Arts 07 [7]

  • Categories
  • Art

Citation preview

‫د پوهن‪ 3‬وزارت‬

‫ملي سرود‬ ‫دا وطن افغانســـتـــان دى‬

‫دا عــــزت د هـــر افـغـان دى‬

‫کور د سول‪ 3‬کور د تورې‬

‫هر بچی ي‪ 3‬قهرمـــــان دى‬

‫دا وطن د ټولـــو کـور دى‬

‫د بـــــلـوڅـــــــو د ازبـکــــــــو‬

‫د پ‪+‬ـــتــون او هـــــزاره وو‬

‫د تـــرکـمنـــــــو د تـــاجـکــــــو‬

‫ورســـره عرب‪ ،‬گوجــر دي‬

‫پــاميــريـــان‪ ،‬نـورســـتانيــــان‬

‫براهوي دي‪ ،‬قزلباش دي‬

‫هـــم ايمـــاق‪ ،‬هم پشـه يان‬

‫دا ه‪5‬ــــــواد به تل ځلي‪8‬ي‬

‫لـکـه لـمــر پـر شـــنـه آســـمـان‬

‫په ســـينــه ک‪ 3‬د آســـيـــا به‬

‫لـکــــه زړه وي جـــاويــــــدان‬

‫نوم د حق مـــو دى رهبـــر‬

‫وايـــو اهلل اکبر وايو اهلل اکبر‬

‫د پﻮﻫن‪ 3‬وزارت‬

‫ﻫﻨــــــــﺮ‬ ‫اووم !ﻮلگی‬

‫د ﭼاپ ﻛال‪ 1399 :‬ﻫـ ‪ .‬ش‬ ‫اﻟﻒ‬

‫د تاب ان ت او‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫مضمون ه‬

‫تابونو مؤلف‬

‫مؤلف ن د تعل مي نصاب د ه ډيپارټمنټ د در‬

‫ا يټ وون ي د پ تو ب د ا ډيټ ډ پارټمنټ غ ي‬ ‫اووم‬

‫ټول‬

‫به پ تو‬

‫دم‬

‫ان شاف ور وون‬

‫خ روون‬

‫د اپ ال‬

‫بر نال‬

‫د تعل مي نصاب د پراخت ا او در‬

‫تابونو د تأل ف لو ر است‬

‫د پوهن وزارت د اړ و او عامه پوهاوي ر است‬ ‫هجري شم‬ ‫ته ‪[email protected]‬‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫تابونو د چاپ و ش او پلورلو حق د افغانستان اس مي جمهور ت د پوهن‬ ‫د در‬ ‫پلورل او پ رودل منع دي له غ وون و ه‬ ‫وزارت ه محفوظ د په بازار‬ ‫قانو‬

‫ب‬

‫چلند‬

‫ي‬

‫د‬

‫ن د ز ر غام‬

‫اقرأ باسم رب‬ ‫مو ته ي وند راب ل او د لوست او لي له نعمت‬ ‫ش ر ه ا وو‬ ‫د لو او ب ون خدا‬ ‫اله لوم ن غام‬ ‫خه ي برخمن ي يو او د الله تعال ر وروست غم محمد مصطف‬ ‫ورته لوستل و درود وايو‬ ‫هجري ريز ال د وهن د ال ه نامه ونومول شو له د امله به د‬ ‫ولو ته اره ده‬ ‫رن ه‬ ‫اداره او د‬ ‫تاب وون‬ ‫زده وون‬ ‫ران ه واد وونيز نظام د ورو بدلونونو شاهد وي وون‬ ‫د ه واد د وون او روزن‬ ‫والدينو شورا ان د ه واد د وهنيز نظام ش و بنس يز عنا بلل ي ي‬ ‫ه راختيا او رمختيا مهم رول لري ه داس مهم وخت د افغانستان د وهن وزارت د م تابه‬ ‫مقام د ه واد ه وونيز نظام د ود او راخت ا ه لور بنس يزو بدلونونو ته من د‬ ‫له همد امله د وونيز نصاب اص ح او راختيا د وهن وزارت له مهمو لوم يتوبونو خه دي همدارن ه ه‬ ‫وونيزو تأسيساتو د در تابونو محتوا يفيت او توز ع‬ ‫وون يو مدرسو او ولو دولت او خصو‬ ‫تابونو له‬ ‫د با يفيته در‬ ‫ا لري مو ه د باور يو‬ ‫ته املرنه د وهن وزارت د ارو ه‬ ‫شتون رته د وون او روزن اسا اهدافو ته رس دل نشو‬ ‫وونيز نظام د رامن ته ولو ل اره د راتلون نسل د روزون و ه‬ ‫ورتنيو موخو ته د رس دو او د اغ زنا‬ ‫تو ه د ه واد له ولو ز ه سواندو وون و استادانو او مسل مديرانو خه ه درناوي هيله وم‬ ‫هي ول ه ه او هاند ونه‬ ‫تابونو ه تدريس او د محتوا ه ل دولو‬ ‫د ه واد ب يانو ته د د در‬ ‫و ي‬ ‫زيار او و‬ ‫س موي او د يوه فعال او ه دين م او انتقادي تف ر سمبال نسل ه روزنه‬ ‫د نن ور‬ ‫ه ه د نيت لوست ل ي‬ ‫هره ور د من ه نوي ولو او د مسؤوليت ه در‬ ‫ران زده وون به سبا د يوه رمختل افغانستان مع ران او د ولن متمدن او ور اوس دون وي‬ ‫د ه واد ارز تنا ه ان ه ده غو تنه لرم و له هر فرصت خه‬ ‫همدا راز له خو و زده وون و خه‬ ‫و او فعالو ونوالو ه تو ه او وون و ته ه درناوي‬ ‫ه روسه د‬ ‫ه ورته ي او د زده‬ ‫ه له تدر س خه ه او اغ زنا ه استفاده و ي‬ ‫دد‬ ‫د وون او روزن له ولو وهانو او د وونيز نصاب له مسل هم ارانو خه‬ ‫ها‬ ‫دي مننه وم او د لو خدا‬ ‫دون هل ل‬ ‫تاب ه لي لو او متو ولو ي نه ست‬ ‫بريا غوا م‬ ‫له دربار خه دو ته ه د س ي ل او انسان جو وون ه‬ ‫د معياري او رمختل وونيز نظام او د داس ودان افغانستان ه ه له و ي خ لوا وه او سو اله‬ ‫وي‬ ‫د وهن وزير‬ ‫د تور محمد م ويس بلخ‬

‫ج‬

‫ل‪ 7‬لﻴک‬ ‫سرلﻴک‬

‫د‬

‫مخ‬

‫‪1‬‬

‫کر*ه ﻳا خط‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫په خطﻮنﻮ ان‪%‬ﻮرگري‬

‫‪3‬‬

‫‪3‬‬

‫د افغانستان د ﻫنر تارﻳخ‬

‫‪5‬‬

‫‪4‬‬

‫له ﻫنري وسﻴلﻮ سره آشناﻳﻲ‬

‫‪9‬‬

‫‪5‬‬

‫شکل‪ ،‬سطح او حجم‬

‫‪13‬‬

‫‪6‬‬

‫په گﻮتﻮ !اپه کﻮل‬

‫‪15‬‬

‫‪7‬‬

‫د سﻴمﻲ ُکرې جﻮړول‬

‫‪17‬‬

‫‪8‬‬

‫د ډبرې د دورې ﻫنر‬

‫‪19‬‬

‫‪9‬‬

‫رنگ‬

‫‪21‬‬

‫‪10‬‬

‫له مﻴﻮې 'خه د ډک لﻮ*ﻲ نقاشﻲ‬

‫‪23‬‬

‫‪11‬‬

‫د بﻴن النﻬرﻳن‪،‬اﻳران او لرغﻮنﻲ مصر ﻫنرونه‬

‫‪25‬‬

‫‪12‬‬

‫له رس خ"‪' 3‬خه د حجمﻮنﻮ جﻮړول‬

‫‪27‬‬

‫‪13‬‬

‫د خپل‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬د فصل نقاشﻲ‬

‫‪29‬‬

‫‪14‬‬

‫له رس خ"‪' 3‬خه د گﻮتﻮ د فشار په طرﻳقه د حجمﻮنﻮ جﻮړول‬

‫‪31‬‬

‫‪15‬‬

‫د لرغﻮنﻲ ﻫند‪،‬لرغﻮنﻲ چﻴن او جاپان ﻫنرونه‬

‫‪33‬‬

‫‪16‬‬

‫جﻮړ*ت ﻳا بافت‬

‫‪35‬‬

‫‪17‬‬

‫د خ"ﻴنﻮ حجمﻮنﻮ رنگه کﻮل‬

‫‪37‬‬

‫‪18‬‬

‫د لرغﻮنﻲ ﻳﻮنان او لرغﻮنﻲ روم ﻫنرونه‬

‫‪39‬‬

‫‪19‬‬

‫د ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ سﻴمﻲ حجمﻮنﻮ جﻮړول‬

‫‪41‬‬

‫‪20‬‬

‫د مسﻴحﻴت ﻫنر‬

‫‪43‬‬

‫‪21‬‬

‫له طبﻴعﻲ مﻮادو 'خه د ﻻسﻲ کارونﻮ جﻮړول‬

‫‪45‬‬

‫‪22‬‬

‫د افغانﻲ ﻫنرمندانﻮ پ‪5‬ژندل‬

‫‪47‬‬

‫ﻫـ‬

‫‪1‬‬

‫لﻮست‬

‫کر*ﻪ ﻳا خط‬ ‫خط 'ﻪ شﻲ تﻪ واﻳﻲ؟‬ ‫پﻪ خپﻞ چاپ‪5‬رﻳال ک‪ 3‬کﻮم خطﻮﻧﻪ وﻳﻨئ؟‬

‫د کاغذ پﻪ پا‪ 31‬ﻳﻮه کر*ﻪ و کاږئ‪ .‬ﻫغ‪ 3‬ﻧ‪ 3+‬تﻪ چ‪ 3‬د پﻨسل لﻪ ﻧﻮک‪' 3‬خﻪ پر‬ ‫سپﻴﻦ کاغذ پات‪ 3‬ک‪85‬ي‪! ،‬کﻰ ﻳا ﻧقطﻪ وﻳل ک‪85‬ي‪ .‬د ﻳﻮه کاغذ پر مخ د اﻧسان‬ ‫د ﻻس حرکت خط جﻮړوي چ‪ 3‬د !کﻮ ﻳا ﻧقطﻮ مجمﻮعﻪ ده‪ .‬کﻪ د دواړو‬ ‫ﻻسﻮﻧﻮ ورغﻮي سره و ﻧ‪+‬لﻮو‪ ،‬د دواړو ﻻسﻮ تر مﻨ‪ #‬ﻳﻮ ﻧﻮى خط لﻴدل ک‪85‬ي‪.‬‬ ‫کﻪ ﻻسﻮﻧﻪ سره جﻼ ک‪7‬و‪ ،‬ﻫغﻪ لﻪ مﻨ‪%‬ﻪ ‪$‬ﻲ‪ .‬د ‪$‬مک‪ 3‬او أسمان ترمﻨ‪ #‬ﻳﻮ‬ ‫خط لﻴدل ک‪85‬ي چ‪ 3‬د ((افق)) پﻪ ﻧﻮم ﻳاد‪84‬ي‪ .‬دا خط د سمﻨدر پﻪ خﻮا ک‪3‬‬ ‫پﻪ *ﻪ تﻮگﻪ د لﻴدلﻮ وړ دى‪ .‬ﻫر 'ﻮمره چ‪ 3‬ک‪+‬تﻪ او پﻮرتﻪ وﻻړ شﻮ‪ ،‬د سمﻨدر‬ ‫خط ﻫم زمﻮږ سره ‪$‬ﻲ او را‪$‬ﻲ‪ .‬لﻪ دې املﻪ د افق خط د اﻧساﻧﻲ دﻳد د‬

‫(‪ ۱‬اﻧ‪%‬ﻮر) مستقﻴم خطﻮﻧﻪ)‬

‫‪1‬‬

‫ارتفاع لﻪ ﻧظره تغﻴر کﻮي‪ .‬د ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ شﻴاﻧﻮ او مﻮجﻮداتﻮ پﻪ 'ﻨگ ک‪ 3‬ﻳﻮ خط لﻴدل ک‪85‬ي‬ ‫چ‪ 3‬کﻮﻻى شﻮ د ﻫغﻪ پﻪ واسطﻪ د ﻫر شﻲ شکل و*ﻴﻮ‪ .‬کﻮﻻى شﻮ چ‪ 3‬غر‪ ،‬الﻮتﻮﻧکﻲ‪ ،‬م‪2‬ﻪ‪،‬‬ ‫کﻮر‪ ،‬مﻮ!ر‪ ،‬ک‪+‬ت‪ ،9‬الﻮتکﻪ او داس‪ 3‬ﻧﻮر پﻪ ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ خطﻮﻧﻮ و*ﻴﻮ‪.‬‬

‫(‪٢‬تصﻮﻳر)مات شﻮي خطﻮﻧﻪ‬

‫ﻫغﻪ خطﻮﻧﻪ چ‪ 3‬مﻮږ پﻪ خپلﻪ شاوخﻮا ک‪ 3‬وﻳﻨﻮ‪ ،‬مختلف ډولﻮﻧﻪ لري‪ .‬کﻮلﻰ شﻮ چ‪ 3‬ﻫغﻪ‬ ‫پﻪ درو برخﻮ ووﻳشﻮ‪ -۱ .‬مستقﻴم خط ‪ -٢‬مﻨحﻨﻲ خط‬ ‫‪ -٣‬مﻨسکر خط (مات شﻮى خط) ‪ -٣ -٢ -۱‬شکلﻮﻧﻮ تﻪ وگﻮرئ‪.‬‬

‫(‪ ٣‬شکل) مﻨحﻨﻲ خط‬

‫تﻤرﻳﻦ‬

‫‪-۱‬پﻪ طبﻴعت او خپل چاپ‪5‬رﻳال ک‪ 3‬د مستقﻴمﻮ خطﻮﻧﻮ‪ ،‬ډولﻮﻧﻪ پﻴدا ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪-٢‬د مﻨحﻨﻲ خطﻮﻧﻮ ﻧمﻮﻧ‪ 3‬پﻪ طبﻴعت او خپل چاپ‪5‬رﻳال ک‪ 3‬پﻴدا ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪-٣‬ب‪5‬ل ب‪5‬ل مﻨکسر خطﻮﻧﻪ پﻪ طبﻴعت او چاپ‪5‬رﻳال ک‪ 3‬ول"ﻮئ‪.‬‬ ‫‪-٤‬د عمﻮدي‪ ،‬افقﻲ‪ ،‬ماﻳل او مستقﻴمﻮ خطﻮﻧﻮ ﻧمﻮﻧ‪ 3‬پﻪ کﻮمﻮ ‪$‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ 3‬وﻳﻨئ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ډول ډول خطﻮﻧﻪ چ‪ 3‬مﻮ پﻴدا ک‪7‬ل‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ 3‬سره پرتلﻪ ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪2‬‬

‫لﻮست‬

‫پﻪ خطﻮﻧﻮ اﻧ‪%‬ﻮر گري‬ ‫آﻳا د اﻧ‪%‬ﻮروﻟﻮ ﻟپاره پﻪ ﻟﻮﻣ‪7‬ي سرک‪ 3‬باﻳد‬ ‫‪$‬اﻧگ‪7‬ې ﻣﻮضﻮع پﻪ پام ک‪ 3‬وﻟرو؟‬ ‫د خطﻮﻧﻮ پﻪ مرســتﻪ *ــکلﻲ شکلﻮﻧﻪ اﻧ‪%‬ﻮروﻻى شــﻮ‪ .‬ﻳﻮ ساده خط اﻧتخاب‬ ‫ک‪7‬ئ او ﻫغﻪ د ﻧﻮرو خطﻮ ﻧﻮ پﻪ مرستﻪ داس‪ 3‬بشپ‪ 7‬ک‪7‬ئ چ‪ 3‬ستاس‪ 3‬د خﻮ*‪3‬‬ ‫اﻧ‪%‬ﻮر رسم ک‪7‬ي‪ .‬د دې کار لپاره د خط شکل او د ﻫغﻪ حالت تﻪ باﻳد پﻪ ډ‪4‬ر‬ ‫غﻮر او دقت پاملرﻧﻪ وک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫د خطﻮﻧﻮ پﻪ لﻴدلﻮ د کﻮم شــکل پﻪ فکر ک‪ 3‬لﻮﻳ‪8‬ئ؟ د ﻧﻮرو خطﻮﻧﻮ پﻪ زﻳاتﻮلﻮ‬ ‫ســره ﻳﻮ شــکل رســامﻲ ک‪7‬ئ‪ ،‬تر 'ﻮ ﻫغﻪ شﻰ چ‪ 3‬تاســ‪ 3‬پﻪ خپل ذﻫﻦ ک‪3‬‬ ‫مجسم ک‪7‬ى دى‪ ،‬ووﻳﻨئ‪.‬‬ ‫ددې کار لپاره کﻮلﻰ شئ‪ ،‬خپل کاغذ ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ خﻮاوو تﻪ تاو ک‪7‬ئ‪ .‬کﻴداى شﻲ‬ ‫چ‪ 3‬لﻪ کﻮم‪ 3‬بل‪ 3‬زاوﻳ‪' 3‬خﻪ ﻳﻮ مﻨاســب شــکل پﻴدا ک‪7‬ئ‪ ،‬وروســتﻪ ﻫ(ﻪ‬ ‫وک‪7‬ئ چ‪ 3‬ﻫغﻪ د خپل‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬پﻪ شکل بدل ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫بﻴا د ﻫغ‪ 3‬د بشــپ‪7‬ولﻮ لپاره د مﻮضﻮع جزئﻴات پﻪ لﻮم‪7‬ﻧﻲ خط ور زﻳات ک‪7‬ئ‬ ‫او خپلﻪ طرحﻪ بشپ‪7‬ه ک‪7‬ئ‪ .‬بﻴا ﻫغﻪ پﻪ خپلﻪ خﻮ*ﻪ رﻧگﻪ ک‪7‬ئ‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫تﻤرﻳﻦ‬

‫‪-۱‬پﻪ ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ مﻨحﻨﻲ خطﻮﻧﻮ د خپل‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬شکل رسامﻲ ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪-٢‬د مات شﻮﻳﻮ خطﻮﻧﻮ (مﻨکسر)'خﻪ پﻪ گ"ﻪ اخﻴستﻨﻪ ډول ډول شکلﻮﻧﻪ اﻧ‪%‬ﻮر ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪-٣‬د عمﻮدي‪ ،‬افقﻲ‪ ،‬ماﻳل او مستقﻴمﻮ خطﻮ 'خﻪ ابتکاري شکلﻮﻧﻪ جﻮړ ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪3‬‬

‫لﻮست‬

‫د اﻓغاﻧستان د ﻫﻨر تارﻳخ‬ ‫د اﻓغاﻧستان د ﻟرغﻮﻧﻮ آثارو پﻪ ﻫکﻠﻪ‬ ‫(‪ ۱‬اﻧ‪%‬ﻮر) د عاج لﻪ جﻨس 'خﻪ د ﻣعﻠﻮﻣات ﻟرئ؟‬ ‫مﻴزﻳﻮه وړه پ‪+‬ﻪ ‪.‬‬

‫(‪٢‬اﻧ‪%‬ﻮر) پﻪ بگرام ک‪ 3‬دﻻس تﻪ راغلﻮ‬ ‫اثارو اﻧدازه (‪٨٧٣ CM‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬

‫د افغاﻧســتان ډ‪4‬ر پخﻮاﻧﻲ اﻧســاﻧﻲ وســاﻳل د ((ډبرو پﻪ لﻮم‪7‬ۍ))دورې پﻮرې‬ ‫اړه لري چ‪ 3‬د غزﻧﻲ د((ﻧاور))پﻪ د*ــتﻪ ک‪ 3‬کشــف شــﻮي دي‪ .‬دا وسﻴل‪ 3‬د‬ ‫اوبســﻴدان او چقمق لﻪ ډبرو 'خﻪ جﻮړې شــﻮي دي چ‪ 3‬تارﻳخ ﻳ‪ 3‬لﻪ مﻴﻼد‬ ‫ﻧﻪ مخک‪ 3‬سلﻮ زرو کالﻮﻧﻮ تﻪ رس‪85‬ي‪.‬‬

‫تﻴروﻧﻪ‪ ،‬د ډبرو ﻫســت‪ 3‬او ت‪5‬رې ډبرې ﻳا پﻪ طبﻴعﻲ شــکل او ﻳا د اﻧسان پﻪ ﻻس‬ ‫جﻮړې شــﻮي او پﻪ کار وړل شﻮي دي‪ .‬د دې وســﻴلﻮ جﻮړول د ډﻳرو پخﻮاﻧﻴﻮ‬ ‫زماﻧﻮ اﻧساﻧﻲ مﻬارت شم‪5‬رل ک‪85‬ي‪.‬‬ ‫د ډبرو د مﻨ‪%‬ﻨ‪ 9‬دورې !ﻮلﻨ‪ 3‬پﻪ غاروﻧﻮ ک‪ 3‬اوسﻴدې‪.‬‬ ‫د اﻧســاﻧاﻧﻮ د ژوﻧداﻧــﻪ ارز*ــتمﻦ أثــار چــ‪ 3‬د ســمﻨگاﻧﻮ د ((اق کپــرک))او‬ ‫((ﻫزار ســﻮم)) پﻪ غاروﻧﻮ ک‪ 3‬پﻴدا شــﻮي دي‪ ،‬پﻪ زړه پﻮرې أثار دي چ‪ 3‬د ډبرو‬ ‫پﻪ مﻨ‪%‬ﻨ‪ 9‬دورې پﻮري اړه لري‪ .‬دا پﻪ افغاﻧستان ک‪ 3‬د لﻮم‪7‬ﻧﻴﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ د ژوﻧداﻧﻪ‬ ‫ډ‪4‬ر پﻪ زړه پﻮرې أثار دي‪ .‬پﻪ دې غاروﻧﻮ ک‪ 3‬د کار پﻪ وســﻴلﻮ سربﻴره د خطﻮﻧﻮ او‬ ‫ﻧقاشﻴﻮ ﻧمﻮﻧ‪ 3‬ﻫم لﻴدل شﻮي دي‪$ .‬ﻴﻨ‪ 3‬پﻮﻫان پﻪ دې باور دي چ‪ 3‬دا پ‪5‬چلﻲ او‬ ‫پﻪ ﻳﻮ بل پﻮرې ت‪7‬لﻲ خطﻮﻧﻪ پﻪ افغاﻧستـــان ک‪ 3‬د ﻧقــــــاش‪ 9‬او رسم الخط‬

‫(‪ ٣‬اﻧ‪%‬ﻮر) د مرمررو پﻪ ډبرو ک‪3‬‬ ‫کﻴﻨدل شﻮى‪.‬‬

‫لﻮم‪7‬ﻧ‪ 9‬ﻧمﻮﻧ‪ 3‬دي چ‪ 3‬پﻪ دې غاروﻧﻮ ک‪ 3‬کشف شﻮې دي‪.‬‬ ‫ددې أثارو تارﻳخ لﻪ مﻴﻼد 'خﻪ مخک‪ 3‬د شلﻮ زرو ﻧﻪ تر پﻨ‪%‬ﻮ سﻮ زرو کالﻮ پﻮرې‬ ‫رســﻴ‪85‬ي‪ .‬د بدخشــان د کﻮر پﻪ دره ک‪$ 3‬ﻴﻨ‪ 3‬کشف شﻮي ﻫﻨري أثار د ډبرو پﻪ‬ ‫ﻧﻮې دورې پﻮرې اړه لري‪ .‬پﻪ دې دوره ک‪ 3‬پﻪ صﻴقل شﻮﻳﻮ ډبرو سربﻴره د مذﻫب‬ ‫عﻼم‪ 3‬ﻫم لﻴدل شﻮي دي‪ .‬د م‪7‬و د *خﻮلﻮ لﻪ طرﻳق‪' 3‬خﻪ ﻳ‪ 3‬داس‪ 3‬معلﻮمﻴ‪8‬ي‬ ‫چ‪ 3‬د دې حﻮزې اﻧساﻧان د عقﻴدو او معﻨﻮي مراسمﻮ درلﻮدوﻧکﻲ وو‪.‬‬ ‫‪6‬‬

‫(‪ ٤‬اﻧ‪%‬ﻮر)ﻻس بﻨد د حﻴﻮان پﻪ اﻧ‪%‬ﻮر‬ ‫‪٠‬بدخشان)‬

‫(‪ ٥‬اﻧ‪%‬ﻮر دجﻮاﻫراتﻮ صﻨدوق دعاج‬ ‫کﻨدن کاري‬

‫‪7‬‬

‫د اﻧســاﻧاﻧﻮ ذﻫﻨﻲ پراختﻴا‪ ،‬د باوروﻧﻮ اﻳجادول او عقﻴدې پﻪ حقﻴقت‬ ‫ک‪ 3‬د ډﻳرو پخﻮاﻧﻴﻮ ﻫﻨري أثار‪ ،‬لکﻪ‪ :‬ﻧقاشــﻲ‪ ،‬مجســمﻪ جﻮړوﻧﻪ او‬ ‫ب‪5‬ﻼ ب‪5‬ل ســفالﻲ لﻮ*ــ‪ 3‬د((مﻨدﻳگک))پﻪ اثارو ک‪ 3‬کتﻼى شــﻮ‪.‬‬ ‫مﻨدﻳــگک ﻳﻮه لرغﻮﻧ‪ 3‬ســﻴمﻪ ده چ‪ 3‬د كﻨدﻫار پﻪ شــمال لﻮﻳدﻳ‪#‬‬ ‫ک‪ 3‬پرتﻪ ده‪ .‬د دې لرغﻮﻧ‪ 3‬ســﻴم‪ 3‬پﻪ اثارو ک‪ 3‬خ"ﻴﻨ‪ 3‬مجســم‪ 3‬او‬ ‫سفالﻲ لﻮ*‪ 3‬چ‪ 3‬پﻪ ﻫﻨدسﻲ مﻨظمﻮ اﻧ‪%‬ﻮروﻧﻮ *کلﻲ ک‪7‬اى شﻮي‬ ‫دي او د معمارۍ ﻫﻨر کشــف شــﻮی دی چ‪ 3‬تارﻳــخ ﻳ‪ 3‬لﻪ مﻴﻼد‬ ‫'خﻪ مخک‪ 3‬درې زره کالﻮﻧﻮ تﻪ رسﻴ‪8‬ي‪.‬‬ ‫د فارﻳــاب وﻻﻳت د ((داشــلﻲ)) پﻪ ســﻴمﻪ ک‪ 3‬د مﻬروﻧــﻮ او وزﻧﻮﻧﻮ‬ ‫کشــف ک‪5‬ــدل د ﻫﻨــر د پراختﻴا *ــﻪ ثبــﻮت دی دا مﻬروﻧﻪ پﻪ ډ‪4‬ر‬ ‫مﻬارت سره جﻮړ شﻮي دي‪ .‬کﻮرﻧﻴﻮ مﻬروﻧﻮ د امﻴراﻧﻮ لﻪ مﻬرو سره‬ ‫تﻮپﻴر در لﻮد‪ .‬د دې کشف شﻮو آثارو تارﻳخ لﻪ مﻴﻼد 'خﻪ مخک‪3‬‬ ‫زرو کلﻮﻧﻮ تﻪ رسﻴ‪8‬ي‪.‬‬ ‫د بلخ پﻪ ((اى خاﻧم))ک‪ 3‬د *ﻴ‪+‬ﻮ جﻮړولﻮ او پﻪ ﻫغ‪ 3‬ک‪ 3‬د ﻧقشﻮﻧﻮ‬ ‫د اﻧ‪%‬ﻮرولﻮ مﻬارتﻮﻧﻪ پﻪ افغاﻧســتان ک‪ 3‬د ﻫﻨــر د پراختﻴا ﻳﻮ بل پ‪7‬او‬ ‫بلــل ک‪85‬ي‪ .‬ســربﻴره پردې پــﻪ بلخ او اى خاﻧم ک‪ 3‬پــﻪ زﻳاتﻪ اﻧدازه‬ ‫*ﻴ‪+‬ــﻪ ﻳ‪ 3‬گﻴﻼسﻮﻧﻪ چ‪ 3‬شــاوخﻮا ﻳ‪ 3‬پﻪ *کلﻮ او رﻧگﻪ ﻧقشﻮﻧﻮ او‬ ‫اﻧ‪%‬ﻮروﻧﻮ *ــکلﻲ شﻮي‪ ،‬کشف شﻮي دي‪ .‬پﻪ ﻫمدې سﻴمﻪ ک‪ 3‬ﻳﻮ‬ ‫ورزشــﻲ لﻮبغالی (ســتدﻳﻮم)چ‪ 3‬پﻪ 'لﻮر ضلعﻲ تﻴ‪8‬و باﻧدې فرش‬ ‫دى‪ ،‬کشف شﻮى دى‪ .‬ﻫغﻪ 'ﻪ چ‪ 3‬داى خاﻧم درﻳ‪ #‬لﻪ ﻧﻮرو ساحﻮ‬ ‫'خــﻪ جﻼ کﻮي دا دی چ‪ 3‬د لﻮم‪7‬ي ‪$‬ــل لپاره د ﻳﻮﻧان او ﻳﻮﻧان‪-‬‬ ‫باختري ﻫﻨر د مجســمﻮ پﻪ جﻮړولﻮ ک‪ 3‬د وداﻧﻴﻮ د کار وســﻴل‪ ،3‬د‬ ‫*ــکﻼ ســامان او ال‪ 3‬لﻴدل ک‪85‬ي چ‪ 3‬د ﻫغﻮ تارﻳخ لﻪ مﻴﻼد 'خﻪ‬ ‫وړاﻧدې لﻮم‪7‬ۍ او دوﻳم‪ 3‬پ‪75‬ۍ تﻪ رس‪85‬ى‪.‬‬ ‫((طﻼ تپﻪ)) د افغاﻧستان ﻳﻮه بلﻪ لرغﻮﻧﻲ سﻴمﻪ ده‪ .‬لﻪ طﻼ تپ‪' 3‬خﻪ‬

‫پﻪ *کلﻮ *اﻳستﻪ ډﻳزاﻳﻨﻮﻧﻮ جﻮړ شﻮي ‪.‬‬ ‫لﻪ ﻳﻮوﻳشتﻮ زرو 'خﻪ زﻳات طﻼﻳﻲ أثار کشف او تر ﻻسﻪ شﻮي دي‪ .‬دا ﻫﻨري‬ ‫أثار ډ‪4‬ر زﻳات ارز*ــت لري‪ .‬د وﻧﻮ پا‪ ،31‬د ﻫﻮســ‪ 9‬مجســمﻪ‪ ،‬ډول ډول ﻻس‬ ‫بﻨدوﻧﻪ چ‪ 3‬پﻪ ﻻجﻮردي غمﻴﻮ *ــکلﻲ شــﻮي دي‪ ،‬پــﻪ دې لرغﻮﻧﻮ آثارو ک‪3‬‬ ‫شامل دي‪.‬‬ ‫ﻳــﻮه بلﻪ ســﻴمﻪ چ‪ 3‬د افغاﻧســتان د ﻫﻨر پــﻪ تارﻳخ ک‪$ 3‬اﻧگ‪7‬ى ‪$‬ــاى او ډ‪4‬ر‬ ‫ارز*ت لري‪ ،‬ﻫغﻪ د بامﻴاﻧﻮ سﻴمﻪ ده‪ ،‬د بامﻴاﻧﻮ وﻻﻳت د افغاﻧستان پﻪ مرکز ک‪3‬‬ ‫پروت دى‪ .‬د بﻮدا لﻮﻳﻮ مجسمﻮ چ‪ 3‬پﻪ !ﻮلﻪ ﻧ‪7‬ۍ ک‪ 3‬سارى ﻧﻪ لري‪ ،‬دې سﻴم‪3‬‬ ‫تﻪ *کﻼ ور بخ‪+‬ل‪ 3‬وه چ‪ 3‬د ((صلصال))او ((شمامﻪ))پﻪ ﻧﻮم ﻳادﻳ‪8‬ي‪ .‬ﻧﻮمﻮړي‬ ‫آثار ددرﻳم‪ 3‬او 'لﻮرم‪ 3‬مﻴﻼدي پ‪75‬ﻳﻮ شــﻬکاروﻧﻪ دي‪ .‬دا لﻮﻳ‪ 3‬مجســم‪ 3‬د‬ ‫گﻨدﻫارا او ﻳﻮﻧان‪ -‬بﻮداﻳﻲ گ‪ 6‬ﻫﻨري ترکﻴب دى‪ .‬پﻪ ﻧ‪7‬ۍ ک‪ 3‬د لﻮم‪7‬ي ‪$‬ل لپاره‬ ‫د بامﻴاﻧﻮ پﻪ مغارو ک‪ 3‬د اﻧ‪%‬ﻮرولﻮ پﻪ مﻮخﻪ لﻪ روغﻨﻲ رﻧگ 'خﻪ گ"ﻪ اخﻴستل‬ ‫شﻮې ده‪.‬‬ ‫پﻪ بگرام ک‪ 3‬د کشــف شــﻮﻳﻮ آثارو ﻫﻨري ارز*تﻮﻧﻪ د افغاﻧستان د ﻫﻨر پﻪ تارﻳخ‬ ‫ک‪! 3‬اکلﻰ ‪$‬اى لري‪.‬‬ ‫د بﻮدا مﻨاسبﻪ او د *کل‪5' 3‬رې لروﻧک‪ 3‬مجسمﻪ پﻪ ﻫ‪6‬ه ک‪ 3‬جﻮړه شﻮې ده‪.‬‬ ‫د دې دورې آثار د گﻨدﻫارا د مکتب پﻪ ﻧﻮم ﻳاد شﻮي دي‪ .‬د گﻨدﻫارا پﻪ مکتب‬ ‫ک‪ 3‬معﻨﻮﻳت لﻪ ﻫﻨد او مادﻳت لﻪ ﻳﻮﻧان 'خﻪ اخﻴســتل شــﻮی دى‪ .‬د دې أثارو‬ ‫تارﻳخ 'لﻮرم‪ ،3‬پﻨ‪%‬م‪ 3‬او شپ‪8‬م‪ 3‬مﻴﻼدي پ‪75‬ﻳﻮ تﻪ رس‪85‬ي‪.‬‬ ‫(‪ ٦‬اﻧ‪%‬ﻮر) پربروﻧزوک‪ 9‬جﻮړه شﻮې‬ ‫کاسﻪ د او*کﻮ د 'ا'کﻮ طرح‬

‫تﻤرﻳﻦ‬

‫أﻳا ستاســﻮ پﻪ چاپﻴرﻳال ک‪ ،3‬لرغﻮﻧﻲ آثار پﻴدا شﻮي دي؟پﻪ دې‬ ‫آثارو ک‪ 3‬کﻮم کﻮم شﻴان شامل وو؟‬ ‫‪8‬‬

‫‪4‬‬

‫لﻮست‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻨري وسﻴﻠﻮ سره آشﻨاﻳﻲ‬ ‫د ﻧﻘاش‪ 9‬او ﻻسﻲ کاروﻧﻮ د ﻓعاﻟﻴت د سرتﻪ رسﻮﻟﻮ‬ ‫ﻟپاره کﻮﻣﻮ شـــﻴاﻧﻮ تﻪ اړتﻴا ﻟرئ؟پﻪ کﻮﻣﻮ وســـﻴﻠﻮ‬ ‫کﻮﻻى شئ ﻧﻘاشﻲ وک‪7‬ئ؟‬ ‫د ﻻســـﻲ کار د جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻪ کﻮﻣﻮ شﻴاﻧﻮ 'خﻪ‬ ‫گ"ﻪ اخﻠئ؟‬

‫(‪ ۱‬اﻧ‪%‬ﻮر) رﻧگﻪ پﻨسلﻮﻧﻪ‬

‫(‪ ٢‬اﻧ‪%‬ﻮر) اوبلﻦ رﻧ‪ ،,‬برس او‬ ‫د اوبﻮ گﻴﻼس‬

‫‪9‬‬

‫خپل‪ 3‬خﻴالﻲ او ذﻫﻨﻲ مفکﻮرې د ﻧقاش‪ ،9‬اﻧ‪%‬ﻮرگرۍ او ﻻسﻲ کار پﻪ شکل‬ ‫سرتﻪ ورسﻮئ او ﻫغﻪ ﻧﻮرو تﻪ و*اﻳاست‪ .‬د ﻧقاش‪ 9‬او د ﻻسﻲ کاروﻧﻮ د جﻮړولﻮ‬ ‫لپاره لﻪ ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ وسﻴلﻮ 'خﻪ گ"ﻪ اخﻴستل ک‪85‬ي‪ .‬کﻪ د ﻧظر وړ مﻮاد ﻧﻪ وي‪ ،‬ﻧﻮ‬ ‫کﻴداى شﻲ ﻧﻮرې وسﻴل‪ 3‬ﻳ‪ 3‬پﻪ ‪$‬اى و کاروو‪ .‬ﻳا ﻫغﻪ تﻪ ورتﻪ وسﻴل‪ 3‬جﻮړې‬ ‫ﻼ پﻪ اوبلﻦ رﻧ‪ ,‬ﻧقاش‪ 9‬ک‪ 3‬معمﻮ ًﻻ لﻪ برس 'خﻪ کار اخﻴستل‬ ‫ک‪7‬و‪ .‬مث ً‬ ‫ک‪85‬ي‪ .‬کﻮﻻى شﻮ پﻪ گﻮتﻪ‪ ،‬سفﻨج او ﻳا ﻫغﻪ برس چ‪ 3‬پﻪ خپلﻪ مﻮ جﻮړ ک‪7‬ی‬ ‫وي‪ ،‬پﻪ اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ اﻧ‪%‬ﻮر گري ﻳا ﻧقاشﻲ وک‪7‬و‪ .‬تاس‪ 3‬فکر‬ ‫وک‪7‬ئ چ‪ 3‬د ﻧﻮرو کﻮمﻮ شﻴاﻧﻮ پﻪ واسطﻪ کﻮﻻى شﻮ پﻪ اوبلﻨﻮ‬ ‫رﻧگﻮﻧﻮ ﻧقاشﻲ وک‪7‬و؟ ﻫغﻪ وسﻴل‪ 3‬چ‪ 3‬د ﻫﻨري کاروﻧﻮ لپاره‬ ‫کارول ک‪85‬ي‪ ،‬پﻪ درو برخﻮ وﻳشل ک‪85‬ي‪:‬‬ ‫‪-۱‬ﻫغﻪ وسﻴل‪ 3‬چ‪ 3‬اثر ﻳا ﻧ‪+‬ﻪ ﻳ‪ 3‬پات‪ 3‬ک‪85‬ي‪ ،‬لکﻪ‪ :‬پﻨسل‪،‬‬ ‫رﻧگﻪ پﻨسل‪ ،‬سکاره‪ ،‬سﻴاﻳﻲ‪ ،‬اوبلﻦ رﻧگﻮﻧﻪ‪ ،‬غﻮړ رﻧگﻮﻧﻪ او‪.‬‬ ‫‪ . .‬رﻧگﻪ جﻮﻫر‪ ،‬اوبلﻦ او غﻮړ رﻧگﻮﻧﻪ معمﻮ ًﻻ د برس پﻪ مرستﻪ‬ ‫د ﻧقاش‪ 9‬او رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره کاروي‪.‬‬

‫‪-٢‬ﻫغﻪ وسﻴل‪ 3‬چ‪ 3‬ﻧ‪+‬ﻪ پرې اﻳ‪+‬ﻮدل ک‪85‬ي‪ ،‬لکﻪ‪ :‬کاغذ‪ ،‬مقﻮا ﻳا پﻨ‪ 6‬کاغذ‪،‬‬ ‫رخت ﻳا !ﻮکر‪ ،‬خ"ﻪ‪ ،‬کﻮدي‪ ،‬طبعﻲ مﻮاد (د وﻧﻮ پا‪ ،31‬د الﻮتﻮﻧکﻮ ب‪2‬ک‪،3‬‬ ‫لرگﻲ‪ ،‬ډبره‪). . . ،‬مصﻨﻮعﻲ مﻮاد (تار‪ ،‬سﻴم ‪ ). . .‬چ‪ 3‬د ﻧقاش‪ 9‬او دﻻسﻲ‬ ‫کاروﻧﻮ د جﻮړولﻮ پﻪ وخت ک‪ 3‬کارول ک‪85‬ي‪.‬‬ ‫‪-٣‬کﻮمکﻲ وسﻴل‪ ،3‬لکﻪ‪ :‬د طراح‪ 9‬ﻳا اﻧ‪%‬ﻮرگرۍ تختﻪ‪ ،‬خط کش‪ ،‬پﻨسل‬ ‫تراش‪ ،‬پﻨسل پاک‪ ،‬د اوبﻮ لﻮ*ﻰ‪ ،‬د ترس کاغذ (ل‪' 8‬ﻪ شفاف کاغذ)‪،‬‬ ‫بﻴاتﻲ‪ ،‬سرﻳ)‪ ،‬شکاستﻴب‪ ،‬ورﻧس‪ . . .‬چ‪ 3‬د رسام‪ ،9‬ﻧقاش‪ ،9‬رﻧگﻪ کﻮلﻮ‬ ‫او ﻻسﻲ کاروﻧﻮ پﻪ برخﻪ ک‪ 3‬ﻳ‪ 3‬کاروي‪ .‬دا وسﻴل‪ 3‬کار أساﻧﻮي‪ ،‬خﻮ ﻧشتﻮالﻰ‬ ‫ﻳ‪ 3‬د فعالﻴت د سرتﻪ رسﻮلﻮ ماﻧع کﻴداى ﻧشﻲ‪ .‬د ﻫغﻮ وسﻴلﻮ 'خﻪ استفاده‬ ‫چ‪ 3‬زمﻮږ پﻪ واک ک‪ 3‬دي‪ ،‬لکﻪ‪( :‬طبﻴعﻰ مﻮاد) او د ﻫغﻮ مﻮادو پﻪ ‪$‬ای‬ ‫چ‪ 3‬مﻮږ ورتﻪ ﻻس رسی ﻧﻪ لرو لﻪ محﻴطﻲ طبﻴعﻲ مﻮادو 'خﻪ پﻪ ابتکاري‬ ‫ډول ‪"-‬ﻪ اخﻴستل زمﻮږ سره د کار پﻪ سرتﻪ رسﻮلﻮ ک‪ 3‬ډ‪4‬ره مرستﻪ کﻮي‪ .‬ﻳا‬ ‫پﻪ بل عبارت د ابتکاري وساﻳلﻮ جﻮړول لﻪ ﻫغﻪ وسﻴلﻮ 'خﻪ چ‪ 3‬پﻪ واک‬ ‫ک‪ 3‬مﻮ ﻧشتﻪ‪ ،‬خﻮرا زﻳات ارز*ت لري‪ .‬کﻪ سرﻳ) مﻮ ﻧﻪ درلﻮد لﻪ سر*ﻨاک‪3‬‬ ‫مادې 'خﻪ استفاده کﻮلﻰ شﻮ؟ ﻧ‪+‬ﻪ پرﻳ‪+‬ﻮدوﻧکﻲ وسﻴل‪ 3‬د ﻧقاش‪ ،9‬رسام‪9‬‬ ‫او رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره کارول ک‪85‬ي‪$ .‬ﻴﻨ‪ 3‬وسﻴل‪ 3‬سﻴاﻳﻲ لروﻧکﻲ وي‪ ،‬لکﻪ‪:‬‬ ‫پﻨسل‪ ،‬سﻴاﻳﻲ او سکاره‪ ،‬خﻮ ‪$‬ﻴﻨ‪ 3‬ﻧﻮر ﻳ‪ 3‬رﻧگﻪ وي‪ ،‬لکﻪ‪ :‬رﻧگﻪ پﻨسل‪ ،‬رﻧگﻪ‬ ‫جﻮﻫر‪ ،‬اوبلنرﻧگﻮﻧﻪ‪ ،‬غﻮړ رﻧگﻮﻧﻪ او طبﻴعﻲ پﻮډري رﻧگﻮﻧﻪ‪ .‬لﻪ پﻨسل او سکرو‬

‫(‪ ٢‬اﻧ‪%‬ﻮر) ابﻲ رﻧگ‪ ،‬مﻮﻳک قلم او‬ ‫د اوبﻮ لﻮ*ﻰ‬

‫'خﻪ استفاده کﻮل أسان دي‪ .‬کﻮﻻى شﻮ د کاغذ پﻪ مخ مستقﻴماً پرې کار و ک‪7‬و‪.‬‬

‫(‪ ٣‬اﻧ‪%‬ﻮر) د اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ ‪$‬اﻧگ‪7‬ى‬ ‫لﻮ*ﻰ او د اوبﻮ لﻮ*ی‬

‫(‪ ٤‬اﻧ‪%‬ﻮر) کاغذ د رسام‪ 9‬پﻪ تختﻪ‬ ‫پﻪ سکاش"ﻴپ ﻧ‪+‬لﻮل شﻮى دى‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫(‪ ٥‬اﻧ‪%‬ﻮر د رﻧگ کارولﻮ‬ ‫مختلف‪ 3‬وسﻴل‪.3‬‬

‫‪11‬‬

‫اوبلﻦ رﻧگﻮﻧﻪ او جﻮﻫري رﻧگﻮﻧﻪ لﻪ اوبﻮ سره باﻳد گ‪ 6‬ﻳا مخلﻮط شﻲ‪ ،‬تر'ﻮ‬ ‫د ﻫغﻮ !ﻴﻨگﻮالﻰ ﻳا غلظت مﻨاسب شﻲ او پﻪ أساﻧتﻴا سره د کاغذ پر مخ‬ ‫*کاره شﻲ‪ .‬غﻮړ او پﻮډري رﻧگﻮﻧﻪ لﻪ خاصﻮ تﻴلﻮ سره مخلﻮطﻴ‪8‬ي تر 'ﻮ‬ ‫مﻨاسب !ﻴﻨگﻮالﻰ پﻴدا ک‪7‬ي چ‪ 3‬پر ﻳﻮې سطح باﻧدې پﻪ *ﻪ ډول وکارول‬ ‫شﻲ‪ .‬ترکﻴبﻲ مﻮاد د برس ﻳا چاړې پﻪ واسطﻪ پر سطح باﻧدې استعمالﻴ‪8‬ي‪.‬‬ ‫کﻪ د غﻮړ رﻧگ !ﻴﻨگﻮالﻰ مﻨاسب وي‪ ،‬ﻧﻮ رﻧگ پﻪ برس پﻮرې ﻧﻪ ﻧ‪+‬لﻲ او‬ ‫پﻪ ډﻳره أساﻧتﻴا لﻪ برس 'خﻪ د سطح‪ 3‬پﻪ مخ ب‪5‬لﻴ‪8‬ي‪ .‬لﻪ اوبلﻦ او جﻮﻫري‬ ‫رﻧگﻮﻧﻮ سره چ‪ 3‬اوبﻪ زﻳات‪ 3‬شﻲ‪ ،‬کم رﻧگﻪ ک‪85‬ي‪ .‬ﻫمدارﻧگﻪ لﻪ غﻮړو او‬ ‫پﻮډري رﻧگﻮﻧﻮ سره چ‪ 3‬تﻴل زﻳات گ‪ 6‬شﻲ‪ ،‬ﻧرى (رقﻴق)کﻴ‪8‬ي‪ .‬د رو*اﻧﻪ‬ ‫رﻧگﻮﻧﻮ د جﻮړولﻮ لپاره ﻫمدا مﻮاد لﻪ سپﻴﻦ رﻧگ سره مخلﻮطﻮي‪ .‬پﻪ أبﻲ‬ ‫او روغﻨﻲ رﻧگﻮﻧﻮ باﻧدې د ﻧقاش‪ 9‬لپاره باﻳد د رﻧگ پﻪ ترکﻴب و پﻮﻫﻴ‪8‬ئ‪.‬‬ ‫وروستﻪ د زﻳات تمرﻳﻦ لﻪ املﻪ کﻮﻻى شئ چ‪ 3‬د رﻧگ مﻨاسب !ﻴﻨگﻮالﻰ‬ ‫پﻴدا ک‪7‬ئ‪ ،‬تر 'ﻮ وکﻮﻻى شئ چ‪ 3‬د برس پﻪ واسطﻪ ﻫغﻪ د ﻧقاش‪ 9‬او رﻧگﻪ‬ ‫کﻮلﻮ لپاره وکاروئ‪.‬‬ ‫کﻮم مﻮاد پ‪5‬ژﻧئ چ‪ 3‬د ﻧقاش‪ 9‬ﻳا رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره مﻨاسب وي؟ ستاس‪ 3‬د‬ ‫ژوﻧداﻧﻪ پﻪ چاپﻴرﻳال ک‪ 3‬طبﻴعﻲ رﻧگﻪ مﻮاد پﻴدا ک‪85‬ي؟د ﻫغ‪ 3‬ﻧمﻮﻧ‪ 3‬پﻴدا‬ ‫ک‪7‬ئ او د ﻧقاش‪ 9‬او رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره ﻳ‪ 3‬و کاروئ‪ .‬مﻮاد او ﻧ‪+‬ﻪ پرﻳ‪+‬ﻮدوﻧکﻲ‬ ‫وسﻴل‪ 3‬پﻪ زﻳاتﻪ اﻧدازه د رسام‪ ،9‬ﻧقاش‪ 9‬او د ﻻسﻲ کاروﻧﻮ لپاره کارول‬ ‫ک‪85‬ي‪ .‬ﻧ‪+‬ﻪ مﻨﻮﻧک‪ 3‬وسﻴل‪ ،3‬لکﻪ‪ :‬کاغذ‪ ،‬مقﻮا‪ ،‬ﻳﻮه !ﻮ!ﻪ لرگﻰ‪ ،‬ډبلﻪ !ﻮ!ﻪ‪ ،‬د‬ ‫کارتﻦ مقﻮا‪ ،‬سفالﻲ(خ"ﻴﻦ) کﻮرﻧﻲ لﻮ*ﻲ او پﻮزي چ‪ 3‬د رسام‪ 9‬او ﻧقاش‪9‬‬ ‫لپاره کارول ک‪85‬ي‪ .‬پﻪ دې شﻴاﻧﻮ اﻧ‪%‬ﻮروﻧﻪ او ﻧقاشﻲ کﻴدﻻى شﻲ کﻪ وغﻮاړو‬ ‫چ‪ 3‬پﻪ اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ ﻧقاشﻲ وک‪7‬و‪ ،‬ﻧﻮ کاغذ مﻮ باﻳدل‪' 8‬ﻪ ډبل او پ‪ 75‬وي‪.‬‬ ‫کﻪ چ‪5‬رتﻪ کاغذ ﻧازک وي‪ ،‬ﻧﻮ د کار پﻪ وخت ک‪' 3‬ﻴرې ک‪85‬ي‪ .‬کﻪ پﻪ کﻮرﻧﻴﻮ‬ ‫لﻮ*ﻮ‪ ،‬پﻮزي او ﻳا لرگﻲ باﻧدې کار کﻮو‪ ،‬باﻳد لﻪ !ﻴﻨگ ﻳا غلﻴظ آبﻲ رﻧگ‬ ‫'خﻪ کار واخلﻮ‪ .‬د ﻻسﻲ کاروﻧﻮ د جﻮړولﻮ لپاره‪ ،‬جﻮړه شﻮې خ"ﻪ‪ ،‬ب‪5‬ل‬ ‫ب‪5‬ل طبﻴعﻲ مﻮاد‪ ،‬لکﻪ‪( :‬د وﻧ‪ 3‬پا‪ ،31‬ډبرې د الﻮتﻮﻧکﻮ ب‪2‬ک‪ ). . . ،3‬او ﻫغﻪ‬

‫مصﻨﻮعﻲ مﻮاد چ‪ 3‬پﻪ ﻻس ک‪ 3‬ﻳ‪ 3‬لرئ‪ ،‬لکﻪ‪( :‬سﻴم‪ ،‬تار‪ ،‬باطلﻪ قط‪ ،9‬کاغذ او باطلﻪ مقﻮا‪). . . ،‬‬ ‫د استفادې وړ دي‪ .‬تاس‪ 3‬کﻮﻻى شئ چ‪ 3‬لﻪ ﻫغ‪' 3‬خﻪ پﻪ خپلﻪ خﻮ*ﻪ ﻻسﻲ کار جﻮړ ک‪7‬ئ‪ .‬د‬ ‫کار د پﻴل لپاره خ"ﻪ سمﻪ ک‪+‬ﻴکاږئ او پﻪ سﻮکﻮﻧﻮ ﻳ‪ 3‬ووﻫئ‪ .‬بﻴا پرې کار وک‪7‬ئ‪ ،‬خﻮ باﻳد و پﻮﻫﻴ‪8‬ئ‬ ‫چ‪ 3‬خ"ﻪ او خپل خ"ﻴﻦ ﻻسﻲ کار باﻳد پﻪ پﻼستکﻲ ک(ﻮړه ک‪ 3‬تاو ک‪7‬ئ‪ ،‬تر 'ﻮ ﻫﻮا ﻳ‪ 3‬وﻧﻪ وﻫﻲ‬ ‫او ژر وچ ﻧشﻲ (خ"ﻴﻦ کاروﻧﻪ باﻳد ورو ورو وچ شﻲ تر 'ﻮ وﻧﻪ چﻮي‪ .‬لﻪ سﻴم 'خﻪ د ﻻسﻲ کاروﻧﻮ‬ ‫د جﻮړولﻮ پﻪ وخت ک‪ 3‬باﻳد غﻮر و ک‪7‬ئ چ‪ 3‬د سﻴم ت‪5‬رې 'ﻮک‪ 3‬مﻮ ﻻسﻮﻧﻪ ژوبل ﻧﻪ ک‪7‬ي‪ .‬د ﻫﻨري‬ ‫کاروﻧﻮ د سرتﻪ رسﻮلﻮ لپاره ﻧﻮرو وساﻳلﻮ تﻪ ﻫم اړتﻴا لرو‪ ،‬لکﻪ‪ :‬د ترس کاغذ ﻳا سکاش"ﻴپ چ‪ 3‬د‬ ‫ﻻسﻲ کار د ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ برخﻮ د ﻳﻮ‪$‬اى کﻮلﻮ لپاره پﻪ کار‪84‬ي‪ .‬ﻳا ترس کاغذ چ‪ 3‬د مختلفﻮ ډﻳزاﻳﻨﻮﻧﻮ د‬ ‫کاپﻲ کﻮلﻮ لپاره کارول ک‪85‬ي‪ .‬لﻪ بﻴاتﻲ او د 'ﻴرې کﻮلﻮ لﻪ چاړې 'خﻪ د کاغذ او مقﻮا د زﻳاتﻲ برخﻮ‬ ‫د پرې کﻮلﻮ لپاره استفاده ک‪85‬ي‪ ،‬خﻮ د دې وسﻴلﻮ ت‪5‬رې 'ﻮک‪ 3‬تﻪ مﻮ پام وي چ‪ 3‬پرې خﻮږ ﻧﻪ شئ‪ .‬د‬ ‫اوبﻮ د لﻮ*ﻲ اﻧدازه باﻳد مﻨاسبﻪ او درﻧده وي چ‪ 3‬د اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ د استعمال لپاره پﻪ کار‪84‬ي‪$ ،‬کﻪ‬ ‫چ‪ 3‬پﻪ أساﻧ‪ 9‬سره ﻧﻪ چپﻪ ک‪85‬ي‪ .‬د ﻧقاش‪ 9‬او ﻻسﻲ کاروﻧﻮ لﻪ تﻴارﻳدو وروستﻪ د رﻧگﻮﻧﻮ د ثابت پات‪3‬‬ ‫کﻴدلﻮ لپاره لﻪ ورﻧس 'خﻪ گ"ﻪ واخلئ‪ .‬ورﻧس د رسام‪ 9‬د برس او ﻳا د لﻮ ﻳ‪! 3‬ﻮ!‪ 3‬سفﻨج پﻪ واسطﻪ‬ ‫د سطح‪ 3‬پﻪ مخ و مﻮ*ئ‪ .‬کلﻪ چ‪ 3‬وچ شﻲ ﻧﻮ سرﻳ‪+‬ﻮالﻰ ﻳ‪ 3‬لﻪ مﻨ‪%‬ﻪ ‪$‬ﻲ‪.‬‬ ‫تمرﻳن‬ ‫‪-۱‬د ﻧقاش‪ 9‬د سطح‪ 3‬لپاره لﻪ کﻮمﻮ وسﻴلﻮ 'خﻪ استفاده کﻮئ‪ .‬د ﻫغ‪ 3‬پﻪ ﻫکلﻪ پﻪ خپلﻮ ک‪ 3‬خبرې‬ ‫وک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪-٢‬د ‪$‬ان لپاره ﻳﻮ برس قلم جﻮړ ک‪7‬ئ‪ .‬د برس قلم د جﻮړﻳدو لپاره د کارغﻪ‪ ،‬کﻮترې او چرگ ب‪2‬کﻮ تﻪ‬ ‫او ﻳا د أس او ﻳا ﻫغﻪ تﻪ د ورتﻪ حﻴﻮان د لک‪ 9‬وﻳ‪+‬تاﻧﻮ او ﻳﻮ ظرﻳف او *کلﻲ لرگﻲ تﻪ اړتﻴا لرئ‪' .‬اروﻳﻮ‬ ‫د لک‪ 9‬د وﻳ‪+‬تاﻧﻮ ﻳﻮه اﻧدازه پﻪ تار و ت‪7‬ئ‪ .‬وروستﻪ بﻴا دغﻪ وﻳ‪+‬تان د لر‪-‬ﻲ سره وت‪7‬ئ چ‪ 3‬د ﻳﻮه ظرﻳف‬ ‫برس پﻪ ب‪2‬ﻪ جﻮړ شﻲ‪.‬‬ ‫‪-٣‬د اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ ب‪5‬ل ب‪5‬ل رﻧگﻮﻧﻪ د برس قلم پﻪ واسطﻪ را واخلئ او د ﻳﻮه ډبل کاغذ پر مخ ﻳ‪3‬‬ ‫ک‪+‬ﻴ‪8‬دئ‪ ،‬تر ﻫغﻪ پﻮرې تمرﻳﻦ وک‪7‬ئ تر 'ﻮ رﻧگﻮﻧﻪ د کاغذ پر مخ د ﻧقاش‪ 9‬لپاره مﻨاسب‬ ‫!ﻴﻨگﻮالﻰ پﻴدا ک‪7‬ي‪.‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫‪5‬‬

‫لﻮست‬

‫شکﻞ‪ ،‬سطح او حجﻢ‬ ‫پﻪ خپﻠﻪ شاوخﻮا ک‪ 3‬چ‪ 3‬کﻮم شکﻠﻮﻧﻪ وﻳﻨئ ﻫغﻪ سره ﻣﻘاﻳسﻪ ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫زﻣﻮږ پﻪ شاو خﻮا ک‪! 3‬ﻮل شکﻠﻮﻧﻪ پﻪ دوو ډوﻟﻮﻧﻮ وﻳشﻞ ک‪85‬ي‪.‬‬ ‫سطح او حجﻢ‬ ‫زمﻮږ پﻪ شاوخﻮا ک‪$ 3‬ﻴﻨ‪ 3‬شکلﻮﻧﻪ ﻳﻮازې طﻮل او عرض لري چ‪ 3‬ﻫغ‪ 3‬تﻪ‬ ‫((سطح)) واﻳﻲ لکﻪ د وﻧ‪ 3‬د پا‪ 31‬ظاﻫري ب‪2‬ﻪ او ‪$‬ﻴﻨ‪ 3‬ﻧﻮر ﻳ‪ 3‬طﻮل‪ ،‬عرض‬ ‫او *کاره ضخامت لري چ‪ 3‬ﻫغ‪ 3‬تﻪ (حجم) واﻳﻲ‪.‬‬ ‫سطح پﻪ دوو ډولﻮﻧﻮ وﻳشل ک‪85‬ي‪:‬‬ ‫ﻫﻨدسﻲ سطح‪(3‬لﻮم‪7‬ي تصﻮﻳر تﻪ وگﻮرئ)او غﻴر ﻫﻨدسﻲ سطح‪( .3‬دوﻳم‬ ‫تصﻮﻳر تﻪ وگﻮرئ)پﻪ خپل شاوخﻮا ک‪ 3‬کﻮم‪ 3‬سطح‪ 3‬وﻳﻨئ؟ کﻮم‪ 3‬ﻫﻨدسﻲ‬ ‫او کﻮم‪ 3‬غﻴر ﻫﻨدسﻲ دي؟‬ ‫(‪ ۱‬اﻧ‪%‬ﻮر) ﻫﻨدسﻲ شکل (حجم)‬

‫‪13‬‬

‫(‪ ٢‬اﻧ‪%‬ﻮر) غﻴر ﻫﻨدسﻲ شکل (سطح)‬

‫پﻪ طبﻴعت ک‪ 3‬ډ‪4‬رې داﻳروي سطح‪ 3‬لﻴدل‬ ‫ک‪85‬ي‪ ،‬لکﻪ‪ :‬د 'ﻮارلسم‪ 3‬شپ‪ 3‬مﻴاشت او د‬ ‫لمر پرست گل مﻨ‪ .#‬د بشر پﻪ ﻻس جﻮړو شﻮو‬ ‫شﻴاﻧﻮ ک‪ 3‬ﻫم د سطحﻮ ډولﻮﻧﻪ پﻴدا ک‪85‬ي‪،‬‬ ‫لکﻪ‪ :‬قاب او د تلﻮﻳزﻳﻮن مخ‪ .‬پﻪ طبﻴعت‬ ‫ک‪ 3‬غﻴر ﻫﻨدسﻲ سطح‪ 3‬پﻪ ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ ب‪2‬ﻮ‬ ‫(‪ ٣‬اﻧ‪%‬ﻮر) ب‪5‬ل ب‪5‬ل ‪ ٦‬ﻫﻨدسﻲ حجمﻮﻧﻪ‬ ‫پﻴدا کﻴ‪8‬ي‪ .‬د ب‪5‬لگ‪ 3‬پﻪ ډول د وﻧﻮ د پا‪1‬ﻮ‬ ‫مختلفﻮ ډولﻮﻧﻮ تﻪ او د پتﻨگ وزرو تﻪ پام وک‪7‬ئ‪ .‬د حجمﻮﻧﻮ ډولﻮﻧﻪ ﻫم پﻪ‬ ‫دوو ډلﻮ وﻳشل ک‪85‬ي‪ .‬ﻳﻮ ﻳ‪ 3‬ﻫﻨدسﻲ حجمﻮﻧﻪ او بل ﻳ‪5‬غﻴر ﻫﻨدسﻲ حجمﻮﻧﻪ‪.‬‬ ‫(‪ ٣‬تصﻮﻳر) او 'لﻮرم تصﻮﻳر تﻪ پام وک‪7‬ئ‪ .‬پﻪ خپلﻪ شاوخﻮا ک‪ 3‬کﻮم حجمﻮﻧﻪ‬ ‫وﻳﻨئ؟ کﻮم ﻳﻮ ﻳ‪ 3‬ﻫﻨدسﻲ او کﻮم ﻳﻮ ﻳ‪ 3‬غﻴر ﻫﻨدسﻲ دی؟‬ ‫پﻪ طبﻴعت ک‪ 3‬ب‪5‬ل ب‪5‬ل کروي حجمﻮﻧﻪ وجﻮد لري‪ ،‬لکﻪ‪ :‬د لمر سترگﻪ او د‬ ‫شمسﻲ مﻨظﻮم‪ 3‬ستﻮري د اﻧسان سر‪ ،‬مﻴﻮه او الﻮتﻮﻧک‪.3‬‬

‫(‪ ٤‬اﻧ‪%‬ﻮر) ﻫﻨدسﻲ شکل (حجم)‬

‫(‪ ٥‬اﻧ‪%‬ﻮر) ﻫﻨدسﻰ شکل (سطح)‬

‫د اﻧسان پﻪ ﻻس پﻪ جﻮړو شﻮو حجمﻮﻧﻮ ک‪ 3‬ﻫم ب‪5‬ل ب‪5‬ل ﻫﻨدسﻲ حجمﻮﻧﻪ‬ ‫پﻴدا کﻮﻻى شﻮ‪ ،‬لکﻪ‪ :‬د پﻨ‪6‬سکﻮ ډولﻮﻧﻪ‪ ،‬د قطﻴﻮ ب‪5‬ل ب‪5‬ل ډولﻮﻧﻪ‪ ،‬وداﻧ‪ 9‬او‬ ‫‪.......‬‬ ‫تﻤرﻳﻦ‬

‫‪-۱‬د ﻫﻨدسﻲ او غﻴر ﻫﻨدسﻲ حجمﻮﻧﻮ دوې ﻧمﻮﻧ‪ 3‬سره مقاﻳسﻪ ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪-٢‬د اﻧسان پﻪ ﻻس جﻮړ شﻮي او د طبﻴعﻲ حجمﻮﻧﻮ ترمﻨ‪ #‬ورتﻪ والﻰ وﻳﻨئ؟‬ ‫‪14‬‬

‫‪6‬‬

‫لﻮست‬

‫پﻪ گﻮتﻮ !اپﻪ کﻮل‬ ‫کﻮﻻى شئ چ‪ 3‬ﻟﻪ ﻫر ساده ﻧﻘش 'خﻪ د خپﻠ‪ 3‬خﻮ*‪3‬‬ ‫شکﻞ جﻮړ ک‪7‬ئ؟‬

‫چاپ د ډول ډول رﻧگﻪ اﻧ‪%‬ﻮروﻧﻮ د جﻮړولﻮ لپاره ﻳﻮ چ"ک مﻴتﻮد دى‬ ‫چ‪ 3‬د مﻬر او رﻧگ پﻪ واسطﻪ سرتﻪ رس‪85‬ي‪ .‬پﻪ ﻻسﻲ چاپ ک‪ 3‬لﻪ‬ ‫ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ مﻬروﻧﻮ 'خﻪ ډ‪4‬ر ساده او پﻪ چ"کتﻴا کﻮﻻى شﻮ لﻮﻳ‪ 3‬سطح‪3‬‬ ‫ﻧقاشﻲ‪ ،‬رﻧگﻴﻨ‪ 3‬او *کلﻲ ک‪7‬و‪ .‬د چاپ مﻬروﻧﻪ ب‪5‬ل ډولﻮﻧﻪ لري او د‬ ‫خپل چاپﻴرﻳال لﻪ شﻴاﻧﻮ 'خﻪ د مﻬر پر ‪$‬اى گ"ﻪ واخلئ‪ .‬د چاپ ﻻرې‬ ‫او طرﻳقی ﻫم ډﻳرې زﻳات‪ 3‬دي‪ .‬پﻪ دې درس ک‪ 3‬ﻻسﻲ چاپ لﻪ ﻳﻮ تﻴار‬ ‫مﻬر 'خﻪ پﻪ گ"ﻪ اخستﻨﻪ چ‪ 3‬ﻫغﻪ د گﻮتﻮ سروﻧﻪ دي‪ ،‬سرتﻪ رسﻮو‪ .‬لﻪ‬ ‫گﻮت‪' 3‬خﻪ د چاپ د اخﻴستلﻮ لپاره خپلﻪ گﻮتﻪ پﻪ آبﻲ رﻧگ ﻳا کﻮم بل‬ ‫رﻧگ ک‪+‬ﻴکاږئ او بﻴا ﻳ‪ 3‬پﻪ ب‪75‬ه پﻪ ﻳﻮه سپﻴﻦ کاغذ ولگﻮئ دا کار 'ﻮ‬ ‫واره پﻪ مختلفﻮ رﻧگﻮﻧﻮ تکرار ک‪7‬ئ‪ ،‬تر 'ﻮ ستاس‪ 3‬د کاغذ سطحﻪ لﻪ‬ ‫مﻬروﻧﻮ ډکﻪ شﻲ‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫‪.‬‬

‫وروستﻪ لﻪ ﻫغ‪ 3‬چ‪ 3‬رﻧگ وچ شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ بﻴا د گﻮتﻮ ﻧ‪+‬ان پﻪ غﻮر وگﻮرئ او د‬ ‫خطﻮﻧﻮ پﻪ زﻳاتﻮلﻮ سره د خپل‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬شکل ترې جﻮړ ک‪7‬ئ‪.‬‬

‫تﻤرﻳﻦ‬

‫د ﻧقاش‪ 9‬لپاره د خپل‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬مﻮضﻮع اﻧتخاب ک‪7‬ئ او پﻪ مختلفﻮ‬ ‫رﻧگﻮﻧﻮ د گﻮتﻮ د چاپ ﻻرې او د خپل‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬مﻮضﻮع ﻧقاشﻲ ک‪7‬ئ‬ ‫‪16‬‬

‫‪7‬‬

‫لﻮست‬

‫د سﻴﻤﻲ ُکرې جﻮړول‬ ‫ستاس‪ 3‬پﻪ شـــاوخﻮا ک‪ 3‬کﻮم شﻴان ُکرې‬ ‫تﻪ ورتﻪ دي؟‬ ‫کره ﻳﻮ داﻳروي حجم دى چ‪ 3‬کﻮﻻى شــﻮ لــﻪ مختلفﻮ مﻮادو 'خﻪ ﻳ‪ 3‬جﻮړ‬ ‫کــ‪7‬و‪ ،‬لکــﻪ‪ :‬د والﻴبال او فﻮ!بال پﻨ‪6‬وســکﻲ او د مﻴﻮو لــﻪ ډل‪' 3‬خﻪ ﻧارﻧج‪،‬‬ ‫مال"ــﻪ‪ ،‬کﻴﻨﻮ دا !ــﻮل کروي حجمﻮﻧــﻪ دي‪ .‬اوس غﻮاړو چ‪ 3‬لﻪ ســﻴم‪ ،‬ډبلﻮ‬ ‫تاروﻧــﻮ‪ ،‬د رج‪ 3‬لﻪ تار او پ‪7‬ي 'خﻪ ﻳﻮه کُره جﻮړه ک‪7‬و‪ .‬کﻪ تاســ‪ 3‬غﻮاړئ لﻪ‬ ‫سﻴم 'خﻪ کُره جﻮړه ک‪7‬ئ‪ ،‬ﻧﻮ پام کﻮئ چ‪ 3‬د سﻴم د تاوولﻮ پﻪ‬ ‫وخت ک‪$ 3‬اﻧﻮﻧﻪ !پﻲ ﻧﻪ ک‪7‬ئ‪ ،‬لﻮم‪7‬ى سﻴم‪ ،‬تار‪ ،‬د رج‪ 3‬تار او‬ ‫ﻳا پ‪7‬ى د ﻳﻮې الﻮچ‪ 3‬پﻪ اﻧدازه گرد تاو ک‪7‬ئ‪ ،‬وروستﻪ‬ ‫بﻴــا تاروﻧﻪ پﻪ ډ‪4‬ر مﻬارت د ﻫغ‪ 3‬پﻪ شــاوخﻮا تاو ک‪7‬ئ‬ ‫چ‪ 3‬ﻳﻮه کُره جﻮړه شﻲ‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫د تشل‪ 3‬پﻪ شان ﻳﻮه وړوکﻲ ْکره لﻪ سﻴم ﻳا ﻧخ 'خﻪ‬

‫لﻪ مختلفﻮ مﻮادو 'خﻪ 'ﻮ ډولﻪ ْکرې تکمﻴل شﻮي دي‪.‬‬

‫د کُرې لﻪ جﻮړولﻮ وروســتﻪ د ﻫغ‪ 3‬پﻪ ﻫکلﻪ‬ ‫فکر وکــ‪7‬ئ او ﻫ(ﻪ وک‪7‬ئ چــ‪ 3‬لﻪ پﻮرتﻨﻴﻮ‬ ‫مﻮادو 'خﻪ ب‪5‬ل ب‪5‬ل شکلﻮﻧﻪ‪ ،‬لکﻪ‪ :‬م‪5‬ﻮه‪ ،‬گل‪،‬‬ ‫الﻮتﻮﻧکــﻲ او داســ‪ 3‬ﻧﻮرجﻮړ کــ‪7‬ئ‪ .‬دکﻮر‬ ‫او !ﻮلگــﻲ پﻪ *ــکلﻲ کﻮلﻮ کــ‪ 3‬خپل رول‬ ‫ولﻮبــﻮئ‪ .‬پــﻪ کُرې باﻧــدې د ﻧﻮرو مــﻮادو پﻪ‬ ‫زﻳاتﻮلﻮ‪ ،‬لکﻪ‪( :‬ب‪2‬ک‪ ،3‬د وﻧ‪ 3‬ساقﻪ‪ ،‬صدف‪،‬‬ ‫د مﻴﻮو پﻮستکﻲ‪ ،‬کاغذ‪ ،‬مقﻮا ‪ ). . .‬د خپل‪3‬‬ ‫خﻮ*‪ 3‬ابتکاري شکل جﻮړ ک‪7‬ئ او پﻪ پاى‬ ‫ک‪ 3‬کﻮﻻى شئ ﻫغﻪ رﻧگﻪ ک‪7‬ئ‪:‬‬

‫لﻪ ْکرې 'خﻪ ﻳﻮه *کل‪ 3‬الﻮتﻮﻧک‪ 3‬جﻮړ شﻮې ده‬

‫پﻪ کره ک‪ 3‬جﻮړ شﻮى کب‬

‫تﻤرﻳﻦ‬

‫‪-۱‬جﻮړې شﻮې کُرې ﻧﻨدارې تﻪ وړاﻧدې ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪-٢‬د جﻮړو شﻮو کُروي شﻴاﻧﻮ پﻪ ﻫکلﻪ سره وغ‪8‬ﻳ‪8‬ئ‪.‬‬ ‫‪18‬‬

‫‪8‬‬

‫لﻮست‬

‫د ډبرې د دورې ﻫﻨر‬ ‫آﻳا پﻮﻫ‪85‬ئ چ‪ 3‬ډ‪4‬ر ﻟرغﻮﻧﻲ ﻫﻨري آثار کﻮم او‬ ‫پﻪ کﻮم ‪$‬اى ک‪ 3‬ﻣﻨ‪ #‬تﻪ راغﻠﻲ دي؟‬ ‫د ت‪5‬ــ‪8‬و پــﻪ دورې پــﻮرى ت‪7‬لﻲ ﻫﻨــري أثار چ‪ 3‬د بشــر پــﻪ ﻻس د غاروﻧﻮ پﻪ‬ ‫دﻳﻮالﻮﻧﻮ ﻧقاشــﻲ شــﻮي دي‪ ،‬د ډبرو پﻪ دورو پﻮرې اړه لري‪ .‬د ډبرو د لرغﻮﻧﻮ‬ ‫اثارو لﻮم‪7‬ﻧ‪ 9‬ﻧمﻮﻧ‪ 3‬چ‪ 3‬د ډبرو پﻪ دورو پﻮرې اړه لري د فراﻧس‪ 3‬د((ﻻسکﻮ)‬ ‫پــﻪ غاروﻧــﻮ او د ﻫســپاﻧﻴ‪ 3‬د (التامﻴرا)پــﻪ‬ ‫غاروﻧﻮک‪ 3‬پﻴدا شﻮي دي‪ .‬لﻮم‪7‬ﻧﻲ تصﻮﻳر‬ ‫تﻪ پاملرﻧــﻪ وک‪7‬ئ‪' ،‬ﻪ شــﻰ وﻳﻨئ؟ لطفا َ‬ ‫ﻫغﻪ پﻮ*ــتﻨ‪ 3‬چ‪ 3‬ستاســ‪ 3‬پــﻪ ذﻫﻦ ک‪3‬‬ ‫پﻴدا شــﻮي وواﻳئ‪ .‬دوﻳــم تصﻮﻳر د ډبرو‬ ‫پﻪ مﻨ‪%‬ﻨــ‪ 9‬دورې پــﻮرې اړه لري‪ .‬پﻪ دې‬ ‫ﻧقاشــ‪ 9‬ک‪ 3‬او لﻪ ﻫغ‪' 3‬خــﻪ پﻪ مخک‪3‬‬ ‫(‪ ۱‬اﻧ‪%‬ﻮر) لﻪ مﻴﻼد 'خﻪ مخک‪ 3‬د ‪۱٠٠٠‬‬ ‫تــر ‪ ۱٥٠٠‬ق م پﻪ حدودو ک‪ 3‬د فراﻧســ‪ 3‬د‬ ‫ﻻسکا پﻪ غاروﻧﻮ ک‪ 3‬اﻧ‪%‬ﻮرگري‬ ‫(‪ ٢‬اﻧ‪%‬ﻮر) د ډبرو پﻪ مﻨ‪%‬ﻨ‪ 9‬دوره ک‪ 3‬د اﻳران‬ ‫پﻪ لرستان ک‪3‬‬

‫‪19‬‬

‫دوره ک‪ 3‬کﻮم تفاوتﻮﻧﻪ وﻳﻨئ؟‬ ‫اﻧســاﻧاﻧﻮ پﻪ تدرﻳجﻲ ډول پر مختگ وک‪ ،7‬پﻪ بزگرۍ او مالدارۍ ﻳ‪3‬‬ ‫پﻴــل وک‪ 7‬د ﻫغﻮى ژوﻧد ډ‪4‬ر تغﻴﻴــر وک‪ .7‬علﻮم او مختلف ﻫﻨروﻧﻪ ﻳ‪3‬‬ ‫را مﻨ‪%‬تﻪ ک‪7‬ل‪.‬‬ ‫‪ ٣‬او ‪ ٤‬تصﻮﻳروﻧﻮ تﻪ پاملرﻧﻪ وک‪7‬ئ‪:‬‬ ‫د ډبرې د ﻧﻮې دورې ﻫﻨري أثار لﻪ ﻧﻮرو دورو سره مقاﻳسﻪ ک‪7‬ئ‪:‬‬ ‫(‪ ٢‬تصﻮﻳــر) تﻪ پاملرﻧﻪ وک‪7‬ئ د ډبرې د دورې‬ ‫ﻫﻨري أثار لﻪ ﻧﻮرو دورو سر پرتلﻪ ک‪7‬ئ‬

‫(‪ ٣‬اﻧ‪%‬ــﻮر) د ډبــرې د دورې اﻧ‪%‬ــﻮر شــﻮى‬ ‫گﻴــﻼس چــ‪ 3‬د اﻳران پﻪ شــﻮش ک‪ 3‬پﻪ ﻻس‬ ‫راغلی دی‪.‬‬

‫(‪ ٤‬اﻧ‪%‬ــﻮر) د ډبــرو پﻪ ﻧــﻮې دوره ک‪ 3‬د‬ ‫اﻧگلستان د مالزبرې پﻪ د*تﻪ ک‪ 3‬لﻪ ډبرو‬ ‫'خﻪ جﻮړ شﻮى دي‪.‬‬

‫تﻤرﻳﻦ‬

‫‪ -۱‬کلﻪ لﻪ خپلﻮاﻧﻮ سره *کار تﻪ تللﻲ ﻳاست؟‬ ‫‪ -٢‬د *کار صحﻨﻪ د کﻴس‪ 3‬ﻳا تمثﻴل او ﻳا د ﻧقاش‪ 9‬پﻪ ډول وړاﻧدې ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪20‬‬

‫‪9‬‬

‫لﻮست‬

‫رﻧگ‬ ‫ستاسﻮ پﻪ ﻓکر کﻪ رﻧگ ﻧﻪ واى 'ﻪ بﻪ شﻮي واى؟‬

‫پﻪ طبﻴعت ک‪ 3‬ﻫر ﻳﻮ شــکل ﻳﻮ رﻧگ لري‪ .‬د بشــر پﻪ ﻻس د جﻮړو شﻮو‬ ‫شــﻴاﻧﻮ او ﻫم د !ﻮلﻮ شــﻴاﻧﻮ لــﻪ پاره رﻧگ ﻳﻮ پــﻮښ دى‪$ .‬ﻴﻨ‪ 3‬رﻧگﻮﻧﻪ پﻪ‬ ‫طبﻴعت ک‪ 3‬ډ‪4‬ر زﻳات دي‪۱ .‬او ‪ ٢‬تصﻮﻳر تﻪ پام وک‪7‬ئ‪ .‬اﻧســاﻧاﻧﻮ تر اوسﻪ‬ ‫‪ ۱٦‬مﻴلﻴﻮﻧــﻪ رﻧگﻮﻧﻪ جﻮړ کــ‪7‬ي او د رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره ﻳــ‪ 3‬کار ولﻲ دي‪.‬‬ ‫تاســ‪ 3‬پخﻮا زده ک‪7‬ي دي چ‪ 3‬لﻪ درو اصلﻲ رﻧگﻮﻧﻮ 'خﻪ (ژ‪ ،74‬سﻮر او‬ ‫شــﻴﻦ آسماﻧﻲ) ب‪ 3‬شــم‪5‬ره رﻧگﻮﻧﻪ جﻮړﻳدلﻰ شﻲ‪ .‬دا درې رﻧگﻪ لﻪ ﻧﻮرو‬ ‫رﻧگﻮ 'خﻪ ﻧﻪ شﻲ جﻮړﻳدلﻰ او بﻴخﻲ خالص رﻧگﻮﻧﻪ دي‪.‬‬

‫(‪۱‬تصﻮﻳر) د طبﻴعت مختلف رﻧگﻮﻧﻪ‬

‫‪21‬‬

‫(‪٢‬تصﻮﻳر) د طﻮطﻲ رﻧگﻴﻨ‪ 3‬ب‪2‬ک‪3‬‬

‫د دوو اصلﻲ رﻧگﻮﻧﻮ د ﻳﻮ ‪$‬اى ﻳا ترکﻴب لﻪ املﻪ درﻳم رﻧگ جﻮړﻳ‪8‬ي‪.‬‬ ‫ﻻﻧدې شکل تﻪ ‪$‬ﻴر شئ‪:‬‬

‫درﻳم تصﻮﻳر و گﻮرئ‬ ‫کﻴدﻻى شــﻲ دا ﻫر ﻳﻮ رﻧگ لﻪ ســپﻴﻦ رﻧگ ســره ترکﻴب ک‪7‬و‪ ،‬تر'ﻮ شفاف او‬ ‫رو*اﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫'لﻮرم تصﻮﻳر تﻪ و گﻮرئ‪.‬‬ ‫ﻫمدارﻧگﻪ کﻮﻻى شﻮ دا رﻧگﻮﻧﻪ لﻪ تﻮر رﻧگ سره ﻳﻮ‪$‬اى ﻳا ترکﻴب ک‪7‬و تر 'ﻮ تت او تﻴاره‬ ‫شﻲ‪ .‬رﻧگﻪ مﻮاد پﻪ دوو ډلﻮ وﻳشل ک‪85‬ي‪ .‬زﻳات طبﻴعﻲ رﻧگﻮﻧﻪ لﻪ معدﻧﻲ مﻮادو 'خﻪ‪ ،‬لکﻪ‪:‬‬ ‫(د سکرو پﻮډر او د ﻻجﻮردو پﻮډر) او د و*ﻮ رﻧگﻮﻧﻪ‪ ،‬لکﻪ‪( :‬د پﻴاز لﻪ پﻮ!کﻲ او د اﻧارو لﻪ‬ ‫پﻮ!کﻲ)'خﻪ جﻮړ‪84‬ي‪ .‬مصﻨﻮعﻲ رﻧگﻮﻧﻪ لﻪ کﻴمﻴاوي مﻮادو 'خﻪ جﻮړ‪84‬ي‪.‬‬

‫(‪۳‬اﻧ‪%‬ﻮر) د اصلﻲ رﻧگﻮﻧﻮ ترکﻴب د ثاﻧﻮي رﻧگﻮﻧﻮ د ﻻستﻪ راوړلﻮ لپاره‬

‫(‪ ٤‬اﻧ‪%‬ﻮر) اصلﻲ رﻧگﻮﻧﻮ تﻪ لﻪ سپﻴﻴﻦ رﻧگ سره ترکﻴب چ‪ 3‬رو*اﻧﻪ رﻧگﻮﻧﻪ‬ ‫ﻻس تﻪ راشﻲ‪.‬‬

‫تﻤرﻳﻦ‬ ‫‪-١‬لﻪ دوﻳم‪ 3‬درج‪ 3‬رﻧگﻮﻧﻮ 'خﻪ ﻳﻮه ﻧمﻮﻧﻪ جﻮړه ک‪7‬ئ!‬ ‫‪-٢‬دوﻳمﻪ درجﻪ رﻧگﻮﻧﻪ دوه برخ‪ 3‬ک‪7‬ئ ‪$‬ﻴﻨ‪ 3‬ﻳ‪ 3‬رو*اﻧﻪ او ‪$‬ﻴﻨﻲ ﻧﻮر تت ﻳا تﻴاره ک‪7‬ئ‬ ‫‪ -٣‬دا ﻫر ﻳﻮ رﻧگ چ‪5‬رتﻪ او د کﻮمﻮ شﻴاﻧﻮ د رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره کاروي؟‬ ‫‪22‬‬

‫‪10‬‬

‫لﻮست‬

‫ﻟﻪ ﻣ‪5‬ﻮې 'خﻪ د ډک ﻟﻮ*ﻲ ﻧﻘاشﻲ‬ ‫ستاس‪ 3‬پﻪ شاوخﻮا ک‪ 3‬د ﻧﻘاش‪ 9‬ﻟپاره کﻮﻣ‪3‬‬ ‫پﻪ زړه پﻮرې ﻣﻮضﻮعگاﻧ‪ 3‬شتﻮن ﻟري؟‬

‫(‪۱‬تصﻮﻳر) پﻪ مختلفﻮ شکلﻮﻧﻮ او رﻧگﻮﻧﻮ‬ ‫مﻴﻮې چ‪ 3‬ب‪5‬ل ب‪5‬ل جﻮړ*تﻮﻧﻪ پک‪ 3‬لﻴدل‬ ‫ک‪85‬ي‬

‫‪23‬‬ ‫‪23‬‬

‫ب‪5‬ل‪ 3‬ب‪5‬ل‪ 3‬مﻴﻮې د ﻧقاش‪ 9‬لپاره *کل‪ 3‬او پﻪ زړه پﻮرې مﻮضﻮعگاﻧ‪ 3‬دي‪.‬‬ ‫د کال ﻫر فصل گﻮ*‪ 3‬گﻮ*‪ 3‬مﻴﻮې لري چ‪$ 3‬اﻧگ‪7‬ې ب‪ 32‬او خﻮﻧدوﻧﻪ‬ ‫لري‪ .‬د ﻫر فصل خاصﻮ مﻴﻮو تﻪ ‪$‬ﻴر شئ‪.‬‬

‫د ﻫغﻮ د رﻧگ‪ ،‬شکل او جﻮړ*ت پﻪ ﻫکلﻪ سره و غ‪8‬ﻳ‪8‬ئ‪ .‬د کﻮم فصل‬ ‫م‪5‬ﻮې اﻧتخابﻮئ؟د خپل‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬م‪5‬ﻮې د لﻮ*ﻲ پﻪ د ﻧﻨﻪ ک‪ 3‬اﻧ‪%‬ﻮر ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫کﻮ*) وک‪7‬ئ چ‪ 3‬م‪5‬ﻮې او لﻮ*ﻲ ﻳ‪ 3‬لﻮى و باسئ او ﻫم غال‪ ،9‬م‪5‬ز او‪. . .‬‬ ‫چ‪ 3‬م‪5‬ﻮه پرې اﻳ‪ 3+‬ده‪ ،‬ﻫغﻪ ﻫم رسامﻲ ک‪7‬ئ‪ .‬پﻪ ډ‪4‬ر ‪$‬ﻴر او غﻮر ﻳ‪ 3‬رﻧگﻪ‬ ‫ک‪7‬ئ‪.‬‬

‫(‪ ٢‬تصﻮﻳر) پﻪ مﻨﻲ ک‪ 3‬کﻮم‪ 3‬م‪5‬ﻮې رسﻴ‪8‬ي؟‬

‫(‪ ٣‬تصﻮﻳر) د تﻮتاﻧﻮ رﻧگ‪ ،‬شکل او جﻮړ*ت تﻪ پاملرﻧﻪ وک‪7‬ئ دا م‪5‬ﻮې‬ ‫پﻪ کﻮم فصل پﻮرې اړه لري؟‬

‫(‪ ٤‬تصﻮﻳر) پﻪ کﻮم فصل ک‪ 3‬مﻮ م‪5‬ﻮې د وﻧﻮ پﻪ *اخﻮﻧﻮ ک‪ 3‬لﻴدلﻲ‬ ‫دي؟‬

‫تﻤرﻳﻦ‪:‬‬ ‫د خپل‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬مﻴﻮې پﻪ ﻳﻮې پا‪ 31‬کاغذ ک‪ 3‬اﻧ‪%‬ﻮر او بﻴا ﻳ‪ 3‬رﻧگﻪ ک‪7‬ئ‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫‪11‬‬

‫لﻮست‬

‫د بﻴـــﻦ اﻟﻨﻬرﻳـــﻦ‪ ،‬اﻳـــران او ﻟرغﻮﻧـــﻲ ﻣصر‬ ‫ﻫﻨروﻧﻪ‬ ‫پﻮﻫ‪85‬ئ چ‪ 3‬زﻳگﻮرات 'ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟‬

‫(‪ -۱‬تصﻮﻳر)زﻳگﻮرات(زﻳگﻮرات اور)‬ ‫پــﻪ بﻴــﻦ الﻨﻬرﻳــﻦ کــ‪ ٢۱٠٠ 3‬کالﻪ لﻪ‬ ‫مﻴﻼد 'خﻪ مخک‪3‬‬

‫‪25‬‬

‫د بﻴﻦ الﻨﻬرﻳﻦ ﻫﻨر‪ :‬د بﻴﻦ الﻨﻬرﻳﻦ تمدن ســﻮمري‪ ،‬اکدي‪ ،‬بابلﻲ او أشــﻮري‬ ‫قﻮمﻮﻧﻮ د دجل‪ 3‬او فرات رودوﻧﻮ پﻪ مﻴﻨ‪ #‬ک‪ 3‬مﻨ‪ #‬تﻪ راوړ‪ .‬دوى لﻪ خامﻮخ‪+‬تﻮ‬ ‫'خــﻪ د عبــادت لپاره لﻮﻳ‪ 3‬او 'ــﻮ پﻮړﻳزې وداﻧ‪ 9‬جﻮړولــ‪ 3‬چ‪ 3‬ﻫغﻪ ﻳ‪ 3‬د‬ ‫زﻳگﻮرات پﻪ ﻧامﻪ ﻳادول‪ 3‬چ‪ 3‬لﻮم‪7‬ى تصﻮﻳر د زﻳگﻮرات ﻳﻮه ﻧمﻮﻧﻪ را*ﻴﻲ‪.‬‬ ‫د اﻳــران ﻫﻨر‪:‬د اﻳران ﻫﻨر لﻪ اســﻼم 'خﻪ مخک‪ 3‬پﻪ دوو برخﻮ وﻳشــل شــﻮی‬ ‫دى‪ .‬لﻮمــ‪7‬ۍ برخﻪ ﻳــ‪ 3‬د أرﻳاﻳاﻧﻮ لــﻪ دورې 'خﻪ مخک‪ 3‬أثار د((ســلﻴک)‪،‬‬ ‫((مارلﻴک))او((شــﻮش)) پــﻪ مﻨطقﻮ ک‪ 3‬چ‪ 3‬پﻪ اﻳران کــ‪ 3‬واقع دي‪ ،‬ﻻس تﻪ‬

‫راغلﻲ دي‪ .‬دوﻳمﻪ برخﻪ ﻳ‪ 3‬د أرﻳاﻳاﻧﻮ دوره ده چ‪ 3‬ډ‪4‬ر مﻬم او ارز*تﻨاک‬ ‫اثر ﻳ‪((3‬تخت جمشﻴد)) دى‪ .‬دوﻳم تصﻮﻳر تﻪ پام وک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫د لرغﻮﻧــﻲ مصــر ﻫﻨر‪ :‬د مصر لــﻮى تمدن د ﻧﻴل د درﻳــاب پﻪ 'ﻨ‪6‬و‬ ‫کــ‪ 3‬مﻨ‪ #‬تﻪ راغلی دى‪ .‬پﻪ لرغﻮﻧﻲ مصر ک‪ 3‬ډﻳرمﻬم أثار د فرعﻮن پﻪ‬ ‫مقبرو پﻮرې ت‪7‬ل‪ 3‬وداﻧ‪ 9‬دي پﻪ مصر ک‪ 3‬تابﻮتﻮﻧﻪ او زﻳات‪ 3‬مجسم‪ 3‬د‬ ‫فرعﻮن او د ملکﻮ پﻪ شــکل جﻮړې شﻮي دي‪.‬‬ ‫د مصر پﻪ قبروﻧﻮ ک‪ 3‬د ژوﻧداﻧﻪ صحﻨ‪ ،3‬د غم‬ ‫دودوﻧﻪ‪ ،‬د جﻨگ صحﻨ‪* ،3‬کار او د کرکﻴل‪3‬‬ ‫ﻧقاش‪ 9‬شﻮي دي‪ .‬درﻳم تصﻮﻳر تﻪ وگﻮرئ‪.‬‬

‫(‪٢‬تصﻮﻳــر) د تخت جمشــﻴد دورﻧﻨﻮتﻮ‬ ‫دروازه لﻪ مﻴﻼد ن‪ ٥٠٠‬کالﻪ مخک‪3‬‬

‫(‪٣‬تصﻮﻳر) د مصر اﻫرامﻮﻧﻪ »دجﻴﻨره اﻫرامﻮﻧﻪ«‬ ‫د مﻴﻼد ﻧﻪ ‪ ٢٥٠٠‬کالﻪ مخک‪.3‬‬

‫تمرﻳن‬

‫‪-۱‬پﻪ پخﻮاﻧﻴﻮ زماﻧﻮ ک‪ 3‬ﻳ‪ 3‬لﻮﻳ‪ 3‬وداﻧ‪' 9‬ﻪ ډول جﻮړول‪3‬؟‬ ‫د ﻫغ‪ 3‬د جﻮړولﻮ طرﻳق‪ 3‬پﻪ ﻳاد اﻧ‪%‬ﻮر ک‪7‬ئ!‬ ‫‪ -٢‬ستاس‪ 3‬پﻪ فکر ول‪ 3‬ډﻳرې مﻬم‪ 3‬وداﻧ‪ 9‬پﻪ مصر ک‪ 3‬د فرعﻮﻧﻴاﻧﻮ مقبرې دي؟‬ ‫‪26‬‬

‫‪12‬‬

‫لﻮست‬

‫ﻟﻪ رس (ﻣکﻦ)خ"‪' 3‬خﻪ د حجﻤﻮﻧﻮ جﻮړول‬ ‫پﻮﻫ‪85‬ئ چ‪ 3‬ستاس‪ 3‬پﻪ شاوخﻮا ک‪ 3‬کﻮم حجﻤﻮﻧﻪ‬ ‫شتﻪ دي؟‬ ‫خلــک لــﻪ ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ مــﻮادو 'خﻪ‪ ،‬لکﻪ‪ :‬خ"ﻪ‪ ،‬گچ‪ ،‬لرگﻲ‪ ،‬فلز‪ ،‬شﻴشــﻪ او ‪. . . .‬‬ ‫‪$‬ﻴﻨ‪ 3‬حجمﻮﻧﻪ ﻳا *کلﻲ ﻻسﻲ کاروﻧﻪ جﻮړوي‪ .‬رس خ"ﻪ د سرې خاورې او اوبﻮ‬ ‫لﻪ مخلﻮط ک‪5‬دو 'خﻪ جﻮړ‪84‬ي‪ .‬خ"ﻪ داســ‪ 3‬ﻳﻮه ماده ده چ‪ 3‬د مختلفﻮ حجمﻮﻧﻮ‬ ‫د جﻮړولﻮ لپاره مﻨاسبﻪ ده‪ .‬تاس‪ 3‬ﻫم کﻮﻻى شئ چ‪ 3‬لﻪ جﻮړې شﻮې خ"‪' 3‬خﻪ‬ ‫(خﻮ چ‪ 3‬پﻪ ﻻس پﻮرې وﻧﻪ ﻧ‪+‬ــلﻲ) د خپل‪ 3‬خﻮ*ــ‪ 3‬حجم جﻮړ ک‪7‬ئ‪ .‬کﻪ جﻮړه‬ ‫شﻮې خ"ﻪ مﻮجﻮده ﻧﻪ وي‪ ،‬ﻧﻮ د کار لﻪ سرتﻪ رسﻮلﻮ 'خﻪ ﻳﻮه ورځ مخک‪ ،3‬د رس‬ ‫خاوره لﻪ غلب‪5‬ل (پروﻳزي) 'خﻪ و باســئ او ل‪8‬ې او بﻪ پﻪ ک‪ 3‬واچﻮئ چ‪ 3‬د خ"‪3‬‬ ‫شــکل غﻮره ک‪7‬ي او بﻴا ﻳ‪ 3‬پﻪ ســﻮکﻮﻧﻮ *ﻪ ووﻫئ چ‪ 3‬خ"ﻪ د کار کﻮلﻮ لپاره تﻴاره‬ ‫(‪۱‬تصﻮﻳر) دخ"ﻮ اخ‪+‬ل‬

‫‪27‬‬

‫شﻲ‪ .‬وروستﻪ بﻴا ﻫغﻪ پﻪ پﻼستﻴکﻲ ک(ﻮړه ک‪ 3‬واچﻮئ چ‪ 3‬وچﻪ ﻧﻪ شﻲ‪ .‬د کار د‬ ‫پﻴل لپاره لﻮم‪7‬ى د خپل‪ 3‬خﻮ*ــ‪ 3‬مﻮضﻮع اﻧتخاب ک‪7‬ئ‪ .‬بﻴا پﻪ ﻻس باﻧدې خ"‪3‬‬ ‫تﻪ ب‪2‬ﻪ ﻳا شــکل ورک‪7‬ئ او ﻫغﻪ 'ﻪ چ‪ 3‬غﻮاړئ‪ ،‬جﻮړ ﻳ‪ 3‬ک‪7‬ئ‪ .‬وروســتﻪ لﻪ ﻫغ‪3‬‬ ‫چ‪ 3‬ستاســ‪ 3‬حجم جﻮړ شــﻮ‪ ،‬د پخﻮلﻮ لپاره ﻳ‪ 3‬د تﻮدو*‪ 3‬پﻪ کﻮره ک‪ 3‬ک‪+‬ﻴ‪8‬دئ‬ ‫چ‪ 3‬پﻮخ شﻲ‪.‬‬

‫(‪٢‬تصﻮﻳر) د خ"‪ 3‬داﻳروي کﻮل‬

‫(‪٣‬تصﻮﻳر) د خ"‪ 3‬لﻪ غﻮﻧ‪6‬اړي 'خﻪ د حجم جﻮړول‬

‫(‪ ٤‬تصﻮﻳر)غﻮﻧ‪6‬اړي تﻪ ب‪2‬ﻪ ورکﻮل‬

‫تﻤرﻳﻦ‪:‬‬ ‫خپلﻪ خﻮ*ﻪ ک‪7‬ې مﻮضﻮع‪ ،‬لکﻪ‪ :‬کﻮرﻧﻲ 'اروي ﻳا کﻮم بل شﻰ لﻪ خ"‪' 3‬خﻪ جﻮړ ک‪7‬ئ!‬

‫‪28‬‬

‫‪13‬‬

‫لﻮست‬

‫د خپﻠ‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬د ﻓصﻞ ﻧﻘاشﻲ‬ ‫تاس‪ 3‬د کال کﻮم ﻓصﻞ خﻮ*ﻮئ؟‬ ‫د دې ﻓصﻞ *کﻼوې پﻪ خپﻠﻮ ﻧﻘاشﻴﻮ ک‪3‬‬ ‫'ﻪ ډول *کاره کﻮﻻى شئ؟‬ ‫د کال ﻫر فصل خپل‪$ 3‬اﻧگ‪7‬ې *کﻼوې لري‪ .‬د پسرلﻲ مﻮسم شﻴﻦ‬ ‫والﻰ او تازه گﻲ‪ ،‬لﻪ گﻼﻧﻮ او غﻮ!ﻴﻮ 'خﻪ د وﻧﻮ ډک *اخﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧرم‬ ‫او مﻼﻳم پسرلﻨﻲ بادوﻧﻪ‪ ،‬پسرلﻨﻲ باراﻧﻮﻧﻪ‪ ،‬د الﻮتﻮﻧکﻮ د ‪$‬الﻮ جﻮړوﻧﻪ‬ ‫لﻪ ‪$‬اﻧﻪ سره لري‪ .‬د ﻧقاش‪ 9‬لپاره د پسرلﻲ د مﻮسم لﻪ مﻮضﻮعگاﻧﻮ‬ ‫'خﻪ گ"ﻪ اخﻴستﻼى شﻮ‪ .‬د اوړي د لمر ‪$‬ل‪5‬دوﻧک‪ 3‬سترگﻪ‪ ،‬دغﻨمﻮ‬ ‫زرﻳﻦ ک‪+‬تﻮﻧﻪ‪ ،‬مﻴﻮه لروﻧک‪ 3‬وﻧ‪ ،3‬اوږدې ور‪ 3$‬او پﻪ اوبﻮ ک‪ 3‬ﻻمبل‬ ‫راﻳادوي‪ .‬د مﻨﻲ مﻮسم مﻼﻳم بادوﻧﻪ‪ ،‬د وﻧﻮ رﻧگﻴﻨ‪ 3‬پا‪ ،31‬ﻧرم باراﻧﻮﻧﻪ او‬ ‫د الﻮتﻮﻧکﻮ کﻮچ‪5‬دل لﻪ ‪$‬اﻧﻪ سره لري‪ .‬د ژمﻲ مﻮسم سپﻴﻨ‪ 3‬واورې‪،‬‬ ‫ساړه بادوﻧﻪ‪ ،‬د واورې ډک‪* 3‬کل‪ 3‬مﻨظرې‪ ،‬پﻪ واورو ک‪ 3‬د الﻮتﻮﻧکﻮ‬

‫(‪ ۱‬تصﻮﻳر) پسرلﻨﻰ رﻧگ پﻪ رﻧگ غﻮ!‪9‬‬

‫‪29‬‬

‫(‪ ٢‬تصﻮﻳر)پﻪ اوړي ک‪ 3‬د گلﻮ ډک‪ 3‬د*ت‪$ 3‬اﻧگ‪7‬ې *کﻼ لري‬

‫او 'اروﻳﻮ د پ‪+‬ﻮ پلﻮﻧﻪ‪ ،‬د وﻧﻮ ﻻﻧده او تش *اخﻮﻧﻪ‪ ،‬خ‪ 7‬بخﻦ او بﻨفش‬ ‫أسمان زمﻮږ پﻪ ذﻫﻦ ک‪ 3‬ژوﻧدى کﻮي‪ .‬د ﻫر فصل ‪$‬اﻧگ‪7‬تﻴاوو تﻪ پﻪ ډ‪4‬ر غﻮر او‬ ‫دقت پاملرﻧﻪ وک‪7‬ئ او د ﻫغﻮى پﻪ ﻫکلﻪ سره وغ‪848‬ئ‪ .‬ﻫر ﻳﻮ فصل پﻪ کﻮمﻮ شکلﻮﻧﻮ‬ ‫او رﻧگﻮﻧﻮ *ﻮدﻻى شئ؟‬

‫(‪ ٣‬تصﻮﻳر) د مﻨﻲ پﻪ مﻮسم ک‪ 3‬د وﻧﻮ‬ ‫رﻧگ پﻪ رﻧگ پا‪31‬‬

‫(‪٤‬تصﻮﻳر) واوره‪ ،‬کﻨگل‪ ،‬سپﻴﻦ‬ ‫رﻧگ‪ ،‬ساړه‪ . . . . ،‬پﻪ ژمﻲ ک‪3‬‬

‫تﻤرﻳﻦ‪:‬‬ ‫‪-۱‬تاس‪ 3‬د خپل‪ 3‬خﻮ*ﻰ فصل اﻧ‪%‬ﻮر ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د ﻫر فصل رﻧگﻮﻧﻪ سره پرتلﻪ ک‪7‬ئ‪.‬‬

‫‪30‬‬

‫‪14‬‬

‫لﻮست‬

‫د رس ﻟﻪ خ"‪' 3‬خﻪ د گﻮتﻮ د ﻓشار پﻪ طرﻳﻘﻪ‬ ‫د حجﻤﻮﻧﻮ جﻮړول‬ ‫تر اوسﻪ ﻣﻮ پﻪ ﻻس کﻮم ﻟﻮ*ﻰ جﻮړ ک‪7‬ى دى؟‬

‫(‪ -۱‬تصﻮﻳر) د خمﻴره شﻮې خ"‪ 3‬غﻮﻧ‪6‬اري‬

‫‪31‬‬

‫د خ"ﻴﻦ حجم د جﻮړ‪4‬دو ډ‪4‬رې ساده ﻻرې چارې د گﻮتﻮ او فشار طرﻳقﻪ ده‪ .‬پﻪ‬ ‫دې طرﻳق‪ 3‬کﻮﻻى شــﻮ چ‪ 3‬ب‪5‬ﻼب‪5‬ل حجمﻮﻧﻪ جﻮړ ک‪7‬و‪ ،‬لکﻪ‪ :‬کاسﻪ‪ ،‬غاب‪،‬‬ ‫پﻴالﻪ او گﻼن پﻪ دې طرﻳقﻪ تﻴارې شﻮې خ"‪ 3‬تﻪ باﻳد *ﻪ فشار ورک‪ 7‬شﻲ‪.‬‬

‫ﻫغﻪ باﻳد د غﻮﻧ‪6‬اري پﻪ ب‪2‬ﻪ جﻮړه شــﻲ او بﻴا‬ ‫ﻫغﻪ د ﻻس پﻪ ورغﻮي ک‪ 3‬ک‪+‬ﻴ‪8‬دئ او د بل‬ ‫ﻻس پﻪ گﻮتﻮ ﻫغﻪ ژوره ک‪7‬ئ‪ .‬د خپل خﻮښ‬ ‫شــﻮې شــکل پﻪ '‪5‬ر ﻳــ‪ 3‬جﻮړ کــ‪7‬ئ‪ .‬ﻫر‬ ‫'ﻮمــره چ‪ 3‬د ﻫغ‪' 3‬ﻨ‪6‬ې *ــکل‪ 3‬جﻮړې‬ ‫ک‪7‬ئ پﻪ ﻫغﻪ اﻧدازه *کلﻲ ک‪85‬ي‪ .‬د دې لپاره‬ ‫چــ‪ 3‬خ"ﻪ وچﻪ ﻧﻪ شــﻲ‪ ،‬ل‪8‬ې اوبــﻪ ورزﻳات‪3‬‬ ‫ک‪7‬ئ‪ .‬لﻪ ﻫغ‪ 3‬وروســتﻪ چ‪ 3‬ستاســ‪ 3‬لﻮ*ﻲ‬ ‫جﻮړ شﻮ‪ ،‬د مختلفﻮ وسﻴلﻮ پﻪ واسطﻪ‪ ،‬لکﻪ‪:‬‬ ‫(د خــﻮد کار قلم پﻮښ او قفلﻲ ســتﻦ ‪). . .‬‬ ‫فشــار ورک‪7‬ئ‪ ،‬تر'ﻮ پﻪ ک‪ 3‬ب‪5‬ﻼب‪5‬ل ﻧقشﻮﻧﻪ‬ ‫جﻮړ او لﻮ*ﻲ *کلﻲ شﻲ‪.‬‬

‫(‪ ٣‬تصﻮﻳر) د کاسﻰ 'ﻨ‪6‬و تﻪ شکل ورکﻮل‬

‫(‪٤‬تصﻮﻳر) د کلﻮلﻰ ژورول‬

‫(‪٢‬تصﻮﻳر) د کاسﻲ دﻳﻮالﻮﻧﻮ تﻪ شکل ورکﻮل‬

‫تﻤرﻳﻦ‬ ‫‪-۱‬پﻪ خپلﻪ خﻮ*ﻪ ﻳﻮه کاسﻪ‪ ،‬غاب‪ ،‬پﻴالﻪ او ﻳا گﻼن جﻮړ ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪-٢‬د شتﻮ مﻮادو پﻪ مرستﻪ لﻮ*ﻲ ﻧقاشﻲ ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪32‬‬

‫‪15‬‬

‫لﻮست‬

‫د ﻟرغﻮﻧـــﻲ ﻫﻨـــد‪ ،‬ﻟرغﻮﻧـــﻲ چﻴـــﻦ او جاپان‬ ‫ﻫﻨروﻧﻪ‬ ‫تر اوسﻪ ﻣﻮ د ﻫﻨد او ﻟرغﻮﻧﻲ چﻴﻦ د ﻫﻨروﻧﻮ پﻪ اړه‬ ‫'ﻪ ﻓکر ک‪7‬ی دى؟‬ ‫د لرغ و‬

‫هند هرن د لرغﻮﻧﻲ ﻫﻨــد پﻪ ﻫﻨري أثارو کــ‪ 3‬د معبد وداﻧ‪،9‬‬

‫مجســمﻪ جﻮړوﻧﻪ‪ ،‬پﻪ تﻴ‪8‬و ک‪ 3‬تﻮږل شــﻮي رﻳلﻴف ﻧقشﻮﻧﻪ او ﻧقاش‪ 9‬شامل‪3‬‬ ‫دي چ‪ 3‬پﻪ بﻮداﻳﻲ او ﻫﻨدوﻳﻲ دﻳﻨﻮﻧﻮ پﻮرې اړه لري‪ .‬د ﻫﻨدواﻧﻮ پﻪ معبدوﻧﻮ‬ ‫ک‪ ،3‬معماري او مجسمﻪ جﻮړوﻧ‪ 3‬سره ت‪7‬لﻲ دي او ﻳﻮ لﻪ‬ ‫بلﻪ ﻧﻪ شل‪5‬دوﻧک‪ 3‬اړﻳک‪ 3‬لري‪ .‬د بﻮداﻳﻲ دﻳﻦ ډﻳرې لﻮﻳ‪3‬‬ ‫لﻮﻳ‪ 3‬ﻧقاشــ‪ 9‬او مجســم‪ 3‬پﻪ ﻫﻨد ک‪ 3‬شتﻪ دي‪ .‬لﻮم‪7‬ى‬ ‫تصﻮﻳر د ﻫﻨدواﻧﻮ د ﻫﻨري اثارو *کارﻧدوﻳﻲ کﻮي‪.‬‬

‫د لرغ و چ‬

‫هرن د چﻴﻦ خطاطﻲ او ﻧقاشــﻲ‬

‫پــﻪ !ﻮلــﻪ ﻧ‪7‬ۍ کــ‪ 3‬زﻳات شــﻬرت لــري‪ .‬چﻴﻨاﻳاﻧﻮ د‬ ‫خطاطــ‪ 9‬او ﻧقاشــ‪ 9‬لپــاره لﻪ ﻳﻮ ډول روش او وســﻴلﻮ‬ ‫'خــﻪ کار اخلﻲ‪ .‬ﻫغﻮى د طبﻴعت پﻪ ﻫکلﻪ د مختلفﻮ‬ ‫مﻮضــﻮع گاﻧﻮ پــﻪ اړه خپل ذﻫﻨــﻲ او خﻴالﻲ اﻧ‪%‬ﻮروﻧﻪ‬

‫‪33‬‬

‫(‪۱‬تصﻮﻳر)د خاجﻮراﻫﻮ معبد(خاجﻮراﻫﻮ)پﻪ ﻫﻨد ک‪.3‬‬ ‫د ﻫﻨدواﻧﻮ پﻪ معبدوﻧﻮ ک‪ 3‬مجسم‪ 3‬د معمارﻳﻮ پﻪ د‪4‬ﻮالﻮﻧﻮ‬ ‫او مﻨاروﻧﻮ باﻧدې جﻮړ‪84‬ي‪.‬‬

‫د بــرس قلــم او رﻧگ پﻪ مرســتﻪ د کاغذ پر‬ ‫مخ ﻳا پﻪ ورﻳ‪+‬مﻮ باﻧدې اﻧ‪%‬ﻮرول‪ .‬پﻪ چﻴﻨﻲ‬ ‫ﻧقاش‪ 9‬ک‪ 3‬د اشغال شﻮې فضا او خالﻲ فضا‬ ‫ترمﻨ‪$ #‬اﻧگ‪7‬ى ارتباط او ﻫمدارﻧگﻪ د خط‬ ‫او ﻧقاش‪ 9‬ترمﻨ‪ #‬د *کﻼ اړﻳکﻪ وجﻮد لري‪.‬‬ ‫د بﻮداﻳﻲ ﻫﻨرد مجســم‪ 3‬جﻮړوﻧ‪ 3‬او ﻧقاشﻴﻮ‬ ‫زﻳات‪ 3‬ﻧمﻮﻧ‪ 3‬او پﻪ ‪$‬اﻧگ‪7‬ي ډول د بﻮدا لﻮﻳ‪3‬‬ ‫مجســم‪ 3‬پــﻪ چﻴﻦ ک‪ 3‬ﻻ تر اوســﻪ پر‪$‬اى‬ ‫پاتــ‪ 3‬دي‪ .‬چﻴﻦ د چﻴﻨﻲ لﻮ*ــﻮ پﻪ جﻮړولﻮ‪،‬‬ ‫*کﻼ او ظرافت ک‪ 3‬ﻧ‪7‬ﻳﻮال شﻬرت لري‪ .‬د‬ ‫چﻴﻦ ﻫﻨر تﻪ پﻪ دوﻳم تصﻮﻳر ک‪ 3‬پاملرﻧﻪ وک‪7‬ئ‪:‬‬ ‫د جاپ ان هرن د لرغﻮﻧــﻲ جاپان ﻫﻨر د چﻴﻦ لﻪ ﻫﻨــر 'خﻪ خپلﻪ ﻻر‬ ‫مﻮﻧدلــ‪ 3‬ده‪ .‬د طبﻴعت مﻨظــرې‪ ،‬گلﻮﻧﻪ‪ ،‬الﻮتﻮﻧکﻲ‪ ،‬اﻧســاﻧان‪ ،‬د ژوﻧداﻧﻪ‬ ‫صحﻨــ‪ 3‬او جاپاﻧــﻲ طراحﻲ شــﻮي داســتاﻧﻮﻧﻪ ﻧ‪7‬ﻳﻮال شــﻬرت لري‪ .‬پﻪ‬ ‫جاپاﻧﻲ ﻧقاش‪ 9‬ک‪ 3‬رﻧگﻮﻧﻪ ‪$‬لﻨد دي او طبﻴعت‬ ‫پﻪ *کﻼﻳﻴز ډول *ﻮدل شﻮى دى‪ .‬جاپاﻧﻴاﻧﻮ د‬ ‫چﻴﻦ طﻮماري ﻧقاشﻲ (پر لﻪ پس‪ )3‬د ژوﻧداﻧﻪ د‬ ‫صحﻨﻮ د *کاره کﻮلﻮ لپاره کارولﻪ او طﻮماري‬ ‫ﻧقاشــ‪ 9‬ﻳ‪ 3‬د پ‪+5‬ﻮ د *ﻮولﻮ لپاره پﻪ 'ﻮ برخﻮ‬ ‫ووﻳشــلﻪ‪ .‬پﻪ درﻳم تصﻮﻳر ک‪ 3‬د جاپان د ﻧقاش‪9‬‬ ‫ﻧمﻮﻧ‪ 3‬وﻳﻨئ‪.‬‬

‫(‪٢‬تصﻮﻳر)د چﻴﻦ ﻫﻨر‪ ،‬د ﻧﻴلﻮفراتﻰ گل چ‪3‬‬ ‫د (ﻳﻮن شــﻮپﻨگ) اثــر دى او پﻪ ﻻس اﻧ‪%‬ﻮر‬ ‫شﻮى دى‪.‬‬

‫(‪ ٣‬تصﻮﻳــر) د جاپان ﻫﻨــر د(لﻮى مﻮج پﻪ‬ ‫ﻧــﻮم ﻳاد‪4‬ــ‪8‬ي او د ((ﻫﻮکﻮســاى))کرا وور‬ ‫جاپاﻧﻲ‪ ،‬د(تﻮکﻮ کاواى دوره ‪۱٩٠٠‬م)‬

‫تﻤرﻳﻦ‪:‬‬ ‫‪-۱‬د چﻴﻦ‪ ،‬ﻫﻨد او جاپان پﻪ ﻫﻨروﻧﻮ ک‪ 3‬کﻮم‪$ 3‬اﻧگ‪7‬تﻴاوې وجﻮد لري؟‬ ‫‪-٢‬پﻪ ﻳﻮه اخباري ﻧازک کاغذ باﻧدې د خپل‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬مﻮضﻮع اﻧ‪%‬ﻮر ک‪7‬ئ او ﻳﻮه طﻮماري‬ ‫ﻧقاشﻲ جﻮړه ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪34‬‬

‫‪16‬‬

‫لﻮست‬

‫جﻮړ*ت ﻳا باﻓت‬ ‫ﻟﻪ رﻧگ پرتﻪ ﻧﻮر کﻮم شﻴان د سطح‪ 3‬پﻪ شﻴاﻧﻮ‬ ‫او ﻣﻮجﻮداتﻮ ک‪ 3‬وﻳﻨئ؟‬ ‫جﻮړ*ت د پدﻳدو ظاﻫري پﻮ*) دى چ‪ 3‬کلﻪ ﻳﻮازې د لﻴدﻧ‪ 3‬وي او‬ ‫بصري ارز*ت لري‪ .‬لﻮم‪7‬ي تصﻮﻳر تﻪ پام وک‪7‬ئ‪ .‬کلﻪ پﻪ ﻻس وﻫلﻮ ﻫم‬ ‫احساسﻴ‪8‬ي او بصري ﻻمسﻪ ﻳ‪ 3‬ارز*ت لري‪ .‬دوﻳم تصﻮﻳر تﻪ وگﻮرئ‪.‬‬ ‫جﻮړ*تﻮﻧﻪ پﻪ دوو طبﻴعﻲ او مصﻨﻮعﻲ ډلﻮ وﻳشل ک‪85‬ي‪ .‬طبﻴعﻲ ﻳ‪ 3‬ﻫغﻪ‬ ‫دي چ‪ 3‬پﻪ زﻳاتﻪ اﻧدازه تﻨﻮع لري‪ ،‬لکﻪ‪ :‬د م‪5‬ﻮو پﻮستکﻲ‪ ،‬د حﻴﻮاﻧاتﻮ‬ ‫پﻮستکﻲ‪ ،‬د مارﻧﻮ پﻮستکﻲ د وﻧﻮ دتﻨ‪ 3‬پﻮستکﻲ او ‪. . . . . . . . . .‬‬ ‫چ‪ 3‬ﻫر ﻳﻮ ﻳ‪ 3‬خاص‪$ 3‬اﻧگ‪7‬تﻴاوې لري‪ .‬مصﻨﻮعﻲ ﻳ‪ 3‬اﻧساﻧان لﻪ مختلفﻮ‬ ‫مﻮادو 'خﻪ ﻻس تﻪ راوړي‪.‬‬

‫(‪ -۱‬تصﻮﻳر) د پتﻨگ وزروﻧﻪ او بدن دى چ‪ 3‬بصري دي او د لمس کﻮلﻮ‬ ‫پﻪ وخت ک‪ 3‬ﻳ‪ 3‬ژور تﻴاوې ﻧﻪ احساس ک‪85‬ي‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫(‪ -٢‬تصﻮﻳر) د الﻮتﻮﻧکﻲ د ب‪2‬کﻮ پﻪ لمس سربﻴره د بافت ﻳﻮه ﻧﻮې تجربﻪ‬ ‫احساسﻮو‪.‬‬

‫د جﻮړ*تﻮﻧﻮ پﻪ لﻴدﻧﻮ درک کﻮو‪ ،‬پﻪ لمس کﻮلﻮ ﻳ‪ 3‬خپل درک بشپ‪7‬و‪ .‬د‬ ‫لﻮم‪7‬ۍ ﻧمﻮﻧ‪ 3‬پﻪ لمس کﻮلﻮ زمﻮږ پﻪ ذﻫﻦ کﻮم ﻧﻮى درک ﻧﻪ اضافﻪ ک‪85‬ي‪،‬‬ ‫لکﻪ‪ :‬د مرمرو د تﻴ‪8‬و پﻪ ﻧقاشﻴﻮ ﻻس وﻫل‪ .‬اما پﻪ بصري‪ -‬ﻻمسﻪ جﻮړ*تﻮﻧﻮ‬ ‫ک‪ 3‬دلﻴدلﻮ لﻪ پلﻮه بافت تﻪ متﻮجﻪ ک‪85‬و او ﻫم د لمس کﻮلﻮ پﻪ وخت ک‪ 3‬ﻧﻮى‬ ‫احساس را تﻪ پﻴدا ک‪85‬ي‪ ،‬لکﻪ‪ :‬د ﻳﻮه الﻮتﻮﻧکﻲ پﻪ بدن ﻻس ت‪5‬رول‪.‬‬

‫(‪ ٣‬تصﻮﻳر) د ﻧرمﻮ او زﻳ‪8‬و بدﻧﻮﻧﻮ ډولﻮﻧﻪ د پا‪1‬ﻮ او تﻨ‪ 3‬پﻪ لمس کﻮلﻮ تجربﻪ‬ ‫کﻮﻻى شﻮ‪.‬‬

‫(‪ ٤‬تصﻮﻳر) د اﻧاﻧاس پﻪ م‪5‬ﻮه ک‪ 3‬ژور والﻲ تﻪ پاملرﻧﻪ وک‪7‬ئ‪ .‬لمس کﻮل‬ ‫ﻳ‪ 3‬کﻮم احساس را پاروي؟‬

‫(‪ ٥‬تصﻮﻳر) د مرمرو د تﻴ‪8‬و بافت چ‪ 3‬ﻳﻮازې پﻪ لﻴدلﻮ درک ک‪85‬ي‪.‬‬

‫تﻤرﻳﻦ‪:‬‬ ‫‪ -۱‬پﻪ خپل شاوخﻮا ک‪ 3‬مصﻨﻮعﻲ او طبﻴعﻲ جﻮړ*تﻮﻧﻪ پﻴدا او ﻫغﻪ لمس ک‪7‬ئ‬ ‫او د دې تجرب‪ 3‬پﻪ ﻫکلﻪ سره وغ‪8‬ﻳ‪8‬ئ‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫‪17‬‬

‫لﻮست‬

‫د خ"ﻮ د حجﻤﻮﻧﻮ رﻧگﻮل‬ ‫پﻪ کﻮﻣﻮ طرﻳﻘﻮ کﻮﻻى شئ د خ"ﻮ حجﻤﻮﻧﻪ *کﻠﻲ ک‪7‬ئ؟‬

‫(‪ -۱‬تصﻮﻳر)سفالﻰ ﻧقاشﻲ شﻮى حجم‬

‫‪37‬‬

‫د خ"ﻮ پﻪ حجمﻮﻧﻮ باﻧدې د ﻧقشــﻮﻧﻮ پﻪ جﻮړولﻮ ســرب‪5‬ره د حجمﻮﻧﻮ د *کﻼ‬ ‫لپاره ﻳﻮه ﻻره د ﻫغ‪ 3‬رﻧگﻪ کﻮل دي‪ .‬لﻪ رﻧگﻪ کﻮلﻮ 'خﻪ مخک‪ 3‬باﻳد لﻮ*ﻰ وچ‬ ‫شﻮى وي‪ .‬پﻪ ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ مﻮادو‪ ،‬لکﻪ‪ :‬گﻴاﻫﻲ رﻧگﻮﻧﻪ (زردچﻮبﻪ)‪ ،‬معدﻧﻲ رﻧگﻮﻧﻪ‬ ‫لکﻪ (ﻻجﻮرد)چ‪ 3‬لﻪ سرﻳ‪+‬ﻮ سره گ‪ 6‬شﻮي وي‪ ،‬پﻼستﻴکﻲ رﻧگﻮﻧﻪ او ﻳا اوبلﻦ‬

‫رﻧگﻮﻧﻪ کﻪ ولرئ‪ ،‬خپل خ"ﻴﻦ حجمﻮﻧﻪ پرې رﻧگ ک‪7‬ئ‪ .‬کﻮﻻى شــئ دا‬ ‫رﻧگﻮﻧﻪ پﻪ خپلﻪ خﻮ*ــﻪ ډ‪4‬ر رقﻴق (رﻧگ لﻪ زﻳاتﻮ اوبﻮ ســره مخلﻮط)او ﻳا‬ ‫غلﻴظ (رﻧگ لﻪ کمﻮ اوبﻮ ســره) مخلــﻮط ک‪7‬ئ‪ .‬د دې لپاره چ‪ 3‬رﻧگﻮﻧﻪ‬ ‫را‪1‬ــﻪ شــﻲ‪ ،‬ﻧﻮ لــﻪ رﻧگﻪ کﻮلﻮ مخک‪ 3‬ﻳ‪ 3‬پﻪ ســپﻴﻦ رﻧــگ رﻧگﻪ ک‪7‬ئ او‬ ‫وروســتﻪ ﻳ‪ 3‬د خپل‪ 3‬خﻮ*ــ‪ 3‬پﻪ رﻧگﻮﻧﻮ رﻧگﻪ ک‪7‬ئ‪ .‬کلﻪ چ‪ 3‬رﻧگﻮﻧﻪ وچ‬ ‫شﻮل‪ ،‬ﻧﻮ بﻴا وارﻧس پرې ومﻮ*ئ‪ ،‬تر 'ﻮ رﻧگﻮﻧﻪ ثابت پات‪ 3‬شﻲ او خپلﻪ‬ ‫*کﻼ لﻪ ﻻسﻪ ور ﻧﻪ ک‪7‬ي‪.‬‬

‫(‪ -٢‬تصﻮﻳر) د رﻧگﻮلﻮ مرحلﻪ‬

‫(‪ -٣‬تصﻮﻳر) دا لﻮ*ﻲ پﻪ داﻳروي شکل پﻪ اوبلﻨﻮ رﻧگﻮ رﻧگﻪ شﻮي د ي‬

‫(‪ ٤‬تصﻮﻳر) دا لﻮ*ﻲ لﻪ 'ﻨ‪6‬و 'خﻪ د کاس‪ 3‬مﻨ‪%‬ﻨ‪ 9‬برخ‪ 3‬تﻪ پﻪ اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ رﻧگﻪ شﻮي دي‪.‬‬

‫تﻤرﻳﻦ‪:‬‬ ‫لﻪ خ"ﻮ 'خﻪ پﻪ خپلﻪ خﻮ*ﻪ ﻳﻮ حجم جﻮړ ک‪7‬ئ‪.‬‬

‫‪38‬‬

‫‪18‬‬

‫لﻮست‬

‫د ﻟرغﻮﻧﻲ ﻳﻮﻧان او ﻟرغﻮﻧﻲ روم ﻫﻨروﻧﻪ‬ ‫د ﻟرغﻮﻧﻲ ﻳﻮﻧان او روم ﻫﻨروﻧﻪ د ﻧﻮرو ﻫ‪5‬ﻮادوﻧﻮ‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻨروﻧﻮ سره 'ﻪ تﻮ پﻴر ﻟري؟‬

‫(‪ -۱‬تصﻮﻳر) د اکرو‪4‬ﻮلﻴس معبد د ﻳﻮﻧان پﻪ‬ ‫اتﻦ ک‪ ٤٥٠ 3‬ق م‬

‫‪39‬‬

‫د لرغﻮﻧــﻲ ﻳﻮﻧان ﻫﻨر‪ :‬ﻳﻮﻧاﻧﻴاﻧﻮ د ورتﻪ والﻲ ﻳا شــباﻫت د ﻫﻨر لﻮم‪7‬ﻧ‪ 9‬ﻧمﻮﻧﻪ‬ ‫لﻪ طبﻴعت 'خﻪ پﻪ ﻻس راوړه‪ .‬د ﻳﻮﻧان ډ‪4‬ر مﻬم أثار اﻧســاﻧﻲ مجســم‪ ،3‬د‬ ‫معمــارۍ وداﻧ‪ ،9‬د ﻳﻮالﻲ ﻧقاشــ‪ ،9‬او ﻧقش لروﻧکﻲ گلداﻧﻮﻧــﻪ دي‪ .‬د ﻳﻮﻧان‬ ‫دﻳﻮالﻲ ﻧقاشــ‪ 9‬او مجســم‪ 3‬لﻪ مﻨ‪%‬ﻪ تللﻲ دي‪ .‬د ﻳﻮﻧان ﻫﻨرمﻨدان پﻪ ﻧقاشــ‪9‬‬ ‫او مجســمﻪ جﻮړولــﻮ کــ‪ 3‬د اﻧســان د بدن پــﻪ جﻮړولﻮ ک‪ 3‬لﻪ ډﻳرو *ــکلﻮ‬

‫تﻨاسبﻮﻧﻮ'خﻪ استفاده کﻮي‪.‬‬ ‫لﻮم‪7‬ى تصﻮﻳر د ﻳﻮﻧــان د معمارۍ ﻧمﻮﻧﻪ ده‪.‬‬ ‫دلرغﻮﻧﻲ روم ﻫﻨر‪:‬د لرغﻮﻧﻲ روم مجســم‪3‬‬ ‫او ﻧقاشــﻲ د ﻳﻮﻧان لﻪ ﻫﻨــري أثارو 'خﻪ کاپﻲ‬ ‫شــﻮي دي او د روم ﻫﻨــر د ﻳﻮﻧان لﻪ ﻫﻨر 'خﻪ‬ ‫رﻳ‪+‬ــ‪ 3‬اخلﻲ‪ .‬رومﻴــان د ﻳﻮﻧاﻧﻴاﻧﻮ پﻪ شــان لﻪ‬ ‫طبﻴعت 'خﻪ تقلﻴد کﻮي‪ .‬ﻫغﻮى پﻪ ﻧ‪7‬ۍ ک‪3‬‬ ‫د لﻮم‪7‬ي ‪$‬ل لپاره پﻪ ﻧقاش‪ 9‬او مجسمﻪ ک‪ 3‬د‬ ‫ورتﻪ والﻲ ﻳا شــباﻫت ﻫ(‪ 3‬ک‪7‬ي دي‪ .‬پﻪ روم‬ ‫ک‪ 3‬د لﻮﻳﻮ وداﻧﻴﻮ جﻮړول پﻴل شﻮل‪.‬‬ ‫رومﻴاﻧﻮ پﻪ د‪4‬ﻮالﻲ ﻧقاشﻴﻮ او مﻮزائﻴک ک‪( 3‬د وړو او رﻧگﻪ پارچﻮ د 'ﻨگ‬ ‫پــﻪ 'ﻨگ اﻳ‪+‬ــﻮدلﻮ 'خﻪ چ‪ 3‬پــﻪ د‪4‬ﻮالﻮﻧﻮ‪ ،‬چتﻮﻧــﻮ او د ‪$‬مک‪ 3‬پﻪ مخ‬ ‫لگﻮل ک‪85‬ي) د وداﻧﻴﻮ د *ــکﻼ لپاره گ"ﻪ اخﻴســتلﻪ‪ ٢ .‬او ‪ ٣‬تصﻮﻳروﻧﻪ د‬ ‫لرغﻮﻧﻲ روم لﻪ ﻫﻨر 'خﻪ اﻧتخاب شﻮي دي‪.‬‬

‫(‪ ٢‬تصﻮﻳــر) د‪4‬ﻮالﻲ ﻧقاشــﻲ پﻪ روم ک‪3‬‬ ‫‪٥٠‬م کال‬

‫(‪ ٣‬تصﻮﻳر) پﻪ مﻮزائﻴک جﻮړ شﻮی‬ ‫دى د (ﻧبرد اﻳسﻮس) رومﻲ کاپﻲ لﻪ‬ ‫ﻳﻮﻧاﻧﻲ مﻮزائﻴک 'خﻪ د مرمر لﻪ‬ ‫جﻨس 'خﻪ تارﻳخ ‪ ۱٠٠‬م‬

‫تﻤرﻳﻦ‬ ‫کﻪ وغﻮاړئ خپلﻪ ﻧقاشﻲ د مﻮزائﻴک پﻪ ډول سرتﻪ ورسﻮئ باﻳد‬ ‫کﻮم کاروﻧﻪ تر سره ک‪7‬ئ؟‬ ‫‪40‬‬

‫‪19‬‬

‫لﻮست‬ ‫د ب‪5‬ﻠﻮ ب‪5‬ﻠﻮ سﻴﻤﻲ حجﻤﻮﻧﻮ جﻮړول‬ ‫تاس‪ 3‬تر اوسﻪ کبان او اﻟﻮتﻮﻧکﻲ ﻟﻴدﻟﻲ دي؟‬ ‫د کب او اﻟﻮتﻮﻧکﻲ د جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره 'ﻪ کﻮئ؟‬ ‫'ﻨ‪/‬ﻪ ﻳ‪ 3‬جﻮړوﻻى شئ؟‬ ‫خپل‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬شﻮې ﻧمﻮﻧ‪ 3‬تﻪ پﻪ غﻮر او دقت وگﻮرئ او ﻳا د ﻫغ‪ 3‬عکس‬ ‫وگﻮرئ‪ .‬د ﻫغ‪ 3‬شکل‪ ،‬اﻧدازه‪ ،‬تﻨاسب او ‪ . . .‬خپل ذﻫﻦ تﻪ وسپارئ‪.‬‬ ‫وروستﻪ د ﻫغ‪ 3‬پﻪ جﻮړولﻮ ک‪ 3‬د سﻴمﻲ کُرې لﻪ مﻴتﻮد 'خﻪ گ"ﻪ واخلئ‪.‬‬ ‫سﻴم پﻪ ﻳﻮولس ساﻧتﻲ متره لرگﻲ باﻧدې تاو ک‪7‬ئ او ﻳﻮه وړه سﻴمﻲ کُره‬

‫(‪ ۱‬تصﻮﻳر)‬

‫‪41‬‬

‫جﻮړه ک‪7‬ئ‪ .‬پﻪ دقت سره ﻫغﻪ شکل چ‪ 3‬ستاس‪ 3‬پﻪ ذﻫﻦ ک‪ 3‬دى‪ ،‬پرې‬

‫اضافﻪ ک‪7‬ئ‪ .‬تر'ﻮ ﻫغﻪ شکل چ‪ 3‬غﻮاړئ‪ ،‬جﻮړ شﻲ‪ .‬جﻮړ شﻮى کب او ﻳا الﻮتﻮﻧکﻰ پﻪ‬ ‫ﻫغﻪ وسﻴلﻪ بشپ‪ 7‬ک‪7‬ئ چ‪ 3‬لرئ ﻳ‪ .3‬د مثال پﻪ تﻮگﻪ د سترگﻮ لپاره ﻳ‪ 3‬د م‪5‬ﻮو د زړي (خستﻪ)‬ ‫او د وزرو د جﻮړ‪4‬دو لپاره لﻪ طبﻴعﻲ ب‪2‬کﻮ 'خﻪ گ"ﻪ واخلئ پﻪ پاى ک‪ 3‬ﻳا !ﻮل ﻻسﻲ کار او‬ ‫ﻳا د ﻫغﻪ ‪$‬ﻴﻨ‪ 3‬برخ‪ 3‬رﻧگﻪ ک‪7‬ئ‪.‬‬

‫(‪ ٢‬تصﻮﻳر) تکمﻴل شﻮى پتﻨگ‬

‫(‪ -٣‬تصﻮﻳر) سﻴمﻲ کُرې تﻪ د کب شکل ورک‪7‬ئ‪.‬‬

‫(‪ ٤‬تصﻮﻳر) سترگ‪ 3‬او لک‪ 9‬ورسره وصل ک‪7‬ئ‬

‫تﻤرﻳﻦ‬ ‫‪ -۱‬خپل کاروﻧﻪ د ﻧﻮرو د ﻧﻨدارې لپاره ک‪+‬ﻴ‪8‬دئ او پﻪ ﻫکلﻪ ﻳ‪ 3‬خبرې وک‪7‬ئ‪.‬‬

‫‪42‬‬

‫‪20‬‬

‫لﻮست‬

‫د ﻣسﻴحﻴت ﻫﻨر‬ ‫د ﻣسﻴحﻲ ﻫﻨر پﻪ ﻫکﻠﻪ 'ﻪ پﻮﻫ‪85‬ئ؟‬ ‫د مســﻴحﻴت د لﻮم‪7‬ﻧ‪ 9‬دورې ﻫﻨر‪ :‬د مســﻴحﻴت پﻪ پﻴل ک‪ 3‬د لرغﻮﻧﻲ روم‬ ‫حکﻮمــت دا دﻳﻦ پﻪ رســمﻴت ﻧﻪ پ‪5‬ژاﻧده او د حضرت مســﻴح(ع)پﻴروان ﻳ‪3‬‬ ‫شــکﻨجﻪ او ازارول‪ .‬دوى د ‪$‬ــان لﻪ وﻳرې عباداتﻮﻧــﻪ د ‪$‬مک‪ 3‬ﻻﻧدې کﻮ!ﻮ‬ ‫(زﻳر زمﻴﻨ‪)9‬ک‪ 3‬پﻪ پ"ﻪ تر سره کﻮل‪ .‬پﻪ دې کﻮ!ﻮ ک‪ 3‬د مسﻴحﻴاﻧﻮ د م‪7‬و قبروﻧﻪ‬ ‫ﻫم وو‪ .‬لﻮم‪7‬ﻧ‪ 9‬ﻧقاش‪ 9‬ﻳ‪ 3‬د ﻫمدې کﻮ!ﻮ پﻪ د‪4‬ﻮالﻮﻧﻮ اﻧ‪%‬ﻮر ک‪7‬ې وې‪ .‬لﻮم‪7‬ي‬ ‫تصﻮﻳرتﻪ وگﻮرئ‪ .‬د بﻴزاﻧس ﻫﻨر‪:‬د مســﻴحﻲ دﻳﻦ لﻪ رســمﻲ ک‪5‬دو وروستﻪ د‬ ‫(‪۱‬تصﻮﻳر) د مسحﻴت پﻪ لﻮم‪7‬ﻧﻴﻮ وختﻮﻧﻮک‪3‬‬ ‫پﻪ زﻳر زمﻴﻨﻮ ک‪ 3‬اﻧ‪%‬ﻮر گري ‪ ٤٠٠‬م کال‬

‫‪43‬‬

‫معمــارۍ ﻫﻨــر او د بﻴزاﻧس ﻫﻨر ورو‪ ،‬ورو را مﻨ‪%‬تﻪ شــﻮ او‬ ‫‪ ۱٠٠٠‬کالــﻪ ﻳــ‪ 3‬دوام و مﻮﻧد‪ .‬د بﻴزاﻧس کلﻴســا وو تﻪ ﻳ‪ 3‬پﻪ‬ ‫رﻧگﻪ مﻮزائﻴک *ــکﻼ ورکﻮلﻪ‪ .‬دغﻮ مﻮزائﻴک کارﻳﻮ د روم‬ ‫او ﻳﻮﻧان لﻪ ﻫﻨري کاروﻧﻮ 'خﻪ وا!ﻦ وﻧﻴﻮ‪ ،‬تر 'ﻮ د مســﻴحﻲ‬ ‫دﻳﻦ د ﻫﻨروﻧﻮ برﻳاوې تر ﻻسﻪ ک‪7‬ي‪ .‬دوﻳم تصﻮﻳر تﻪ وگﻮرئ‪.‬‬ ‫د گﻮتﻴــک ﻫﻨر‪ :‬د گﻮتﻴک ﻫﻨر لﻪ اﻳ"الﻴ‪' 3‬خﻪ پﻴل شــﻮ او‬ ‫!ﻮلــ‪ 3‬اروپــا تﻪ و غ‪5%‬ــد‪ .‬د گﻮتﻴک پﻪ دوره کــ‪ ،3‬د لﻮﻳﻮ او‬ ‫ډ‪4‬رو لﻮړوکلﻴســاوو جﻮړولﻮ دود و مﻮﻧد چ‪ 3‬ﻫغﻪ د کلﻴساوو‬ ‫د د‪4‬ﻮالﻮﻧﻮ د ﻧقاش‪ 9‬لپاره مﻨاسب ﻧﻪ وو‪ ،‬ﻧﻮ‬ ‫‪$‬کﻪ مسﻴحﻲ ﻫﻨرمﻨداﻧﻮ پﻪ ک‪7‬کﻴﻮ او رﻧگﻪ‬ ‫*ﻴ‪+‬ﻮ باﻧدې خپل ﻫﻨر تﻪ ادامﻪ ورک‪7‬ه‪.‬‬ ‫‪ ۳‬او ‪ ٤‬تصﻮﻳر تﻪ و گﻮرئ‪.‬‬

‫(‪ ٤‬تصﻮﻳر) د گﻮتﻴک کلﻴسا باﻧدﻧ‪ 9‬برخﻪ (د اﻳ"الﻴا د مﻴﻼن کلﻴسا ‪)۱٣٨٦‬‬

‫تمرﻳﻦ‬

‫(‪ ٢‬تصﻮﻳــر) د ســاﻧتا أپﻮلﻴﻨــاره کلﻴســا (د کلﻴســا‬ ‫داخلــﻲ فضــا ((ســاﻧتا أپﻮلﻴﻨــاره))‪ ٥٠٠‬مﻴــﻼدي‬

‫(‪٣‬تصﻮﻳر) ﻧقش شﻮي ک‪7‬کﻲ (د کلﻴسا رﻧگﻪ ک‪7‬کﻲ ((شاﻧره))‪ ۱٢٠٠‬مﻴﻼدي)‬

‫‪-۱‬لﻪ خپلﻮ خپلﻮاﻧﻮ او دوستاﻧﻮ سره د رﻧگﻪ *ﻴ‪+‬ﻮ او د کﻮ!‪ 3‬پﻪ داخلﻲ فضا باﻧدې د ﻫغﻮ د تاثﻴر‬ ‫پﻪ ﻫکلﻪ وغ‪8‬ﻳ‪8‬ئ او د خبرو پاﻳل‪ 3‬پﻪ 'ﻮ کر*ﻮ ک‪ 3‬ولﻴکئ‪:‬‬ ‫‪ -٢‬لﻪ کﻮمﻮ تمدﻧﻮﻧﻮ سره چ‪ 3‬أشﻨا شﻮي ﻳاست‪ .‬د ﻫغﻮ د معمارۍ ﻧمﻮﻧ‪ 3‬سره مقاﻳسﻪ ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪44‬‬

‫‪21‬‬

‫لﻮست‬

‫ﻟﻪ طبﻴعﻲ ﻣﻮادو 'خﻪ د ﻻسﻲ کاروﻧﻮ‬ ‫جﻮړول‬ ‫د خپﻠ‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬شکﻠﻮﻧﻪ پﻪ ساده طبﻴعﻲ ﻣﻮادو‬ ‫جﻮړ ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫ستاس‪ 3‬پﻪ چاپﻴرﻳال ک‪ 3‬کﻮم طبﻴعﻲ مﻮاد پﻴدا کﻴ‪8‬ي؟ لکﻪ د وﻧﻮ *کلﻲ‬ ‫ﻧري *اخﻮﻧﻪ‪ ،‬دوﻧﻮ د تﻨﻮ پﻮ!کﻲ‪ ،‬د وﻧﻮ پا‪ ،31‬گلپا‪ ،31‬د الﻮتﻮﻧکﻮ ب‪2‬ک‪،3‬‬ ‫زﻳ‪8‬ې او وړې ډبرې‪ ،‬د م‪5‬ﻮو زړي ‪ . . .‬لﻪ خپل چاپﻴرﻳال 'خﻪ را !ﻮل‬ ‫(‪ -۱‬تصﻮﻳر) د طبﻴعﻰ مﻮادو را غﻮﻧ‪6‬ول‬

‫‪45‬‬

‫ک‪7‬ئ‪ .‬خپلﻮ را !ﻮل شﻮو مﻮادو تﻪ پﻪ ‪$‬ﻴر و گﻮرئ او فکر پرې وک‪7‬ئ‪.‬‬

‫وروستﻪ وگﻮرئ‬ ‫چ‪ 3‬د کﻮمﻮ شکلﻮﻧﻮ د جﻮړولﻮ لپاره باﻳد و کارول شﻲ‪ .‬د سلﻴ‪+‬تﻮ پﻪ واسطﻪ‬ ‫را !ﻮل شﻮي مﻮاد داس‪ 3‬سره کلک ک‪7‬ئ چ‪ 3‬ستاس‪ 3‬د خپل‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬شکل ترې جﻮړ شﻲ‪.‬‬ ‫لﻪ دغﻮ مﻮادو 'خﻪ چ‪ 3‬تاس‪ 3‬را !ﻮل ک‪7‬ي دي‪' ،‬ﻮ مختلف شکلﻮﻧﻪ جﻮړوﻻى شئ‪.‬‬

‫(‪ -٢‬تصﻮﻳر) پﻪ طبﻴعﻲ مﻮادو د ﻳﻮه اﻧسان د '‪5‬رې جﻮړول‬

‫(‪ -٣‬تصﻮﻳر) پﻪ طبﻴعﻲ مﻮادو د ﻳﻮ الﻮتﻮﻧکﻲ جﻮړول‬

‫(‪ -٤‬تصﻮﻳر) پﻪ طبﻴع‪ 3‬مﻮادو د ﻳﻮه مچ جﻮړول‬

‫تﻤرﻳﻦ‬ ‫‪-۱‬د طبﻴعﻲ مﻮادو لﻪ 'ﻮ ﻧمﻮﻧﻮ 'خﻪ‪ ،‬لکﻪ‪ :‬د وﻧﻮ پا‪ ،31‬ل‪+‬ت‪ ،3‬تﻴ‪8‬ې‪ ،‬د ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ‬ ‫زړو ﻳا مﻨد کﻮ'خﻪ دخپل‪ 3‬خﻮ*‪ 3‬شکل جﻮړ ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د طبﻴعﻲ ډول ډول مﻮادو لﻪ ترکﻴب 'خﻪ‪ ،‬لکﻪ‪ :‬لﻪ تﻴ‪8‬ې‪ ،‬زړي او پا‪1‬ﻮ 'خﻪ پﻪ خپلﻪ‬ ‫خﻮ*ﻪ ﻳﻮ شکل جﻮړ ک‪7‬ئ‪.‬‬ ‫‪46‬‬

‫‪22‬‬

‫لﻮست‬

‫د اﻓغاﻧﻲ ﻫﻨرﻣﻨداﻧﻮ پ‪5‬ژﻧدل‬ ‫د اﻓغاﻧستان د ﻣعاصر ﻫﻨر بﻨس＀ اﻳ‪+‬ﻮدوﻧکﻲ‬ ‫'ﻮک دي؟‬ ‫پروﻓﻴسﻮر غﻼم ﻣحﻤد ﻣﻴﻤﻨگﻲ‪:‬‬ ‫اســتاد غﻼم محمد مﻴمﻨگﻲ د فارﻳاب وﻻﻳت پﻪ ﻳﻮې مشــﻬﻮرې کﻮرﻧ‪ 9‬ک‪ 3‬پﻪ ‪۱٢٥٢‬کال ک‪3‬‬ ‫وز‪84‬ﻳد‪ .‬خداى ﻫغﻪ تﻪ پﻪ کﻮچﻴﻨﻮالﻲ ک‪ 3‬ډ‪4‬ر عالﻲ ﻫﻨري اســتعداد ورک‪7‬ى و‪ .‬ﻫغﻪ پﻪ ډ‪4‬ر ل‪8‬‬ ‫وخت ک‪ 3‬د امﻴر عبدالرحمان خان او د ﻫغﻪ د در بارﻳاﻧﻮ پام ‪$‬ان تﻪ را واړاوه او پﻪ 'ﻮارلس کلﻨ‪9‬‬ ‫ک‪ 3‬کابل تﻪ راغﻰ‪ .‬ﻧﻮمﻮړى د ډ‪4‬رو غ‪+‬ــتلﻮ ﻧقاشــاﻧﻮ د ﻻر*ﻮﻧﻮ لﻪ املﻪ ﻳﻮ لﻮى ﻫﻨرمﻨد شﻮ‪ .‬استاد‬ ‫پﻪ ﻫﻨري برخﻮ ک‪ 3‬ســتر خدمتﻮﻧﻪ ک‪7‬ي دي‪ ،‬د ﻫغﻮ لﻪ جمل‪' 3‬خﻪ پﻪ ‪۱٣٠٢‬‬ ‫ﻫجري کال ک‪ 3‬ﻳ‪ 3‬د صﻨاﻳعﻮ *ــﻮوﻧ‪%‬ی تاســﻴس ک‪7‬چ‪ 3‬تر اوسﻪ ډ‪4‬ر‬ ‫لﻮى لﻮى ﻫﻨرمﻨدان پﻪ ک‪ 3‬روزل شﻮي دي او پﻪ ﻫﻨري کاروﻧﻮ بﻮخت‬ ‫دي‪ .‬پروفﻴسﻮر غﻼم محمد مﻴمﻨگﻲ پﻪ ﻧقاش‪ ،9‬رسام‪ 9‬سرب‪5‬ره‬ ‫پﻪ مﻮســﻴق‪ ،9‬معمارۍ‪ ،‬مﻬﻨدس‪ ،9‬شعر او ادبﻴاتﻮ ک‪ 3‬ﻳ‪ 3‬لﻮى‬ ‫ﻻس درلﻮد‪ .‬لﻪ استاد 'خﻪ ډ‪4‬ر ﻫﻨري أثار پات‪ 3‬شﻮي دي چ‪3‬‬ ‫د ﻫ‪5‬ﻮاد پﻪ دﻧﻨﻪ او بﻬر ک‪ 3‬ساتل ک‪85‬ي‪ .‬د ده د ﻧقاش‪' 9‬ﻮ أثار‬ ‫د افغاﻧســتان پﻪ ملﻲ گالري ک‪ 3‬ساتل ک‪85‬ي‪ .‬استاد د ‪۱٣۱٤‬‬ ‫کال د لﻴﻨــدۍ (قﻮس)پﻪ مﻴاشــت ک‪ 3‬لﻪ دې فاﻧﻲ ﻧ‪7‬ۍ 'خﻪ‬ ‫سترگ‪ 3‬پ"‪ 3‬ک‪7‬ې او پﻪ کابل ک‪ 3‬خاورو تﻪ وسپارل شﻮ‪.‬‬ ‫‪47‬‬

‫استاد بر*ﻨا‬ ‫مرحﻮم اســتاد عبدالغفﻮر بر*ﻨا د افغاﻧستان ډ‪4‬ر تک‪7‬ه او غ‪+‬تلﻰ‬ ‫ﻫﻨرمﻨد و‪ .‬اســتاد بر*ــﻨا پﻪ ‪ ۱٢٦٨‬کال پﻪ کابل ک‪ 3‬وز‪84‬ﻳد‪ .‬د‬ ‫حبﻴبﻴ‪ 3‬پﻪ لﻴســﻪ ک‪ 3‬ﻳ‪ 3‬خپل تحصﻴﻼت بشــپ‪ 7‬ک‪7‬ل او د عالﻲ‬ ‫ﻫﻨري تحصﻴﻼتﻮ لپاره لﻮﻳدﻳ‪ #‬المان تﻪ واســتﻮل شﻮ‪ .‬خپل عالﻲ‬ ‫تحصﻴﻼت ﻳ‪ 3‬د المان د *ــکلﻮ ﻫﻨروﻧﻮ پﻪ اکاډم‪ 9‬ک‪ 3‬د شــپ‪8‬و‬ ‫کالﻮ پﻪ مﻮده ک‪ 3‬پاى تﻪ ورســﻮل او ب‪5‬رتﻪ وطﻦ تﻪ راســتﻮن شﻮ او‬ ‫پﻪ ﻫﻨري او فرﻫﻨگﻲ کاروﻧﻮ بﻮخت شــﻮ‪ .‬بر*ــﻨا پﻪ ﻧقاش‪ 9‬ک‪ 3‬ﻳﻮ وتلﻰ ﻫﻨرمﻨد و‪ .‬سرب‪5‬ره پر‬ ‫ﻧقاشــ‪ 9‬پﻪ مﻮســﻴق‪ ،9‬تمثﻴل‪ ،‬او د ډرامــﻮ د تمثﻴلﻲ !ﻮ!ﻮ پﻪ لﻴکلﻮ کــ‪ 3‬ﻳ‪ 3‬لﻮى ﻻس درلﻮد‪.‬‬ ‫استاد بر*ﻨا د افغاﻧستان معاصر ﻫﻨر تﻪ تر ﻳﻮې کچ‪ 3‬ولسﻲ ب‪2‬ﻪ ورک‪7‬ه‪ .‬د افغاﻧستان ب‪5‬ل‪ 3‬ب‪5‬ل‪3‬‬ ‫تارﻳخــﻲ صحﻨــ‪ 3‬او د افغاﻧســتان د خلکﻮ کــ‪7‬و وړو تﻪ ﻳ‪ 3‬مراجعﻪ وکــ‪7‬ه او د !ﻮلﻨ‪ 3‬د !ﻴ"‪3‬‬ ‫طبق‪ 3‬معاصر ﻫﻨر ﻳ‪ 3‬ور دﻧﻨﻪ ک‪ .7‬اســتاد بر*ــﻨا د امکان تر پﻮل‪ 3‬ﻫ(ﻪ وک‪7‬ه چ‪ 3‬ډ‪4‬ر ســﻮچﻪ‬ ‫افغاﻧﻲ رﻧگﻮﻧﻪ پﻪ افغاﻧﻲ سﻮچﻪ مﻮضﻮع گاﻧﻮ ک‪ 3‬و کاروي‪ ،‬تر 'ﻮ افغاﻧﻲ ﻫﻨر د اروپاﻳﻲ ﻫﻨر‬ ‫لﻪ اغ‪5‬زې جﻼ ک‪7‬ي‪ .‬د اســتاد بر*ــﻨا أثار لرغﻮﻧﻲ تصﻮﻳروﻧﻪ‪ ،‬طبﻴعﻲ مﻨظرې‪ ،‬فﻮلکلﻮرﻳک‪3‬‬ ‫مﻮضﻮع گاﻧ‪ 3‬او د دپرترﻳتﻮﻧﻮ رســمﻮﻧﻪ !ﻮل د خپلﻮ خلکﻮ د ﻫﻮﻳت 'رگﻨدوى دي‪ .‬اســتاد پﻪ‬ ‫‪ ۱٣٥٢‬ﻫــ ش کال ک‪ 3‬د‪ ٦٦‬کالﻮ پﻪ عمر لﻪ دې فاﻧﻲ ﻧ‪7‬ۍ 'خﻪ ســترگ‪ 3‬پ"‪ 3‬ک‪7‬ې او پﻪ‬ ‫کابل ک‪ 3‬خاورو تﻪ وسپارل شﻮ‪.‬‬

‫استاد غﻮث اﻟدﻳﻦ‬ ‫اســتاد (غﻮث الدﻳﻦ غﻮثﻲ) د غﻼم محﻰ الدﻳﻦ زوى پﻪ ‪ ۱٢٨٩‬ﻫـ ‪.‬ش‪ .‬کال ک‪ 3‬ﻳ‪3‬‬ ‫پﻪ کابل ک‪ 3‬سترگ‪ 3‬و غ‪7‬ول‪ .3‬ده ابتداﻳﻲ تحصﻴﻼت پﻪ غزﻧﻲ ک‪ 3‬سرتﻪ ورسﻮل‪$ .‬ﻮان‬ ‫غﻮث الدﻳﻦ پﻪ ‪ ۱٣٠٩‬ﻫــ ‪ .‬ش‪ .‬کال لﻪ ﻳﻮى 'لﻮﻳ‪+‬ــت کسﻴزې ډل‪ 3‬سره د صﻨاﻳعﻮ پﻪ‬ ‫*ﻮوﻧ‪%‬ﻲ ک‪ 3‬د ﻧقاش‪ 9‬د ﻫﻨر د زده ک‪7‬ې لپاره شامل شﻮ‪ .‬تر فارغ‪5‬دو وروستﻪ پﻪ ﻫمدې‬ ‫‪48‬‬

‫لﻴســﻪ ک‪ 3‬د *ــﻮوﻧکﻲ پﻪ صفت و گمارل شــﻮ‪ .‬بﻴا د مخابراتﻮ پﻪ وزارت ک‪ 3‬د پســتﻲ‬ ‫مﻮزﻳــم د مدﻳر پﻪ حﻴث و !اکل شــﻮ‪ .‬پﻪ ډ‪4‬رو زﻳاتﻮ پســتﻲ !ک"ﻮ کــ‪ 3‬د ده أثار مﻮجﻮد‬ ‫دي‪ .‬پــﻪ قﻨدﻫــار ک‪ 3‬ډﻳرې مﻬم‪ 3‬او تارﻳخﻲ پ‪+5‬ــ‪ 3‬د ده پﻪ أثــارو ک‪ 3‬لﻴدل ک‪85‬ي‪ .‬دا‬ ‫أثار شل ﻫﻨري اثروﻧﻪ دي چ‪ 3‬درﻳالﻴزم او روماﻧتﻴزم پﻪ سبک اﻧ‪%‬ﻮر‬ ‫شــﻮي دي‪ .‬اســتاد غﻮث الدﻳﻦ پﻪ ‪ ۱٣٦۱‬ﻫــ ش کال ک‪3‬‬ ‫د ﻫﻨرمﻨداﻧــﻮ د اتحادﻳــ‪ 3‬رئﻴس و‪ .‬د ده أثارو پﻪ أســﻴا‪،‬‬ ‫افرﻳقــا او پﻪ مصر کــ‪ 3‬لﻮم‪7‬ۍ جاﻳزې تر ﻻســﻪ ک‪7‬ي‬ ‫دي‪ .‬ﻫمدارﻧگﻪ د ده أثارو پﻪ ﻫﻨدوستان او بلغارﻳا ک‪3‬‬ ‫ﻫم جاﻳزې گ"لﻲ دي‪ .‬د أثارو شم‪5‬ر ﻳ‪ 3‬لﻪ (‪ )٢٠٠٠‬تر‬ ‫(‪ )٢٥٠٠‬پﻮرې رســ‪85‬ي‪ .‬ﻫغﻪ د پﻮﻫﻨ‪ 3‬وزارت د ﻫﻨر‬ ‫ﻧ‪+‬ــان او ر*تﻴﻦ ﻧ‪+‬ان ﻫم ترﻻســﻪ ک‪7‬ي دي‪ .‬استاد د‬ ‫‪ ٨٥‬کالﻮ پﻪ عمر پﻪ امرﻳکا ک‪ 3‬م‪ 7‬او پﻪ ﻫغﻪ ‪$‬اى ک‪3‬‬ ‫خاورو تﻪ وسپارل شﻮ‪.‬‬

‫تﻤرﻳﻦ‪:‬‬

‫تاس‪ 3‬پﻪ خپلﻮ وﻻﻳتﻮﻧﻮ ک‪ 3‬کﻮم ﻫﻨرمﻨدان پ‪5‬ژﻧئ؟ د مﻬمﻮ أثارو ﻧﻮمﻮﻧﻪ ﻳ‪ 3‬واخلئ!‬

‫‪49‬‬

‫د اﻓغاﻧستان ﻟﻪ ﻣﻠﻲ ﻣﻮزﻳﻢ سره پ‪5‬ژﻧد گﻠﻮي‬ ‫مﻮزﻳم داس‪$ 3‬اى ﻳا وداﻧ‪ 9‬ده چ‪ 3‬د ﻳﻮه ﻫ‪5‬ﻮاد تارﻳخﻲ او فرﻫﻨگﻲ أثار پﻪ ک‪ 3‬ساتل‬ ‫ک‪85‬ي‪ .‬د ﻫﻨري او تارﻳخﻲ ﻧمﻮﻧﻮ ساتل پﻪ فرﻫﻨگﻲ لحاظ د ډ‪4‬ر ارز*ت وړ دي‪ .‬دولت‬ ‫د تارﻳخﻲ أثارو د ساتﻨ‪ 3‬لپاره مﻮزﻳمﻮﻧﻪ اﻳجادوي‪ .‬د افغاﻧستان د ملﻲ مﻮزﻳم بﻨس＀ پﻪ‬ ‫‪ ۱٢٩٢‬ﻫـ ‪.‬ش‪ .‬کال ک‪ 3‬د »عجاﻳب خاﻧ‪ «3‬پﻪ ﻧﻮم ک‪+5‬ﻮدل شﻮ‪ .‬پﻪ لﻮم‪7‬ﻧﻴﻮ وختﻮﻧﻮ‬ ‫ک‪ 3‬پﻪ ﻫغﻪ ک‪ 3‬خطﻲ ﻧسخ‪ ،3‬د قراﻧکرﻳم تفسﻴروﻧﻪ‪ ،‬پﻪ ﻻس گﻨ‪6‬ل شﻮي تﻮکﻲ‪ ،‬حربﻲ‬ ‫وسﻴل‪ ،3‬بﻴرق او ‪ . . . .‬ساتل ک‪5‬دل‪ .‬دا أثار د ‪۱٣٠٧‬او ‪ ۱٣٠٨‬ﻫــ ش کلﻮﻧﻮ پ‪+5‬ﻮ او‬ ‫برﻳدوﻧﻮ ﻻﻧدې راغلل او پات‪ 3‬شﻮﻧ‪ 3‬ﻳ‪ 3‬پﻪ ‪ ۱٣٠٨‬ﻫــ ش کال ک‪ 3‬ﻳﻮې بل‪ 3‬وداﻧ‪ 9‬تﻪ‬ ‫ﻳﻮوړل شﻮل او د کابل د مﻮزﻳم تر عﻨﻮان ﻻﻧدې ﻳ‪ 3‬خپل فعالﻴت پﻴل ک‪ .7‬پﻪ ‪۱٣٣٩‬‬ ‫ﻫــ ش کال ک‪ 3‬د ﻳﻮﻧسکﻮ د ﻫئﻴتﻮﻧﻮ پﻪ مرستﻪ د مﻮزﻳم تشکﻴﻼت د علمﻲ معﻴاروﻧﻮ‬ ‫پﻪ پام ک‪ 3‬ﻧﻴﻮلﻮ سره اصﻼح ک‪7‬اى شﻮل‪ .‬د کابل مﻮزﻳم پﻪ ‪ ۱٣٥٢‬ﻫــ ش کال ک‪ 3‬د‬ ‫افغاﻧستان د ملﻲ مﻮزﻳم پﻪ ﻧﻮم ﻳاد شﻮ‪.‬‬ ‫پﻪ ‪ ۱٣٥٣‬ﻫــ ش کال ک‪ 3‬د ﻫغﻪ المارۍ او وﻳترﻳﻨﻮﻧﻪ پﻪ عالﻲ شکل ډﻳزاﻳﻦ شﻮل‪ ،‬تر‬ ‫'ﻮ چ‪ 3‬أثار ﻳ‪ 3‬ﻧﻨدارې تﻪ ک‪+‬ﻴ‪+‬ﻮدل شﻲ او ﻧﻮې 'اﻧگ‪ 3‬پﻪ ک‪ 3‬جﻮړې شﻮې چ‪ 3‬پر‬ ‫ﻫغ‪ 3‬سرب‪5‬ره ﻫﻨري أثار ﻳ‪ 3‬فﻬرست بﻨدي ﻫم شﻮل‪ .‬د کﻮرﻧﻴﻮ جگ‪7‬و پﻪ پﻴل سره ملﻲ‬ ‫مﻮزﻳم مﻨاسبﻪ پراختﻴا وﻧﻪ مﻮﻧدلﻪ‪.‬‬ ‫د افغاﻧستان پﻪ ملﻲ مﻮزﻳم ک‪ 3‬د ﻫ‪5‬ﻮاد د ب‪5‬لﻮ ب‪5‬لﻮ سﻴمﻮ ډ‪4‬ر زﻳات شم‪5‬ر أثار چ‪ 3‬د‬ ‫مختلفﻮ پ‪75‬ﻳﻮ پﻮرې اړه لري‪( ،‬لکﻪ‪ :‬د ډبرو دوره‪ ،‬د بروﻧزو دوره د اوسپﻨ‪ 3‬دوره) ساتل‬ ‫ک‪85‬ي‪.‬‬ ‫سرب‪5‬ره پر دې د لﻮم‪7‬ﻧﻴﻮ مدﻧﻴتﻮﻧﻮ ﻳﻮ زﻳات شم‪5‬ر اثار‪ ،‬لکﻪ‪ :‬د کرﻳکﻮ باختري مدﻧﻴت‬ ‫کرﻳکﻮ‪ -‬بﻮدﻳک مدﻧﻴت او د گﻨدﻫارا مدﻧﻴت پﻪ دې مﻮزﻳم ک‪ 3‬ساتل ک‪85‬ي‪.‬‬

‫‪50‬‬

‫د اووم !ﻮﻟگﻲ د ﻣﻨابعﻮ ﻓﻬرست‬ ‫‪ -۱‬د ماشﻮماﻧﻮ او ﻧﻮﻳﻮ ‪$‬ﻮاﻧاﻧﻮ د ﻧقاش‪ 9‬د تدرﻳس ﻻر*ﻮد‪ ،‬د غﻼم محﻰ الدﻳﻦ‬ ‫شبﻨم غزﻧﻮي اثر‪ ۱٣٨٠ ،‬ﻫــ ش کال‬ ‫‪-٢‬د لﻮم‪7‬ﻧ‪ 9‬دورې د لﻮم‪7‬ﻳﻮ‪ ،‬دوﻳمﻮ او درﻳمﻮ !ﻮلگﻴﻮ د ﻫﻨر د تدرﻳس ﻻر*ﻮد‪ .‬کﻮد‬ ‫ﻧمبر ‪ ٥٣ -٤‬و ‪۱٣٨٥‬‬ ‫‪-٣‬د طراح‪ 9‬او ﻧقاش‪ 9‬د طرﻳقﻮ ﻻر*ﻮد‪ .‬روبﻴﻦ پاکبار‬ ‫‪-٤‬د تجسمﻲ ﻫﻨروﻧﻮ جﻬاﻧﻲ مسلکﻲ او حرفﻮي کﻮد ‪۱٣٨٦ ،٣٥٨ -٢۱‬‬ ‫‪-٥‬د تجسمﻲ ﻫﻨروﻧﻮ اصﻮل‪ ،‬ډاکتر محمد حسﻴﻦ حلﻴمﻲ‬ ‫‪-٦‬طرح او شکل (کﻼس مقدماتﻰ مﻦ درما ﻫاوس)‪ ،‬ﻳﻮ ﻫاﻧس ابتﻦ‪.‬‬ ‫‪-٧‬سﻮد طراحﻲ فﻨﻰ و حرفﻮي کﻮد ‪۱٣٨٦ ،٣٥٩ -٩٢‬‬ ‫‪-٨‬د ابتﻦ د رﻧگ کتاب‪.‬‬ ‫‪-٩‬د ﻻسﻲ چاپ کارگاه ‪ ۱‬فﻨﻰ حرفﻮى کﻮد ‪۱٣٨٤ ،٣٥٨ -٢٠‬‬ ‫‪-۱٠‬د ﻫﻨر داﻳرة المعارف‪ ،‬روﻳﻴﻦ پاکبار‪.‬‬ ‫‪-۱۱‬د ﻫﻨر تارﻳخ‪ ،‬ارز*ت‪ ،‬کامﻴرﻳچ‪ ،‬د تﻬران ﻧشرات‪ ،‬تﻬران‪۱٣٨٠ ،‬‬ ‫‪-۱٢‬د ﻧ‪7‬ۍ د ﻫﻨر تارﻳخ‪ ،‬فﻨﻰ او حرفﻮى کﻮد ‪ ۱٣٨٥ -٤٠‬او ‪۱٣٨٦ ،٤٧٠ -٧‬‬ ‫‪-۱٣‬پﻪ تارﻳخ ک‪ 3‬د ﻫﻨر سﻴر ‪ ،۱‬د پﻮﻫﻨ‪%‬ﻰ ﻧﻪ مخک‪ 3‬کﻮد‪۱٣٨٦ ،٥٩٤ -٣‬‬ ‫‪-۱٤‬افغاﻧستان (د مقالﻮ مجمﻮعﻪ) ژباړوﻧکی ﻫﻮشﻨگ اعلم او مرتضﻰ اسعدي‬ ‫‪-۱٥‬د افغاﻧستان د تارﻳخ فشرده فاروق اﻧصارى د مطالعاتﻮ مرکز‪ ،‬کابل‪۱٣٨٦ ،‬‬ ‫‪-۱٦‬د افغاﻧستان مختصر تارﻳخ‪ ،‬عﻼمﻪ عبدالحﻰ حبﻴبﻲ‪.‬‬ ‫‪-۱٧‬د خط تارﻳخ او د افغاﻧستان لرغﻮﻧ‪ 3‬لﻴکﻨ‪ .3‬عﻼمﻪ عبدالحﻰ حبﻴبﻲ‪.‬‬ ‫‪-۱٨‬مﻮزﻳم پﻴژﻧدﻧﻪ او د افغاﻧستان د مﻮزﻳمﻮﻧﻮ سره ډﻳپار!مﻨ＀ اتﻨﻮ گرافﻲ او لرغﻮن‬ ‫پ‪5‬ژﻧدﻧﻪ‪ ،‬د کابل پﻮﻫﻨتﻮن د اجتماعﻲ علﻮمﻮ پﻮﻫﻨ‪%‬ﻰ‪ ،‬پﻮﻫﻨدوى محمد رسﻮل باوري‪-‬‬ ‫کابل ‪ ۱٣٧٥‬کال‪.‬‬

‫‪51‬‬