329 42 8MB
Pashto Pages [58]
د پوهن 3وزارت
ملي سرود دا وطن افغانســـتـــان دى
دا عــــزت د هـــر افـغـان دى
کور د سول 3کور د تورې
هر بچی ي 3قهرمـــــان دى
دا وطن د ټولـــو کـور دى
د بـــــلـوڅـــــــو د ازبـکــــــــو
د پ+ـــتــون او هـــــزاره وو
د تـــرکـمنـــــــو د تـــاجـکــــــو
ورســـره عرب ،گوجــر دي
پــاميــريـــان ،نـورســـتانيــــان
براهوي دي ،قزلباش دي
هـــم ايمـــاق ،هم پشـه يان
دا ه5ــــــواد به تل ځلي8ي
لـکـه لـمــر پـر شـــنـه آســـمـان
په ســـينــه ک 3د آســـيـــا به
لـکــــه زړه وي جـــاويــــــدان
نوم د حق مـــو دى رهبـــر
وايـــو اهلل اکبر وايو اهلل اکبر
د پﻮﻫن 3وزارت
ﻫﻨــــــــﺮ اووم !ﻮلگی
د ﭼاپ ﻛال 1399 :ﻫـ .ش اﻟﻒ
د تاب ان ت او
-----------------------------------------------------مضمون ه
تابونو مؤلف
مؤلف ن د تعل مي نصاب د ه ډيپارټمنټ د در
ا يټ وون ي د پ تو ب د ا ډيټ ډ پارټمنټ غ ي اووم
ټول
به پ تو
دم
ان شاف ور وون
خ روون
د اپ ال
بر نال
د تعل مي نصاب د پراخت ا او در
تابونو د تأل ف لو ر است
د پوهن وزارت د اړ و او عامه پوهاوي ر است هجري شم ته [email protected]
-----------------------------------------------------تابونو د چاپ و ش او پلورلو حق د افغانستان اس مي جمهور ت د پوهن د در پلورل او پ رودل منع دي له غ وون و ه وزارت ه محفوظ د په بازار قانو
ب
چلند
ي
د
ن د ز ر غام
اقرأ باسم رب مو ته ي وند راب ل او د لوست او لي له نعمت ش ر ه ا وو د لو او ب ون خدا اله لوم ن غام خه ي برخمن ي يو او د الله تعال ر وروست غم محمد مصطف ورته لوستل و درود وايو هجري ريز ال د وهن د ال ه نامه ونومول شو له د امله به د ولو ته اره ده رن ه اداره او د تاب وون زده وون ران ه واد وونيز نظام د ورو بدلونونو شاهد وي وون د ه واد د وون او روزن والدينو شورا ان د ه واد د وهنيز نظام ش و بنس يز عنا بلل ي ي ه راختيا او رمختيا مهم رول لري ه داس مهم وخت د افغانستان د وهن وزارت د م تابه مقام د ه واد ه وونيز نظام د ود او راخت ا ه لور بنس يزو بدلونونو ته من د له همد امله د وونيز نصاب اص ح او راختيا د وهن وزارت له مهمو لوم يتوبونو خه دي همدارن ه ه وونيزو تأسيساتو د در تابونو محتوا يفيت او توز ع وون يو مدرسو او ولو دولت او خصو تابونو له د با يفيته در ا لري مو ه د باور يو ته املرنه د وهن وزارت د ارو ه شتون رته د وون او روزن اسا اهدافو ته رس دل نشو وونيز نظام د رامن ته ولو ل اره د راتلون نسل د روزون و ه ورتنيو موخو ته د رس دو او د اغ زنا تو ه د ه واد له ولو ز ه سواندو وون و استادانو او مسل مديرانو خه ه درناوي هيله وم هي ول ه ه او هاند ونه تابونو ه تدريس او د محتوا ه ل دولو د ه واد ب يانو ته د د در و ي زيار او و س موي او د يوه فعال او ه دين م او انتقادي تف ر سمبال نسل ه روزنه د نن ور ه ه د نيت لوست ل ي هره ور د من ه نوي ولو او د مسؤوليت ه در ران زده وون به سبا د يوه رمختل افغانستان مع ران او د ولن متمدن او ور اوس دون وي د ه واد ارز تنا ه ان ه ده غو تنه لرم و له هر فرصت خه همدا راز له خو و زده وون و خه و او فعالو ونوالو ه تو ه او وون و ته ه درناوي ه روسه د ه ورته ي او د زده ه له تدر س خه ه او اغ زنا ه استفاده و ي دد د وون او روزن له ولو وهانو او د وونيز نصاب له مسل هم ارانو خه ها دي مننه وم او د لو خدا دون هل ل تاب ه لي لو او متو ولو ي نه ست بريا غوا م له دربار خه دو ته ه د س ي ل او انسان جو وون ه د معياري او رمختل وونيز نظام او د داس ودان افغانستان ه ه له و ي خ لوا وه او سو اله وي د وهن وزير د تور محمد م ويس بلخ
ج
ل 7لﻴک سرلﻴک
د
مخ
1
کر*ه ﻳا خط
1
2
په خطﻮنﻮ ان%ﻮرگري
3
3
د افغانستان د ﻫنر تارﻳخ
5
4
له ﻫنري وسﻴلﻮ سره آشناﻳﻲ
9
5
شکل ،سطح او حجم
13
6
په گﻮتﻮ !اپه کﻮل
15
7
د سﻴمﻲ ُکرې جﻮړول
17
8
د ډبرې د دورې ﻫنر
19
9
رنگ
21
10
له مﻴﻮې 'خه د ډک لﻮ*ﻲ نقاشﻲ
23
11
د بﻴن النﻬرﻳن،اﻳران او لرغﻮنﻲ مصر ﻫنرونه
25
12
له رس خ"' 3خه د حجمﻮنﻮ جﻮړول
27
13
د خپل 3خﻮ* 3د فصل نقاشﻲ
29
14
له رس خ"' 3خه د گﻮتﻮ د فشار په طرﻳقه د حجمﻮنﻮ جﻮړول
31
15
د لرغﻮنﻲ ﻫند،لرغﻮنﻲ چﻴن او جاپان ﻫنرونه
33
16
جﻮړ*ت ﻳا بافت
35
17
د خ"ﻴنﻮ حجمﻮنﻮ رنگه کﻮل
37
18
د لرغﻮنﻲ ﻳﻮنان او لرغﻮنﻲ روم ﻫنرونه
39
19
د ب5لﻮ ب5لﻮ سﻴمﻲ حجمﻮنﻮ جﻮړول
41
20
د مسﻴحﻴت ﻫنر
43
21
له طبﻴعﻲ مﻮادو 'خه د ﻻسﻲ کارونﻮ جﻮړول
45
22
د افغانﻲ ﻫنرمندانﻮ پ5ژندل
47
ﻫـ
1
لﻮست
کر*ﻪ ﻳا خط خط 'ﻪ شﻲ تﻪ واﻳﻲ؟ پﻪ خپﻞ چاپ5رﻳال ک 3کﻮم خطﻮﻧﻪ وﻳﻨئ؟
د کاغذ پﻪ پا 31ﻳﻮه کر*ﻪ و کاږئ .ﻫغ 3ﻧ 3+تﻪ چ 3د پﻨسل لﻪ ﻧﻮک' 3خﻪ پر سپﻴﻦ کاغذ پات 3ک85ي! ،کﻰ ﻳا ﻧقطﻪ وﻳل ک85ي .د ﻳﻮه کاغذ پر مخ د اﻧسان د ﻻس حرکت خط جﻮړوي چ 3د !کﻮ ﻳا ﻧقطﻮ مجمﻮعﻪ ده .کﻪ د دواړو ﻻسﻮﻧﻮ ورغﻮي سره و ﻧ+لﻮو ،د دواړو ﻻسﻮ تر مﻨ #ﻳﻮ ﻧﻮى خط لﻴدل ک85ي. کﻪ ﻻسﻮﻧﻪ سره جﻼ ک7و ،ﻫغﻪ لﻪ مﻨ%ﻪ $ﻲ .د $مک 3او أسمان ترمﻨ #ﻳﻮ خط لﻴدل ک85ي چ 3د ((افق)) پﻪ ﻧﻮم ﻳاد84ي .دا خط د سمﻨدر پﻪ خﻮا ک3 پﻪ *ﻪ تﻮگﻪ د لﻴدلﻮ وړ دى .ﻫر 'ﻮمره چ 3ک+تﻪ او پﻮرتﻪ وﻻړ شﻮ ،د سمﻨدر خط ﻫم زمﻮږ سره $ﻲ او را$ﻲ .لﻪ دې املﻪ د افق خط د اﻧساﻧﻲ دﻳد د
( ۱اﻧ%ﻮر) مستقﻴم خطﻮﻧﻪ)
1
ارتفاع لﻪ ﻧظره تغﻴر کﻮي .د ب5لﻮ ب5لﻮ شﻴاﻧﻮ او مﻮجﻮداتﻮ پﻪ 'ﻨگ ک 3ﻳﻮ خط لﻴدل ک85ي چ 3کﻮﻻى شﻮ د ﻫغﻪ پﻪ واسطﻪ د ﻫر شﻲ شکل و*ﻴﻮ .کﻮﻻى شﻮ چ 3غر ،الﻮتﻮﻧکﻲ ،م2ﻪ، کﻮر ،مﻮ!ر ،ک+ت ،9الﻮتکﻪ او داس 3ﻧﻮر پﻪ ب5لﻮ ب5لﻮ خطﻮﻧﻮ و*ﻴﻮ.
(٢تصﻮﻳر)مات شﻮي خطﻮﻧﻪ
ﻫغﻪ خطﻮﻧﻪ چ 3مﻮږ پﻪ خپلﻪ شاوخﻮا ک 3وﻳﻨﻮ ،مختلف ډولﻮﻧﻪ لري .کﻮلﻰ شﻮ چ 3ﻫغﻪ پﻪ درو برخﻮ ووﻳشﻮ -۱ .مستقﻴم خط -٢مﻨحﻨﻲ خط -٣مﻨسکر خط (مات شﻮى خط) -٣ -٢ -۱شکلﻮﻧﻮ تﻪ وگﻮرئ.
( ٣شکل) مﻨحﻨﻲ خط
تﻤرﻳﻦ
-۱پﻪ طبﻴعت او خپل چاپ5رﻳال ک 3د مستقﻴمﻮ خطﻮﻧﻮ ،ډولﻮﻧﻪ پﻴدا ک7ئ. -٢د مﻨحﻨﻲ خطﻮﻧﻮ ﻧمﻮﻧ 3پﻪ طبﻴعت او خپل چاپ5رﻳال ک 3پﻴدا ک7ئ. -٣ب5ل ب5ل مﻨکسر خطﻮﻧﻪ پﻪ طبﻴعت او چاپ5رﻳال ک 3ول"ﻮئ. -٤د عمﻮدي ،افقﻲ ،ماﻳل او مستقﻴمﻮ خطﻮﻧﻮ ﻧمﻮﻧ 3پﻪ کﻮمﻮ $اﻳﻮﻧﻮ ک 3وﻳﻨئ. -٥ډول ډول خطﻮﻧﻪ چ 3مﻮ پﻴدا ک7ل ،بﻴا ﻳ 3سره پرتلﻪ ک7ئ. 2
2
لﻮست
پﻪ خطﻮﻧﻮ اﻧ%ﻮر گري آﻳا د اﻧ%ﻮروﻟﻮ ﻟپاره پﻪ ﻟﻮﻣ7ي سرک 3باﻳد $اﻧگ7ې ﻣﻮضﻮع پﻪ پام ک 3وﻟرو؟ د خطﻮﻧﻮ پﻪ مرســتﻪ *ــکلﻲ شکلﻮﻧﻪ اﻧ%ﻮروﻻى شــﻮ .ﻳﻮ ساده خط اﻧتخاب ک7ئ او ﻫغﻪ د ﻧﻮرو خطﻮ ﻧﻮ پﻪ مرستﻪ داس 3بشپ 7ک7ئ چ 3ستاس 3د خﻮ*3 اﻧ%ﻮر رسم ک7ي .د دې کار لپاره د خط شکل او د ﻫغﻪ حالت تﻪ باﻳد پﻪ ډ4ر غﻮر او دقت پاملرﻧﻪ وک7ئ. د خطﻮﻧﻮ پﻪ لﻴدلﻮ د کﻮم شــکل پﻪ فکر ک 3لﻮﻳ8ئ؟ د ﻧﻮرو خطﻮﻧﻮ پﻪ زﻳاتﻮلﻮ ســره ﻳﻮ شــکل رســامﻲ ک7ئ ،تر 'ﻮ ﻫغﻪ شﻰ چ 3تاســ 3پﻪ خپل ذﻫﻦ ک3 مجسم ک7ى دى ،ووﻳﻨئ. ددې کار لپاره کﻮلﻰ شئ ،خپل کاغذ ب5لﻮ ب5لﻮ خﻮاوو تﻪ تاو ک7ئ .کﻴداى شﻲ چ 3لﻪ کﻮم 3بل 3زاوﻳ' 3خﻪ ﻳﻮ مﻨاســب شــکل پﻴدا ک7ئ ،وروســتﻪ ﻫ(ﻪ وک7ئ چ 3ﻫغﻪ د خپل 3خﻮ* 3پﻪ شکل بدل ک7ئ. بﻴا د ﻫغ 3د بشــپ7ولﻮ لپاره د مﻮضﻮع جزئﻴات پﻪ لﻮم7ﻧﻲ خط ور زﻳات ک7ئ او خپلﻪ طرحﻪ بشپ7ه ک7ئ .بﻴا ﻫغﻪ پﻪ خپلﻪ خﻮ*ﻪ رﻧگﻪ ک7ئ.
3
تﻤرﻳﻦ
-۱پﻪ ب5لﻮ ب5لﻮ مﻨحﻨﻲ خطﻮﻧﻮ د خپل 3خﻮ* 3شکل رسامﻲ ک7ئ. -٢د مات شﻮﻳﻮ خطﻮﻧﻮ (مﻨکسر)'خﻪ پﻪ گ"ﻪ اخﻴستﻨﻪ ډول ډول شکلﻮﻧﻪ اﻧ%ﻮر ک7ئ. -٣د عمﻮدي ،افقﻲ ،ماﻳل او مستقﻴمﻮ خطﻮ 'خﻪ ابتکاري شکلﻮﻧﻪ جﻮړ ک7ئ. 4
3
لﻮست
د اﻓغاﻧستان د ﻫﻨر تارﻳخ د اﻓغاﻧستان د ﻟرغﻮﻧﻮ آثارو پﻪ ﻫکﻠﻪ ( ۱اﻧ%ﻮر) د عاج لﻪ جﻨس 'خﻪ د ﻣعﻠﻮﻣات ﻟرئ؟ مﻴزﻳﻮه وړه پ+ﻪ .
(٢اﻧ%ﻮر) پﻪ بگرام ک 3دﻻس تﻪ راغلﻮ اثارو اﻧدازه (٨٧٣ CM
5 5
د افغاﻧســتان ډ4ر پخﻮاﻧﻲ اﻧســاﻧﻲ وســاﻳل د ((ډبرو پﻪ لﻮم7ۍ))دورې پﻮرې اړه لري چ 3د غزﻧﻲ د((ﻧاور))پﻪ د*ــتﻪ ک 3کشــف شــﻮي دي .دا وسﻴل 3د اوبســﻴدان او چقمق لﻪ ډبرو 'خﻪ جﻮړې شــﻮي دي چ 3تارﻳخ ﻳ 3لﻪ مﻴﻼد ﻧﻪ مخک 3سلﻮ زرو کالﻮﻧﻮ تﻪ رس85ي.
تﻴروﻧﻪ ،د ډبرو ﻫســت 3او ت5رې ډبرې ﻳا پﻪ طبﻴعﻲ شــکل او ﻳا د اﻧسان پﻪ ﻻس جﻮړې شــﻮي او پﻪ کار وړل شﻮي دي .د دې وســﻴلﻮ جﻮړول د ډﻳرو پخﻮاﻧﻴﻮ زماﻧﻮ اﻧساﻧﻲ مﻬارت شم5رل ک85ي. د ډبرو د مﻨ%ﻨ 9دورې !ﻮلﻨ 3پﻪ غاروﻧﻮ ک 3اوسﻴدې. د اﻧســاﻧاﻧﻮ د ژوﻧداﻧــﻪ ارز*ــتمﻦ أثــار چــ 3د ســمﻨگاﻧﻮ د ((اق کپــرک))او ((ﻫزار ســﻮم)) پﻪ غاروﻧﻮ ک 3پﻴدا شــﻮي دي ،پﻪ زړه پﻮرې أثار دي چ 3د ډبرو پﻪ مﻨ%ﻨ 9دورې پﻮري اړه لري .دا پﻪ افغاﻧستان ک 3د لﻮم7ﻧﻴﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ د ژوﻧداﻧﻪ ډ4ر پﻪ زړه پﻮرې أثار دي .پﻪ دې غاروﻧﻮ ک 3د کار پﻪ وســﻴلﻮ سربﻴره د خطﻮﻧﻮ او ﻧقاشﻴﻮ ﻧمﻮﻧ 3ﻫم لﻴدل شﻮي دي$ .ﻴﻨ 3پﻮﻫان پﻪ دې باور دي چ 3دا پ5چلﻲ او پﻪ ﻳﻮ بل پﻮرې ت7لﻲ خطﻮﻧﻪ پﻪ افغاﻧستـــان ک 3د ﻧقــــــاش 9او رسم الخط
( ٣اﻧ%ﻮر) د مرمررو پﻪ ډبرو ک3 کﻴﻨدل شﻮى.
لﻮم7ﻧ 9ﻧمﻮﻧ 3دي چ 3پﻪ دې غاروﻧﻮ ک 3کشف شﻮې دي. ددې أثارو تارﻳخ لﻪ مﻴﻼد 'خﻪ مخک 3د شلﻮ زرو ﻧﻪ تر پﻨ%ﻮ سﻮ زرو کالﻮ پﻮرې رســﻴ85ي .د بدخشــان د کﻮر پﻪ دره ک$ 3ﻴﻨ 3کشف شﻮي ﻫﻨري أثار د ډبرو پﻪ ﻧﻮې دورې پﻮرې اړه لري .پﻪ دې دوره ک 3پﻪ صﻴقل شﻮﻳﻮ ډبرو سربﻴره د مذﻫب عﻼم 3ﻫم لﻴدل شﻮي دي .د م7و د *خﻮلﻮ لﻪ طرﻳق' 3خﻪ ﻳ 3داس 3معلﻮمﻴ8ي چ 3د دې حﻮزې اﻧساﻧان د عقﻴدو او معﻨﻮي مراسمﻮ درلﻮدوﻧکﻲ وو. 6
( ٤اﻧ%ﻮر)ﻻس بﻨد د حﻴﻮان پﻪ اﻧ%ﻮر ٠بدخشان)
( ٥اﻧ%ﻮر دجﻮاﻫراتﻮ صﻨدوق دعاج کﻨدن کاري
7
د اﻧســاﻧاﻧﻮ ذﻫﻨﻲ پراختﻴا ،د باوروﻧﻮ اﻳجادول او عقﻴدې پﻪ حقﻴقت ک 3د ډﻳرو پخﻮاﻧﻴﻮ ﻫﻨري أثار ،لکﻪ :ﻧقاشــﻲ ،مجســمﻪ جﻮړوﻧﻪ او ب5ﻼ ب5ل ســفالﻲ لﻮ*ــ 3د((مﻨدﻳگک))پﻪ اثارو ک 3کتﻼى شــﻮ. مﻨدﻳــگک ﻳﻮه لرغﻮﻧ 3ســﻴمﻪ ده چ 3د كﻨدﻫار پﻪ شــمال لﻮﻳدﻳ# ک 3پرتﻪ ده .د دې لرغﻮﻧ 3ســﻴم 3پﻪ اثارو ک 3خ"ﻴﻨ 3مجســم 3او سفالﻲ لﻮ* 3چ 3پﻪ ﻫﻨدسﻲ مﻨظمﻮ اﻧ%ﻮروﻧﻮ *کلﻲ ک7اى شﻮي دي او د معمارۍ ﻫﻨر کشــف شــﻮی دی چ 3تارﻳــخ ﻳ 3لﻪ مﻴﻼد 'خﻪ مخک 3درې زره کالﻮﻧﻮ تﻪ رسﻴ8ي. د فارﻳــاب وﻻﻳت د ((داشــلﻲ)) پﻪ ســﻴمﻪ ک 3د مﻬروﻧــﻮ او وزﻧﻮﻧﻮ کشــف ک5ــدل د ﻫﻨــر د پراختﻴا *ــﻪ ثبــﻮت دی دا مﻬروﻧﻪ پﻪ ډ4ر مﻬارت سره جﻮړ شﻮي دي .کﻮرﻧﻴﻮ مﻬروﻧﻮ د امﻴراﻧﻮ لﻪ مﻬرو سره تﻮپﻴر در لﻮد .د دې کشف شﻮو آثارو تارﻳخ لﻪ مﻴﻼد 'خﻪ مخک3 زرو کلﻮﻧﻮ تﻪ رسﻴ8ي. د بلخ پﻪ ((اى خاﻧم))ک 3د *ﻴ+ﻮ جﻮړولﻮ او پﻪ ﻫغ 3ک 3د ﻧقشﻮﻧﻮ د اﻧ%ﻮرولﻮ مﻬارتﻮﻧﻪ پﻪ افغاﻧســتان ک 3د ﻫﻨــر د پراختﻴا ﻳﻮ بل پ7او بلــل ک85ي .ســربﻴره پردې پــﻪ بلخ او اى خاﻧم ک 3پــﻪ زﻳاتﻪ اﻧدازه *ﻴ+ــﻪ ﻳ 3گﻴﻼسﻮﻧﻪ چ 3شــاوخﻮا ﻳ 3پﻪ *کلﻮ او رﻧگﻪ ﻧقشﻮﻧﻮ او اﻧ%ﻮروﻧﻮ *ــکلﻲ شﻮي ،کشف شﻮي دي .پﻪ ﻫمدې سﻴمﻪ ک 3ﻳﻮ ورزشــﻲ لﻮبغالی (ســتدﻳﻮم)چ 3پﻪ 'لﻮر ضلعﻲ تﻴ8و باﻧدې فرش دى ،کشف شﻮى دى .ﻫغﻪ 'ﻪ چ 3داى خاﻧم درﻳ #لﻪ ﻧﻮرو ساحﻮ 'خــﻪ جﻼ کﻮي دا دی چ 3د لﻮم7ي $ــل لپاره د ﻳﻮﻧان او ﻳﻮﻧان- باختري ﻫﻨر د مجســمﻮ پﻪ جﻮړولﻮ ک 3د وداﻧﻴﻮ د کار وســﻴل ،3د *ــکﻼ ســامان او ال 3لﻴدل ک85ي چ 3د ﻫغﻮ تارﻳخ لﻪ مﻴﻼد 'خﻪ وړاﻧدې لﻮم7ۍ او دوﻳم 3پ75ۍ تﻪ رس85ى. ((طﻼ تپﻪ)) د افغاﻧستان ﻳﻮه بلﻪ لرغﻮﻧﻲ سﻴمﻪ ده .لﻪ طﻼ تپ' 3خﻪ
پﻪ *کلﻮ *اﻳستﻪ ډﻳزاﻳﻨﻮﻧﻮ جﻮړ شﻮي . لﻪ ﻳﻮوﻳشتﻮ زرو 'خﻪ زﻳات طﻼﻳﻲ أثار کشف او تر ﻻسﻪ شﻮي دي .دا ﻫﻨري أثار ډ4ر زﻳات ارز*ــت لري .د وﻧﻮ پا ،31د ﻫﻮســ 9مجســمﻪ ،ډول ډول ﻻس بﻨدوﻧﻪ چ 3پﻪ ﻻجﻮردي غمﻴﻮ *ــکلﻲ شــﻮي دي ،پــﻪ دې لرغﻮﻧﻮ آثارو ک3 شامل دي. ﻳــﻮه بلﻪ ســﻴمﻪ چ 3د افغاﻧســتان د ﻫﻨر پــﻪ تارﻳخ ک$ 3اﻧگ7ى $ــاى او ډ4ر ارز*ت لري ،ﻫغﻪ د بامﻴاﻧﻮ سﻴمﻪ ده ،د بامﻴاﻧﻮ وﻻﻳت د افغاﻧستان پﻪ مرکز ک3 پروت دى .د بﻮدا لﻮﻳﻮ مجسمﻮ چ 3پﻪ !ﻮلﻪ ﻧ7ۍ ک 3سارى ﻧﻪ لري ،دې سﻴم3 تﻪ *کﻼ ور بخ+ل 3وه چ 3د ((صلصال))او ((شمامﻪ))پﻪ ﻧﻮم ﻳادﻳ8ي .ﻧﻮمﻮړي آثار ددرﻳم 3او 'لﻮرم 3مﻴﻼدي پ75ﻳﻮ شــﻬکاروﻧﻪ دي .دا لﻮﻳ 3مجســم 3د گﻨدﻫارا او ﻳﻮﻧان -بﻮداﻳﻲ گ 6ﻫﻨري ترکﻴب دى .پﻪ ﻧ7ۍ ک 3د لﻮم7ي $ل لپاره د بامﻴاﻧﻮ پﻪ مغارو ک 3د اﻧ%ﻮرولﻮ پﻪ مﻮخﻪ لﻪ روغﻨﻲ رﻧگ 'خﻪ گ"ﻪ اخﻴستل شﻮې ده. پﻪ بگرام ک 3د کشــف شــﻮﻳﻮ آثارو ﻫﻨري ارز*تﻮﻧﻪ د افغاﻧستان د ﻫﻨر پﻪ تارﻳخ ک! 3اکلﻰ $اى لري. د بﻮدا مﻨاسبﻪ او د *کل5' 3رې لروﻧک 3مجسمﻪ پﻪ ﻫ6ه ک 3جﻮړه شﻮې ده. د دې دورې آثار د گﻨدﻫارا د مکتب پﻪ ﻧﻮم ﻳاد شﻮي دي .د گﻨدﻫارا پﻪ مکتب ک 3معﻨﻮﻳت لﻪ ﻫﻨد او مادﻳت لﻪ ﻳﻮﻧان 'خﻪ اخﻴســتل شــﻮی دى .د دې أثارو تارﻳخ 'لﻮرم ،3پﻨ%م 3او شپ8م 3مﻴﻼدي پ75ﻳﻮ تﻪ رس85ي. ( ٦اﻧ%ﻮر) پربروﻧزوک 9جﻮړه شﻮې کاسﻪ د او*کﻮ د 'ا'کﻮ طرح
تﻤرﻳﻦ
أﻳا ستاســﻮ پﻪ چاپﻴرﻳال ک ،3لرغﻮﻧﻲ آثار پﻴدا شﻮي دي؟پﻪ دې آثارو ک 3کﻮم کﻮم شﻴان شامل وو؟ 8
4
لﻮست ﻟﻪ ﻫﻨري وسﻴﻠﻮ سره آشﻨاﻳﻲ د ﻧﻘاش 9او ﻻسﻲ کاروﻧﻮ د ﻓعاﻟﻴت د سرتﻪ رسﻮﻟﻮ ﻟپاره کﻮﻣﻮ شـــﻴاﻧﻮ تﻪ اړتﻴا ﻟرئ؟پﻪ کﻮﻣﻮ وســـﻴﻠﻮ کﻮﻻى شئ ﻧﻘاشﻲ وک7ئ؟ د ﻻســـﻲ کار د جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻪ کﻮﻣﻮ شﻴاﻧﻮ 'خﻪ گ"ﻪ اخﻠئ؟
( ۱اﻧ%ﻮر) رﻧگﻪ پﻨسلﻮﻧﻪ
( ٢اﻧ%ﻮر) اوبلﻦ رﻧ ،,برس او د اوبﻮ گﻴﻼس
9
خپل 3خﻴالﻲ او ذﻫﻨﻲ مفکﻮرې د ﻧقاش ،9اﻧ%ﻮرگرۍ او ﻻسﻲ کار پﻪ شکل سرتﻪ ورسﻮئ او ﻫغﻪ ﻧﻮرو تﻪ و*اﻳاست .د ﻧقاش 9او د ﻻسﻲ کاروﻧﻮ د جﻮړولﻮ لپاره لﻪ ب5لﻮ ب5لﻮ وسﻴلﻮ 'خﻪ گ"ﻪ اخﻴستل ک85ي .کﻪ د ﻧظر وړ مﻮاد ﻧﻪ وي ،ﻧﻮ کﻴداى شﻲ ﻧﻮرې وسﻴل 3ﻳ 3پﻪ $اى و کاروو .ﻳا ﻫغﻪ تﻪ ورتﻪ وسﻴل 3جﻮړې ﻼ پﻪ اوبلﻦ رﻧ ,ﻧقاش 9ک 3معمﻮ ًﻻ لﻪ برس 'خﻪ کار اخﻴستل ک7و .مث ً ک85ي .کﻮﻻى شﻮ پﻪ گﻮتﻪ ،سفﻨج او ﻳا ﻫغﻪ برس چ 3پﻪ خپلﻪ مﻮ جﻮړ ک7ی وي ،پﻪ اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ اﻧ%ﻮر گري ﻳا ﻧقاشﻲ وک7و .تاس 3فکر وک7ئ چ 3د ﻧﻮرو کﻮمﻮ شﻴاﻧﻮ پﻪ واسطﻪ کﻮﻻى شﻮ پﻪ اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ ﻧقاشﻲ وک7و؟ ﻫغﻪ وسﻴل 3چ 3د ﻫﻨري کاروﻧﻮ لپاره کارول ک85ي ،پﻪ درو برخﻮ وﻳشل ک85ي: -۱ﻫغﻪ وسﻴل 3چ 3اثر ﻳا ﻧ+ﻪ ﻳ 3پات 3ک85ي ،لکﻪ :پﻨسل، رﻧگﻪ پﻨسل ،سکاره ،سﻴاﻳﻲ ،اوبلﻦ رﻧگﻮﻧﻪ ،غﻮړ رﻧگﻮﻧﻪ او. . .رﻧگﻪ جﻮﻫر ،اوبلﻦ او غﻮړ رﻧگﻮﻧﻪ معمﻮ ًﻻ د برس پﻪ مرستﻪ د ﻧقاش 9او رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره کاروي.
-٢ﻫغﻪ وسﻴل 3چ 3ﻧ+ﻪ پرې اﻳ+ﻮدل ک85ي ،لکﻪ :کاغذ ،مقﻮا ﻳا پﻨ 6کاغذ، رخت ﻳا !ﻮکر ،خ"ﻪ ،کﻮدي ،طبعﻲ مﻮاد (د وﻧﻮ پا ،31د الﻮتﻮﻧکﻮ ب2ک،3 لرگﻲ ،ډبره). . . ،مصﻨﻮعﻲ مﻮاد (تار ،سﻴم ). . .چ 3د ﻧقاش 9او دﻻسﻲ کاروﻧﻮ د جﻮړولﻮ پﻪ وخت ک 3کارول ک85ي. -٣کﻮمکﻲ وسﻴل ،3لکﻪ :د طراح 9ﻳا اﻧ%ﻮرگرۍ تختﻪ ،خط کش ،پﻨسل تراش ،پﻨسل پاک ،د اوبﻮ لﻮ*ﻰ ،د ترس کاغذ (ل' 8ﻪ شفاف کاغذ)، بﻴاتﻲ ،سرﻳ) ،شکاستﻴب ،ورﻧس . . .چ 3د رسام ،9ﻧقاش ،9رﻧگﻪ کﻮلﻮ او ﻻسﻲ کاروﻧﻮ پﻪ برخﻪ ک 3ﻳ 3کاروي .دا وسﻴل 3کار أساﻧﻮي ،خﻮ ﻧشتﻮالﻰ ﻳ 3د فعالﻴت د سرتﻪ رسﻮلﻮ ماﻧع کﻴداى ﻧشﻲ .د ﻫغﻮ وسﻴلﻮ 'خﻪ استفاده چ 3زمﻮږ پﻪ واک ک 3دي ،لکﻪ( :طبﻴعﻰ مﻮاد) او د ﻫغﻮ مﻮادو پﻪ $ای چ 3مﻮږ ورتﻪ ﻻس رسی ﻧﻪ لرو لﻪ محﻴطﻲ طبﻴعﻲ مﻮادو 'خﻪ پﻪ ابتکاري ډول "-ﻪ اخﻴستل زمﻮږ سره د کار پﻪ سرتﻪ رسﻮلﻮ ک 3ډ4ره مرستﻪ کﻮي .ﻳا پﻪ بل عبارت د ابتکاري وساﻳلﻮ جﻮړول لﻪ ﻫغﻪ وسﻴلﻮ 'خﻪ چ 3پﻪ واک ک 3مﻮ ﻧشتﻪ ،خﻮرا زﻳات ارز*ت لري .کﻪ سرﻳ) مﻮ ﻧﻪ درلﻮد لﻪ سر*ﻨاک3 مادې 'خﻪ استفاده کﻮلﻰ شﻮ؟ ﻧ+ﻪ پرﻳ+ﻮدوﻧکﻲ وسﻴل 3د ﻧقاش ،9رسام9 او رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره کارول ک85ي$ .ﻴﻨ 3وسﻴل 3سﻴاﻳﻲ لروﻧکﻲ وي ،لکﻪ: پﻨسل ،سﻴاﻳﻲ او سکاره ،خﻮ $ﻴﻨ 3ﻧﻮر ﻳ 3رﻧگﻪ وي ،لکﻪ :رﻧگﻪ پﻨسل ،رﻧگﻪ جﻮﻫر ،اوبلنرﻧگﻮﻧﻪ ،غﻮړ رﻧگﻮﻧﻪ او طبﻴعﻲ پﻮډري رﻧگﻮﻧﻪ .لﻪ پﻨسل او سکرو
( ٢اﻧ%ﻮر) ابﻲ رﻧگ ،مﻮﻳک قلم او د اوبﻮ لﻮ*ﻰ
'خﻪ استفاده کﻮل أسان دي .کﻮﻻى شﻮ د کاغذ پﻪ مخ مستقﻴماً پرې کار و ک7و.
( ٣اﻧ%ﻮر) د اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ $اﻧگ7ى لﻮ*ﻰ او د اوبﻮ لﻮ*ی
( ٤اﻧ%ﻮر) کاغذ د رسام 9پﻪ تختﻪ پﻪ سکاش"ﻴپ ﻧ+لﻮل شﻮى دى.
10
( ٥اﻧ%ﻮر د رﻧگ کارولﻮ مختلف 3وسﻴل.3
11
اوبلﻦ رﻧگﻮﻧﻪ او جﻮﻫري رﻧگﻮﻧﻪ لﻪ اوبﻮ سره باﻳد گ 6ﻳا مخلﻮط شﻲ ،تر'ﻮ د ﻫغﻮ !ﻴﻨگﻮالﻰ ﻳا غلظت مﻨاسب شﻲ او پﻪ أساﻧتﻴا سره د کاغذ پر مخ *کاره شﻲ .غﻮړ او پﻮډري رﻧگﻮﻧﻪ لﻪ خاصﻮ تﻴلﻮ سره مخلﻮطﻴ8ي تر 'ﻮ مﻨاسب !ﻴﻨگﻮالﻰ پﻴدا ک7ي چ 3پر ﻳﻮې سطح باﻧدې پﻪ *ﻪ ډول وکارول شﻲ .ترکﻴبﻲ مﻮاد د برس ﻳا چاړې پﻪ واسطﻪ پر سطح باﻧدې استعمالﻴ8ي. کﻪ د غﻮړ رﻧگ !ﻴﻨگﻮالﻰ مﻨاسب وي ،ﻧﻮ رﻧگ پﻪ برس پﻮرې ﻧﻪ ﻧ+لﻲ او پﻪ ډﻳره أساﻧتﻴا لﻪ برس 'خﻪ د سطح 3پﻪ مخ ب5لﻴ8ي .لﻪ اوبلﻦ او جﻮﻫري رﻧگﻮﻧﻮ سره چ 3اوبﻪ زﻳات 3شﻲ ،کم رﻧگﻪ ک85ي .ﻫمدارﻧگﻪ لﻪ غﻮړو او پﻮډري رﻧگﻮﻧﻮ سره چ 3تﻴل زﻳات گ 6شﻲ ،ﻧرى (رقﻴق)کﻴ8ي .د رو*اﻧﻪ رﻧگﻮﻧﻮ د جﻮړولﻮ لپاره ﻫمدا مﻮاد لﻪ سپﻴﻦ رﻧگ سره مخلﻮطﻮي .پﻪ أبﻲ او روغﻨﻲ رﻧگﻮﻧﻮ باﻧدې د ﻧقاش 9لپاره باﻳد د رﻧگ پﻪ ترکﻴب و پﻮﻫﻴ8ئ. وروستﻪ د زﻳات تمرﻳﻦ لﻪ املﻪ کﻮﻻى شئ چ 3د رﻧگ مﻨاسب !ﻴﻨگﻮالﻰ پﻴدا ک7ئ ،تر 'ﻮ وکﻮﻻى شئ چ 3د برس پﻪ واسطﻪ ﻫغﻪ د ﻧقاش 9او رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره وکاروئ. کﻮم مﻮاد پ5ژﻧئ چ 3د ﻧقاش 9ﻳا رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره مﻨاسب وي؟ ستاس 3د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ چاپﻴرﻳال ک 3طبﻴعﻲ رﻧگﻪ مﻮاد پﻴدا ک85ي؟د ﻫغ 3ﻧمﻮﻧ 3پﻴدا ک7ئ او د ﻧقاش 9او رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره ﻳ 3و کاروئ .مﻮاد او ﻧ+ﻪ پرﻳ+ﻮدوﻧکﻲ وسﻴل 3پﻪ زﻳاتﻪ اﻧدازه د رسام ،9ﻧقاش 9او د ﻻسﻲ کاروﻧﻮ لپاره کارول ک85ي .ﻧ+ﻪ مﻨﻮﻧک 3وسﻴل ،3لکﻪ :کاغذ ،مقﻮا ،ﻳﻮه !ﻮ!ﻪ لرگﻰ ،ډبلﻪ !ﻮ!ﻪ ،د کارتﻦ مقﻮا ،سفالﻲ(خ"ﻴﻦ) کﻮرﻧﻲ لﻮ*ﻲ او پﻮزي چ 3د رسام 9او ﻧقاش9 لپاره کارول ک85ي .پﻪ دې شﻴاﻧﻮ اﻧ%ﻮروﻧﻪ او ﻧقاشﻲ کﻴدﻻى شﻲ کﻪ وغﻮاړو چ 3پﻪ اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ ﻧقاشﻲ وک7و ،ﻧﻮ کاغذ مﻮ باﻳدل' 8ﻪ ډبل او پ 75وي. کﻪ چ5رتﻪ کاغذ ﻧازک وي ،ﻧﻮ د کار پﻪ وخت ک' 3ﻴرې ک85ي .کﻪ پﻪ کﻮرﻧﻴﻮ لﻮ*ﻮ ،پﻮزي او ﻳا لرگﻲ باﻧدې کار کﻮو ،باﻳد لﻪ !ﻴﻨگ ﻳا غلﻴظ آبﻲ رﻧگ 'خﻪ کار واخلﻮ .د ﻻسﻲ کاروﻧﻮ د جﻮړولﻮ لپاره ،جﻮړه شﻮې خ"ﻪ ،ب5ل ب5ل طبﻴعﻲ مﻮاد ،لکﻪ( :د وﻧ 3پا ،31ډبرې د الﻮتﻮﻧکﻮ ب2ک ). . . ،3او ﻫغﻪ
مصﻨﻮعﻲ مﻮاد چ 3پﻪ ﻻس ک 3ﻳ 3لرئ ،لکﻪ( :سﻴم ،تار ،باطلﻪ قط ،9کاغذ او باطلﻪ مقﻮا). . . ، د استفادې وړ دي .تاس 3کﻮﻻى شئ چ 3لﻪ ﻫغ' 3خﻪ پﻪ خپلﻪ خﻮ*ﻪ ﻻسﻲ کار جﻮړ ک7ئ .د کار د پﻴل لپاره خ"ﻪ سمﻪ ک+ﻴکاږئ او پﻪ سﻮکﻮﻧﻮ ﻳ 3ووﻫئ .بﻴا پرې کار وک7ئ ،خﻮ باﻳد و پﻮﻫﻴ8ئ چ 3خ"ﻪ او خپل خ"ﻴﻦ ﻻسﻲ کار باﻳد پﻪ پﻼستکﻲ ک(ﻮړه ک 3تاو ک7ئ ،تر 'ﻮ ﻫﻮا ﻳ 3وﻧﻪ وﻫﻲ او ژر وچ ﻧشﻲ (خ"ﻴﻦ کاروﻧﻪ باﻳد ورو ورو وچ شﻲ تر 'ﻮ وﻧﻪ چﻮي .لﻪ سﻴم 'خﻪ د ﻻسﻲ کاروﻧﻮ د جﻮړولﻮ پﻪ وخت ک 3باﻳد غﻮر و ک7ئ چ 3د سﻴم ت5رې 'ﻮک 3مﻮ ﻻسﻮﻧﻪ ژوبل ﻧﻪ ک7ي .د ﻫﻨري کاروﻧﻮ د سرتﻪ رسﻮلﻮ لپاره ﻧﻮرو وساﻳلﻮ تﻪ ﻫم اړتﻴا لرو ،لکﻪ :د ترس کاغذ ﻳا سکاش"ﻴپ چ 3د ﻻسﻲ کار د ب5لﻮ ب5لﻮ برخﻮ د ﻳﻮ$اى کﻮلﻮ لپاره پﻪ کار84ي .ﻳا ترس کاغذ چ 3د مختلفﻮ ډﻳزاﻳﻨﻮﻧﻮ د کاپﻲ کﻮلﻮ لپاره کارول ک85ي .لﻪ بﻴاتﻲ او د 'ﻴرې کﻮلﻮ لﻪ چاړې 'خﻪ د کاغذ او مقﻮا د زﻳاتﻲ برخﻮ د پرې کﻮلﻮ لپاره استفاده ک85ي ،خﻮ د دې وسﻴلﻮ ت5رې 'ﻮک 3تﻪ مﻮ پام وي چ 3پرې خﻮږ ﻧﻪ شئ .د اوبﻮ د لﻮ*ﻲ اﻧدازه باﻳد مﻨاسبﻪ او درﻧده وي چ 3د اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ د استعمال لپاره پﻪ کار84ي$ ،کﻪ چ 3پﻪ أساﻧ 9سره ﻧﻪ چپﻪ ک85ي .د ﻧقاش 9او ﻻسﻲ کاروﻧﻮ لﻪ تﻴارﻳدو وروستﻪ د رﻧگﻮﻧﻮ د ثابت پات3 کﻴدلﻮ لپاره لﻪ ورﻧس 'خﻪ گ"ﻪ واخلئ .ورﻧس د رسام 9د برس او ﻳا د لﻮ ﻳ! 3ﻮ! 3سفﻨج پﻪ واسطﻪ د سطح 3پﻪ مخ و مﻮ*ئ .کلﻪ چ 3وچ شﻲ ﻧﻮ سرﻳ+ﻮالﻰ ﻳ 3لﻪ مﻨ%ﻪ $ﻲ. تمرﻳن -۱د ﻧقاش 9د سطح 3لپاره لﻪ کﻮمﻮ وسﻴلﻮ 'خﻪ استفاده کﻮئ .د ﻫغ 3پﻪ ﻫکلﻪ پﻪ خپلﻮ ک 3خبرې وک7ئ. -٢د $ان لپاره ﻳﻮ برس قلم جﻮړ ک7ئ .د برس قلم د جﻮړﻳدو لپاره د کارغﻪ ،کﻮترې او چرگ ب2کﻮ تﻪ او ﻳا د أس او ﻳا ﻫغﻪ تﻪ د ورتﻪ حﻴﻮان د لک 9وﻳ+تاﻧﻮ او ﻳﻮ ظرﻳف او *کلﻲ لرگﻲ تﻪ اړتﻴا لرئ' .اروﻳﻮ د لک 9د وﻳ+تاﻧﻮ ﻳﻮه اﻧدازه پﻪ تار و ت7ئ .وروستﻪ بﻴا دغﻪ وﻳ+تان د لر-ﻲ سره وت7ئ چ 3د ﻳﻮه ظرﻳف برس پﻪ ب2ﻪ جﻮړ شﻲ. -٣د اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ ب5ل ب5ل رﻧگﻮﻧﻪ د برس قلم پﻪ واسطﻪ را واخلئ او د ﻳﻮه ډبل کاغذ پر مخ ﻳ3 ک+ﻴ8دئ ،تر ﻫغﻪ پﻮرې تمرﻳﻦ وک7ئ تر 'ﻮ رﻧگﻮﻧﻪ د کاغذ پر مخ د ﻧقاش 9لپاره مﻨاسب !ﻴﻨگﻮالﻰ پﻴدا ک7ي. .
12
5
لﻮست
شکﻞ ،سطح او حجﻢ پﻪ خپﻠﻪ شاوخﻮا ک 3چ 3کﻮم شکﻠﻮﻧﻪ وﻳﻨئ ﻫغﻪ سره ﻣﻘاﻳسﻪ ک7ئ. زﻣﻮږ پﻪ شاو خﻮا ک! 3ﻮل شکﻠﻮﻧﻪ پﻪ دوو ډوﻟﻮﻧﻮ وﻳشﻞ ک85ي. سطح او حجﻢ زمﻮږ پﻪ شاوخﻮا ک$ 3ﻴﻨ 3شکلﻮﻧﻪ ﻳﻮازې طﻮل او عرض لري چ 3ﻫغ 3تﻪ ((سطح)) واﻳﻲ لکﻪ د وﻧ 3د پا 31ظاﻫري ب2ﻪ او $ﻴﻨ 3ﻧﻮر ﻳ 3طﻮل ،عرض او *کاره ضخامت لري چ 3ﻫغ 3تﻪ (حجم) واﻳﻲ. سطح پﻪ دوو ډولﻮﻧﻮ وﻳشل ک85ي: ﻫﻨدسﻲ سطح(3لﻮم7ي تصﻮﻳر تﻪ وگﻮرئ)او غﻴر ﻫﻨدسﻲ سطح( .3دوﻳم تصﻮﻳر تﻪ وگﻮرئ)پﻪ خپل شاوخﻮا ک 3کﻮم 3سطح 3وﻳﻨئ؟ کﻮم 3ﻫﻨدسﻲ او کﻮم 3غﻴر ﻫﻨدسﻲ دي؟ ( ۱اﻧ%ﻮر) ﻫﻨدسﻲ شکل (حجم)
13
( ٢اﻧ%ﻮر) غﻴر ﻫﻨدسﻲ شکل (سطح)
پﻪ طبﻴعت ک 3ډ4رې داﻳروي سطح 3لﻴدل ک85ي ،لکﻪ :د 'ﻮارلسم 3شپ 3مﻴاشت او د لمر پرست گل مﻨ .#د بشر پﻪ ﻻس جﻮړو شﻮو شﻴاﻧﻮ ک 3ﻫم د سطحﻮ ډولﻮﻧﻪ پﻴدا ک85ي، لکﻪ :قاب او د تلﻮﻳزﻳﻮن مخ .پﻪ طبﻴعت ک 3غﻴر ﻫﻨدسﻲ سطح 3پﻪ ب5لﻮ ب5لﻮ ب2ﻮ ( ٣اﻧ%ﻮر) ب5ل ب5ل ٦ﻫﻨدسﻲ حجمﻮﻧﻪ پﻴدا کﻴ8ي .د ب5لگ 3پﻪ ډول د وﻧﻮ د پا1ﻮ مختلفﻮ ډولﻮﻧﻮ تﻪ او د پتﻨگ وزرو تﻪ پام وک7ئ .د حجمﻮﻧﻮ ډولﻮﻧﻪ ﻫم پﻪ دوو ډلﻮ وﻳشل ک85ي .ﻳﻮ ﻳ 3ﻫﻨدسﻲ حجمﻮﻧﻪ او بل ﻳ5غﻴر ﻫﻨدسﻲ حجمﻮﻧﻪ. ( ٣تصﻮﻳر) او 'لﻮرم تصﻮﻳر تﻪ پام وک7ئ .پﻪ خپلﻪ شاوخﻮا ک 3کﻮم حجمﻮﻧﻪ وﻳﻨئ؟ کﻮم ﻳﻮ ﻳ 3ﻫﻨدسﻲ او کﻮم ﻳﻮ ﻳ 3غﻴر ﻫﻨدسﻲ دی؟ پﻪ طبﻴعت ک 3ب5ل ب5ل کروي حجمﻮﻧﻪ وجﻮد لري ،لکﻪ :د لمر سترگﻪ او د شمسﻲ مﻨظﻮم 3ستﻮري د اﻧسان سر ،مﻴﻮه او الﻮتﻮﻧک.3
( ٤اﻧ%ﻮر) ﻫﻨدسﻲ شکل (حجم)
( ٥اﻧ%ﻮر) ﻫﻨدسﻰ شکل (سطح)
د اﻧسان پﻪ ﻻس پﻪ جﻮړو شﻮو حجمﻮﻧﻮ ک 3ﻫم ب5ل ب5ل ﻫﻨدسﻲ حجمﻮﻧﻪ پﻴدا کﻮﻻى شﻮ ،لکﻪ :د پﻨ6سکﻮ ډولﻮﻧﻪ ،د قطﻴﻮ ب5ل ب5ل ډولﻮﻧﻪ ،وداﻧ 9او ....... تﻤرﻳﻦ
-۱د ﻫﻨدسﻲ او غﻴر ﻫﻨدسﻲ حجمﻮﻧﻮ دوې ﻧمﻮﻧ 3سره مقاﻳسﻪ ک7ئ. -٢د اﻧسان پﻪ ﻻس جﻮړ شﻮي او د طبﻴعﻲ حجمﻮﻧﻮ ترمﻨ #ورتﻪ والﻰ وﻳﻨئ؟ 14
6
لﻮست
پﻪ گﻮتﻮ !اپﻪ کﻮل کﻮﻻى شئ چ 3ﻟﻪ ﻫر ساده ﻧﻘش 'خﻪ د خپﻠ 3خﻮ*3 شکﻞ جﻮړ ک7ئ؟
چاپ د ډول ډول رﻧگﻪ اﻧ%ﻮروﻧﻮ د جﻮړولﻮ لپاره ﻳﻮ چ"ک مﻴتﻮد دى چ 3د مﻬر او رﻧگ پﻪ واسطﻪ سرتﻪ رس85ي .پﻪ ﻻسﻲ چاپ ک 3لﻪ ب5لﻮ ب5لﻮ مﻬروﻧﻮ 'خﻪ ډ4ر ساده او پﻪ چ"کتﻴا کﻮﻻى شﻮ لﻮﻳ 3سطح3 ﻧقاشﻲ ،رﻧگﻴﻨ 3او *کلﻲ ک7و .د چاپ مﻬروﻧﻪ ب5ل ډولﻮﻧﻪ لري او د خپل چاپﻴرﻳال لﻪ شﻴاﻧﻮ 'خﻪ د مﻬر پر $اى گ"ﻪ واخلئ .د چاپ ﻻرې او طرﻳقی ﻫم ډﻳرې زﻳات 3دي .پﻪ دې درس ک 3ﻻسﻲ چاپ لﻪ ﻳﻮ تﻴار مﻬر 'خﻪ پﻪ گ"ﻪ اخستﻨﻪ چ 3ﻫغﻪ د گﻮتﻮ سروﻧﻪ دي ،سرتﻪ رسﻮو .لﻪ گﻮت' 3خﻪ د چاپ د اخﻴستلﻮ لپاره خپلﻪ گﻮتﻪ پﻪ آبﻲ رﻧگ ﻳا کﻮم بل رﻧگ ک+ﻴکاږئ او بﻴا ﻳ 3پﻪ ب75ه پﻪ ﻳﻮه سپﻴﻦ کاغذ ولگﻮئ دا کار 'ﻮ واره پﻪ مختلفﻮ رﻧگﻮﻧﻮ تکرار ک7ئ ،تر 'ﻮ ستاس 3د کاغذ سطحﻪ لﻪ مﻬروﻧﻮ ډکﻪ شﻲ.
15
.
وروستﻪ لﻪ ﻫغ 3چ 3رﻧگ وچ شﻲ ،ﻧﻮ بﻴا د گﻮتﻮ ﻧ+ان پﻪ غﻮر وگﻮرئ او د خطﻮﻧﻮ پﻪ زﻳاتﻮلﻮ سره د خپل 3خﻮ* 3شکل ترې جﻮړ ک7ئ.
تﻤرﻳﻦ
د ﻧقاش 9لپاره د خپل 3خﻮ* 3مﻮضﻮع اﻧتخاب ک7ئ او پﻪ مختلفﻮ رﻧگﻮﻧﻮ د گﻮتﻮ د چاپ ﻻرې او د خپل 3خﻮ* 3مﻮضﻮع ﻧقاشﻲ ک7ئ 16
7
لﻮست
د سﻴﻤﻲ ُکرې جﻮړول ستاس 3پﻪ شـــاوخﻮا ک 3کﻮم شﻴان ُکرې تﻪ ورتﻪ دي؟ کره ﻳﻮ داﻳروي حجم دى چ 3کﻮﻻى شــﻮ لــﻪ مختلفﻮ مﻮادو 'خﻪ ﻳ 3جﻮړ کــ7و ،لکــﻪ :د والﻴبال او فﻮ!بال پﻨ6وســکﻲ او د مﻴﻮو لــﻪ ډل' 3خﻪ ﻧارﻧج، مال"ــﻪ ،کﻴﻨﻮ دا !ــﻮل کروي حجمﻮﻧــﻪ دي .اوس غﻮاړو چ 3لﻪ ســﻴم ،ډبلﻮ تاروﻧــﻮ ،د رج 3لﻪ تار او پ7ي 'خﻪ ﻳﻮه کُره جﻮړه ک7و .کﻪ تاســ 3غﻮاړئ لﻪ سﻴم 'خﻪ کُره جﻮړه ک7ئ ،ﻧﻮ پام کﻮئ چ 3د سﻴم د تاوولﻮ پﻪ وخت ک$ 3اﻧﻮﻧﻪ !پﻲ ﻧﻪ ک7ئ ،لﻮم7ى سﻴم ،تار ،د رج 3تار او ﻳا پ7ى د ﻳﻮې الﻮچ 3پﻪ اﻧدازه گرد تاو ک7ئ ،وروستﻪ بﻴــا تاروﻧﻪ پﻪ ډ4ر مﻬارت د ﻫغ 3پﻪ شــاوخﻮا تاو ک7ئ چ 3ﻳﻮه کُره جﻮړه شﻲ.
17
د تشل 3پﻪ شان ﻳﻮه وړوکﻲ ْکره لﻪ سﻴم ﻳا ﻧخ 'خﻪ
لﻪ مختلفﻮ مﻮادو 'خﻪ 'ﻮ ډولﻪ ْکرې تکمﻴل شﻮي دي.
د کُرې لﻪ جﻮړولﻮ وروســتﻪ د ﻫغ 3پﻪ ﻫکلﻪ فکر وکــ7ئ او ﻫ(ﻪ وک7ئ چــ 3لﻪ پﻮرتﻨﻴﻮ مﻮادو 'خﻪ ب5ل ب5ل شکلﻮﻧﻪ ،لکﻪ :م5ﻮه ،گل، الﻮتﻮﻧکــﻲ او داســ 3ﻧﻮرجﻮړ کــ7ئ .دکﻮر او !ﻮلگــﻲ پﻪ *ــکلﻲ کﻮلﻮ کــ 3خپل رول ولﻮبــﻮئ .پــﻪ کُرې باﻧــدې د ﻧﻮرو مــﻮادو پﻪ زﻳاتﻮلﻮ ،لکﻪ( :ب2ک ،3د وﻧ 3ساقﻪ ،صدف، د مﻴﻮو پﻮستکﻲ ،کاغذ ،مقﻮا ). . .د خپل3 خﻮ* 3ابتکاري شکل جﻮړ ک7ئ او پﻪ پاى ک 3کﻮﻻى شئ ﻫغﻪ رﻧگﻪ ک7ئ:
لﻪ ْکرې 'خﻪ ﻳﻮه *کل 3الﻮتﻮﻧک 3جﻮړ شﻮې ده
پﻪ کره ک 3جﻮړ شﻮى کب
تﻤرﻳﻦ
-۱جﻮړې شﻮې کُرې ﻧﻨدارې تﻪ وړاﻧدې ک7ئ. -٢د جﻮړو شﻮو کُروي شﻴاﻧﻮ پﻪ ﻫکلﻪ سره وغ8ﻳ8ئ. 18
8
لﻮست
د ډبرې د دورې ﻫﻨر آﻳا پﻮﻫ85ئ چ 3ډ4ر ﻟرغﻮﻧﻲ ﻫﻨري آثار کﻮم او پﻪ کﻮم $اى ک 3ﻣﻨ #تﻪ راغﻠﻲ دي؟ د ت5ــ8و پــﻪ دورې پــﻮرى ت7لﻲ ﻫﻨــري أثار چ 3د بشــر پــﻪ ﻻس د غاروﻧﻮ پﻪ دﻳﻮالﻮﻧﻮ ﻧقاشــﻲ شــﻮي دي ،د ډبرو پﻪ دورو پﻮرې اړه لري .د ډبرو د لرغﻮﻧﻮ اثارو لﻮم7ﻧ 9ﻧمﻮﻧ 3چ 3د ډبرو پﻪ دورو پﻮرې اړه لري د فراﻧس 3د((ﻻسکﻮ) پــﻪ غاروﻧــﻮ او د ﻫســپاﻧﻴ 3د (التامﻴرا)پــﻪ غاروﻧﻮک 3پﻴدا شﻮي دي .لﻮم7ﻧﻲ تصﻮﻳر تﻪ پاملرﻧــﻪ وک7ئ' ،ﻪ شــﻰ وﻳﻨئ؟ لطفا َ ﻫغﻪ پﻮ*ــتﻨ 3چ 3ستاســ 3پــﻪ ذﻫﻦ ک3 پﻴدا شــﻮي وواﻳئ .دوﻳــم تصﻮﻳر د ډبرو پﻪ مﻨ%ﻨــ 9دورې پــﻮرې اړه لري .پﻪ دې ﻧقاشــ 9ک 3او لﻪ ﻫغ' 3خــﻪ پﻪ مخک3 ( ۱اﻧ%ﻮر) لﻪ مﻴﻼد 'خﻪ مخک 3د ۱٠٠٠ تــر ۱٥٠٠ق م پﻪ حدودو ک 3د فراﻧســ 3د ﻻسکا پﻪ غاروﻧﻮ ک 3اﻧ%ﻮرگري ( ٢اﻧ%ﻮر) د ډبرو پﻪ مﻨ%ﻨ 9دوره ک 3د اﻳران پﻪ لرستان ک3
19
دوره ک 3کﻮم تفاوتﻮﻧﻪ وﻳﻨئ؟ اﻧســاﻧاﻧﻮ پﻪ تدرﻳجﻲ ډول پر مختگ وک ،7پﻪ بزگرۍ او مالدارۍ ﻳ3 پﻴــل وک 7د ﻫغﻮى ژوﻧد ډ4ر تغﻴﻴــر وک .7علﻮم او مختلف ﻫﻨروﻧﻪ ﻳ3 را مﻨ%تﻪ ک7ل. ٣او ٤تصﻮﻳروﻧﻮ تﻪ پاملرﻧﻪ وک7ئ: د ډبرې د ﻧﻮې دورې ﻫﻨري أثار لﻪ ﻧﻮرو دورو سره مقاﻳسﻪ ک7ئ: ( ٢تصﻮﻳــر) تﻪ پاملرﻧﻪ وک7ئ د ډبرې د دورې ﻫﻨري أثار لﻪ ﻧﻮرو دورو سر پرتلﻪ ک7ئ
( ٣اﻧ%ــﻮر) د ډبــرې د دورې اﻧ%ــﻮر شــﻮى گﻴــﻼس چــ 3د اﻳران پﻪ شــﻮش ک 3پﻪ ﻻس راغلی دی.
( ٤اﻧ%ــﻮر) د ډبــرو پﻪ ﻧــﻮې دوره ک 3د اﻧگلستان د مالزبرې پﻪ د*تﻪ ک 3لﻪ ډبرو 'خﻪ جﻮړ شﻮى دي.
تﻤرﻳﻦ
-۱کلﻪ لﻪ خپلﻮاﻧﻮ سره *کار تﻪ تللﻲ ﻳاست؟ -٢د *کار صحﻨﻪ د کﻴس 3ﻳا تمثﻴل او ﻳا د ﻧقاش 9پﻪ ډول وړاﻧدې ک7ئ. 20
9
لﻮست
رﻧگ ستاسﻮ پﻪ ﻓکر کﻪ رﻧگ ﻧﻪ واى 'ﻪ بﻪ شﻮي واى؟
پﻪ طبﻴعت ک 3ﻫر ﻳﻮ شــکل ﻳﻮ رﻧگ لري .د بشــر پﻪ ﻻس د جﻮړو شﻮو شــﻴاﻧﻮ او ﻫم د !ﻮلﻮ شــﻴاﻧﻮ لــﻪ پاره رﻧگ ﻳﻮ پــﻮښ دى$ .ﻴﻨ 3رﻧگﻮﻧﻪ پﻪ طبﻴعت ک 3ډ4ر زﻳات دي۱ .او ٢تصﻮﻳر تﻪ پام وک7ئ .اﻧســاﻧاﻧﻮ تر اوسﻪ ۱٦مﻴلﻴﻮﻧــﻪ رﻧگﻮﻧﻪ جﻮړ کــ7ي او د رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره ﻳــ 3کار ولﻲ دي. تاســ 3پخﻮا زده ک7ي دي چ 3لﻪ درو اصلﻲ رﻧگﻮﻧﻮ 'خﻪ (ژ ،74سﻮر او شــﻴﻦ آسماﻧﻲ) ب 3شــم5ره رﻧگﻮﻧﻪ جﻮړﻳدلﻰ شﻲ .دا درې رﻧگﻪ لﻪ ﻧﻮرو رﻧگﻮ 'خﻪ ﻧﻪ شﻲ جﻮړﻳدلﻰ او بﻴخﻲ خالص رﻧگﻮﻧﻪ دي.
(۱تصﻮﻳر) د طبﻴعت مختلف رﻧگﻮﻧﻪ
21
(٢تصﻮﻳر) د طﻮطﻲ رﻧگﻴﻨ 3ب2ک3
د دوو اصلﻲ رﻧگﻮﻧﻮ د ﻳﻮ $اى ﻳا ترکﻴب لﻪ املﻪ درﻳم رﻧگ جﻮړﻳ8ي. ﻻﻧدې شکل تﻪ $ﻴر شئ:
درﻳم تصﻮﻳر و گﻮرئ کﻴدﻻى شــﻲ دا ﻫر ﻳﻮ رﻧگ لﻪ ســپﻴﻦ رﻧگ ســره ترکﻴب ک7و ،تر'ﻮ شفاف او رو*اﻧﻪ شﻲ. 'لﻮرم تصﻮﻳر تﻪ و گﻮرئ. ﻫمدارﻧگﻪ کﻮﻻى شﻮ دا رﻧگﻮﻧﻪ لﻪ تﻮر رﻧگ سره ﻳﻮ$اى ﻳا ترکﻴب ک7و تر 'ﻮ تت او تﻴاره شﻲ .رﻧگﻪ مﻮاد پﻪ دوو ډلﻮ وﻳشل ک85ي .زﻳات طبﻴعﻲ رﻧگﻮﻧﻪ لﻪ معدﻧﻲ مﻮادو 'خﻪ ،لکﻪ: (د سکرو پﻮډر او د ﻻجﻮردو پﻮډر) او د و*ﻮ رﻧگﻮﻧﻪ ،لکﻪ( :د پﻴاز لﻪ پﻮ!کﻲ او د اﻧارو لﻪ پﻮ!کﻲ)'خﻪ جﻮړ84ي .مصﻨﻮعﻲ رﻧگﻮﻧﻪ لﻪ کﻴمﻴاوي مﻮادو 'خﻪ جﻮړ84ي.
(۳اﻧ%ﻮر) د اصلﻲ رﻧگﻮﻧﻮ ترکﻴب د ثاﻧﻮي رﻧگﻮﻧﻮ د ﻻستﻪ راوړلﻮ لپاره
( ٤اﻧ%ﻮر) اصلﻲ رﻧگﻮﻧﻮ تﻪ لﻪ سپﻴﻴﻦ رﻧگ سره ترکﻴب چ 3رو*اﻧﻪ رﻧگﻮﻧﻪ ﻻس تﻪ راشﻲ.
تﻤرﻳﻦ -١لﻪ دوﻳم 3درج 3رﻧگﻮﻧﻮ 'خﻪ ﻳﻮه ﻧمﻮﻧﻪ جﻮړه ک7ئ! -٢دوﻳمﻪ درجﻪ رﻧگﻮﻧﻪ دوه برخ 3ک7ئ $ﻴﻨ 3ﻳ 3رو*اﻧﻪ او $ﻴﻨﻲ ﻧﻮر تت ﻳا تﻴاره ک7ئ -٣دا ﻫر ﻳﻮ رﻧگ چ5رتﻪ او د کﻮمﻮ شﻴاﻧﻮ د رﻧگﻪ کﻮلﻮ لپاره کاروي؟ 22
10
لﻮست
ﻟﻪ ﻣ5ﻮې 'خﻪ د ډک ﻟﻮ*ﻲ ﻧﻘاشﻲ ستاس 3پﻪ شاوخﻮا ک 3د ﻧﻘاش 9ﻟپاره کﻮﻣ3 پﻪ زړه پﻮرې ﻣﻮضﻮعگاﻧ 3شتﻮن ﻟري؟
(۱تصﻮﻳر) پﻪ مختلفﻮ شکلﻮﻧﻮ او رﻧگﻮﻧﻮ مﻴﻮې چ 3ب5ل ب5ل جﻮړ*تﻮﻧﻪ پک 3لﻴدل ک85ي
23 23
ب5ل 3ب5ل 3مﻴﻮې د ﻧقاش 9لپاره *کل 3او پﻪ زړه پﻮرې مﻮضﻮعگاﻧ 3دي. د کال ﻫر فصل گﻮ* 3گﻮ* 3مﻴﻮې لري چ$ 3اﻧگ7ې ب 32او خﻮﻧدوﻧﻪ لري .د ﻫر فصل خاصﻮ مﻴﻮو تﻪ $ﻴر شئ.
د ﻫغﻮ د رﻧگ ،شکل او جﻮړ*ت پﻪ ﻫکلﻪ سره و غ8ﻳ8ئ .د کﻮم فصل م5ﻮې اﻧتخابﻮئ؟د خپل 3خﻮ* 3م5ﻮې د لﻮ*ﻲ پﻪ د ﻧﻨﻪ ک 3اﻧ%ﻮر ک7ئ. کﻮ*) وک7ئ چ 3م5ﻮې او لﻮ*ﻲ ﻳ 3لﻮى و باسئ او ﻫم غال ،9م5ز او. . . چ 3م5ﻮه پرې اﻳ 3+ده ،ﻫغﻪ ﻫم رسامﻲ ک7ئ .پﻪ ډ4ر $ﻴر او غﻮر ﻳ 3رﻧگﻪ ک7ئ.
( ٢تصﻮﻳر) پﻪ مﻨﻲ ک 3کﻮم 3م5ﻮې رسﻴ8ي؟
( ٣تصﻮﻳر) د تﻮتاﻧﻮ رﻧگ ،شکل او جﻮړ*ت تﻪ پاملرﻧﻪ وک7ئ دا م5ﻮې پﻪ کﻮم فصل پﻮرې اړه لري؟
( ٤تصﻮﻳر) پﻪ کﻮم فصل ک 3مﻮ م5ﻮې د وﻧﻮ پﻪ *اخﻮﻧﻮ ک 3لﻴدلﻲ دي؟
تﻤرﻳﻦ: د خپل 3خﻮ* 3مﻴﻮې پﻪ ﻳﻮې پا 31کاغذ ک 3اﻧ%ﻮر او بﻴا ﻳ 3رﻧگﻪ ک7ئ.
24
11
لﻮست
د بﻴـــﻦ اﻟﻨﻬرﻳـــﻦ ،اﻳـــران او ﻟرغﻮﻧـــﻲ ﻣصر ﻫﻨروﻧﻪ پﻮﻫ85ئ چ 3زﻳگﻮرات 'ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟
( -۱تصﻮﻳر)زﻳگﻮرات(زﻳگﻮرات اور) پــﻪ بﻴــﻦ الﻨﻬرﻳــﻦ کــ ٢۱٠٠ 3کالﻪ لﻪ مﻴﻼد 'خﻪ مخک3
25
د بﻴﻦ الﻨﻬرﻳﻦ ﻫﻨر :د بﻴﻦ الﻨﻬرﻳﻦ تمدن ســﻮمري ،اکدي ،بابلﻲ او أشــﻮري قﻮمﻮﻧﻮ د دجل 3او فرات رودوﻧﻮ پﻪ مﻴﻨ #ک 3مﻨ #تﻪ راوړ .دوى لﻪ خامﻮخ+تﻮ 'خــﻪ د عبــادت لپاره لﻮﻳ 3او 'ــﻮ پﻮړﻳزې وداﻧ 9جﻮړولــ 3چ 3ﻫغﻪ ﻳ 3د زﻳگﻮرات پﻪ ﻧامﻪ ﻳادول 3چ 3لﻮم7ى تصﻮﻳر د زﻳگﻮرات ﻳﻮه ﻧمﻮﻧﻪ را*ﻴﻲ. د اﻳــران ﻫﻨر:د اﻳران ﻫﻨر لﻪ اســﻼم 'خﻪ مخک 3پﻪ دوو برخﻮ وﻳشــل شــﻮی دى .لﻮمــ7ۍ برخﻪ ﻳــ 3د أرﻳاﻳاﻧﻮ لــﻪ دورې 'خﻪ مخک 3أثار د((ســلﻴک)، ((مارلﻴک))او((شــﻮش)) پــﻪ مﻨطقﻮ ک 3چ 3پﻪ اﻳران کــ 3واقع دي ،ﻻس تﻪ
راغلﻲ دي .دوﻳمﻪ برخﻪ ﻳ 3د أرﻳاﻳاﻧﻮ دوره ده چ 3ډ4ر مﻬم او ارز*تﻨاک اثر ﻳ((3تخت جمشﻴد)) دى .دوﻳم تصﻮﻳر تﻪ پام وک7ئ. د لرغﻮﻧــﻲ مصــر ﻫﻨر :د مصر لــﻮى تمدن د ﻧﻴل د درﻳــاب پﻪ 'ﻨ6و کــ 3مﻨ #تﻪ راغلی دى .پﻪ لرغﻮﻧﻲ مصر ک 3ډﻳرمﻬم أثار د فرعﻮن پﻪ مقبرو پﻮرې ت7ل 3وداﻧ 9دي پﻪ مصر ک 3تابﻮتﻮﻧﻪ او زﻳات 3مجسم 3د فرعﻮن او د ملکﻮ پﻪ شــکل جﻮړې شﻮي دي. د مصر پﻪ قبروﻧﻮ ک 3د ژوﻧداﻧﻪ صحﻨ ،3د غم دودوﻧﻪ ،د جﻨگ صحﻨ* ،3کار او د کرکﻴل3 ﻧقاش 9شﻮي دي .درﻳم تصﻮﻳر تﻪ وگﻮرئ.
(٢تصﻮﻳــر) د تخت جمشــﻴد دورﻧﻨﻮتﻮ دروازه لﻪ مﻴﻼد ن ٥٠٠کالﻪ مخک3
(٣تصﻮﻳر) د مصر اﻫرامﻮﻧﻪ »دجﻴﻨره اﻫرامﻮﻧﻪ« د مﻴﻼد ﻧﻪ ٢٥٠٠کالﻪ مخک.3
تمرﻳن
-۱پﻪ پخﻮاﻧﻴﻮ زماﻧﻮ ک 3ﻳ 3لﻮﻳ 3وداﻧ' 9ﻪ ډول جﻮړول3؟ د ﻫغ 3د جﻮړولﻮ طرﻳق 3پﻪ ﻳاد اﻧ%ﻮر ک7ئ! -٢ستاس 3پﻪ فکر ول 3ډﻳرې مﻬم 3وداﻧ 9پﻪ مصر ک 3د فرعﻮﻧﻴاﻧﻮ مقبرې دي؟ 26
12
لﻮست
ﻟﻪ رس (ﻣکﻦ)خ"' 3خﻪ د حجﻤﻮﻧﻮ جﻮړول پﻮﻫ85ئ چ 3ستاس 3پﻪ شاوخﻮا ک 3کﻮم حجﻤﻮﻧﻪ شتﻪ دي؟ خلــک لــﻪ ب5لﻮ ب5لﻮ مــﻮادو 'خﻪ ،لکﻪ :خ"ﻪ ،گچ ،لرگﻲ ،فلز ،شﻴشــﻪ او . . . . $ﻴﻨ 3حجمﻮﻧﻪ ﻳا *کلﻲ ﻻسﻲ کاروﻧﻪ جﻮړوي .رس خ"ﻪ د سرې خاورې او اوبﻮ لﻪ مخلﻮط ک5دو 'خﻪ جﻮړ84ي .خ"ﻪ داســ 3ﻳﻮه ماده ده چ 3د مختلفﻮ حجمﻮﻧﻮ د جﻮړولﻮ لپاره مﻨاسبﻪ ده .تاس 3ﻫم کﻮﻻى شئ چ 3لﻪ جﻮړې شﻮې خ"' 3خﻪ (خﻮ چ 3پﻪ ﻻس پﻮرې وﻧﻪ ﻧ+ــلﻲ) د خپل 3خﻮ*ــ 3حجم جﻮړ ک7ئ .کﻪ جﻮړه شﻮې خ"ﻪ مﻮجﻮده ﻧﻪ وي ،ﻧﻮ د کار لﻪ سرتﻪ رسﻮلﻮ 'خﻪ ﻳﻮه ورځ مخک ،3د رس خاوره لﻪ غلب5ل (پروﻳزي) 'خﻪ و باســئ او ل8ې او بﻪ پﻪ ک 3واچﻮئ چ 3د خ"3 شــکل غﻮره ک7ي او بﻴا ﻳ 3پﻪ ســﻮکﻮﻧﻮ *ﻪ ووﻫئ چ 3خ"ﻪ د کار کﻮلﻮ لپاره تﻴاره (۱تصﻮﻳر) دخ"ﻮ اخ+ل
27
شﻲ .وروستﻪ بﻴا ﻫغﻪ پﻪ پﻼستﻴکﻲ ک(ﻮړه ک 3واچﻮئ چ 3وچﻪ ﻧﻪ شﻲ .د کار د پﻴل لپاره لﻮم7ى د خپل 3خﻮ*ــ 3مﻮضﻮع اﻧتخاب ک7ئ .بﻴا پﻪ ﻻس باﻧدې خ"3 تﻪ ب2ﻪ ﻳا شــکل ورک7ئ او ﻫغﻪ 'ﻪ چ 3غﻮاړئ ،جﻮړ ﻳ 3ک7ئ .وروســتﻪ لﻪ ﻫغ3 چ 3ستاســ 3حجم جﻮړ شــﻮ ،د پخﻮلﻮ لپاره ﻳ 3د تﻮدو* 3پﻪ کﻮره ک 3ک+ﻴ8دئ چ 3پﻮخ شﻲ.
(٢تصﻮﻳر) د خ" 3داﻳروي کﻮل
(٣تصﻮﻳر) د خ" 3لﻪ غﻮﻧ6اړي 'خﻪ د حجم جﻮړول
( ٤تصﻮﻳر)غﻮﻧ6اړي تﻪ ب2ﻪ ورکﻮل
تﻤرﻳﻦ: خپلﻪ خﻮ*ﻪ ک7ې مﻮضﻮع ،لکﻪ :کﻮرﻧﻲ 'اروي ﻳا کﻮم بل شﻰ لﻪ خ"' 3خﻪ جﻮړ ک7ئ!
28
13
لﻮست
د خپﻠ 3خﻮ* 3د ﻓصﻞ ﻧﻘاشﻲ تاس 3د کال کﻮم ﻓصﻞ خﻮ*ﻮئ؟ د دې ﻓصﻞ *کﻼوې پﻪ خپﻠﻮ ﻧﻘاشﻴﻮ ک3 'ﻪ ډول *کاره کﻮﻻى شئ؟ د کال ﻫر فصل خپل$ 3اﻧگ7ې *کﻼوې لري .د پسرلﻲ مﻮسم شﻴﻦ والﻰ او تازه گﻲ ،لﻪ گﻼﻧﻮ او غﻮ!ﻴﻮ 'خﻪ د وﻧﻮ ډک *اخﻮﻧﻪ ،ﻧرم او مﻼﻳم پسرلﻨﻲ بادوﻧﻪ ،پسرلﻨﻲ باراﻧﻮﻧﻪ ،د الﻮتﻮﻧکﻮ د $الﻮ جﻮړوﻧﻪ لﻪ $اﻧﻪ سره لري .د ﻧقاش 9لپاره د پسرلﻲ د مﻮسم لﻪ مﻮضﻮعگاﻧﻮ 'خﻪ گ"ﻪ اخﻴستﻼى شﻮ .د اوړي د لمر $ل5دوﻧک 3سترگﻪ ،دغﻨمﻮ زرﻳﻦ ک+تﻮﻧﻪ ،مﻴﻮه لروﻧک 3وﻧ ،3اوږدې ور 3$او پﻪ اوبﻮ ک 3ﻻمبل راﻳادوي .د مﻨﻲ مﻮسم مﻼﻳم بادوﻧﻪ ،د وﻧﻮ رﻧگﻴﻨ 3پا ،31ﻧرم باراﻧﻮﻧﻪ او د الﻮتﻮﻧکﻮ کﻮچ5دل لﻪ $اﻧﻪ سره لري .د ژمﻲ مﻮسم سپﻴﻨ 3واورې، ساړه بادوﻧﻪ ،د واورې ډک* 3کل 3مﻨظرې ،پﻪ واورو ک 3د الﻮتﻮﻧکﻮ
( ۱تصﻮﻳر) پسرلﻨﻰ رﻧگ پﻪ رﻧگ غﻮ!9
29
( ٢تصﻮﻳر)پﻪ اوړي ک 3د گلﻮ ډک 3د*ت$ 3اﻧگ7ې *کﻼ لري
او 'اروﻳﻮ د پ+ﻮ پلﻮﻧﻪ ،د وﻧﻮ ﻻﻧده او تش *اخﻮﻧﻪ ،خ 7بخﻦ او بﻨفش أسمان زمﻮږ پﻪ ذﻫﻦ ک 3ژوﻧدى کﻮي .د ﻫر فصل $اﻧگ7تﻴاوو تﻪ پﻪ ډ4ر غﻮر او دقت پاملرﻧﻪ وک7ئ او د ﻫغﻮى پﻪ ﻫکلﻪ سره وغ848ئ .ﻫر ﻳﻮ فصل پﻪ کﻮمﻮ شکلﻮﻧﻮ او رﻧگﻮﻧﻮ *ﻮدﻻى شئ؟
( ٣تصﻮﻳر) د مﻨﻲ پﻪ مﻮسم ک 3د وﻧﻮ رﻧگ پﻪ رﻧگ پا31
(٤تصﻮﻳر) واوره ،کﻨگل ،سپﻴﻦ رﻧگ ،ساړه . . . . ،پﻪ ژمﻲ ک3
تﻤرﻳﻦ: -۱تاس 3د خپل 3خﻮ*ﻰ فصل اﻧ%ﻮر ک7ئ. -٢د ﻫر فصل رﻧگﻮﻧﻪ سره پرتلﻪ ک7ئ.
30
14
لﻮست
د رس ﻟﻪ خ"' 3خﻪ د گﻮتﻮ د ﻓشار پﻪ طرﻳﻘﻪ د حجﻤﻮﻧﻮ جﻮړول تر اوسﻪ ﻣﻮ پﻪ ﻻس کﻮم ﻟﻮ*ﻰ جﻮړ ک7ى دى؟
( -۱تصﻮﻳر) د خمﻴره شﻮې خ" 3غﻮﻧ6اري
31
د خ"ﻴﻦ حجم د جﻮړ4دو ډ4رې ساده ﻻرې چارې د گﻮتﻮ او فشار طرﻳقﻪ ده .پﻪ دې طرﻳق 3کﻮﻻى شــﻮ چ 3ب5ﻼب5ل حجمﻮﻧﻪ جﻮړ ک7و ،لکﻪ :کاسﻪ ،غاب، پﻴالﻪ او گﻼن پﻪ دې طرﻳقﻪ تﻴارې شﻮې خ" 3تﻪ باﻳد *ﻪ فشار ورک 7شﻲ.
ﻫغﻪ باﻳد د غﻮﻧ6اري پﻪ ب2ﻪ جﻮړه شــﻲ او بﻴا ﻫغﻪ د ﻻس پﻪ ورغﻮي ک 3ک+ﻴ8دئ او د بل ﻻس پﻪ گﻮتﻮ ﻫغﻪ ژوره ک7ئ .د خپل خﻮښ شــﻮې شــکل پﻪ '5ر ﻳــ 3جﻮړ کــ7ئ .ﻫر 'ﻮمــره چ 3د ﻫغ' 3ﻨ6ې *ــکل 3جﻮړې ک7ئ پﻪ ﻫغﻪ اﻧدازه *کلﻲ ک85ي .د دې لپاره چــ 3خ"ﻪ وچﻪ ﻧﻪ شــﻲ ،ل8ې اوبــﻪ ورزﻳات3 ک7ئ .لﻪ ﻫغ 3وروســتﻪ چ 3ستاســ 3لﻮ*ﻲ جﻮړ شﻮ ،د مختلفﻮ وسﻴلﻮ پﻪ واسطﻪ ،لکﻪ: (د خــﻮد کار قلم پﻮښ او قفلﻲ ســتﻦ ). . . فشــار ورک7ئ ،تر'ﻮ پﻪ ک 3ب5ﻼب5ل ﻧقشﻮﻧﻪ جﻮړ او لﻮ*ﻲ *کلﻲ شﻲ.
( ٣تصﻮﻳر) د کاسﻰ 'ﻨ6و تﻪ شکل ورکﻮل
(٤تصﻮﻳر) د کلﻮلﻰ ژورول
(٢تصﻮﻳر) د کاسﻲ دﻳﻮالﻮﻧﻮ تﻪ شکل ورکﻮل
تﻤرﻳﻦ -۱پﻪ خپلﻪ خﻮ*ﻪ ﻳﻮه کاسﻪ ،غاب ،پﻴالﻪ او ﻳا گﻼن جﻮړ ک7ئ. -٢د شتﻮ مﻮادو پﻪ مرستﻪ لﻮ*ﻲ ﻧقاشﻲ ک7ئ. 32
15
لﻮست
د ﻟرغﻮﻧـــﻲ ﻫﻨـــد ،ﻟرغﻮﻧـــﻲ چﻴـــﻦ او جاپان ﻫﻨروﻧﻪ تر اوسﻪ ﻣﻮ د ﻫﻨد او ﻟرغﻮﻧﻲ چﻴﻦ د ﻫﻨروﻧﻮ پﻪ اړه 'ﻪ ﻓکر ک7ی دى؟ د لرغ و
هند هرن د لرغﻮﻧﻲ ﻫﻨــد پﻪ ﻫﻨري أثارو کــ 3د معبد وداﻧ،9
مجســمﻪ جﻮړوﻧﻪ ،پﻪ تﻴ8و ک 3تﻮږل شــﻮي رﻳلﻴف ﻧقشﻮﻧﻪ او ﻧقاش 9شامل3 دي چ 3پﻪ بﻮداﻳﻲ او ﻫﻨدوﻳﻲ دﻳﻨﻮﻧﻮ پﻮرې اړه لري .د ﻫﻨدواﻧﻮ پﻪ معبدوﻧﻮ ک ،3معماري او مجسمﻪ جﻮړوﻧ 3سره ت7لﻲ دي او ﻳﻮ لﻪ بلﻪ ﻧﻪ شل5دوﻧک 3اړﻳک 3لري .د بﻮداﻳﻲ دﻳﻦ ډﻳرې لﻮﻳ3 لﻮﻳ 3ﻧقاشــ 9او مجســم 3پﻪ ﻫﻨد ک 3شتﻪ دي .لﻮم7ى تصﻮﻳر د ﻫﻨدواﻧﻮ د ﻫﻨري اثارو *کارﻧدوﻳﻲ کﻮي.
د لرغ و چ
هرن د چﻴﻦ خطاطﻲ او ﻧقاشــﻲ
پــﻪ !ﻮلــﻪ ﻧ7ۍ کــ 3زﻳات شــﻬرت لــري .چﻴﻨاﻳاﻧﻮ د خطاطــ 9او ﻧقاشــ 9لپــاره لﻪ ﻳﻮ ډول روش او وســﻴلﻮ 'خــﻪ کار اخلﻲ .ﻫغﻮى د طبﻴعت پﻪ ﻫکلﻪ د مختلفﻮ مﻮضــﻮع گاﻧﻮ پــﻪ اړه خپل ذﻫﻨــﻲ او خﻴالﻲ اﻧ%ﻮروﻧﻪ
33
(۱تصﻮﻳر)د خاجﻮراﻫﻮ معبد(خاجﻮراﻫﻮ)پﻪ ﻫﻨد ک.3 د ﻫﻨدواﻧﻮ پﻪ معبدوﻧﻮ ک 3مجسم 3د معمارﻳﻮ پﻪ د4ﻮالﻮﻧﻮ او مﻨاروﻧﻮ باﻧدې جﻮړ84ي.
د بــرس قلــم او رﻧگ پﻪ مرســتﻪ د کاغذ پر مخ ﻳا پﻪ ورﻳ+مﻮ باﻧدې اﻧ%ﻮرول .پﻪ چﻴﻨﻲ ﻧقاش 9ک 3د اشغال شﻮې فضا او خالﻲ فضا ترمﻨ$ #اﻧگ7ى ارتباط او ﻫمدارﻧگﻪ د خط او ﻧقاش 9ترمﻨ #د *کﻼ اړﻳکﻪ وجﻮد لري. د بﻮداﻳﻲ ﻫﻨرد مجســم 3جﻮړوﻧ 3او ﻧقاشﻴﻮ زﻳات 3ﻧمﻮﻧ 3او پﻪ $اﻧگ7ي ډول د بﻮدا لﻮﻳ3 مجســم 3پــﻪ چﻴﻦ ک 3ﻻ تر اوســﻪ پر$اى پاتــ 3دي .چﻴﻦ د چﻴﻨﻲ لﻮ*ــﻮ پﻪ جﻮړولﻮ، *کﻼ او ظرافت ک 3ﻧ7ﻳﻮال شﻬرت لري .د چﻴﻦ ﻫﻨر تﻪ پﻪ دوﻳم تصﻮﻳر ک 3پاملرﻧﻪ وک7ئ: د جاپ ان هرن د لرغﻮﻧــﻲ جاپان ﻫﻨر د چﻴﻦ لﻪ ﻫﻨــر 'خﻪ خپلﻪ ﻻر مﻮﻧدلــ 3ده .د طبﻴعت مﻨظــرې ،گلﻮﻧﻪ ،الﻮتﻮﻧکﻲ ،اﻧســاﻧان ،د ژوﻧداﻧﻪ صحﻨــ 3او جاپاﻧــﻲ طراحﻲ شــﻮي داســتاﻧﻮﻧﻪ ﻧ7ﻳﻮال شــﻬرت لري .پﻪ جاپاﻧﻲ ﻧقاش 9ک 3رﻧگﻮﻧﻪ $لﻨد دي او طبﻴعت پﻪ *کﻼﻳﻴز ډول *ﻮدل شﻮى دى .جاپاﻧﻴاﻧﻮ د چﻴﻦ طﻮماري ﻧقاشﻲ (پر لﻪ پس )3د ژوﻧداﻧﻪ د صحﻨﻮ د *کاره کﻮلﻮ لپاره کارولﻪ او طﻮماري ﻧقاشــ 9ﻳ 3د پ+5ﻮ د *ﻮولﻮ لپاره پﻪ 'ﻮ برخﻮ ووﻳشــلﻪ .پﻪ درﻳم تصﻮﻳر ک 3د جاپان د ﻧقاش9 ﻧمﻮﻧ 3وﻳﻨئ.
(٢تصﻮﻳر)د چﻴﻦ ﻫﻨر ،د ﻧﻴلﻮفراتﻰ گل چ3 د (ﻳﻮن شــﻮپﻨگ) اثــر دى او پﻪ ﻻس اﻧ%ﻮر شﻮى دى.
( ٣تصﻮﻳــر) د جاپان ﻫﻨــر د(لﻮى مﻮج پﻪ ﻧــﻮم ﻳاد4ــ8ي او د ((ﻫﻮکﻮســاى))کرا وور جاپاﻧﻲ ،د(تﻮکﻮ کاواى دوره ۱٩٠٠م)
تﻤرﻳﻦ: -۱د چﻴﻦ ،ﻫﻨد او جاپان پﻪ ﻫﻨروﻧﻮ ک 3کﻮم$ 3اﻧگ7تﻴاوې وجﻮد لري؟ -٢پﻪ ﻳﻮه اخباري ﻧازک کاغذ باﻧدې د خپل 3خﻮ* 3مﻮضﻮع اﻧ%ﻮر ک7ئ او ﻳﻮه طﻮماري ﻧقاشﻲ جﻮړه ک7ئ. 34
16
لﻮست
جﻮړ*ت ﻳا باﻓت ﻟﻪ رﻧگ پرتﻪ ﻧﻮر کﻮم شﻴان د سطح 3پﻪ شﻴاﻧﻮ او ﻣﻮجﻮداتﻮ ک 3وﻳﻨئ؟ جﻮړ*ت د پدﻳدو ظاﻫري پﻮ*) دى چ 3کلﻪ ﻳﻮازې د لﻴدﻧ 3وي او بصري ارز*ت لري .لﻮم7ي تصﻮﻳر تﻪ پام وک7ئ .کلﻪ پﻪ ﻻس وﻫلﻮ ﻫم احساسﻴ8ي او بصري ﻻمسﻪ ﻳ 3ارز*ت لري .دوﻳم تصﻮﻳر تﻪ وگﻮرئ. جﻮړ*تﻮﻧﻪ پﻪ دوو طبﻴعﻲ او مصﻨﻮعﻲ ډلﻮ وﻳشل ک85ي .طبﻴعﻲ ﻳ 3ﻫغﻪ دي چ 3پﻪ زﻳاتﻪ اﻧدازه تﻨﻮع لري ،لکﻪ :د م5ﻮو پﻮستکﻲ ،د حﻴﻮاﻧاتﻮ پﻮستکﻲ ،د مارﻧﻮ پﻮستکﻲ د وﻧﻮ دتﻨ 3پﻮستکﻲ او . . . . . . . . . . چ 3ﻫر ﻳﻮ ﻳ 3خاص$ 3اﻧگ7تﻴاوې لري .مصﻨﻮعﻲ ﻳ 3اﻧساﻧان لﻪ مختلفﻮ مﻮادو 'خﻪ ﻻس تﻪ راوړي.
( -۱تصﻮﻳر) د پتﻨگ وزروﻧﻪ او بدن دى چ 3بصري دي او د لمس کﻮلﻮ پﻪ وخت ک 3ﻳ 3ژور تﻴاوې ﻧﻪ احساس ک85ي.
35
( -٢تصﻮﻳر) د الﻮتﻮﻧکﻲ د ب2کﻮ پﻪ لمس سربﻴره د بافت ﻳﻮه ﻧﻮې تجربﻪ احساسﻮو.
د جﻮړ*تﻮﻧﻮ پﻪ لﻴدﻧﻮ درک کﻮو ،پﻪ لمس کﻮلﻮ ﻳ 3خپل درک بشپ7و .د لﻮم7ۍ ﻧمﻮﻧ 3پﻪ لمس کﻮلﻮ زمﻮږ پﻪ ذﻫﻦ کﻮم ﻧﻮى درک ﻧﻪ اضافﻪ ک85ي، لکﻪ :د مرمرو د تﻴ8و پﻪ ﻧقاشﻴﻮ ﻻس وﻫل .اما پﻪ بصري -ﻻمسﻪ جﻮړ*تﻮﻧﻮ ک 3دلﻴدلﻮ لﻪ پلﻮه بافت تﻪ متﻮجﻪ ک85و او ﻫم د لمس کﻮلﻮ پﻪ وخت ک 3ﻧﻮى احساس را تﻪ پﻴدا ک85ي ،لکﻪ :د ﻳﻮه الﻮتﻮﻧکﻲ پﻪ بدن ﻻس ت5رول.
( ٣تصﻮﻳر) د ﻧرمﻮ او زﻳ8و بدﻧﻮﻧﻮ ډولﻮﻧﻪ د پا1ﻮ او تﻨ 3پﻪ لمس کﻮلﻮ تجربﻪ کﻮﻻى شﻮ.
( ٤تصﻮﻳر) د اﻧاﻧاس پﻪ م5ﻮه ک 3ژور والﻲ تﻪ پاملرﻧﻪ وک7ئ .لمس کﻮل ﻳ 3کﻮم احساس را پاروي؟
( ٥تصﻮﻳر) د مرمرو د تﻴ8و بافت چ 3ﻳﻮازې پﻪ لﻴدلﻮ درک ک85ي.
تﻤرﻳﻦ: -۱پﻪ خپل شاوخﻮا ک 3مصﻨﻮعﻲ او طبﻴعﻲ جﻮړ*تﻮﻧﻪ پﻴدا او ﻫغﻪ لمس ک7ئ او د دې تجرب 3پﻪ ﻫکلﻪ سره وغ8ﻳ8ئ.
36
17
لﻮست
د خ"ﻮ د حجﻤﻮﻧﻮ رﻧگﻮل پﻪ کﻮﻣﻮ طرﻳﻘﻮ کﻮﻻى شئ د خ"ﻮ حجﻤﻮﻧﻪ *کﻠﻲ ک7ئ؟
( -۱تصﻮﻳر)سفالﻰ ﻧقاشﻲ شﻮى حجم
37
د خ"ﻮ پﻪ حجمﻮﻧﻮ باﻧدې د ﻧقشــﻮﻧﻮ پﻪ جﻮړولﻮ ســرب5ره د حجمﻮﻧﻮ د *کﻼ لپاره ﻳﻮه ﻻره د ﻫغ 3رﻧگﻪ کﻮل دي .لﻪ رﻧگﻪ کﻮلﻮ 'خﻪ مخک 3باﻳد لﻮ*ﻰ وچ شﻮى وي .پﻪ ب5لﻮ ب5لﻮ مﻮادو ،لکﻪ :گﻴاﻫﻲ رﻧگﻮﻧﻪ (زردچﻮبﻪ) ،معدﻧﻲ رﻧگﻮﻧﻪ لکﻪ (ﻻجﻮرد)چ 3لﻪ سرﻳ+ﻮ سره گ 6شﻮي وي ،پﻼستﻴکﻲ رﻧگﻮﻧﻪ او ﻳا اوبلﻦ
رﻧگﻮﻧﻪ کﻪ ولرئ ،خپل خ"ﻴﻦ حجمﻮﻧﻪ پرې رﻧگ ک7ئ .کﻮﻻى شــئ دا رﻧگﻮﻧﻪ پﻪ خپلﻪ خﻮ*ــﻪ ډ4ر رقﻴق (رﻧگ لﻪ زﻳاتﻮ اوبﻮ ســره مخلﻮط)او ﻳا غلﻴظ (رﻧگ لﻪ کمﻮ اوبﻮ ســره) مخلــﻮط ک7ئ .د دې لپاره چ 3رﻧگﻮﻧﻪ را1ــﻪ شــﻲ ،ﻧﻮ لــﻪ رﻧگﻪ کﻮلﻮ مخک 3ﻳ 3پﻪ ســپﻴﻦ رﻧــگ رﻧگﻪ ک7ئ او وروســتﻪ ﻳ 3د خپل 3خﻮ*ــ 3پﻪ رﻧگﻮﻧﻮ رﻧگﻪ ک7ئ .کلﻪ چ 3رﻧگﻮﻧﻪ وچ شﻮل ،ﻧﻮ بﻴا وارﻧس پرې ومﻮ*ئ ،تر 'ﻮ رﻧگﻮﻧﻪ ثابت پات 3شﻲ او خپلﻪ *کﻼ لﻪ ﻻسﻪ ور ﻧﻪ ک7ي.
( -٢تصﻮﻳر) د رﻧگﻮلﻮ مرحلﻪ
( -٣تصﻮﻳر) دا لﻮ*ﻲ پﻪ داﻳروي شکل پﻪ اوبلﻨﻮ رﻧگﻮ رﻧگﻪ شﻮي د ي
( ٤تصﻮﻳر) دا لﻮ*ﻲ لﻪ 'ﻨ6و 'خﻪ د کاس 3مﻨ%ﻨ 9برخ 3تﻪ پﻪ اوبلﻨﻮ رﻧگﻮﻧﻮ رﻧگﻪ شﻮي دي.
تﻤرﻳﻦ: لﻪ خ"ﻮ 'خﻪ پﻪ خپلﻪ خﻮ*ﻪ ﻳﻮ حجم جﻮړ ک7ئ.
38
18
لﻮست
د ﻟرغﻮﻧﻲ ﻳﻮﻧان او ﻟرغﻮﻧﻲ روم ﻫﻨروﻧﻪ د ﻟرغﻮﻧﻲ ﻳﻮﻧان او روم ﻫﻨروﻧﻪ د ﻧﻮرو ﻫ5ﻮادوﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻨروﻧﻮ سره 'ﻪ تﻮ پﻴر ﻟري؟
( -۱تصﻮﻳر) د اکرو4ﻮلﻴس معبد د ﻳﻮﻧان پﻪ اتﻦ ک ٤٥٠ 3ق م
39
د لرغﻮﻧــﻲ ﻳﻮﻧان ﻫﻨر :ﻳﻮﻧاﻧﻴاﻧﻮ د ورتﻪ والﻲ ﻳا شــباﻫت د ﻫﻨر لﻮم7ﻧ 9ﻧمﻮﻧﻪ لﻪ طبﻴعت 'خﻪ پﻪ ﻻس راوړه .د ﻳﻮﻧان ډ4ر مﻬم أثار اﻧســاﻧﻲ مجســم ،3د معمــارۍ وداﻧ ،9د ﻳﻮالﻲ ﻧقاشــ ،9او ﻧقش لروﻧکﻲ گلداﻧﻮﻧــﻪ دي .د ﻳﻮﻧان دﻳﻮالﻲ ﻧقاشــ 9او مجســم 3لﻪ مﻨ%ﻪ تللﻲ دي .د ﻳﻮﻧان ﻫﻨرمﻨدان پﻪ ﻧقاشــ9 او مجســمﻪ جﻮړولــﻮ کــ 3د اﻧســان د بدن پــﻪ جﻮړولﻮ ک 3لﻪ ډﻳرو *ــکلﻮ
تﻨاسبﻮﻧﻮ'خﻪ استفاده کﻮي. لﻮم7ى تصﻮﻳر د ﻳﻮﻧــان د معمارۍ ﻧمﻮﻧﻪ ده. دلرغﻮﻧﻲ روم ﻫﻨر:د لرغﻮﻧﻲ روم مجســم3 او ﻧقاشــﻲ د ﻳﻮﻧان لﻪ ﻫﻨــري أثارو 'خﻪ کاپﻲ شــﻮي دي او د روم ﻫﻨــر د ﻳﻮﻧان لﻪ ﻫﻨر 'خﻪ رﻳ+ــ 3اخلﻲ .رومﻴــان د ﻳﻮﻧاﻧﻴاﻧﻮ پﻪ شــان لﻪ طبﻴعت 'خﻪ تقلﻴد کﻮي .ﻫغﻮى پﻪ ﻧ7ۍ ک3 د لﻮم7ي $ل لپاره پﻪ ﻧقاش 9او مجسمﻪ ک 3د ورتﻪ والﻲ ﻳا شــباﻫت ﻫ( 3ک7ي دي .پﻪ روم ک 3د لﻮﻳﻮ وداﻧﻴﻮ جﻮړول پﻴل شﻮل. رومﻴاﻧﻮ پﻪ د4ﻮالﻲ ﻧقاشﻴﻮ او مﻮزائﻴک ک( 3د وړو او رﻧگﻪ پارچﻮ د 'ﻨگ پــﻪ 'ﻨگ اﻳ+ــﻮدلﻮ 'خﻪ چ 3پــﻪ د4ﻮالﻮﻧﻮ ،چتﻮﻧــﻮ او د $مک 3پﻪ مخ لگﻮل ک85ي) د وداﻧﻴﻮ د *ــکﻼ لپاره گ"ﻪ اخﻴســتلﻪ ٢ .او ٣تصﻮﻳروﻧﻪ د لرغﻮﻧﻲ روم لﻪ ﻫﻨر 'خﻪ اﻧتخاب شﻮي دي.
( ٢تصﻮﻳــر) د4ﻮالﻲ ﻧقاشــﻲ پﻪ روم ک3 ٥٠م کال
( ٣تصﻮﻳر) پﻪ مﻮزائﻴک جﻮړ شﻮی دى د (ﻧبرد اﻳسﻮس) رومﻲ کاپﻲ لﻪ ﻳﻮﻧاﻧﻲ مﻮزائﻴک 'خﻪ د مرمر لﻪ جﻨس 'خﻪ تارﻳخ ۱٠٠م
تﻤرﻳﻦ کﻪ وغﻮاړئ خپلﻪ ﻧقاشﻲ د مﻮزائﻴک پﻪ ډول سرتﻪ ورسﻮئ باﻳد کﻮم کاروﻧﻪ تر سره ک7ئ؟ 40
19
لﻮست د ب5ﻠﻮ ب5ﻠﻮ سﻴﻤﻲ حجﻤﻮﻧﻮ جﻮړول تاس 3تر اوسﻪ کبان او اﻟﻮتﻮﻧکﻲ ﻟﻴدﻟﻲ دي؟ د کب او اﻟﻮتﻮﻧکﻲ د جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره 'ﻪ کﻮئ؟ 'ﻨ/ﻪ ﻳ 3جﻮړوﻻى شئ؟ خپل 3خﻮ* 3شﻮې ﻧمﻮﻧ 3تﻪ پﻪ غﻮر او دقت وگﻮرئ او ﻳا د ﻫغ 3عکس وگﻮرئ .د ﻫغ 3شکل ،اﻧدازه ،تﻨاسب او . . .خپل ذﻫﻦ تﻪ وسپارئ. وروستﻪ د ﻫغ 3پﻪ جﻮړولﻮ ک 3د سﻴمﻲ کُرې لﻪ مﻴتﻮد 'خﻪ گ"ﻪ واخلئ. سﻴم پﻪ ﻳﻮولس ساﻧتﻲ متره لرگﻲ باﻧدې تاو ک7ئ او ﻳﻮه وړه سﻴمﻲ کُره
( ۱تصﻮﻳر)
41
جﻮړه ک7ئ .پﻪ دقت سره ﻫغﻪ شکل چ 3ستاس 3پﻪ ذﻫﻦ ک 3دى ،پرې
اضافﻪ ک7ئ .تر'ﻮ ﻫغﻪ شکل چ 3غﻮاړئ ،جﻮړ شﻲ .جﻮړ شﻮى کب او ﻳا الﻮتﻮﻧکﻰ پﻪ ﻫغﻪ وسﻴلﻪ بشپ 7ک7ئ چ 3لرئ ﻳ .3د مثال پﻪ تﻮگﻪ د سترگﻮ لپاره ﻳ 3د م5ﻮو د زړي (خستﻪ) او د وزرو د جﻮړ4دو لپاره لﻪ طبﻴعﻲ ب2کﻮ 'خﻪ گ"ﻪ واخلئ پﻪ پاى ک 3ﻳا !ﻮل ﻻسﻲ کار او ﻳا د ﻫغﻪ $ﻴﻨ 3برخ 3رﻧگﻪ ک7ئ.
( ٢تصﻮﻳر) تکمﻴل شﻮى پتﻨگ
( -٣تصﻮﻳر) سﻴمﻲ کُرې تﻪ د کب شکل ورک7ئ.
( ٤تصﻮﻳر) سترگ 3او لک 9ورسره وصل ک7ئ
تﻤرﻳﻦ -۱خپل کاروﻧﻪ د ﻧﻮرو د ﻧﻨدارې لپاره ک+ﻴ8دئ او پﻪ ﻫکلﻪ ﻳ 3خبرې وک7ئ.
42
20
لﻮست
د ﻣسﻴحﻴت ﻫﻨر د ﻣسﻴحﻲ ﻫﻨر پﻪ ﻫکﻠﻪ 'ﻪ پﻮﻫ85ئ؟ د مســﻴحﻴت د لﻮم7ﻧ 9دورې ﻫﻨر :د مســﻴحﻴت پﻪ پﻴل ک 3د لرغﻮﻧﻲ روم حکﻮمــت دا دﻳﻦ پﻪ رســمﻴت ﻧﻪ پ5ژاﻧده او د حضرت مســﻴح(ع)پﻴروان ﻳ3 شــکﻨجﻪ او ازارول .دوى د $ــان لﻪ وﻳرې عباداتﻮﻧــﻪ د $مک 3ﻻﻧدې کﻮ!ﻮ (زﻳر زمﻴﻨ)9ک 3پﻪ پ"ﻪ تر سره کﻮل .پﻪ دې کﻮ!ﻮ ک 3د مسﻴحﻴاﻧﻮ د م7و قبروﻧﻪ ﻫم وو .لﻮم7ﻧ 9ﻧقاش 9ﻳ 3د ﻫمدې کﻮ!ﻮ پﻪ د4ﻮالﻮﻧﻮ اﻧ%ﻮر ک7ې وې .لﻮم7ي تصﻮﻳرتﻪ وگﻮرئ .د بﻴزاﻧس ﻫﻨر:د مســﻴحﻲ دﻳﻦ لﻪ رســمﻲ ک5دو وروستﻪ د (۱تصﻮﻳر) د مسحﻴت پﻪ لﻮم7ﻧﻴﻮ وختﻮﻧﻮک3 پﻪ زﻳر زمﻴﻨﻮ ک 3اﻧ%ﻮر گري ٤٠٠م کال
43
معمــارۍ ﻫﻨــر او د بﻴزاﻧس ﻫﻨر ورو ،ورو را مﻨ%تﻪ شــﻮ او ۱٠٠٠کالــﻪ ﻳــ 3دوام و مﻮﻧد .د بﻴزاﻧس کلﻴســا وو تﻪ ﻳ 3پﻪ رﻧگﻪ مﻮزائﻴک *ــکﻼ ورکﻮلﻪ .دغﻮ مﻮزائﻴک کارﻳﻮ د روم او ﻳﻮﻧان لﻪ ﻫﻨري کاروﻧﻮ 'خﻪ وا!ﻦ وﻧﻴﻮ ،تر 'ﻮ د مســﻴحﻲ دﻳﻦ د ﻫﻨروﻧﻮ برﻳاوې تر ﻻسﻪ ک7ي .دوﻳم تصﻮﻳر تﻪ وگﻮرئ. د گﻮتﻴــک ﻫﻨر :د گﻮتﻴک ﻫﻨر لﻪ اﻳ"الﻴ' 3خﻪ پﻴل شــﻮ او !ﻮلــ 3اروپــا تﻪ و غ5%ــد .د گﻮتﻴک پﻪ دوره کــ ،3د لﻮﻳﻮ او ډ4رو لﻮړوکلﻴســاوو جﻮړولﻮ دود و مﻮﻧد چ 3ﻫغﻪ د کلﻴساوو د د4ﻮالﻮﻧﻮ د ﻧقاش 9لپاره مﻨاسب ﻧﻪ وو ،ﻧﻮ $کﻪ مسﻴحﻲ ﻫﻨرمﻨداﻧﻮ پﻪ ک7کﻴﻮ او رﻧگﻪ *ﻴ+ﻮ باﻧدې خپل ﻫﻨر تﻪ ادامﻪ ورک7ه. ۳او ٤تصﻮﻳر تﻪ و گﻮرئ.
( ٤تصﻮﻳر) د گﻮتﻴک کلﻴسا باﻧدﻧ 9برخﻪ (د اﻳ"الﻴا د مﻴﻼن کلﻴسا )۱٣٨٦
تمرﻳﻦ
( ٢تصﻮﻳــر) د ســاﻧتا أپﻮلﻴﻨــاره کلﻴســا (د کلﻴســا داخلــﻲ فضــا ((ســاﻧتا أپﻮلﻴﻨــاره)) ٥٠٠مﻴــﻼدي
(٣تصﻮﻳر) ﻧقش شﻮي ک7کﻲ (د کلﻴسا رﻧگﻪ ک7کﻲ ((شاﻧره)) ۱٢٠٠مﻴﻼدي)
-۱لﻪ خپلﻮ خپلﻮاﻧﻮ او دوستاﻧﻮ سره د رﻧگﻪ *ﻴ+ﻮ او د کﻮ! 3پﻪ داخلﻲ فضا باﻧدې د ﻫغﻮ د تاثﻴر پﻪ ﻫکلﻪ وغ8ﻳ8ئ او د خبرو پاﻳل 3پﻪ 'ﻮ کر*ﻮ ک 3ولﻴکئ: -٢لﻪ کﻮمﻮ تمدﻧﻮﻧﻮ سره چ 3أشﻨا شﻮي ﻳاست .د ﻫغﻮ د معمارۍ ﻧمﻮﻧ 3سره مقاﻳسﻪ ک7ئ. 44
21
لﻮست
ﻟﻪ طبﻴعﻲ ﻣﻮادو 'خﻪ د ﻻسﻲ کاروﻧﻮ جﻮړول د خپﻠ 3خﻮ* 3شکﻠﻮﻧﻪ پﻪ ساده طبﻴعﻲ ﻣﻮادو جﻮړ ک7ئ. ستاس 3پﻪ چاپﻴرﻳال ک 3کﻮم طبﻴعﻲ مﻮاد پﻴدا کﻴ8ي؟ لکﻪ د وﻧﻮ *کلﻲ ﻧري *اخﻮﻧﻪ ،دوﻧﻮ د تﻨﻮ پﻮ!کﻲ ،د وﻧﻮ پا ،31گلپا ،31د الﻮتﻮﻧکﻮ ب2ک،3 زﻳ8ې او وړې ډبرې ،د م5ﻮو زړي . . .لﻪ خپل چاپﻴرﻳال 'خﻪ را !ﻮل ( -۱تصﻮﻳر) د طبﻴعﻰ مﻮادو را غﻮﻧ6ول
45
ک7ئ .خپلﻮ را !ﻮل شﻮو مﻮادو تﻪ پﻪ $ﻴر و گﻮرئ او فکر پرې وک7ئ.
وروستﻪ وگﻮرئ چ 3د کﻮمﻮ شکلﻮﻧﻮ د جﻮړولﻮ لپاره باﻳد و کارول شﻲ .د سلﻴ+تﻮ پﻪ واسطﻪ را !ﻮل شﻮي مﻮاد داس 3سره کلک ک7ئ چ 3ستاس 3د خپل 3خﻮ* 3شکل ترې جﻮړ شﻲ. لﻪ دغﻮ مﻮادو 'خﻪ چ 3تاس 3را !ﻮل ک7ي دي' ،ﻮ مختلف شکلﻮﻧﻪ جﻮړوﻻى شئ.
( -٢تصﻮﻳر) پﻪ طبﻴعﻲ مﻮادو د ﻳﻮه اﻧسان د '5رې جﻮړول
( -٣تصﻮﻳر) پﻪ طبﻴعﻲ مﻮادو د ﻳﻮ الﻮتﻮﻧکﻲ جﻮړول
( -٤تصﻮﻳر) پﻪ طبﻴع 3مﻮادو د ﻳﻮه مچ جﻮړول
تﻤرﻳﻦ -۱د طبﻴعﻲ مﻮادو لﻪ 'ﻮ ﻧمﻮﻧﻮ 'خﻪ ،لکﻪ :د وﻧﻮ پا ،31ل+ت ،3تﻴ8ې ،د ب5لﻮ ب5لﻮ زړو ﻳا مﻨد کﻮ'خﻪ دخپل 3خﻮ* 3شکل جﻮړ ک7ئ. -٢د طبﻴعﻲ ډول ډول مﻮادو لﻪ ترکﻴب 'خﻪ ،لکﻪ :لﻪ تﻴ8ې ،زړي او پا1ﻮ 'خﻪ پﻪ خپلﻪ خﻮ*ﻪ ﻳﻮ شکل جﻮړ ک7ئ. 46
22
لﻮست
د اﻓغاﻧﻲ ﻫﻨرﻣﻨداﻧﻮ پ5ژﻧدل د اﻓغاﻧستان د ﻣعاصر ﻫﻨر بﻨس اﻳ+ﻮدوﻧکﻲ 'ﻮک دي؟ پروﻓﻴسﻮر غﻼم ﻣحﻤد ﻣﻴﻤﻨگﻲ: اســتاد غﻼم محمد مﻴمﻨگﻲ د فارﻳاب وﻻﻳت پﻪ ﻳﻮې مشــﻬﻮرې کﻮرﻧ 9ک 3پﻪ ۱٢٥٢کال ک3 وز84ﻳد .خداى ﻫغﻪ تﻪ پﻪ کﻮچﻴﻨﻮالﻲ ک 3ډ4ر عالﻲ ﻫﻨري اســتعداد ورک7ى و .ﻫغﻪ پﻪ ډ4ر ل8 وخت ک 3د امﻴر عبدالرحمان خان او د ﻫغﻪ د در بارﻳاﻧﻮ پام $ان تﻪ را واړاوه او پﻪ 'ﻮارلس کلﻨ9 ک 3کابل تﻪ راغﻰ .ﻧﻮمﻮړى د ډ4رو غ+ــتلﻮ ﻧقاشــاﻧﻮ د ﻻر*ﻮﻧﻮ لﻪ املﻪ ﻳﻮ لﻮى ﻫﻨرمﻨد شﻮ .استاد پﻪ ﻫﻨري برخﻮ ک 3ســتر خدمتﻮﻧﻪ ک7ي دي ،د ﻫغﻮ لﻪ جمل' 3خﻪ پﻪ ۱٣٠٢ ﻫجري کال ک 3ﻳ 3د صﻨاﻳعﻮ *ــﻮوﻧ%ی تاســﻴس ک7چ 3تر اوسﻪ ډ4ر لﻮى لﻮى ﻫﻨرمﻨدان پﻪ ک 3روزل شﻮي دي او پﻪ ﻫﻨري کاروﻧﻮ بﻮخت دي .پروفﻴسﻮر غﻼم محمد مﻴمﻨگﻲ پﻪ ﻧقاش ،9رسام 9سرب5ره پﻪ مﻮســﻴق ،9معمارۍ ،مﻬﻨدس ،9شعر او ادبﻴاتﻮ ک 3ﻳ 3لﻮى ﻻس درلﻮد .لﻪ استاد 'خﻪ ډ4ر ﻫﻨري أثار پات 3شﻮي دي چ3 د ﻫ5ﻮاد پﻪ دﻧﻨﻪ او بﻬر ک 3ساتل ک85ي .د ده د ﻧقاش' 9ﻮ أثار د افغاﻧســتان پﻪ ملﻲ گالري ک 3ساتل ک85ي .استاد د ۱٣۱٤ کال د لﻴﻨــدۍ (قﻮس)پﻪ مﻴاشــت ک 3لﻪ دې فاﻧﻲ ﻧ7ۍ 'خﻪ سترگ 3پ" 3ک7ې او پﻪ کابل ک 3خاورو تﻪ وسپارل شﻮ. 47
استاد بر*ﻨا مرحﻮم اســتاد عبدالغفﻮر بر*ﻨا د افغاﻧستان ډ4ر تک7ه او غ+تلﻰ ﻫﻨرمﻨد و .اســتاد بر*ــﻨا پﻪ ۱٢٦٨کال پﻪ کابل ک 3وز84ﻳد .د حبﻴبﻴ 3پﻪ لﻴســﻪ ک 3ﻳ 3خپل تحصﻴﻼت بشــپ 7ک7ل او د عالﻲ ﻫﻨري تحصﻴﻼتﻮ لپاره لﻮﻳدﻳ #المان تﻪ واســتﻮل شﻮ .خپل عالﻲ تحصﻴﻼت ﻳ 3د المان د *ــکلﻮ ﻫﻨروﻧﻮ پﻪ اکاډم 9ک 3د شــپ8و کالﻮ پﻪ مﻮده ک 3پاى تﻪ ورســﻮل او ب5رتﻪ وطﻦ تﻪ راســتﻮن شﻮ او پﻪ ﻫﻨري او فرﻫﻨگﻲ کاروﻧﻮ بﻮخت شــﻮ .بر*ــﻨا پﻪ ﻧقاش 9ک 3ﻳﻮ وتلﻰ ﻫﻨرمﻨد و .سرب5ره پر ﻧقاشــ 9پﻪ مﻮســﻴق ،9تمثﻴل ،او د ډرامــﻮ د تمثﻴلﻲ !ﻮ!ﻮ پﻪ لﻴکلﻮ کــ 3ﻳ 3لﻮى ﻻس درلﻮد. استاد بر*ﻨا د افغاﻧستان معاصر ﻫﻨر تﻪ تر ﻳﻮې کچ 3ولسﻲ ب2ﻪ ورک7ه .د افغاﻧستان ب5ل 3ب5ل3 تارﻳخــﻲ صحﻨــ 3او د افغاﻧســتان د خلکﻮ کــ7و وړو تﻪ ﻳ 3مراجعﻪ وکــ7ه او د !ﻮلﻨ 3د !ﻴ"3 طبق 3معاصر ﻫﻨر ﻳ 3ور دﻧﻨﻪ ک .7اســتاد بر*ــﻨا د امکان تر پﻮل 3ﻫ(ﻪ وک7ه چ 3ډ4ر ســﻮچﻪ افغاﻧﻲ رﻧگﻮﻧﻪ پﻪ افغاﻧﻲ سﻮچﻪ مﻮضﻮع گاﻧﻮ ک 3و کاروي ،تر 'ﻮ افغاﻧﻲ ﻫﻨر د اروپاﻳﻲ ﻫﻨر لﻪ اغ5زې جﻼ ک7ي .د اســتاد بر*ــﻨا أثار لرغﻮﻧﻲ تصﻮﻳروﻧﻪ ،طبﻴعﻲ مﻨظرې ،فﻮلکلﻮرﻳک3 مﻮضﻮع گاﻧ 3او د دپرترﻳتﻮﻧﻮ رســمﻮﻧﻪ !ﻮل د خپلﻮ خلکﻮ د ﻫﻮﻳت 'رگﻨدوى دي .اســتاد پﻪ ۱٣٥٢ﻫــ ش کال ک 3د ٦٦کالﻮ پﻪ عمر لﻪ دې فاﻧﻲ ﻧ7ۍ 'خﻪ ســترگ 3پ" 3ک7ې او پﻪ کابل ک 3خاورو تﻪ وسپارل شﻮ.
استاد غﻮث اﻟدﻳﻦ اســتاد (غﻮث الدﻳﻦ غﻮثﻲ) د غﻼم محﻰ الدﻳﻦ زوى پﻪ ۱٢٨٩ﻫـ .ش .کال ک 3ﻳ3 پﻪ کابل ک 3سترگ 3و غ7ول .3ده ابتداﻳﻲ تحصﻴﻼت پﻪ غزﻧﻲ ک 3سرتﻪ ورسﻮل$ .ﻮان غﻮث الدﻳﻦ پﻪ ۱٣٠٩ﻫــ .ش .کال لﻪ ﻳﻮى 'لﻮﻳ+ــت کسﻴزې ډل 3سره د صﻨاﻳعﻮ پﻪ *ﻮوﻧ%ﻲ ک 3د ﻧقاش 9د ﻫﻨر د زده ک7ې لپاره شامل شﻮ .تر فارغ5دو وروستﻪ پﻪ ﻫمدې 48
لﻴســﻪ ک 3د *ــﻮوﻧکﻲ پﻪ صفت و گمارل شــﻮ .بﻴا د مخابراتﻮ پﻪ وزارت ک 3د پســتﻲ مﻮزﻳــم د مدﻳر پﻪ حﻴث و !اکل شــﻮ .پﻪ ډ4رو زﻳاتﻮ پســتﻲ !ک"ﻮ کــ 3د ده أثار مﻮجﻮد دي .پــﻪ قﻨدﻫــار ک 3ډﻳرې مﻬم 3او تارﻳخﻲ پ+5ــ 3د ده پﻪ أثــارو ک 3لﻴدل ک85ي .دا أثار شل ﻫﻨري اثروﻧﻪ دي چ 3درﻳالﻴزم او روماﻧتﻴزم پﻪ سبک اﻧ%ﻮر شــﻮي دي .اســتاد غﻮث الدﻳﻦ پﻪ ۱٣٦۱ﻫــ ش کال ک3 د ﻫﻨرمﻨداﻧــﻮ د اتحادﻳــ 3رئﻴس و .د ده أثارو پﻪ أســﻴا، افرﻳقــا او پﻪ مصر کــ 3لﻮم7ۍ جاﻳزې تر ﻻســﻪ ک7ي دي .ﻫمدارﻧگﻪ د ده أثارو پﻪ ﻫﻨدوستان او بلغارﻳا ک3 ﻫم جاﻳزې گ"لﻲ دي .د أثارو شم5ر ﻳ 3لﻪ ( )٢٠٠٠تر ( )٢٥٠٠پﻮرې رســ85ي .ﻫغﻪ د پﻮﻫﻨ 3وزارت د ﻫﻨر ﻧ+ــان او ر*تﻴﻦ ﻧ+ان ﻫم ترﻻســﻪ ک7ي دي .استاد د ٨٥کالﻮ پﻪ عمر پﻪ امرﻳکا ک 3م 7او پﻪ ﻫغﻪ $اى ک3 خاورو تﻪ وسپارل شﻮ.
تﻤرﻳﻦ:
تاس 3پﻪ خپلﻮ وﻻﻳتﻮﻧﻮ ک 3کﻮم ﻫﻨرمﻨدان پ5ژﻧئ؟ د مﻬمﻮ أثارو ﻧﻮمﻮﻧﻪ ﻳ 3واخلئ!
49
د اﻓغاﻧستان ﻟﻪ ﻣﻠﻲ ﻣﻮزﻳﻢ سره پ5ژﻧد گﻠﻮي مﻮزﻳم داس$ 3اى ﻳا وداﻧ 9ده چ 3د ﻳﻮه ﻫ5ﻮاد تارﻳخﻲ او فرﻫﻨگﻲ أثار پﻪ ک 3ساتل ک85ي .د ﻫﻨري او تارﻳخﻲ ﻧمﻮﻧﻮ ساتل پﻪ فرﻫﻨگﻲ لحاظ د ډ4ر ارز*ت وړ دي .دولت د تارﻳخﻲ أثارو د ساتﻨ 3لپاره مﻮزﻳمﻮﻧﻪ اﻳجادوي .د افغاﻧستان د ملﻲ مﻮزﻳم بﻨس پﻪ ۱٢٩٢ﻫـ .ش .کال ک 3د »عجاﻳب خاﻧ «3پﻪ ﻧﻮم ک+5ﻮدل شﻮ .پﻪ لﻮم7ﻧﻴﻮ وختﻮﻧﻮ ک 3پﻪ ﻫغﻪ ک 3خطﻲ ﻧسخ ،3د قراﻧکرﻳم تفسﻴروﻧﻪ ،پﻪ ﻻس گﻨ6ل شﻮي تﻮکﻲ ،حربﻲ وسﻴل ،3بﻴرق او . . . .ساتل ک5دل .دا أثار د ۱٣٠٧او ۱٣٠٨ﻫــ ش کلﻮﻧﻮ پ+5ﻮ او برﻳدوﻧﻮ ﻻﻧدې راغلل او پات 3شﻮﻧ 3ﻳ 3پﻪ ۱٣٠٨ﻫــ ش کال ک 3ﻳﻮې بل 3وداﻧ 9تﻪ ﻳﻮوړل شﻮل او د کابل د مﻮزﻳم تر عﻨﻮان ﻻﻧدې ﻳ 3خپل فعالﻴت پﻴل ک .7پﻪ ۱٣٣٩ ﻫــ ش کال ک 3د ﻳﻮﻧسکﻮ د ﻫئﻴتﻮﻧﻮ پﻪ مرستﻪ د مﻮزﻳم تشکﻴﻼت د علمﻲ معﻴاروﻧﻮ پﻪ پام ک 3ﻧﻴﻮلﻮ سره اصﻼح ک7اى شﻮل .د کابل مﻮزﻳم پﻪ ۱٣٥٢ﻫــ ش کال ک 3د افغاﻧستان د ملﻲ مﻮزﻳم پﻪ ﻧﻮم ﻳاد شﻮ. پﻪ ۱٣٥٣ﻫــ ش کال ک 3د ﻫغﻪ المارۍ او وﻳترﻳﻨﻮﻧﻪ پﻪ عالﻲ شکل ډﻳزاﻳﻦ شﻮل ،تر 'ﻮ چ 3أثار ﻳ 3ﻧﻨدارې تﻪ ک+ﻴ+ﻮدل شﻲ او ﻧﻮې 'اﻧگ 3پﻪ ک 3جﻮړې شﻮې چ 3پر ﻫغ 3سرب5ره ﻫﻨري أثار ﻳ 3فﻬرست بﻨدي ﻫم شﻮل .د کﻮرﻧﻴﻮ جگ7و پﻪ پﻴل سره ملﻲ مﻮزﻳم مﻨاسبﻪ پراختﻴا وﻧﻪ مﻮﻧدلﻪ. د افغاﻧستان پﻪ ملﻲ مﻮزﻳم ک 3د ﻫ5ﻮاد د ب5لﻮ ب5لﻮ سﻴمﻮ ډ4ر زﻳات شم5ر أثار چ 3د مختلفﻮ پ75ﻳﻮ پﻮرې اړه لري( ،لکﻪ :د ډبرو دوره ،د بروﻧزو دوره د اوسپﻨ 3دوره) ساتل ک85ي. سرب5ره پر دې د لﻮم7ﻧﻴﻮ مدﻧﻴتﻮﻧﻮ ﻳﻮ زﻳات شم5ر اثار ،لکﻪ :د کرﻳکﻮ باختري مدﻧﻴت کرﻳکﻮ -بﻮدﻳک مدﻧﻴت او د گﻨدﻫارا مدﻧﻴت پﻪ دې مﻮزﻳم ک 3ساتل ک85ي.
50
د اووم !ﻮﻟگﻲ د ﻣﻨابعﻮ ﻓﻬرست -۱د ماشﻮماﻧﻮ او ﻧﻮﻳﻮ $ﻮاﻧاﻧﻮ د ﻧقاش 9د تدرﻳس ﻻر*ﻮد ،د غﻼم محﻰ الدﻳﻦ شبﻨم غزﻧﻮي اثر ۱٣٨٠ ،ﻫــ ش کال -٢د لﻮم7ﻧ 9دورې د لﻮم7ﻳﻮ ،دوﻳمﻮ او درﻳمﻮ !ﻮلگﻴﻮ د ﻫﻨر د تدرﻳس ﻻر*ﻮد .کﻮد ﻧمبر ٥٣ -٤و ۱٣٨٥ -٣د طراح 9او ﻧقاش 9د طرﻳقﻮ ﻻر*ﻮد .روبﻴﻦ پاکبار -٤د تجسمﻲ ﻫﻨروﻧﻮ جﻬاﻧﻲ مسلکﻲ او حرفﻮي کﻮد ۱٣٨٦ ،٣٥٨ -٢۱ -٥د تجسمﻲ ﻫﻨروﻧﻮ اصﻮل ،ډاکتر محمد حسﻴﻦ حلﻴمﻲ -٦طرح او شکل (کﻼس مقدماتﻰ مﻦ درما ﻫاوس) ،ﻳﻮ ﻫاﻧس ابتﻦ. -٧سﻮد طراحﻲ فﻨﻰ و حرفﻮي کﻮد ۱٣٨٦ ،٣٥٩ -٩٢ -٨د ابتﻦ د رﻧگ کتاب. -٩د ﻻسﻲ چاپ کارگاه ۱فﻨﻰ حرفﻮى کﻮد ۱٣٨٤ ،٣٥٨ -٢٠ -۱٠د ﻫﻨر داﻳرة المعارف ،روﻳﻴﻦ پاکبار. -۱۱د ﻫﻨر تارﻳخ ،ارز*ت ،کامﻴرﻳچ ،د تﻬران ﻧشرات ،تﻬران۱٣٨٠ ، -۱٢د ﻧ7ۍ د ﻫﻨر تارﻳخ ،فﻨﻰ او حرفﻮى کﻮد ۱٣٨٥ -٤٠او ۱٣٨٦ ،٤٧٠ -٧ -۱٣پﻪ تارﻳخ ک 3د ﻫﻨر سﻴر ،۱د پﻮﻫﻨ%ﻰ ﻧﻪ مخک 3کﻮد۱٣٨٦ ،٥٩٤ -٣ -۱٤افغاﻧستان (د مقالﻮ مجمﻮعﻪ) ژباړوﻧکی ﻫﻮشﻨگ اعلم او مرتضﻰ اسعدي -۱٥د افغاﻧستان د تارﻳخ فشرده فاروق اﻧصارى د مطالعاتﻮ مرکز ،کابل۱٣٨٦ ، -۱٦د افغاﻧستان مختصر تارﻳخ ،عﻼمﻪ عبدالحﻰ حبﻴبﻲ. -۱٧د خط تارﻳخ او د افغاﻧستان لرغﻮﻧ 3لﻴکﻨ .3عﻼمﻪ عبدالحﻰ حبﻴبﻲ. -۱٨مﻮزﻳم پﻴژﻧدﻧﻪ او د افغاﻧستان د مﻮزﻳمﻮﻧﻮ سره ډﻳپار!مﻨ اتﻨﻮ گرافﻲ او لرغﻮن پ5ژﻧدﻧﻪ ،د کابل پﻮﻫﻨتﻮن د اجتماعﻲ علﻮمﻮ پﻮﻫﻨ%ﻰ ،پﻮﻫﻨدوى محمد رسﻮل باوري- کابل ۱٣٧٥کال.
51