênh chê'ch sao mai, Sao ai, sao höi, nhô ai sao mò? 33
BAI TAP Dien nhtfng chô trong vói nhCíng tir môi hoc. 1 - G trên sông, chô nào có
rat nguy hiém.
2- Con sông không chây thâng mà chây 3- Tròi nóng ngirôi ta mac 4-
cho mât.
là mot mon hoc ve các con so.
5- Den
thì em nhó ré tay phâi nhé.
6- Công viêc này rat là 7-
, toi không thích.
cüa tôi nam nay dá chin mi/öi tuoi.
8- Anh áy
hoài mà vân không siïa dtföc
9- Em bé gài deo
vàng ô tai.
10- Má luôc may
dé chúng tôi än.
Doc và phân biêt rô ràng nhCïng âm cuoi: khoác / khoát I khoét I khét I khoác I khoát hoan / hoän I hoen I hoay I hoai
tet / toet / toac
xoâi / xoây / xâi I xôi I xoan I xoen I xoän I xoát xoac I xac I xac I xoat I xat oai I quai / hoai xec I xet I xoet
hoen I quen I hên / quên
hoat / quat / oat
eo / heo / queo
quát I quát I quát / quét I quet
Nghe giáo su' doc roi dánh däu vào nhtfng chtf sau dây:
34
khoan
toai
hoäc
xoai
än loat
toac
khoan khoai
thoai thoai
meo xeo
diên thoai
ngoan ngoan
Id loet Tön & O'Harrow
ngCt p h á p
IKháng djnh: Bao gidtoi cüng nói nhif väy = toi luön luön nói nhu" väy. Doi nhtfng cäu sau däy theo mäu tren 1- Anh John än phöd chö tau. 2-
Ch.i My di chö Safeway.
3- Co Hanh di läm lúe säu giö. 4-
Ghe áy son mau tráng.
5-
Com ngon.
6- Toi di Vüng Tau tám bien. 7- Äu chäu co kinh. 8-
Ngi/öi Nhat thich än cä song.
Có the düng khi näo....cüng thay cho bao gid....cüng. Läm lai nhtfng cäu tren düng khi näo cüng. II-
Kháng djnh: Ai cüng vui = moi ngwüi deu vui Phü djnh: Khong a/'vui (cá) = chang ai vui (cá) Düng nhtfng y sau däy theo mäu tren: 1 - hoc het trung hoc 2-
di chöi Nha Trang
3-
läm viec ö dó
4-
bi benh
5-
dem món än
6- thich xem phim III-
Cäu höi vöi ä, sao, ha dtfng dang sau cäu. Vi du: Anhdihá? Anh di ä? Anh di sao?
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
35
Làm câu hôi theo miu trên dây. 1-
Chj/dipho
2- Tôi I än mot mình. 3- Ông I ngu 4-
Bà áy I bán hàng à chö
5- Chú I ve qué IV-
Phü dinh vói dâu: Vi du: Tôi không nghî dâu. Chj To chang chiù dâu. Cô áy eh uà mua dâu. Doi rihüng câu sau dây ra thé phú djnh vói dâu. 1-
Cu Phü än trau.
2-
Bà ngoai met.
3- Ông noi dánh tó torn. 4- Tôi mua sách. 5-
Em tôi biet may áo dài.
Chú y: Tôi châng di dây dâu!
dâu = chô nào
VMay = mot con so duói 10. Vi du: Tôi có may cài áo dài. Khi hôi ve mot so nhô, có the dùng may thay vi bao nhiêu. Thay bao nhiêu bang mayvä tré lòi câu hôi. 1-
Em bao nhiêu tuoi?
2-
Chj có bao nhiêu cài áo dam?
3-
Em bé näng bao nhiêu cân?
4- Anh mua bao nhiêu cái bánh? 536
Con chó dé bao nhiêu con? Tön & O'Harrow
VI-
Vai= mot con so di/di 5, khong dung de hoi nhu" may.
Vi du: Chi ay chi co vai cuon sach. Dung tCr ra/'trong nhtfng cau sau day: 1 - Co doi toi bon nam phut nhe. 2-
Anh chi ban hai ba con heo la du tien hoc.
3-
Ba Sau mua bon con ga con de nuoi.
4-
Ong cho toi noi ba bon cau thoi.
5-
Dl Ba an hai ba chen com.
VIII- Ban dang fim mua mot can nha. Day roi! Day dung la can nha ban thich. Ban ta cho biet (c0 mot trang giay) no nhu" the nao. Goi y: Nha d vung nao? Nha cor nao? May phong, may tiing lau, may nha tarn, mau gl? Co vifdn khong? Viidn co nhtfng cay gl? van van
BAI DOC THEM Mot buoi chieu Mot buoi chieu ve cuoi nam, mot buoi chieu em nhis mot giac mong Ngoai kia anh nang vang buoi chieu nhu1 tiec ngay cuoi cung cua mot nam, con lang vang tren cac ngon doi, chom cay, \\Jdt thif6t tren nhtfng canh dong co mau xanh gia. Nhtfng thon xom rai rac du"6i chan doi hay ben be* con song trang cong queo nhii bj de nen du"6i ve to tat cua trcfi dat rong rai. Khoi thoi com chieu d mot vai nha dan khong co stfc len cao, toa ra thanh nhtfng dam mau lam, om ap cai mai tranh. Nhat Linh (Ooan tuyet)
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
37
BÀ110
VAN:
TAP DOC:
12 CHI:
10 CAN:
38
UÂT
UÂN
UÂY
UYA
UYU
UYT
khuân vác
dêm khuya
khuát núi
mùa xuân
cuoi tuan
huyt sáo
khúc khuyu
xuát câng
thuan túy
li/òm nguyt
giâi khuây
ky thuât
ngoe nguây
luât pháp
suyt núa
nhac tuyt
tuán tú
ngu xuán
tiu nguyu
khuáy niióc
tuan lê
luán hoi
tháng nhuân
vi khuán
truát phe
tiêu chuan
xuát bân
chuán bj
xe buyt
thuân lofi
ti(chuôt)
sifu (trâu)
dan (cop)
mäo / meo (mèo)
thin (ròng)
tj (rán)
ngo (ngya)
mùi (dê)
thân (khî)
dâu (gà)
tuât (chó)
höi (heo)
giáp
at
bính
dinh
mâu
kï
canh
tân
nhâm
quy
BÀI TAP I-
Tim nhtfng tCf mài trong bài so 10 có djnh nghía nhif sau: 1 - Bán hàng ra ni/óc ngoài. 2- Thúr báy, chü nhat. 3- Tróng dep và thóng minh. 4-
Buoi toi lúe mi/ài hai gió dèm, mot già sáng.
5-
Mang nhtfng do nang ò trèn lung và vai.
6- Xe chò hành khàch ìù chò này den chò khác. 7-
Nhìn vói y khóng bàng long.
8- Thói gian có nhieu hoa nò. 9-
Chet, nói cách vàn vé.
10-
In sách, in báo dé bán.
IITìm hiéu nghía nhtfng chü* sau dày và làm mot càu vói mèi 1 chü . sao
sau
cu
cü
sfta
stfa
sàu süa
III- Doc và phán biet ró ràng nhtfng ám cuó'icüa nhCíng chü' sau dày: khua / khuya / khuày / khuy / khui bát khuát I bác, khác / bót, khúc
xuát / xút / xúc
quáy / quày / quay I quài I quéi I quay I quly ngoái I nguáy I ngoáy I ngái I ngáy hoài I hai I hoày
nguyt I quit I huyt
ngifu I nguyu I ngü I ngüy I ngfri
Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers
39
IV- Giáo su' doc nhtfng tir sau dày vói các dáu khác nhau de sinh vién vié't. cua
cua
ciia
CLfa
ci/a
mäu
màu
mäu
màu
màu
xui
xui
xui
trien
trièn
VCho biet tuoi theo äm lieh cüa nhtfng ngifòi trong già dinh, ngiföi quen cüa ban. Vi du: Ba toi tuoi canh ngo.
BÀI DOC THÉM Toc Ngi/cfi Vièt Nam ta i/a de toc dai; tif lúe lèn näm lèn ba, con trai dèu cao dau troc chi de lai mot chòm toc noi dinh dàu, goi là de chöm; den khi khòn lón thì nuoi cho toc dài, quán tat cä ggn lai thành bùi toc trèn dinh dau, chech ve dàng sau. Con gài thì lúe con nho de hai trái dào, lón lèn cüng de toc dài nhif dàn ong; dàn bà dàng trong bùi toc, dàn bà xúr Bác thì ré ngoi phia trifóc, quán toc trong khän, van quanh dình dau. Moi ngt/ói deu i/a toc dài óng chuot, goi là toc mày, ghét toc quàn và toc cifng, goi là toc ré tre. Toc quàn chäi liföc doi moi, Chái dtíng, chài ngoi, quàn vin hoàn quàn. Nhát Thanh (Oát le qué thói)
40
Tön & O'Harrow
NGCf PHÄP ISo sänh bang nhau. Vi du: Ly näy dep bang / nhwly kia. So sänh nhtfng vat sau day theo m l u tren. 1-
II-
rau cäi träng I rau cäi xanh
ti/ofi
2-
qua cam I qua bi/ofi.
to
3-
cä thu I cä mü
ngon
4-
cuon säch sau I cuon tru*6c
hay
5-
cäi ban näy I cäi bän kia
chäc
So sänh mot vat I ngiföi hcfn mot vat I ngi/öi khäc. Vi du: Thit be ngon hon thit bö. So sänh nhöng vat sau däy theo mlu tren:
III-
1 - äo dö / äo väng
vCfa
2-
bänh cuon / bänh beo
ngon
3-
cä hap / cä chien
thöm
4-
con chö / con meo
khön
5-
öng Ba / öng Tu1
lön tuoi
So sänh mot vat / ngiröi thua kern mot vat / ngiföi khäc. Vi du: Thit bö khöna ngon bang thit be. So sänh nhöng vat / ngiföi sau däy theo mlu tren. 1 - nhä mau träng / nhä mau hong
mät
2-
xe hdi My / xe höi ngoai quoc
manh
3-
tröi Ha Oai / tröi Cali
xanh
4-
chim yen / chim son ca
hot hay
5-
bä Bäch / bä Viet
kheo
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
41
IV-
Vi du: Hôm nay tôi nghï hoc (tai/bòi) vi toi bj om.
Tai vi, bòi vi; wdúng tri/ác ly do. Bo túc nhCïng câu sau dây bang mot ly do: 1-
Sáng hôm qua, tôi di phd...
2-
Toi mai, chúng ta di xem phim...
3-
Bà Trúc không den diföc...
4-
Ông Phát ve thäm bo...
5-
Sách này bán chay...
V-
Vi du: Hôm nay (bòi / tai) wtôi dm (cho) nên tôi nghî hoc. Neu ly do diiöc nói ra triföc thì dùng tùr nên / cho nên de noi lien hai y. Chuyen nhöng câu trong bài tâp IV theo mâu trên, dùng câ nên /cho nên.
VI-
Vf du: Hôm nay tôi om (cho) nên tôi nghï hoc. Có thé không dùng tu' bòi vi, tai vi, vi mà chi dùng tu' nên / cho nên de noi hai y. Odi nhCïng câu trong bài tâp IV theo mâu trên.
CA DAO:
- Yêu thì cu áu cüng tròn, Ghét thì bò hòn cüng mèo. - Giau dâu den ké ngú trufa, Sang dâu den ké say sifa toi ngày.
42
Tön & O'Harrow
BÀ111
VAN:
IÊNG
UÔNG
OANG
UYCH
YÊNG
UÊNH
OONG
UYNH
UÔNG
UÊCH
OANH
UYÊT
UÂNG
OÄNG
UYÊN
TÂP DOC:
rông tuech
chim yêng
hoang vu
siêng näng
li/òi bieng
hát tuong
mài toanh
tuyet tráng
cái xoong
di xuóng
tiföng ttföng
ira chuông
triföng hoc
khuech triföng
sò huyet
tieu thuyet
uong ru"öu
dôi xuyen
bâng khuâng
khoâng chCfng
kiêng ciJ
huynh huych
bóng truyen
khiêng
thînh thoâng
lien thoâng
thiiöng
khuyet diêm
khuyên bâo
do lirông
boong tau
quê hi/ong
vui su"öng
MUÒI HAI THÁNG: tháng mot = giêng
tháng hai
tháng ba
tháng tu'
tháng näm
tháng sáu
tháng bây
tháng tám
tháng chin
tháng mirôi
tháng miicíi mot
tháng mi/ói
= tháng mot
hai = chap
43
BAI TAP I-
Dien chd trong v6i nhtfng tCf mdri trong bai 11. 1 - Toi nghe tieng chan chay 2- M6i ngay chung toi chofi 3-
trong san.
cua Pearl Buck noi ve Trung Hoa.
4-
chung toi mdi di an of ngoai vl an d tiem rat mac.
5- Ngifofi Viet Nam tin dj doan nen hay nhieu thu1. 6- Quyen sach nay chifa ai doc ca nen con 7- Ong ay hay
ra nhieu chuyen la.
8- Ai cung
do dep va tot.
9- Vung dat nay chifa du"Oc khai khan, con 10- Ngiidi cham lam la ngi/ofi II-
Tim nghia nhCng chD" sau day: doi
voi
sa
xa
giong
vong
cha
tra
sai
xoai
dai
vai
?
44
v.
roi
•>
giai
rai
Ton & O'Harrow
III-
Ooc nhtfng tCf sau däy, phän biet rö rang cäc a m däu hay / vä
cuoi. cäi v i / ö n / cäi g i i r ö n g
khieng / khien / d i i n / v i l n
vien / vieng / gieng / gieng / dien / rieng tiet / tuyet / tet
xuyen / xien / xen / xin
d o ä n / doäng / dän / dang / dang / dänh / d o ä n h hoän hon / hoäng hon / häng hong / hän huyen xoän / xoäng / xäng / xänh / xän / xän / xan thi/öng / thifng
l i / ö n g / li/ftn / ICrng / lüng / lün
xuyen / xien / sieng IV-
chet / chech / chöt / chuech
Trä löi n h i i n g cäu höi sau däy ve m i / ö i hai thäng: 1-
Theo am lieh (cüng goi lä Ijch ta), Tet Nguyen Dan väo thäng may? C ö n tet T r u n g Thu, I i vu-lan?
2-
Theo d i f ö n g Ijch (cön goi lä Ijch täy), l§ G i ä n g sinh väo thäng näo? C ö n l§ täo mo ( M e m o r i a l d a y ) , l l Valentine?
3-
L§ Lao D o n g ö My väo ngäy näo? C ö n ö cäc n i / ö c khäc tren the giöi?
4V-
Cho biet ban thfeh l l näo nhat (Viet / My). Tai sao?
Giäi cäu dö' sau däy: Ho häng chü höa thü toi, C h ü n g ninh toi chin khöng thöi häng ngäy. NhuTig khi toi d a ra tay, Ho häng chü höa p h e n näy tieu tan.
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
45
NGU PHAP I-
So 10 den so 19: miröi + so sau Vi du: mi/cfi ba, mirôJi bon, mifcfi tám, mirôi chin. Tir so 20 trô lên, mi/ài bien thành mwai: Vidu: hai mi/oi, hai mi/öi bây, bon miföi bon. Viet thành chtf nhtíng so sau dây: 76
39
28
16
93
13
80
14
66
IISo näm (5) doi là lâm d so 15 hay là nhäm /läm bát dau tir so 25 den so 95. Ooc và viet nhöng so sau dây: 35 cài aó
5 ngirôi
65 cuon
so nhà 15
75 là thö
85 chù
So 0 mà difng giiJa hai con so khác (1 den 9) di/öc doc là \è / linh. Vi du: 106 = mot träm lé I linh sáu Ooc các so sau dây:
46
109
7,082
5,009
3,802
306
1,007
94,307
805,000
505
703
6,108,250
2,019
401
973,001
470,805
Tön & O'Harrow
IV-
100 = tram 1000 = nghln I ngan 10,000 = mu"di nghln I ngan = mot van (it dung) 100,000 = tram ngan I nghln 1,000,000 = trieu 1,000,000,000 = ti Doc va viet nhtfng so sau day: 539
1,965
43,766
8,531,962
9,621
7,745
38,160
2,355,555
83,000
20,874
9,813
654,279
Chu y: Ngirdi Viet Nam theo he thong do lifcung va viet so cua chau Au. Cac ban de y dung dau phay thay dau cham va ngi/oc lai. Viet Nam Vidu: My
V-
1.234
1,234
1.234,43
1,234.43
Rw&idung cho gidf dong ho ma kim dai chi so 6. Vi du: May gioJ roi? Bon gicf riiofi. Chu y: 14:30 thl doc la hai gid rw&i hay la mi/ofi bon gift ba
mwai
(phut)
Viet nhtfng so sau day: 12:30 am
6:30 am
9:30 pm
11:30 pm
1:30 am
10:30 pm
19:30
23:30
24:30
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
47
VI- Ruâi di theo nhtfng tir chi so Ii/Ong tCr 1 den 99. Ttf 100 trô lên thì ruâi bien thành rudi. Vi du: mot dò-la riröi, näm ngày ri/öi, chuc rtföi. hai träm rtfôi, näm ngàn aröi, hai van riföi. Viet thành chtf nhtfng so sau dây: 3.5
150
7,500
5,500
13,500
15.550
12.50 tö
20.50 chén
1.500.000
1,500,000
1,550,000
850
Chú y: Nhtfng so lôn thiröng không dùng ttf rudi. Sö thirty: thü+so. Vi du: Cän nhà thtf hai, bên phâi. Oac biet, không nói thír mot, thCr bon mà nói thir nhâ't và thtf tu'. Thir hai có the cüng có the nói là thtf nhì. VII-
Ooc nhtfng câu sau dây theo so thtf tu': ngiròi
(6)
bài
(13)
cài áo
(4)
cài máy
(3)
cän phòng
(1)
cài ly
(10)
ngon dèn.... (5)
con song
(2)
quyén
(8)
dtfòng
(7)
can nhà
(9)
tir
Oôi düa
(1)
eue keo
(4)
cài ly
(15) (2)
Trong vài trtfòng hofp, có the doc danh ttf + so: lóp 3, lau 25, côt 8, loai 7, bô 9. TUC NGCf:
Àn trông noi, ngoi trông htfóng Thùng rông kêu to
48
Tön & O'Harrow
BÀI12 BÀI DOC Con rong cháu tiên Kinh-diföng-viföng làm vua ni/óc Xich-quy vào quâng näm nhâm tuât (2879 triióc Tây lieh?) và lay con gài Oông-dinh quân là Long ntf dé ra Sùng Lâm noi ngôi làm vua xtfng là Lac-long-quân. Lac-long-quân lay con gài vua De-lai tên là Âu Cö, dé mot lan diföc mot träm ngiföi con trai. (Có sách chép là Âu Cö de ra mot tram cài trúfng nô ra mot tram ngi/òi con) Lac-long-quân bâo Âu Cö rang: "Ta là dòng döi Long-quân, nhà ngiföi là dòng döi thàn-tiên, an ö lâu vài nhau không di/öc; nay diföc träm dtía con thì nhà ngtiöi dem näm miroi dira lên núi con näm mu"öi diJa thì ta dem xuong be Nam-Hâi". Lac-long-quân phong cho ngifòi con trifông sang làm vua niióc Van Lang, xu"ng là HCing-vi/öng.* Tran Trong Kim (Viêt Nam Su' Li/ç/c) * Ho Hong Bàng PHÀN TIM HIEU I-
Trâ lòi nhtfng câu hôi sau dây: 1 - Chuyên này có thât không? 2- Ai là vua thú" nhát cüa niröc Viêt Nam? 3-
Nhìn bân do Viêt Nam và tim xem bien Nam Hâi à dâu. 49
4-
Van Lang lä ni/öc näo bäy giö?
5-
Ban hieu tai sao ngiföi Viet Nam xi/ng mlnh lä "con rong chäu tien" khöng?
IITu1 long cf trong bäi näy lä tieng Hän vä cö nghia lä con rong. Rong lä mot con vat tiröng tirong nhiing lä bieu hieu cüa cäc vua Viet Nam vä Trung Hoa. Cäc ban tim hieu xem nhtfng chtf sau däy cö nghia gl. long sän long giä long bäo long thuyen long nhan long dinh Chü y: Trong cäc chtf: long dong, long näo, long lay, tu" long khöng cüng nghia näy. III-
50
Ban nhln tren ban do xem: 1-
Niiöc näo bao quanh Viet Nam?
2-
Bien näo bao boc Viet Nam?
3-
Song lön näo chäy qua Viet Nam?
4-
Thänh phö' lön näo ö Viet Nam?
Ton & O'Harrow
IV- Tif vung I rigC vifna: Ong ba to tien, con chau, vua, chua, hoang hau, hoang tu\ thai tif, thtf phi, hau I ti thiep, quan chu, quan van, quan vo, tiidng, linh, cung dien, lang, son son thep vang, cha truyen con noi, kinh do. Oien vao cac ch6 trong sau day: Cho den gitfa the ky 20, niftfc Viet Nam theo che do Cac thifa menh trari cai trj dan. Ngoi vua difc/c truyen tii cha sang con nen goi la Vo chinh cua vua la Vua chua song trong , xa cach dan. Trong trieu dlnh, cac lo viec hanh chanh, cac lo viec bao ve dat nif6c. Ngay khi con song, vua da cho xay de sau khi chet, se an nghi d do. Hoi xifa, chung ta rat quy trong cac vua. V-
Ban luan ve cau nay: Con vua thl lai lam vua, Con ong thay chua lai quet la da.
NG& PHAP I-
Thl: 1 - Ngan yeu to phu v6i yeu to chinh cua mot cau, thirdng dung khi noi. Vi du: Nay dugfc tram difa con thl nha ngi/oi dem.... Horn nay thl toi ranh. 2-
Ngan hai tu" giong nhau de nhan manh. Vi du: Re thi re, toi cung khong mua.
3-
Neu thi di/a ra mot dfeu kien. Vidu: Neu re thi toi mua.
4-
Thi ra: noi hai cau ma cau sau cat nghia cau trifdc. Vi du: Horn qua anh ay khong den, thl ra anh ay bj hong xe.
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
51
Bài tâp: Viet lai nhCïng câu sau dây, dùng chtí thiâê noi lien các y hay các chtf. 1 - Toi sé di chd. Ngày mai.(thì) 2-
Áo do con vCfa. Tôi sé mac áo áy. (nêu....thi)
3-
Anh ta gan ché't. Anh ta b| bénh nang. (thi ra)
4-
Än me xanh. Chua lám. (thi)
5-
Bài này khó. Bài kia dé. (neu
thì)
Oat nàm câu dùng tif thì.
IlFlàng /là: Oúng sau các dông tir nh\J nói, bâo, sai, ké, chép, nghï, tifông v.v....de ghi nhân mot câu nói hay mot su' viêc d phia sau. Vi du: Lac-long-quân bâo Âu Co rang: " " Có sách chép là Âu Co Nê'u có bo tCr thì bo tCf dúng sau dông tir và trifóc ràng / là. Vi du: Thay thu" ky nói vói tôi ràng: " " Bác Hai bâo nó là nó phâi di hoc.
52
Tön & O'Harrow
Bai tap: Them döng tir + rang I lä väo nhtfng cäu sau day: - Me toi
: "Con di chö khöng?"
- Toi
: "Khong, me a. Con phäi hoc."
- Me toi
: "Phäi day, con hoc di."
- Roi me
: "The con can gl khöng?"
- Toi
: "Me mua banh cho con nhe."
Ill- Oinh hiföng: Nhtfng döng tu" nhu" lä di, bay, dem v.v... thiiöng co mot phö tCr dtfng sau de chi phiicfng hi/crng. Vi du: Nhä ngiiöi dem näm miroi düa jen nüi. Näm mifdi difa thl ta dem xuona be. Bai tap: Dien chö trong vöi nhCing tu" chi phiföng hu"öng. 1 - Con khi nhäy
cäy.
2-
Bon tre nhäy
3-
Quä difa röi
4-
Cäc hoc sinh di
5-
Toi di
6-
Chüng toi difa moi ngiröi
7-
Ho difa chüng toi
8-
Chiec Boeing 747 bay
9-
Con chim nhe nhäng dau
10-
ho böi. dat. löp de hoc.
lau.
Müi thöm bay
virön.
sän bay. tröi. cänh cäy.
nhä.
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
53
- Làm näm câu khác dùng tir chi phiföng hifáng (lên, xuóng, trên, difái, vào, vô, ra, lên trên, xuong difói):
- Ô Viêt Nam, chúng ta thifòng nói: Toi di toi di cii di
54
Nam. Ho xuong Oà-lat nghï mát.
Bác. Chúng
Can Thö. Các anh ch¡
Tön & O'Harrow
BÀ113 BÀI DOC Làng toi Làng toi gbm nhieu trai ô rèi rác hai bên difòng cài quan. Môi trai gbm näm bây nhà tranh, thînh thoáng mói tháy mot ngôi nhà gach tifòng tráng, mài do. Nhà nào cúng có vi/òn. Qua hàng rào thiia, ngiròi ta trông tháy nào du du, nào mit, nào oi, nào vú sCïa, nào trúng cá, nào tam duôc, trai sai chi chit. Chung quanh trai nhCïng cây dira là lifót là xanh tri/óc gió. Trên nhtfng con di/òng mòn, hai bên cô râm, may chiec xe tho mò chô hàng ra chö Thü Otíc. GiiJa làng mot tòa mieu nhô difng stíng bên goc cây da co thu, mài phú rêu, tirông phai bac vi mi/a náng. Xa xa mot lach ni/óc quanh co trong cánh dong trong mía, trong ngô, trong lúa. Nhieu ruông dä gat roi, con tro goc ra. Ngirôi ta nhìn rö mot chiê'c thuyen con dang böi trên dòng, trong dám dira nu"óc xanh xanh. The Viêt
PHÄN TIM HIEU I-
Trâ lo'i nhöng câu hôi sau dây: 1-
Làng này nàm ô dâu?
2-
Nhà ô trong làng nhif the nào?
3-
Có nhieu nhà gach không?
4-
Virôn có nhieu cây an trài không? Cây gì? 55
5-
Dan läng bän häng ö chö näo?
6-
Cäi mieu cön dep, cön möi khöng?
7-
Cäy gl moc ö trong dong hai ben lach?
8-
Häng höa diföc chö ra chö bang gl?
II-
Bäi doc näy nöi ve gl (= dai y cüa bäi)?
III-
Tim nghia nhtfng chtf khö: Rai rac: xe tho mo: ram: co thu: quanh co:
IV- Chi chft, lä li/öt, trö, dirng s i n g lä nhöng tu" tifäng hinh. cö nghTa lä tif ay göi cho ban mot hinh änh. Ban cho biet cäc tür ay göi cho ban hinh änh näo? chi chft lä liröt trö sCing stfng V-
Trong cäc läng Viet Nam, thi/öng cö mot cäi mieu vä mot cäi
dlnh. Hai cäi khäc nhau nhu" the näo?
56
Tön & O'Harrow
VI- Ngircfi Viet Nam song nhof lua gao. Trong tieng Viet co nhieu tir ngtf lien quan den lua gao. Sau day la mot it tCr ngtf: ruong, dong, bCfa, cay, gieo hat, nho, cay, ma, bong, cay lua, thoc, gao, trau, cam, com, rom, ra, gat, dap, con trau, ngu coc, nha nong, nong nghiep. Tim hieu nghia cua m6i chtf tren day roi chon chu' thich hop dien vao cac cau sau: Tren dong can, diidi dong sau, Chong vo con trau di Ngifdi nong dan phai nho tu"c la cay lua con non de trong lai. Khi cay lua len cao th] dom Lua chin la bat dau Hat lua co hai phan: hat va Phan \h(i nhat nau chin thi la , phan kia khong an duoc d Viet Nam phat trien manh. VII- Thif ti/dng tirong ban ve tham mot lang nht/ lang nay. Ban se lam gl? CA DAO:
Trau oi! Ta bao trau nay, Trau ra ngoai ruong trau cay v6i ta. Cay cay von viec nong gia, Ta day, trau day, ai ma quan cong. Ngay nao cay lua con bong Thi con ngon co ngoai dong trau an. Nhat sT, nhl nong Het gao chay rong, Nhat nong, nhl sT.
Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers
57
NGÜ PHÁP I-
nào cüng : Nhán manh moi sy viêc giong nhau. Vi du: Nhà nào cúng có viròn = Tat câ moi nhà deu có
virôn. Nào cúng dtfng sau danh tù" và tri/óc dông tir. Bài tap: Viet lai nhtfng câu sau dây dùng nào cúng vào môi câu. 1-
Môi ngày tôi deu di bô.
2-
Moi thú" cà-phê deu ngon.
3-
Các thành pho d Viêt Nam deu xinh dep.
4-
Các món än deu có rau.
5-
Tat câ moi ngirôi phâi di ra.
IINào (là)...., nào (là) Dùng de liêt kê ra nhtfng su' vât / viêc. Vi du: Nào mit, nào ói, nào vú stfa Bài tap: Bo túc nhtfng câu sau dây bang it nhát là hai ttf.
58
1-
Me tôi dà mua du dò de di hoc: nào là
2-
Trong thu" viên có du loai sách, nào sách
3-
Áo này có dù màu, nào
4-
Ông ta nói diföc nhieu thtf tieng, nào
5-
Chúng tôi difofc ân du thif bánh, nào là
Tön & O'Harrow
III-
Cäi:
1-
Danh ttf chi loai dtfng trtföc mot danh tu" khäc. Vi du: cäi nhä, cäi xe, cäi tu.
2-
Cäi lä tinh tu" khi düng sau mot danh ttf de chi vat / viec äy lön, quan trong. Vi du: Oiföng cäi = dtföng to lön, diföng chinh.
3-
Cäi lä phän nghia cüa dtfc, thi/öng düng cho loäi vat. Dtfng sau danh ttf vä cüng lä tinh tü\ Vi du: con bö cäi, cäy du dü cäi.
Bai tap: Cho biet chtf cäi düng theo nghia näo (1, 2 hoac 3). 1-
Song con do väo song cäi.
2-
Van ABC tieng Anh cö hai mtföi säu chtf cäi.
3-
Con chö den lä con cäi.
4-
Cäi räng, cäi töc lä göc con ngtföi.
5-
Chj äy chi cö hai cäi äo dep.
IV- Loai ttf: lä nhtfng chtf dtfng trtföc mot danh ttf de chi loai cüa danh ttf äy. Loai ttf cäi dtföc düng cho da so danh ttf. Loai ttf con thtföng düng cho cäc dong vat. Ngoäi ra cön mot so khäc nhtf: btfc (änh), lä (thtf), täm (tranh), cäy, cuön v.v... Bäi tap: Tim nhtfng loai ttf kern theo danh ttf trong bäi doc so' 13. Vi du: ngöi nhä
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
59
BÀ114 BÀI DOC Oèm Giao thifa Trèn bàn thò, dirói ánh sáng rye rcr cüa dèn nen, nhtfng do thò bang dong láp lánh. Mièng con sáu trèn náp dình làng lé tuòn khói. Làn khói xanh phün-phót tráng bóc lèn, toa ra thom ngát. Bích dat hai cài eoe thüy-tinh lèn bàn thò ròi tháp thèm hiidng xa. Trèn chiec sap gu giái chiec chieu hoa cap dieu, kè tri/òc bàn thò, cu giào lè thong thè; roi quy xuong giia sap, cu kính can khan, khan xong cu lai li. Tieng pháo no vang lèn, mùi phào khét xòng vào tan nhà. Phào tuy khét, nhung dem lai cho ta cài hirong vj ngày Tè't. Xong viec ò nhà, cu giáo ra dình làm lè Giao-thCfa, con cu bà thì xuát hành. Tho và Bích lai di ngü. Bon be im làng. Trèn bàn thò, dèn né'n vin sàng, khói tram vàn tuòn lèn, lan rong ra, tan dan, bien mat. Nguyén Khác Min (Nói long)
PHÀN TIM HIEU I-
Tra lòi nhtfng càu hòi sau dày: 1 - Bài này nói ve già dình ai? Gom có may ngifòi?
60
2-
Khi nào là Tet? Lúe nào là Giao thifò?
3-
Cu giào óng làm gì à trifòc bàn thò?
4- Sau khi cu giao l§, m6i ngi/di lam gl? 5-
Ban thor bay nhtfng gl?
6-
Ngifdi ta d6t gl trong dinh?
7-
Ngoai di/cmg co tieng gl dac biet cua Tet?
II-
Cho biet dai y cua bai.
III-
Giai nghla nhCng chu* kho: sap gu: hi/ofng xa: lap lanh: xuat hanh:
IV- Viet Nam co nhieu ngay "tet." Ke ten nhCng ngay tet ma ban biet. Tet trong bai nay la tet gl? Tet nao quan trong nhat?
VXuat hanh la mot tuc le cua ngi/cii Viet Nam trong d.ip Tet. Ban cho biet them ve tuc le nay. Con tuc le nao khac ve ngay Tet ma ban biet khong?
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
61
VI-
Tir / ngCï vung ve các món än ngày Tet. Giò, châ, cá kho, bánh tét, thjt kho, dira món, diia hành, bánh chi/ng, mût: mût sen, mût bí, mût quát v.v hat dira, keo bánh, di/a hau. Chon iù nào thich hçfp roi dien vào chô trong: Bánh hình vuông, gói bang gao nep, dâu xanh và thjt heo goi là Ngiiói Bác än bánh áy vói Ngifòi Trung và ngifói Nam thì thich hön và an vói Bà con, ban bè tói thám, chúng ta mòi àn và cán màu do. Tet cüng là mùa cüa , trai to, vô xanh và ruòt do, nhièu nifóc, än rat mát. VII- Viet thLf cho mot ngiiòi quen ô Viêt Nam nói ve lê Ta ö n cüa nguói My. NGCf PHÁP I-
Rèi: Là mot liên tú*, de nô'i lien hai hành dông. Vi du: Cu giáo lê thong thâ roi quy xuô'ng. Là phó tù1 khi dû"ng ô cuoi câu hay dúng mot mình. Vi du: Toi làm xong roi. Anh än chifa? Roi.
Bài tâp: Sáp xep lai các dông tií cho dúng thii ty và thêm roi vào chô thich hop. 1 - Làn khói tuôn lên, bien mát, tan ra. 2-
62
Bà giáo di ngii, än tô'i, don dep.
Ton & O'Harrow
3-
Cu giäo cüng ö dinh, cüng d nhä.
4-
Bich mac äo däi, rfta mat, xuat hänh.
5-
Tho dot phäo, lay quet.
IITuy nhifng: La cap tu" noi hai y mä y sau nghjch vöi y triföc. Sau tif nhwng cö the them tu1 vin d triföc dong tCf. Vi du: Phäo tuy khet nhi/ng dem lai hiföng vj Tet. Phäo tuy khet nhifng vin dem lai hiföng vj Tet. Bai tap: Düng tuy.
nhwng
(vin) de noi hai y sau däy:
1-
AnhQuydau. Anhaydiläm.
2-
Me ban. Me may äo cho be.
3-
Phong chat hep. Khöng ai than phien.
4- Ai cüng an nhieu. Vin du do an. 5- Tröi mi/a to. Pho xä döng nhii thiiöng. IIIVin: Phö tü", ding tri/öc dong tCf de chi rang hänh dong con tiep tue trong hien tai vä ti/öng lai. Vi du: Den nen vin säng. Khi dang / se I cön dtfng tri/öc dong tif, vin ding dang tru"6c cäc tü" do. Vi du: Den nen vin cön säng. Cu Giäo vin se di chüa nhu1 moi näm. Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
63
Bai tap:
- Them tii van vao nhtfng cau sau:
1-
Ong ba ay khoe nhii thydng.
2-
Chung toi con di lam d nha bang.
3-
Cac chj ay dang hat d trong nha.
4-
Sau khi di ve, toi se lam d sd cu.
5-
Hoi nghi se hop ngay mai. - Dung tif vSn de tra Icfi cac cau hoi sau day:
1 - Anh dang lam d hang cu, phai khong? 2-
Co Thu con di tap the thao khong?
3-
Cu Tarn an chay chu"?
4-
Chj Hanh se may nhif thudng chir?
5-
Co giao con day bai nay chir?
IV- Tieng Viet rat giau ve tu" vyng. Mot ly do la ba mien Trung, Nam, Bac nhieu khi co ten khac nhau cho cung mot do vat. Vidu: coc (Bac) la ly (Nam, Trung)
64
Ton & O'Harrow
Bai tap: Tim nhtfng tif cua vung khac viet vao cot con thieu. Trung
Nam
Bac
cai tui Trai (cam) bi om Nhang ca loc gay Bong cai chen Cai dTa cai ma cai muong di vo
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
BÀ115 BÀI DOC Chet vinh hön song nhuc Tran Bình Trong là dòng döi vua Lê dai Hành. Ông là ngirôi tài giôi và trung nghïa, vua phong là Bâo-nghïa-vifông.... Khi quân Nguyên xâm chiem ni/ôc ta lan thü hai, ông lânh an tiên phong, ngân giac tai vùng biên thùy Quân Nguyên dem dai binh den vây dánh, ông chô'ng cy rat häng, nhiing vi quân it, the cô nên ông bj thua và bj giac bât song, giâi den tifông Nguyên là Thoát Hoan. Thoát Hoan biê't ông là mot düng tifóng, muô'n khuyên dò ve hàng nên doi dai ông rat tu' tê'. Giac sai ngiföi don cô thê't däi, ông nhâ't quyê't không än; giäc hôi han, ông ngoi im không thèm dáp; giac doa nat, ông vân thân nhiên. Sau cùng Thoát Hoan dem moi phú qui du ông: "Tiróng quân hay ve hàng ta di, roi se diroc phong làm viföng dát Bác." Bình Trong noi giân, quát lên rang: - "Ta thà làm quy nifóc Nam chtí không thèm làm viiöng dát Bác. Ta dä bj bât thì chi con lay cài chet de den nö niióc mà thôi." ....Khi bình xong giac Nguyên, vua truy tang ông rat hâu và sai ngirôi di/ng den thö. Khuyet danh PHÄN TÌM HIEU I-
Trâ lòri nhing câu sau dây: 1 - Tran Bình Trong mang tiiác gì? 2-
66
Ông dánh giac nhu" thè' nào?
3-
Quân Nguyên d nifôc nào sang? Ai cam dàu?
4- Tai sao ông bj bât?
II-
5-
Thoât Hoan muon ông làm gï? Vi sao?
6-
Sau cùng, Thoât Hoan lây g] dé du ông?
7-
Câu trâ lôi cua ông cô nghïa gl?
8-
Ban nghï sao ve Tran Binh Trong?
Cho dai y cua bài.
Cât nghïa tir / ngCï khô: A
co: giâi: doa nat: thet dâi: III- Tieng Viêt Nam cô rat nhieu chû* bat nguon tùr tieng Hân (= tiëng Trung Hoa), goi là tù" Hân Viêt. Tim hieu nhiing tif Hân Viêt sau dây: Dûng tirông: Oai binh: - Tim mot tir Hân khâc ghép vôi tif dûng, dai, twông, binh. Vidu: dûng khi, binh chûng Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers
67
IV-
Tim hiêu tir giäc trong nhtfng câu sau dây: Giac Nguyên xâm chiem Viêt Nam Diföc làm vua, thua làm giac Thàng nhô này nghjch nhu" giac Giac mù chtf
VTù* vifng: mi/u ke, thàng trân, quân dôi, rút lui, tan công, bô quoc phòng, ban tham miru, ti/ông lânh, sï quan, binh linh, vây, don linh, chï huy, huy chi/öng, thua trân, quân su', quân trang, quân y (te), quân phuc, quân dôi. Chon tCf thich hop dien vào chô trong: Môi quoc già deu có mot dé lo bâo vê dát nu"öc. Trong quân dôi thì có và de chï huy, và de thi hành lênh. Moi ngiföi trong quân dôi deu mac Sau khi thàng trân, các si quan và binh linh giôi thi/öng di/öc thi/öng Pentagon (= Ngü Giác Oài) là cüa nifóc My. NGCf PHÁP IXâm chiem nifóc ta = niióc cüa chúng ta. Tù' cüa chi quyen sô híJu, không bö diföc trong nhCíng tri/òng hop nhu" sau: 1-
68
Danh tCf chính có phu tùr (tính tù" hay dai tùr) theo sau. Vi du: Phim này cúa ông Minh rat buon. Minh là ban thân cüa tôi.
Tön & O'Harrow
2-
Danh tu" chinh ty no lä döng tCr hay tinh tü\ Vi du: Cäi hay cüa chüng ta lä.... Su dau kho cüa ho läm cho ho them can dam.
Bai tap: Ooc nhftng cäu sau däy vä cho biet cäu näo cö the bö tür cüa diföc. 1-
Nhä cüa chüng toi ö diföng Hai Bä Taing.
2-
Toi da bän nhä nghi mät cüa chüng toi.
3-
Toi mua cäi nhä ay cüa bäc Hai.
4-
Cäi nöng cüa Saigon rat kho chju.
5-
Niem hän hoan cüa ho bj tieu tan.
Dät bon cäu düng tu1 cüa theo nhtfng thi du tren:
II-
Bi/dwctc:
1 - Tiep nhan mot viec xau hay tot. Co hinh thu"c: bj /dwcfc + danh tu" I nhom danh tu". Vi du: Tuan bj diem xau. Hai di/oc diem tot. 2- Noi len mot viec thu dong. Bj /dwac dung tri/dc dong tii I nhom dong tis. Vidu: Tran Blng Trong bj bat. Viet Nam bj xam chiem.
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
69
3-
Noi len mot y thu dong. Bj / dwac dtfng trutfc mot menh de. Vi du: Viet Nam bj quan Nguyen xam chiem. Tran Blnh Trong bj giac bat.
Co nhtfng dong tu" thtfcmg chi di v6i bj (danh, om, dau, benh, phat) hay vdi dwcfc (thifdng, tang, tang liiong). NhCing dong tis khac thl dung v6i dtfctc / b\ tuy theo y cua cau. Vidu: Toi di/oc bau lam chu tjch. (toi thich) Toi bj bau lam chu tjch. (toi khong thich) Bai tap: Oien ch6 trong v6i dwcfc /bj. 1-
Chung toi
mdi di an com.
2-
Anh Hung
ma la vl ham di choi.
3-
Chu Ttf chay xe nhanh nen
4-
Tai nan may bay lam cho 20 ngi/di
phat. thuong.
Cho biet dwcfc/bi6uv\q trong tri/c/ng hop nao (1, 2 hay la 3). 1 - Ca nha di/oc di choi Disneyland. 2-
Ao mdi cua ch.i bj rach roi.
3-
Thang be b.i ngifofi ta lay mat het keo.
4-
Anh Tan difofc hoc bong.
5-
Thang Bdm bj moi ngirdi cifoii.
Tha (1) chW khong (2)....: dieu 1 tuy khong d l lam nhiing di/oc chap nhan. Hoan toan khong chap nhan dieu 2. Vi du: Ta tha lam quy n\Jdc Nam, chu" khong lam vi/dng dat Bac.
70
Ton & O'Harrow
Bai tap: Viet lai nhttng cau sau day theo mlu tren. 1 - no di an may I d v6i cha ghe. 2-
chj ay doi I bat con bo hoc.
3-
ba cu xa con chau I muon rdi lang xom.
4-
ong Nam song ngheo nan I nhd va dCra chau.
5-
ho chet / gian doi.
Lam ba cau vdi tha
CA DAO:
chif khong
Ta ve ta tarn ao ta, Du trong, du due, ao nha vln horn.
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
71
BÀI16 BÀI DOC Bán hàng Nam den chtfi gap Ke difofng ngoi à cài phán kè sau hai däy qua sön dyng hàng. Chot mot ngifòi dàn bà nhà què difng lai hoi: - Ö däy öng có bán mien khòng? Ke dáp: -Có. - Vay öng bán cho tói möt càn. Trong khi hai ngi/ói djnh doat ve già cä, Nam lang läng ngám nghía nhtíng quä son day long bàn thép, lác dác thüng mot vài chò, nhü*ng dö'ng di/óng cát cao có ngon, tren dó máy con ong rnat thong dong bò lèn bò xuong. Ben canh là nhöng quá di/ng nám, moc nhT, mäng, bóng, väy, mifc. Ngiiòi dàn bà nhà què mà cä: - Hai miroi sáu dong day, öng có bán toi láy hai cän. - Khöng di/öc däu, bà mua däu diföc hai muoi sáu dong thì töi xin bieu khöng. Tháy ngi/òi nhà què lùi lüi di, khöng quay dau lai, Kè' chay ra hè và hau nhif gào thét: - Này lai mà láy. Lúe khách hàng di khöi, Kè' mài suy nghT lai và láy làm then vói ban. Khái Hi/ng (Oep)
72
PHAN TIM HIEU I-
Tra Icfi nhtfng cau hoi sau day: 1 - Hai ngiidi ban dang of dau? 2-
Trong khi Ke ban hang thl Nam lam gl?
3-
Hieu nay ban hang gl?
4-
Ngtfori nha que muon mua gl?
5-
Ngifdi khach lam nhtfng gl de mua cho re?
6-
Ke lam nhtfng gi de thC/ long khach?
7-
Hang dung d dau? Long ban thep de lam gl?
8-
Tai sao Ke cam thay then v6i ban?
II-
Cho biet dai y cua bai.
III-
Tim dong nghia cua nhtfng chtf sau day: Mien:
Moc nhT:
Bong:
can:
Phan:
he:
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
73
IV-
Tim trong bai doc nam tif kep va lam cau v6i moi tCr do. Vi du: gia ca Ocfi song dat do, gia ca tang vun vut.
VTu* viing: hieu I tiem, trung tarn thirong mai, di pho, ban buon, ban si, ban le, Icfi lai, tien von, noi thach, may tinh tien, nha kinh doanh, tai phiet, kinh te, kinh te bao cap I thj triidng, phat trien, md mang. Dien chu' thich hop vao nhCing cau sau: 6 My co rat nhieu tap trung hang tram cfta ban du thu1 hang. Nhung la nhiing ngi/di lam viec buon ban co vCng thl ddi song cua dan m6i on djnh. Cac tiem My ban hang khong co , ngiidi mua khong phai mac ca. Cac niidc \K ban nhi/ My, Phap, Nhat theo kinh te Con cac nutfc cong san theo kinh te Viet Nam la mot nutfc ngheo dang Chu nhat chung toi hay de mua quan ao mdi. Toi muon di buon nhiing toi khong co de bat dau. VI- Ban day mot ngudi My nau mon an Viet Nam. Ban viet ra day cach chi d i n nau mon an ay.
74
Ton & O'Harrow
ngCt
I-
phàp
Trang ttf: Tir di kèm vói dòng tir de tà dòng tàc ay. Vi du: Ngtfòi nhà què Iùilùi6\.
Trang ttf thiiòng là tinh ttf di/Oc dùng nhif trang ttf và di kèm theo dòng ttf. Trang tir cung thiròng hay dùfng sau nhóm tir "mot càch. " Vi du: Ngtfòi nhà què di mot càch lui lùi. Nè'u trang tir chi có mot chtf thì khòng bao gió di sau "mot càch"và luón luòn dtfng sau dong iti. Vi du: Em Thanh hoc giói. Co Tarn hàt hay. Nè'u trang tir có hai chtf thì có the dùng tri/óc hay dtfng sau dòng ttf và có the dtfng kèm theo nhóm ttf mot càch. Vi du: May con ong mat thong dong bò. May con ong mat bò thong dong. May con ong mat bò mot càch thong dong. Bài tap: a- Theo vi du trèn, biè'n dói vj tri cua trang ttf trong càc càu sau day: 1 - Càc sinh vièn nói chuyen. (huyèn thuyèn) 2-
Sue vat chay trong san. (cuò'ng quit)
3-
Nam ngàm càc ctfa hàng. (say stfa)
4-
Em bé làm viec. (vui vé) b- Tìm trang ttf cho nhtfng dòng ttf viet nghièng.
1 - Ti con nhò mà vé 2- Anh Hòa àn nói
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
75
3-
Ch| Lan náu ccfm
4-
Con thö chay
5-
Con rúa di
vào hang. qua diföng.
Mài: Oúfng triföc möt döng tíf mà hành döng chi xáy ra khoäng mot thöi gian nhát djnh nào mà thòi. Yeu to chi thöi gian dtíng ö triióc. Vi du: Lúe khách hàng di khöi, Ke mài suy nghT... Il-
Bài tàp: Viet lai nhiing cäu sau däy theo vi du trèn. 1-
Toi di ngü lúe hai giö sáng.
2-
Anh áy ve hörn qua.
3-
Tám giö tau bay cát cánh.
4-
Toi mai toi ränh.
5-
Öng Hoàng di Úc sang näm.
- Làm ba cáu theo mäu trèn.
III-
Mái....xong: Chi möt hành döng vira hoàn tat möi däy. Vi du: Toi möi än xong. Nhà này möi cát xong. Cö the dùng vùa triföc tú1 mói. Vi du: Toi vira möi än xong.
76
Tön & O'Harrow
Bai tap: Bien doi nhtfng cau sau day theo mlu tren. - Lan di ra biiu dien. - Con bo vao chuong. - Be Bi thay ao. - Ba ma ve nha. - Toi doc quyen sach nay. Oat nam cau dung mdl.
CAU DO:
xong, vCfa mdi.
Mot cay ma co nam canh Nhung nifdc thl heo, de danh thl ti/oi Do la cai gl?
Cai gl keu suot ngay dem Nhac em di ngu, nhac em hoc bai. Mot chang cham butfc khoan thai Mot chang chay nhiing bii6c dai that nhanh Do la cai gl?
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
xong:
BÀ117 BÀI DOC Ông dò Môi näm hoa dào nò, Lai tháy ông do già Bày mifc tàu giáy do Bên phò dông ngiiòi qua. Bao nhiêu ngiròi thuê viet Tám tác ngöi khen tài: "Hoa tay thâo nhïïng nét Nhu" phi/ong múa rbng bay." NhuTig môi näm môi váng, Ngi/òi thuê viet nay dâu? Giáy do buon không thám, Mi/c dong trong nghiên sau... Ông dò vân ngòi day, Qua dirông không ai hay. Là vàng refi trên giáy, Ngoài tröi mi/a bui bay. Nam nay dào lai nò, Không tháy ông dò xua. Nhtfng ngifòi muôn näm cü, Hon ô dâu bây giö? Vü Oình Liên (Tinh hoa)
78
PHÄN TIM HIEU I-
Trä lo'i nhtfng cäu höi sau däy: 1-
Khi näo thi thäy öng do?
2-
Ngi/öi ta thue öng läm gl?
3-
Öng do ngoi ö däu?
4- Ob nghe cüa öng do gom cö gl?
II-
5-
Öng do cö nhieu khäch khöng?
6-
Nam nay öng do däu?
7-
Chtf viet cüa öng do nhu1 the näo?
8-
Khäch cö quy täi cüa öng khöng?
Cho biet dai y cüa bäi.
- Läm cäu vöi nhtfng tu" sau däy: tä'm täc: muön näm: thäm:
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
III-
Thao co nghia la 1 - viet mot bai nhi/ng chi/a site lai 2- viet chtf Han nhanh, khong ro ret 3-
co long tot
4-
cay co
5-
d dung dao.
Cho biet nghia cua tir thao trong nhtfng cum tis sau day: dau thao ( ), cam thao ( ), hoa tay thao nhtfng net ( ), con be thao an ( ), thao cam vien ( ), hieu thao ( ), ban thao ( ). IV-
Ngiidi thue viet nay dau? Ban tra Idi gium thi si.
V- Tit I ngu'vifng: chC nho I chu1 Han, nha nho, dao Khong I dao thanh hien, difc Khong Tu", cau doi, liin, bu"c hoanh phi, hoc tro, trang nguyen, ong cong, ong nghe, thi eft, (ong)quan, ong I thay do, vinh quy bai to, tu" thu" ngu kinh. Chon chu' thich hofp de dien vao ch6 trong: Ngay xi/a, che do cua Viet nam giong nhi/ ben Trung Hoa. Ai dau cao thi du^c vua bo lam Ai dau thap hay khong dau thi ve day hoc goi la Ngiioii nao dau cao thi di/oc don rutfc ve lang mot cach long trong. L§ ay goi la VI-
Binh luan cau ca dao: Chang tham ruong ca ao lien, Chi tham cai but, cai nghien anh do.
80
Ton & O'Harrow
ngCf
I-
phap
Lai: 1 - Dong tCr, giong nhii den. Vidu: Toi lai nha anh ma anh di vang. 2-
Gitfi tif chi phifofng hi/dng khi difng sau di, chayv.v. Vi du: Chung ta di lai hieu an.
3-
Dong tCf + lai chi mot hanh dong dL/dc lam mot Ian ntta. Vi du: Cac em phai hoc lai bai nay.
4-
Lai + dong tu1 mot hoat dong di/Oc lam lai nhirng of mot thdi gian hay khong gian khac. Vi du:
lai thay ong do gia.
Bai tap: Cho biet trong nhCng cau sau day lai theo nghia nao. 1-
Ong ay di di, lai lai ca gidf.
2-
Toi rtia lai bat dua nay cho sach.
3-
Horn qua no di xi-ne, hom nay lai di ntfa.
4-
Bo toi de lai cho toi mot can nha.
5-
Toi lai phai sfra cai xe dap.
IIMdi....mdi: nhat.
nhan manh yeu to thu" hai tien theo yeu to thif
Vidu: M6i nam m6i vang. Bai tap: Dung nhung y sau day vao mot cau. 1 - toi (dem) I dong 2-
tuoi I khac
3-
ngay I gioi
4-
nam I giau
5-
thang I Idn
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
81
Ill-
Bao nhiêu: 1-
Dùng dé hôi ve so li/ofng. Vi du: Áo này^bao nhiêu tien? Näm nay cu bao nhiêu tuoi?
2-
Dong nghïa vói nhièu nhifng bày tô câm xúc. Vi du: Bao nhiêu ngiràfi thuê viet! Chú y: Trong khau ngtf, thiròng có tir là sau bao nhiêu. Vi du: Bao nhiêu là ngirôi thuê ông áy viê't!
3-
Bao nhiêu , bay nhiêu Vi du: Láy bao nhiêu khe thi trâ bay nhiêu vàng.
Bài tâp: Sau dây là câu trâ lòfi. Ban dat câu hôi. 1-
Cô Hien cao mot thirôc sàu.
2-
Anh Hòa nang sàu mi/ofi ky.
3-
Ông Nhât có näm cài xe.
4-
Thu" viên có hàng van cuon sách.
5-
Máy dien tu' già vài ngàn.
Thay thè' nhieu bang bao nhiêu (ià).
82
1-
Ông ti phú có nhieu vàng.
2-
Bà tiên có nhieu phép la.
3-
Chi áy mua nhieu quan áo.
4-
Trong tu lanh có nhieu do än.
5-
Cây xoài có nhieu quâ.
Tön & O'Harrow
BÀ118 BÀI DOC Mot dêm mi/a Mot dêm mi/a phùn âm liót và toi täm ve cuoi tháng chap, hai anh em chúng toi di nghî sóm. Nam trên giifòng trùm chän lên tân càm, chúng tôi cùng nhau nói chuyên phiem de döi giác ngú. Trong cän phòng yèn lang, chi nghe rö tieng tí tách thong thâ và deu deu cûa chiec dong ho treo trên ti/òng. Nhifng thïnh thoâng mot con gió dtía dê'n väng vang nhCïng tieng ech nhái kêu d cánh dong quê chung quanh nhà. Hai anh em chúng tôi vira cuôn kfn trong chän cho ám vira nói chuyên. Chúng tôi nghï dê'n roi thiidng hai nhtíng ngifòi Ití khách vào gió này häy con di trên diiöng váng, ifót nhu1 chuôt lot và run nhu cay say, di voi vàng de tìm mot chô trú chân. Chúng tôi lai ài ngai cho nhtfng nhà nghèo bên hàng xóm, giò này vo chong con cài deu phâi day de chong cài nhà là mà mòi con gió lanh làm lung lay và de dem các châu thau hifng nhtíng chô giot niróc. Khi ngiròi ta di/oc ám êm trong mot càn phòng nhà gach chác chán, không sö mtía gió ve phan minh, thi ngiföi ta dé có long thtíong doi vói nhtíng ngiròi xáu so hon. Thach-Lam (Gió dau mùa)
PHAN TÌM HIEU I-
Trâ löi nhtíng câu hôi sau dây: 1-
Bài này tâ cânh gì?
2-
Nhân vât trong bài này là ai? 83
II-
3-
Ho cuôn trong chän de làm gì?
4-
Già dình ho ra sao?
5-
Ô trong phòng ho nghe nhüfig tieng gì?
6-
Ho nghï gì?
7-
Tai sao nhà hàng xóm phâi thifc day?
Cho dai y cûa bài.
Cát nghla nhtfng tir ngtf sau dây: Mira phùn: Chuyên phiem: Vàng vang: Ltí-khách: Ài ngai: Xáu so: III- Bài này nhác den hai loai nhà. Nhà nào? Ban cho biet thêm tên cüa vài loai nhà khác.
IVmira mira ngôt 84
Tir I ngi? vurig: Mira phùn, mira rào, mira giông, miia ngâu, lâm râm, mi/a nhir thác do, mira tarn ta, mira lü, mira ri/oi, bui, mira dam, mua dà, mua bóng mây, mira bâo, tanh mira, mira, tròi do mira, con / trân mira, hat mira, nirôc mira, dût Ton & O'Harrow
mi/a, mi/a to, mi/a nho, mira nang, mi/a gio, mura thuan gio hoa, miia, cau vong, sam set. Lya mot tCr I ngtf thfch hop dien vao nhtfng hang sau - Sau , trdi lai nang. Thang bay am Ijch, d mien Bac trcfi hay Nha nong chi mong thuan hoa thifcfng lam hai mua mang. 6 mien bien hay co , mi/a to hat nhi/ng mau tanh. Toi doi trcfi de di pho. Mien Trung Viet Nam, mi/a thifcfng keo dai nhieu ngay, rat am Lf6t, goi la Mi/a tiitren ru"ng tren nui do xuong tCfc la , hay gay nan lut. VEch nhai co giong nhau khong? Tim hieu nhtfng thanh ngu', tu" 1 ngu sau day: - Ech ngoi day gieng. - Vo ech. - Ngi/cfi nhai. - Ech thang ba, ga thang bay.
NG& PHAP ILfdt nhw chuot lot. Mot loi so sanh vi von, ket qua cua nhan xet, cua kinh nghiem hay cua tri tu"6fng tifcfng, co the dung, co the sai nhiing sau nhieu nam da trd nen thanh ngtf thong dung. Vi du: toi nhi/ dem ba mi/ofi (nhan xet) dep nhif tien (tifdng tirong) chua nhir dam (kinh nghiem)
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
85
Bài tâp: Bó túc nhtfng câu sau dây: Tôi nghe ông ta nói mà chang hieu gì, thât là nghe nhii Hoc trò, tré con phá lám, nghjch nhif Ông ta nói dai lám, thât là dai nhif Câu áy vay tien cua nhièu ngirôi, câu áy nö nhii Bà vö ông ta dtf nhif Câu Hai viet chtf dep nhu1 con tôi thi viet xáu nhu* Il-
Mà: 1-
Giôi tii: Vi du:
2-
cài nhà là mà môi con gió làm lung lay.
Tro tCr dùng de nhán manh câu hôi. Thi/öng hay có gì, nào, aidtíng trifóc hay là à, t/dCfng phía sau. Vi du: Anh mà cüng di (à)? An h nói gì mà hay the?
3-
NgCï thâi tùr düng ô cuoi câu có chám than (!) de giâi thích hoäc thuyet phuc. Vi du: Ti/öng ai, ông Ba dây mà! Tôi dä bâo roi mà! Än di mà!
4-
Tro tir bieu thj dieu sáp nói không hop vói dieu trifóc (a) hay là bo sung cho dieu áy (b): Vídu: Anh áy dói mà không chju an. (a) Cái máy tot mà ré. (b)
Bài tâp: Thêm hay thay the tù* mà vào trong nhtfng câu sau và phân tích xem tir áy dùng theo mâu nào (1, 2, 3, 4 a / b). 1 - Cài xe anh mua có dát không? 286
Cô Duyên ô Nha Trang dây! Ton & O'Harrow
3- Trcfi mi/a, kho chju qua! 4-
Cai ban nay dai nhiing hep.
5- Oi di, keo tr§ xe!
111-
6-
Ainoikythe?
7-
Chi ay mua cuon sach toi gidi thieu.
Tinh tit ghep: la nhtfng tinh tCf do hai tir ghep lai. 1 - Mot trong hai tif lay lai tCf kia. De cho d l noi, tif ay thinh thoang bj bien dang. Vidu: nho nho, cham cham, khe khe, dem dep. 2-
M6i tis deu co nghla rieng, co the bo sung cho nhau. Vi du: tot dep, thong minh, thich thu
3-
Mot trong hai tif khong co nghla, chi dung cho d i noi, goi la tu" dem. Vi du: vui ve, mat me, sach se.
4-
Hai tu" cung khong co nghia khi dung rieng nhifng ghep lai thl co nghia. Vidu: bang khuang, eo le, oai oam.
Bai tap: a- Cho biet nhing tinh tis ghep trong Bai Ooc 18 theo loai nao (1,2, 3, 4)
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
87
b- Bien nhtfng tính tir don sau dây thành tính tir ghép. Cho biet tính tir ghép thuôc loai nào (1, 2, 3, 4). Có nhieu tir khác nhau de ghép, chon mot thôi. 1- viJng
7- thöm
13- dö
2-
8- nóng
14- cao
9- that
15- du
rông
3- giàu 4-
nhanh
10- nghèo
16- hèn
5- chäm
11- trong
17- xáu
6- mông
12-
manh
18- khó
CÂU DÒ:
Song nào phát tu' Trung Hoa Vu"Ot Lào, Miên, Viêt, chây ra Thái Bình Hai dòng Tien, Hâu mông mênh Xoè tay chin cira, dâm tinh phù sa?
88
Ton & O'Harrow
BÀ119 BÀI DOC Anh hàng ntfóc Châng máy lúe ám nifóc dä can. Ba chay ve nhà rót day ám khác roi lai di bán rong cho khách qua diràfng, mài xe chieu mài tror ve quán tranh thoi cöm än. Cdm xong, Ba nghêu ngao hát chèo, hát trong quân chofi roi di ngü dé sáng hôm sau lai dây sóm náu ni/óc voi di bán. Và anh ta cho anh sung si/óng, tu' cho là döi anh day du. Phâi, anh con thieu mot thú" gì? Anh có nhà dé d, có mot nghe "trong sach" dé kiem àn; anh không lo nghï, không phien muôn, bän khoän. Ngày ngày anh kiém không nhtfng dû än mà con dé ra mot chût dînh. So tien áy anh sé dùng vào viêc thuoe thang khi không may anh xây ra dau om. Nhi/ng anh chác chán rang không khi nào anh dau om diföc. Anh än uong có dieu dô. Công viêc làm, không nhüng anh cho là không vát vâ, mà lai con có htíng thú nCïa. Khi xi/a ô nhà vói cha, không bao giö anh dé y ngám cânh dep, không bao giò anh dé tai nghe chim hot. Ngày nay thì anh coi nhir dô là nhCïng vât sô hiJu cúa anh. Buoi sáng tieng chim chích chòe làm cho long anh nhir thii thâ; buoi chieu tiéng chim son ca vifa hot vira bay thâng vút lên trên tròi xanh làm cho tri anh cao rông. Khái Hung (Cài ám dát)
89
PHÄN TIM HIEU I-
Trâ löi nhtfng câu hôi sau dây: 1- Anh Ba làm nghe gì? 2- Anh bán hàng cho ai? 3- Anh có yêu thiên nhiên không? 4-
Do nghe cûa anh gom nhtfng gì?
5-
Anh có dû an không?
6- Tai sao anh nghï nghe anh là nghe "trong sach"? 7- Tai sao anh nghï anh không dau om diföc? 8II-
Ly do nào làm anh thích thú vói dòi song này?
Cho dai y cûa bài. Giâi nghia nhtfng ttf ngtf sau dây: bán rong: xe chieu: phien muôn: vát vâ: thong thâ:
III- Ban có tháy nghe này à chô ban à không? Neu không, niióc bán à dâu, nhu the nào?
90
Ton & O'Harrow
IV- TCf I ngu1 viing: tra (ngiic/i Bac goi la che) xanh I che tiftfi, la voi, nu voi, tra hat I che nu, tra tau, tra man, tra sen, che Thai Nguyen, tra Bao Loc, ir6p, tra i/dp soi I sen I nhai I cuc, pha tra, tra am, am, blnh, tach, rifcfu che (be bet), tra dur tGii hau, phong tra, tra dao. Chon tu* ngii thich hap cho nhCng ch6 trong: Ngifdi mien que Bac Viet thich uong re ma tot. Con ngiidi tinh thanh thich uong , la tra man if6p sen. Tra co tieng d mien Bac la , con trong Nam thl co Tra voi lam vdi hay , uong ngon ma khong mat ngu. M6i sang, ong cu dun nifdc soi de Uong nutfc tra v6i mot ngircfi ban goi la Bay gift d ngiidi ta uong 1 ri/ou, nghe ca nhac chu khong uong tra. V6 Viet Nam co hat cheo, hat trong quan. Do la nhCng thu giai tri blnh dan d ngoai Bac. Cac ban biet ngifdi Viet Nam con co nhtfng thu giai tri am nhac nao khac khong? N G l f PHAP ITtf: du"ng lam pho tu1 cho dong tu" va cho biet rang hanh dong ay do chinh chu tif lam. Vi du: Anh (chu tit) ty cho (dong tu") anh sung si/dng. Em be (chu tCf) \.u an (dong tCf) Dang khac:
ty
lay
tu" mlnh ty
lay (lay) mot mlnh
Vidu: em be tu* an lay. em be tu* mlnh an jay. em be ty an lay mot mlnh. Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
91
Bài tâp:
Bien dói nhtíng câu sau dây, dùng ti/ / ti/...lay / ti/
mình....lay / ti/....lay mot mình. 1-
Lan may quan áo.
2-
Hoàng don nhà.
3-
Bà cu con náu än.
4-
Ch| Thöm trông coi cfra tiêm.
5-
Em Long tâp di xe dap.
Chú y: Nhieu dông tíf Hàn Viêt ghép vói ti/dä trö nên thông dung. Vi du: tu' tu', tu' sát, tu' lâp, tu' nguyên, tu' dông II-
Không nhiïng
mà con
: noi hai yeu to có liên quan
vói nhau. Có thé thêm tCf nùa d cuoi câu. Vi du: Không nhiing du än mà con dé ra chût dïnh. Bài tâp: Dùng cap tù" noi không nhiïng lien nhCïng y sau dây:
92
mà còri
(nû'a) dé noi
1-
Em Liên hoc giôi / ngoan.
2-
Anh Näm thành công vi thông minh / chäm chï
3-
Bà áy mua cài xe dep / ré
4-
Cài giiiòng to I êm
5-
Tròi nóng I ám
Tön & O'Harrow
Ill-
Danh tu* chi thöi gian. Ngäy
= dön v.i 24 tieng: mot tuan co bay ngäy. = mot khoäng thöi gian: ngäy xifa, ngäy nay = thöi gian cön änh sang: ban ngäy = thöi gian nöi chung: ngäy dem = tiföng lai: ngäy mai.
Hörn
= thöi gian qua khü" vä hien tai: hörn qua, hörn triföc.
Buoi /
= mot khoäng thöi gian trong ngäy: buoi toi, buoi
btfa /
sang, buoi trifa, bQa toi, bü*a ngäy, btta dem, ban
ban
dem, ban sang, ban mai v.v... TCi ban luön luon co mot danh ti(khäc di sau.
Bai tap: Läm mot cäu vöi möi danh tCf chi thöi gian hoc phia tren.
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
93
BAI 20 BAI DOC Trau* Khöng biet rö ta cö thü nhai trau tif döri näo.... Näm sau mifdi näm ve triföc, dän öng dän bä ngiröi näo cüng nhai trau, trCr tre nhö. Co ngi/öi nhai suot ngäy, toi len giiiöng ngü cön nhai; dän bä an trau cän chi, mot vet dö bang stfi Chi nhi/ ve len hai ben mep, diiöc coi lä " d l thi/öng". Cö nhieu ngiröi nhai trau l l n vöi mot chüt thuoc läo, ta goi lä an trau thuoc, mot hinh thtfc nghien khä nang. Hat cau vä lä trau lä Chat sät trüng, lai them vöi, khien nen mieng trau nhai läm cho rang them sach, them vürig vä dong thöi "tay ue" cä mieng; cho nen ngäy xiia cäc cu it dau rang, it hif höng rang. Mieng trau lä dau cäu chuyen, lä dau trö tiep khäch trong dam blnh dän cüng nhif nöi quyen quy... Cüng than, cüng gia tien, do l§ so säi nhät lä trau riföu. Thöi xu"a, dän vä quan phäi cö coi trau hay näm, mu'öi träi cau; ngiföi tho cä den xin viec läm nhu" xäy cat nhä cüng phäi cö che cau tiföi hay näm chuc, möt träm mieng cau khö; xin chtf ky bau cho läm mot ehrte viec trong läng tong, phäi cö trau cau möi lä trjnh trong. Nhat Thanh (Dat le que thöi) * Ngiröi Bäc goi vä viet lä "giau"
94
PHAN TIM HIEU I-
Tra I6i nhtfng cau hoi sau day: 1 - Ai nhai trau? 2-
Theo tac gia, an trau co dieu gl tot?
3-
An trau thuoc la gl?
4-
The nao la dep khi an trau?
5-
Trau quan trong nhu" the nao trong xa hoi xi/a?
6-
An "trau" can nhieu vat lieu. Nhiing thu" nao?
7-
Tuc an trau cua ngt/oii Vjet vi nhu" thoi quen gl cua ngu"6i Au My?
8-
II-
Cac ban nghl tuc le nay se ton tai mai d Viet Nam khong?
Cho biet dai y cua bai.
Giai nghia nhiing tu1 sau day: lln: dong thdi: tay ue: quyen quy: Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers
95
III- "Thof cà" là thö gì? Tìm vài danh tir khàc co dùng tir cä theo nghia dó.
IV-
Giài nghia tir bau trong nhtfng cäu sau: 1 - Tóng thong do dàn bau lèn. 2-
Bà ay có bau näm thàng roi.
3-
Bau öi, thifdng lay bi cùng....
4-
Öng Giang là ong bau cùa doàn hàt.
VTCr viftig: bä trau, nhai trau, say trau, cay, nong, già trau, coi già trau, cày cau, giàn trau, giày trau, là già / non, nhó niföc trau, buòng cau, hat cau, vo cau, coi trau, mieng trau, tèm (trau), mo cau. Chon mot tu' ngtf de dien vào chò trong sau day: Ngifòi già khòng con rang de nèn phai vào cài Càc cu thich nhai Sau khi nhai 4 vi là non khòng ngon, khöng làu, trau het vj thì phai nho di cao, trong giong cày dìfa. Ngifòi ta dùng de làm nhieu thu": làm quat, làm cui, bòi com, làm db choi tré em. Tue ngtf có càu: là dau cäu chuyen. Trau cành phiföng trong rät dep. VI-
96
Viet thu" ke su' tich trau cau cho mot nguòi ban.
Tön & O'Harrow
NGÖ PHÄP IÄ, hä lä nhtfng tieng trö tif düng sau cüng trong nhtfng cäu höi than mat, de xac nhän lai y kien cüa ngi/öi höi, giong nhir "phäi khöng". Vi du: Chj hoc y-khoa ä? Anh di läm hä? Khi höi ngtföi lön tuoi hoac ö vai cao hön mlnh, thi khöng düng ä mä düng a. Vi du: Cu di thu" vien a? Quan muon di däu a? Bai tap: Ooi nhtfng cäu sau däy thänh cäu höi vöi
ä/a/hä.
1 - Chj di pho, phäi khöng? 2-
Cu uö'ng niföc trä, phäi khöng?
3-
Em an bänh, phäi khöng?
4-
Em be an keo, phäi khöng?
IINhe - Düng trong mot cäu möi than mät, ngu"öi höi nghi ngi/öi kia se dong y vöi mlnh. Vi du: Toi mai, mäy di chöi vöi tao nhe. - Cüng düng de göi siJ chü y cüa ngiföi khäc. Vi du: Anh nöi cho toi biet nhe. Bai täp: Düng nhe de doi nhtfng cäu sau däy: 1- Oi mau len. 2-
Möi chü Sau uö'ng bia.
3-
Möi cö di xi ne vöi chüng toi.
4-
Chj mua hai ki lö thöi.
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
97
III- Phâi....(1) môi (là)..(2) ; nhán manh yeu to 2 phu thuôc vào yeu to 1. Vi du: phâicô trau eau môi (là) trjnh trong = muô'n trjnh trong thi phâi có trau eau. Bài tâp:
Bien dói nhtfng câu sau theo mâu trên:
1 - Muon sach së thi phâi son lai nhà.
IV-
2-
Muon no am thi phâi có công viêc.
3-
Muon di chöi xa dtföc thi phâi có xe hoi.
4-
Muon có rau ti/di thi phâi ra chö.
5-
Muon nuôi cá thi phâi có ho.
aI
Nào dùng de hôi cho rö: Vi du: Mình di hiêu nào?
b/
Nào dùng vói cûng Vi du: Hiêu nào cüng diföc.
cl
Nào dùng dé liêt kê Vídu: Cho bán nào gà, nào vjt, nào chim.
d/
Nào dùng de thúc giuc. Vídu: Nào, chúng ta di! Hàt lên nào!
Bài tâp: làm mot câu vói môi nghïa ô trên cûa tif nào. a/ b/ cl 61 98
Ton & O'Harrow
BÀI 21 BÀI DOC Nhât thyc Miiòi già sáng, mat tröi dang chói loi bông râm toi lai, ngi/öi ta tháy ánh náng tu' nhiên vàng úa. Nhât thyc! Ngi/öi ta xôn xao bâo nhau. Roi ngirôi lay bàn tay che mât cho khôi chói dé nhin, kê deo kinh râm dé ngám. Nhieu nhà dat châu nifóc day trifác cùa de xem. Trong dáy châu mot hình tròn vàng nhat bj mot hình tròn den nhô hdn tíf tCf än lán vào. Mat tröi cú* bj lem dan di, con lai nhu" mot cài bánh sûa cong, nhon hoát hai dau. Trong lúe dó mat tròi chieu nhiJng tia náng vàng yeu ôt. Trên mat dát, bóng lá cây in xudng thành nhtfng hình liiöi liem nho nho, xinh xinh nhu" träm ngàn mânh tráng khuyet rác ra. Qua khe cüa, tia náng roi vào trong nen nhà cüng thành hình liföi liem nhô, rat la. Mot giò sau hình den ra khôi mat tröi, ngifòi ta lai tháy náng chói và bau tròi sáng süa nhif thiröng. Nhât thyc xây ra là do mat träng xoay qua, nàm ngang gitía trái dát và mat tröi, cân ánh sáng mat tròi chieu xuong trái dát. Nhif Tuyet
PHÄN TIM HIEU I-
Trá löi nh(Jng câu hôi sau dây: 12-
Nhât thyc này xây ra lúe nào? Trifác khi nhât thyc thi ánh náng nhif the nào?
99
3-
Khi nhât thyc bât dàu thi ánh sáng ra sao?
4-
Ngi/òi ta làm gì de nhìn nhât thifc?
5-
Là cây do bóng xuóng ra sao?
6-
Nhât thifc kéo dài bao lâu?
7- Tai sao mat tròi giong cài bánh síJa? 8- Tai sao có hiên tiiöng này? Il-
Cho dai y cüa bài.
Giâi nghïa nhtfng tù" sau dây: kính râm: xôn xao: (träng) khuyet: III- Tim nhtfng tu' liên quan den ánh sáng trong bài này. Làm mot câu vôi môi tu'.
100
Ton & O'Harrow
IV-
Nghia bong I nghla den a I Mat tröi dang chöi loi. bI Nhac näy danh chöi tai. cI Anh äy nöi nhieu cäu chöi tai. öl
Tien bac läm cho con ngiföi choi mat.
Trong bon cäu tren, tu" chöi diföc düng nhu" the näo? VTif I Ngü' vi/ng: khöng gian, hänh tinh, giäi Ngän Hä, ve tinh, (ngöi I vi / öng) sao, sao hörn, sao mai, sao Bäc Oau, Bäc eye, Nam ci/c, diiöng xich dao, Thai Difong he, sao qua ta (nöi düa), mu"a ngäu, mat träng I chj Häng (Häng Nga), miicfi räm, thäng cuoi, Ngifu lang Chüc nü1. Chon tif ngtf thich hop de dien väo chö trong. chia träi dat ra läm hai phan bäc nam bäng nhau. Mät träng lä cüa träi dat. Trong Thäi Di/Ong he co bäy Sao Kim buoi säng goi lä , buoi chieu goi lä Khi näo cö chuyen khöng may thl ngi/öi ta nöi lä bj" chieu". CLi ngäy 15 am Ijch (goi lä ) thl träng trön. Thäng bäy äm Ijch tröi hay mira vi gap nhau sau mot näm xa cäch. Mira näy goi lä
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
101
NGO PHÁP INho nhô, xinh xinh: khi mot tinh tir di/öc láy lai, tính chat cua tính tir áy giâm bót. Nhu" vây: nho nhô < nhô, xinh xinh < xinh. Vi du: áo này mau do dô (không dô lám). Khi láy lai có tir không thay doi, nhifng cüng có nhieu tir bien the dé cho dê nói. Vi du: xinh xinh, hong hong, xanh xanh. nho nhô, dèm dep, tràng tráng. Bài tâp: Bien doi nhtfng câu sau dây: 1 - Xe này trông hai tot. 2-
Nhà này cüng hai to
3- Anh äy ngiiöi hai cao. 4- Tôi tháy cuon sách hai hay. 5-
Chúng ta di hai nhanh lên.
IINhon hoát: Tú thú" hai nhán manh cho y cua tú" dtíng tri/ác. Thi/òng tù" này tu' nó không có nghía. Bài tâp: Tim nhiïng tìi có the diîng sau dé nhán manh cho nhtfng tif sau dây:
102
xanh
tiföi
bé
chua
ngot
to
giau
nhe
tháp
trón
sâu
nang
Tön & O'Harrow
Ill- Ngwòi (thì) , kè (thì) làm nhieu viec khàc nhau. Có the dùng: ngifòi (thì)
: tà cành nhieu ngifòi
ngitài (thì)
ké (thì) , ké (thì) Vi du: Ngi/òi lày bàn tay che
ké deo kinh
Bài tap: Bien do nhtfng càu sau theo màu trèn. 1 - Mua / bàn, tròng that nhon nh.ip. 2-
Cóng viec di/oc phàn chia: thài thjt / nhat rau.
3-
Trong san trtfóng, nhày day / dành bi.
4-
Trèn con difòng dài, di bo / di xe.
5-
Phoi nàng / nàm ngu, ho chiém het bài bién.
IV- Do: noi lien hai yeu to mà yéu to 2 (mot menh de) làm chu yeu to 1 (mot danh tur). Vidu: Là thii này (1) do anh Thanh viet (2). Btfc hoa (1) do chj Chàu ve (2) du"Oc giài nhàt. Bài tap: Viet lai nhtfng càu sau theo màu trèn. 1-
Pham Duy sàng tàc nhtfng bàn nhac hay tuyet.
2-
Sàch cua Khài Hung bàn chay làm.
3-
Òng ay trong rau muong xanh và ngon.
4-
Bà ày ve kiéu ào rat dàt tien.
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
103
BÀI 22 BÀI DOC Qué hiföng Làng tôi ô von làm nghe chài li/ôi: Nitác bao vây, cách bien nfra ngày sông. Khi tröi trong, náng nhe, sôm mai hong, Dân trai tráng boi thuyen di dánh cá. Chiec thuyen nhe báng nhi/ con tuán má, Pháng mài chèo manh me vifoft trifòng giang. Cánh buom giiíüng to nhif mánh hon làng Rifön thân tráng bao la thâu góp gió... Ngày hôm sau, on ào trên ben dô, Kháp dân làng tap nâp dòn ghe ve. "Nhò on tröi, bien lang, cá day ghe," Nhüng con cá tifoi ngon, thân bac tráng. Dân chài Itiói, làn da ngäm, rám náng, Câ thân hình nbng thö vj xa xäm; Chiec thuyen im ben, moi trö ve nam Nghe chat mudi thám dan trong thó vo. Nay xa cách, long tôi luôn ti/öng nhö Màu ntíóc xanh, cá bac, chiec buom vói, Thoáng con thuyen ré sóng chay ra khoi, Tôi tháy nhó cài mùi nbng man quá! Té' Hanh (Nghen ngào)
104
PHAN TIM HIEU I-
Tra Icfi nhtfng cau hoi sau day: 1 - Bai nay ta canh gl? 2-
Lang co gan bien, gan song khong?
3-
Lang song bang nghe gl?
4-
Khi nao thl dan lang di bien?
5-
M6i Ian di bien, ho di bao lau?
6-
Ta ngi/ofi di bien.
7-
Ho dung loai thuyen gl?
8-
M6i Ian di, ho co danh diioc nhieu ca khong?
9-
Bay gift thi sT con d trong lang khong?
10- Thi sT nhof hlnh anh gl cua lang? II-
Giai nghla nhCng tu1 kho sau day. Bang: Ru"6n: On ao: Bao la:
Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers
105
Ill- Ngirôi Viêt nói: dánh cá, câu cá, bát cá, chai cá, lirói cá, nöm cá. Giái nghía sy khác biêt cûa các dông tCr trên.
IV- Trong bài này có nhièu hình ánh so sánh. Ban cho biet vài hình ánh áy.
V-
Tim tat câ nhiïng tir ngtf ve màu sác và tieng dông. Màu sác
Tieng dông
VI- T i t i ngfl vi/ng: Thuyen máy, chèo, thuyen buom, tau dánh cá, tau buon, thuyen du Neh (du thuyen), tau thüy, ghe, phà, thuyen thúng, dò ngang, dò doc, mài chèo, thuyen câu. Dien chô trong sau dây bàng mot tir ngCï trên. Hoi xi/a, các nhò stíc gió, chö dò di kháp các song ngòi, bien câ dé buôn bán. Ngày nay, ngiiòi ta dùng rat khó chay bàng máy. Chiêc chèo vi nó tròn vo. là thuyen nhö chö khách là tau lön chay chô ngirôi, xe höi và hàng qua song con hóa doc theo song hay là ngang qua song lón. Nhtfng nhà triêu riêng. Bây già phú thifòng có thuyen là mot mon thé thao.
106
Ton & O'Harrow
NGO PHÄP IKhi / trong khi / sau khi / trwöc khi / tCr khi: düng triföc möt menh de phu de chi thöi gian. Vi du: Khi tröi trong, näng nhe.... Bai tap: Bo tue nhtfng cäu sau däy bang mot menh de chi thöi gian. 1 - Sang nay toi di hoc 2-
, chj Phtföng gänh häng ra chö.
3-
Öng Tarn nuöi con chö
4-
Sinh vien rü nhau di chöi
56-
, nhä cCfa sach se. Ngiiöi dän que thufc day
IIKhi näo cüng / möi khi. deu: hänh dong diföc lap lai khi cö du dieu kien ve thöi gian. Vi du: Khi näo toi di Ha-oai, toi cüng mua thdm. Möi khi toi den nhä öng Tai, toi deu thay öng ay läm vi/ön. Bäi tap: Bo tue nhtfng cäu sau däy: 1 - Khi näo chj Nguyet nau com. 2-
Möi khi em be khöc
3-
Möi khi toi ve que
4-
Khi näo khi anh den
5-
Khi näo khi chi Näm di chö...
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
107
III-
O: 1 - Dong tu', có nghía là sinh song. Vi du: làng tôi of.... 2- Trang to dé chi dja diem: Vi du: Chúng tôi dä an à nhà roi. 3- Ojnh to cho danh tCf dtíng triióc. Vi du: Nhà ô thành pho này dát lám. 4- Oifng sau các dông tù1: hy vong, tin tifông, trông döi, trông mong. Có thé thay the bang vào. Vi du: Chúng ta hy vong ô ti/dng lai.
Bài tâp: Ban cho biet tù" ô trong các câu di/ói dây dùng theo mâu nào. (1, 2, 3 hay 4) 1 - Má chung bông ô bàn thö. 2-
Ho di dánh cá ô xa.
3-
Cha me tin tifông ô con cài.
4-
Chúng tôi ô My hai miföi näm roi.
5-
Bánh ô tiêm dó rat ngon.
IV- Quá, rät, lám: là phó tíf. Lám / Quá diföc dùng nhieu khi nói. fìat difng tri/ôc tính tCí, quává lám dúng sau. Vi du: Cuô'n sách rát hay / Cuon sách hay lám. Cuô'n sách hay quá. Bài tâp: Thêm quá, rat, lám vào nhCïng câu sau: - BCÏa cöm chj Tuyê't làm ngon. - Con cá to, än hoài không hét. - Cô Oào hoc giôi, luôn luôn dùng nhâ't. 108
Ton & O'Harrow
BÀI 23 BÀI DOC Cânh ket xe Mot buoi chieu nào dó, nhàm giò tan sô, khi tròi dä bót nóng, xin mòi ban häy düng dïnh biföc trên le difòng theo dòng ngi/öi và xe cô, ban së tháy diên ra không biet bao nhiêu cânh tifçmg rat buon ciiòi. Hàng träm chiec xe dû các loai së bj ngCfng lai, tác ü d mot quäng ditông, có khi chi vi mot chiec xe hoi hoac mot chiec xich lô quay ngang de quành lai. Cüng có khi ching vi mot chifóng ngai nào câ mà cüng thành cânh ket xe: mot chiec xe chay quá trón không kjp nhifòng chiec xe bên phâi, den lúe tháng lai thì t(t phia da chat nich nhtfng xe, tien cüng không tien diföc mà lùi cüng không lùi diiöc núa. Hàng träm tieng eòi noi lên inh ôi. Xe no chen Ian xe kia tù"ng nifa bánh.... Nhü"ng giong nói hàn hoc, nhtfng nét mät dàm chiêu, phâi chäng dó là nhifîng nét diên hinh cüa cuôc dc/i canh tranh noi dô thj? Nguyên Hoat PHÄN TÌM HIEU I-
Trâ loi nhiing câu hôi sau dây: 1-
Cânh này xây ra à dâu?
2-
Lúe nào thì hay bj ket xe?
3-
Tai sao ket xe? 109
4-
Ngirôi bj ket xe phân ifng nhiî the nào?
5-
Bài này nói dén may loai xe?
6-
Xe no chen lán vói xe kia de làm gì?
7-
Ban có dbng y vói câu cuoi cùng cüa tác già không? Tai sao?
8-
Ban nghï cânh ket xe có "buon ci/öi" nhu" Nguyên Hoat nói không?
II-
Cho dai y cüa bài. Làm mot câu vói môi tir khó sau dây: Hàn hoc: tác ù: chifóng ngai: inh ôi:
III-
Buon: 1-
Không vui (cânh buon, buon phien)
2-
Câm tháy can phâi làm mot viêc gì dó (buon cuòi, buon non).
3-
Ket hop vói không / ching de nói lên y không muô'n làm: nó châng buon nói.
110
Tön & O'Harrow
Cho biet tür buon trong nhtfng cäu sau däy theo nghia näo. - Toi buon ngü qua, cft ngäp hoäi. - Sao trong anh buon vay? - Khöng ai buon höi anh ta mot löi. - Ch.i ay buon läm vi möi mat viec. - Öng ta chä buon trä löi. IV- Tft / ngü* vung: xe dap, xe xich lö, xe ba bänh, xe lam, xe öm, xe tho, xe ngya, xe van, xe tho mo, xe dö, xe dien, xe du Ijch, xe gän mäy (xe cüp, xe höng-da), xe hoa, xe bö, xe cam-nhöng, xe buyt, xe cftu höa (xe chtfa Ifta), xe cftu thtföng, xe Ifta (xe höa), xe cut kit, xe dam ma, xe län tay, xe van täi, xe dien ngam. Dien nhtfng cäu sau däy vöi tft thich hop. Ngiföi tan tat ngoi trong Häng höa dtföc chd bang tren cäc xa lo hay bang tren cäc dtföng sät. Viet Nam cö rat nhieu xe vä xe Trong thänh pho thl cö chuyen chö nhtfng ngtföi khöng di bang xe höi. ö tren Mot väi thänh phö' nhif San Francisco thl cö mat dat hay lä Paris thl cö ö diiöi mat dat. Ngi/öi ta goi lä vi tieng dong cüa nö. Bäy giö chüng ta chT thay hay ö nhä que thöi.
NGIJ PHÄP I-
Häng: 1-
Häng +1ft chi thöi gian = thiföng xuyen Vi du: toi tap the due häng ngäy (ngäy näo toi cüng tap)
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
2-
Hàng + tCf chi thòi gian = thòi gian kéo dài Vi du: Làm viêc này phâi düng hàng giò (dúng lâu).
3"
Hàng + so + danh tir = nhièu Vi du: Trong sân, hàng tram tré em choi dùa.
Bài tap: Viet lai nhiïng câu sau dây dùng tif hàng. 1 - Môi nam ho di Pháp choi vào tháng ba. 2-
Câ träm con kien bò thong dong trên mâm.
3- Tôi döi anh câ may giò mà anh không den. 4-
Môi näm deu có hôi Chùa Huong.
5-
Cuôc nói chuyên kéo dài nhieu thàng.
6- Trong rùng có vài chuc loai lan. 7-
Báo xuát bân môi tuan.
8- Trong thi/ viên có may triêu cuô'n sách. 9- Tôi än châ giò môi ngày mà không chàn. IlHây: Dùng dé sai khien, thúc giuc làm mot viêc gì. Oúfng trifôc dông tCr, sau chü tCi. Vi du: Môi ban hây dung dïnh bifóc.... Có thé không dùng chú tù". Vi du: Háy nghl ky de khôi ân hân.
112
Ton & O'Harrow
Bai tap: Viet nhtfng cäu sau day theo the sai khien: 1 - Chüng ta an com tri/öc. 2-
Bat lay nö!
3- Anh chj em dufng len khi giäo sir vo I6p. 4-
Con mua cho ba ly ca-phe.
5- Anh uong thuoc nay. III- Di: Cüng düng de sai khien, thüc giuc. Düng than mat hon vä difng sau dpng tü\ Vi du: Äncömdi! Con an di! Bai tap: Viet lai nhöng cäu sau däy vöi tCr sai khien di: - Con häy läm bäi, roi cön di ngü. - T r i giö roi, chüng ta häy di. - Quan äo em do roi, em häy thay do. - Chüng mlnh häy hat len cho vui. IV- Düng, eher: Khi sai khien phü djnh thl düng düng / chä triröc dpng tü\ Vi du: Con düng nöi bay. Anh chj chö uong rifOu.
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
113
Bài tâp: Dùng düng, chôde doi nhCïng câu sau dây theo vi du trên: 1 - Các con không nên hoc thói xáu. 2-
Các em không den trifòng tré.
3-
Chúng ta không xâ rác ngoài diiòng.
4-
Anh không mua thjt bò mà hây mua thjt gà.
5-
Cu không làm viêc nang.
VPhâi châng....?: Nói lên mot nghi van chifa trâ lòri dût khoát diiüc. Vi du: Phâi châng dó là nhtfng nét diên hinh... Bien doi thành câu nghi van vói phâi châng:
114
1-
Chuyên không có thât. Cô áy nói doi tôi.
2-
Ông bà Hai không tôi. Xe bj hông.
3-
Xe My bán không chay. Xe My mác quá.
4-
Anh ta không làm. Anh ta sa.
Ton & O'Harrow
BÀI 24 BÀI DOC Hôa diêm stfn Tìf hàng bao nhiêu triêu nam nay, hôa diêm stfn dä tCfng bien dói cuc dien cüa mat trái dát. Hoat dông cüa hôa diêm son dä tao thành nhieu ngon núi hùng vi và phun nhCïng tro tàn giâi trên nhtfng khu VLÏC bao la, sau trö thành nhCïng dát màu phi nhiêu trbng trot rat tot. Ngày nay hau hê't nhCïng núi Ifta con hoat dông deu tâp trung trong mot vòng dai vï dai bao quanh Thái bình Diföng và trong mot vòng dai khàc nhô hep hon chay dài tir quan dâo Sa-lô-mông qua quan dâo Tân-ghi-nê và ln-dô-nê-xi-a. That ra nhüng ngon hôa diêm sön con phun lûa hiên nay trên thè' giói deu tu tâp nhieu nhát à ln-dô-nê-xi-a. NhiJng phún thach, nhiïng lubng lu'a và nhiïng dòng bùn nóng do các núi Ifta này phun ra dä giê't hai hàng ngàn sinh mang. Tính chung lai ngifòi ta uác liföng rang có tái mot triêu ngifòi hay hon nCïa dä bi tàn hai trong vòng hai nghìn nam qua vi su' hoat dông cüa các hôa diêm sdn. Theo The giôi Tu' do
PHÄN TIM HIEU I-
Trâ loi nhCïng câu hôi sau dây: 1-
NhCïng tai hai cüa hôa diêm sön là gì?
2-
Hôa diêm son mang lai Idi ich gì?
115
II-
3-
Hôa diêm sön tâp trung à dâu?
4-
Hôa diêm sön có tíf bao giö?
5-
Có máy vòng dai hôa diêm sön?
6-
Hôa diêm sön phun ra nhtfng chat gì?
7-
Tai sao hôa diêm son gây nhieu ton that ve sinh mang?
Cho biê't dai y cüa bài này.
Tim phân nghïa cüa nhtfng tù* sau: bao la
*
tâp trung
*
nóng
*
phi nhiêu
*
III- Hôa diêm son là mot nhóm tif hàn-viêt. Tiê'ng Viêt goi hôa diêm sön là: . Hôa có nghïa là Ifta. Vây nhîïng tCf sau dây nghïa là gì?: f
116
A '
1-
Ö An Dô, ngifòi ta hôa táng các xác chê't.
2-
Hôa hoan là mot tai nan gây rat nhieu thiêt hai.
3-
Các linh hon có toi thì phâi à hôa nguc.
4-
Thjt niiông trên hôa lò ngon lám.
Ton & O'Harrow
IV- Khi nüi phun Ifta, do lä mot thien tai, ttfc lä mot tai nan do tröi läm, khöng tüy thuoc väo con ngiföi. Ngoäi nüi lira cön thien tai näo khäc?
VTif I naff vi/ng: song, song cai, song con, ngöi, suoi, thung lung, deo, rCfng, thäc, bien giöi, cao nguyen, kinh däo, ao, ho, dong bang, chäu tho, dat phü sa, bien, dai difdng, vjnh, bäi cat, bö bien. Chon tif thich hop dien väo chö trong sau day: - Niagara lä mot niföc vT dai. Cäc tinh Kontum, Ban-me-thuot deu nam tren Viet Nam. ö nhä que Viet Nam, cäc nhä lön thi/öng cö nuöi cä. Mekong (Cfru Long) lä con lön vä däi chäy qua Viet Nam, mang lai rät nhieu tot cho viec trong trot. Oalat thö mong vi cö nhieu cäy vä niföc. Tren the giöi cö näm chäu vä bon Viet Nam näm ben Thai Blnh Diföng vä cö mot chay däi tCf Bäc xuong Nam.
NGO PHÄP ISa-lö-möng, In-dö-ne-xia lä ten cüa hai nöi chon. Oö lä danh tCr rieng. Danh tür rieng tieng Viet thuöng cö hai hay ba tir. Khi viet, phäi viet hoa tat cä chu* dau. Vi du: Nha Trang, Bien Höa, Ben Tre. Neu lä danh tCr rieng djch tu" tieng ngoai quö'c thl chi chtf dau viet hoa vä phäi cö gach noi giCfa cäc tü\ Vi du: Ha-oai, Pö-li-ne-xi-a.
Basic Reading and Writing for Vietnamese Speakers
117
Mot so dia danh dä di/öc Viêt hóa, không hoàn toàn gidng nhif tên nguyên gôc. Vi du: My thay vi A-mê-ri-ca. Bài tâp: Tim tên (danh tir riêng ghép) cüa näm (5) tînh hay thành photai mien Trung, Nam, Bác cüa Viêt Nam. Trung
Nam
Bác
Thành phô / ni/ôc này a dâu?
II-
Ba-lê
Ci/u-kim-sdn
Ntfu-i/öc
Mä-lai
Thuy-sï
Bu-da-pét
Luân-dôn
An-dô
Tù.
qua /sang:
Dieu nói ra có diém khôi dau và chay qua
mot diém khác tri/óc khi chám dût. Vi du: Vòng dai chay dài tir quan dâo Sa-lô-mông qua quan dâo Tân-ghi-nê.
Tù.
den / tôi: Dieu nói ra có diêm khôi dau và diem chám
dut. Vi du: Tôi di tir Viêt Nam tôi M'y.
118
Ton & O'Harrow
Bai täp: Düng ket tCr tCf.....den / tcfide viet nhtfng cäu sau: 1 - Toi di xe iCra (Nha Trang, Hue). 2-
Ho gat lüa (hung döng, dem khuya).
3-
Buoi tiec keo däi (näm giö, chin giö).
4-
Chö näo cüng cö Tivi (thänh thj, thön que).
5-
Ngiröi Viet läm an can cü (xifa, nay).
Hoän thänh nhtfng cäu sau däy: -
Tu" döng sang täy,
-
TtfÄu qua Ä,
-
Tu" nhä toi sang nhä chj
-
Tu" däy qua dö
-
Tu" nhö den lön
-
TCr sang den toi
III- Deu, cüng: Phö ttf de chi sy dong nhat cüa hai hay nhieu sy vat / sy viec / hänh dong khäc nhau. Vi du: Höa diem sön deu tu tap d In-dö-ne-xi-a. Hoa cüc mäu väng. Hoa hoäng anh cüng mäu väng. Deu khäc vöi cüng d chö lä khöng cö y so sänh.
Vi du: Nüi näy cao. Nüi kia cüng cao (cao bang nüi näy). Cäc ngon nüi deu cao.
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
119
Dèu hay dúfng sau các tir moi, môi, câ, tat câ, cüng và trifác các tir së, không, dä. Vi du: Moi ngi/öi dèu chay. Câ nhà dèu mCfng. Các em deu không hát. Các núi deu sé phun Ifta. Bài tâp: Mâu: Áo lúa mát / Áo söi cüng mát / Áo lúa và áo soi deu mát.
120
1-
Bún bò ngon. (chá giò)
2-
Hoa nhài thöm. (hoa hong)
3-
Máy Nhât tot. (máy My)
4-
Giây xanh dep. (giáy tím)
5-
Con gáu to. (con voi)
Tön & O'Harrow
BÀI 25 BÀI DOC Lifu Bình, Diföng Lê Ngày xifa, có hai ngifòi ket ban vói nhau rat thân, mot ngiròi tên là Lifu Bình, mot ngifòi tên là Diföng Lê. Diföng Lê nhà nghèo, Lifu Bình giàu có bèn dira ban ve nhà ô, an cùng mâm, hoc cùng dèn, tình ban het sire tirong dác. Dirong Lê biê't mình nghèo nên hê't stfc chàm chi hoc tâp. Lifu Bình y mình có cua nên lifòi bieng viêc hoc, mài mê än chöi. Oê'n khoa thi, Lifu Bình thi hông, Diföng Lê dô cao, di/öc bó di làm quan. Tháy ban cùng hoc diföc nên danh phân, con mình thi lân dan, Lifu Bình dâm ra chán nân, chöi bòi hon triföc. Chang bao lâu cüa cài het sach, rbi den ky thi, Lifu Bình lai vác chieu ra di, nhifng lai cùng hông nhif lan tri/óc. Tien gao dä hê't, di/òng ve lö bi/óc, Li/u Bình si/c nhó dê'n ban cü là Diiöng Lê hiên dang làm quan trong vùng, bèn tim den hôi thàm, nhö ban giúp dö. Di/öng lê lân mat, sai lính hau ra hoanh hoe, don däi Li/u Bình lifng com harn vói it cà thâm. Lifu Bình tire giân ban cü sóm thay long dói da, túi nhuc bô ra ve. Doc difòng chàng ghé lai quán tro nghî chân, làm quen vói thieu phu chü quán tên là Châu Long dang kén chbng. Nghe Lifu Bình thi hông luôn hai khóa, thieu phu an ui khuyên chàng difng nân chi dèn sàch, và tình nguyên lo lieu moi nôi dé Lifu Bình có the yèn tri mà hoc hành. Ngày dêm có ngifòi dep bên canh chàm nom, khuyen khich, Lifu Bình phân khöi ra sire hoc tâp, dèn khoa nàm dó thi dò cao. Ngày vinh quy, Lifu Bình ve den nhà, long nao nírc vi dai däng khoa di lien vói tiëu dàng khoa, nhirng tói noi thi tháy eira dóng then cài, không tháy Châu Long dâu ntfa. Hôi thàm ròi cho ngifói tìm kiê'm 121
kháp noi cüng không tháy. L l í u Bình nhó thurong buon bä, bän khoän không hiêu sao ngi/òi dep ân nhân bòng düng lai bien mat dúng vào lúe mình hien dat. Mot hôm di qua vùng Diföng Lë làm quan, Li/u Bình ghé lai de gap, xem tình dòi ra sao, diföc có djp trách máng thói boi bac cua ban cü ngày tri/óc. Di/öng Lë vui vé dòn tiep, Lifu Bình toan thot lofi mìa mai, bòng lang ngifòi di, tháy Châu Long tir nhà trong ra chào. Diföng Lë môi giôi thiêu nàng là ngifài thiep thúf ba cua mình. Li/u Bình nghen ngào câm dông, thoáng hiêu ngay là ban dä xù tê dé khich chi mình ròi sai vö lë thay mat di giúp dö cho mình än hoc thành tài. Li/u Bình, Diidng Lë tCf dò sò'ng vói nhau càng thân thiet hon triiòc. Hoàng Trong Miên PHÄN TÌM HIEU I-
Dai y cüa bài này là gì?
II-
Cho biet ai là - Lull Bình - Diföng Lë - Châu Long
III-
Giâi nghïa: ngày vinh quy dai dâng khoa tiêu dâng khoa
IV-
Tim nhtfng dông tir và tình tir do hai tCf ghép nên. Pông tCf
122
Tin h tir Ton & O'Harrow
V-
Ban nhân xét gl ve xä hôi Viêt Nam thofi xi/a?
VI- Tue ngiî Viêt Nam có câu: "giàu dói ban, sang dói vçf, ban nghï g] ve câu này?
BÀI DOC THÊM Mùa xuân chin Trong làn náng ürig: khói mö tan, Oôi má¡ nhà tranh lám tám vàng. Sot soat gió trêu tà áo biê'c, Trên giàn thiên ly, bóng xuân sang. Sóng cô xanh tifofi gön tói tröi, Bao cô thôn ntf hát trên doi; Ngày mai trong dám xuân xanh áy, Có kê theo chong bô cuôc chöi... Tieng ca vát vêo lifng chifng núi, Hon hén nhu1 löi cüa ni/óc mây... Tham thl vôi ai ngoi difói trúc, Nghe ra y vj và thö ngây... Khách xa gap lúe mùa xuân chin, Long tri bâng khuâng syc nhô làng. -Chj áy näm nay cön gánh thóc, Doc bô sông tráng náng chang chang? Hàn Mac Tu*
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
123
Tieng thu Em không nghe mùa thu Di/ôi träng mò thon thúc? Em không nghe rao rye Hình ânh kê chinh phu Trong long ngirôi cô phu? Em không nghe rifng thu Là thu kêu xào xac, Con nai vàng ngo ngác Dap trên là vàng khô? Liiu Trong Lu"
124
Ton & O'Harrow
Trang giang Song ggfn trang giang buon diep diep, Con thuyen xuoi mai, nifdc song song. Thuyen ve ni/ofc lai, sau tram nga; Cui mot canh kho lac may dong. La thof con nho gio diu hiu, Oau tieng lang xa van cha chieu. Nang xuong, trdi len sau chot vot, Song dai, trori rong, ben co lieu. Beo dat ve dau hang noi hang; Menh mong khong mot chuyen do ngang. Khong cau goi chut niem than mat, Lang le bd xanh tiep bai vang. L6p I6p may cao dun nui bac, Chim nghieng canh nho: bong chieu sa. Long que don don vcfi con nutfc, Khong khoi hoang hon cung nh6 nha. Huy Can
Basic Reading and Writing for Vietnamese
Speakers
125
To the Reader Dr. Stephen O'Harrow is professor of Oriental
Philology
and Ms. Kim Thu Tön is lecturer in Vietnamese at the University of Hawai'i. The authors encourage users of this text to contact them with comments about the content and application of these materials. Dr. Stephen O'Harrow University of Hawai'i Department of Indo-Pacific Languages Spalding Hall 459 2540 Maile Way Honolulu, HI 96822
Ordering
Information
The learning package for Basic
Vietnamese Speakers configurations:
Reading
and
Writing
for
can be ordered in three different
(1) Text only: ISBN 0 - 8 2 4 8 - 1 7 8 0 - X (2) CD-ROM only: ISBN 0 - 8 2 4 8 - 1 8 7 6 - 8 (3) Text and CD-ROM bundled: ISBN 0 - 8 2 4 8 - 1 8 7 7 - 6 To order by phone or for customer inquiries call 1 - 8 0 0 956-2840 or 1 - 8 0 8 - 9 5 6 - 8 2 5 5 . Send fax orders or inquiries to 1 - 8 0 0 - 6 5 0 - 7 8 1 1 or 1 - 8 0 8 - 9 8 8 - 6 0 5 2 . Toll free calls are available in the Americas only. Please specify which package you wish to order.